OPERA MORALIA SANCTI ALPHONSI MARIAE DE LIGORIO DOCTORIS ECCLESIAE I. THEOLOGIA MORALIS EDITIO NOVA CUM ANTIQUIS EDITIONIBUS DILIGENTER COLLATA IN SINGULIS AUCTORUM ALLEGATIONIBUS RECOGNITA NOTISQUE CRITICIS ET COMMENTARIIS ILLUSTRATA CURA ET STUDIO P. LEONARDI GAUDÉ E CONGREGATIONE SANCTISSIMI REDEMPTORIS TOMUS PRIMUS COMPLECTENS TRACTATUS DE CONSCIENTIA, DE LEGIBUS, DE VIRTUTIBUS THEOLOGICIS, ET DE PRIMIS SEX DECALOGI PRAECEPTIS I 9 5 l AKADEMISCHE DIU CK- U. VERLAGSANSTALT G K Z APPROBATIO Libentissime annuimus ut operis inscripti: .Sancti Alphonsi Mariae de Ligorio Doctoris Ecclesiae Theologia Moralis, editio nova, cum antiquis editionibus diligenter collate, in singulis auctorum allegationibus recognita notisque criticis et commentariis illustrata, cura et studio P. Leonardi Gaudé e Congregatione Sanctissimi Redemptoris" fiat reeditio arte photomechanica. Romae, ad S. Alfomi, die 5 mail 1953. Leonardos Buys Congregationi i Simi Redemptori» Superior Generali» et Reetor Maior IMPRIMATVR: Nr. 3287. Curia eplsc. Scccovlen. Graedi, die 23 Junii 1953. t Ferdinandus Photomechanlscher Nachdruck der Akademischcn Druck- und Verlacbanstalt Grar. PRAEFATIO EDITIONIS PHOTOMECHANICAE Nova, quam proponimus, editio Theologiae Moralis S. Alphonsi de Ligorio necessaria evasit, quia ultima, anno 1905—1912 facta, iamdudum exhausta est. Diutius morari, opus istud praestantissimum Theologiae Moralis cultoribus contemporaneis accessu facile reddere, non amplius possibile visum est, eo praesertim quod, post tot appro­ bationes doctrinae ejus a summa Ecclesiae Dei auctoritate expressis verbis vel implicite datas, hisce temporibus maximo honore affectus est sanctus Scriptor, cum dic 26 Aprilis anni 1950 a Summo Pontifice Pio PP. XII Brevi Apostolico Consueverunt omni tempore «omnium Confessariorum et Moralistarum coelestis apud Deum Patronus* decla­ ratus est. Studio theologiae moralis caetcroquin ultimis temporibus magis efflorescente, S. Alphonsus tamquam auctor primarius prae manibus habendus est et quidem in hac editione quae cum summa diligentia, jure meritoque a peritis universaliter laudata, sub cura R. P. Leonardi Gaude CssR. peracta est. Haec enim editio non tantum fideliter textum definitivum Sancti Doctoris cum evolutione suae doctri­ nae praestat, sed etiam ratione adnotationis suae copiosae ac eruditae in re historica theologiae moralis saec. XVIII maximi est valoris. Optima intentione R. P. Gaude voluit librum ad suae aetatis rationem quodammodo componere, praesertim adjungendo notulas de jure recenti nec non decreta et declarationes, sed etiam inserendo longiores annotationes de problematibus nondum tempore S. Alphonsi plene discussis. Haec additamenta pro bona parte materialiter aut VI saltem formaliter non amplius correspondent cum statu scientiae et juris hodierni ideoque melius ex libro eliminarentur. Sed »quod abundat non nocet« et cum jam tempus urgeat ut iterum opus in promptum accessum sit, idque pretio non aequo maiore, lectoribus offerimus hanc editionem photomechanicam, quae reproductio, quamquam artis suae indole mutationes et emendationes non admittens tamen proprie ex hoc necessitatibus eruditorum optime consulit ratione modici pretii. Haec editio, Doctore zelantissimo ac Moralista mitissimo inteiccdente, ad Dei honorem augendum, Christi regnum firmandum, ani­ masque salvificandas contribuat, toto corde exoptamus. Romae, ad S. Alphonsi in die festo S. Patris Nostri, 2. Aug. 1953. André M. SAMPERS CssR. Prot. 76/1960 PIUS PP. XII AD PERPETUAM REI MEMORIAM Consueverunt omni tempore Romani Pontifices singulis Christifidelium coetibus,peculiars vitae Christianae munera sive officia implentibus, tamquam speciales Patronos illos adsignare beatos coelites, qui, in iisdem muneribus et officiis, cum viverent, perfungendis, maxime excelluerint, ut eorundem coelestium Protectorum valido utantur auxilio et praeclara sequantur mo­ nita et exempla. Decessorum Nostrorum vestigia prementes Nosmet Ipsi, inde ab inito Summo Pontificatu, plures dedimus sive Sacerdotum sives fide­ lium coetibus et sodalitatibus singulares Patronos. Quos inter : S. Albertum Magnum scientiarum naturalium cultoribus; S. Franciscum a Paula Ita­ licae genti rei maritimae deditae; SS. Catharinam Virginem Senensem et Catharinam Viduam Januensem italicis mulieribus infirmis ministrantibus et nosocomiis ; S. Joannem Bosco Catholicae Sodalitati Editorum ex Italia; S. Josephum Calasanctium omnibus scholis popularibus ubique exsistentibus ; Beatissimam Deiparam, « Virginem Fidelem » invocatam, italicis militibus a publica tutela seu v. « Carabinieri » ; *S. Michaelem Archangelum publicae securitatis in Italia custodibus. Inde exorta est quaedam inter alios coetus laudabilis aemulatio ut etiam unicuique ex eis Sanctum aliquem adsignaremus cujus peculiari apud Deum patrocinio inniti valerent et ad cujus virtutes imitandas speciali modo excitarentur. Sic factum est ut nonnulli S. R. E. Patres Cardinales, Archiepiscopi et Episcopi quamplurimi, Supremi Religiosorum Sodalium Moderatores et Institutorum studiis provehendis Rectores clarissimi, necnon Theologiae Moralis cultores et magistri vota de­ prompserint ut Sanctum Alphonsum Mariam de Ligorio, Episcopum Con­ fessorem et Ecclesiae Doctorem, Sacerdotum omnium qui Confessorii gra­ vissimo et saluberrimo munere funguntur, necnon eorum qui Theologiae Morali tradendae verbo et scriptis quomodocumque dant operam, coelestem apud Deum Patronum constituere dignaremur. Quibus votis satisfacere non dubitavimus cum neminem lateat S. Alphonsum, qua divini verbi indefati­ gatum satorem, in excipiendis fidelium confessionibus, doctrina, prudentia, assiduitate, patientia mirifice excelluisse et, qua Episcopum, in dioecesi S. Agathae Gothorum, quam sanctissime gubernavit, plurimos Sacramenti Poenitentiae administros optime informasse atque ipsum in sacro tribunali admissis expiandis assidere frequentissime voluisse. Immo, Sodalibus a SSjTio Redemptore a se in Congregationem adlectis, munus audiendi confessiones, quasi praecipuum commisit. Doctrinam denique moralem et pastoralem confessariis instituendis et dirigendis ore et scriptis tradidit eximiam, in toto orbe catholico ad hanc usque aetatem probatissimam et a Summis Pontifi­ cibus quasi tutam Sacramenti Poenitentiae administrorum animarumque moderatorum normam saepe ac graviter commendatam. Pius enim IX, Decessor Noster sa.me. in decreto Urbis et Orbis diei XXIII m. Martii a. MDCCCLXXI, quo Sanctum Alphonsum Ecclesiae Doctorem proclamavit, asserere non dubitavit: « Ipse errorum tenebras, ab incredulis et Jansenianis late diffusas, doctis operibus maximeque Iheologiae Moralis tractationibus dispulit atque dimovit ». Nec multo post idem Pontifex in Litteris Aposto­ licis sub anulo Piscatoris datis die VII Julii, eodem anno, quibus majori cultui Sancti Doctoris consuluit, haec scripsit: « Neque enim sine providentifsimo Omnipotentis Dei consilio factum est, ut, cum Jansenistarum doctrina novatorum oculos in se converteret errorisque specie multos alli­ ceret ageretque transversos, tunc potissime exstaret Alphonsus Maria de Ligorio qui... scriptis doctis et laboriosis istam ab inferis excitatam pe­ stem radicitus evellendam et ab agro Dominico exterminandam curaret». Et Leo XIII in epistola ad Episcopos Italiae data die VIII Decembris an. MCMil, S. Alphonsum vocat clarissimum et mitissimum inter Theologos rei moralis, sicut antea de doctrina morum a S. Alphonso tradita est elo­ cutus: « Lbique terrarum esse celebratissimam tutamque praebere normam, quam conscientiae moderatores sequantur·. Quae confirmavit Pius X in epistola quam anno MCMV scripsit ad P. Gaudé editorem Theologiae Mo­ ralis. Denique proximus incomparabilis Decessor Noster Pius PP. XI in suis Litteris Encyclicis * Ad catholici sacerdotii· anno MCMXXXV datis, cum agit de dotibus quibus Clericorum confessorii exornari debent quae ad rem faciunt verba et monita S. Alphonsi refert ad litteram. Quae omnia per­ suadent Nobis et quodammodo Nos impellunt ut tot et tantis vocibus quasi hymnum concinentibus in laudem Divi Alphonsi et Nostram jungamus. Propitiam itaque nacti occasionem secundi expleti saeculi a celebratissimo opere de Morali Theologia primum in lucem edito, enixis humilibusque an­ nuentes precibus dilecti filii hodierni Rectoris Majoris Congregationis a SX. Redemptore ejusdemque Sodalium omnium, audito quoque Venerabili Fratre Nostro Clemente S. R. E. Cardinali Micara, Episcopo Veliterno, Sacrae Ri­ tuum Congregationis Praefecto, certa scientia ac matura deliberatione No­ stra deque Apostolicae Nostrae potestatis plenitudine, perpetuumque in mo­ dum, Sanctum Alphonsum Mariam de Ligorio, Episcopum, Confessorem et Ecclesiae Doctorem, omnium Confessoriorum ac Moralistarum coelestem apud Deum Patronum eligimus ac constituimus, omnibus et singulis hono­ ribus et privilegiis liturgicis adjectis quae Coetuum Patronis rite competunt. Contrariis quibuslibet minime obstantibus. Haec edicimus, decernentes prae­ sentes Litteras firmas, validas atque efficaces semper exstare ac permanere ; suosque plenos atque integros effectus sortiri et obtinere; iliisque ad quos spectant seu spectare poterunt nunc et in posterum suffragari ; sicque rite judicandum esse ac definiendum; irritumque exnunc et inane fieri si quid­ quam, secus, super his, a quovis, auctoritate qualibet, scienter sive ignoranter attentari contigerit. Datum Romae, apud S. Petrum, sub anulo Piscatoris, die XXVI mensis Aprilis, anno MCML, Pontificatus Nostri duodecimo. L. S. De speciali mandato Sanctissimi Pro Domino Cardinali a publicis Ecclesiae negotiis Gildo Brugnola Officium Regens Pontificiis Diplomatibus expediendis. SANCTISSIMO DOMINO NOSTRO PIO X PONTIFICI MAXIMO Beatissime Pater, Opus Theologiae moralis, quod olim S. Alphonsus Bene­ dicto XIV nuncupaverat, nunc denuo recusum humilis Alphonsi filius ad Benedicti successorem deferre ausus est, spe fretus id Illi non minus gratum fore et acceptum. Liber enim qui regulas morum tenendas tradit, qui vitanda peccata recenset, qui servandae aut recuperandae gratiae vias expla­ nat, Tibi soli, Beatissime Pater, dicandus esse videtur, qui toto vitae decursu in curam pastoralem, tanto zelo tantaque caritate incubuisti. Inter haec pastoris munera, quibus summa omnium laude functus es, animarum morbos et vulnera quotidie tractasti, earumque necessitates quascumque Tuis inspexisti oculis, singulisque malis adhibuisti remedium. Qua quidem via, Dei providentia, quae cuncta sapienter ac suaviter disponit, Te veluti per gradus in supremos ordines adducebat. Vix autem ad summae dignitatis fastigium evectus, quidquid experientia didiceras, pro Tua in gregem Christi suprema auctoritate, in opere tentasti. Quod propheta de Redemptore vaticinatus est, de Te ipso dici potest: Zelus domus tuae comedit me. Honorem ac decorem Ecclesiae diligentissime custodis, illius, inquam, Ecclesiae, quae est immortalis Christi sponsa, sine ruga et sine macula. In vitiis corrigendis, personarum nescis acceptionem, sed nec linum fumigans exstinguis, mansuetudinem fortitudini consocians, uti decet Vicarium Jesu Salvatoris, qui dicitur et est Agnus Dei, idemque Leo de tribu Juda. Errores indefessa sollicitudine dissipas, lupos a grege arcere non desinis, oves Tibi concreditas, a venenatis remotas pascuis, ad pascua vitae perducis. Firmum Tibi est propositum ut Christus vincat, iterum regnet et gentes sub imperium suum reducat : at quomodo, Beatissime Pater, Christus in orbe regnare possit, nisi primum in animis et cordibus hominum per peccati deletionem, per virtutum exercitium regnet? Hic igitur Tibi dicandus erat liber, qui Doctoris studiosissimi Alphonsi documenta et instituta exponens, normas tutissimas tradit, quibus Christus in cordibus habitare ac vivere queat. Alia quoque ratione alioque jure liber iste Tuus est, Beatis­ sime Pater. Filii enim, quo patrem acerbioribus persecutionibus propter Deum et jura Ecclesiae vindicanda obnoxium vident, eo studiosius eumdem colere debent, diligere, solari, eique operum primitias pie offerre. In hac porro editione textum S. Alphonsi fideliter exscripsi, nec quidquam in ipso corrigendum existimavi, nisi quod inadvertentiae tribuendum aperte videretur. Singulas ac pene innumeras auctorum allegationes ex ipsis fontibus recognovi; et si quas, aut subobscuras, aut minus accuratas, aut etiam falsas reperi, id in notis subjectis, quantum per vires licuit, diligenter explicavi. Si quando S. Doctorem non constanter loquentem deprehendi, sententiam tempore posteriorem seligendam esse duxi, quippe quae menti ejus, maturius rem consideranti, responderet. Ubi tandem S. Ecclesia, vel per Romanos Pontifices, vel per Sacras Congregationes, moralem disciplinam immutavit, id sedulo notavi, eadem religione qua Alphonsus ipse fecisset, firmiter credens id tantum pro vero habendum esse, quod Petrus in Ecclesia tenet ac docet. Hoc meum opus, quod Sacratissimo Jesu Christi Cordi quo­ tidie consecravi, nunc ad pedes Tuos, Beatissime Pater, humillime depono. Tu es veri ac falsi, boni ac mali, justi atque injusti arbiter supremus et inerrans; quidquid igitur in eo probatum Tibi aut toleratum fuerit, id probatum sit et toleratum ; quidquid vero repro­ baveris aut damnaveris, id omne reprobatum ac damnatum mente et corde volo. Noli, Beatissime Pater, filii obsequium dedignari, sed oblatum munus, qualecumque sit, pro Tua paterna benignitate, acceptum habe. Si benedictio Tua libro accesserit, accedet ipsa Dei gratia, quae animabus illum reddet frugiferum; eademque benedictio in me tandem descendat, qui, ad pedes Tuos advolutus, summa pietate permaneo, Beatissime Pater, Sanctitatis Tuae Humillimus, obscquentissimus, fidelissimus servus ac filius Leonardus Gaudé r Cr»icrrr Redi mptons. DILECTO FILIO LEONARDO GAUDÊ SACERDOTI E CONGREGATIONE SS. REDEMPTORIS PIVS PP. X Dilecte Fili, salutem et apostolicam benedictionem. Sancti Doctoris Alfonsi de Ligorio ea est in Ecclesia Dei existimatio atque laus, ut vel id unum sufficeret, cur novam Nos editionem Theologiae Moralis Alfonsianae Nostro Nomini dicandam libentissime permitteremus. Verum ut id peculiari modo editioni huic tuae concedamus, plura faciunt, quibus eadem jure merito Typica exinde appellari queat. Scimus, Dilecte Fili, decem et octo annos ipsos in ea apparanda diligentissimis curis te impendisse: sed labores tuos evenisse feliciter gratulari profecto potes. Praeter enim quam quod testimonia auctorum universa, quae a Sancto Doctore afferuntur, ad trutinam ex ipsis fontibus revocasti ; sententias ipsas S. Alfonsi, ex acri colla­ tione singularum antecedentium editionum ceterorumque moralium ipsius operum, sic excussisti subtilique iudicio comparasti, ut nihil fere sit modo cuilibet dubitandum, quid in unaquaque morum quaestione Alfonsus sit demum amplexus supremaque aetate defenderit. Opus igitur perfe­ cisti, Dilecte Fili, quam quod utile et sapientium omnium laudatione dignum. Cum enim theologia morum magnam scientiae partem constituat quae Sacerdoti ad officium explendum est necessaria; gratias tibi omnes habere oportet, qui S. Doctoris, quem tuto omnes in morum doctrinis sequi possunt, mentem apertius ostenderis, sententiasque, securius quam nunquam alias, determinaveris. Librum idcirco Nostro Nomini inscriptum volenti animo accipi­ mus: studio tuo laudem promeritam amplissime imper­ timus : utque diuturni laboris praemium ne desit, caelestium munerum ubertatem tibi a Domino adprecamur; ejusque auspicem, Apostolicam benedictionem peramanter imper­ timus. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, die xn Junii Anno mcmv, Pontificatus Nostri secundo. PIVS PP. X PRAEFATIO EDITORIS Nova Theologiae moralis S. Alphonsi editio, quae jam a pluribus annis in multorum votis erat, nunc tandem in lucem editur. In ea, uti titulus ipse praefatur, singulae auctorum allegationes diligenter recognitae habentur, textus omnis cum antiquis ejusdem operis editionibus collatus est; et referuntur praeterea quaecumque a S. Sede in re morali recentius addita vel immutata fuerunt. Omnibus compertum est, vivo S. Doctore, Theologiam ejus moralem Prima edi· novem vicibus in lucem prodiisse. Prima editio, Neapoli anno 1748 facta, mor«· unoque volumine, quod vocant in 40, comprehensa, nihil aliud erat, quam liber Hermanni Busembaum, Medulla theologiae moralis, cui S. Alphonsus, post singula dubia, notas aliquas intexuit, nunc breviores, nunc vero prolixiores, prout rei gravitas aut difficultas postulare sibi videbatur. Earum notarum materiam ex aliis auctoribus mutuatus est S. Doctor : < Alia explicanda, inquit in praefatione, alia addenda censui ex diversis probatorum DD. auctoritatibus ». Notae istae duplici serie continentur: una scilicet litteris parvis a, b, c, etc., signata ; majoribus vero litteris A, B, C, etc., altera : litteris parvis indicantur notulae breviores, in quibus saepe solum traduntur auctorum nomina qui doctrinam expositam tenuerunt; litteris autem majoribus, indicantur notae illae quae fusius de re aliqua tractant vel subtilius in utramque partem disputant. At praeter notas istas, plures appendices a S. Doctore huic editioni additae sunt: una scilicet, jam ab operis initio, quam inscripsit. Quaedam animadvertenda, cujus quidem rationem his verbis exponit : « Postquam has meas adnotationes typis demandavi, nonnullas sanctiones, quarum notitia antea mihi non occur­ rerat, inveni; ideo ipsas hic addere opus esse existimavi >. Deinde in cap. de Excom., dub. IV, art. Ill : Brevis dissertatio super censuris circa Immaculatam B. Virginis Mariae Conceptionem, in qua non solum de censuris tractat, sed etiam omnibus nervis propugnat ipsam sententiam, quae asserit B. V. Mariam in ipsa sua conceptione ab oinni peccati originalis labe immunem fuisse. In calce PRAEFATIO EDITORIS. libri habentur Nonnullae (scilicet sex) quaestiones miscellaneae praetermissae ; deinde Expiatio a nonnullis in me disseminatis calumniis ob epistolam super maledictionem in defututos editam. Sequuntur dein propositiones damnatae, quaedam pontificia decreta et casus reservati in Neapolitana dioecesi. Post indicem vero alphabeticum ponitur Praxis interrogationum magis obviarum in excipiendis rusticorum confessionibus, quam initio libri, S. Doctor vocat < utilem non tantum pro eis interrogandis, sed etiam pro judicio formando et poenitentia injungenda». Denique totum librum concludit: Brevis dissertatio super propos. 29 damnatam ab Alexandro VIII, quae dicebat: Futilis et toties convulsa est assertio de Pontificis Romani supra concilium oecumenicum auctoritate, atque in fidei quaestionibus decernendis infallibilitate. Causa vero cur S. Alphonsus Hermannum Busembaum veluti ducem elegerit, ejusque librum tamquam commentarii materiam selegerit, haec fuit, quod, ut ipse ait in praefatione, < praeclara methodo paucis omnia magis scitu necessaria colligens, non modicam supellectilem parat ». Opus dicatum est Archiepiscopo Compsano, Josepho Nicolai, qui de S. Auctore ejusque Congregatione optime meritus erat; et inscribitur: Medulla theologiae moralis R. P. Hermanni Busembaum Societatis Jesu Theologi, cum adnotalionibus per Rev. P. Alphonsum de Ligorio, Rectorem majorem Congre­ gationis SS. Salvatoris, adjunctis post dubia seu articulos praefati auctoris, ubi operae pretium visum fiât, juxta literas alphabetico ordine ibi interjectas : Accedunt in calce libri propositiones damnatae necnon omnes Epistolae encyclicae et pontificia decreta mores spectantia S. D. N. Benedicti PP. XIV, quae insuper omnia propriis in locis opportune adnotantur, una cum duobus uberrimis indi­ cibus, ad usum juvenum praefatae Congregationis. Opus dicatum Ulmo et Revmo Donuno D. Josepho Nicolai Archiepiscopo Compsano, SS. Dni Nostri praelato domestico ac pontijicio solio assistenti, Baroni oppidorum S. Andreae et S. Mennae atque utili domino feudi Palirotundi. — Neapoli 1748, apud Alexium Pellechium. Superiorum permissu. Expensis D. Joannis Oliverii '. 1 vol. in 40, complectens columnas 1032, praeter titulum, praefationem, epistolam nuncupatoriam, indices, propositiones damnatas et ea quae post haec reperiuntur. ιιΐΓ*ρ^ Secunda editio, quae duobus tomis continetur, et longe majoris est molis, Neapoli pariter prodiit, annis 1753-1755. In ea, sicuti fecerat in antecedenti, S. Alphonsus textum Hermanni Busembaum commentandum suscepit: sed notae multo ampliores sunt, nec signantur jam alphabeti litteris ; sunt etiam ab ipso textu independentes, ita ut opus videatur S. Alphonsi proprium, ab 1 Verisimile est, ne certum dicatur, hunc Joannem Oliverium, cujus expensis opus typis mandatum est, illum fuisse virum, qui primo vitiis omnino deditus, ad Deum et vitam Christianam per Alphonsum mirabiliter conversus est, quocum deinceps S. Auctor singulari quadam ac sancta amicitia devinctus est, et cui animam efflanti adstitit. Cfr. August. Berthe el lib. II, cap. 17, n. 371. ! PRAEFATIO EDITORIS. XV opere Hermanni omnino distinctum. Et licet deinde S. Doctor opus suum ad ultimas usque editiones continuo perpoliverit, illud tamen jam ab hac secunda editione ad tantam perfectionem adduxit, ut operi quoad universam sui rationem nihil deesse videatur. Atque hinc est, cur in ulterioribus editionibus quaestiones tantum peculiares ad trutinam passim revocarit, easque sigillatim, sive addendo, sive reformando, sive demum magis explanando immutarit Inscribitur haec secunda editio: Theologia moralis concinnata a R. P. AIphonso de Ligorio, Rectore majore Congregationis SS. Redemptoris, per appen- d‘,,cn” dices in Medullam R. P. Hermanni Busembaum, Societatis Jesu, adjunctis in calce tomi secundi Epistolis encyclicis et decretis ad mores spectantibus S. D. N. Benedicti PP. XIV. Quae insuper propriis in locis opportune adnotanlur, addita quoque perutili Instructione ad praxim confessoriorum, ad usum stu­ diosae juventutis praefatae Congregationis. — Editio secunda, in pluribus melius explicata, uberius locupletata, utilibus adaucta quaestionibus, ac quoad plurcs sententias reformata, dicata SS. regnanti Papae D. N. Benedicto XIV. Neapoli Ν53'Π55· typographia Johannis de Simone. Superiorum permissu. 2 vol. in 4°. Tomus primus (1753) complectitur pagin. 714, praeter titulum, epistolam nuncupatoriam, praefationem, elenchum quaest. reform, et indicem analyticum; tomus secundus (1755) pagin. 760, praeter titulum, elenchum quaest. reform, et indicem analyticum. Quid ia ea De ista editione ita loquitur S. Alphonsus in epistola nuncupatoria ad nrae^uterit S. Alpho* Benedictum XIV: < Opus Deo juvante coepi et absolvi...; quod cum universe IUK fuerit acceptum, rursusque debuerit publici juris fieri, in meliorem ordinem redegi, diligentius quibusdam doctrinis enucleatis, compluribus aliis adjectis, additisque insuper aliquibus dissertationibus de infallibilitate definitionum pon­ tificiarum et de earumdem supra concilia superioritate ' ». Et in praefatione ad lectorem: «Opus absolvi [scii, primam editionem]; sed quia nimis festi­ nanter fuit illud typis demandatum, ut aliis satisfacerem, mihi non satisfeci; plura enim in eo vel non bene excussa exciderunt, vel confuso ordine fuerunt exposita. Idcirco cum ea diligentiore examine necnon clariore methodo indigere animadvertissem, animum ad hanc secundam editionem applicui, in qua ad meliorem ordinem omnia redigere curavi, et utillimis doctrinis librum copio­ siorem reddere. Nonnullas etiam quaestiones (temporis decursu rebus ad seduliorem trutinam revocatis), hominem me agnoscens, reformavi ’ >. « Dissertatio ista jam habebatur in prima editione, sed aliquanto brevior, et in calce libri; dum in hac secunda uberior est, et inseritur tractatui de Legibus, a n. no ad n. 135. 1 Series quaestionum reformatarum primo tomo praefixa quaestiones 5S complectitur, et inscri­ bitur: < Elenchus quaestionum, in quibus auctor, post primam hujus libri editionem, rebus hic ad novam trutinam revocatis et rationibus accuratius perpensis, aut se retractavit aut aliqua in melius reformavit In qualibet autem harum quaestionum, prius adnotalur locus libri primae editionis, postmodum locus hujus secundae, ubi facta est correctio ». — Illi vero quae secundo tomo praefixa habetur, titulus est- < Elenchus retractationum sententiarum in prima editione relatarum». Et complectitur quae­ stiones 41. PRAEFATIO EDITORIS. Tertia editio Venetiis prodiit anno 1757, tribus tomis in folio constans; sed editor titulum operis eo modo immutavit, ut Hermanni Busembaum nomen praecipuum locum obtineret, Alphonsus vero partes secundas tenere videretur. Quonam pacto quonamve fine id factum fuerit, plane nescio. Est igitur hujus editionis inscriptio: R. P. Hermanni Busembaum, Societatis Jesu, Theologia moralis, nunc pluribus partibus aucta a R. P. D. Alphonse de Ligorio, Rectore majore Congregationis SS. Redemptoris, adjuncta in calce operis, praeter indicem rerum et verborum locupletissimum, perutili Instructione ad praxim confesso­ riorum, nunc primum latine reddita. — Editio post duas Neapolitanas prima Veneta. Quae praeter reformationem quam includit in secunda editione plurium opinionum in prima contentarum, accuratius est mendis expurgata novisque doctrinis adaucta. Accedit etiam nunc primum R. P. Francisci Antonii Zachariae, S. J., Bibliothecae Estensis praefecti, Dissertatio prolegomena de casuisticae theologiae originibus, locis atque praestantia. Romae /757. Sumptibus Remondinianis. Superiorum permissu ac privilegio. — Tomus primus continet pag. ι,χ-262, praeter titulum, praefationem, epistolam nuncupatoriam et indices; tomus se­ cundus complectitur pag. xvi-287; tertius vero tomus, pag. vm-223. Quanaedi Editio quarta, quae Venetiis similiter, constans tribus tomis in folio, prodiit, anno 1760 publici juris facta est; et inscribitur fere ut editio prae- Tertiaedi· partibus aucta a R. P. D. Alphonso de Ligorio, Rectore majore Congregationis SS. Redemptoris, adjuncta in calce operis, praeter indicem rerum ct verborum locupletissimum, perutili Instructione adpraxim confessoriorum.—Editio quarta, accuratius a mendis expurgata, novisque doctrinis et nunquam antea editis Tractatibus, nempe de Dispensationibus S. Poenitentiariac, de Privilegiis, de Prohibitione librorum, de Examine ordinandorum ab auctore ipso nunc primum locupletata. Accedit etiam R. P. Francisci Antonii Zachariae, S. J., bibliothecae Estensis praefecti. Dissertatio prolegomena de casuisticae theologiae originibus, locis atque praestantia. Romae 1760. Sumptibus Remondinianis. Superiorum permissu ac privilegio. — Tomus primus complectitur paginas LX-284, praeter titulum et epistolam nuncupatoriam; tomus secundus, xvi-280; tomus ter­ tius, vin-204. Editio ista, praeter appendices quarum series in titulo explicatur, continet etiam in fine tomi tertii Epitomen doctrinae moralis et canonicae Bene­ dicti XIV, a Joanne Dominico Mansi exaratam. Iterum habetur in hac quarta editione Elenchus quaestionum reforma­ tarum, quem S. Alphonsus secundae editioni primum addiderat, sed qui in tertia desiderabatur. Hic vero post praefationem ponitur, et unica serie exhibet nonaginta novem quaestiones reformatas. . Sed neque unus est titulus omnium exemplarium hujusce quartae cdi‘ ·Γ . Quanti Dissertatio ista componitur partim ex illa Breve dissertazionc deIU uso S. Doctor fceent no­ tum tracta­ moderato deW opinione probabile anni 1762, latine reddita, et partim ex altera tum anno 1765 vulgata ’. De praesenti autem dissertatione, die 6 Novembris 1765 ita S. Doctor ad Remondinium scripserat : « Novam hanc de opinione probabili disputationem tibi mitto ; haecque in locum prioris sufficienda est. Est quidem brevior, sed multo accuratius elucubrata, et inulto nervosior rerumque plenior. In ea insuper summatim reperire est, sin minus omnes, at saltein praecipuas a Patutio contra me motas objectiones, cum propriis ad objectiones responsis. Hinc te rogatum volo, ut eam, quandoquidem valde laboriosa mihi fuit ejus « > 3 4 Lelterc di S. Alfonso Maria de' Liguori. Parle seconda, Corrispondenza speciale. Episl. 104. Op. cit. Epist. τοα et seqq. S. Alphonsus, Monitum ad Lectorem > ante tractatum de Conscientia, in edit sexta. Quintae jam editioni dissertatio huic fere similis inserenda fuerat ; at quamvis pluries rogatus fuisset typographus, ut mittendam dissertationem paulisper exspectaret, operis impressionem adeo maturavit, ut adveniente altera dissertatione, jam esset ad finem perducta. De qua praepropera festi· natione Alphonsus.in epistola sub die τ Martii 1764 exarata, graviter conquestus est. — Corrispondenza speciale, episl. 106 et 122. PRAEFATIO EDITORIS. XIX confectio, diligenter asserves,,. Est enim res singularis, quae non in aliis libris reperitur ’ ». Quid igitur novi praeseferat haec dissertatio? Ut rite respondeatur, pau lisper retro nobis redeundum est. S. Alphonsus jam ex quo primum de re morali scripsit, ac deinde toto vitae suae tempore, tutioristas praecipue et probabilioristas impugnavit ; sed in prioribus suae Theologiae moralis editio­ nibus ex parte tantum et imperfecte suum tradit systema, quod paulatim ac sensim evolvit et explicat. In secunda editione pronuntiat licitum esse usum opinionis saltem probabilioris ; in tertia vero et quarta, licitum pariter esse affirmat usum opinionis absolute probabilis pro libertate. Excludo quintam editionem, quippe quae eamdem sententiam proponit, contra auctoris volun­ tatem. In sexta demum affirmat licitum esse sequi opinionem minus tutam, si sit aeque probabilis ac opposita pro lege ; illicitum vero esse ulterius pro­ gredi : non licere igitur sequi opinionem minus probabilem, cum opinio quae stat pro lege est notabiliter aut certe probabilior. His circumscripta ex utraque parte limitibus, S. Alphonsi sententia praecipue quidem impugnat probabiliorismum, at simul vitat scopulos et pericula probabilismi communis; quam sententiam si postea S. Doctor magis explicaturus est, substantialiter tamen non amplius mutabit. Sexta haec editio inscribitur: Theologia, moralis Illustrissimi ac Reve­ rendissimi D. Alphonsi de Ligario, episcopi S. Agathae Gothorum et Rectoris majoris Congregationis SS. Redemptoris, adjuncta in calce perutili Instructione ad praxim confessoriorum, una cum Illustrissimi ac Reverendissimi Joannis Dominici Mansi, archiepiscopi Lucensis, Epitome doctrinae moralis et canonicae ex operibus Benedicti XIV, nunc primum ab eodem auctore plurimis addita­ mentis illustrata et pluribus in locis correcta. Accedit etiam praestantissimi theologi Dissertatio prolegomena, de casuisticae theologiae originibus, locis algue praestantia. — Editio sexta novissima, in qua, praeter ea omnia quae in caeleris addita fuere, nunc primum auctor ipse plura reformavit, aliquibus sententiis clarius explicatis, aliis de novo additis, aliis re melius perpensa immutatis; plurcsquc tractatus nunquam antea editos et novas animadversiones magni ponderis adjecit. Romae 1767. Sumptibus Remondinianis. Superiorum permissu ac privilegio. — Tomus primus complectitur paginas LXXvi-276, praeter titulum et epistolam nuncupatoriam ; tomus secundus, pag. xvi-276; tomus tertius, pag. 200-xxxv. In tomo primo post praefationem texitur Elenchus quaestionum refor­ matarum, sicut in quarta et quinta editione, cui adduntur aliae viginti tres, sub titulo : Adduntur aliae recentes retractationes opinionum quae in praece­ denti editione recensebantur. * Lelterc di S. Alfoneo. Corrispondenia speciale. Epist. 164. S. Alphee vu· «y-vtema MUD pau lati® cto! vic. In«cnptio textae edi tient· XX Septima •dtlio. In duobus S. Alphon· su» explicat tuum iy»tenu. PRAEFATIO EDITORIS. Sextam hanc editionem subsecuta est anno 1772 editio septima, in qua, ad suae doctrinae complementum, S. Alphonsus addidit sub finem disserta­ tionis de usu moderato opinionis probabilis, Alterum Monitum, quod eo potissimum collineat, ut, quas Patutius in suo opere Osservazioni teologichc objectiones iteraverat, accuratius refelleret. Ac praeter hoc Monitum, aliud adjiciendum curavit in calce operis, nempe in fine tomi tertii, quod inscri­ bitur: Auctoris Monitum, pertinens ad quaestionem, an usus probabilium opi­ nionum sit veine licitus aliquando. Quod quanti fecerit S. Doctor, liquet ex ejus ad Remondinium litteris: < Pluris ego hoc folium facio, inquit, quam quodlibet aliud, quod in libro desideraretur; tum quia in illo exarando multum laboris insumpsi, tum quia totum meum in re morali systema complectitur ’ ». Et in principio ipsius Moniti, S. Doctor haec scribit: < Cum antea sententiam meam de hac re alio modo protulerim, in dissertatione quam posui in tra­ ctatu de Conscientia..., operae pretium duxi hic luculenter sensum exponere, quo ipsam sequor >. Porro S. Alphonsus in duobus capitibus melius explicat suum systema ; et primo quidem, loquendo de opinione minus tuta in concursu probabilioris, hic et deinceps omittit verbum notabiliter, et loquitur tantum de certo proba­ biliori. Quamvis enim practice, ut ipse S. Alphonsus advertit in Monito, § Insuper aliud hic, et magis diserte in epistolis ad P. Andream Villani 1 et P. Petrum Paulum Blasucct 3, vix aut ne vix quidem opinio possit esse certo probabilior, nisi sit simul notabiliter probabilior, ita ut duo illae notiones idem significare videantur: at profecto vox notabiliter est verbum incertum, quod ambiguitatem in mente gignere natum est, dum contra vox certo, cum non suscipiat majorem vel minorem ambitum, huic vitio viain prorsus intercludit. Altera vero, eaque praecipua res, quam in hoc Monito S. Alphonsus explicat, est declaratio sensus quo liceat sequi opinionem minus tutam, cum ista aeque probabilis est ac tutior pro lege. Antehac enim S. Doctor absolute pronuntiaverat: < Quod cum opinio minus tuta est aeque vel fere aeque pro­ babilis, potest quis eam licite sequi ». At profecto modus iste loquendi probabilioristis ansam facilem praebebat, ut S. Doctorem calumniarentur, eumque probabilismi et laxismi insimularent; rem igitur magis distincte proponit, et ait: < quod si opinio quae stat pro libertate sit aeque probabilis ac altera quae stat pro lege, nec etiam ipsam quis sequi potest, eo quod sit probabilis ; nam ad licite operandum sola non sufficit probabilitas, sed requiritur moralis certitudo de honestate actionis » ; nihilominus, < opinio illa quae stat pro libertate, cum aequali potiatur probabilitate ac opposita quae stat pro lege, grave quidem • Epist. 308, Decembr. 1776. Cfr. etiam epist. 264 et 165, 7 Septembr. et 19 Octobr. 1772. » Epist. 188, de die 25 Maji 1767. J Epist. 217, Novembr. 1768; et epist. 219, de die 8 Aug. 1769. PRAEFATIO EDITORIS. XXI immittit dubium, an existât lex quae actionem prohibeat. Ideoque eo casu lex redditur incerta; lex autem incerta nequit certam obligationem inducere ». Seu brevius, uti idem S. Doctor ibidem loquitur, § Posito igitur principio, < Spectata probabilitate aequali utriusque opinionis, homo dubius maneret neque operari posset; spectata autem vi legis, cum ipsa eo casu non sit sufficienter promulgata, non obligat nec ligat. Et ideo homo, utpote ab hujusmodi lege dubia non ligatus, redditur certus de sua libertate, et sic licite operari potest». Et addit S. Alphonsus: < Hujus autem conclusionis concinnatio fuit mihi motivum ad praesens Monitum hic apponendum; nam in praefata mea dissertatione, licet eamdem conclusionem tenuerim, tamen per viam longiorem eam probavi; hoc autem Monito, per viam breviorem et planiorem eadem conclusio probata apparet». Legi potest etiam de hoc argumento epistola S. Doctoris ad P. Petrum Paulum Blasucci, die 5 Au­ gusti 1772 data *. In ista septima editione aliquot reperiuntur quaestiones subtilius dispu­ tatae vel etiam reformatae, quae in nulla alia editione, ne in posterioribus quidem, reperiuntur, uti v. g. quaestio de tyrannicidio, lib. III, n. 381, et aliae quaedam ; octava enim editio (si Systema morale exceperis) in his omnino similis est sextae editioni; quod qua ratione acciderit generatim me latet; sed de hac re iterum redibit sermo infra, ubi de octava editione disseram. Praeterea ab eadem septima editione expuncta est pars apologetica Prolegomenorum Franc. Antonii Zacharia, et servata est dumtaxat pars historica et didactica. Titulus septimae editionis iisdem verbis incipit quibus titulus praecedentis, sed sic prosequitur: Editio septima absolutissima, nunc domum ab ipso auctore novissimis curis recognita, in pluribus reformata, multisque non solum novis animadversionibus, sed etiam integris tractatibus nunquam antea editis locu­ pletata. Bassani 1772 sed prostant Venetiis apud Remondini. Superiorum permissu ac privilegio. — Tomi tres in folio, quorum primus continet pag. LXXVi-280, omisso titulo et epistola nuncupatoria; tomus secundus, pag. xvi-276; tomus tertius, pag. 204-xxxvi. In octava editione, quae prodiit anno 1779, systema morale adeo absol­ vitur, ut S. Alphonsus jam die 3 Decembris 1779 ad Remondinium scribere non dubitaverit : « Sola haec editio appellanda est opus omnibus numeris absolutum, et adeo expolitum, ut doctorum hujus aetatis suffragiis approbari mereatur J>. Systematis autem, quale hic exprimitur, hoc peculiare est, ut 1 Corrispondcnxa speciale, epist. 261. » Apud me exstat aliud exemplar ejusdem editionis, quod ascribitur anno sequenti: < Bassani 1773 >· At profecto, incipiente mense Novembri 1772, opus jam absolutum erat, et perfecta editionis impressio, uti liquet cx epistola S. Alphonsi ad Remondinium, die 17 Novembr. 1772 data. Corrisp. speciale, epist. 267. 3 Corrisp. speciale, epist. 318. Cfr. etiam epist. 327, de die 2! Octobris 1779. Quaeiitn habentur in ♦eptima edi­ tione quae in uolla alia editione re· periuntur. Titula* *e ptimae edi­ tionis. Octava editio: quid tpCCiAle ÙAbeat. χχπ PRAEFATIO EDITORIS. Monitum, quod tamquam appendix septimae editioni adjectum fuerat, factum sit pars prior dissertationis, paucis dumtaxat immutatis, quae aut mutanda aut etiam demenda erant, eo nempe fine, ut in antiquam dissertationem, quae ut altera pars dissertationis retenta est, aptius quadrarent. Praeterea ex eadem editione prorsus expunctus est tractatus de con­ scientia Hermanni Busembaum, sicut pariter dempta est dissertatio prolego­ mena Franc. Antonii Zacharia de casuisticae theologiae originibus, locis, etc. Hanc utique dissertationem prius maxime probatam habuerat S. Alphonsus, dum scilicet systema morale nondum perfecisset; atvero in hac ultima edi­ tione, completo jam systemate et in lucem prolato, prorsus inutilis facta erat illa dissertatio ‘; nihilque deinceps profuisset, nisi ad provocandum iram et calumnias probabilioristarum. Recentiori elencho quaestionum reformatarum additae sunt tres novae quaestiones; Elenchus autem ponitur in fine tomi tertii post indicem alphabeticum rerum et verborum. Ret da· Omnia hucusque dicta prona sunt et dilucida; sed remanet aliud notandum, biae in ilk editione. quod me adeo latet, ut arcano detegendo omnino sim impar. Uti jam supe­ rius innui, erant in septima editione quaestiones quaedam fusiori calamo expositae, aliae etiam reformatae, quae prorsus desunt in octava hac editione, vel exponuntur eodem omnino sensu ac verbis, quibus expositae fuerant in sexta. Hujusmodi retractationes vel omissiones num ipsi S. Doctori tribuendae sunt? De responso valde anceps haereo ; scio equidem S. Alphonsum magni fecisse octavam editionem, uti supra ex ejus litteris notavi; sed laus haec ad solum morale systema, non vero ad peculiares quaestiones referenda videtur; nec verisimile est S. Doctorem regressum fecisse, lectore haud monito, aut retractasse sententias quas nuper, re diligentius perpensa, in septima editione probaverat. Res eo magis tenebris obtegitur, quod folia complura e sexta aut septima editione deprompta, octavae fuerunt inserta nec iterum typis mandata ; quod sane compertum habemus ex mendis typographicis. Nequit igitur una eademque norma de singulis hujusmodi casibus teneri; sed ubi quaestio eodem quidem sensu in utroque loco, sed meliori forma in septima editione disputata fuerit, textum septimae sufficiendum esse duxi textui octavae aut nonae editionis ; ubi vero sententia ipsa differet, quid amplectendum sit, in subjectis notis quantum per vires licuerit, indicabo. Titulm Titulus huic editioni praefixus, est: Theologia moralis Illustrissimi ac octavae edi boot* Reverendissimi D. Alphonsi de Ligorio, olim episcopi S. Agathac Gothorum et Rectoris majoris Congregationis SS. Redemptoris, adjuncta in calce perutili Instructione ad praxim confessoriorum, una cum Illustrissimi ac Reverendis­ simi Joannis Dominici Mansi, Archiepiscopi Lucensis, Epitome doctrinae moralis « Corrisp. speciale, epist. 308, mense Decembri 1776. PRAEFATIO EDITORIS. χχΠΙ et canonicae ex operibus Benedicti XIV, nunc primum ab eodem auctore plu­ rimis additamentis illustrata et pluribus in locis correcta. — Editio octava abso­ lutissima, in qua, praeter ea omnia quae in caeteris addita fuere, nunc primum auctor ipse plura reformavit, aliquibus sententiis clarius explicatis, aliis de novo additis, aliis re melius perpensa immutatis, et novas animadversiones magni ponderis adjecit. Bassani 1779. Sed prostant Venetiis apud Rentondini. Supe­ riorum permissu ac privilegio. Constat tribus tomis in folio, quorum primus complectitur pag. XLVin-276; secundus vero, pag. xvi-276; tertius denique, pag. 204-xxxvi. Nona editio, quae vivo Alphonso ultima prodiit, omnino similis est ( *°®* «*· octavae eumdemque titulum praefert, nisi quod ubi de opere Dominici Mansi agitur, expuncta sunt, uti par erat, verba: nunc primum ab eodem auctore plurimis additamentis illustrata et pluribus in locis correcta. Editio ista prodiit Bassani anno 1785, et constat tribus tomis in 4°, quorum primus comple­ ctitur paginas LXxvi-518; secundus autem, xxvin-512; tertius denique, xvi-428. Elenchus quaestionum reformatarum hic ponitur in fine tomi tertii, ante Praxim confessarii. His de singulis editionibus praelibatis, quaerendum nobis est, quemnam Fini» <>h _ AVI ·1 · · · 9 1 · · finem S. Alphonsus sibi proposuerit in conscribendo tantisque curis perpo- π·ορ°»<«> liendo hoc de Theologia morali opere. Num sibi gloriam forte quaerebat; num vanam clari nominis aut eruditionis famam aucupabatur? Minime gen­ tium. Amor Christi, animarum zelus, recta suorum alumnorum institutio, haec sunt quae virum Dei ad laborem impulerunt; praeter ea vero, prorsus nihil. < Pluribus abhinc annis (ita B. Doctor in praefatione primae editionis) excogitavi, tyronibus nostrae minimae Congregationis SS. Salvatoris, librum quo brevius et ordinatius in scientia theologiae moralis tam difficili et ani­ marum saluti necessaria sufficienter instituerentur». Pariter in dedicatione secundae editionis, Benedictum XIV alloquens, ait: « Cum... fuissem Dei beneficio vocatus ad missionum ministerium pro adjuvandis populis per rura dispersis, iisque potissimum qui spiritualibus magis destituuntur auxiliis, visa mihi ad hoc fuit necessaria scientia plus quam mediocris rerum moralium, quae tum ad instruendas tum ad regendas animas esset accommodata. Qua de re tam pro mea, quam pro juvenum nostrae sodalitatis intelligentia, opportunum duxi opiniones probabiliores utilioresque ad animarum salutem seligere... Operae pretium me facturum credidi, si librum ederem...; atque... multa in eo ad praxim pertinentia, quae sacrarum missionum exercitio didi­ ceram fratribus meis committerem * ». Denique in sua ad sodales epistola Nuceriae Paganorum, die S Augusti 1754 data, de Theologia morali loquens, « Cfr. etiam eiusdem secundae editionis praefationem. XXIV PRAEFATIO EDITORIS. ait: < Hanc ego operam, fratres, non pro aliis suscepi neque ut laudes mihi compararem. Ea libenter abstinuissem, si nullus inde fructus percipiendus fuisset, nisi aliquantulum fumidae laudis. Novit enim Deus quantum in eo labore taedii et defatigationis sim expertus. Librum scripsi omnino pro vobis, fratres, ut solida incederetis doctrina nisi, vel ut considerate saltem ageretis >. De niodo autem quo sanctus Alphonsus auctores allegavit, plura scitu rc* necessaria nec lectori inutilia veniunt notanda. Ut omnes probe norunt, S. Doctor in sua Theologia morali permultos auctores citavit, quorum numerus octingentos superat, allegationumque summa septuaginta millibus major est. Ne tamen credat lector, immensam hanc bibliothecam Alphonse praesto fuisse, singulasve allegationes potuisse eum propriis inspicere oculis. Quosdam ille tantum e praecipuis auctoribus penes se habuit; ceteros Kus’m vero in aliorum fide citavit. Ad priorum genus pertinent, quos S. Doctor in praefatione primae editionis recenset, dicens: < Alia explicanda, alia addenda censui ex diversis probatorum doctorum auctoritatibus, nimirum S. Thomae, Lessii, Sanchez, Castropalai, Lugo, Laymann, Bonacina, Viva, Croix, Roncaglia et aliorum, praesertim Salmanticensium, qui communi aestimatione moralem hanc scientiam diffuse et egregie pertractant, quosque ipse inter ceteros frequentius familiares habui; ita ut fere omnia, quae iidem tot libris latiore calamo in examen revocant, breviter concinnata hic invenias, et prae­ cipue quae ad praxim faciunt >. Quibus sane addendi sunt etiam Diana, Elbel, Escobar, Holzmann, Navarrus, Sporer, Suarez, Sotus, Thomas Tamburinius, Petrus Collet (Continuator Tournely), Concina, aliique sat multi, quorum nomina hic referre abs re videtur. Quomodo Hi omnes a reliquis facile dignoscuntur, ex eo quod eorum allegationes »<· λ reliqei* dtgncn cantor semper aut plerumque saltem additam habent loci indicationem ; dum contra ceterorum, quos vel prae manibus non habebat S. Alphonsus, vel quorum allegationem in se non suscipiebat, nomen tantummodo refertur, nullo indi­ cato loco. Ita exempli causa, S. Doctor, lib. I. n. çSt quaerit: < Quid in dubio an legislator sit superior legitimus? > — Negant [obligare], inquit, Vasquez, Salas, Diana et Araujo, apud Salmanticenses, cap. 2, n. 118 >. Ubi vides solum locum Salmanticensium indicari, ceterorum vero minime; hos ergo non inspexit neque allegationem in se suscepit, sed eam Salmanticensibus reliquit. Pariter, de Privily η, 9, S. Alphonsus ait Mendicantes communicare in pri­ vilegiis ceterarum religionum, vel Congregationum, vel Collegiorum monasti­ corum et non monasticorum, et citat < Salmant., tr. 18, cap. 1, n. 90, cum Rodriguez, Pellizzario, Tamburinio >. Hic S. Doctor solos Salmanticenses inspexit, eorumque auctoritati et fidei ceteros reliquit. Sexcenta hujusmodi exempla apud S. Alphonsum reperies. 5. Alphas Deinde, licet S. Alphonsus in suis ad Remondinium litteris, dic 30 Ju­ ·«· am* ad lii 1772 datis, scripserit se magnam partem, sin minus totum opus Theo­ hab«it PRAEFATTO EDITORIS. XXV logiae moralis propria manu exarasse, certe tamen amanuenses quandoque adhibuit, uti constat ex secundae editionis exemplari, quod a Pio IX s. m. dona­ tum, religiosissime apud nos Romae asservatur. In hoc autem exemplari, recudendae tertiae editioni destinato, breviores quidem additiones, sive notantur in ipsius libri margine, sive in minutis chartae laciniis, fere omnes ab ipso S. Do­ ctore sunt conscriptae, dum longiores plerumque manum produnt alienam. Porro in utraque scribendi ratione, mutuando scilicet ab aliis auctores quos ipse non inspexisset, et amanuenses adhibendo, magnum errandi peri­ culum imminebat; et hinc sane errores sat frequentes in Alphonsi Theologiam moralem irrepserunt; quos tamen lector ne tam multos esse credat, quam referuntur a quibusdam recentioribus. Primo enim multae in ipso textu Her­ manni Busembaum reperiuntur fallaces allegationes. Praeterea citationes non paucae, quae recte a S. Alphonso scriptae fuerant, et recte prioribus editio­ nibus insertae, deinde in subsequentibus ex mero typographi mendo falsae evaserunt; de quo non est mirandum: priores enim editiones, ipsum auctoris manuscriptum referentes, Neapoli prodierunt; sequentes vero, a tertia scilicet editione, non jam Neapoli, sed Venetiis, urbe valde dissita, idque ex codi­ cibus impressis, recusae sunt. Ita, exempli causa, lib. III, n. 6ji, qu. z, pro sententia quae docet homicidam teneri ad lucrum cessans juxta tempus quo occisus verisimiliter victurus erat, in tertia et sequentibus editionibus allegatur < Sanchez cum... Palao » ; at revera Sanchez, Consil. mor., lib. i, cap. 4, dub. 2, n. io, allegat Palacios Rubeos ; et S. Alphonsus in secunda editione recte scripserat Palae.; id est Joannem Lupum de Palaciis Rubeis, qui profecto in Repet. Rubric, de Donationibus, § 23, η. $, dictam sententiam tenet. — Item, lib. VI, n. 332, tertia editio scribit: « Advertit Bone., cap. S, qu. 3 », capellanum nullo die a celebratione vacare posse, si in fundatione expresse cautum fuerit, ut Missa quotidie per illum vel per alium celebretur. Vemm cum nullius auctoris nomen ita incipiat: Bone., ideo in quarta editione correctum sic reperitur: < Bon., cap. 8, qu. J>, scilicet Bonacina ; at certe infelix prorsus emendatio; nam vel ipse modus indicandi locum repugnat Bonacinae, qui tractatus suos non per capita et quaestiones, sed per disputationes, quae­ stiones et puncta dividit. Secunda autem editio scriptum habebat: < Ronc., cap. 8, qu. 3 », scilicet Roncaglia, et quidem recte ; nam tr. 18, qu. 2, cap. 8, qu. 3, disertis verbis expositam sententiam tenet. — Sic etiam, lib. VI, n. 98, ad opinionem quae requirit contritionem sive dilectionem Dei super omnia, ut martyrium remittat culpam et poenam, S. Alphonsus in nona editione citat < Con., Sayr. etc., apud Croix·», quae significant Coninck et Sayrum ; in sexta vero editione, septima et octava: < Con., Say. etc. >; in quinta: < Con., Lay. etc. > ; sed in quarta et prioribus < Can., Laym. etc. », scilicet Melchior Cano et Laymann, qui revera concordant et citantur a Croix, lib. 6, part. /, «. 238, a quo S. Alphonsus allegationem mutuatus est. Hint er roret in at* legationi* ba*. Error ret Her­ manni Ba* «cnibaam. Menda typographi­ es. XXVI PRAEFATIO EDITORIS. Quodsi ad fallaces allegationes proprie dictas descendamus, imprimis notandum est, plerasque non ab ipso S. Alphonso admissas esse, sed ab auctoribus a quibus illas desumpsit S. Doctor; hujus asserti exempla huc adducere inutile existimo; ea enim reperiet lector in notis criticis textui subjectis. Sed quandoque, licet primus auctor recte citaverit, modus tamen quem adhibuit, fuit S. Alphonso errandi occasio; quod accidit cum multa quaesita simul et eodem paragraphe disputantur, et auctores deinde indiscriminatim allegantur et acervatim, quod saepe ac potissimum apud Salmanticenses occurrit. Quae quidem scribendi ratio, etsi errorem in se non contineat, aliis tamen causam errandi facilem praebet, cum nempe aliquis unam tantum alteramve asserti partem disputandam assumit, ceteras vero praetermittit; auctores autem refert qui, non in assumptam, sed plane in omissam partem quadrent. Unum dumtaxat exemplum hujusmodi hic afferam: igitur S. Alphonsus, lib. VII, n. 371, sententiam exponit quae ait, mandantem vel consulentem homicidium, irregularem censeri in dubio, an consilium vel mandatum fuerit causa efficax homicidii ; quam sententiam tribuit : < Salmant., lr. 10, cap. 7, n. 43, cum Coninck, Sayro, Avila et Cornejo >. At loco citato, Salmanticenses praeter hunc casum, de alio etiam disputant, de casu nempe quo quis aliquem percusserit, hic vero paulo post sit mortuus, ubi percussor dubitet an ex sua percussione an alia de causa occubuerit ; deinde auctores allegant indiscriminatim ; ex allegatis autem, Coninck, disp. iS, dub. 2, n. 23 (al. n. 22), ultimum quidem casum habet, de quo S. Alphonsus non loquitur, sed silentio plane praetermittit priorem casum, de quo solo disputat S. Doctor. Est et alia excusatio eaque magni momenti. Citationes enim non paucae ■ Quae prorsus falsae sunt, nedum S. Alphonsi auctoritatem labefactent, eam Xml'A' contra commendant. Idque contingit cum S. Doctor auctorem adducit uti faventem opinioni sibi non probatae, cum tamen revera auctor ille eamdem sententiam quam S. Alphonsus tuetur ; sic v. g. dc Carit., n. 47, refertur Palaus, quasi dicat probabiliter non esse mortale, si quis mutuum sine ratione petat ab usurario parato, quam quidem sententiam S. Alphonsus impugnat ; et pariter Palaus, nedum eam probabilem existimet, eam diserte reprobat, ir. 6, dtsp. 6, puncl. 10, n. 3, scribens : < Verum hoc intelligendum est [scilicet mutuum licite peti posse ab usurario parato], si causa rationabilis adsit petendi; nam si aeque bene et facile ab alio... mutuum accipere poteras, non video quomodo te a mortali peccato excusem... ». Aliquando Quae hucusque notata sunt valent profecto de erroribus proprie dictis ; unii i dia* sed multae sunt allegationes quae, sin minus verbis cum S. Alphonso con­ cordant, aptissime tamen adhibentur ad confirmandam doctrinam ab eo expo­ sitam. Quod tribus praecipue modis accidere potest ; primo quidem modo, cum auctor de re simili disputat, sic v. g. hb. Ill, n. 296, S. Alphonsus excusat ob timorem gravis incommodi famulos, qui ad opera servilia diebus Undfnam rromanent errore· PRABFATTO RDITORIS. χχνπ festis ab heris coguntur, et citat Elbel, in 3 Praec., n. 377, ubi tamen Elbel non de operibus servilibus, sed de re simili, nempe de Sacro, cui interesse nequeant servi propter ministerium ipsis ab heris impositum. Vel, ibid., n.323, S. Alphonsus cum Gobât et Sanchez ab audiendo Sacro excusat eum qui aegra valetudine laborans, timeret exeundo notabile gravamen capitis, virium lassitudinem, etc. At Sanchez, Consil., lib. 7, cap. 2, dub. 43, de casu simii* tantum, scilicet de Officii divini recitatione disputat, ejusque opinionem de ea re Gobat transtulit ad argumentum de audiendo Sacro. Aut ra Alio modo idem accidit, cum S. Doctor, ad confirmandam aliquam opi­ uonem propoaitiom* nionem seu propositionem, auctores affert, qui non propositionem ipsam, sed proba: rationem dumtaxat propugnant, in qua fundatur propositio. Exemplum hujus sit, quod S. Alphonsus, lib. IV, n. 93, scribit, nempe: Digniori praeferre minus dignum in electionibus ad beneficia, veniale dumtaxat esse, si excessus dignitatis sit modicus, quamvis elector juramentum praestiterit digniores eli­ gendi. Pro qua sententia, ex Salmant., tr. 28, n. 326, allegat Sotum, de Justitia et Jure, lib. 8, qu. 1, art. 7, dub. i; Palaum, tr. 14, disp. z, punct. 6, n. 8. At revera Sotus et Palaus, locis citatis, fundamentum dumtaxat opinionis relatae probant, nempe juramentum promissorium rei levis non injicere vin­ culum lethalis reatus. Aut di»Est tertius denique modus, cum res quae magis explicita et expressa putat d« re exponitur apud S. Alphonsum, implicite tantum et universaliter, veluti species r*lt. grnein genere, apud auctores allegatos repentur; uti v. c. citato lib. IV, n. 93, S. Alphonsus dicit gravem adesse obligationem digniores eligendi ad beneficia etiam simplicia, et ex Salmanticensibus, tr. 28, n. 314, citat S. Antoninum, part. 2, tit. i, cap. 20, § i ; Cajetanum, in 2am 2^, qu. 63, art. 2, v. Nota 4. et qu. 183, art. 3. Sed S. Antoninus et Cajetanus generaliter loquuntur, et sine ulla distinctione aut restrictione, de obligatione eligendi digniores ad beneficia. Cum ergo nullam exceptionem apponant, et sub notione beneficii generaliter accepti comprehendantur tum beneficium curatum tum beneficium simplex, merito intelligendi sunt de utroque, et ita recte citantur pro electione ad beneficia simplicia. Aliud quoque notandum est, quod saepe saepius apud Busembaum, et quandoque etiam apud S. Alphonsum accidit, cum scilicet multa sibi similia compendiose tractata, simul et in eodem paragraphe congesta reperiuntur. deinde vero auctores acervarim allegantur, quorum alii aliam asserti partem tenent, ita ut assertum simul sumptum omnibus quidem auctoribus sit tri­ buendum, licet non singulis totum. Exemplum hujus habetur apud S. Alphon­ sum, lib. VI, n. 363, dub. z, in fine, ubi S. Doctor, loquens de praelatis qui confessarium sibi eligere possunt, scribit: < Nomine praelatorum exem­ ptorum veniunt referendarii, auditores Rotae, protonotarii apostolici et alii praelati curiae Romanae, necnon praelati regulares et Abbates, et alii supe- Aut a«certum par­ um pertinet ad unum, partira ad alterum. χχνιπ PRAEFATIO EDITORIS. riores locales immediati. Ita Suarez, disp. 27, sect. 2, ex n. S ; Lugo, disp. 19, n. 4; Diana, part, J>, tr. 2, de dub. Regul. ; et Renzi, tom. /, pag. 337, qu. fo>. Atvero si singulos auctores inspicias, apud Suarez, loc. cit., n. 8, recensentur in curia Romana tantum < auditor camerae et alii » qui sunt praelati; inter regulares vero, «. 9, citatos habes provinciales et < aliquos superiores immediatos, ut Abbates et similes ». Lugo autem loc. cit., loquitur de solis religionum praelatis, praesertim, ut ait, generalibus, provincialibus, superioribus localibus. Diana, loc. cit., resol. 1, loquitur de generalibus, aliisque religionum praelatis, qui gaudent facultate confessarium eligendi. Renzi denique loc. cit., scilicet in 2 Praec. Eccl., cap. 4, qu. 10, omnes recenset quos refert S. Alphonsus, praeterquam quod, pro regularibus, nominat solum praelatos inferiores episcopis. Et ita sane ex omnibus auctoribus simul sumptis colli­ gitur assertum S. Alphonsi, licet totum apud singulos non habeatur. Ceteri no­ Quodsi vero apud S. Alphonsum errores in allegandis auctoribus non ct ores et iim errant. desint, idem vitium apud ceteros, ne exceptis quidem insignioribus theologis, reperire est. Errore·* Et ita cardinalis Joannes de Lugo, theologiae facile princeps, teste cardinalis de Lugo. S. Alphonso, in multis tamen locis errat; v. g. de Poen., disp. 16, n. 163, Azorium recenset inter auctores, qui negant explicandam esse in confessione quali­ tatem contumeliae, sed plane fallax est allegatio. Azor enim part. 3, lib. 13, cap. 3, dub. i, de quaesito illo scribit: < Sotus... ait aliquando esse necessarium vel ob magnitudinem ejus quod acerbe dicitur..., v. g. si quis compellet alium praedonem vel haereticum vel proditorem..., quia licet contumeliae specie non differant, est tamen opinio Soti et multorum aliorum valde probabilis, cir­ cumstantias peccatorum malitiam graviter augentes intra eamdem speciem esse in confessione exprimendas ». Quin etiam, part. 1, lib. 4, cap. 4, qu. 3, disertis verbis scribit : « Si Titius contumeliose Cajum compellet haereticum, latronem, adulterum, tria peccata contumeliae committit, specie distincta ». Idem cardinalis de Lugo, de Euch., disp. 22, n. 3, exponens sententiam, quae negat esse mortale, etiamsi omittatur evangelium in audienda Missa, dummodo audiatur reliquum totum, cum ultimo evangelio inclusive, ait: < Quod probabile putant cum Navarro, Suarez, Nugnus, Azor, Rodriguez, Graffius, quos refert et sequitur Bonacina, disp. 4, de Miss, sacrif., qu. ult., punct. 11, n. /7 ». Verum hoc uno loco in multis errat Lugo; et primo quidem Navarrus a Bonacina non citatur pro exposita opinione, sed solum pro illa, quae docet praecepto satisfacere eum qui, cum praetermiserit initium Missae usque ad evangelium, partem omissam per se ipsum legit, vel ab alio attente audit. Praeterea, de quaesito nostro tractat Navarrus in Man., cap. 21, η. 2, et contra Lugonis effatum, scribit : < Apparet talis [nempe pars notabilis] ea quae protenditur ab introitu ad epistolam vel graduale inclusive >. — Quod spectat ad Azorium, ipse pariter contrarium tenet, pari. 1, lib, 7, cap j FKAEFAIIO EDITORIS. XXIX qu. 2, dicens: < Eum qui totum Missae principium una cum epistola et evangelio praetermiserit, partem notabilem dimisisse, non autem si ab initio evangelii usque ad finem Missae audierit, etiamsi reliquum omiserit, hoc est principium Missae et epistolam >. — Rodriguez denique male etiam citatur nam in Sum., part, z, cap. J2J, >i. i: < Satisfacitquc huic praecepto, inquit, audiens Missam ab evangelio; audire vero eam dicto evangelio, non est res secura; sic enim tenet S. Antoninus, et videtur consentire Sotus: quod debet teneri ». Sed nunc ad Thomam Sanchez, virum ceteroquin diligentissimum et accu­ ratissimum, accedimus; nec tamen magis ab errore immunem illum reperiemus· Quaedam exempla afferre mihi liceat. Igitur Sanchez, dc Matr., lib. 5, disp. 3 n. /2 et /j, exponit et probat opinionem, quae asserit xalida esse sponsalia inter cognatos inita sub conditione: si Papa dispensaverit; et allegat Ludovicum Lopez, Instruct. 2, dc Matr., cap. 42. Sed longe a vero aberrat Sanchez ; nam Lopez, loc. cit., v. Ad 2 arguin., diserte tenet contrarium, dicens: < Quia sponsaliorum illegitima materia sunt cognati, ideo ante dispen­ sationem in ratione sponsaliorum obligare se non possunt, etiam si talia spon­ salia inita fuerint sub ea conditione: si Papa dispensaverit ». Idem Sanchez, dc Matr., lib. 2, disp. 40, η. 17, adducit Cordubam, tamquam dicentem vel significantem episcopum non posse generaliter dele­ gare ad absolvendum a casibus papalibus, sibi per cap. Liceat concessis. Corduba autem, Sum., qu. 8, non de omnibus ejusmodi casibus haec habet, sed de sola absolutione ab haeresi. Praeterea, de Matr., lib. ç>, disp. 7, n. z, Sanchez citat Martinum de Ledesma pro opinione, quae dicit conjugem, etsi voto impeditum, posse se offerre ad copulam quater in mense, quando alter interpretative petit. At Ledesma loco citato a Sanchez, scilicet 2a p*. qu. 66, art. 1, dub. 2, ne verbum quidem habet de voto, et solum excusat quandoque a mortali eum qui negat debitum : « ut si vir solet accedere ad mulierem quater in mense, et accessit jam quater in aliquo mense, et vult quinto accedere, si uxor nollet reddere quinto debitum, non videtur in hoc facere magnam injuriam viro, et licet male faciat negans viro debitum ». Aliud denique exemplum ex Sanchez sit, quod de Matr., lib. 9, disp. 5, n. 6, citat Surdum pro opinione, quae negat virum teneri ad alendam uxorem, dote non soluta, quamvis uxor sit in viri obsequio et ipsi famulatum praestet. At Surdus, de Alim., tit. 7, qu. 17, n. 37 ct 38 (citat, a Sanchez), refert aliorum dumtaxat opinionem ; sed n. 41, ubi sententiam suam declarat, omnino contradicit: « Concludo, inquit, quod si maritus praestitit uxori alimenta, quamvis illa dotem non solverit, et tunc non repetit; si vero vult repellere et non praestare, et potest ; aut vult retinere in servitio, sed non alere, et non potest... Infertur ex hac conclusione quod maritus, cui dos promissa non r O' »<*· Tbaauc XXX PRAEFATIO EDITORIS. solvitur, non potest negare uxori alimenta, nisi eam expellat, vel si vult retinere in domo, non recipiat ab ea aliqua servitia vel obsequia ». Enorm Ad Lessium accedo, qui, de Just. et Jure, lib. 2, cap. 34, dub. z/, n. 66, negat esse mortale postponere digniorem, non passim, sed semel vel bis tantum in electione ad beneficia mere simplicia, et citat inter hujus opinionis fautores, Alensem ’, Sum., pari. 2, qu. 136, § 2\ Sotum, de Just, et Jure, Id. 3> P1· 6, ari- 2>’ Sà, V. Beneficium; Gabrielem, in 4, dist. 13, qu. 7, art. 3, dub. i ; Angelum, v. Electio, n. 21 ; Petrum Navarra, de Rest., lib. 2, cap. 2, λ. 148 ; Aragon, in 2am 2“, qu. 63, art. 2. At revera auctores laudati negant absolute mortale esse postponere digniorem in electione ad beneficia simplicia ; nec dictum coarctant, ut vult Lessius, ad unam alteramve vicem. Idem Lessius, lib. 2, cap. 42, n. 4g, Cajetanum allegat, tamquam hic in 2f'm 2m, qu. 98, art. 4, asserat justam esse quandoque causam, ratione officii petere juramentum ab eo, quem scis esse pejeraturum. Sed loco citato, Cajetanus argumentum istud silentio plane praetermittit. Errore» Ex Thoma Tamburinio, unum dumtaxat, sed singulare exemplum referam. T ambori* mi Tamburinius igitur, (edit. Veneta, 1726) Method, exped. Confess., lib. 2, cap. 7, n. 24, ubi tractat de eo qui puellam positive sollicitat, cum qua deinde peccat, scribit : < Aliqui sentiunt debere te esse sollicitum explicare te fuisse primum ad alliciendum : Sic jo. Sanchez, in Select., disp. z, η. 24, in fine ; de Lugo, de Poenit., disp. 16, sect. 4, n. 142, ex sententia Vasquez. Sed est contra Th. Sanchez, in Decal., lib. 1, cap. 6, num. 14, et contra Bonac. ». Atvero quot sunt Tamburinii allegationes (excepta Bonacinae allega­ tione), tot sunt errores; nam auctores allegati pro sententia affirmante, disertis verbis tenent negantem. Et primo quidem Lugo, loc. cit., ita scribit: « De circumstantia autem sollicitantis feminam ad fornicationem, an sit explicanda; an vero sufficiat fateri fornicationem, placet quod cum aliis docet Vasquez, in praesenti, non esse explicandam illam circumstantiam ». — Porro Vasquez, 3 P·, p». p/, art. i, dub. 4, n. 3: < Cum aliquis peccat cum muliere et ipsam invitat ad malum, esse idem numero peccatum, nec exprimendam esse circumstantiam illam ». — Joannes Sanchez, pariter, loc. at.: « Recte loquitur Sanchez [scii. Thom. Sanchez, cujus Joannes sententiam refert]..., dicens crimen scandali esse feminam inducere, opus tamen non esse illud in confes­ sione explicare ». Ex auctoribus vero, quos Tamburinius citat pro negativa, Sanchez, loc. cit., eam ex parte dumtaxat tuetur, et distinguit, inquiens : « At fateor in confes­ sione non opus esse hanc circumstantiam declarare inductionis feminae para­ tae... Tandem, quando mulier non est parata, tenetur vir inductionem fateri ». » In mea editione Veneta anni 1575, Alexander Alensis, loc. cii,. loquitur.de quaestione longe diversa, scilicet de Superbia. Sed non magis concordat qu. t/q, tncmbr. ari. 3, ubi disputat dc personarum acceptione. PRAEFATIO EDITORIS. XXXI Bellarminus, de Conciliorum... auctoritate, lib. 2, cap. 14, citat D. Antoninum pro sententia, quae negat Papam posse se subjicere sententiae concilii, si de sententia proprie coactiva sermo sit At S. Antoninus, Sum., part. 2, tit. 3, cap. Ji, § 10, minime hoc dicit; sed postquam asseruit Papam esse supra conci­ lium, addit ex Glossa tres exceptiones, quarum una est: < Cum submittit ipse sua sponte se judicio Ecclesiae, concilii vel alterius ». Et negat dumtaxat ullum ex his casibus de facto valere in causa Eugenii IV, qui « nec se sub­ misit concilii judicio >. Neque in suo Chronico, part. 3, tit. 22, cap. 10, § 4, (quod etiam a Bellarmino citatur), S. Antoninus negat Papam posse se subji­ cere judicio Ecclesiae. Bellarminus pariter, de Ordine, cap. 9, post prine., § Altera sententia, adducit Petrum de Soto, lect. 3 de Ord., § Circa ista igitur, et Martinum de Ledesma, dicentes materiam essentialem diaconatus esse traditionem libri et impositionem manuum. Sed, quidquid dicat Bellarminus, Petrus de Soto, loc. cit., idipsum negat, dicens: < Videtur sacramentum Ordinis maxime perfici in impositione manus : in illis videlicet tribus ordinibus superioribus... Et quamquam semper aliquid forte praeterea fiebat, tamen in antiquorum lectione, nec de traditione calicis, etc. in sacerdotio, nec libri in diaconio hucusque vidi mentionem fieri. Quare magis videtur perfici sacramentum in illa impositione manus in superioribus tribus ordinibus. Sed utcumque sit, melius est hoc sub dubio relinquere». — Martinus de Ledesma contra, in 2? qu. 36, art. 3, assignat tamquam diaconatus materiam, solam libri traditionem, de impositione autem manuum haec scribit : < Et si dicas quod illa impositio manuum [ab Apostolis adhibita] erat materia, non tamen erat de necessitate sacramenti... Sed etsi hoc forsan posset defendi, quousque Ecclesia determi­ naret quid in hoc tamquam de fide tenendum esset, nihilominus tenendum pro certo est cum communi sententia fidelium, nempe: ad quemlibet gradum ordinis requiri materiam tamquam de essentia hujus sacramenti ». Nunc vero ad Ordinis Minorum doctores gradum facimus, et habemus inter ceteros Elbel, qui, de Matr., n. 474, adducit Scotum tamquam affirmantem posse absolvere a censuris et poenis generaliter a jure latis, nec specialiter reservatis, eos qui gaudent jurisdictione episcopali vel quasi episcopali; idque constare ex cap. Nuper. At Scotus, in 4, dist. 23, qu. 1, n. 12, § Qualiter relaxatur, diserte contradicit, et negat eam opinionem colligi posse ex cap. Nuper ; haec sunt verba Scoti: « Qualiter relaxatur...? Si... est a jure [excom­ municatio], per absolutionem ejus qui jus condidit ; nec hoc solum, ut dicunt multi, sed per absolutionem cujuscuinque sacerdotis, quando legislator non reservavit sibi istam absolutionem, et probant per cap. Extra, de seni, excom. Nuper. Sed illa probatio parum cogit, quia non sequitur: Ille non reservat, ergo concessit, loquendo de forma consequentiae, etiam secundum jura; quia posse absolvere cadit sub illa regula : Quod non est concessum, videtur esse Errore PRAEFATIO EDI TORI'». KXXil prohibitum, quia non competit alicui absolvere a sententia commissa a supe­ riore, nisi sit sibi concessum ». Elbel similiter, de Poenit., n. 34, citat Henno pro opinione, quae excusat a mortali eum, qui differt contritionem usque ad confessionem annuam, seu excusat cum, qui satisfacit confessioni annuae. At contra, Henno prorsus reprobat hanc opinionem, scribens, dc Poenit., disp. 4, qu. 5, conci, 3: < Non tidetur excusandus a peccato gravi, qui contritionem seu poenitentiam differret ultra quatuor aut quinque menses a commisso peccato ». Et in resp. ad obj. /, negat peccantem non teneri ad contritionem saepius quam ad confessionem. Idem Elbel, dc Voto, n. 2S6, allegat Filliuccium, ut qui neget vota conditionalia (non poenalia) esse reservata post impletam conditionem. Errat tamen Elbel; Filliuccius enim, lr. 26, n. 271, allegato ab Elbel, loquitur dc votis poenalibus dumtaxat; de votis autem pure conditionatis disputat n. 26g, et contra assertum Elbel, affirmat utraque esse reservata post impletam con­ ditionem. sr.«'T ” Sporer, tr. 3, in Decal., cap. 3, n. 23/, pro sententia quae affirmat esse homicidium voluntarium, et non solum casuale, illud quod committitur ex subitanea ira, citat Dianam, pari. 10, lr. 11. resol. 19, ubi Diana disertis verbis contrarium tuetur, dicens eo casu incurri irregularitatem ex homicidio casuali tantum. Alibi, nempe lr. 5, cap. 1, n. 64, Sporer citat Dianam pro opinione, quae asserit probabiliter posse ultro poni occasionem peccandi alicui, jam ad pec­ candum parato; Diana vero, pari. 3, tr. 3, resol. iS, hanc utique opinionem exponit, sed quid de ea sentiat non declarat ; et ipse, pari. 9, lr. 3, resol. 4. negat se admittere opiniones, de quibus nullum judicium profert ’. — Sporer ibidem citat Tamburinium, quasi eamdein opinionem valde probabilem existi­ met; sed Tamburinius, Decal., lib. 3, cap. 1, § 4, η. 4 cl 3, adducit Palauin dicentem eam aliquo modo probabilem videri, se tamen illam doctorum judicio submittere; quibus sic relatis, addit Tamburinius: < Submitto igitur et ego ». Quod profecto minime significat esse valde probabilem, uti vult Sporer. Etrote* Nec firmiores sunt doctores ordinis Praedicatorum. — Et primo quidem Silv« itf i Prieruii». Silvester Prieras, v, Clericus IV, qu. S, n. 6, citat Innocentium, quasi dicat clericum, si aliqua bona ratione officii acquisierit, puta quia fuit capellanus » Haec sunt verba Dianae, toc cit.: < Moneo amicum lectorem, quod ego in meis operibus soleo pro curiosis diversas opiniones adducere ; sed non ex hoc sequitur illis omnibus me adhaerere ; sed tunc tantum me liabeo ut relatorem: qui enim adducit aliqua recitative, illa non approbat....; et ideo quando de fictu alicui opinioni eço adhaerere volo, tunc clare explico illam docendo et tenendo, vel saltem tsmquam probabilem illatu admitto, ut passim ex lectura meorum operum patet. — Advertant ifcitur lectores, si e^o t uitum opiniones refero, tunc pro illis me non adducant, sed tantum quando opiniones expressis vertus teneo, vel saltem tamquam probabiles admitto Unde in meis operibus non admitto aliquorum sententiam asserentium, quod si quis referat doctorum sententias, videtur poste­ rum lo.o adductae adhaeterc: nam reterendo sententia», nulli adhaereo, si ut dixi, illam apcitr i -»n do. e ani vel tan qu im probabilem idnvlt mi > PRAEFATIO EDITORIS. XXXIII alicujus principis, qui ei multa donavit, posse ad libitum de iis bonis dispo­ nere. Falsa quidem allegatio; quod enim affirmat Silvester, idipsum negat Innocentius. Nam in cap. Quia nos, g, dc testam., quod sanetvit: < De his tamen quae consideratione Ecclesiae perceperunt, nullum de jure possunt facere testamentum », Innocentius verba Consideratione Ecclesiae sic commen­ tatur: « Idem dicemus, si ratione officii, puta quia fuit capellanus alicujus principis, qui multa ei donavit*. Concina, dc Horis can., cap. //, § ?, n. j/, dicit Garciam contra Bona- „ Errore» . . . · . . Concina* cinam concedere distributiones beneficiatis, qui a choro absunt studiorum causa, quando fructus beneficii in solis distributionibus consistit. Atvero Bona­ cina, dc Off. dtv., disp. 2, qu. 3, punct. 3, § g, n. 2, nedum contrarius sit Garciae, plane consentit iis quae docet, de Bene/, part, 3, cap. 2, n. 114, /15 cl 353' scilicet illos qui absunt causa studii, distributiones lucrari, tertia parte detracta, quando iis solis constat praebenda. Similiter Concina, de Baptismo, cap. 11, n. ig, allegat Petrum de Ledesma, ut qui neget esse mortale differre parvuli Baptismum, nisi dilatio excedat decem vel undecim dies; at revera Ledesma, de Bapt., cap. 7, conci, ult., dila­ tionem mortalem fore ait, si usque ad quindecim vel viginti dies protrahatur. Doctores saeculares iisdem erroribus obnoxii sunt quibus regulares. — BonActna·. . Errore» 1 0 Exordiamur a Bonacina, qui, Tract, var,, disp. 5, punct. 3, n. g, adducit Garciam pro opinione quae negat pastores a residentia excusari ad fungendum officio proregis, consiliarii, etc., quamvis id requirat bonum commune, nisi desint alii. Sed, de Bene/, pari. 3, cap. 2, a n. 38g, Garcia absolute et sine ulla limitatione negat excusari a residentia eos, qui in servitio vel officiis regis aut principis intersunt. Idem Bonacina, dc Bapt., qu. 2, punct. 3, n. 11, negat laicum peccare graviter, si baptizet in necessitate coram diacono, pro qua sententia allegat praeter alios, Coninck, qui tamen, qu. 67, dub. 2, n. ig, contradicit, scribens: « Idem dicendum [scii, esse lethale], si diaconus praetermittatur... Quia cum jus expresse velit urgente necessitate huic prae aliis... hoc officium committi..., et cum materia sit gravis, sequitur gravem de hoc esse obligationem ». — Bonacina pro eadem sententia citat etiam Reginaldum; sed auctor iste, lib. 27, n. 44, contrarium aperte insinuat, dicens : « Peccatum vero quod committit... laicus praesente clerico, cui nec ex commissione competit baptizare, non videtur plus quam veniale ». Quibus verbis utique significat fore plus quam veniale, seu fore mortale, si fuerit praesens clericus, cui ex commissione (qualis est diaconus) competat baptizare. Monacelli, Formular. leg., part. 2, tit. 16, η. 12, refert Dianam, tamquam Errore. • MooAcelli. affirmet episcopum posse in sabbatum praecedens transferre vigiliam S. Mathiae. occurrentem in ultima dic bacchanalium. At prorsus falso; nam Diana, part. 10, tr. i6, resol. 7, expressis verbis negat episcopum id facere posse. S \ι.γηοχ«Ιι Optra moralia — Tom I. ni XXXIV Errcrci Benedicti XIV. PRAEFATIO EDITORIS. Ipse Benedictus XIV quandoque fallitur in allegandis auctoribus; duo tantum exempla afferam; quorum primum desumitur ex opere de Synodo, lib. 7, cap. 12, n. 4, ubi Benedictus XIV dicit Eucharistiam posse pluries in eodem periculo ministrari aegroto non jejuno per modum viatici. Et addit: < Cardinalis de Lugo... male traducit Vasquez, quasi auctorem contrariae sen­ tentiae, cum hic de sola loquatur obligatione, ut diximus, et legenti patebit ». Sed quamvis Vasquez, in J Part., disp. 214, cap. 2, in fine, uti citat Be­ nedictus XIV, de sola obligatione loquatur; at praeterea, disp. 211, cap. 4, n. fil et seqq., idem Vasquez diserte negat Eucharistiam posse iterum mini­ strari non jejuno in eodem periculo : « Existimo igitur, inquit, aegrotum post sumptam Eucharistiam ut viaticum, sive jejunus, sive non jejunus illam sum­ pserit, in eadem aegritudine, non solum non debere, sed etiam non posse non jejunum hoc sacramentum iterum sumere». Idem Benedictus XIV, Noti/. 34, n. 11, pro sententia, quae ait oppor­ tunam esse licentiam episcopi, ut Eucharistia possit ministrari in oratoriis privatis, citat Dianam, Coord., tom. 4, tr. 2, resol. 44 et 43. Sed locis citatis, Diana expressis verbis concedit id fieri posse sine licentia episcopi, et con­ sulit tantum ne hoc fiat cum ejusdem displicentia — Ibidem etiam Bene­ dictus allegat Quarti, sed infelicius adhuc; nam, pari. 3, tit. 10, n. /, sect. 3, dub. p, Quarti affirmat sacerdotem saecularem, nisi a parocho expresse prohi­ beatur, posse in oratoriis privatis < Eucharistiam extra Pascha » ministrare ; idemque posse regularem, de licentia saltem suorum superiorum, nisi epi­ scopus prohibuerit. Quodsi tandem ab antiquioribus, qui minus cauti erant in allegandis auctoribus, gradum faciamus ad coaetaneos nostros, non exceptis iis qui peculiari studio ac diligentia ad trutinam revocaverunt allegationes, eos non magis immunes ab errore reperiemus. Duos tantum huc adducam : Antonium scilicet Ballerinium, ejusque editorem Dominicum Palmieri. Ballerinius ergo, in suo Opere theologico morali (1889-1893) in Busembaum Medullam ’, cujus proinde textum verbotenus refert, nunquam, aut vix unquam, errores, ceteroquin frequentes, qui ibidem reperiuntur, advertit aut castigavit. Et si quando id fecerit, non semper feliciter. Uti v. g. de 30 Praec., n. 31, Ballerinius reprehendit Busembaum, quod allegaverit Escobarum pro sententia quae affirmat esse opus servile praelo imprimere: « Escobar autem, ait Ballerinius, allegatio fallax est, qui in Exam. 5, cap. 3, tr. 1, nihil de his habet». At sane inanis prorsus reprehensio; nam Escobar dictam sen­ tentiam disertis verbis habet; en ejus verba, in edit. Lugdunensi anni 1644, loc. cit., n. 43: < Num typographi, die festo characteres ordinantes, violent praeceptum? Non violare asserit Laymann. Sane ipsam librorum impressionem 1 Opus posthumum, quod < absolvit et edidit Dominicus Palmieri ». PRAEFATIO EDITORIS. XXXV servile opus esse cum eodem doctore affirmo >. Eademque habentur in edi­ tione Veneta anni 1660. In alia vero Lugdunensi s. d., loc. cit., n. /8, ita loquitur: < Excusanturne typographi? Characteres ordinantes excusantur, quia opus servile non est; praelo incumbentes, minime, quia opus servile ». In eodem Opere, ώ Poenit., n. 629, i. f, Ballerinius loquitur de onere iterum confitendi peccata, quae quis confessus est habenti jurisdictionem dubiam, et scribit: < Quod vero addit cum Busembaum S. Alphonsus, non imponendum hoc onus ex Salas, in iam 2^, tr. 8, disp. unie., sed. 10, n. 33, non facit ad rem ; tum quia Salas loquitur de praecedenti confessione informi (qui non est casus noster), tum quia loquitur de jurisdictione seu potius de dispositione probabili, quod pariter ad rem nostram non facit ». Ita Balle­ rinius, sed temere loquitur. Nam primo, quod ait S. Alphonsum cum Busem­ baum addere, falsum est; ibi enim nihil aliud habetur quam textus Busem­ baum, cui S. Doctor ne verbulum quidem addidit. Secundo, plane fallitur Ballerinius carpendo Busembaum. Salas, tr. 8, disp. unie., sed. 10, n. 33, non est ad rem, inquit. Profecto quidem ; sed nec Busenbaum citavit n. 33, et haec tantum habet: < Salas, in 2, tr. 8, d. i>. Et revera, dicto tra­ ctatu 8, disp. unie., n. 283, diserte scribit Salas de casu nostro: < In neces­ sitate et sub conditione licitum est uti jurisditione dubia, sine onere confi­ tendi iterum eadem peccata sacerdoti habenti jurisdictionem certam; durum enim et intolerabile esset cogi hominem partim necessitate eligendi confes­ sorem dubium, partim lege Dei seu onere, quod a sacerdote necessario impo­ nendum poenitenti sit, ad confitendum bis eadem peccata; ergo sine tali onere, absolutio est valida ». Aliud simile. Busenbaum, lib. 6, tr. 4, cap. 3, dub. 2, resolv. 2, adducit Emmanuelem Sà, dicentem v. Confessio, n. 3, Ecclesiam non obligare ad confessionem ante pubertatem; quod ceteroquin Busembaum improbabile dicit. Circa quod Ballerinius scribit in citato Opere posth., de Poenit., n. < Quod auctor dicit de Sà, quasi doceat Ecclesiam non obligare ante puber­ tatem, id in Sà non invenio. Sà non de confessionis obligatione, sed de poenis id dicit, v. Confessio, n. 3 >. Sed forte Ballerinius obliviscitur aut nescit opus Einmanuelis Sà: Aphoristniconfessoriorum, olim damnatum fuisse et in indicem librorum prohibitorum relatum, donec corrigeretur: exinde tamquam opinionem Emmanuelis Sà proponit quod est mera emendatio Magistri S. Palatii. Genuinus vero textus loquitur non de poenis, ut vult Ballerinius, sed de ipsa obliga­ tione, uti asserit Busenbaum. < Etsi quidam putant (ita Sà, edit, genuina, loc. cit.) teneri ad confessionem qui habet usum rationis, scilicet cum pudet malefacti, tamen Ecclesia non videtur obligare ante pubertatem ». Sed et animadversiones Ballerinii in ipsum S. Alphonsum haud raro inanes omnino ac fallaces sunt. Sic, v. g. in Opere Posthumo, de Poenit., n. 664, scribit: « S. Alphonsus, n. 384, tamquam ex sententia Tamburini XXXVT PRAEFATIO EDITORIS, dicit: Ordinarie tamen loquendo, consultum est ut confessarius a subeundo tali onere [scii, petendi a superiore facultatem absolvendi a reservato, tacita persona] se abstineat. Sed Tamburini nihil tale habet, et solutn dicit confessarium ad hoc non obligari. Ita ille, Method, expedit, confess., lib. j, cap. j, § 4, n. r/ ». Et Ballerinius exscribit verba Tamburinii, quae habentur utique loc. cit., cap. 9 (non vero cap. j, uti scribit), deinde subjicit: « Puto autem S. Alphonsum ex mero oculi errore de hoc puncto putasse id dictum a Tamburinio, quod Tamburinius de alio onere affirmat ibid., n. 13, scilicet de lacienda loco poenitentis correctione fraterna ». Ita Ballerinius; sed pace clarissimi viri, non de sola correctione fraterna, sed etiam et expressis verbis Tamburinius loquitur de casu quem refert S. Alphonsus. Haec sunt ejus verba, cit., cap. 9, § /, η. /2: < Obligatur v. g. poenitens omnibus expensis, vel primo ad correctionem fraternam proximi..., vel tertio ad confugiendum ad superiorem ob casus reservati absolutionem... Quaeritur ergo an confessarius ejusmodi onera in se suscipere licite possit aut debeat ». Et n. zj>, respondet: < Quoad licite, posse, quamvis optimum consilium sit, ut confessarius ab hujusmodi poenitentium oneribus omnino abstineat, tamen concurrentibus tribus, licite potest...; immo interdum ob caritatem decet». Item Ballerinius, Op. posth., dc Matr., n. 198: *■ Subdit S. Alphonsus [n. 850] Bossiuin affirmare nullo modo posse patrem cogere filium ad nuptias, si hic velit meliorem statum eligere, nempe religionis aut coelibatus. Sed non ita intelligcndus est Bossius, quasi contradicat doctrinae Sanchez... Et reipsa Bossius, de Effect. Matr., cap. 10, n. 70, tantum dicit peccare parentes, si filios vel filias iost emissa vota continentiae aut religionis vi vel dolo ab eorum impletione retrahant, vel cogant ad matrimonium >. Sit ita sane, opere et loco quae Ballerinius allegat; sed S. Alphonsus allegat cap. 11, n. 70. Et profecto in alio opere ejusdem Bossii, scilicet de Matrimonii contractu, dicto cap. 11, n. 70, Bossius ne verbum quidem facit de voto vel dolo, sed scribit: « Si hunc statum [conjugalem] nolunt eligere, sed meliorem, ut coelibatus aut religionis, certum est non posse a parentibus adhuc paterna increpatione ad matrimonium cogi ; quia contra rationem est, filium qui est sui juris ad eligendum statum, et vult meliorem eligere, cogi etiam leviter ad statum mino­ rem » Quae plane et adamussim concordant cum asserto S. Alphonsi. Et eo minus tolerabilis est Ballerinii error, quod S. Alphonsus ibidem iterum citat idem opus et locum Bossii, ubi auctor iste adducit (teste S. Alphonso) Menochium et Salon ; sed in opere et loco a Ballerinio citatis Bossius neu­ trum ex his auctoribus nominat. In eodem Op posthumo, tr. 9, n. i6r, Ballerinius invehitur contra S. Al­ phonsum, lib. 4, n. 142, dub. 1, quod S. Doctor, quaerens utrum religiosi ejecti per sententiam teneantur ad officium divinum, citat Laymann pro sententia quae dicit negativam esse probabilem ac tutam. < Neque Laymann (ait Bal- PRAEFATIO EDITORIS. XXXVII lerinius) sententiam liberantem hos ejectos ab obligatione officii vocat tutam, ut ait S. Alphonsus, sed e contrario dicit idem videri dicendum de ejecto per sententiam, quod de fugitivo dicitur, quem astringi obligatione recitandi officii absolute affirmat». Ita revera est; sed male facit Ballerinius in his sistendo; nam Laymann, loc. cit., scilicet, lib. 4, tr. 1, cap. 4, n. 2, sic pro­ sequitur: < Licet contrarium senserit Sotus, lib. 10, qu. 1, art. 3; Sanchez, lib. 8, de Matrim., disp. 8, n. 11 ; Lessius, loc. cit.; quorum sententia in praxi probabilis ct tuta est, si ejectus in majoribus ordinibus constitutus non sit ». Idem Ballerinius. Op. posth., de Peccat., n. 141 et seqq., increpat S. Alphonsum (seu potius Salmanticenses, a quibus S. Doctor allegationem mutuatus est), quod citavit Dianam, tamquam dicentem mortale peccatum esse viduis et sponsis de futuro, delectationem etiam voluntatis circa copulam conjugalem; et Ballerinius n. 144, scribit: < Allegatur Diana, part, 3, tr. 3, resol. 2, et in edit, coord., toni. 2, tr. 6, resol. 39. At falsitas patet vel ex ipso titulo resolutionis ». Et exscribit quem putat titulum esse Dianae; sed plane fallitur; titulus enim est, non Dianae, sed ejus coordinatoris. Martini de Alcolea, qui in praefatione operis seu admonitione ad lectorem ait: « Inter titulos hujus mei laboris et authoris [Dianae] magna differentia est de titulo ad titulum ». Et revera titulus quem Diana huic resolutioni praefixit, sequens est : < An si vidua vel sponsa de futuro carnaliter delectetur de copula praeterita et futura, peccet mortaliter». Haec de titulo; sed quod ad ipsam rem pertinet, Balle­ rinius tribuit Dianae opinionem, quae negat viduam peccare mortaliter, si oborta cogitatione copulae carnalis cum marito defuncto eam approbet volun­ tate, et similiter de sponso circa copulam conjugalem futuram, si eam sim­ plici voluntatis affectione approbet. At, contra Ballerinii assertum, Diana opinionem istam non tenet, sed eam tantummodo exponit, et prosequens (quod Ballerinius silentio praetermittit), haec addit: < Sed hanc sententiam in praxi noti audet consulere Laymann..., et ego similiter... Dicendum est igitur absolute non esse licitam viduis delectationem ortam ex cogitatione copulae habitae tempore matrimonii, neque sponsis de futuro delectari de copula habenda tempore conjugii ». Allegationes hucusque excussae, depromptae sunt ex opere Ballerinii posthumo ; verum similes errores non desunt in ejus notis ad Gury ; satis erit unum huc adducere exemplum. Igitur, de Virtut., n. 236, qu. 3. post notam b, Ballerinius reprehendit S. Alphonsum, quod citaverit cardinalem de Lugo, Tamburiniuin et Collet pro sententia, quae docet scandalum indirectum duplex esse peccatum, contra caritatem nempe, et contra virtutem ad quam violandam inducit ; affert quemdam textum ex Lugo, deinde sic concludit : « Quae cum habeat et fuse explicet et defendat Lugo. non apparet quomodo S. Alphonsus (l/b. 2. n. 43) cum alleget pro opposita quam tenet sententia, XXXVTTT PRAEFATIO EDITORIS. sicut etiam Tamburini, qui (Confess., lib. 2, cap. /, n. 105) idem docet ac Lugo; et insuper Collet, (Tom. 3, p. 327) qui utique statuit peccari etiam contra virtutem ad quam violandam scandalo quis inducit ; sed id habet in thesi de scandalo directo». Ita Ballerinius; sed contra, S. Alphonsus, /oc. oil., minime citavit Lugo et Tamburinium pro eo quod vult Ballerinius, sed pro alia sen­ tentia: < Secunda sententia, ait S. Doctor, quam tenent Lugo... et Tamburinius..., distinguit, et dicit posse aliquem tripliciter inducere alterum ad pec­ catum: Ie directe et formaliter...; 20 directe, sed non formaliter...; 3° indirecte... Hinc ajunt quod si scandalum accidat primo et secundo modo, peccat scan­ dalizans non solum contra caritatem, sed etiam contra virtutem ad quam laedendam proximum inducit. Quando vero tertio modo peccat..., tunc peccat tantum contra caritatem». Ubi vero suam sententiam exponit et probat, S. Doctor adducit Tamburinium et Lugo pro priori ejus membro tantum, scilicet scandalum etiam indirectum, esse peccatum contra caritatem : quod revera uterque tenet; in altero autem membro, in quo probat scandalum esse peccatum contra virtutem ad quam violandam inducit, omnino praetermittit hos duos auctores. — Quod spectat ad Collet, Ballerinius ait illum id habere in thesi de scandalo directo, pag. 327. Profecto quidem; sed sequenti pag. 328, Collet addit : « Jam quaeritur an ea quae mox dicta sunt de scandalo directo, conveniant et scandalo indirecto seu interpretative ». In propositione vero respondet esse speciale peccatum contra caritatem; sed in probatione aperte significat esse etiam peccatum contra alteram virtutem: < Qui libere facit id, quocum cognoscitur aut cognosci potest conjunctum esse alterius peccatum aut peccanui periculum, ejusdem peccati auctor merito existimatur: atqui id facit quisquis etiam indirecte scandalosus est». Et paulo inferius: < Verum esse..., eos nimirum qui solo exemplo moverunt ad inferendum proximo damnum, si hoc praeviderint, aut probabiliter praevidere potuerint, teneri ad restitutionem in defectum eorum qui damnum intulere ». Peccant igitur contra justitiam. Adhuc: «Qui fornicando vel furando, peccati sui testes ad similia peccata inducit, non suae solum fornicationis reus est, sed et alienae, etiamsi eam directe non intenderit ». Errore* De clarissimo Dominico Palmieri pauca dicam. Editor Ballerinii, in nota Doeinkcl Fitautri ad Opus posth., de Legib., n. 204, reprehendit S. Alphonsum, quod citaverit Sanchez cum Diana, pro sententia quae negat peregrinos teneri legibus loci, si eaedem in suo domicilio vigent ; dum contra Thomas Sanchez, de Matr., lib. 3, disp. 18. η. 3. ait Palmieri, vult peregrinos hujusmodi legibus obli­ gari Et sane quidem ; atvero S. Alphonsus non citat Thomam Sanchez sed < Sanci », scilicet Joannem Sanchez, qui, in Select., disp. 5^, η. 31, cum Diana, uti ait S. Alphonsus, negat peregrinos dictis legibus teneri. Idem Palmieri, in nota ad n. 638, de Poenit., ejusdem operis posthumi scribit < Nec video cur S. Alphonsus, n. 372, pro sententia affirmante [satis PRAEFATIO EDITORIS. XXXIX esse errorem communem «absque titulo pro jurisdictione] afferat Lugo, qui, loc. cit., nihil habet, neque hanc specialem agit quaestionem ». Quod hanc specialem quaestionem non agat, libenter concedo; quod vero nihil habeat, prorsus negandum est. Nam Lugo, de Poenil., disp. ig, n. 2g, [non vero n. jo, uti scribebat S. Alphonsus] in probatione cujusdain doctrinae, quae tutissima sibi videtur, haec expresse scribit: « Sicut, quando adest communis error, Ecclesia dat jurisdictionem, propter publicam utilitatem ; ita, quando adest opinio probabilis DE), affirmantium dari potestatem, tunc etiam propter communem utilitatem fidelium..., Ecclesia dat jurisdictionem». Denique, n. joy, de Just., ejusdem sui operis, Balleriniufe affert S. Alphonsum, qui certo et longe probabilius esse censet, stupratorem teneri ad ducendam feminam cui promisit matrimonium, etsi vir voverit castitatem ante promissionem, sed addit de contraria opinione: « Ego ipsam nec probabilem nec improbabilem dicere audeo ». In quae S. Doctoris verba, Palmieri in nota addit: « Censet ergo heic S. Alph. posse esse opinionem probabilem, cujus opposita est certe et longe probabilior». Assertum plane temerarium ; nam iu ipse S. Alphonsus, loc. cit., si non audet vocare improbabilem, dicit etiam: < Ego ipsam nec probabilem... dicere audeo >. 2°. In praefatione Theologiae moralis, a tertia jam editione, S. Alphonsus hunc suum loquendi modum expli­ cans, ait : < Benigne Lector, te admonitum volo, ne existimes me opiniones illas approbare ex eo quod non reprobem... Insuper, quando unam ex sen­ tentiis probabiliorem appello, nullo judicio dato de probabilitate alterius, aut utor hoc verbo: non audeo damnare, non propterea intelligo eam probabilem dicere, sed judicio prudentiorum remittere ». Multa alia errorum exempla adducere possem, deprompta ex Croix, cumim e . ' · ♦" · haec exem Laymann, Salmanticensibus aliisque innumeris; nemo enim, quisquis sit, ab J^·11*** errore immunis est ; sed mens mea non est texere completam seriem errorum qui in singulis auctoribus reperiuntur; id enim impossibile plane esset, aut stu­ dium longissimum requireret. Deinde opus inutile prorsus foret ad propositum mihi finem, neque aliud nisi taedium lectoribus afferret. Multo minus intendi notam qualeincumque alicui inurere. Id unum ostendere volui, non omnino aequam esse accusationem indiligentiae, quae contra S. Alphonsum objicitur, neque ipsi peculiare esse, si quando auctores minus recte citaverit. Quod tamen ad Ballerinium spectat, aliud etiam mihi proposui. Cum enim auctor iste, acris sane ingenii, plus justo proclivis videatur ad aliorum errores carpendos, lectorem de hac insimulandi temeritate commonitum volui, ne facile Ballerinio arguenti fidem praebeat, neve illi affirmanti aut neganti statim credat ; sed ut asserta ejus propius ac diligentius inspiciat, priusquam de re ipsa, verane fuerit an falsa, quidquain ipse statuat At quorsum haec spectare possit insimulatio? Num unquam theologi quos recensui, nomen amiserunt propter errores qui in eorum scripta irrepserunt? PRAEFATIO EDITORIS, MaIeeXT Num Ballerinii, aut Lugonis, aut Sanchezii, aut Lessii, aut alius cujusque auctoritas inde labefacta est? Minime, et recte quidem. Nemo enim inde fit gravis theologus, quod auctores multos eosque accurate semper allegaverit; sed inde quod rationibus validis suas opiniones fulcient, rationes contrarias subtiliter radicitusque everterit, et salutares sententias a noxiis prudenter discreverit; adeo ut plemmque in disciplinis theologicis parum valeat auctoritas (de privata auctoritate loquor), multum vero valeat rationis vis ac judicium. Auctorum allegationes eruditionem potius quam scientiam declarant. Et haec adeo vera sunt, ut probabilitas extrinseca, quae directe fundatur in auctorum nomine, resolvatur denique in intrinsecam probabilitatem, scilicet in vini ipsa­ rum rationum quas auctores proferunt. Aptissime ad rem S. Alphonsus, lib. I, n. 79: < Auctoritas enim extrinseca, inquit, non aliud operatur quam afferre vis intrinsecae praesumptionem >. Idemque in Dissert, scholastico-morali (Neap. 1755), cap. 4, n. nç: < Sedulo semper animadvertendum, quod auctoritas scriptorum non ex multitudine, sed ex eorum gravitate aestimari debet; ita ut paucorum, vel etiam unius doctoris, speciali scientia ac pietate praediti, auctoritas altis pluribus aliquando praeferenda sit ». ci «peda* Haec profecto de quocumque scriptore dici possunt; sed eadem et potiori um S AIratione de Alphonso dicenda erunt, qui, qua erat prudentia et pietate, huc totus vel fere totus scribendo incubuit, ut perpenderet opinionum momenta, ut utilia ab inutilibus, salubria a noxiis secerneret, ut cuique fidelium coetui tutissimam sterneret salutis viam. Hinc S. Doctor in praefatione Theologiae moralis scri­ bere non dubitavit: < In delectu autem sententiarum ingens cura mihi fuit semper rationem auctoritati praeponere, et priusquam meum ferrem judicium, in eo, ni fallor, totus fui, ut in singulis quaestionibus me indifferenter haberem et ab omni passionis fuligine expoliarem... Ceterum sategi, ut plurimum, meam exponere sententiam, justum pondus tribuendo majoris, vel aequalis, vel minoris probabilitatis cuique sententiae, prout meae imbecillitati visum fuit, ne ancipitem relinquerem lectorem, more aliquorum, qui sententias aliorum tantum referentes, non parum exosos legentibus se praebent >. Quae vel gravioribus expressit verbis, lib. III, η. 547: «Testor Deum, cujus honorem et animarum salutem mihi proposui, quod quidquid scripserim, non ab aliqua passione impulsus, aut verbis aliquorum auctorum addictus, vel austeritati aut benignitati nimis adhaerens, ad haec scribenda me induxi. In qualibet quaestione, praevio diuturno studio, curavi quidem veritatem investigare, prae­ cipue in iis quae ad praxim magis faciunt, et propterea non solum diligenti trutina perpendere elaboravi rationes quas doctores classici tradunt; sed etiam plures doctos rccentiores consulere non neglexi, adeo ut aliquando, in recto judicio de aliqua quaestione faciendo, multos dies consumpserim. Siquidem non tamquam ovis... semitas scriptorum caeco ductu sectatus sum, sed ope­ ram dedi, ut veritatem assequerer, aut sententias quae magis veritati accedunt PRAEFATIO EDITORIS. XL! amplexarer. Pro viribus sum conatus semper rationem auctoritati praeponere, et ubi ratio non convicit, non renui auctoribus plurimis contraire, etiam in quibus magis forsan adhaerere potuissem >. Atque huic argumento ut finem imponam, liceat mihi verba usurpare quibus Theologus in causa doctoratus votum suum promit: « Quot vero, inquit, in morali theologia occurrant obscura et dubia declaranda nodique dissolvendi, in comperto cuique est, qui implexam hanc et salebrosam disci­ plinam vel a limine salutarit. Quanta in principiorum ad singulos casus appli­ catione difficultas ! quanta in moralitate alicujus actionis determinanda ambi­ guitas! quanta demum in gravi vel levi alicujus culpae reatu assignando sententiarum varietas! Jamvero Alphonsus in singulorum tractatuum quae­ stionibus, inter oppositas quas refert sententias veluti judex considens, rationum momenta in trutinam suspendit; quo magis propendeant declarat; et quaenam opinio probabilior, quae tutior, quae denique in praxi sequenda, exquisito criteriorum delectu determinat >. In his explicandis longius immoratus sum. ut quaestionem quam vocant criticam a theologica diligenter sejungerem, utque ostenderem S. Alphonsi laudem in hac ultima potissimum versari, dum prior ad scientiam, praesertim moralem, parum confert. Quid enim ad animarum salutem refert, num opinio quaepiam hujus sit, an illius auctoris, quod investigare ad historicum potius quam ad theologum pertinet? Perpendere autem rationum momenta, noxias opiniones a salutaribus secernere, rectam viam animabus demonstrare, hoc est theologi proprium, eoque S. Alphonsus maxime spectavit. Est tandem aliud notandum, quod, nisi luculenter explicetur, lectori admi- queQs?Ab rationem movere potest. Aliquando enim S. Alphonsus sibi non satis constare, et secum pugnantia videtur docere. Quod tamen auctoris oblivioni tribuendum 'xpbe*· est. Nam, ut supra jam dixi, S. Doctor a secunda editione moralem suam Theologiam ad tantam perfectionem adduxerat, ut in ulterioribus editionibus quaestiones dumtaxat peculiares ad trutinam passim revocaverit; et ita quidem non omnia in singulis editionibus iterum perlegit, sed ea tantum correxit, quae eo tempore immutatione indigere sibi viderentur. Verum, cum subinde de eodem argumento diversis in locis tractaret, quandoque etiam accidit ut, uno loco reformato, alterum praetermiserit; humanis enim viribus impar est. posse semper opportuno tempore singulis attendere, uti scribebat ipse San. ctus ’ ad Remondinium, die 27 Januarii 1757. Idem etiam tribui potest vel nimiae festinationi editoris, qui haud raro opera S. Alphonsi excudebat, non exspectatis additamentis a S. Doctore sibi transmissis; vel denique locorum ac regionum longinquitati, qua fiebat ut litterae auctoris Venetias non semper pervenirent, uti liquet ex compluribus ejusdem epistolis. Quaedam hujus rei • Correspond, spec., epist. 28. PRAEFATIO EDITORIS. XLI1 exempla habentur in mea dissertatione de Morali systernale S. Alphonsi ; omnia hic reperientur adnotata propriis locis. Restat ut benigno lectori paucis explicetur ratio hujusce novae editionis, et quid in ea ipse praestiterim. Textum nonae editionis eligendum esse lectoribusque proponendum exin<>'*'"1"0 stjmavj. cn;m ecjjtiOi anno 1785 typis excusa, postrema est earum, quae vivente auctore, prodierunt; eademque, S. Sedis judicio subjecta, solemni sententia declarata est ab omni censura immunis. Cui tamen editioni non adeo devinctum me esse putavi, ut ipsam non etiam conferrem cum anti­ quioribus ejusdem operis editionibus, speciatim (quod ad rerum substantiam pertinet) cum septima. Haec enim, uti supra notavi, nonnullas exhibet quae­ stiones diligentius discussas, quin etiam aliqua refert quae prius plane omissa fuerant, et posterius (qua de causa nescio) in octava et nona exciderunt. Haec sunt praeter dissertationem de tyrannicidio (lib. 3, n. 381), quaedam de jejunio quaestiones, lib. 3, n. 1016, 1027 et 1036; item lib. 6, n. 394. de facultate episcoporum absolvendi a casibus papalibus. Neque his contentus, diligenter etiam inter se contuli varios locos, de uno codemque argumento in Theologia morali tractantes, atque ipsam Theo­ logiam moralem conferre studui cum reliquis S. Doctoris operibus, praesertim vero cum sexta editione libri Istruzione e Pratica, anno 1765 Neapoli impressa. Qui liber quanti sit faciendus, ex hac S. Alphonsi ad Remondinium epistola manifeste liquet: < Quodsi, inquit, opus meum Istruzione, vernacula lingua exaratum, ac tribus parvis tomis constans, typis iterum mandare volucris, me de hac re certiorem reddas velim; modo enim Neapoli jam excusum est opus istud; quod ut compertum habui, statim utilia non pauca adjicienda curavi, et quaedam etiam emendavi ’ >. Praeterea, ubicumque apud S. Alphonsum aliquid reperi, quod alio modo quam in Theologia morali exponeretur, id sedulo adduxi ac notavi, ut ita Alphonsus ipso Alphonso interprete explicaretur. Ubi vero animadverti S. Do­ ctorum, sive in variis operibus, sive in variis ejusdem operis locis, non con­ stanter loqui, hanc in dijudicandis pugnantibus sententiis regulam secutus sum, ut quod tempore recentius esset, id praeferendum esse duxerim, tam­ quam fidelius ac certius mentem auctoris testificans. Horum exempla habes, praeter alia sexcenta, lib. /, n. 20, nota a, de coincidentia opinionis proba­ bilis cum dubio positivo; n. 56, nota a, de casu quo opiniones contrariae sunt fere vel quasi aeque probabiles ; lib. 1, η. ιογ, nota /1, de intentione requisita « < Se mai V. S. lllflta volesse risUmpare la mia htruzione volgare, de’ tre tometti. me l’avvisi ; perché in Napoli ultimamente hanno già ristampata di nuovo questa /itruziont ; e sapendo io che la ristampavano, vi ho aggiunte moite cose buonc, e certe altre anche rlfonnate ». Epist. de die x Au­ gusti 1765. Correspond, spec, lett. 160. Cfr. etiam epistolam, de dir 4 Septembris 1765, de eodem argumento. Ibid., lett. 161. PRAEFATIO EDITORIS. XLITI ad consuetudinem introducendam ; lib. 2, n. 66, nota f, de licita cooperatione ad damnum proximi, ubi malum aequale tibi imminet. Quodsi quid a S. Sede Apostolica sancitum vel declaratum fuerit, quo S. Alphonsi doctrina confirmata sit, vel quandoque immutata; aut si quid etiam additum fuerit ab eadem S. Sede, de quo praeteritis temporibus scholae non disputarent, id sedulo notavi et adjeci, ut inde lector ob oculos haberet quid­ quid de qualibet materia praesens Ecclesiae disciplina prohibeat, praescribat aut concedat. Hujusmodi sunt, praeter alia multa, quaedam de matrimonii impedimentis, de absolutione a censuris vel a casibus reservatis, de jejunio, de ordinum collatione extra tempora, etc. Cfr. in specie de Privilege n. 40, nota a; n. 44, nota a; n. 56, nota f; η. 116, nota e; itemque, lib. 3, n. 319, nota v. Pariter, quae in materia justitiae et contractuum recentiores nationum codices immutaverunt, modo tamen legi Dei, naturae aut Ecclesiae non adver­ sentur, ea, ex clarissimo Clem. Mare deprompta, in notis subjectis diligenter referam. Quod ad auctorum allegationes attinet, duplicem hanc legem servandam esse existimavi: i° quidem, ut quoties certo constaret erroneam allegationem ex typographico mendo promanasse, genuina citatio sine ulla animadversione restitueretur. Idque non solum quando error deprehendebatur ex collatione antiquiorum editionum ipsius Theologiae moralis, verum etiam quando idem compertum erat ex auctorum lectione, a quibus S. Doctor allegationem mutuatus erat. Uti, v. g. lib. VI, n. 36g, S. Alphonsus citat Hostiensem ex Escobar ; sed apud Escobar, habetur Astiens. ex Silvestro ; Silvester denique citat Astensem, id est Summam Astensem; et ita in praesenti editione resti­ tuta reperietur allegatio. Idemque plerumque servandum existimavi, ubi nomen quidem auctoris recte afferebatur, sed falsa erat loci indicatio. Secundo, si falsitas mendo tribui non possit, hanc alteram legem ser­ vavi, ut scilicet in notis textui subjectis, errorem ingenue patefacerem, sive hic a S. Alphonso fuerit admissus, sive ab Hermanno Busenbaum; sive demum a quocumque alio auctore promanaverit. Ubi sola explicatione citatio indi­ gebat, ut ad limites veri reduceretur, id etiam fideliter praestiti. Nec semper in hac inquisitione satis fuit unum dumtaxat auctorem evolvere, a quo scilicet sanctus Doctor noster immediate desumpserat allegationem, sed quandoque plures adire debui, per quos, tamquam per gradus, ad ultimum denique ac principalem citationis fontem pervenirem. Notabilius hujus rei exemplum occurrit lib. Ill, n. 31g, ubi S. Alphonsus, de induito oratorii privati dispu­ tans, expendit primam clausulam, et quaerit: an privilegiatus transferendo domicilium in aliam dioecesim possit ibi illo uti. Cui respondet: < Affirmant communissime... Lacroix cum Silv... », quia nempe est personale privilegium. Inspiciendus igitur fuit Lacroix, ut notus fieret locus a Silvestro desumptus. Lacroix tamen, lib. 6, part. 2, n. 269, ad quem remittit S. Alphonsus, non XLIV PRAEFXTIO EDITORIS. magis locum Silvestri indicat, et scribit: < Silv... cum Diana, part. p, b·. /, riso! γ>. Tum Dianam adivi; sed spes mea delusa est; Diana enim, non jam pro ipsa propositione, sed pro ratione adjecta citat Silvestrum, et prae­ terea locum silentio praetermittit: < Probatur 2°, inquit, quia, sicut cessante omnino causa privilegii, ipsum cessat...; sic perseverante causa ejus conces­ sionis, ipsa perseverat, licet aliae circumstantiae mutentur». Et addit idem esse de quacumque dispensatione: < Sic DD... Silv. et alii, apud Bonae., de Dispens., p. io, § /, prop, j, n. 5 et 9 >. Ulterius ergo progressus, Bonacinam percensui, sed eheu ! res mihi in pejus ruit ; nam quidquid dicat Diana, Bonacina loc. cit., citat Silvestrum pro sententia quae negat dispensationem cessare, cessante ejus causa; et «. 5, indicat Summam Silvestri, v. Dispensatio, qiiacr. 6. Hinc ad Silvestrum accessi, et reperi loc. cit., rem neque ipsi Bonacinae prospere contigisse ; ibi enim Silvester non de finali, sed de efficiente dispensationis causa tractat, et haec dumtaxat scribit: < Sexto quaeritur quando expiret potestas dispensandi concessa. Et dicit Dede..., quod concessa a Papa super irregularitate vel legitimitate, durat etiam post mortem ejus, quia gratia semel facta per Papam in aliquam personam non expirât per mortem Papae... Utrum autem per mortem illius cui concessa erat talis auctoritas, expiret dispensatio jam facta, si ille dispensatus tali gratia non fuit usus; puta dispen­ satus fuit, ut posset ordinari, vel eligi in praelatum, et ante mortem dispen­ santis non accepit ordines nec fuit promotus ; dicit idem ibi quod non : quia dispensatio semel canonice facta ex superveniente facto non retractatur». Quae profecto quantum distent ab illa propositione, quae de oratorio privato probanda assumpta erat, nemo non videt; ideoque in hac editione, lib. 111, n. 319, nota b, reperies Silvestrum citatum quidem esse a Lacroix, sed alle­ gationem ad rem non esse. Quod ad textum Hermanni Busembaum pertinet, editionem Monasteriensem anni 1652 seligendam putavi, quippe quae, < ab auctore recognita et plurimum aucta >, castigatior ceteris est, ac melius mentem auctoris refert ; sed eam quandoque cum aliis, sive antiquiore anni 1650, sive etiam quibusdam recentioribus, contuli. In proponendis vero auctorum locis (singulos enim quosque in hac edi­ tione indicatos reperies) eam diversitatem introduxi, ut numeris signarentur allegationes quas S. Alphonsus ipse tradidisset; contra vero, ubi S. Doctor nomen tantum auctoris ab alio mutuatus erat, et locum citatum silentio prae­ termiserat, nomen illius auctoris iterum exscriberetur in notis, et postea locus citatus proferretur; ut ita quid S. Alphonsi, quid vero editoris esset, lector confestim posset discernere. Deinde notulas in margine inserendas curavi, quibus tum libri lectio facilior evaderet, tum opiniones de quolibet argumento, ac judicium S. Al­ phonsi de singulis opinionibus, compendiose ob oculos lectorum ponerentur. PRAEFATIO EDITORIS. Denique, quo strictius in officio editoris me continerem, illum tractatuum ordinem servatum volui, quem ipse Beatus Doctor in suis editionibus con­ stanter tenuit, quidquid demum alii in hac parte immutandum esse duxerint. Huic praeparandae editioni non pauci sodales per annos plurimos incuQu>n*œ buerunt; ex iis tres praeprimis commemorandi sunt tamquam de parente et "■ ineilb« doctore Alphonso optime meriti. Horum primus incredibili solertia et con­ stantia libros, quotquot inveniri potuerunt, undique collegit, quorum adminiculo cogitatum opus perfici posset. Alii duo jam e vivis sublati sunt; fuerunt autem P. Michael Ulrich, qui totam operis rationem excogitavit, concordantiamque omnium Theologiae moralis editionum, quibusdam aliis ipsum adjuvantibus, quam accuratissime texuit; et P. Joannes Baptista Eichelsbacher, qui per tredecim annos in inquirendis locis auctorum citatis, indefesse adlaboravit. Rebus ita comparatis et inceptis, ego tandem postremus accessi, in aliorum messem veluti subintrans, quamquam et ipse decem et octo annos hucusque, nec sine virium jactura et valetudinis dispendio, operi huic salebroso et saepe molestissimo fere totus incubui. Bibliothecas multas non solum in hac Alma Urbe, verum etiam in aliis Italiae, Hispaniae, Galliae ac Germaniae urbibus exsistentes exploravi; omnium auctorum quaecumque allegata oculis meis iterum perlegi, notasque conscripsi. Paucissimi sunt, iique non magni pon­ deris, auctores quos reperire nequiverim; paucissima item allegata, quae ab aliis, benigne semper et humaniter, transmissa acceperim. Vellem equidem tibi, lector benevole, opus offerre omnibus numeris abso- Coecinuo. lutum; at quis unquam se quovis errore aut vitio immunem putare queat? Maxima profecto diligentia opus perficere conatus sum ; at plane etiam mihi conscius sum vires non semel defecisse. In tam longo (ita de se ipse scri­ bebat D. Joannes Mabillon in Praefatione tomi IV Annalium Ord. S. Bene­ dicti : quae verba mea facere liceat), tam multiplicium rerum decursu, difficile, imino impossibile est non errare aliquando; errata tamen mea, ubi mihi com­ perta fuerint, agnoscere et emendare non erubescam, iis omnibus gratiam habiturus, qui eorum me amice et benevole admonuerint. Verum non omnino rigidos ac severos monitores censoresve mihi adesse velim. Multa mihi con­ donari, quae quidem tolerabilia sint, multa indulgeri opto, excepto si quid contra quemquam inofficiose, maxime si quid vel tantillum contra debitam catholicae Romanae Ecclesiae reverentiam vel doctrinam mihi nec cogitanti et nolenti excidisset. Absit enim ut ab hac regula veritatis, matre,, inquam, Ecclesia, unquam dissentiam, cujus judicio ac censurae, quaecumque hactenus scripsi vel posthac scripturus sum, lubens, volens et ex animo submitto. Romae, dic 14 Maji, festo Patrocinii S Joseph, 1905. I.EONARDUS GaUDÉ, r SS. Red DECRETUM S. R. C. QUO CONCEDITUR SANCTO ALPHONSO TITULUS DOCTORIS ECCLESIAE URBIS ET ORBIS. Inter cos qui fecerunt et docuerunt, quosque Dominus Noster Jesus Christus magnos fore vocavit in regno caelorum, merito recensendus est Sanctus Alphonsus Maria de Ligorio, Congregationis a Sanctissimo Redemptore institutor et Sanctae Agathae Gothorum episcopus. Hic virtutum omnium exempla faciens, veluti lucerna supra candelabrum posita, omnibus christifidelibus, qui in domo Dei sunt, adeo illuxit, ut jam inter cives Sanctorum et domesticos Dei fuerit relatus. Quod autem sancta ope· ratione complevit, verbis etiam et scriptis docuit. Siquidem ipse errorum tenebras, ab incredulis et Jansenianis late diffusas, doctis operibus, maximeque Theologiae moralis tractationibus distulit atque dimovit. Obscura insuper dilucidavit, dubiaque declaravit, cum inter implexas theologorum sive laxiores, sive rigidiores sententias tutam straverit viam, per quam christifidelium animarum moderatores inoffenso pede incedere possent. Simulque Immaculatae Deiparae Conceptionis et Summi Ponti­ cis ex cathedra docentis infallibilitatis doctrinas accurate illustravit ac strenue asse­ ruit, quae postea aevo hoc nostro dogmaticae declaratae sunt. Scripturarum denique aenigmata reseravit tum tn asceticis lucubrationibus, caelesti quadam suavitate refertis, tum in saluberrimo quodam commentario, quo Psalmos et Cantica m divino Officio a clericis recitanda, ad eorum pietatem fovendam et mentem erudiendam explanavit. Summam Alphonsi sapientiam jam demiratus fuerat Pius VII, sanctae memoriae, eumque commendaverat, quia voce et scriptis in media saeculi nocte errantibus viam justitiae ostendit, per quam possent de potestate tenebrarum transire in Dei lumen et regnum. Neque minori laude inusitatam vim, copiam varietatemque doctrinae in libris ab ipso conscriptis prosequutus est alter Summus Pontifex Gregorius XVI sa. me., in Litteris decretalibus, quibus Alphonso majores Caelitum honores tribue­ bantur. Verum temporibus hisce nostris adeo sapientiam ejus enarrant gentes, et laudem ejus enuntiat Ecclesia, ut plurimi Sanctae Romanae Ecclesiae cardinales, fere omnes totius orbis sacrorum antistites, supremi religiosorum Ordinum mode­ ratores, insignium academiarum theologi, illustria canonicorum collegia, et docti ex omni coctu viri supplices libellos Sanctissimo Domino Nostro Pio IX Pontifici Maximo porrexerint, quibus communia exposuere vota, ut Sanctus Alphonsus Maria de Ligorio Doctoris Ecclesiae titulo honoribusque cohonestaretur. Sanctitas Sua preces benigne excipiens, gravissimum hujusmodi negotium de more Sacrorum Rituum Con­ gregationi expendendum commisit. Itaque in ordinariis comitiis ad Vaticanas Aedes infrascripta die collectis, Emi et Rmi Patres Cardinales Sacris tuendis Ritibus prae­ positi, audita relatione Emi et Rrtii Cardinalis Constantini Patrisi, Episcopi Ostiensis et Veliternensis, Sacri Collegii Decani, eidem S. Congregationi Praefecti, causaeque Ponentis, consideratis animadversionibus R. P. D. Petri Minetti, Sanctae Fidei Promotoris, Patroni causae responsis, nec non theologorum pro veritate sententiis; omnibus XLVIil DECRETUM S. R. C. flUQ CONCEDITUR S- ALPHONSO TITULUS DOCTORIS BCCL. denique severissime hinc inde libratis, unanimi consensu rescribendum t cnsuerunt: Consulendum Sanctissimo pro concessione seu declaratione et extensione ad uni­ versam Ecclesiam tituli Doctoris in honorem S. Alphonsi Mariae de Ligorio, cum Officio et Missa jam concessis, addito Credo, Antiphona ad Magnificat in utrisque Vesperis 0 Doctor, ac Lectionibus I Nocturni Sapientiam, et VIII Responsorio In medio Ecclesiae. Die 11 Martii 1871. Postmodern facta horum omnium et singulorum eidem Sanctissimo Domino Nostro Pio Papae IX, per infrascriptum ipsius Sacrae Congregationis Secretarium, fideli relatione, Sanctitas Sua S. Congregationis rescriptum adprobavit cl confirmavit ; ac desuper generale decretum Urbis et Orbis expediri mandavit, die 23 iisdem mense et anno- G Ep. Ostien. et Vclitern. Card. Patrizi, S. R. C. Praef. Loco Signi D. Bartolini, S. R. C. Secrctarins. LITTERAE APOSTOLICAE DE SANCTO ALPHONSO MARIA DE LIGORIO TITULO ECCLESIAE DOCTORIS AUCTO. PIUS PP. IX AD PERPETUAM REI MEMORIAM. Qui Ecclesiae suae nunquam se defuturum spopondit Christus Dominus, quum maxime in rem suae immaculatae Sponsae esse perspexerit, insignes excitat pietate et doctrina viros, qui, repleti spiritu intelligentiae, tamquam imbres mittant eloquia sapientiae suae. Neque enim sine providentissimo Omnipotentis Dei consilio factum est, ut, quum Jansenistarum doctrina novatorum oculos in se converteret, errorisque specie multos alliceret, ageretque transversos, tunc potissimum extaret Alphonsus Maria de Ligorio, Congregationis a Sanctissimo Redemptore institutor, et Sanctae Agathae Gothorum episcopus, qui, bonum certans certamen, os aperiret suum in medio Ecclesiae; scriptisque doctis et laboriosis, istam ab inferis excitatam pestem radicitus evellendam, et ab agro dominico exterminandam curaret. Neque vero has solum sibi partes depoposcit Alphonsus; sed in Dei gloriam, spiritualemque hominum salutem unice intendens animum, plurimos libros conscripsit, sacra eruditione et pietate refertos, sive inter implexas theologorum tum laxiores, tum rigidiores sententias, ad tutam muniendam viam, per quam christifidelium animarum moderatores inof­ fenso pede incedere possent; sive ad clerum informandum, instituendum ; sive ad catholicae fidei veritatem confirmandam, et contra cujuscumque generis aut nominis haereticos defendendam ; sive ad asserenda hujus Aposlolicae Sedis jura; sive ad fidelium animos ad pietatem excitandos. Hoc porro praedicari verissime potest, nullum esse vel nostrorum temporum errorem, qui, maxima saltem ex parte, non sit ab AIphonso refutatus. Quid quod ea, quae, tum de Immaculata Sanctae Dei Genitricis Conceptione, tum de Romani Pontificis ex cathedra docentis infallibilitate, plaudente chnstiano populo, et frequentissimo universi catholici orbis antistitum consessu appro­ bante, a Nobis sancita sunt, in Alphonsi operibus repenuntur, et nitidissime expo­ sita, et validissimis argumentis demonstrata? Quamobrem in hunc perbelle cadit nobilissimum illud divinae Sapientiae prae­ conium: Non recedet memoria ejus, et nomen ejus requiretur a generatione in generationem: sapientiam ejus enarrabunt gentes, et laudes ejus enuntiabit Ecclesia. Ac Pius VII, praedecessor Noster, recolendae memoriae, summam Alphonsi sapien­ tiam demiratus, gravissimum hoc de eo protulit testimonium: Voce, nimirum, ac scriptis in media saeculi nocte errantibus viam justitiae ostendisse, per quam pos­ sent de potestate tenebrarum in Dei lumen ac regnum transire. Item fcl. rec. deces­ sor Noster Gregorius XVI incredibilem Alphonsidicendi vim, copiam varietatemque doctrinae maximis laudibus prosequutus, eum Sanctorum Caelitum fastis adseripsit. Tandem nostris hisce temporibus, plurimi Sanctae Romanae Ecclesiae cardinales, omnes totius orbis sacrorum antistites, supremi religiosorum Ordinum moderatores, S. Alfmoxbi, Optra moralia — Tom 1 IV L LITTERAE APOSTOLICAE DE S. ALPHONSO, TITULO DOCT. ECCL. AUCTO. insignia sodalium theologorum corpora, illustria canonicorum collegia, et docti ex omm coetu viri supplices Nodis preces porrexerunt, ut Sanctum Alphonsnm Mariam dc Ligorio Doctoris Ecclesiae titulo honoribusque augeamus. Nos itaque, piis hisce precibus obsecundare lubenti animo volentes, gravissimum hoc negotium ut moris est, Congregationi VV. FF. NN. S. R. E. Cardinalium tuendis Ecclesiae Ritibus prae­ positorum expendendum commisimus. Jam vero cum dicta W. FF. NN. Congregatio in ordinariis comitiis ad Vaticanas Aedes die xi Martii hujus vertentis anni habitis, audita relatione Venerabilis Fratris Nostri Constantini S. R. E. Cardinalis Patritii nuncupati, episcopi Ostieu. et Vclitcrnen., ejusdem Congregationis Praefecti, cau­ saeque Ponentis; consideratis animadversionibus dilecti filii Petri Minetti presbyteri, Fidei Promotoris; item patroni causae responsis, nec non theologorum pro veritate sententiis; omnibus denique rationum momentis sedulo attenteque perpensis, unanimi consensu rescribendum censuer/l: Consulendum Sanctissimo pro concessione, seu declaratione et extensione ad universam Ecclesiam tituli Doctoris in honorem S. Alphonsi Mariae de Ligorio, cum Officio et Missa jam concessis; addito Credo, Antiphona ad Magnificat in utrisque Vesperis 0 Doctor, ac Lectionibus I Nocturni Sapien­ tiam, et VIII Responsorio In medio Ecclesiae ; - Nos rescriptum istud, edito die xxni ejusdem mensis et anni generali Urbis et Orbis decreto, approbandum confirmandumque existimavimus. At enim dilectus filius Nicolaus Manron, Superior Generalis et Rector Major Congregationis Santtssimi Redemptoris ad jam memoratam Cardinalium Congre­ gationem tuendis Ecclesiae Ritibus supplex adiit, ut in Festo ejusdem Sancti Alphonsi, per decretum, de quo habita ante mentio est, inter Ecclesiae Doctores adseiti, in Martyrologio Romano, post verba: Sanctorum fastis adseripsit, sequentia adde­ rentur: Et Pius IX, Pontifex Maximus, ex Sacrorum Rituum Congregationis consulto, universalis Ecclesiae Doclorem declaravit; item in VILectione,post verbum: accensuit, haec alia: Tandem Pius IX, Pontifex Maximus, ex Sacrorum Rituum Congre­ gationis consulto, universalis Ecclesiae Doctorem declaravit; atque concessiones omnes hac super re factae, Apostolicis Nostris Litteris confirmarentur. Quae quidem Car­ dinalium Congregatio cum in conventu, die xxu mensis Aprilis hujus anni de more habito, rescripserit: Pro gratia; Nos die xxvn mensis ejusdem, rescriptum illud ratum habuimus, atque Apostolicas Litteras in forma Brevis expediri mandavimus. Quae cum ita sint, memorati dilecti filii Nicolai Manron obsequtiti votis, deque consilio VV. FF. NN. Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalium Congregationis legitimis Riti­ bus cognoscendis, Auctoritate Nostra Apostolica, tenore praesentium, titulum Doctoris m honorem Sancti Alphonsi Mariae de Ligorio, Congregationis a Sanctissimo Redem­ ptore institutoris ct Sanctae Agathae Gothorum episcopi, confirmamus, seu, quatenus opus sit,denuo ei tribuimus, impertimus; ita quidem ut in universali Catholica Ecclesia semper is Doctor habeatur, atque in die festo anniversario tum a regulari, tum a saeculari clero celebrando, Officium et Missa fiat juxta Sacrae Rituum Congrega­ tionis decretum rescriptumque, quod memoravimus. Praeterea hujus Doctoris libros, commentaria, opuscula, opera denique omnia, ut aliorum Ecclesiae Doctorum, non modo privatim, sed publice in gymnasiis, academiis, scholis, collegiis, lectionibus, disputationibus, interpretationibus, concionibus, sermonibus, omnibusque aliis eccle­ siasticis studiis, chrishanisque exercitationibus, citari, proferri, atque, cum res postu­ laverit, adhiberi volumus et decernimus. Tandem, ut christifidelium pietas ad hujus Doctoris diem festum rite colendum, ejusque opem pie implorandam magis accendatur, de Omnipotentis Dei misericordia, ac BIL Petri et Pauli, Apostolorum ejus, auctoritate confisi, omnibus ct singulis utnusque sexus christifidelibus, qui in dic festo ejusdem Doctoris, aut uno ex septem diebus continuis immediate subsequentibus, uniuscujusque chrisfidelis arbitrio sibi deligendo,vere pocnitentes et sacramentah confessione praemissa,Sanctissimam Eucha­ ristiam sumpserint, ct quamlibet ex ecclesiis Congregationis Sanctissimi Redcm- LITTERAE APOSTOLICAE DE S. ALPHONSO, TITULO DOCT. ECCL. AUCTO. LI ptoris devote visitaverint, ibique pro Christianorum principum concordia, haeresum extirpatione, ac Sanctae Matris Ecclesiae exaltatione pias ad Deum preces effude­ rint, quo die praedictorum td egerint, plenariam omnium peccatorum suorum Indul­ gentiam ct remissionem, quae etiam animabas christifidelium, quae Deo in caritate conjunctae ab hac luce migraverint, per modum suffragii applicari poterit, miseri­ corditer in Domino in perpetuum concedimus. Quocirca universis VV. FF. Patriarchis, Primatibus, Archiepiscopis, Episcopis et dilectis filiis aliarum Ecclesiarum Praelatis per universum terrarum orbem con­ stitutis per praesentes mandamus, ut quae superius sancita sunt, in suis provinciis, civitatibus, ecclesiis et dioecesibus sollemniter publicari, et ab omnibus personis ecclesiasticis saecularibus et quorumvis Ordinum regularibus, ubique locorum et gentium inviolabiliter ct perpetuo observari procurent. Haec praecipimus atque man­ damus, non obstantibus Apostolicis, ac in universalibus, proviiicialibusque et synodalibus conciliis editis, generalibus vel specialibus Constitutionibus et Ordinationibus, ceterisque contrariis quibuscumque. Volumus autem, ut praesentium Litterarum tran­ sumptis seu exemplis etiam impressis, manu alicujus notarii publici subscriptis, et sigillo personae in ecclesiastica dignitate constitutae munitis, eadem prorsus fides adhibeatur, quae adhiberetur ipsis praesentibus, si forent exhibitae vel ostensae. Datum Romae, apud S. Petrum sub annuto Piscatoris, die vn Julii mdccclxxl Pontificatus Nostri anno vigesimosexto. Pro Diio Card. Paracciani Clarelli, Felix Profili, Substitutus. Loco φ Annuli Piscatoris. EPISTOLA NUNCUPATORIA SANCTI ALPHONSI BEATISSIMO AC SANCTISSIMO PATRI PONTIFICI MAXIMO ALPHONSUS DE LIGORIO. Tuae dignitatis Majestas, Beatissime Pater, doctrinae, atque eruditionis tuae fastigium, ne Tibi hoc meum Opus Morale simpliciori, ac prorsus humili stylo con­ scriptum exhiberem, aut suadere me omnino, aut dubitantem deterrere magnopere debuissent: summa vero Sanctitatis Tuae benignitas, ac ferventissimus zelus, qui in Te semper enituit, prius ut optimi praesulis singularum ecclesiarum partes absolveres, et deinde ut Summi universalis Ecclesiae Pastoris muneri vigilantissime satisfaceres, mc impulerunt, ut hos tenues labores meos, quos nonnisi pro animarum salute susci­ pere, et in publicam edere lucem constitui, Tibi libentissime dedicarem. Cum enim fuissem Dei beneficio vocatus ad missionum ministerium pro adjuvandis populis per rura dispersis, iisque potissimum, qui spiritualibus magis destituuntur auxiliis, visa mihi ad hoc fuit necessaria scientia plusquam mediocris rerum moralium, quae tum ad instruendas, tum ad regendas animas esset accommodata. Qua de re tam pro mea, quam pro juvenum nostrae Sodalitatis intelligentia opportunum duxi opiniones pro­ babiliores utilioresque ad animarum salutem seligere. Cumque plurimis per plures annos relectis auctoribus tam benignae, quam rigidae sententiae, alios nimium beni­ gnitati indulgentes, alios nimium austeritati addictos comperissem, operae pretium me facturum credidi, si librum ederem qui mediam viam tenens, sententias magis veritati consonas, magisque scitu necessarias ad conscientias dirigendas exponeret ; atque, hac arrepta opportunitate, multa in eo ad praxim pertinentia, quae sacrarum missionum exercitio didiceram, fratribus meis committerem. Opus Deo juvante coepi et absolvi, et absolutum typis demandavi: quod cum universe fuerit acceptum, rursusque debuerit publici juris fieri in meliorem ordinem redegi, diligentius quibusdam doctrinis enucleatis, compluribus aliis adjectis, additisque insuper aliquibus disser­ tationibus de infallibilitate definitionum Pontificiarum, et de earundem supra conalia superioritate. At quia libri omnes, qui ex theologiae principiis, fidei ac morum controversias pertractant, Tibi soli debentur, qui et summus es theologiae princeps, unusque Eccle­ siae moderator, divinae veritatis conservator et vindex, unusque controversiarum judex, ab ipso Deo singulari providentia ad hoc constitutus, prout dixit Maximianus episcopus Constantinopolitanus (Epist. ad Orientales): « Omnes fines terrae, omnesque • veram fidem profitentes in Romanorum Pontificum potentiam tamquam in solem « respicere, quem de ceteris mortalibus ex terrarum orbe conditor orbis elegit, cui • cathedram magisterii pnncipaliter possidendam tenere perpetuo privilegii jure EPISTOLA NÜNCÜPATORIA S. ALPHONSI BENEDICTO XIV. Ull « concessit, ut quisquis divinum aliquod, sive profundum nosse desiderat, ad hujus « praeceptionis oraculum doctrinamque recurrat ». Hinc juste hoc opus Tibi dicandum existimavi, eoque magis, quod una ex prae­ cipuis causis, quae me ad illud edendum induxerunt, fuit, ut cognitas omnes haberent saluberrimas bullas epistolasque encyclicas Tuas, quae tantopere profuerunt et pro­ derunt usque ad saeculorum consummationem universali morum reformationi cuncto­ rum fidelium: quandoquidem in eisdem S. T. summa prudentia neque ad nimium rigorem, neque ad nimiam benignitatem declinans, sed temporum defectui conde­ scendens, mira suavitate disposuit id quod cum ingenti animi fortitudine sibi pro­ posuerat. Fuit praeterea mihi consilium plurimas in medium doctrinas proferre, quas ex aureis Tuis operibus sum edoctus, quibusque S. T. non pauca immortali recordatione digna, atque ediscenda universae reipublicae litterariae tradidit. Haec enim Tua grandis doctrinae eminentia, non minus quam reliquae quae in Te elucent virtutes, nempe morum integritas, admiranda a propinquis alienatio, prudentia singularis, incompa­ rabilis salutis animarum zelus, et summo sacerdotio apprime necessarius, Te supremo Pontificatu dignissimum reddiderunt. Demum, si librorum dedicationes solent testes esse grati animi, ac non immemoris acceptorum ab aliquo magno principe beneficiorum, cum unus ipse sim ex Fratribus Congregationis SS. Redemptoris, cui Tu nuper Apostolicam auctoritatem benignissime accommodasti, oportebat jure merito, ut Tibi uni hoc opus sisteretur, ac praeterea nemini. Tu igitur, Beatissime Pater, per illam, qua genus humanum complecteris, cari­ tatem, per curam illam quam Christianis omnibus enixe et debes et praestas, per illum ipsum cujus in terris vices fungeris Jesum Christum, excipe pietate qua soles hoc qualccumque munusculum, quod Tibi sacro et praesento, ut modereris, corrigas, deleas quicquid in eo veritati absonum visum fuerit; et si quid boni est, faveas et tuearis, paternaque ac Apostolica Benedictione Tua prosequi non dedigneris tum opus ipsum, ut animarum prosit saluti, tum me sodalesque meos, ut in nostro ministerio divinae gloriae coopérantes, uberrimum in vinea Domini fructum reportare valeamus. Nostrum autem erit jugiter Deo fundere preces, ut universo christiano orbi Sanctitatem Tuam diu servet incolumem, diuque in terris relinquat, quo tandem aliquando, non sine Omnipotentis Dei praesidio, catholicae religionis hostes, omnesque a vera fide aberrantes ad ovile fideliumque coetum, ad unicum salutis portum feli­ cissime deducantur. RESPONSUM BENEDICTI XIV DILECTO FILIO ALPHONSO DE LIGUORI, PRESBYTERO CONGREGATIONIS SANCTISSLMI REDEMPTORIS BENEDICTUS XIV DILECTE FILI, SALUTEM ET APOSTOLICAM BENEDICTIONEM. Abbiamo ricevuta una sua lettera degli otto di Giugno, unitamente coi secondo tomo dclla sua Morale, ed altri pure suoi libri di minor mole, ma di gran profitto per la salute delle anime. Noi la ringraziamo dei regalo, ed avendo data una seorsa al libro della sua Morale (ch’è dedicato a Noi, dei che rendiamo particolari grazie), l’abbiamo ritrovato pieno di buone notizie; ed ella puô restar sicura del gradimento universale e délia pubblica utilità. Tratto tratto 1’anderemo leggendo, e speriamo che quanto leggercmo, corrisponderà a quanto abbiamo letto.Terminiamo coi darie 1'Apostolica Benedizione. Datum Romae apud S. Mariam Majorem die 15 Julii 1755. Pontificatus Nostri anno decimo quinto. PRAEFATIO SANCTI ALPHONSI AD LECTOREM QUI ROGATUR LEGERE HANC PRAEFATIONEM PRO INTELLIGENTIA TOTIUS OPERIS. Cum praecipuum sit intentum nostrae minimae Congregationis SS. Redem­ ptoris missionibus vacare, cumque missionariorum exercitio necessario annexum sit munus conscientias hominum instructionibus et confessionibus dirigere: ideo plurimis abhinc annis excogitavi juventuti Sodalitatis nostrae librum de re morali tractantem tradere, qui mediam inter alios aut nimis rigidos, aut nimis benignos viam teneret. Opus absolvi, sed quia nimis festinanter fuit illud typis demandatum, ut aliis satis­ facerem, mihi non satisfeci; plura enim in eo vel non bene excussa exciderunt, vel confuso ordine fuerunt exposita. Idcirco, cum ea diligentiore examine, nec non cla­ riore methodo indigere animadvertissem, animum ad secundam editionem applicui, in qua ad meliorem ordinem omnia redigere curavi, et utillimis doctrinis librum copiosiorem reddere. Nonnullas etiam opiniones (temporis decursu rebus ad sedu­ liorem trutinam revocatis), hominem me agnoscens, reformavi. Neque in hoc erubui, cum D. Augustinus non erubuerit in pluribus se retractare; sicut etiam D. Thomam fecisse testantur Cajetanus, Catharinus et Capreolus, ac ipse Doctor Angelicus (3 p., quaest. 9, art. 4.) sic fassus est: Quamvis aliter alibi scripserim. Ut enim Tullius dixit: Sapientis est mutare consilium. Et alibi: Nunquam laudata fuit in una sen­ tentia permansio. Nemini autem superfluum videatur, post tot libros scientiam moralem pertra­ ctantes, hunc me suscepisse laborem, quasi actum agerem; cum etenim plurimos legerim auctores, alios inveni, qui plus aequo indulgentes iis qui (ut ait Isaias cap. 30) dicunt: Nolite aspicere nobis ea quae recta sunt, loquimini nobis placentia ; consuunt pulvillos sub eorum capite, ut in peccatis misere conquiescant : haud enim dubitandum, multum detrimenti Dei Ecclesiam sentire ex istorum auctorum sectatoribus, cum major hominum laxioris vitae pars ad illos concurrat. Contra vero reperi alios, qui ad reprobanda assueti quaecumque extremam rigiditatem non sapiunt, consilia cum praeceptis confundunt, novisque mandatis conscientias aggravant, humanam imbecil­ litatem nihil pensi habentes, nihilque memores illius sacri canonis (cap. ult de Transacti qui admonet: In his vero, super quibus jus non invenitur expressum, procedas aequi­ tate servata, semper in humaniorem partem decimando, secundum quod personas et causas, loca et tempora videris postulare. Et hoc modo jugum Christi Domini, quod est suave, intolerabile reddunt, viamque salutis, sic pluribus praecludunt, juxta illud S. Ambrosii: Sunt etiam in nobis qui habent timorem Dei, sed non secundum scientiam, statuentes duriora praecepta, quae non possit humana conditio sustinere. (In Psal. 118, Scrm. 5.) Utraque sane extremitas maxime periculosa; nam prima spa­ tiosam viam relaxatione ad perditionem aperit; altera (ut ait perdoctus Cabassutius in Theor. jur. Pracf. ad Lect.) duplici tramite urget animas in ruinam, erronea scilicet conscientia et desperatione; cum plurimi, audita hac rigidiore doctrina, in mortalia labuntur, vel credentes inesse lethale peccatum ubi non est, vel nimia diffi­ cultate deterriti, impossibile putantes eo modo posse salvari, salutis suae curam penitus abjiciunt. LVI PRAEFATIO S. ALPHONSI. Propterea in lucem edere deliberavi hoc novum opus, quod inter opiniones nimis severas medium locum teneret, quodque non tam diffusum esset, ut non facile lege­ retur; nec tam breve, ut in multis deficeret. Concinnatas in hoc reperias omnes quae­ stiones et res morales, quae magis ad praxim deserviunt. Ut vero sententias veritati conformiores seligerem in quacumque quaestione, non parum laboris impendi; per plures enim annos quamplurima auctorum classicorum volumina evolvi tam rigidae quam benignae sententiae, quae ultimo (ut arbitror) in publicum prodierunt. Prae­ sertim autem sedulam operam navavi in adnotandis doctrinis D. Thomae, quas in suis fontibus observare curavi. Insuper in controversiis intricatioribus etiam doctos juniores consului. Praeterea hic invenies, in suis propriis locis diligenti studio adnotatos, textus tum canonicos tum civiles ad rem pertinentes. Item propositiones damnatas, et (quod utilius) decreta recentiora Summorum Pontificum, et praecipue bullas sanctio­ nesque nuper editas a SS. D. N. Papa Benedicto XIV. Nec non plurima hic exposui, quae magis missionum et Confessionum exercitio, quam librorum lectione didici. Ut autem justa methodus servaretur, Medullam Hermanni Busembaum praemittendam censui, non jam ut omnes ipsius auctoris opiniones approbarem, sed tantum ut ejusdem methodum sequerer, quae, inter aliorum auctorum methodos, ad res morales expo­ nendas valde accommodata mihi visa fuit; deinde ut tyronibus nostrae Congregationis, juxta finem mihi principaliter propositum, magis prodessem, ad modum captu faci­ liorem meas Appendices studui exarare. In hoc enim maxime incubui, ut potius in claritate, quam in sermonis elegantia abundarem. In delectu autem sententiarum ingens cura mihi fuit semper rationem aucto­ ritati praeponere; et priusquam meum ferrem judicium, in eo (ni fallor) totus fui, ut in singulis quaestionibus me indifferenter haberem, et ab omni passionis fuligine expoliarem. Quod satis, benevole Lector, ex eo cognoscere poteris, quod ego non paucas sententias, quas in prioribus hujus operis editionibus tenueram, in hac postrema mutare non dubitavi. Ceterum sategi ut plurimum meam exponere sententiam, justum pondus tribuendo majoris, vel aequalis, vel minoris probabilitatis cuique sententiae, prout meae imbecillitati visum fuit, ne ancipitem relinquerem lectorem, more aliquo­ rum, qui sententias aliorum tantum referentes, non parum exosos legentibus se prae­ bent. Ubi vero non inveni rationem pro una parte convincentem, non sum ausus oppo­ sitam damnare, more aliorum, qui nimis facile reprobant opiniones, quas plures et graves auctores tuentur, quorum doctrinas praelaudatus N. SS. P. Benedictus (longe ab illis alienus, qui eas liberius parvipendunt) in suis elaboratis operibus, et omni­ gena eruditione refertis, non sine aestimatione commemorat, et saepe eis utitur; quin etiam ipsorum opinionibus non parum defert, iisque innixus in multis christifideles instruit, ut videre est in suo Bullario. Caeterum, benigne Lector, te admonitum volo, ne existimes me opiniones illas approbare, ex eo quod non reprobem ; eas enim quandoque fideliter exponam cum suis rationibus et patronis, ut alii pro sua prudentia, cujus ponderis sint, adjudicent. Deinde advertas, quod cum aliquam opinionem veriorem voco, tum contrariam non habeo ut probabilem, etsi non expresse ut improbabilem damnem. Insuper quando unam ex sententiis probabiliorem appello, nullo judicio dato de probabilitate alterius, aut utor hoc verbo: non audeo damnare, non propterea intelligo eam probabilem dicere, sed judicio prudentiorum remittere. Si autem observare vis, quodnam Systema tenendum ipse censeam circa moralium opinionum electionem, vide cap. 3, in Tract, altero de Conscientia probabili, pag. 7, n. 53 et seq.1 Vale. • Haec loci indicatio refertur ad octavam editionem. In praesenti vero editione, Systema morale habetur /uf. 25, tract. de Conscientia, n. $4 et seqq PROPOSITIONES DAMNATAE AB ALEXANDRO VII Feria 5, die 24 Septembris 1665, In Congregatione Generali Sanctae Romanae et Universalis Inquisitionis, coram SSmo D. N. Alexandro Papa VII mature discussis infrascnptis propositionibus: 1. Homo nullo unquam vitae suae tempore tenetur elicere actum fidei, spei et caritatis ex vi praeceptorum divinorum ad eas virtutes pertinentium. 2. Vir equestris ad duellum provocatus potest illud acceptare, ne timiditatis notam apud alios incurrat 3 Sententiam asserens, bullam Coenae solum prohibere absolutionem haeresis, et alio­ rum criminum quando publica sunt, et id non derogare facultati Tridentini. in qua de occultis criminibus sermo est, anno 1626, 18 Julii in Consistorio sacr. Congr. Eminentiss. Card, visa et tolerata est. 4. Praelati regulares possunt in foro conscientiae absolvere quoscumque saeculares ab haeresi occulta, et ab excommunicatione propter eam incursa. 5. Quamvis evidenter tibi constet Petrum esse haereticum, non teneris denuntiare, si probare non possis. •till postea legen­ 6. Confessarius, qui in sacramentali confessione tribuit poenitenti chartam dam, in qua ad venerem incitat, non censetur sollicitasse in confessione; ac proinde non est denuntiandus. 7. Modus evitandi obligationem denuntiandae sollicitationis est, si sollicitatus confi­ teatur cum sollicitante, hic potest ipsum absolvere absque onere denuntiandi 8. Duplicatum stipendium potest sacerdos pro eadem Missa licite accipere, applicando petenti partem etiam specialissimam fructus, ipsimet celebranti correspondentem, idque post decretum Urbani octavi. 9. Post decretum Urbani, potest sacerdos, cui Missae celebrandae traduntur, per alium satisfacere, collato illi minori stipendio, alia parte stipendii sibi retenta. 10. Non est contra justitiam pro pluribus sacrificiis stipendium accipere, et sacrificium •t unum offerre; neque etiam est contra fidelitatem, etiamsi promittam promissione etiam jura­ mento firmata, danti stipendium, quod pro nullo alio offeram. 11. Peccata in confessione omissa, seu oblita, ob instans periculum vitae aut ob aliam causam, non tenemur in sequenti confessione exprimere. 12. Mendicantes possunt absolvere a casibus episcopis reservatis, non obtenta ad id epi­ scoporum facultate. 13. Satisfacit praecepto annuae confessionis, qui confitetur Regulari, episcopo praesentato, sed ab eo injuste reprobato. 14. Qui facit confessionem voluntarie nullam, satisfacit praecepto Ecclesiae. 15. Poenitens propria auctoritate substituere sibi ahum potest, qui loco ipsius poeni­ tentiam adimpleat. 16. Qui beneficium curatum habent, possunt sibi eligere in confessarium simplicem sacerdotem, non approbatum ab Ordinario. 17. Est licitum religioso vel clerico, calumniatorem gravia crimina de se vel sua religione spargere minantem, occidere, quando alius modus defendendi non suppetit: uti suppetere non videtur, si calumniator sit paratus, vel ipsi religioso, vel ejus religioni, publice et coram gra­ vissimis viris praedicta impingere, nisi occidatur. ik LVIII PROPOSITIONES DAMNATAE AB ALEXANDRO VII. 18. Licet interficere falsum accusatorem, falsos testes, ac etiam judicem, a quo iniqua ceno imminet sententia, si alia via non potest innocens damnum evitare. 19. Non peccat maritus, occidens propria auctoritate uxorem in adulterio deprehensam. Restitutio a Pio V imposita beneficiatis non recitantibus, non debetur in conscientia ante sententiam judids, eo quod sit poena. 21. Habens capcllaniam collativam aut quodvis aliud beneficium ecclesiasticum, si studio litterarum vacet, satisfacit suae obligationi, si officium per alium recitet. 22. Non est contra justitiam beneficia ecclesiastica non conferre gratis, quia collator conferens illa beneficia ecclesiastica interveniente pecunia, non exigit illam pro collatione bcncfidi, sed veluti pro emolumento temporali, quod tibi conferre non tenebatur. 23. Frangens jejunium Ecclesiae, ad quod tenetur, non peccat mortaliter, nisi ex con­ temptu vel inobedientia hoc faciat, puta quia non vult sc subjicere praecepto. 24. Mollities, sodomia et bestialitas sunt peccata ejusdem speciei infimae, ideoque sufficit dicere in confessione, sc procurasse pollutionem. S. Qui habuit copulam cum soluta, satisfacit confessionis praecepto, dicens: Commisi cum soluta grave peccatum contra castitatem, non explicando copulam. 26. Quando litigantes habent pro se opiniones aeque probabiles, potest judex pecuniam accipere pro ferenda sententia in favorem unius prae alio. 27. Si liber sit alicujus junioris et moderni, debet opinio censeri probabilis, dum non constet, rejectam esse a Sede Apostolica tamquam improbabilem. 28. Populus non peccat, etiamsi absque ulla causa non redpiat legem a prindpc pro­ mulgatam. Quibus peractis, dum similium propositionum examini cura et studium impenditur, interca idem Sanctissimus, re mature considerata, statuit et decrevit, praedictas propositiones et unamquamque ipsarum, ut minimum tamquam scandalosas esse damnandas et prohibendas, sicut eas damnat ac prohibet: ita ut quicumque illas aut conjunctim, aut divisim docuerit, defenderit, ediderit, aut de eis etiam disputative, publice aut privatim tractaverit, nisi forsan impugnando, ipso lacto incidat in excommunicationem, a qua non possit (praeterquam in arti­ culo mortis) ab alio, quacumque etiam dignitate fulgente, nisi a pro tempore existente Romano Pontifice, absolvi. Insuper districte in virtute sanctae obedientiae et sub interminatione divini judicii prohibet omnibus christi fidei ibus cujuscumquc conditionis, dignitatis ac status, etiam speciali et specialissima nota dignis, ne praedictas opiniones, aut aliquam ipsarum ad praxim deducant. Deinde Feria 5, die 18 Martii 1666. Propos. 29. In dic jejunii, qui saepius modicum quid comedit, etsi notabilem quantitatem in fine comederit, non frangit jejunium. 30. Omnes officiales qui in republica corporaliter laborant, sunt excusati ab obligatione jejunii, nec debent sc certificarc, an labor sit compatibilis cum jejunio. 31. Excusantur absolute a praecepto jejunii omnes illi, qui iter agunt equitando, utcum­ que iter agant, etiamsi iter necessarium non sit, et etiamsi iter unius diei conficiant 32. Non est evidens, quod consuetudo non comedendi ova et lacticinia in quadragesima obliget. 33. Restitutio fructuum ob omissionem Horarum suppleri potest per quascumque elee­ mosynas, quas antea beneficiarius de fructibus sui beneficii fecerit. 31. In die Palmarum recitans officium Paschale, satisfacit praecepto. 33. Unico officio potest quis satisfacere duplici praecepto pro di praesenti, et crastino. 36. Regulares possunt in foro conscientiae uti privilegiis suis, quae sunt expresse revo cata per concilium Tridentinum. 37. Indulgentiae concessae Regularibus,et revocatae a Pauloquinto,hodie sunt rcvalidatac. 38. Mandatum Tridentini, factum sacerdoti sacrificanti ex necessitate cum peccato mor­ uli, confitendi quamprimum, est consilium, non praeceptum. 39. Illa particula quamprimum^ intclligitur, cum sacerdos suo tempore confitebitur. 40. Est probabilis opinio, quae dicit, esse tantum veniale osculum habitum ob delecta­ tionem carnalem et sensibilem, quae ex osculo oritur, secluso periculo consensus ulterioris et pollutionis. b PROPOSITIONES DAMNATAE AB INNOCENTIO XI. LIX 41. Non est obligandus concubinarius ad ejiciendam concubinam, si haec nimis utilis esset ad oblectamentum concubinarii, vulgo rcgalo, dum deficiente illa, nimis aegre ageret vitam, et aliae epulae taedio magno concubinarium afficerent; et alia famula nimis difficile inveniretur. 42. Licitum est mutuanti, aliquid ultra sortem exigere, si se obliget ad non repetendam sortem usque ad certum tempus. 43. Annuum legatum pro anima relictum non durat plus quam per decem annos. 44. Quoad forum conscientiae, reo correcto, ejusque contumacia cessante, cessant cen­ surae. ' ’ 45. Libri prohibiti, donec expurgentur, possunt retineri, usque dum adhibita diligentia corrigantur. PROPOSITIONES DAMNATAE AB INNOCENTIO XI Feria 5, die 4 Martii 1679. 1. Non est illicitum in Sacramentis conferendis sequi opinionem probabilem de valore Sacramenti, relicta tutiore, nisi id velet lex, conventio aut periculum gravis damni incur­ rendi. Hinc sententia probabili tantum utendum non est in collatione Baptismi, Ordinis sacer­ dotalis aut episcopalis. 2. Probabiliter existimo, judicem posse judicare juxta opinionem etiam minus pro­ babilem. 3. Generatim, dum probabilitate sive intrinseca sive extrinseca, quantumvis tenui, modo a probabilitatis finibus non exeatur, confisi aliquid agimus, semper prudenter agimus. 4. Ab infidelitate excusabitur infidelis non credens, ductus opinione minus probabili. 5. An peccet mortaliter, qui actum dilectionis Dei semel tantum in vita eliceret, con­ demnare non audemus. 6. Probabile est, ne singulis quidem rigorose quinquenniis per se obligare praeceptum cantatis erga Deum. 7. Tunc solum obligat, quando tenemur justificari, et non habemus aliam viam qua justificari possumus. 8. Comedere et bibere usque ad satietatem ob solam voluptatem, non est peccatum, modo non obsit valetudini, quia licite potest appetitus naturalis suis actibus finii. 9. Opus conjugii ob solam voluptatem exercitum, omni penitus caret culpa ac defectu veniali. 10. Non tenemur proximum diligere actu interno formali. 11. Praecepto proximum diligendi satisfacere possumus per solos actus externos. 12. Vix in saecularibus invenies, etiam in regibus, superfluum statui Et ita vix aliquis tenetur ad eleemosynam, quando tenetur tantum ex superfluo statui. 13. Si cum debita moderatione facias, potes absque peccato mortali de vita alicujus tristari, et de illius morte naturali gaudere, illam inefficaci affectu petere et desiderare : non quidem ex displicentia personae, sed ob aliquod temporale emolumentum. 14. Licitum est absoluto desiderio cupere mortem patris, non quidem ut malum patris, sed ut bonum cupientis, quia nimirum ei obventura est pinguis haereditas. 15. Licitum est filio gaudere de parricidio parentis a se in ebrietate perpetrato, propter ingentes divitias inde ex hae red i ta te consecutas. 16. Fides non censetur cadere sub praeceptum speciale et secundum se. 17. Satis est actum fidei semel in vita elicere. 18. Si a potestate publica quis interrogetur, fidem ingenue confiteri: ut Deo et fidei gloriosum consulo; tacere, ut peccaminosum per se non damno. LX PROPOSITIONES DAMNATAE AD INNOCENTI0 XI. 19. Voluntas non potest efficere, ut assensus fidei in seipsosit magis firmus, quam merea­ tur pondus rationum ad assensum impellentium. 20. Hinc potest quis prudenter repudiare assensum, quem habebat supernaturalem. 21. Assensus fidei supematuralis ct utilis ad salutem stat cum notitia solum probabili revelationis; immo cum formidine, qua quis formidet, ne non sit locutus Deus. 22. Non nisi fides unius Dei necessaria videtur necessitate medii, non autem explicita remuneratoris. 23. Fides late dicta ex testimonio creaturarum similive motivo, ad justificationem suffidL 24. Vocare Deum in testem mendacii levis, non est tanta irreverentia, propter quam velit aut possit damnare hominem. 25 Cum causa licitum est jurare sine animo jurandi, sive res sit levis, sive gravis. 26 Si quis vel solus, vel coram aliis, sive interrogatus, sive propria sponte, sive recrea­ tionis causa, sive quocumque alio fine, juret se non fecisse aliquid quod revera fecit, intel­ ligent intra se aliquid aliud quod non fecit, vel aliam viam ab ea in qua fecit, vel quodvis additum verum, revera non mentitur nec est perjurus. 27. Causa justa utendi his amphibologiis est, quoties id necessarium aut utile est ad salutem corporis, honorem, res familiares tuendas, vel ad quemlibet alium virtutis actum, ita ut veritatis occultatio censeatur tunc expediens ct studiosa. 28. Qui mediante commendatione vel munere, ad magistratum vel officium publicum promotus est, poterit cum restrictione mentali praestare juramentum, quod de mandato regis a similibus solet exigi, non habito respectu ad intentionem exigentis, quia non tenetur fateri crimen occultum. 29. Urgens metus gravis est causa justo Sacramentorum administrationem simu­ landi 30. Fas est viro honorato occidere invasorem, qui nititur calumniam inferre, si aliter haec Ignominia vitari nequit: idem quoque dicendum, si quis impingat alapam, vel fuste per­ cutiat; et post impactam alapam vel ictum fustis fugiat. 31. Regulariter occidere possum furem pro conservatione unius aurei. 32. Non solum licitum est defendere defensione occisiva, quae actu possidemus, sed etiam ad quae jus inchoatum habemus, et quae nos possessuros speramus. 33. Licitum est tam haeredi, quam legatario contra injuste impedientem, ne vel haereditas adeatur, vel legata solvantur, se taliter defendere; sicut et jus habenti in cathedram vel praebendam, contra earum possessionem injuste impedientem. 34. Licet procurare abortum ante animationem fetus» ne puella deprehensa gravida oeddatur aut infametur. 35 Videtur probabile, omnem fetum, quamdiu in utero est, carere anima rationali, et tunc primum incipere eamdem habere cum paritur ; ac consequenter dicendum erit, in nullo abortu homicidium committi. 36. Permissum est furari, non solum in extrema necessitate, sed etiam in gravi. 37. Famuli et famulae domesticae possunt occulte heris suis surripere ad compensandam operam suam, quam majorem judicant salario quod recipiunt. 38. Non tenetur quis sub poena peccati mortalis restituere, quod ablatum est per pauca furta, quantumcumque sit magna summa totalis. 39 Qui alium movet aut inducit ad inferendum grave damnum tertio, non tenetur ad restitutionem istius damni illati. 40. Contractus Mohatra lidtus est, etiam respectu ejusdem personae, et cum contractu retrovendilionis praevie inito cum intentione lucri. 41 Cum numerato pecunia pretiosior sil numeranda; et nullus sit, qui non majoris Udat pecuniam praesentem quam futuram, potest creditor aliquid ultra sortem a mutuatorio exigere, et eo titulo ab usura excusari. 42. Usura non est, dum ultra sortem aliquid exigitur tamquam ex benevolentia et gra titndine debitum, sed solum si exigatur tamquam ex justitia debitum 43. Quidni non nisi veniale sit, detrahentis auctoritatem magnam sibi noxiam falso crimine elidere? 44 Probabile est non peccare mortaliter, qui imponit falsum crimen alicui, ut suam justitiam et honorem defcndLaL Et si hoc non sit probabile, vix ulla erit opinio probabilis in theologia PROPOSITIONES DAMNATAE AB INNOCENTE) XI. LXI 45. Dare temporale pro spirituali non est simonia, quando temporale non datur tam­ quam pretium, sed dumtaxat tamquam motivum conferendi vel efficiendi spirituale, vel etiam quando temporale sit solum gratuita compensatio pro spirituali, aut e contra. 46. Et id quoque locum habet, etiamsi temporale sit principale motivum dandi spiri­ tuale; immo etiamsi sit finis ipsius rei spiritualis, sic ut illud pluris aestimetur, quam res spiritualis. 47. Cum dixit concilium Tridentinum eos alienis peccatis communicantes mortaliter peccare, qui nisi quos digniores, et Ecclesiae magis utiles ipsi judicaverint, ad ecclesias pro­ movent: concilium vel primo videtur per hoc digniores non aliud significare velle, nisi digni­ tatem eligendorum, sumpto comparativo pro positivo; vel secundo, locutione minus propria ponit digniores^ ut excludat indignos, non vero dignos; vel tandem loquitur tertio, quando fit concursus. 48. Tam clarum videtur, fornicationem secundum se nullam involvere malitiam, et solum esse malam, quia interdicta, ut contrarium omnino rationi dissonum videatur. 49. Mollities jure naturae prohibita non est Unde si Deus eam non interdixisset, saepe esset bona, et aliquando obligatoria sub mortali. 50. Copula cum conjugata, consentiente marito, non est adulterium, adeoque sufficit in confessione dicere se esse fornicatum. 51. Famulus, qui submissis humeris scienter adjuvat herum suum ascendere per fene­ stras ad stuprandam virginem; et multoties eidem subservit, deferendo scalam, aperiendo januam, aut quid simile cooperando, non peccat mortaliter, si id faciat metu notabilis detri­ menti, puta ne a domino male tractetur, ne torvis oculis aspiciatur, ne domo expellatur. 52. Praeceptum servandi festa non obligat sub mortali, seposito scandalo, si absit con­ temptus. 53. Satisfacit praecepto Ecclesiae de audiendo Sacro, qui duas ejus partes, immo quatuor simul a diversis celebrantibus audit 54. Qui non potest recitare Matutinum et Laudes, potest autem reliquas Horas, ad nihil tenetur, quia major pars trahit ad se minorem. 55. Praecepto Communionis annuae satisfit per sacrilegam Domini manducationem. 56. Frequens Confessio et Communio, etiam in his qui gentiliter vivunt, est nota prae­ destinationis. 57. Probabile est sufficere attritionem naturalem, modo honestam. 58. Non tenemur confessario interroganti fateri peccati alicujus consuetudinem. 59. Licet sacra men taliter absolvere dimidiate tantum confessos, ratione magni concursus poenitendum, qualis, verbi gratia, potest contingere in die magnae alicujus festivitatis aut indulgentiae. 60. Poenitenti habenti consuetudinem peccandi contra legem Dei, naturae aut Ecclesiae, etsi emendationis spes nulla appareat, nec est neganda, nec differenda absolutio; dummodo ore proferat se dolere et proponere emendationem. 61. Potest aliquando absolvi, qui in proxima occasione peccandi versatur, quam potest et non vult omittere, quin immo directe et ex proposito quaerit, aut ei se ingerit. 62. Proxima occasio peccandi non est fugienda, quando causa aliqua utilis aut honesta non fugiendi occurrit. 63. Licitum est quaerere directe occasionem proximam peccandi pro bono spirituali vel temporali nostro, vel proximi. 64. Absolutionis capax est homo, quantumvis laboret ignorantia mysteriorum fidei, et etiamsi per negligentiam etiam culpabilem nesciat mysterium Sanctissimae Trinitatis et Incar­ nationis Domini Nostri Jesu Christi. 65. Sufficit illa mysteria semel credidisse. LXTI PROPOSITIONES DAMNATAE AB ALEXANDRO VIII. PROPOSITIONES DAMNATAE AB ALEXANDRO VIII Cum fcria quinta, die 24 Augusti 1690, in Congregatione Generali Sanctae Romanae et Universalis Inquisitionis fuissent in examen adductae duae sequentes propositiones, vide­ licet : 1. Bonitas objectiva consistit in convenientia objecti cum natura rationali: formalis vero, in conformitatc actus cum regula morum. Ad hoc sufficit, ut actus moralis tendat in finem ultimum interpretative: hunc homo non tenetur amare, neque in principio, neque in decursu vitae suae moralis. 2 Peccatum philosophicum seu morale est actus humanus disconveniens naturae ratio­ nali et rectae rationi. Theologicum vero et mortale est transgressio libera divinae legis. Philosophicum quantumvis grave, in illo qui Deum vel ignorat, vel de Deo actu non cogitat, est grave peccatum, sed non est offensa Dei, neque peccatum mortale dissolvens amicitiam Dei, neque aeterna poena dignum. SS. Pontifex primam propositionem declaravit haereticam ; secundam, temerariam, scandalosam, etc Deinde ferta quinta, die 7 Decembris, idem SS. Alexander Papa VIII damnavit sequen­ tes 31 propositiones. 1. In statu naturae lapsae ad peccatum formale et demeritum sufficit illa libertas, qua voluntarium ac liberum fuit in causa sua, peccato originali, et libertate Adami peccantis. 2. Tametsi detur ignorantia invincibilis juris naturae, haec in statu naturae lapsae operantem ex ipsa non excusat a peccato mortali. 3. Non licet sequi opinionem, vel inter probabiles probabilissimam. 4. Dedit semetipsum pro nobis oblationem Deo, non pro solis electis, sed pro omnibus et solis fidelibus. fi. Pagani, Judaei, haeretici aliique hujus generis nullum omnino accipiunt a Jesu Christo influxum : adeoque hinc recte inferes, in illis esse voluntatem nudam et inermem sine omni gratia sufficienti. 6. Gratia sufficiens statui nostro non tam utilis quam perniciosa est, sic ut proinde merito possimus petere: A gratta sufficienti, libera nos Domine. 7. Omnis humana actio deliberata est Dei dilectio vel mundi: si Dei, caritas patris est; si mundi, concupiscentia carnis, hoc est, mala est. 8. Necesse est. infidelem in omni opere peccare. 9. Revera peccat, qui odio habet peccatum mere ob ejus turpitudinem et disconve­ nientiam cum natura, sine ullo ad Deum offensum respectu. 10. Intentio, qua quis detestatur malum et prosequitur bonum, mere ut caelestem obti­ neat gloriam, non est recta nec Deo placens. 11 Omne quod non est ex fide Christiana supernatural!, quae per dilectionem operatur, peccatum esL 12- Quando in magnis peccatoribus deficit omnis amor, deficit etiam fides ; et etiamsi videantur credere, non est fides divina, sed humana. 13. Quisquis etiam humanae mercedis intuitu Deo famulatur, caritate si caruerit, vitio non caret, quoties intuitu licet beatitudinis operatur. 14. Timor gehennae non est supcmaturalis. 15. Attritio, quae gehennae et poenarum metu concipitur, sine dilectione benevolentiae Dei propter se, non est bonus motus ac supcmaturalis. 16. Ordinem praemittendi satisfactionem absolutioni induxit non politia aut institutio Ecclesiae, sed ipsa Christi lex ct praescriptio, natura rei idipsum quodammodo dictante. 17. Per illam praxim mox absolvendi ordo poenitentiae est inversus. PROPOSITIONES DAMNATAE AB ALEXANDRO VIII ET BENEDICTO XIV. LXII1 18. Consuetudo moderna quoad administrationem sacramenti Poenitentiae, etiamsi eam plurimorum hominum sustentet auctoritas, et multi temporis diuturnitas confirmet, nihilominus ab Ecclesia non habetur pro usu, sed pro abusu. 19. Homo debet agere tota vita poenitentiam pro peccato originali. 20. Confessiones apud religiosos factae, plcraeque vel sacrilegae sunt vel invalidae. 21. Parochianus potest suspicari de Mendicantibus, qui eleemosynis communibus vivunt, de imponenda nimis levi et incongrua poenitentia, seu satisfactione, ob quaestum seu lucrum subsidii temporalis. 22. Sacrilegi sunt judicandi, qui jus ad Communionem percipiendam praetendunt, ante­ quam condignam de delictis suis poenitentiam egerint 23. Similiter arcendi sunt a sacra Communione, quibus nondum inest amor Dei puris­ simus et omnis mixtionis expers. 24. Oblatio in templo, quae fiebat a B. V. Maria in die Purificationis suae per duos pullos columbarum, unum in holocaustum, et alterum pro peccatis, sufficienter testatur, quod indi guérit purificatione, et quod filius qui offerebatur, etiam macula matris maculatus esset secun­ dum verba legis. 25. Dei Patris sedentis simulacrum nefas est christiano in templo collocare. 26. Laus, quae defertur Mariae ut Mariae, vana est. 27. Valuit aliquando Baptismus sub hac forma collatus:/;/ nomine Patris, etc., prae­ termissis illis: Ego te baptizo. 28. Valet Baptismus collatus a ministro, qui omnem ritum externum formamque bapti­ zandi observat, intus vero in corde suo apud se resolvit: Non intendo facere quod facit Ecclesia. 29. Futilis et toties convulsa est assertio de Pontificis Romani supra concilium oecumenicum auctoritate, atque in fidei quaestionibus decernendis infallibilitatc. 30. Ubi quis invenerit doctrinam in Augustino clare fundatam, illam absolute potest tenere et docere, non respiciendo ad ullam Pontificis bullam. 31. Bulla Urbani octavi In eminenti est subreptitia. Hinc refert addere quinque Propositiones circa Duellum proscriptas a Benedicto XIV in bulla Detestabilem, edita dic 10 Nov. anni 1752. 1. Vir militaris, qui nisi offerat vel acceptet duellum, tamquam formidolosus, timidus, abjectus, et ad officia militaria ineptus haberetur, indeque officio, quo se suosque sustentat, privaretur, vel promotionis alias sibi debitae ac promeritae spe perpetuo carere deberet, culpa et poena vacaret, sive offerat, sive acceptet duellum. 2. Excusari possunt etiam honoris luendi, vel humanae vilipensionis vitandae gratia, duellum acceptantes vel ad illud provocantes, quando certo sciunt pugnam non esse secu­ turam, utpote ab aliis impediendam. 3. Non incurrit ecclesiasticas poenas ab Ecclesia contra duellantcs latas, dux vel offi­ cialis militiae acceptans duellum ex gravi metu amissionis famae et officii. 4. Licitum est in statu hominis naturalis acceptare et offerre duellum ad servandas cum honore fortunas, quando alio remedio eorum jactura propulsari nequit. 5. Asserta licentia pro statu naturali applicari etiam potest statui civitatis male ordi­ natae, in qua nimirum, vel negligentia, vel malitia magistratus, justitia aperte denegatur. LIBER PRIMUS DE REGULA ACTUUM HUMANORUM. TRACTATUS PRIMUS DE CONSCIENTIA Monitum Auctoris. - Adverte, Lector benevole, quod primum hunc Tractatum de Conscientia, quo aditus ad universam moralem Theologiam aperitur, speciali studio a me elucubratum, pro faciliori alumnorum meorum instructione apponere volui. Hoc dico, quia deinde omnes alios Operis Tractatus ab alieno Auctore virgulis signatos invenies, meis tamen Adnotationibus adjunctis. Elegi autem illos alterius Auctoris Tra­ ctatus inserere, ut ordinem rerum ab eo servatum sequerer: eo quod talis ordo, propter rerum distinctionem et connexionem, optimus universe a pluribus reputatus est. CAPUT I. Quid Conscientia et quotuplex, et quaenam sequenda. 1. De regula remota et proxima actuum humanorum. — 2. De conscientia et synderesi. — 3. De conscientia recta et erronea. — 4. De eo qui sequitur conscientiam vincibiliter erroneam. — 5. De eo qui sequitur conscientiam invincibiliter erroneam. — 6. An sic operans meritum acquirat in operando. — 7. Respondetur objectioni adversario• rum. — 8. An detur conscientia invincibiliter erronea circa praecepta naturalia. (Remissive ad Tract. II, de Legib., n. 170). — 9. De eo qui putat erronee desiderium malum non esse peccatum. — 10. De conscientia perplexa. — 11. De conscientia scru­ pulosa. Signa scrupulosorum. — 12. Remedia et praesertim obedientiae. — 13. De periculo scrupulosi qui non obedit. — 14. De regulis generalibus assignandis. — 15. Quomodo confessorius gerere se debet cum scrupulosis, qui timent assentin' cui­ libet pravae cogitationi. — 16. Quomodo cum iis, qui semper dubitant de confessio­ nibus praeteritis. — 17. Quomodo cum iis, qui in omni actione peccare formidant. — 18. Quid de iis, qui operantur cum actuali timore. — 19. Scrupulosi non peccant scru­ pulos vincendo, quin illos prius deponant. 1. - Duplex est regula actuum humanoPrius agemus de regula proxima, nem­ !uum*hû· rum; una dicitur remota, altera proxima, pe de Conscientia ; deinde de remota, ni­ nunorum. _ pctno(ai sjve materialis, est lex divina ; mirum de Legibus. proxima vero, sive formalis, est conscien­ 2. - Conscientia definitur sic : Estjudi­ tia: quia, licet conscientia in omnibus di­ cium sen dictamen practicum rationis, quo vinae legi conformari debeat, bonitas ta­ judicamus quid hic et nunc agendum ut men aut malitia humanarum actionum bonum, aut vitandum ut malum. Dicitur nobis innotescit, prout ab ipsa conscientia autem conscientia dictamen practicum, ad apprehenditur, uti docet S. Thomas: Ra­ differentiam synderesis, quae est cognitio tio humana est regula voluntatis huma­ speculativa principiorum universalium ad nae , ex qua ejus bonitas mensuretur ’. bene vivendum, scilicet: Dais est colen­ Et clarius alio in loco: Actus humanus dus. Quod tibi non vis, alteri ne fece­ judicatur virtuosus vel vitiosus, secun­ ris, etc., ut habetur ex S. Thoma ·. dum bonum apprehensum, in quod per se 3. - Dividitur autem conscientia in re­ voluntas fertur, et non secundum mate­ ctam, erroneam, perplexam, scrupulosam, dubiàm et probabilem. riale objectum actus 4. Duplex 1 l· 2·· qu. 19, art. 4, corp. — · Qu odi. 3, art. 27, corp. — ■ 1 part., qu. 79, art. 12, corp. Coex'teatia quid Qaotupkx. LIB. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. Recta est ea, quae dictat verum. Pec­ cat, sive juxta eam, sive contra eam ope­ cat ideo qui contra eam operatur: cum dicat Apostolus: Omne... quod non est ex fide (nempe ex dictamine conscientiae, ut explicant Estius ·> et alii), peccatum est. Confirmat Innocentius III *: Quidquid retur. — Peccat enim agendo contra eam, eligendo malum quod judicat esse malum; peccat vero agendo juxta eam, quia, cum errorem debeat et vincere possit, illum non deponendo temere operatur. 5. - Dicimus 2°. Qui conscientiam in­ vincibiliter erroneam habet, non solum non peccat juxta eam operando, sed etiam aliquando tenetur illam sequi. — Ratio utriusque est : non peccat, quia licet in se actio recta non sit, rect i est tamen juxta conscientiam operantis; tenetur autem ju­ xta eam aliquando operari, si conscientia, quae est regula proxima, sic ei suggerit agendum. 6. - Non solum autem qui operatur cum conscientia invincibiliter erronea non peccat, sed etiam probabilius acquirit me­ ritum ; ut recte sentit Pater Fulgentius Cuniliati * cum aliis communissime. — Ratio, quia ad dicendum aliquem actum bonum, saltem inadaequatum, sufficit ut ille dirigatur per rationis et prudentiae dictamen. Cum ergo operans prudenter agit, procul dubio mereri debet propter bonum finem quo operatur, nempe gloriae Dei aut caritatis erga proximum, etc.; sicut contra demeretur qui bonum opus facit, sed apprehensum ut malum, pro­ pter malum finem quo opus illud exequitur. 7. - Objicit Franzoja °, nunquam ma. lam actionem posse esse causam meriti; fit contra conscientiam aedificat ad ge­ hennam. Conscientia vero erronea est ea, quae VtadbtU* icf errooci. Invfoabtliter. Qti ocqui tuf MoaW kr dictat falsum tanquam verum. Haec au­ tem alia est vincibilis, alia invincibilis. — Vincibilis est, quae cum debeat et possit vinci ab operante, vel quia errorem jam advertit, vel saltem dubitat de errore, advertitque simul ad obligationem illum vin­ cendi, tamen negligit illum vincere: ut docent S. Antoninus ’, Navarrus 3, Salmant. b>, et Suarez4, cum Silvio, Cajetano, aliisque communissime ex S. Thoma &. Notant autem Salmant. e et Castropalaus ’, cum Azor, Suarez^, Vasquez% Bonacina etc., et Wigandt non esse opus, ut diligentia adhibenda ad vincendum er­ rorem sit maxima, sed sufficere ut sit com­ munis et ordinaria. — Invincibilis vero est,quae moraliter vinci nequit: cum nulla cogitatio nec dubium erroris veniat in mentem operantis, nec etiam in confuso, dum operatur, vel dum actionis causam ponit; prout latius explicabitur in Lib. V, tract, de Peccatis, ubi agetur de adver­ tentia ad peccatum requisita. 4. - Hinc dicimus Γ. Qui conscientiam vincibililer erroneam habet, semper pec1 Cap. Litteras 13 de restitui. «pollntor., $ Porro cum mttlnr, — 1 Sum., part. 1, tit. 3, cap. 10, $ 3. — · Man . praclud. 9, n, 10 cum praelud. 6. n. 8. — · De VolnnUr. ct Involant.,dup. 4, wt. l,n.3O. • Silvtus, in 1** 2”,qu.76, 3. Fides, inquit Estius in Epist. ad Rom. XIV, 23, hic ita accipienda est, « ut sit persuasio, qua quis credit aut existimat ali­ quid sibi licitum ». Sal man t, tr. 20, de Prmcip. moral., cap. 14, η, 9, doctrinam istam aperte signi­ ficant a contrario, dum scilicet ajunt « dari ignorantiam invincibilem, quando, esto cx offi­ cio ct statu tenearis advertere, tamen non advertis ad obligationem, si sit ignorantia ju­ ris; vel ad malitiam objecti, si sit ignoran­ tia (acti; quia scilicet nulla dc hoc dubitatio implicita aut expressa, vel scrupulus prae­ cessit ». < Suarez, de Ccnsur^ disp. 4, sect. 3, ft. 17; Vasq , m pm 2*‘, disp. 123, cap. 2, n. 7 ; Bonae , disp. 2, de Peccat., qu. 8, puncl. 3, otl2, corp. · Cajctan., v. Ignorantia, — * De Verit, qu. 15, art. 4, ad 10. — · Loc. cit., n. 15. — ’ Tr. 2, dl*p. 1, panel. 15, n. 6. - A»or, part. 1, lib. 1, cap. 16, qu. 6. — ■ De Conte., cap. I, $ 3, n. 6. — ·Theol. raor.,lib. 1, tr. I, cap. 1. anlmadv. 1. n. /9, negant posse certa regula generaliter definiri, sed prudenti arbitrio relinquendum esse quanta diligentia sit adhibenda; « pensatis omnibus, ut dicit Suar., loc. cit., quae ad tale praeceptum vel ministerium pertinent »; seu, ut loquitur h. 19, < juxta qualitatem operis vel ministerii » ; aut « habita ratione, ut Bo· nacinac verbis utar loc. cit., praecepti, officii ct qualitatis personae, aut etiam circumstantiae temporis et loci ». — Demum Wigandt, tr. 2, exam. 1, qu.3, n. 7, dicit Lantum invicibilcm esse ignorantiam quando, suborta advertentia, « attamen, adhibito etiam sufficiente studio, diligentia et consilio, vinci aut deponi non po­ tuit > Et, tr. 3, exam. 1, num. 23, S Resp. 3, do­ cet invincibilem ignorantiam eam esse, quae morali diligentia superari ac tolli non potest Seco» qui invindbilcm. HIc proba biliust me· rctar. Objectioni reopondc’ cur. CAP. I. - QUID CONSCIENTIA ET QUOTUFLEX. affertque pro sc S. Thomam, qui 1* sic ait: Bonum causatur ex integra causa, malum autem ex singularibus defectibus. Et ideo ad hoc quod dicatur malum id, in quod fertur voluntas, sufficit stvc quod secundum sitam naturam sit malum, sive quod apprehendatur ut malum. Sed ad hoc quod sit bonum, requiritur quod utro­ que modo sit bonum. At respondetur, quod S. Doctor loqui­ tur hic de bono absolute et simpliciter sumpto, non autem de bono respective et per accidens, prout a conscientia, quae est regula proxima agendi, invincibiliter apprehensum est, juxta id quod idem An­ gelicus docet (ut supra retulimus) dicens: Actus humanus judicatur virtuosus vel vitiosus, secundum bonum apprehensum, in quod per se voluntas fertur, et non secundum materiale objectum actus *. — Juxta quod Pater Concina *, quamvis in argumento dicat, opera ex conscientia erronea, etsi invincibili, nulla praedita esse bonitate aut merito, postmodum ta­ men 4 nobiscum sentit, dicens: Potest enim quis, dum exercet opus materialiter malum, habere piares actus bonos, inten­ tionem nempe bonam Deo placendi... Hos bonos et meritorios dicimus, quamvis actus qui per se tunc exercetur, sit materialiter malus, non imputabitis ad culpam...; quia opus materialiter malum, cum non sit vo­ luntarium, refundere in istos actus mali­ tiam non valet. Id fortius confirmatur a S. Bernardo, qui docet subditum Praelato obedientem ex recta intentione, meritorie agere, quamvis materialiter erret contra legem. Et sic scribit: Et quidem laude dignant dixerim vel solant intentionem piam; nec plane condigna remunerationc fraudabitur in opere quoque non bono ipsa bona voluntas e. 1 J· 2·’, qu. 19, art. 6, ad 1*·. — " Quod I. 3, art. 27. — * Appar. ad theol., lib. 2, de Conic,, di»·. 1, cap. 5 in Sum- 9. - Auctores isti male ponunt quaestio­ nem, quaerentes utrum invincibiliter ignorans actum internum esse peccatum, cognoscens tamen esse peccatum actum externum, excu­ setur a culpa, actum internum solum admit­ tens. S. Alphonsus, a sexta Operis editione, melius et clarius exponit hanc difficultatem, quaerens scilicet utrum detur in allegato casu error invincibilis. Cui quidem dubio hic re­ 5 8. - Quaeritur Γ. An dari possit con­ scientia invincibiliter erronea circa prae­ cepta juris naturae l Respondetur hic breviter, quod potest dari circa conclusiones mediatas, et remo­ tas a primis principiis; non vero circa con­ clusiones immediatas et proximas: ut es­ set, auferre alienum invito domino, occi­ dere innocentem, etc. — Est communis sententia, quam infra probabimus, aucto­ ritate praesertim S. Thomae, in Tract II. de Legibus, n. 170. 9. - Quaeritur 2". An dari possit con­ Error invincibili· arat natu­ rae praece­ pta. scientia invincibiliter erronea in eo qui cupit aliquod patrare malum, puta forni­ cationem , judicans per errorem, solum desiderium fornicandi non esse mortale, si fornicatio facto non sequitur ? Affirmant id ut probabilius Sanchez tit aolara tarn exet Granado a>, dicentes, hunc peccare tan­ ju. temum esee tum materialiter; quia, licet ipse velit ma­ peccaturo rt AdnutUt de­ lum illud objectum, tamen invincibiliter siderium credit desiderium suum injuriam Deo non peccat for irrogare. Hanc tamen opinionem nunquam mali ter. probabilem censere potui. Nunquam enim intelligere valui, quomodo qui vult deli­ berate actionem exercere, qua scit Deum offendi, possit inculpabiliter credere Deum non offendere, dum efficaciter cupit illam exequi, qua certe agnoscit averti a Deo. Sed dices: Quomodo iste peccabit for­ maliter illo suo desiderio, si malitiam ejus ignorat ? — Respondetur: Quamvis detur, quod ignoret malitiam illius actus interni, certo tamen agnoscit malitiam actus ex­ terni ; si ergo vult illum exequi, jam cogni­ tum ut malum, quomodo a peccato excu­ sabitur? Omnes quidem ex ipso lumine na­ turae dignoscunt, se teneri ad obediendum suo Creatori; quando igitur quis deliberate vult agere id quod scit a Deo sibi veti­ tum, necessario simul agnoscit, quod male nuirio. — < Loc. du, cap. 6, η. 24. — · Lib. de Praecepi, cl Dispensai., cap. 14, n. 4L spondet docens: Γ non dari talem errorem, meramque fictionem esse hypothesim quam Sanchez, Decal., lib. 1, cap. 16, w. 16, ct Gra­ nado, in lattt 2**, controv. 6, tr. 5, disp. 3, sect. 2, admittunt (Croix cnim dtat Jacobum de Granado, non Cardenas); proindeque 2° in eo casu formale peccatum admitti, contra id quod docent Sanch., loc. cit., n. 17 el Gra­ nado, loc. cit. 6 LIB. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. agit: et quamvis reflexe tunc non peccet, sus sapientum consiliis parere renuit, va­ putando solum actum externum esse pec­ rios consulit, sed nullius judicio acquie­ catum; exercite tamen et in facto-essejam scit; imo quanto magis plures audit, eo peccat, volens negare Deo, tempore quo plus perplexus evadit. — 2’. Frequens ju­ cogitat peccatum consummare, debitam dicii mutatio ex levibus motivis; unde obedientiam. oritur inconstantia in agendo, mentisque Instabis: Plures rustici ideo non con­ perturbatio, praesertim in operationibus fitentur de his pravis desideriis, quia cre­ externis; puta, in celebratione missae, in dunt tum tantum peccare, cum peccatum horarum recitatione, aut sacramentorum externe consummant. — Respondeo: Isti administratione vel perceptione. — 3". Ha­ potius falso decipiuntur in credendo quod bere reflexiones impertinentes plurium cir­ non tenentur confiteri peccata quae non cumstantiarum, quae in actione adfuerint consummant; sed prudens confessarius ju­ vel adesse potuerunt. — 4’. In omnibus dicare debet, quod, cum consenserunt in formidare de peccato, et mente haerere peccatum consummandum, vere et for­ contra sapientum, ac etiam proprium ju­ maliter peccaverunt, voluntate prava se dicium; et ideo nunquam contentum esse a Deo avertentes. — Ex his omnibus, opi­ una confessarii assertione, sed saepius nionem contrariam cum aliis doctis recen- eodem actu eumdem exquirere, an in tioribus parum probabilem censeo. agendo juxta consilium datum conscientia 10. - Pergamus ad alias conscientiae esse possit immunis a culpa. species discutiendas. 12. - Remedia autem pro hujusmodi Remedia, Comclcnlta Conscientia perplexa est ea, qua quis scrupulosis adhibenda sunt haec. perpkxi in medio duorum praeceptorum constitu­ Postquam confessarius ex signis supra tus peccare credit, quamcumque panem allatis jam perceperit, poenitentem esse eligat. Exempli gratia, si quis perjurio scrupulosum, praescribat ei: Γ. Ut valde posset in judicio servare vitam rei; et ex humilitatis virtutem colat; saepe enim una parte angeretur a praecepto religio­ scrupuli ex superbiae vitio ortum habent. nis non pejerandi, et ex alia (errore du­ — 2". Ut caveat a lectione librorum scru­ ctus) a praecepto caritatis erga proxi­ pulos excitantium, et scrupulosorum con­ mum, nec resolvere se valeret; quaeritur, versationem evitet. — 3'. Ne diu moretur Quid in ea quid agere deberet in hoc casu? — Respon­ in examine conscientiae, praesertim circa agendam. detur: Si potest actionem suspendere, te­ ea in quibus magis vexatur. — 4”. Ut fugiat netur illam differre, donec consulat sapien­ otium, ex quo saepe mens inanibus ap­ tes; si vero suspendere nequeat, tenetur prehensionibus impletur. — 5”. Ut instan­ eligere minus malum, vitando potius trans­ ter Deo se commendet, ad opem obtinen­ gressionem juris naturalis, quam humani, dam parendi praeceptis sui directoris; aut positivi divini. Si autem non possit hoc enim super omnia praecipuum, imo discernere quidnam sit minus malum, unicum potest dici remedium hujusmodi quamlibet partem eligat, non peccat; quia infirmorum esse, omnino acquiescere ju­ in hujusmodi casu deest libertas neces­ dicio sui superioris sive confessarii, ut saria ad peccatum formale. omnes docent Patres, theologi et spiri­ 11. - Agamus hic ultimo de conscientia tuales magistri. scrupulosa, de qua longiorem oportet haHinc valde proderit ad sedandas con­ bere sermonem. scientias scrupulis agitatas, ut confessa­ Conscientia scrupulosa est ea, quae ob rius eis ante oculos exponat has egregias levia motiva, absque rationabili funda­ sapientum auctoritates, quas hic subdo. — mento (scrupulus enim est inanis ap­ Natalis Alexander 1 dicit: Quod autem Dilori prehensio) saepe formidat de peccato, ubi scrupuli sperm debeant, accedente prurevera non adest. dentis, pii doctique directoris judicio, et Signa conscientiae scrupulosae haec contra illos sit agendum, constat ex cap. «π/:™». gyHi J Pertinacia judicii, qua scrupulo­ Inquisitioni, Exira, de sent, exc., cujus • TWoL. Ub. V »1« Peccat., cap. 4, rttf. 10. CAP. J. - QUID CONSCIENTIA ET QUOTUPLEX. 7 haec sunt verba: Si quis habet conscien­ tiam ex credulitate levi..., ad sui pasto­ ris consilium licite potest agere. — Id sit praeceptum, propter bonum obedientiae excusatur a peccato, licet iu veritate sit malum. Idem dicitur in c. Quid culpa­ confirmat S. Antoninus cx Joannc Ger- tur, cans. 23, qu. 1. — S. Bernardus '■· ait: sonio, qui * sic scribit: Qui vero renuunt Quidquid vice Dei praecipit homo, quod credere superiorum et prudentum consilio non sit tamen certum displicere Deo, haud ad tales scrupulos deponendum, et agen­ secus omnino accipiendum est. quam si dum contra eos, errant multipliciter.... praecipiat Deus. — S. Ignatius Lojola·: Decipiuntur in hoc multi cx simplicibus, Obcdiendum in omnibus rebus ubi pec­ distinguere nescientes inter ea quae portio catum non cerneretur ; id est (ut in De animae superior agit per consensum et clarat.), iu quibus nullum manifestum ea quae portio animae inferior patitur est peccatum. — B. Humbertus ’: Nisi... absque superioris assensu. Hinc affert aperte sit malum quod a superiore prae illud B. Bernardi, qui dixit discipulo cui­ cipitur, sic accipiendum est ac si a Deo dam scrupuloso: Vade, et in fide mea praeciperetur. — B. Dionysius Carthusiacelebres. At, dicet aliquis, utinam esset nus 8: In dubiis... an sit contra praece mihi S. Bernardus! nunc vero, dum su­ ptum Dei, standum est praecepto prae­ perioris mei mediocrem sapientiam inspi­ lati; quia, etsi sit contra Deum, attamen cio, non audeo illi conscientiam meam propter obedientiac bonum non peccat sub­ committere. Respondet S. Antoninus, ex ditus. — Idem docet S. Bonavcntura ’. 13. - Quapropter confessarius enixe Qomeodem Gersonio: Quisquis ita dicis et sa­ ££? pis, erras et desipis: non enim commisisti curet poenitentibus scrupulis vexatis suate et salutem tuam in manus hominis, dere, quod omnino tutus incedit qui sui dicnt,-‘quia prudens est et plurimum litteratus, directoris consiliis acquiescit, et obtem­ aut devotus, sed quia tibi est.... praepo­ perat in omnibus, in quibus evidens pec­ situs.... Quamobrem obedias sibi, non ut catum non apparet; tunc enim non homini homini, sed ut Deo... Caveas ad extremum, obedit, sed ipsi Deo dicenti (Luc. x, 16): ne dum quaeris securitatem..., in gravem Qui vos audit me audit: et qui vos sper­ ruas dijudicationis et praesumptionis fo­ nit me spernit. Contra vero inculcet, ma­ veam. — Hinc S. Philippus Ncrius suis gno suae salutis discrimini se committere, poenitentibus a sic ajebat: Qui proficere qui praeceptis sui confessarii renuit obe­ in via Dei cupiunt, submittant se confes­ dientiam praestare; tunc enim periculo sorio docto, cui obediant ut Deo. Qui ita se exponit amittendi, non tantum cordis operatur, fit securus a reddenda ratione pacem, devotionem et in virtute progres­ cunctarum actionum suarum. Dicebat sum, verum etiam mentem (quot enim item, fidem praestandam esse confessario, quia Dominus eum errare non permittet. Nihil esse securius, quam in operando voluntati directoris obtemperare; nihilque periculosius, quam sui ipsius judicio se dirigere. Pariter S. Franc. Salcsius ·, loquens de directione patris spiritualis, scribit ex B. Joanne Avila: Nullo meliori modo de Dei voluntate aperte nos certos fieri, quam per humilem obedientiam ipsius [directoris] praeceptis. Hoc etiam confir­ mat Glossa 4, ubi dicitur : Si vero dubium scrupulosi obedientiac non acquiescentes in amentiam ceciderunt!), item corporis valetudinem; imo, quod deterius est, etiam animae jacturam faciendi. Nam eo pos- · sent scrupuli devenire, ut ad tantam eum redigerent desperationem, qua vel sibimet mortem inferret, ut pluribus contigit, vel ut sic de sua salute desperans, habenas ad omnia vitia amplectenda laxaret. 14. - Praeterea satagat prudens conKccuUc fessarius, hujusmodi poenitentibus regulas potius generales, quam particulares prae- KcnAiescribere. Regulis enim particularibus, scru- .M igne, I’atrul. lat., tom. 185. — · Tr de Prae par. ad mi««am cap. 55, v. £. — * In cap. Ad anrcf, dc (empor. ordination., v. Obedientiam. — · De Praecepto*et Dispensat., cap. 9, η. 21. — · Institue., part. 3, cap. I. n. 23; et pollut, noct., consid. 3. - S. Anton., loc. cit. - Gcrton., loc. cit. — · Baccl, Vita di S. Filippo, lib. 1, cap. 20, η. 19. — paît. 6, cap. I, Declarat. Π. — ’ Spccul. rellglow., UK part. 1, cap. I. p. m. — · In 2 sent., dint. 39. qu. 3.1, i. — S. Anton., Sum., part. 1, tit. 3, cap. 10, $ 10, y. Est i&i* tnr. Cfr. primam vitam S, Bernardi, lib. 7, cap. 6, apud • Introd. ad vitam dévot., part. 1, cap. I. · 11. Joamtc» Avila, Audi lilia, • Spccul. di^cipl., part. I, cap. -I. 8 LIB. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. CAP. fessione hujusmodi cogitationum se absti­ neant, nisi tam certo sciant, se in illas consensisse, ut id jurare possint. 16. - ΙΓ. Poenitenti, qui semper anxius Anxieu. est de praeteritis confessionibus, quia for- «55^*** midat defecisse in integritate vel in dolore, Acceptis semel regulis directionis, non si ipse generalem confessionem jam alias debent [ poenitentes] importune directorem expleverit, aut per aliquod notabile tem­ adire, et molestissimis interrogationibus pus confessiones suas diligenter peregerit, vexare...; sed regularum, quas accepe­ huic imponat, ne amplius cogitet de cul­ runt, beneficio abigere scrupulos et spe­ pis praeteritis, nec de iis verbum laciat in confessione, nisi jurare possit certo pec­ ctra debent. νΪΓΓίΓ ’ Tripliciter autem scrupulosi ut cata illa mortalia perpetrasse, et insuper iantôr. ' plurimum a scrupulis vexantur. — Alii nunquam de illis confessum esse. Imo anguntur a pravis cogitationibus, quibus docent Azor a>, Bonacina‘V, Becanus a>, Coassentiri saepe timent. Alii, propter con­ ninck %Laymanna>et alii, quod aliquando fessiones praeteritas, quibus satis nun­ potest quis taliter scrupulis angi, quod, quam fecisse dubitant. Alii, propter timo­ licet ei videatur certo aliqua non dixisse, rem peccandi in qualibet operatione, quam adhuc ad ea confitenda non teneatur. Con­ firmat id Wigandt2, apposite scribens: acturi sunt. Timorarc· Hinc Γ. Poenitenti, qui pavet cuilibet Nec audiatur poenitens, si de peccatis malae cogitationi (puta contra fidem, ca­ jam confessis iterum iterumque consulere stitatem, aut caritatem) assensum prae­ tentet....; nam dato, quod aliqua peccata bere, imponat confessarius, ut hujusmodi non fuisset confessus, attamen ob grave scrupulos omnino despiciat, affirmans, non suum damnum, et ob periculum perpetuo pravas cogitationes, sed tantum pravos haerendi in tanta anxietate, excusatur consensus esse peccata. Et in hac mate­ ab omnimoda integritate confessionis. — ria non omittat semper uti regula illa a In hoc autem vehementer instet confes­ Doctoribus sapienter tradita, nempe eos sarius, ut ei poenitens obediat: quod si qui sunt timoratae conscientiae, nisi mo- obedirc recuset, eum objurget, commu­ raliter certo sciant se in grave peccatum nione privet, et quantum potest, duritiem consensisse, immunes a peccato esse judi­ ejus retundat. Cum scrupulosis obedienticandos; nam, ut ait Pater Alvarez, im­ bus blande agendum est; cum iis autem possibile est peccatum in animam ab illo qui in obedientia delinquunt, maximus abhorrentem ingredi, quin ab ea clare exercendus est rigor ct austeritas: hac agnoscatur Qua de re saepe expediet enim obedientiae anchora destituti, nun­ scrupulosis expresse imponere, ut a con- quam ipsi sanari possunt. pulosi fere nunquam se resolvere valent adoperandum; quia semper dubitant,an regula illa praescripta possit valere pro casu occurrenti, qui saepe videbitur eis differens a casu praeterito cum confes­ sario collato. — Hinc recte ait Concina • CcmpenJ. theol, lib. 2, diw. I, cap. 6, n. 7, I. f. — * Tr. 2, exam. 2, n. 4, v. f. 15. - °) Haec sunt verba Patris Jacobi Al­ certo scu evidenter ei constet; vel ipse (ut varez (Opera, tom. 2, lib. 1,part. 3, cap. 12, § 5, ait Bonae.) jurare possit se illa in praeteritis v Uultornmac diversorum); « An consentias, confessionibus omisisse. — Azor vero, part. 1, inquit, facillime potes advertere. Est enim lib. 2, cap. 20, quacr. 7, solum dicit: « Emn consensus in peccatum mortale tanta iniqui­ admoneat [confessarius] uti nullum esse leus. tam manifesta rebellio, tam aperta hone- thaïe peccatum existimet, nisi esse certo co­ statis ct virtutis contemptio, ut celari aut igno­ gnoverit... Non permittat eum ullo modo de rari non possit · scrupulus ct dubiis confiteri: imperet autem Id. - Bonacina, disp. 2 dc Peccat., qu. 4, ei, ut tantum ea, quae manifeste peccati esse punct. 8, n 3, v. Addo aliquem; Becanus, cognoverit, confiteatur ».— Laymann denique, de Act. hum., cap. 4, qu. 10, η. 3; Coninck, lib. 1, tr. 1, cap. 6, n. 2, VI, ita scribit: « Con­ dc Sacram., disp. 7, n. 68, vers. Excipiendi, fessiones non repetat; sed postquam semel licet hanc doctrinam verbo tenus non habent; vel confessarii judicio, vel suo saltem proba­ at certe eamdem insinuant dum negant pec­ bili, integre confessus fuisse visus est, acquie­ cata iterum esse a scrupuloso confitenda, nisi scat ». Formido peccati in omni actio­ ne. I. - QUID CONSCIENTIA ET QUOTUPLEX. 17. - ΠΓ. Illis denique scrupulosis, in omni actione peccare formidant, imponat, ut libere agant, scrupulosque despiciant, et contra illos operentur, ubi evidens pec­ catum non apparet ; quia ordinarie ipsi ob rationem perturbatam ex nimio timore, timent adesse peccatum ubi non est. Ideo oportet eis praecepto injungere, ut scru­ pulos vincant, ne amentes, aut omnino inutiles ad operandum evadant; et postea de talibus actionibus abstineant in confes­ sione se accusare; licet enim aliquando errent sic agendo, tamen non peccant ra­ tione obedientiae, quam confessario prae­ stare debent. — Imo sapienter docent San­ chez cum S. Antonino, Gersonio, Valentia, Corduba, etc. a>; item Salmant. cum Cajetano, Navarro, Castropalao, Bonacina, Filliuccio, etc. b> dicunt, scrupulosum teneri aliquando obligatione gravi adversus scru­ pulos operari; cum ex scrupulorum anxie- tate possit grave damnum timere in pro­ fectu spirituali, aut in valetudine corporis vel mentis. 18. - Nec refert, quod ipse cum con­ scientia scrupulosa, seu aim actuali timore peccandi operetur; nam ex communi et vera sententia, quam docent Concina ’, Roncaglia % Anacletus · S. Antoninus Salmant.3 cum Navarro, Cajetano *), Bona­ cina et aliis plurimis, scrupulosus ita agens minime peccat. Ratio, quia conscientia scrupulosa, seu dictamen mentis ex scru­ pulis ortum, non potest auferre assensum de actionis honestate prius eflbrmatum ex confessarii judicio, vel alio modo; nam. ut ait Pater Concina: Dubium suspendit * Apparat., lib. 2, dc Conte., dis». 1, cap. 8, n. 15 et 16. — 1 Theo), mor., tr. I, dist. 3, qu. 5, n.72. — ’ Tr. 20, cap. 7, n. 10. · Λσίχιζ., Man., praelud. 9, n. 9. · Bohac., di

. Et auctores, quos ipse ibidem allegat, scii. S. Antoninus part. 1, tit. 3, cap. 10, § 10, v. Sexta regula ; Gersonius, de Praep. ad Mis­ sam ct pollut. noct., consid. 3 ; Valentia, in l*m 2“f, disp. 2, qu. 14, punct. 4, v.f; Corduba, Quaesiionar., lib. 3, qu. 5.prop. 4., remedium istud scrupulis medendis valde accommoda­ tum assignant. Deinde Sanchez, n. 83, docet • posse interdum esse praeceptum agendi con­ tra scrupulos; nimirum quando quis grave ex scrupulis et anxietatibus detrimentum patere­ tur ». Et idipsum docent Valentia, /. c. ; ct Cor­ duba, qui l. c. scribit « aliquando necessarium » esse contra scrupulos agere. b> Salmant., tr. 20, dc Prine, moralitat., cap.7,n. 10, duo asserunt: licitum nempe esse, ct quandoque necessarium, contra scrupulos operari ; auctores vero quos ipsi allegant, alii unam, alii alteram Lanium partem tenent;ut ÇajcLinus,SH>H., wScrupulosorum medicina, scribens humanam scrupulosorum medicinam esse « consulere ct acquiescere».— Navarrus, in c. Si quis autem, n. 65, de Poenit.dist. 7, ad­ ducit incujusdam suae doctrinae corollarium td quod plures dicunt, nempe: · utile quidem ct sanctum esse scrupulosis frequenter ct fortiter contra suos scrupulos agere, tutiorem partem omittendo». Et in Manual., praelud. 9, n. 9, docet scrupulum non salis esse ad peccatum, « licet (quisj angatur scrupulo generali vel particulari,» quod in illa actione de qua angitur, sil peccatum. — Palaus, tr. l,disp. 4, punct. 1, n. 2, docet esse licitum, laudabile et quand» que obligatorium. — Bonacina, disp. 2, de Per catis, qu. 4, punct. 8, n. 5, negat esse pecca­ tum « facere aliquid deposito scrupulo, aut etiam ipso permanente. » — Demum Filliuccius, tr. 21, n. 182, ita loquitur : « Potest operari contra illos tuta conscientia, supposito quod ha­ beat probabilem rationem in contrarium ». — Sed ct Salmant., n. 12, expressis verbis docent « aliquando obligatorium » esse contra scru­ pulos operari, propter notabile damnum quod scrupuli tum animae tum corpori afferunt: ibique Palaum adhuc allegant. — Pariter Bona­ cina, loc. cit.,n. 4, asserit poenitcnlem a confes­ sario monendum esse « de obligatione qua te­ netur spernere scrupulos..., quoties videlicet pocnitens grave damnuin ex scrupulis et anxieLitibus patitur ». 18. - a) Roncaglia tenet quidem, tr. 1, qu. 1, cap 4, qu. 2, licere « contra conscientiam scruEulosam » operari (quo etiam modo loquuntur bncina ct Anacletus); sed addit oportere, ut scrupulosus, adhaerens parti oppositae, cogno­ scat illius honestatem, vel propter rationem vel propter auctoritatem. hJ S. Antoninus, part I, lit. 3, cap. 10, \ 10, non aliud habet nisi haec verba: « Sexta rc gula est animosa pugnalio, seu repulsio scru­ pulorum seu pusillanimitatis». < > Cajctanus a Salmant. falso allegatur: non enim aliud habet, quoti ad praesens attineat, nisi quae num praecvd, nota b, adduximus. assensum; secus vero scrupulus, utpotc a dubio distinctus. Scrupuli ergo sunt quae­ dam velati nubeculae, quae obscurare ali­ quantulum possunt judicium intellectus, nullo tamen modo illud praefocare va— Concina, /Xppar ., loc. cit. Scnipn lo­ in» epenvw cum actuali n.'n pecca l. 10 LIB. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. lent. Idquc praesertim valet, si urgct obc- bit Joannes Gersonius \ his verbis: Coh- dicntia confessarii agendi contra scrupu­ los, ubi evidenter culpa non cernitur: ut habetur ex cap. Inquisitioni 44, de sent, excom., ubi securum declarat Pontifex, qui pastoris sui consilium sequendo scrupu­ los abjicit ; sic enim ibi dicitur : Ad sui pa­ scientia... formata est, quandofinaliter, id est post discussionem et deliberationem, ex definitiva sententia rationis judicatur et firmatur, aliquid esse faciendum..., aut vi­ tandum; et contra talem conscientiam for­ matam facere.... est peccatum. Timor vero conscientiae seu scrupulus est, quando... mens inter dubia vacillat, nesciens quid sit melius, nec ad quid potius teneatur ; non tamen quoquo modo vellet omittere quidquid sciret esse placitum divinae vo­ luntati; et contra istum timorem seu scru­ pulum conscientiae facere non semper est peccatum, licet periculosus valde sit (in· storis consilium (conscientia levis et teme­ rariae credulitatis explosa) licite potest SdlKOXO· prfari exitsd>do prit» (ornato. [agere]. — Nec officit textus ab aliquo alla­ tus ex cap. Per tuas 35, de simonia, ubi Pontifex praescripsit cuidam habenti con­ scientiam nimis scrupulosam, ne ascende­ ret ad ordines superiores, nisi conscientia illa prius deposita. Nam respondetur, ibi non agi de mero scrupulo, verum etiam de errore, quo tenebatur ordinandus, ut explicat Glossa: Conscientiam habebat erroneam V. Et sic etiam exprimitur in textu : Nisi deponat errorem. 19. - Hinc pro praxi concludendum: scrupuloso prae oculis semper obedientiam habendam esse, ut scrupulorum suo­ rum timorem fortiter abigens, libere ope­ retur. Nec opus est, ut in quolibet parti­ culari actu hoc judicium efformet, nempe quod scrupulos contemnere debeat ex praecepto confessarii ; satis enim est, quod ex judicio prius formato contra scrupulum agat: quia, propter experientiam praeteri­ tam, in ejus conscientia judicium illud virtualiter sive habitualiter existit, licet tene­ bris obscuratum. Tanto magis quod, cum scrupulosus in illa confusione operatur, non certe operatur cum conscientia for­ mata et deliberata,quae requiritur quidem ad constituendum peccatum, ut recte seri1 CoapcnJ. theol., de Nau et Qaalit. Conte., $ de Co«K. iftdbcr. — · De Pracp. ad Mb*, et pollut. noct., tellige, nisi timor contemnatur ut vanus, maxime si accedat directorum consilium); ideo addit Gersonius: Et quantum fieri potest, abjiciendus et extinguendus. Hinc idem Gersonius 11 sic scribit: Scrupulosis ergo contra scrupulos agendum est,etfixo operis pede certandum... Quos evincere et compescere melius quam per contemptum nequimus, et regulariter non absque prae­ vio alterius, praesertim superioris, con­ silio. Alioquin timor immoderatus facit casum aut praecipitat inconsulta prae­ sumptio. — Denique pro scrupulosis Na­ talis Alexander ait, servandam esse regu­ lam illam a B. Alberto Magno a> et a S. Antonino traditam: Inter duram et benignam circa praecepta sententiam, be­ nigna interpretatio caeleris paribus po­ tius facienda est. Dicendum remanet de conscientia du­ bia et probabili. De his in sequentibus duobus Capitibus scorsim disseremus. contid, 6, L f. · ver». Primum. Nat. Atcxaiut., de Pecc., qu. 4, re|f. 10, <*) Verba Glossae haec sunt: «Consden- quoad verba mutuatus est; sed B. Albertus ttam nimis habuit scrupulosam ». Magnus (cujus ccteroquin nomen S. Alphon· 19. - : Natalis Alexander hanc suam re- sus ante 6·'™ editionem non afferebat) neque gulam a S. Antonino, part. J, tit.3,cap. 10, a Nat Alexandro neque a S. z\ntonino alie· S 10, vers. Et secundum Joanmnn, iere etiam gatur. CAP. Π. - DR CONSCIENTIA DUBIA. CAPUT II. De Conscientia dubia. 20. Quaemim sit conscientia dubia, - Quodnani sit dubium positivum cl negativum — 21. Quodnam dubium speculativum et prae!icunt. — 22. Nunquam licet operari cum conscientia practice dubia. — 23. De co qui scit aliquid esse malum, sed dubitat, an sit grave aut leve. — 24. Quid debeat agere qui est practice dubius. — 23. An liceat operari cum conscientia speculative dubia. — 26. De pluribus principiis reflexis, cx quibus formari potest conscientia practice certa. — 27. De lege dubia vel dubie pro­ mulgata et de lege certa dubie abrogata. — 28. De voto dubie emisso et de voto certe emisso et dubie impleto. — 29. Quid, de eo qui judicat probabiliter implesse votum. — 30. Quid, si quis opus voti jam praestitit, sed loti immemor. — 31. An subditus teneatur obedire superiori, in re quae est dubie mala. — 32. Dubia dc diversis rebus. — 33. Quid, in dubio de valore matrimonii. Remissive ad Lib. VI, n. <<0 et 904 — 31. Quid, in dubio de solutione, si debitum est certum. — 35 Quid, in dubio de debito, si quis rem possidet bona fide. — 36. Quid, si contra possessorem urgeat ratio proba bilis et nulla pro ipso. — 37. Quid, si possessor, superveniente dubio, neglexerit inqui­ rere veritatem.— 38. An possit Eucharistiam accipere, qui dubitat an aliquid cibi ve! potus deglutiverit. — 39. Quid, si dubitat an dcglutivcrit ante vel post mediam noctem 20. - Conscientia dubia est ea, quae Juhia· suspendit assensum pro utraque parte du­ bii, reinanetque anceps et haesitans. — Dividitur autem conscientia dubia in pra­ ctice dubiam, et speculative dubiam. Dubiam neDubium vero dividitur in negativum et rolitivum'' positivum. Negativum est, quando ex neu­ tra parte occurrunt rationes probabiles, sed tantum leves. — Positivum est,quando pro utraque parte vel saltem pro una adest grave motivum, sufficiens ad formandam conscientiam probabilem, licet cum for­ midine de opposito. Ideo dubium positi­ vum fere semper coincidit cum opinione probabili, de qua in Capite sequenti loqucmur ··>. speculati21. - Deinde dividitur dubium in speci}"m.pr‘' culativum et practicum. — Speculativum est, quo quis dubitat de rei veritate, v. gr. an bellum aliquod sit justum vel inju­ stum; an pingere die festo sit opus ser­ vile vel liberale; an Baptismus cum aqua distillata sit validus aut nullus; et simi lia. — Practicum autem dubium est, quo dubitatur de rei honestate, v. gr. an licent Consden- 20. - «M Opinio probabilis cum dubio posi­ tivo (si dubium stricte sumatur) tunc tantum coincidit, cum utrique parti graves rationes militant, uti S. Alphonsus explicat in Confess, diretto, cap. I, n. 8, inquiens: «Quando perô v’è ragionc grave dall’una e dall’allra parte, il dubbio positivo c lo stesso che 1’opinione probabile ». Cfr. Gaude, Dissert, de Morali sj’stem. S. Alphonsi. n. 32. mihi in tali bello dubie justo militare; an hac die festiva pingere; an hunc puerum aqua distillata baptizare. Semper itaque distinguendum verum a licito. Dubium enim speculativum, licet in obliquo, et potius consequenter respiciat licitum, tamen in recto, et principa­ liter, speculativum respicit verum; practi­ cum autem respicit licitum. 22. - His positis, dicimus Γ nunquam practice esse licitum cum conscientia practice du- bêu'Xrit? bia operari. Et casu quo aliquis operatur, peccat, et quidem peccato ejusdem spe­ ciei et gravitatis, de quo dubitat; quia qui se exponit periculo peccandi, jam pec­ cat; juxta illud Eccli. ni, 27: Qui amat pe­ riculum, iu illo peribit. — Quare, si dubi­ tat an illud sit mortale, mortaliter peccat. 23. - Quid, si sciat quis aliquid esse Dattun. malum, sed dubitat an sit mortale aut ve- mortale an niale, et cum tali dubio operatur? Alii censent hunc peccare graviter vel leviter, ^iler prout in specie objectum peccati est grave aut leve. Ita Vasquez, Sanchez, etc. Alii cum Azor, Bonacina, Gistropalao, etc. *’ 23. Duae priores sententiae non adeo inter se differunt; Vasquez enim et Sanchez sub quadam distinctione loquuntur, cujus alte­ rum dumtaxat membrum a S. Alphonso addu­ citur: «Quando conscientia (verba sunt Va·* squez, in D"1 2iie, disp. 59, cap. 3, n. 10, cujus doctrinae apprime consonat Sanchez, Decal., lib. I, cap. Π, n. 6\ quando conscientia non dictat esse mortale aut veniale speciatim. sed 12 LIB. I. - TRACT. 1. DE CONSCIENTIA. putant semper peccare graviter. Alii tan­ dem cum Navarro·), Valentia^, Granado b> ct aliis plurimis, satis probabiliter tenent tantum venialiter peccare, si homo ille mi­ nime advertit nec etiam in confuso ad peri­ culum graviter peccandi, neque ad obliga­ tionem rem examinandi, et modo objectum non sit certe per se peccatum grave. Adde­ rem: modo etiam homo sit timoratae con­ scientiae. j t»p", 24. - Qui igitur est practice dubius circa VI / aliquam actionem, debet utique prius dubium deponere per principium certum, vel reflexum, de honestate actionis illius(juxta id quod exponemus in Dissertatione de Usu opinionis probabilis) : modo homo ille sit sufficiens ad formandam sibi conscien­ tiam practice certam; et deinde potest opevi. 22. bet : « Si quis existimaret aliquid esse culpam, Castropalau?» lamcn. tr. /, disp. 1, punct. 3, sed nullo modo in mentem veniret saltem du­ a 6, affert exempla materiae determinatae, bitatio an esset mortalis vel venialis ; tunc non licet obscurius loquatur, scribens : < Quid si peccaturum mortaliter, si illud vellet ». 24 Contin. Tourncly., de Act. hum., conscientia non distinguit an veniale sit vel morule, sed solum sub confusione tibi propo­ cap. 7, art. 4, v. Dico 2. loquitur de eo qui nitur esae malum, qualiter solet rusticis pro­ - conscientiam habet negative dubiam »;ct do­ poni, cum in Deum jurant, creaturas exeeran- cet cum posse « dubium suum tamquam male tur die (esto laborant, verbum otiosum, inho fundatum deponere»et actionem hanc ex^qui » CAP. II. - DE CONSCIENTIA DUBIA. 13 Quod aulem ex principiis reflexis pos­ sit bene formari conscientia moraliter certa de honestate actionis, clare patebit infra ex Dissertatione opinionis probabilis, quam in fine hujus Tractatus afferemus. PrindpiA 26. - Horum principiorum principalis­ simum est illud, quod Lex dubia non vero stat pro ea parte quae non tenetur ipsa factum probare, sed onus probandi illud transfert in alteram: Factum enim non praesumitur, nisi probetur; quod est aliud principium approbatum a leg. 2, de probation. b) In dubio igitur factum non praesumitur, sed est probandum. — Si potest certam inducere obligationem. — vero factum est certum, puta si matri­ Veritas hujus principii (quod non negatur monium certe est initum, et dubitatur an neque ab ipsis rigidae sententiae fautori­ rite initum sit, aliud principium servari bus) evidenter in Dissertatione mox enun- debet: In dubio, omne factum praesumi­ tur recte factum. Sive: In dubio praesu­ ciata probabitur. Vide ibi dicenda. Ex hoc autem primo, efformatur se­ mitur factum, quod de jure faciendum cundum illud principium : Melior est con­ erat. Sive: Standum pro valore actus. 27- - Ex praefatis: ditio possidentis — Quoties enim lex Infertur 1’ quod si lex est dubie con­ dubia minime ligat hominem, homo utique remanet solutus et liber ab obligatione dita, vel dubie promulgata, non obligat; Lex dO. legis, coque casu licite potest uti sua liber­ quia possessio non stat pro ipsa, sed pro tate, quae vere possidet, cum lex est libertate. — Idemque dicendum, si dubi- ** piomui1* dubia; ait enim S. Thomas: Illud dici­ tatur, au in lege promulgata comprchentur licitum, quod nulla lege prohibetur ’. datur vel ne aliquod onus; tunc enim Hoc autem secundum principium, licet non tenemur illud implere: quia pro illa aliqui illud infirmare conentur, dicentes parte de qua lex est dubia, lex non pos­ sccw> de quod valet tantum pro foro, vel tantum sidet. Contra vero, si lex est certe condita 'ίίι in materia justitiae; ego tamen nescio quo­ et certe promulgata, et inde oritur dubium modo in omnibus negari possit. — Quae­ an sit abrogata, vel revocata aut dispen- d,’pen“lAstio tantum esse potest, an in quolibet sata, est observanda ; quia tunc ipsa pos­ dubio morali possideat lex, aut libertas. sidet. — Sic etiam in dubio, an lex per Anliprobabilistae dicunt semper legem se justa fuerit acceptata, etiam observari possidere ; nos vero dicimus aliquando debet; quia praesumendum est, eam fuisse possidere legem, aliquando libertatem, receptam, ex illo alio principio: In dubio nempe cum lex non est adhuc promul­ praesumitur factum, quod de jure facien­ gata. Haec (dico) quaestio est; sed nemo dum erat. 28. - Infertur 2" id quod de lege dii-icm d< negare potest principium : meliorem sem­ per esse possidentis conditionem. Casu ctum est, dicendum esse etiam de voto; '°10· igitur quo possidet lex, pro ea standum votum enim est instar legis particularis, est; si vero possidet libertas, standum quam homo sibi imponit. Hinc, si quis dubitat an emiserit vo­ pro libertate. Cuinam Ad dignoscendum autem, pro qua tum, non tenetur illud implere, ut com­ parte in dubiis stet possessio, videndum muniter docent Cabassutius ’, Suarez ·, pro qua stet praesumptio. Praesumptio Sanchez 4, Anacletus s, Salmant. · cum 1 In 4, dlit. 15, qu. 2, art. 4, aoIuL 2. — · Thcor. Juris, n. 7.-« Decal., lib. 1, cap. 10, n. 36. — · Tr. 6, de Volo.diM. lib. 1, cap. 8, n. 19, — · De Religione, tr. 6, lib. 4, cap. 5, 3, qu. 2, n. 15. — · Tr. 17, de Voto et Juram., cap. 1. n. 143. 26. In Confess. diretto, cap. 1, n. //, S. Al phonsus primum locum assignat prin­ cipio possessionis, idemque significat in nom. apost., tr. 1, cap. 2, n. 14: quod sane magis suo systemati congruit. Cfr. circa horum con­ cordandam Gaudé, Dissert, dc Morali system. S. Alphonsi, n. 26, 36 et 37. hL. Possessiones 2, C. de probation., his verbis approbat seu potius innuit principium a S. Alphonso adductum: « Non— possessori incumbit necessitas probandi eas [possessio­ nes] ad se pertinere: cum te in probatione cessante, dominium apud eum remaneat ». Cfr. etiam L. Actor 23, ibid., ubi dicitur: « Actor quod adseverat, probare se non posse profi­ tendo, reum necessitate monstrandi contra rium non adstringit, cum per rerum naturam, factum negantis probatio nulla sit·. 14 LIB. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. perpensa, nunc minime illam probabilem s. Doctor an tn voto emisso comprehendatur ali­ censeo. Hinc oppositam dico tenendam, quid, vel non, non tenetur ad votum, cum Concina 4, Antoine b>, Filliuccio b>, nc et aliis. Ratio, quia, cum enim pane votum non possidet; ut ha­ votum est dubie emissum, recte dicitur betur ex cap. Ex parte 18, de censibus, non adesse obligationem illud implendi: ubi, cum aliqui quaedam vota emisissent, tunc enim possidet libertas; cum tamen et postea dubitarent an tenerentur ad votum est certum, libertas haec ligata majus vel ad minus promissionis factae, remanet ab obligatione voti, dorufe vo­ sancitum fuit teneri eos tantum ad mi­ tum certe non sit impletum. Tum tantum Limiutio. nus “i; ideoque notat ibi Glossa: In du­ prima sententia admitti posset, cum pro­ biis , liberum est sequi quod magis pla­ babilitas esset talis, quod praesumere fa­ ceret quadam certitudine morali, voto jam cuerit. Contra vero, si quis est certus de voto fuisse satisfactum. et dubitat de satisfactione, tenetur qui­ Quod autem diximus de voto, intellidem ad votum: quia tunc votum pos­ gendum est etiam de satisfactione poeni­ sidet tentiae sacramentalis. 29. - Dicunt tamen plures auctores, 30. - Si quis autem votum emisisset, immemor /. . A . voti satuUquod si quis probabiliter judicat jam voto et postea opus promissum jam praesti- dt. aliis innumeris. — Sic pariter, qui dubitat satisfecisse, an teneatur hoc non obstante illud implere? t isset, immemor tamen obligationis ex roto contractae, valde probabiliter non tene­ ProbtM· Negant plures A A., nempe Roncaglia ‘, tur opus illud iterum praestare; ut docent 'e«te0,)Lu Salmant. * cum Leandro, Lugo1 et alii; Suarez5, Laymann®, Sanchez a)t Bona£’7^““· 4uia (ut aJunt) a}> cutn obligatio legis eo cina cum Azor % Lessio b> et aliis com­ casu sit dubia, fit dubia etiam legis pos­ muniter. — Hoc tamen procedit semper sessio. — Olim probabilem hanc opinio­ ac vovens certe judicare potest, quod si nem putavi, ductus magis a probabilitate memor voti fuisset, pro illius satisfactione extrinseca quam intrinseca; sed re melius applicasset opus illud: quod utique com’ Tr. 8, de 2· Praecepto, qu. 2, de Voto, cap. 2, qu. 4, in Dead., diu. 2, de Volo, cap. 4, n. 10 cum n. 3. — · Dc re«p. 2. - · Loc. dt, n. 145. - Ltand., pirt. 7, tr. 1, diip. 43, qu. 3. — * De Sacram. PoeniL, diip. 16, n. 60. — · Lib. 4, Rcllff., tr. 6, lib. 4, cap. 8, n. 14. - · Lib. 1, tr. 4, cap. 4, n. 7, v. Quando, Caderum. 28. · a) Cap. Ex parte 18, dc censibus, loqui­ vincat ; alloqui contingere potest ut imparitas tur de iis, qui emittenti successerunt et vo­ vincat alterius possessionem; ut..., si certus tum persolvere desierunt, dc quibus proinde sim dc voto facto, dubius de solutione, teneor dicit: Lessius, de Just, et Jure, lib. 2, cap. 37, ratioties probantes obligationem et liberta- n. 59, dc casu haud absimili tractat, et dicit tem Quibus addit: « Debet tamen semper satisfacere praecepto eum, qui die festo sa­ esse par ratio sive causa, ad hoc ut possessio crum audit cum intentione non satisfaciendi. CAP. II. - DE CONSCIENTIA DUBIA. Subditu* obedire te­ netur in du* bit lldtix. Limiutio. Dabium d« Aetate apU ad jeju­ nium. muniter praesumendum est; quisque enim generalem voluntatem habet prius oneri ex obligatione debito faciendi satis, pro­ inde opera supererogationis addendi. 31. - Infertur 3° quod subditus, quam­ vis non teneatur obedientiam praestare superiori praecipienti in iis quae sunt certe illicita, tenetur vero in its de quibus dubium est, an sint licita vel ne; quia in dubiis standum est pro superiore possi­ dente jubendi potestatem, qua in dubio exspoliari nequit. Ita communiter Cajetu nus a>, Contin. Tournely 1 et alii plures, cum S. Antonino · S. Bona ventura Cabassutio, Soto, etc. Limitant vero Sotus, Contin. Tour­ nely8, Lessius, Sanchez 4, Salmant., etc. communissime, quoties res praecepta es­ set valde difficilis et molesta; nempe, si subditus obediendo deberet se vel alte­ rum exponere periculo gravis damni spi­ ritualis, vel temporalis «Λ — Haec fusius exponemus, tractando de Praeceptis par­ ticularibus, Lib. IV, cap. I, n. 47. 32. - Infertur 4" quod adolescens du­ bitans, an vigesimum primum annum ex­ pleverit, non tenetur ad jejunium. — Dubi1 Dc praccip. Obligat, itatuum, part. 2t cap. 2, art. 3, qu.5, reep. 2. —1 Part. 3, tit. 16, cap. 1, $ 9. vers. Secundo modo... Tertio. · Cabas sut-, lib. 1, cap. 21, n. 17. · Sotus, de Sotus, loc. cil, conci. 1 in declarat., et concl. 3. — · Loc. dL - Less., litx 2, cap. 41, Secreto, membr. 8, qu 2, conci. 1. - 31. - a) Cajetanus, in 2atn 2ar, qu. 169, art. 2, ad 4, v. Ad 2 dubium, addit: « De­ bent autem subditi praesumere quod justum est, habentes bonam aestimationem dc suo principe, quamvis quoad certitudinem flu­ ctuent ». b) S. Bonaventura, quamvis a pluribus citetur, et signanter a Sanchez, Decal., lib. 6, cap. 3, η. 3, ipse tamen obscurius dc hac re loquitur; quaerit enim, in 2, dist. 39, art. 1, qu. 3, « cui magis sit obtemperandum, utrum dictamini conscientiae, an praecepto praelati, cum obviant sibi ad invicem ». Et respondet: < Plus standum est praecepto prae­ lati quam conscientiae, maxime quando praela­ tus praecipit quod potest et debet praecipere >. () Lessius ab ista limitatione excipitcasum, quo « par vel gravius incommodum seque­ retur ex non obediendo». Salmant. autem distinctionem adhibent, quae doctrinam a S. Alphonso traditam clarius explicat. Si prae­ ceptum, inquiunt, «cedat in praejudicium alterius, ncc teneris nec potes obedire... At 15 tans vero an pervenerit ad annum sexa­ gesimum (quo completo, probabiliter homo deobligatur a jejunio, ut dicemus Lib. III, n. 1036), tenetur ad jejunium; quia tunc possidet jejunii praeceptum. — Idem dicendum de eo, qui dubitat de aetate requisita ad sacrum ordinem vel beneficium suscipiendum; tunc enim stat possessio pro praecepto. Idemque dicendum de eo, qui est in . . . * , . . A \, sabbato, et dubitat an transierit hora mediae noctis; tunc enim nequit vesci car­ nibus, cum adhuc possideat praeceptum abstinentiae. — Secus vero, si quis dubitat de hoc in feria quinta; quia tunc post adhi­ bitam diligentiam licite potest edere carnes, cum adhuc possideat Ubertas. - Laymann-J, Sanchez a>, Busenbaum e> et alii plures. 33. - Infertur 5" quod si post matrimottium bona fide contractum supervenit dubium de valore illius, ante inquisitionem veritatis dubitans non potest petere, sed tenetur reddere Λ>; quia conjux dubium ignorans adhuc possidet jus petendi. — Post vero inquisitionem, dubitans potest etiam petere; ut probabilius tenent Sotus, Habert Wigandt, Roncaglia, Adverte. — « Decal., lib. 6, cap. 3, ο. 23 et 24. Salmant., tr. 15, de Statu relig., cap. 6, n. 68 et 69. — Sotus, dc J tut. et Jure, lib. 4, qu. 5, art. 4, L f. — ICtgamll, tr. 16, exam. 6, n. 59, reap. 4. - Ronca^l., tr. 21, n. 76, v. qu. ulL, quacr. 6·, rc«p. 2, i. m. si in tuum cedat praejudicium..., poteris obedire...; sed ad hoc non teneris». 32. - "j Laymann, lib. /, tr. 1, cap. 5, n. 33; Sanchez, dc Siatrim., lib. 2, disp. 41, n.38; Busemb., lib. 1, tr. 1, cap. 2, dub.3,n. 4, non loquuntur de eo qui dubitat an pervenerit ad annum sexagesimum; praeterea Laymann, n.36; Sanchez, n. 40; Busemb., n. 5, loquuntur, non de feria VI in ordine ad abstinentiam, sed dc casu plane simili, nempe dc die jejunii, et doctrinam tenent S. AIphonsi doctrinae omnino consentaneam. Quoad reliqua demum docent ea quae ipsis a S. Alphonso tribuuntur. 33. Cap. Dominus 2, dc secund, nupt., non alludit ad inquisitionem ; sed tractans de eo qui secundas nuptias contraxit, quin certus fuerit de prioris conjugis morte, decernit; «SL. dc morte prioris conjugis adhuc sibi existi­ mat dubitandum, ei quae sibi nupsit, debitum non deneget postulanti ; quod a se tamen no­ verit nullatenus exigendum ». b) Habert, de Ma trim., cap. 9, § 2, de Li· gam., qu. 4, hanc sententiam innuit tantum, r% onlincm. Dedie*»»- linealiac. Dubm.dc “te icrz' pom re· la­ 16 LIB. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. Sanchcz % Salmant r>, etc. (Vide dicenda Lib. VI, ft. 903 et 904). [hi bta« de xloikwc debit» wlvcre debet. Iq da bio ArqjAli lepro 34. - Infertur 6" quod certus de debito et dubius de solutione, tenetur solvere; ut communiter docent Suarez, Vasquez, Lugo, et alii cum Sanchez *. — Casu vero, quo etiam creditor de suo jure dubitaret censet Laymann a, Diana 8 et Sporer 4 cum Tamburinio, debitorem teneri tantum ad partem pro rata dubii. Subdit tamen Laymann n>, quod non auderet condem­ nare creditorem, si totum exigeret. 35. - Sed hic quaeritur Γ: An posses­ sor bonae fidei, superveniente dubio, te­ neatur aliquid pro rata dubii restituere? Si dubium est aequale pro et contra, communis est sententia cum Sanchez 8 adversus paucos, possessorem ad nihil teneri, ex reg. 65 in 6°: In pari... causa potior es! conditio possidentis; et ex reg. Suar., de RelJg., tr. 5, Ub. 2, cap. 33, n. 7. · Vasq., in t·* 2-, dbp. ίό, up. 7, η. 43. - Lugo, de Just, et Jure, disp. 18, η. 7. - » Decal., lib. 1, cap. 10, n. 12. - · Lib. 1. tr. I. cap. 5, n. 42. — · Part. 4, tr. 3, re·. 32. — ‘ Theo!. mor., tr. I, cap. 1, n. 85, Π. · Tambur, (non Umen ciL a Sporer), Decal., lib. I, cap. 3, $ 6, n. 9 el $7, v. Rctfttutio. — ‘ Decal., lib. I, cap. 10, n. 9. — · De Matrim., lib. 2, disp. 41, n. 19. - ’ Tr. 13. de Reatit., cap. 1. n. 67. - · Tr. 1. disp. 3, punct.2, n. IL — * De J oit. et Jur., dhp. 17, n. 94. - Laym., 128 ff. de diversis reg. juris: In pari causa possessor potior haberi debet. Sed quid, si rationes contra possessorem sint vali­ diores? Prima sententia dicit quod, licet ipse habeat rationem probabilem pro se, tene­ tur tamen in eo casu ad restitutionem pro rata illius majoris propensionis; quia conditio possidentis est quidem melior in pari, non autem in dubio inaequali. Ita Sanchez 8 cum Coninck a>, Valentia et Ledesma a> apud Salmant.7 Secunda tamen communior et proba­ bilior sententia docet, ad nihil eum teneri, nisi moraliter constet rem esse alienam. Ita Palaus 8, Lugo % Roncaglia cum Laymann, Cardenas, Dicastillo, Tamburi­ nio, Diana, Burghaber et aliis apud Croixl0, Mazzotta n, Sporer12 cum Molina et S. Au­ gustino 18 qui ait: Bonae fidei possessor In I ax quali, itex Juxta iliquoi. Probabiliuiad nihi! tenetur ni»» moraliter cert u*. lib. 1, tr. 1, cap. 5, n. 21. · Cardenas, Crisi», di»p. 16, cap. 8, art 3, η. 129 et ditp. 61, cap. 3» η. Γ7. - Dicast., de Ju.it. et Jur., lib. 2, tr. 2, de Reatitut., disp. 5, dub. 10, η. 19e». - Tambur., Decal., lib. 1, cap. 3, $ 7. v. Restitutio, η. - Diana, part. 4, tr. 3, res. 26. - Burghab., Centur. 2. 2, CM. 84. — M Lib. 3, part. 2, n. 563. — 11 Tr. I, disp. I, qu. 3 de Consc. dubla, cap. 3. — ’^Tr. I, cap. 1. n. 76. - Molina, de JustiL, tr. 2, disp. 36, concl. 1. — “ De Fide et Operib., cap. 7, o. 10, reUt. in Can. Si virgo 5, caus. ai, qu. I. disserens de casu cap. Dominus, et quando disp. 34, de Matrim., n. 93, haec scribit: « Si bona fide, consilio parochi vel confcssarii, con­ alterius jus esset multo probabilius, tunc... traxerunt: «Libere uti possunt, inquit, suo possidens aut totam aut saltem ejus partem conjugio, quamdiu non supervenerit nova ra­ tenetur restituere»; eo quod tanta probabili­ tio prudenter dubitandi num superstes sit prior tas possessioni praevaleat. — Valentia autem conjux, in hoc enim posteriori casu, nisi inqui­ disserens de bello justo, Banesii sententiam ad­ sitione facta dubium illud deposuerint, absti­ ducit, quam quidem non reprobat, et secundum nere se debent, ne adulterii reos se consti­ quam, testante Valentia, in 2attl 2af, disp. 3, qu. 16,punct. 2, vers. Si autem, « licet altera tuant ». Sanchez, de Matrim., lib. 2, disp. 41, pars esset in possessione, si de justitia partis n. 46, hanc revera tenet doctrinam haud se­ quae non possidet, minus dubium esset,... cus ac Salmant, tr. 9. de Matrim., cap. 15, posse tunc hanc, a parte quae est in posses­ n. 46; sed addunt posse etiam petere non sione, repetere compensationem aliquam illius adhibita diligentia, « si ex ea non speratur minus dubiae actionis quam habet ad rem, fructus; » vel, ut verbis Sanchezii, n. 47, utar: et compensationem eam, si opus sit, bello quo­ « quando moraliter est impossibile adhibita que extorquere». — Demum Petr. Ledesma, diligentia posse vinci dubium ». de Matrim., qu. 45, art. 1, dub. 2, resp. ad 3 34. - <») Laymann, loc. cit., non loquitur de primae sent., partialis restitutionis obligatio­ creditore qui integram solutionem exigeret, nem intclligendam esse dicit, < si res sit divi­ quidquid dicat Sporer (ex quo S. Alphon- sibilis; si autem non sit divisibilis, neque po­ sus videtur sumpsisse allegationem); sed de test fieri aliqua convenientia, nihil tenetur creditore, qui totum reciperet: « Profecto in restituere ·. hoc casu, inquit, neque creditorem condemna­ b) Roncaglia, ut ipse S. Alphonsus infra rem. si integram solutionem reciperet, neque notat, non sine distinctione hanc sententiam debitorem si integram solutionem facere omit tuetur; scribit enim, tr. 13, de sept, pracc., teret idque ob diversas probabiles, quibus qu. 2, cap. 2, quacr. 3, resp. 2, possessorem, si pro eo sint rationes tantum tenuis proba­ utraque pars nititur, rationes». 35. - *) Quo melius perspiciatur mens ho­ bilitatis, teneri majorem partem restituere; rum auctorum, cuiusque sigillatim doctrinam si vero non sint tenuis probabilitatis, etsi op­ exponere juvat Et primo quidem Coninck, positae sint validiores, ad nihil teneri. 17 CAP. Π. - DE CONSCIENTIA DUBIA. rectissime dicitur, quamdiu se possidere ignorat alienum. Dum autem certo non ipse teneatur rem restituere, saltem quoad majorem partem. Nam si contra possesso­ rem rationes sint taliter probabilissimae, ut fundent contra ipsum moralem certitu­ dinem, tunc ipse tenetur totam rem resti­ tuere; si autem secus, ad nihil tenetur. 36 - Quaeritur ΙΓ : Quid, si contra pos­ constat (ait Sporer) rem esse alienam, tamdiu possessor ignorat se possidere alie­ num. — Ratio praecipua hujus sententiae est, quia per possessionem bonae fidei acquiritur verum jus; possessio enim a juristis sic definitur: Jus insistendi in sessorem adsit ratio probabilis, et nulla re non prohibita possideri. Quapropter pro tpso? Prima sententia tenet, quod si ratio dominium rei donec dubium est, possessor retinet jus insistendi: ita tamen ut, ante illa probabilis generat assensum opinatidiligentiam adhibendam ad veritatem as­ vum unicum, quod res sit aliena, ita ut sequendam, ipse teneatur rem servare; at possessor nullum habeat assensum, quod post diligentiam, et veritate non assecuta, res sit sua ; tunc tenetur restituere. Secus, possit illam consumere et etiam alienare, si adhuc probabiliter putaret rem esse admonito rerum emptore de dubio ver­ suam. — Ita Sanchez 3 citans Vasquez ·), tente super re. Et propter hanc potissimam Palans *, Renzi % Tamburinius % Viva rationem, Sanchez mutavit sententiam ubi dicit quod, cum possessor habet ra­ alibi defensam, et secundam est secutus. tionem probabilem contra, et nullam pro Cardinalis etiam Sfondratus 1 dicit, non se, tunc habet moralem certitudinem, quod esse procedendum contra possessorem, nisi res sit aliena. Secunda sententia, quam tenet Salas *, ex certitudine. — Hinc parum probabile videtur id quod hic addit Roncaglia 1 dicit quod adhuc, quando rationes pro nempe, quod si rationes possidenti faven­ contraria parte assensum generant, modo tes sint tantum tenuiter probabiles, tunc non convincant, nec assensus sit certus tr. 1, cap. I, n. 76. —1 Recale uiccrdot.. Ub. 1, § 20, n. 11. — 1 Tr. 13, de 7* Praec., qu. 2, cap. 2, quaer. 3, reep. 2. — * Decal., lib 1. cap. 10, η. 9. — · Tr. J, di«p. 3, Sanchez, Decal., lib. /, cap. 10n. 9, licet priorem sententiam adhuc · valde » pro­ babilem judicet, hanc utique secundam sen­ tentiam, ut probabiliorem, amplectitur, cujus rationem his verbis exponit; «Etsi pro non possidente rem illam, fortiores rationes ur­ geant, ita ut possidens in eam partem inclinet; at, si non sint adeo efficaces, ut illius partis assensum generent, sed rem adeo relinquant ancipitem, certa alterius possessio huic inae­ qualitati praeponderat; et subinde possiden­ tem omni prorsus restituendi obligatione li­ berat >. 36. - Vasquez (quem utique Sanchez ad se trahere conatur pro priori hujusce senten­ tiae membro)haec tantum,/;/ P"» 2a*,disp.66, cap. 7, n. 42, docet: «Quamvis urgentiores videantur rationes pro eo qui non possidet, si tamen non sufficiunt assensum generare, lo­ cum habere potest... in pari causa aut aequali meliorem esse conditionem possidentis». — Renzi, de dubio inaequali disserens, Dccal., tr. 7, cap. 3, sect. 2, qu. 15, f.: « Tunc tantum, inquit, non teneri restituere, si validiores illae rationes non generent assensum quod res sit aliena, sed rem adhuc dubiam relinquant; tunc enim, cum ex utraque parte dubium sit an sit aliena, licet ex altera parte sint urgen- tiores rationes, praevalet possessio. Quodsi assensum generent rem esse alienam, tunc non praevalet possessio». b) Tamburinius, Dccal., lib. 1, cap. 3, § 7, v. Restitutio, u. 7, plane innuit opinionem hic a S. Alphonso expositam ; quaerit enim quis censendus sit rei dominus, et respondet: « Is qui per probabilem aliquam rationem ne­ gari non potest; si enim probabiliter negari posset, non erit certo dominus verus, et con­ sequenter contra possessorem non praevale­ bit». Praeterea, tbid., $ 6, u. 7, idem Tam­ burinius haec jam scripserat: Quod in dubio sit melior conditio possidentis, verum est etiam si magis propendeas ad putandum seu (ut re­ cte aliqui loquuntur) ad suspicandum rem ad alium non possidentem pertinere, modo haec propensio (quia scilicet sil ex levi ratione) sistat juxta limites dubii_ Quodsi ratio trans­ eat ad probabile..,, non autem auctoritate pro­ pria, potest alius possidentem spoliare, quia ad dictum spolium a privato intentandum contra possidentem, requiritur certitudo mo­ ralis ». c) Viva, Opusc. de Couse. dubia,qu. 2, art. 1, u. 3, v.f., haec sane dicit, sed « regulariter » tantum, et concludit: « Idcirco regulariter in tali casu... videtur ea res restituenda ». Sporer, S Λιγηομι. O/htii pniriT/iu Tom. 1. punct.2, n. 11. — 1 In Γ* 2··, tr. 8, wt. 23, n. 231. 2 St null* ra­ tio sut pro co, di. «unguunt. Alii fie­ bant teneri, nisi sit tno· nU i ter certu·. LID. L - TRACT. L DE CONSCIENTIA. morahter, sed mere opinativus, includens formidinem, quae necessario in opinione includitur, tunc possessor potest rem re­ tinere: quia possessio praeponderat omni­ bus rationibus non convincentibus. Praefatae opiniones videntur sic posse nt*.'° conciliari. Certum est, quod legitima pos­ sessio cuique tribuit jus certum rem reti­ nendi, donec non constet de jure alterius; ut dicunt communissime Palaus, Laymann, Sporer et alii citati ut supra cum Croix ’. Et ipse Viva 1 id concedit, dicens quod possessio bonae fidei parit jus cer­ tum quod praevalere debet juri probabili et non moraliter certo alterius. Ratio est, quia possessio legitima fundat de se prae­ sumptionem certam de justitia possesso­ ris; ut dicunt Wigandt 3 et Lugo d>. — Ergo, etiamsi adsit judicium probabile con­ tra possessorem, et nulla probabilitas illi assistat; adest tamen praesumptio orta ab ipsa possessione,quae tribuit ei jus certum, quod nequit superari, nisi a jure certo al­ terius per rationes certas convincentes. Quapropter prima sententia dicens, quod possessor teneatur restituere, quando habet assensum opinativum contrarium, et nullum pro se, sane est intelligenda, quando possessio esset ex aliqua parte infirma, utpote dubia, vel incepta cum dubia fide, ita ut nulla legitima praesum­ ptio ex ea oriri videatur pro possessore; tunc enim vere nulla probabilitas ipsi as­ sideret, unicumque judicium opinativum tunc ipse haberet rem esse alienam. Secus vero, si haberet possessionem certam ac legitimam bonae fidei; quia tunc sola possessio, etiamsi nulla alia ratio ci suf­ fragaretur, praeberet illi jus certum, quod superari non potest nisi a rationibus cer­ tis oppositis, non autem ab opinione pro­ babili, quae necessario formidinem inclu­ dit. — Et hoc clare innuit Lugo ubi ait, possessionem de se parere praesum­ ptionem praevalentem pro possessore, ne ipse sit privandus, donec non constet de jure alterius per probationem superantem praesumptionem possessionis. Unde recte concludit Croix 4 quod, licet pro posses­ sore non sit probabile argumentum, si tamen pro petitore non sit argumentum nisi probabile, possessor adhuc licite re­ tinet; quia possessio est jus certum reti­ nendi, contra quod non praevalet nisi cer­ titudo. Hoc idem dicetur pariter de matrimo­ nio probabiliter nullo. — Vide Lib. VI, n. 904. 37. - Quaeritur ΙΙΓ: Quid, si possessor Ex culpa non re pc· bonae fidei, dubio superveniente, negli- rien* domi­ Juxta gat culpabiliter diligentiam adhibere, sed num, allot tew postea non possit verus dominus amplius lur profit! adinveniri? Lacroix \ Roncaglia e, et Salmant.7 cum Sanchez, Lessio etc. dicunt, tunc possessorem teneri rem restituere pro rata adubii. — Contra vero Palaus8, Bonacina ·, ho»,Juxla ad ni­ Tamburinius cum Diana V et Rebcllus hil tenetur. probabile putant quod possessor, quam­ vis peccarit mortaliter, diligentiam omit­ tendo, tunc tamen ad nihil tenetur, cum, ex una parte damnum illatum sit dubium, et ex alia jus possessionis bona fide ac­ quisitum ipse adhuc retineat. Pol., loc. cit., η. Π et 12. Itb. 1, tr. 1, cap. 5, ft. 21. · Sper., tr. 1, cap. 1. η 76. — ’ Ltb. 3, paru 2, η. 563. — · Opu»c de Conte tabla, qu. 2, art. 1. n 8, v. L — • Tribunal conCesurlor., tr. 2, exam. 1, quaer. 7, ver». J?oho I. - · Lib. I, n. «il. - » Lib. 3, part. 2, n. 564. - d En verba quibus Lugo, de Just, et Jure, disp. 17, n. 97. id aperte innuit: < Quaeeum que sit ilia inclinatio ad partem oppositam, non praeponderat titulo possessionis, qui for­ tior est et tacit meliorem causam possessoris, qui spoliari non debet, quamdiu pro altera parte non affertur ratio conveniens [forte con­ vincens) vel praesumptio juns, quae superet praesumptionem [hoAi] ex possessione ortam *. 37. - ‘L Lcssius parum recte citatur a Salmane, nam ipse, de jure rt Juslftb. 2,cap /7, n. 23, non quidem pro rata dubii, sed absque • Tr. 13, de 7· Prxec., qu. 2. Cftp. 2, quacr. 3, — ’ Tr. 13, dc Resttl., cap. 1, η. Μ, I. f. · Sanch., Decal., lib. 2, CAp. 23, n. 183. — · Tr. I, di»p. 3, punct. 2, n. 9. — • Di»p. 1, de Remit. in genere, qu. 2, punct. 2, n. 8. Rfbell., de Obligat. JuitiL, part. 1, lib. 2, qu. 5, n. 12. limitatione docet restituendum esse « non so­ lum rem illam, sed etiam fructus consumptos ex eo tempore, quo (possessor) dubitare coepit ·. l,.> Tamburinius, Decal, lib. 1, cap. 3, § 7, v. Restitutio, >i. 9, non solum probabile pu­ tat, sed absolute negat possessorem in hoc casu teneri ad restitutionem; et allegat Dia­ nam, sed perperam. Diana enim, part. 4, tr. 3, res 29, utramque adducit opinionem, et qui­ dem ultimo loco opinionem docentem in eo casu possessorem ad nihil teneri; sed ipse nullum de his judicium profen. CAP. 11. Opinio au­ ctoris: ad a* liquid tene­ tur. Sed non gro raladu* Probabilitcrdubitans inquirat ve­ ritatem. · DE CONSCIENTIA Verius autem censeo dicendum, quod talis possessor teneatur aliquid restituere (vel domino, vel pauperibus, si dominus sit incertus). Ratio est quia, cum ipse cul­ pabiliter dominum privarit spe, quam do­ minus ad rem habere poterat, et illa spes erat quidem pretio aestimabilis, jam dam­ num certum est illatum domino, qui spem illam etiam certe possidebat. — Puto ta­ men, non esse faciendam restitutionem pro quantitate dubii, ita ut, si rationes ex utraque parte essent aequales, res sive ejus pretium pro medietate sit restituen­ dum; sed minus, et forte valde minus. Quia illa spes domini non poterat aesti­ mari pro medietate valoris rei, sed multo minoris: stante aequali probabilitate ra­ tionis ex una parte, et certo jure posses­ sionis ex alia, quae possessori favebat, et adhuc favet. Possessio enim rei multo quidem majoris aestimatur, quam posses­ sio spei. Notat autem Γ Tamburinius 1 cum Villabos e> et aliis, quod si possessor incipiat dubitare per rationes probabiles, tenetur quidem inquirere veritatem; secus vero, si dubitaret per rationes tantum tenues. — Notat ΙΓ Croix * cum Vasquez, Laymann, 19 DUBIA. Palao, Sanchez, Molina, etc., et non impro­ babile putat Roncaglia ·, quod, cum pos­ sessor (etiam qui cum dubio incoepcnt possidere) rem habuerit a possessore bo­ nae fidei, si postea diligentia fit impossi­ bilis d>, nihil tenetur restituere; ipse enim in omne jus illius legitime tunc succedit. 38. - Quid denique dicendum in dubio, si aliquid cibi vel potus deglutiveris, au possis tunc Eucharistiam accipere? Dubiu· dc Negant Sanchez a' Roncaglia 4, et Sal­ cibo iukc mant a> cum aliis; tum quia (ut ajunt)legi pto nequit «aaumoi· certae non communicandi sine jejunio non re juxta a> satisfacit per dubiam satisfactionem ; tum lio·. quia id videtur gravi irreverentia non ca­ rere. Juxta a· Alii tamen, ut de Lugo ·, Castropa­ lio* potest. laus Laymann *, Diana ’, Lacroix ·, Busenbaum ·, et Sporer ‘°, cum SA Carde­ nas % Medina, Gobât, Bossio et aliis, di­ cunt, in tali dubio bene te posse commu­ nicare. — Ratio horum est, quia lex jejunii non est positiva, ita ut praecipiatur jeju­ nium tanquam requisitum absolute neces­ sarium ad communicandum; sed est prohibitiva qua prohibetur quisque accedere ad communionem, si aliquid cibi aut potus sumpserit, ne conjungatur terrenus cibus 1 Dccat, lib. !, cap. 3, $ 7, v. Rcttitutia, n. 5. — 1 Lib. 3, part. 2, n. 562. Opusc. de Reslit., cap. 9, de Eucbar.,qu. 1, cap. 5» quaer. 6, retp 1. — 1 Dc Sacr.un· § 2, lib. 1, tr. 1, cap. 5, n. 22. - ’ Part 3. tr. 4, res. 29. — · Lib 6, pan. 1. n. 576. — · lub. 6, Fu/., tr. 1, disp. 3, puncl. 3, η. X - Sattch., dc Mau., lib. 2, disp. 41, n. 28 ct Decal., lib. 2, cap 23, n. 178. · tr. 3, de Euchar.« cap. 2, dub. 2, art. 2, xesp. 2. η. 3. — *· De Sacram., part. 2, cap, 6, η. 471. - Mot., tr. 2, disp. 36, n. 1 ct 3; cfr. disp. 723, n. 6. — · Tr. 13, dc 7· Praec.1 qu. 2, cap. 2, quacr. 3, reap. 1, v. f. — 4 Tr. 18, Sum., lib. 1, cap. 11, $ 42. - <*> Villalobos male citatur a Tamburinio; hoc enim assertum omnino praetermittit loco a Tamburinio allegato, id est:S//m., part. /, tr, 1, diff. 20, 9t. 4. <<) Croix, Laymann cl Palaus loquuntur dc solo casti, quo diligens inquisitio facia sil. — Molina vero et Sanchez, etiam dc casu, quo (ut apud S.Alphonsum) diligentia lacta sit impos­ sibilis. — Vasquez denique, nulla mentione facta de bona tide prioris possessoris, absolute scribit: «Eam rem, quam quis dubitat an sit furtiva nccnc, potest accipere vel titulo donatio­ nis, vel emptionis, vel permutationis, denique quocumque titulo, eo tamen animo quod effi­ ciat sufficientem diligentiam, et invento vero domino rem illam restituat». Quibus, n. 19, addit: «Tandem notandum, quod si impossi­ bilis est inquisitio moraliter loquendo, non est facienda ». 38. - Sanchez, dc Matr., lib, 2, disp. 41, fi. 40, tractat de dubio n. sequenti ponendo, sicut pariter Salmant., tr. 4, cap. 7, it. 69; quaerunt enim dc eo qui, dubitans an audita fuerit hora noctis duodecima, edit et bibit, et negant eum posse die sequenti communicare. Ratio autem quam Salmant.adducunt est.quod lex jejunii Eucharistiam sumendi est in pos­ sessione. '·1 Castropalaus a S. Alphonse in prioribus editionibus, lib. 1, ». 80, citabatur tamquam probabilem existimans hanc alteram opinio­ nem. Quod sane videtur admittere Palaus, tr. I, disp. 3, punct. 8, n. 9, ubi priorem sen­ tentiam probabiliorem tantum dicit. • > Emmanuel Sa,qui pro hac sententia cita­ tur a Palao, eam silentio praetermittit, v. Eu­ charistia,n.27 (quem locum allegat Palaus).— Cardenas male pariter citatur a Croix; nam, Cris., disp. 26. it. 87, tractat dc casu numero sequenti ponendo: de eo scilicet qui aliquid deglutivit, sed dubitat utrum post mediam noctem id sibi acciderit dub. 3, η, 18. · Liiym., Rera ha· beas a po·· scatore bo nae fidet quando non teneatur. Euchar., disp. 15. n. 43. — · Lib. 1. tr. 1, cap. 5, n. 36. — Cob., Barthet, .If-djMit. tr. 4. n. Moralia, de Conte dubia, n. J712. 20 LIB I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. cum divino. Id cntm ait Lugo1*constare ex condlio Bracharensi II a,ubi prohibetur ne aliquis, quocumque cibo praesumpto, obla­ tionem consecret in altari. Item in concilio Toletano VII 3 habetur: Nullus post cibum potumve, quamlibet minimum sum­ ptum, Missas facere praesumat Item in dubia non obligat; juxta dicenda n. 55' ct seqq. Ad secundam autem rationem irreve­ rentiae oppositam respondent, non censeri irreverentem, qui utitur jure suae liberta­ tis, maxime si ex devotione ad commu­ nionem accedit. 39. - An autem idem dicendum, quod concilio oecumenico Constantiensi4 dici­ tur: Sacrorum canonum auctoritas lau­ possit communicare, qui dubitat an post me­ dabilis et approbata consuetudo Ecclesiae servavit ct servat, quod hujusmodi sacra­ mentum non debet confici post coenam, neque a fidelibus recipi non jejunis, nisi in casu infirmitatis aut alterius necessi­ tatis, a jure vel Ecclesia concesso vel ad­ misso. Ita apud Lugo'. Posito igitur quod diam noctem cibum aut potum sumpserit ? 1 Loc. dl., n. 30 ct 13. — · Condi. Brachnr. Ill (al. II), ab. 572, can. 10. — · Cone. Tokt. VII (anno 6W>), capit. X — · Sc». 13, 4 /h nomine Sanctae, etc. — * De Sacram. EuchAT., ditp. 15, η. 1B, 19. . I. c., n. 43, v. f. · Lu^o, loc. cit. n. 44. —4 Theol. cclcc (., de Euchar., dlip. 5, quae«tinne., § 4, quAcr. 4. Negat Lugo, quia (ut ait) cum quis scit {^nlJ£|fOdot se comedisse, et dubitat an comederit post medum no mediam noctem, videtur ipsi incumbere cunt' onus probandi, post mediam noctem non comedisse. — Sed pace tanti viri dicimus, quod ratio supra adducta, quod lex sit lex jejunii est prohibitiva, nempe, ne quis prohibitiva, non positiva, si valet pro primo communicet post cibum sumptum, proban­ casu, valet etiam pro secundo. Prohibitio dum est factum jejunii fracti, ut quis com­ enim est non communicandi illis, qui ali­ municare prohibeatur. In dubio autem, an quid sumpserint post mediam noctem; si factus sit casus quo vigeat prohibitio legis, ergo, ne ipsi communicare possint, pro­ non tenetur is abstinere a communione, bandum est factum quod aliquid sumpse­ dum adhuc tunc possidet sua libertas; rint, probandum est etiam factum quod praecepto enim Ecclesiae (inquit Lugo), sumpserint post mediam noctem. Caetene quis communicet post cibum, non ad­ rum, affirmativam sententiam tenent alii versatur, qui facto examine non scit se DD. supra citati, quibus accedit doctus aliquid sumpsisse. Licite igitur in dubio Paler Eusebius Amort ·, ubi inquirens an de fractione jejunii, ille communicat; ete­ comedens in dubio, utrum jam sonuerit nim cum ipsi eo casu tantum vetita esset hora duodecima noctis, possit sequenti die communio, quo jejunium fregisset, bene communicare? Sic respondet: Potest com­ possidet libertas communicandi, usque- municare; quia melior est conditio possi­ s De ista propositione S. Doctor in sexta et septima editione, de Conse., n. 54, ita loquebatur: « Haec propositio merito damnata luit ; tenuis enim probabilius nequit diei vera probabilitas, sicut tenuis fortitudo aut tenuis peritia dici nequit vera fortitudo et vera pe­ ritia, sed potius dicenda est imbecillitas aut imperitia ·. tate sive intrinseca sive exlrittseca, quan­ tumvis tenui, modo a probabilitatis fini­ bus non exeatur, confisi aliquid agimus, semper prudenter agimus a>. — Probabilis LIB. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. facti, cum periculo damni alterius aut sui- Contecta· na pro «alu· te animie. Pro anodico» Médiat* oequit uti rtMtdio m.l· nai probabilL cum Soto, Suarezet Bonacina: quia me­ ipsius: quia hujusmodi probabilitas mi­ dicus non solum ex caritate, sed etiam nime aufert periculum damni; si enim ex justitia, ratione officii et taciti contra­ opinio illa est falsa, non evitabitur proximi ctus, tenetur providere meliori modo sa­ aut operantis damnum. Nam si, exempli luti infirmi, a quo stipendium accipit. 46. - Dubitatur 2e. An, (piando despe­ gratia, Baptismus cum saliva collatus re­ vera est nullus, ita ut infans sine Baptismo ratur de salute infirmi, possit medicus remaneat, probabilitas in oppositum non applicare illi remedia, quae ipse dubitat an prosint vel obsint? potest utique efficere, ut sit validus. Si de*pe· Certum est et commune i°quod si pro­ ratui 43. - Hinc infertur Γ. Non esse licitum de M· in materia fidei, et in omnibus ad aeter­ babile sit remedium fore profuturum, tunc lute infirmi, nam salutem necessitate medii spectan­ potest, imo tenetur illud applicare, quando irin certa. tibus, sequi opinionem nec minus pro­ certius non habet. Vide Salmant.3 — Cer­ babilem (ut inepte dicebat propos. 4 ab tum est 2’ non licere applicare infirmo, Innocentio XI proscripta) neque proba­ etiam desperato, remedium, de quo igno­ biliorem; sed tenemur sequi sententiam ratur an sit salutare vel noxium, ad expe­ tutiorem. Ac per consequens, amplecti de­ rimentum faciendum super infirmo. Ita bemus religionem magis tutam, qualis est communiter Salmant.4 cum Navarro, Azor, procul dubio nostra catholica; cum enim Castropalao, Salas, Perez, etc. Ratio, quia quaevis alia religio falsa sit, etiamsi ali­ illicitum est experimentum quaerere cum qua videatur alicui probabilior, tamen am· periculo mortis infirmi vel accelerationis plectens eam, relicta tutiori, nequaquam illius. — Certum est 3" cum Sanchez et Salmant. e, quod si remedium est dubie damnum suae aeternae salutis effugiet. 44- - Infertur 2\ Quod medicus tenetur profuturum et certo non nociturum, omni­ adhibere medicamenta tutiora, infirmis no infirmo est applicandum. Quoad quaestionem autem, duplex est profutura; nec potest uti remediis minus probabilibus, relicto probabiliori sive tu­ sententia: Prima negat: quia (ut supra dictum tiori. In medicamentis enim probabilius est, quod est tutius pro sanitate infirmi. est) nunquam licet exponere infirmum pe­ 45. - Sed dubitatur Γ. Utrum, quando riculo mortis, nec illam accelerandi. Ita non apparet medicamentum certum, pos­ Salmant.7 cum Azor, Castropalao, Silve­ sit medicus uti remedio minus probabili, stro, Villalobos, etc. — Secunda tamen sen­ Licitum e«t eo caiu re­ tentia, quae satis probabilis est, et forte medium du­ probabiliori relicto? Affirmant Azor, Aragon, Montesinus, probabilior, eamque tenent SanchezR cum bium. Salas, etc. apud Salmant - Sed proba­ Valentia, item Busenbaum ·, et Bonacina, bilius negant Sanchez Λ), et ipsi Salmant.3 Filliuccius a>, Reginaldus, Bardi apud SalAaof, part. I, llb. 2, cap 17. quaer. H, v. (. - Aratçon, in 2·· 2**. qu. 63, art. 4, v. Hi\ tamen non obrtantibur. · Pfoninin., in I - 2”, dUp. 29, qu. 5, ru 214. - Salat, m 1— 2··. tr. R. wet. 14, n. 135, concL 1. — ’ Tr. 25, cap. I, n. 1X3. — · Loc. du. n. IM - Solur, de Ju«l et Jure, Ub. 3, qu. 6, an. 5. ▼. L · Üonac., di«p. 2, de Peccat., qu. 4, punct.*. n. 22. — · Tr. 25. de qulnto Priée, decal., cap. 1, n. I5D. LL — · Loc. dL n. IM. - Aorar., Man., cap. 25, n «L · Ajtof, part. I, lib. 2, cap. 17. quaer. 11. - Catlropal., 43. - Propositio 4 ab Innocentio XI, dic 1 Martii 1679 damnata, sic enunciatur: « Ab infidelitate excusabitur infidelis non credens ductus opinione minus probabili ». 45. - Sanchez, Decal., lib. I, cap. 9, n. 41, hanc utique sententiam luetur; ejus tamen rationem petit non cx justitia sed cx caritate. ' Suarez plane hoc innuit, scribens in uni­ versum, dr Sacram. Poenit., disp. 26, sect. 6, ιι.5:ι In rebus, opinionibus quae ad facium tr. I, diip. 2. punct. 9 n. 3. · Salax, in 1·· 2··, tr. 8, *ccL 14, n. 136. - Perta, Laurea Salmant., certam. 10, n. 68. — • DeoL, llb. 1. cap. 9, n. 42. - · Loc. dL. n. 152. — ’ Loc. du. n. 150. · Aror, loc. dt. · Cadropal., loc. cit., n. 5. · Silvaat., v. Medicus, qu. 4, $ Primum. - Mitai., part. 1, tr. I, dirt 16. n. I. - V Loc. dL, n. 39. . Valent., in 2— 2-, di«p. 3, qu. 10, punct. 2, ren. Non improbo. — · Lib. 4, cap. 3, dub. 9, η. 4. - Bonae., dl»p. 2, de Peccat., qu. 4, punct. 9, n. 23. · Refin., lib. 13, n. 99, i. f. pertinent, id est, ex quibus pendet quod res fiat vel non fiat, eligendam semper esse tutio­ rem viam ; ct certam probabili, et probabilio­ rem minus probabili esse praeferendam, quia probabilitas opinionis non tollit dubium quod in rc ipsa esse potest ». 46. - <».’ Filliuccius, tr 21, n. 152, negat hanc opinionem esse improbabilem, quamvis oppositam appellet communiorem. 6 \kird\, de Conse..disceptat.4,cap.30, n.3, CAP. III. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. Convelana pro Iu· diet. J Pro Mora­ mentorum col Ultione. mant. ', affirmat esse licitum ‘A’ quia, cum tam, quae est illa, quae vel est tutior, vel de infirmo desperatur, conformius est pru­ moraliter certa. — Constat id ex propos. 1 dentiae et voluntati infirmi (praesertim si ab Innocentio XI proscripta, quae dice­ ipse expresse in hoc consentiat) applicare bat : Non est illicitum, in sacramentis con­ illi remedium dubium, quam illud omittere ferendis sequi opinionem probabilem de cum certitudine mortis. Idque ut certum va lore sacramenti, relicta tutiore: nisi id habet Antoine ’, agens de officio medici. retet lex, conventio, aut periculum gravis Notat praeterea Sanchez cum Navar­ damni incurrendi. Hinc sententia proba­ ro Ό, quod, etsi medicus non potest contra bili tantum utendum non est in collatione suam opinionem auctor esse remedii, si Baptismi, Ordinis sacerdotalis,aut episco­ tamen illud ab aliis doctoribus approbatur palis. et infirmus consentit, licite potest eo uti. 49. - Dixi: nisi adsit necessitas. Etenim i» extrema . . . . nccrctiutr. 47. - Infertur 3". Quod judex tenetur m extrema necessitate, bene uti possu­ judicare juxta sententiam probabiliorem. mus qualibet opinione, non solum proba­ — Ipse enim tenetur ex praecepto divino bili, sed etiam tenuiter probabili pro valore et humano, jus suum cuique tribuere pro sacramenti; ut recte dicunt Holzmann 4, majori pondere rationum, quae cuique Antoine 5, Cuniliatie, et alii communiter: favent. Hinc damnata fuit ab Innocentio XI modo sacramentum conferatur sub con­ propos. 2, quae dicebat : Probabiliter exi­ ditione. Quia conditio satis reparat sacra­ stimo judicem posse judicare juxta opi­ menti injuriam, si forte invalide confera­ nionem etiam minus probabilem. tur; et contra, necessitas sufficiens et justa Recte vero advertitCardenas 8 cum aliis, est causa sacramenti conditionate confe­ quod si reus est in legitima possessione rei rendi. — Vide dicenda Lib. VI, cap. I, de controversae, et habet pro se rationem Bapt., n. 103, v. Et hic sedulo; et de Poeprobabilem, nequit judex eum exspoliare, nit., n. 482, tn fine. etiamsi actor probabiliores rationes pro se 50. - Dicunt autem plures AA., quod Ef· adducat; possessio enim legitima (ut dixi­ licite uti possumus opinione probabili, ubi rkt. ' p mus n. 35) dat possessori jus certum rei praesumitur Ecclesia supplere. Ut evenire retinendae, donec constet de jure alterius. potest in sacramento Matrimonii, ad con— Vide dicenda Lib. IV, n. 210. Qu. 2. validandum contractum probabiliter tan­ tum validum, si forte contractus ille est ubi id fuse probabitur. 48. - Infertur 4°. Quod in collatione sa­ nullus ob impedimentum, quod Ecclesia cramentorum, nequit Minister uti opinione supplendo aufert; et in sacramento Poe­ nec probabili, nec probabiliori circa eorum nitentiae, ad supplendam jurisdictionem valorem ; sed tenetur sequi sententiam tu- confessarii, si forte illa desit. — Hanc sen1 Tr. 25. cap. 1. n. 149. — · De ObUgAt·, cap. 7. — • Crisi·, diuert. 3, n. 39. — * De Baptiimo, n. 97 et 99. — i De Baptismo, qu. 1, resp. 1, n. 2. — · De Sacram, in consentit utique, si agatur de remedio quod non sit negative sed positive dubium » ; si vero negative dubium fuerit remedium, damnat de peccato cum qui tale remedium adhibuerit. c) Quin etiam fere omnes isti auctores ad­ dunt medicum prorsus teneri ad illud reme­ dium eo casu adhibendum. Quo res clarior fiat, ipsa Sanchezii et Navarri verba addere juvat. Sanchez igitur, Decal., lib. l,cap. 9, n. 42, scribit : « Non licere medico consulere aegris medicinam, quam pu­ tat illis noxiam fore, quamvis none doctiores sentire fore salutiferam. Quia consulit adver­ sus propriae conscientiae dictamcn. At potest aegro dicere doctiores medicos id tenere, quam­ vis ipse ejus sententiae non sit; atque ita licite posse eum illa medicina uti ». Et hic citat Na- varrum, qui revera, in can. Si quis autem, dc pocn., dist. 7, n. 75, loquitur de medico, qui putat aliquod remedium aegroto futurum esse valde noxium, et ait: < Ibi mortis peri­ culum est aegroto ex medici consulentis opi­ nione; et ita non potest illi periculo, quamvis solum sit opinatum et fortassis a veritate alie­ num, causam dare. Posset tamen dicere aegroto eum, si alii fuerint eo doctiores et magis pe­ riti, sequendo eorum consilium, non peccatu­ rum, quamvis fuerit contra suam sententiam et opinionem ». Circa quae prudenter adver­ tit Sanchez: «Quod intelligo, inquantum ait non posse eam medicinam consulere, retento eo dictamine; nam attendens doctiores con­ trarium asserere, posset prudenter id depo­ nere ac cam medicinam consulere». genere, cap. 1, § 3. n. 3. 'P! 24 LIB. I. - TRACT. I. DB CONSCIENTIA. tentiam vocant communissimam Viva et Lacroix ‘ cum Suarez, Lessio, Coninck, Reginaldo, etc. imo Sporer * cum Dicastillo vocat moraliter certam. Hancque testatur esse praxim totius Ecclesiae de Lugo8 cum Arriaga, Suarez et Diana apud Cardenas4. Sed vide Lib VI, n. 573, ubi plura dicentur circa jurisdictionem confessarii, quomodo et quando praesumitur ipsa sup­ pleri ab Ecclesia. — An autem, stante er­ rore communi, semper Ecclesia suppleat jurisdictionem in sacramento Poeniten­ tiae, vide ibid., m. 572. 51. - Quaeritur praeterea, an quod di­ ctum est de administratione sacramen­ torum, dicendum etiam sit de susceptione, Suveptio tiCTAtoemi cum opioioae probabili juxta Alio» lIlkitA. JutlA alio» ΐίαΐΑ. ita ut nullus possit suscipere sacramen­ tum cum opinione probabili? Prima sententia affirmat; et hanc te­ nent Cardenas ·, Viva4 et Lacroix — Ratio eorum, quia specialis reverentia debita sacramentis exposcit, ut ea non exponantur periculo frustrationis. Hinc dicunt ex praefata propos. 1 damnata ab Innocentio XI quoad ministrationem, virtualiter damnari etiam quoad susce­ ptionem, cum in utraque idem subsit peri­ culum. Secunda vero sententia negat; quam tenet Pontius ai, Sanchez 6J cum Vasquez, Salon, Sayro, Perez et aliis apud Carde­ nas 6'. Item Sporer ’ et Viva ·, ubi videtur se revocare, saltem quoad opiniones, quae ex parte suscipientium passim a fidelibus in praxim deducuntur. — Ratio, quia nui • Lib. 6, part. 1, η. 117. · Suar,, de Sacr. Poenit. dbp. 26, »ect. 6, n. 7. · Zzw., lib. 2, cap. 29. n. 68. · Con., de Sacram, di»p 8, tu 17. Rrgiw.Jib. 1, n. ÎC6. — 1 Decal., tr t, cap. 1, tu 56. ' Dtciut., de Poenit., di«p. 10. dub. 8, a. (aon cit. a Sporer). — ’ De Sactabu Poenit., disp. 19, a. U. Arrtaça, de Sacram. Poenit, du»p. 39, n. 43, - Suar., de Sacram. Poenit., diip. 26. aect.6, ru 7. - Diana, part. 3, tr. 2, rea. 3, v. Vndc. — · In prop. 1 damnat, ab Innoc. XI, diMert. 2, n. 166 et *eqq. — · Loc. cit., n 28 et 38. — · In 50.-9; Viva aperte significat hanc sen­ tentiam esse communissimam ; disserens enim de jurisdictione probabili, in prop. I damnat. ab Innocentio XI, n. 20, scribit: « Certum moraliter csU. Olam ab Ecclesia suppleri, si forte desit, quidquid nonnulli in contrarium adducant ». b) Clarius. Croix allegat auctores, quasi teneant sententiam istam, et ita revera tenent; CAP. III. - DB CONSCIENTIA PROBABILI. lam censetur injuriam sacramento irro­ gare, qui utitur opinione probabili: nec videntur sacramenta exposcere majorem reverentiam, quam probabilem, quam ex­ poscunt alia praecepta divina. Et hanc sententiam, ait Magister Hozes apud Car­ denas 10 non amisisse suam probabilitatem ex damnatione Pontificis; quia non con­ stat , propositionem potius proscriptam fuisse respectu reverentiae erga sacra­ menta, quam respectu caritatis erga su­ scipientes. — His tamen non obstantibus, censeo non recedendum a prima senten­ tia, saltem quia secunda fere nunquam poterit deduci in praxim a suscipientibus sine proprio animae detrimento. 52. - Infertur 5" et ultimo, quod si quis dubitat, an id quod videt in silva, sit fera vel homo, non potest illud ferire, etiamsi probabiliter, aut probabilius existimet il­ lam esse feram ; nam si revera illud ani­ mal esset homo, probabilitas illa, sive major probabilitas, non liberaret homi­ nem a morte. Itaque universe dicendum, nunquam esse licitum uti opinione probabili proba­ bilitate facti, ubi est periculun damni vel injuriae proximi. 53. - Secus tamen dicendum de opi­ nione, quae est probabilis probabilitate juris; tunc enim quisque licite uti po­ test opinione illa, formans sibi conscien­ tiam moraliter certam de honestate suae actionis. Explanata demum opinionum natura, nostrum Systema exponimus. prop. I Innoc. XI. tu 25. — 1 Lib. 6, part. I. η. 106. - In I·* 2*. dbp. 63. cap. 3, n. art. 1, controv. '2, cond. 4, lib. 1, > : Lex ista est quaedam declaratio creaturae rationali facta , per quam illa cognoscit, quid Deus de certis rebus ju­ dicat, ad quas, vel praestandas, vel omit­ tendas, ipse creaturam obligare vult. Ad­ dit tandem Petrus de Lorea 1 : Quem­ admodum promulgatio est intrinseca et essentialis humanis legibus, sic rationis judicium et cognitio intrinseca est legi naturae. Quapropter sine rationis judicio 27 promulgabitur lex. Hinc omnes ad asse­ rendum conveniunt, quod lex, ut obliget, debet esse certa ac manifesta, debetque uti certa manifestari sive innotescere ho­ mini, cui promulgatur. — Audiamus id quod communiter inquiunt doctores super hanc sententiam, sive super hoc princi­ pium, quod inter alios maxime tradit D. Thomas atque probat. S. Isidorus, inter conditiones legis ut obliget, ait legem de­ bere esse manifestam. Ita habetur in jure canonico *. Idque certum est etiam in jure civili In dubio, nullus praesumitur obli­ ct cognitione, nullo modo existit promul­ gatus. gatio legis sufficientis ad obligandum. D. Thomas, loquens de lege aeterna et Lex Axioma illud non nisi mediate ct indirecte ex jure civili desumitur ; ct potius est Glossa juris canonici. Etenim in Neg. jur. 11 in 6% quae ita sc habet: « Cum sunt partium jura obscura, reo favendum est potius quam actori », Glossa, § Additio, haec commen­ tatur: < Hujus regulae triplex est ratio... Se­ cunda, quia nullus praesumitur obligatus vel obnoxius, in Authent., collât. 7, Quibus mo­ dis naturales efficiuntur sui, § Natura si­ quidem ». Atvero ibi lex civilis nihil aliud habet quam sequentem sanctionem : « Natura siquidem ab initio, dum de filiorum procrea­ tione sanciret, scriptis nondum positis legi­ bus, omnes similiter quidem liberos, similiter autem produxit ingenuos. Primis namque pa rentibus primi filii, similiter quidem liberi, similiter autem legitimi a creatura fiebant: bella vero et lites atque libidines ct concupi­ scentiae, causam deposuerunt ad aliud schema. Servitutem namque invenit bellum, naturales autem,castitatis casus: lex autem rursus hujus­ modi delicta curans, libertatem servis molita esU.; imperatoriae vero constitutiones aperue­ runt iis quae non recte facta sunt, ad jus legi­ timum vias, quod non transitorie neque nos sancimus, neque subjectos hanc legem ncgligenter audire praecipimus ». mologiorum lib. 5. capit. 21. — · 1· 2*·, qu. 19, artic. 4, LIB. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. lari debet circa suas actiones, nequaquam ille recte mensurari ct regulari potest, nisi mensura et regula illa sit certa, ut obliget, quin et homini innotescat. Lex enim, scri­ bit doctissimus Petrus Collet, ut obliget, debet dari ut regula, ac proinde innote­ scere; atqui lex non innotescit, nisi per promulgationem, cum per eam solam eo intimetur modo, qui obediendi necessitatem inducit *. — Idem tradit Joannes Gersonius, dicens quod lex, ut obliget, necessario debet homini manifestari; alias Deus eum obligare non potest ad illam servandam: Necesse est (valde notabilia sunt Gersonii verba) dari manifestationem ordinationis ac voluntatis Dei; nam per solam ordi­ nationem, aut per solam suam volunta­ tem, non potest Deus absolute creaturae imponere obligationem ; sed ad hoc opus est, ut ei communicet notitiam unius aeque ac alterius Idem tradit Gonet, dicens: Homo non tenetur conformari voluntati divinae..., nisi quando voluntas divina nobis praecepto vel prohibitione manifestatur a. Et de hoc rationem praebet, scribens, hominis pec­ catum pendere ab ipsius voluntate trans­ grediendi legem. Si autem peccatum (ait) penderet ab existentia vel non existentia legis, peccatum esset fortunae sive casus, non jam voluntatis: quod magnum esset absurdum. Plerumque (scribit) esset for­ Idem tradit Silvius, dicens: Actualiser... tunc [lex naturae] unicuique promulga­ tur, quando cognitionem a Deo accipit di­ ctantem, quidjuxta rectam rationem natu­ ralem sit amplectendum, quidfugiendum4. Non tenetur igitur quis ad legem, nisi eam juxta rectam rationem cognoscat esse ne­ cessario amplectendam. Idem tradit Ful­ gentius Cuniliati, hoc absolute proferens: Legis... violatores non sunt illi, quibus nondum lex innotuit5. Idem tradit lodoch. Lorichius: Hominibus autem promulgatur, quando eis innotuit, et semper innotescit °. 59. - Ex omnibus his praefatis, eviden­ ter apparet moralis certitudo sententiae nostrae, vel potius sententiae D. Thomae, qui pluribus in locis eam docet. Signanter ’ hoc morale principium absolute profert: Nullus ligatur per praeceptum aliquod, nisi mediante scientia illius praecepti. — Ab omnibus philosophis cum D. Thoma, docetur distinctio inter opinionem et scien­ tiam: Opinio denotat cognitionem dubiam aut probabilem alicujus veritatis ; scientia vero cognitionem certam ac patentem si­ gnificat. Sed audiamus ipsum S. Doctorcm; et quod S. Thomas nomine scientiae intelligat praecise cognitionem certam, patet, quia proponit8 hoc quaesitum: Utrum con­ scientia liget? ac deinde ait: Ita... se habet imperium alicujus gubernantis ad ligan­ dum in rebus voluntariis illo modo liga­ tunae, non voluntatis, quod homines pec­ tionis, qui voluntati accidere potest, sicut cent vel non peccent, prout videlicet id se habet actio corporalis ad ligandum res quod agunt est conforme vel difforme juri corporales necessitate coactionis. Actio au­ naturali ab eis ignorato; quod etiam absur­ tem corporalis agentis nunquam inducit dissimum est, cum vera et sola causa pec­ necessitatem in rem aliam, nisi per con­ cati sit voluntas creata, ut operans diffor- tactum coactionis ipsius ad rem, in quam miter ad regulas morum ·. agit. Unde, nec ex imperio alicujus... do* faiut thcoU de Lefib., cap. t, art 2. conci. 2. — • Clyp., part 1. tr. X de Moralluu act.. dl«p. 6. art. 2, l 1, tv S7. — · Clyp.. pari. 2, Disacrt. de Opin. probab.. art. 6. Hi & — · In 1·· 2'·, qu.90, art. I. quner. I, ver» In rtip. ad /· . * — * Tract. 1, de Recul, mor., cap. 2, i 1, η. 5. — · Theeaur., verb, Lex, η. 6, ver». Sfcumta. — ’ De Verit.» qu. 17, art. 3, in corpore. — · De Verit., loc. dL Genuinus textus Gersonii, de Vit. spirit, creaturam, vel ligari ad aliquid agendum vel animae, lect. 2, v. Lex divina, ita se habet: non agendum ; quia fit a quibusdam quaestio, • Ponimus igitur [in legis descriptione) si­ quae sil ratio obligatoria in Deo: vel recta gnum pro genere, quia Deus se solo non ratio vel voluntas. Ponitur hic utrumque, quia obligat creaturam rationalem, nisi per notifi- nec recta ratio sine voluntate, nec c contra, cationcm suae rationis rectae, dictantis et vo­ sunt in Deo * obligationi complementum. Prae lentis creaturam sic teneri seu ligari.,. Sequi­ terea, quantumcumquc notificelur voluntas sui tur in descriptione: quod est notificativum superioris, nisi per illam velit ligare, non con­ divinae rationis rectae, volentis teneri illam surgit obligatio · CAP. III. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA mini ligatur aliquis, nisi imperium attin­ gat ipsum, cui imperatur. Attingit autem ipsum per scientiam : unde nullus ligatur per praeceptum aliquod, nisi mediante scientia illius praecepti... Sicut in corpo­ ralibus agens corporale non agit, nisi per contactum; ita in spiritualibus praeceptum non ligat, nisi per scientiam. — Similitudo a D. Thoma hic allata nequit esse magis lucida et convincens, ad probandam no­ stram sententiam sive principium, nempe, quod lex incerta non potest certam obli­ gationem inducere. Dicit S. Doctor, quod scientia praecepti est instar vinculi, quod voluntatem ligat. Unde, sicut ad rem ali­ quam ligandam, opus est ut actualiter funis applicetur; ita ad ligandam hominis voluntatem, ut actionem aliquam exerceat vel omittere teneatur, necesse est ut ipse praecepti scientiam habeat: alioquin homo ille in sua libertate remanet. Quamobrem, dum illa in dubio est, an adsit vel non praeceptum prohibens vel praecipiens (si­ cut accidit, cum duae opiniones ejusdem ponderis aeque probabiles concurrunt), tunc non habet quidem scientiam prae­ cepti; ideoque praeceptum servare non tenetur. Ad hoc magis explicandum, Doctor Angelicus eodem loco subdit: Ad viden­ dum autem quomodo [conscientia) liget, sciendum est quod ligatio, metaphorice a corporalibus ad spiritualia sumpta, neces­ sitatis impositionem importat; ille enim qui ligatus est, necessitatem habet consi­ stendi in loco ubi ligatus est, ct aufertur ei potestas ad alia devertendi. Sicut igitur 29 necessarium sit, voluntatem humanam voionconformari voluntati divinae in volito, ad hoc quod sit bona? et affirmat “■>. Sed et 43 d,vin": postmodum 3 S. Doctor hoc sibi objicit: Videtur, quod voluntas hominis non debeat semper conformari divinae voluntati in volito; non enim possumus velle quod ignoramus... Sed quid Deus velit, ignora­ mus in plurimis; ergo non potest humana voluntas divinae voluntati conformari in volito. Et respondet: Ad primum... dicen­ dum, quod volitum divinum secundum ra­ tionem communem quale sit, scire possu­ mus ; scimus enim, quod Deus quidquid vult, vult sub ratione boni. Et ideo, quicum­ que vult aliquid sub quacumque ratione boni, habet voluntatem conformem volun­ tati divinae, quantum ad rationem voliti. Sed (nota sequentia verba) in particulari, nescimus quid Deus velit; et quantum ad hoc, non tenemur conformare voluntatem nostram divitiae voluntati. Itaque docet S. Thomas, quod homo, semper ac rem aliquam vult sub ratione boni, voluntati divinae jam conformatur; sed minime te­ netur se conformare voluntati divinae in rebus particularibus ignoratis, et signan­ ter in praeceptis, ubi haec divina volun­ tas non est ei manifestata. Id autem di­ stinctius declarat Pater Gonet, dicens: Homo non tenetur conformari voluntati divinae in volito materiali, nisi quando voluntas divina nobis praecepto vel prohi­ bitione manifestatur 4. — In dubio igitur ligando, quia obligat ad agendum *. ubi nescimus, an Deus aliquo praecepto nobis aliquid in particulari imponat aut vetet, non tenemur conformari circa tale praeceptum voluntati divinae, nisi prae­ ceptum nobis manifestetur. Etenim, ut tradit Joannes Gersonius, ubi Deus non manifestat nobis suam voluntatem, non po­ test (ait) nos obligare ad eam sequendam. Repetamus hic ejus verba, jam alibi supra relata : Nccesse est dari manifestationem Hanc suam sententiam D. Thomas valde confirmat in alio loco ·, ubi quaerit : Utrum ordinationis ac voluntatis Dei; nam per solam suam voluntatem, nondum potest ’ !· 2··, qu. 00. Artic. I. in corpore. — · I· 2·% qu. 19. thcol. thomist.» part. 2, tract. 3, ditp. 6, artic. 2» § 1. contra, qui ab aliquo vinculo actualiter non est ligatus, habet potestatem diver­ tendi quo vult ; ita, qui non est ligatus per scientiam praecepti, liber est ab obliga­ tione praecepti. Ideo S. Doctor scribit legem dici a ligando: Dicitur enim lex a arlic. 10. — · 1· 2··, qu. 19, Artic. 10, Ad l··. — · Clyp. num. 37. 59. - a) S. Thomas affirmat profecto necisse esse, ut voluntas humana semper sese conformet divinae voluntati, sed in volito for mali dumtaxat. I LIB. I. - TRACT 30 I. DE CONSCIENTIA. Deus absolute creaturae imponere obliga­ 60. - Hanc autem sententiam, quod, ubi Praece praeceptum est vere et stricte dubium, Subhimnon tionem Eamdem sententiam D. Thomas fortius non adest obligatio illud servandi, secuti ob,lpu confirmat in alio loco ’, ubi signanter lo­ sunt communiter auctores, tam antiqui, quitur dc obedientia, quae praeceptis divi­ quam recentes. — S.Raymundus scripsit3 : nis debetur. — Ita quaerit: Utrum in omni­ Non sis nimis pronus judicare mortalia bus sit Deo obcdiendum?S. Doctor affirmat; peccata, ubi tibi non constat per certam sed3 sibi objicit: Quicumque obedit Deo, Scripturam. Lactantius scripsit4: Stultis· conformat voluntatem suam voluntati di­ simi est hominis, praeceptis eorum velle vinae, etiam in volito; sed non quantum parere, quae, utrum vera sint an falsa ad omnia tenemur conformare voluntatem dubitatur. Textus habetur in cap. Cum in nostram voluntati divinae in volito, ut su­ jure 31, de off. et pot. judic. deleg., ubi pra habitum est: la 2 ',qu. 19, art. tO (ubi habetur: Nisi de mandato... certus exti* habetur textus jam supra relatus): ergo teris, exsequi non cogeris quod manda­ non in omnibus tenetur homo Deo obedire. tur. Idem scripsit Joannes Nider ft, citans Et sic respondet (attendamus hic, quomodo Bernardum de Claromonte: Ex quo enim S. Doctor fuerit semper firmus et unifor­ opiniones sunt inter magnos doctores, ct mis in hac sua sententia): Ad tertium di­ Ecclesia non determinavit alteram par­ cendum quod, etsi non semper teneatur tem, teneat quam voluerit. — Idem scripsit homo velle quod Deus vult, semper tamen S. Antoninus: Secundum Cancellarium, tenetur velle quod Deus vult eum velle. Et non plus nocet homini errare in arti­ hoc homini praecipue (nota) innotescit per culo fidei, qui non est declaratus adhuc praeceptum divinum. Homo igitur tenetur ab Ecclesia, quod sit articulus dc neces­ Deo obedire, et ipsius voluntati confor­ sitate credendus, quam nocere posset actus mari circa praecepta, non jam in omnibus moralis contra aliquid agibile perpetratus, quae Deus vult, sed tantum in iis quae quia actus non dicitur esse certus ex Scrip­ vult Deus nos velle (quod Deus vult eum tura aut determinatione Ecclesiae, quod sit velle). — At, quomodo sciemus id quod illicitus... Sed constat,... quod in materia Deus non solum ipse vult, sed etiam vult fidei, dum doctores sentiunt contraria, lici­ nos velle? Sciemus, inquit S. Thomas, cum tum est ante determinationem Ecclesiae, nobis id manifestatur per sua divina prae­ tenere unam partem vel alteram sine peri­ cepta: Et hoc homini praecipue innotescit culo peccati;... ergo a simili, licet unam per praeceptum divinum. Ergo non obligat opinionem in moralibus tenere, juxta limi­ sola dubia notitia praecepti, ad illud ser­ tata superius, ubi saltem magis sapientes vandum tamquam voluntatem divinam; non sentiunt contrarium rt. Juxta igitur sed requiritur certa et manifesta praecepti S. Antoninum et Cancellarium (videlicet cognitio: quod quidem significat verbum Gersonium), non tenemur sequi opinionem illud innotescit. — Itaque, ubi duae sunt tutiorem, ubi tutior non apparet proba­ opiniones aequalis ponderis, cum eo casu bilior. — Gabriel Biel scripsit7: Nihil debet desit sufficiens promulgatio legis, ipsa non damnari tamquam mortale peccatum, de habet virtutem obligandi, ut firmatum est quo non habetur evidens ratio, vel mani­ sub initio hujus Systematis. Lex autem festa auctoritas Scripturae. — Dominicus quae non obligat, non est lex: Dicitur Soto scribit quod lex, cum ipsa sit regula enim lex a ligando, ait S. Thomas; lex actionum, opus est ut homo eam intueatur, ergo quae non ligat, lex dici non potest. nempe quod cognoscat eam ut certam: • > qe 101 art I — · Lot. cit., art. 4, a4 3—. - S Thom . I· 2··. qu W. art 1 corp. - ■ Summa. UK 3, ut M Pncnit . S 4, vtn. QttM At venialibus. — · Initi· * Rccolr ea quae superius ad num. 5<9. n >1 b, jam animadvertimus: haec scilicet esse tut., lib 3, cap. 27. — * Conv>Utor.. part. 3, cap. 12. — · Part. 1, til. 3. cap. 10. $ 11. vers Rrwrkndo. disc. 16. qu. 4, art. 2, cond. 5, I f. — ’ In I. commentarium, non vero genuinum Gersonii textum. CAP. 111. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA Qtti regula utitur, eam intueri accesse ha­ bet '.Unde scripsit postea9: Quando sunt opiniones probabiles inter graves doctores, utramqiie sequaris, in tuto habes conscien­ tiam. Ita etiam card. Lambertinus (qui po­ stea ad pontificatum evectus est, sub no­ mine Benedicti XIV) scripsit in suis Notificationibus 3: Non si debbono porre le­ ganti, quando non vi à una chiara leggc che giimponga a>. Doctissimus Melchior Canus, scribens adversus Scotum, qui obstringebat pecca­ tores ad eliciendam contritionem in quo­ cumque die festo % dicit: fus humanum nullum est, aut evangelicum, quo hoc prae­ ceptum asseratur: proferant, et tacebimus. Canus4 sic scribit: Quoniam ignoro unde ad hanc opinionem doctores illi venerint, libere possum, quod non satis explorate perceptum sit et cognitum, sine ulla dubi­ tatione negare. Joseph Rocafull, praepo­ situs Valentiae, scripsit : Casu quo, facta diligentia, noti constat an lex sit imposita.., sed res dubia manet, non obligat..., sive sit lex vel praeceptum naturale Pater Sua­ rez ita scribit: Quamdm est judicium pro­ babile, quod nulla sit lex prohibens vel praecipiens actionem, talis lex non est sufficienter proposita vel promulgata ho­ mini; unde, cum obligatio legis sit ex se onerosa,... non urget, donec certius de illa constet ®. Idem scripsit Pater Joannes Ildephonsus, dominicanus: Quando dubium est dc ipsa existentia et substantia legis, 31 tit an extct talis lex, an sit publicala, an in tali lege comprehendatur iste casus, tune facta diligentia et manente dubio, non tene­ mur conformari legi'— Idem tenet auctor recens, Pater Eusebius Amort, vir Ger­ manus valde eruditus, et undique notus ob suam doctrinam et plura insignia opera vulgata. Hic in sua Theologia morali et scholastica, excusa Bononiae anno 1753, (quae, priusquam ederetur, emendata fuit, aut saltem revisa a Papa Benedicto XIV, prout ipse auctor suppliciter ab eo petie­ rat) sic scribit : Quandocumque existentia legis non redditur credibilior non ipsa, moraliter certum est non dari legem... Patet ex natura Providentiae divinae, quae... tenetur suam legem reddere nota­ biliter credibiliorem, etc. “ Et alibi 9 ait, quod, cum adsunt duae opiniones aeque probabiles, moraliter certum est non dari legent directam prohibentem;[quia| in hoc casu non datur sufficiens promulgatio legis; sed ea promulgatio est inseparabilis ac essentialis character legunt. Idem tenent Vasquez'■'■, card, de Lugo,q, Mastrius d>, Holzmann u, Roncaglia Sal­ mant. ” et alii plures, quos omittimus bre­ vitatis causa. 61. - Posito igitur principio a D. Thoma condu».o tradito, ac satis superque probato, nempe, quod nullus ligatur per praeceptum ali­ quod, nisi mediante scientia illius prae­ cepti, quod idem est ac dicere, non posse legem incertam certam obligationem in- 1 Dc Jurt. ct Jure. lib. 1. qu. 1, ari. 4, eoad 1, decla­ sect. 6. n. 8. — 1 In 1·“ 2··, disp. 209, n. 1132. — · De Act. ratio. — · Op. dt, lib. 6, qu. I, art. 6, v. f. — · Notifie., tom. 4, notif. 13. (<>/. in latina edit.: Nocif. æ, n. 19). human., di»p. 2, qu. prolegom.. § 4, qu. 10. — ’ Loc. ou, OiHUf, Rdect. de Pocnit., part. 1, conci 3 — « Loc. dt . part. 4, v. f., ven. Ad ultimum. — * Prax. theol. mor.( port. 3 dc Princip. extern, humanor, act lib. I, »ccl. 2. dl«p. 2, qu 5, ven. Dico 2·. — * Dc Sacram. Pocniteut.. diip. 16. n. 10). — De Comdent.· n. 135. — M Tract. 3, dc Lcgib., qu. 2, cap. S, quaer. 1. — M Tract. 6, de Poe- cap. 4, n. 65. — " De Act. humanor, bonlt. ct malit., diip. 12, nitent., capit. S, num. 25 et tract. II, de Lcgib.. capiL 2. nam. 110. 60. - ’ Id est: « Ne vinculum fidelibus inji­ ciatur, quod a nulla lege dare praescribitur ». Canus contra Scotum utique scribit; sed Scotus, in 3, dist. 21, n. 18, vers. Quantum ad 2HIH (quem locum allegat Canus), potius dubitando quam asserendo hanc doctrinam exhibet, scribens: « Illud praeceptum affirma livum...: Diliges Dominum Deum tuum... obligat pro aliquando ad actum elicitum... Quando autem sit hoc, forte determinavit hoc illud praeceptum divinum : Sanctifica sabba­ tum, ct maneat unusquisque apud se, id est recolligendo se ct ascendendoad Deum suum». <9 Vasquez, in D”' 2°·, disp. 62, cap. 9, num. 45, etiamsi non expressis verbis, aperte tamen hanc doctrinam significat: « Commune axioma : Tutior est pars eligenda, intelligitur solum in dubiis, non in opinionibus; nempe, quando dubium tale est, ut judicium conscien­ tiae cum assensu colligi non possit, sed etiam semper maneat dubia conscientia ». Ita loqui­ tur vasquez. d) Mastrius in sua Theol. mor., disp. 1, qu. 3, art, 2, n, 56, consentit quidem, sed tantum pro lege < quae continet notabilem in­ commoditatem ». 32 Qood non Cohibetur. Hum LID. I. - TRACT. 1. DE CONSCIENTIA. ducere; necessario eruitur, esse moraliter certum quod, ubi duae opiniones aequalis ponderis concurrunt, non est obligatio se­ quendi tutiorem. — Si quis autem de hujus sententiae certitudine rationem exposcat, breviter ei, ex omnibus hucusque probatis, respondebitur: quia lex dubia non obligat. Et si quaerere pergat, cur lex dubia non obliget, respondebimus hoc succincto argu­ mento: lex non sufficienter promulgata non obligat; lex dubia non est sufficienter pro­ mulgata (quia, dum lex est dubia, promul­ gatur sufficienter dubium sive quaestio, sed non promulgatur lex): ergo lex dubia non obligat. Qui argumentum hoc inficiari vellet, probare deberet, vel quod lex etiam non promulgata obligat, vel quod lex dubia est vere promulgata, contra id quod expresse docet S. Thomas et alii commu­ niter, ut vidimus; sed nunquam harum propositionum ullam probabit in aeternum. — Haec tandem sit conclusio hujus sen­ tentiae. Spectato pondere aequali utriusque opinionis, homo dubius maneret, ne­ que operari posset; spectata autem vi legis, cum ipsa eo casu non sit sufficienter pro­ mulgata, non obligat nec ligat. Et ideo homo, utpote ab hujusmodi lege dubia non ligatus, redditur certus de sua libertate, ct sic licite operari potest. Constat autem ex ipso naturali dicta· mine, licere nobis agere omne id quod a lege non prohibetur, sicut scribit Heineccius1, sic ajens: Omnia... libertati hominis quenter dubium etiam est an adsit libertas. — Male (dico)arguit: nam ubi dubium est an adsit lex, certum est legem non obli­ gare; docet enim S. Thomas (ut notavi­ mus supra), quod nullus ligatur per prae­ ceptum aliquod,nisi mediante scientia illius praecepti. Patet autem, scientiam impor­ tare cognitionem certam de lege. Et hujus ratio etiam patet : quia lex, donec est dubia, non est sufficienter promulgata; atqui lex non sufficienter promulgata, non habet vir­ tutem obligandi sive ligandi, ut ait Doctor Angelicus, juxta supra dicta. Ubi autem non existit lex ligans sive prohibens, homo licite operatur, ut ait idem S. Thomas®. 62. - Dixi sub initio quod, ubi opinio pro lege videtur certe probabilior, eam sequi tenemur; secus vero, si est ejusdem ponderis, quod habet opinio pro libertate. — Auctor autem ephemeridum gallicarum Alia ctyc mihi objecit, quod haec propositio probat ctio. nimis. Si enim sequi non teneremur opi­ nionem quae stat pro lege, cum opinio pro libertate est aequalis momenti, quia tunc lex est dubia; nec etiam teneremur sequi opinionem pro lege, cum opinio pro libertate esset minus probabilis, quoniam etiam opinio minus probabilis efficit quod lex sit dubia, et non sufficienter promul­ gata. — Sed respondeo quod, cum opinio tutior est certe probabilior, eo casu (ut in principio hujus Systematis praemisi) quam­ vis lex omnino certa non sit ; attamen, propter illam majorem probabilitatem, permittit Deus, quae non praecepit vel pro­ opinio pro lege videtur moraliter verior, hibuit. Sic e. gr. cum sola arbore scientiae et consequenter apparet moraliter ac suffi­ boni et mali hominibus interdixisset Deus, cienter promulgata; et ideo nequit dici recte omnino inferebant protoplasti, licere tunc omnino dubia dubio stricto; remanet sibifructibus reliquis omnibus vesci*. Ces­ tantum eo casu quoddam dubium latum, sante enim legis obligatione, viget libertas. quod ab opinione tutiore discedere non Id porro validius confirmatur textibus juris permittit. Cum autem opinio quae stat pro civilis et canonici: Cuique facere libet, nisi libertate est aequalis momenti, tunc adest st quid vi aut jure prohibetur a. Nisi de dubium strictum de existentia legis; ac mandato... certus extiteris, exsequi non propterea, sicut probavimus, non adest cogeris quod mandatur \ — Quapropter tunc obligatio amplectendi opinionem stri­ S. Thomas docet, id tenendum tanquam ctiorem, nec servandi legem, de qua commune ct certum axioma in lege natu­ omnino dubitatur, an ipsa existât vel non rali, sic scribens: Illud dicitur licitum, existât. 63. - Sed priusquam finem ponam huic Altae ob)c quod nulla lege prohibetur ctione·. ^nc inePtc argui1 quidam auctor, di­ Dissertationi, praeterire nolo duabus oppo­ cens: Ubi dubium est an adsit lex, conse­ sitionibus respondere, quas invenio obje• ' Elemeeta Jur nat. et lib 1, cap I. S IX Nota IU 2 1 — · Institut., Ub. I, til 3. de Jure per· «ortarum. $ 1. — · Cap. Cii»h ni/nrr 3/. de offle. et pot. Jud. delef. — * In 4 di« I’» qu ? art. 4. -olui 2 — · Loc dt. 1 CAP. III. - DE CONSCIENTIA ΓΚΟΗΑΒ11.1 ctus n Patre Flaviano Ricci, in Theologia morali Patris Anacleti, ab ipso nuperrime reformata, ubi sic scribit: Omnes divinae et humanae leges sunt certae et sufficien­ ter promulgatae ; controversia ergo non cadit super existentiam legis aut super ejus promulgationem, sed super ejusdem extensionem ; ideo in casu particulari de­ bemus legem generalem ad illum appli­ care, et investigare, an casus ille compre­ hendatur vel ne a lege. Hinc falso nobis imponit, quod in concursu duarum opinio­ num quae sunt aequalis ponderis, judi­ camus legem certe ad eum casum non extendi. Ipse vero auctor duo supponit eo casu accidere: primum, quod tunc nostra libertas evenit dubia; secundum, tunc tri­ buendum esse locum regulae canonum quae dicit : Iu dubiis, tutior via eligenda est,juxta,ut addit,Scripturam illam (Eccli. ni, 27.): Qui amat periculum, in illo pe­ 33 - MORALE SYSTEMA. toris '. Hinc protulit sententiam illam: Nullus ligatur per praeceptum aliquod, nisi mediante scientia illius praecepti1. Hoc autem maxime alibi confirmatur a S. Thoma, ubi sic scripsit ; Lex quaedam regula est ct mensura actuum, secundum quam inducitur aliquis ad agendum, vel ab agendo retrahitur; dicitur enim lex a li­ gando, quia obligat ad agendum — Men­ sura, ait card. Gotti, ut actu mensuret, debet applicari mensurabili; et ideo addit: Lex, ut actu obliget, debet promulgatione imponi subditis 4. Quomodo autem poterii quis suas actiones recte mensurare, nisi mensura illa sit certa et non ambigua? — Nec valet dici, quod ubi lex est dubia, est etiam dubia libertas hominis: quia libertas manet semper certa, usquedum a lege pariter certa et manifesta non liga­ tur. Quantumvis igitur lex generalis sit certa, certe existât et certe sufficienter sit promulgata; donec tamen ipsa non est ca­ ribit »). torl5oo. — Saltem igitur prae­ dicta regula, sive lex canonum, est vere dubia extra casus practicos et de facto; ac ideo non sufficienter promulgata, et propterea vim non habet obligandi. Sed demus gratis hanc legem proce­ dere pro omnibus dubiis; rursum peto. Quid dicit lex haec sive regula? In dubiis tutior υια est eligenda. Ergo, cum homo est in dubio, nequit agere. — Sed quid, si formet sibi dictamen moraliter ceftum de honestate suae actionis? Tunc non est in dubio; sed est extra dubium et extra casum regulae, ob principium illud jam plus quam plene probatum, quod lex dubia non obligat, quia tunc deficit ei promul­ gatio, quae est de essentia legis. Textus autem quem addit: Qui amat periculum, in illo peribit, nescio quomodo possit suae opinioni favere. — Non ignoro hujusmodi Scripturam afferri ab omnibus ejusdem rigidae sententiae propugnatori­ bus; sed non valeo intelligere, quidnam ex ea eruere possint isti magistri (ut se jactant) sanae et purioris doctrinae. At­ tendatur Scripturae contextus; dicitur ibi: Cor durum habebit male in novissimo, et qui amat periculum, in illo peribit *. En quod casus Scripturae, in quo homo graviter peccat, est, cum ipse in verum se immittit periculum suae salutis, pro­ trahendo usque ad mortem suam conver­ sionem ; sicut pariter verum periculum incurrit et graviter peccat, qui occasio­ nem proximam peccandi voluntarie re­ nuit removere. Omnino differt ergo casus a nostro, in quo, posito quod lex dubia non obligat, nullum est periculum trans­ grediendi legem: quia, cum eo casu non sit ea sufficienter promulgata, nullam ha­ bet virtutem obligandi. Ex hac autem doctrina S. Thomae, nempe, quod lex non habet virtutem obli­ gandi, nisi sit promulgata et innotescat, duo corollaria descendunt, quibus prae­ fata nostra Dissertatio magis solidatur: primum, quod lex dubia non obligat; se­ cundum huic annexum, quod lex incerta nequit certam obligationem inducere. — Hinc subdimus COROLLARIUM PRIMUM. LEX DUBIA NON OBLIGAT. Lex dabia obligat. 64. - Ex principio autem tam firmiter et multipliciter a D. Thoma probato, nempe, quod lex non promulgata non habet virtutem obligandi, certa descendit praefata prima conclusio, quod lex dubia non obligat. Hujusmodi conclusio proba­ tur cx eo, quod certum et exploratum communiter est inter omnes doctores, quod certitudo moralis alicujus senten- tiae, si non probatur ex aliquo certo prin­ cipio directo, probetur tamen ex alio prin­ cipio reflexo pariter certo, ut probatur primo ex can. 4 Quid culpatur, cans. 23, q. 1, ubi S. Augustinus scribit: Vir justus, Aatur., in can. Si quit aulctn, de poen., dirt 7, n 31, 41 et veq et Man.. cap. 17, η 281. So/mm, de Juatet Jure, lib. 7. qu 3. art. 2. ver· CrtAiArrim. · Abbat Panortn., in cap. Signifie Atii, de hotnic volunt , n i et cap. AA ιμΛ<κ/μ·η, etxl tit tu 2 NiArr, Conaolator-, part. 3. cap 16. · TtSttna, v. Scrnptdus. n. 2. - Swar., de Censu r. disp. 40. aect. 6, n 8. Klor., part I. tr. de jejunio 4« *> art 1. dub 7, prop. L S. Ηοηατ., in 3 %cnt.» dht. 31) art. Lqu. I. Grrtcniit9, Re< mot. general.; Reg. de Eu* char ;Opu»c. de Contractib-, part. ?, prop. 13 et de Pme parat, ad mimam et Pollut. noct, conaider.3. · Ysambert, in P-»?··, qu 19, disp 9, art 3, n 6. JoanHtt UArphonsus, in 1— 2··, disp. 309, η. Π17 et 1119. Sala», in 1·* 2··, tr. 8, sect 4, n 42 et *ect 6 n. 70. · Cornejo, tr H, dtep. 3, dub 5. JouwHrs a S. Thoma, in disp. 12. art. 4, n 13 et *eq. — 1 Eccli.. ut, 27. aeque probabilis, sive demum dubium juris ML sive tacti. Dissertatio anni 1765: Dell'uso moderato deltopinlonc probabile, cap. 5, η. 7 et seqq. si forte sub rege, homine etiam sacrilego, militet, recte potest illo jubente bellare, si vice (alias civicae) pacis ordinem ser­ vans, quod sibi jubetur, vel non esse Con- CAP. 35 III. - DB CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA. tra Dei praeceptum certum est, vel utrum sit certum non est; ita ut fortasse reum faciat regem iniquitas imperandi, inno­ centem autem militem ostendat ordo ser­ viendi ‘. Quamvis igitur subditus sit dubius ignorantia sit vere vincibilis; ideoque eo modo nequit equidem dubium deponi. Quapropter concludit Berti: Posito, quod aliud fundamentum non adest deponendi dubium , quam illa sola opinionis beni­ gnae probabilitas, minime licebit nobis illa opinione uti. Secus vero est, scribit ipsemet Berti, casu quo, praeter illam probabilitatem opinionis, aliunde se offe­ rat alia reflexa ratio , sive principium certum, quod de honestate actionis in praxi moraliter certos nos reddit: siqui­ dem tunc nostri judicii certitudo non jam rationibus illius opinionis probabilis, sed principio reflexo certo supervenienti, in­ nititur. Exemplumque affert religiosi, qui dubitans, an possit jejunium solvere ut studio operam praebeat, potest utique solvere, si urgeat superioris praeceptum, quo certus fiat posse citra culpam cibum sumere. Aliud affert exemplum de posses­ sore, qui praedium bona fide possidens, superveniente dubio licite potest posses­ sionem prosequi, si a viro docto tutus reddatur, quod nemo in dubio re legitime possessa spoliari tenetur Hinc sic con­ cludit : Procul dubio potest hoc pacto, ex de belli justitia, potest tamen licite mili­ tare ex jussu sui principis; et qua ratione? innixus principio reflexo, quod princeps habet jus certum, ut semper ac de inju­ stitia non constat, ei obtempeietur. — Probatur pariter ex cap. Dominus, de secund, nupt., ubi dicitur, quod si vir du­ bitet de morte prioris viri suae uxoris, nequit debitum petere, sed tenetur red­ dere uxori, quae non dubitans in bona fide petit; et cur? ob certum principium reflexum quod, cum uxor sit in bona fide, ipsa in dubio jus habet petendi debitum a>. du° prin65. _ Hanc doctrinam ut certam habet bUlraram P. Joannes Laurentius Berti *, qui tenet illicitum esse sequi opinionem minus tu­ tam, licet sit aeque probabilis. Sed unde id probat? probat ex falsitate duorum principiorum, quibus probabilistae licitum esse sustinent. — Primum enim est illud: Qui probabiliter agit, prudenter agit Me­ rito revera Pater Berti ait, principium hoc non esse sufficiens ad operandum cum reflexione mentis antea perplexae, fieri opinione tantum probabili; etenim, cum judicium practicum moraliter certum. — opinio adversa pro lege aeque sit proba­ Idem scribit Pater Wigandt, ordinis Prae­ bilis, certitudo de actionis honestate ad dicatorum, dicens: Probabilius est, non recte operandum necessaria nobis deinde esse peccatum operari cum conscientia non suppetit. — Alterum principium quo­ speculative dubia, habente annexum judi­ rumdam probabilistarum est hoc, quod, cium practicum de honestate operationis ·. cum utraque opinio est probabilis, homo Ratio, quia qui sic operatur, prudenter circa opinionem tutioremjudicium suspen­ judicat, in his circumstantiis se licite ct dit et, probabilitati opinionis benignae se honeste operari. Consentiunt domini Ballerini in suo innitens, operatur. Sed juste idem Pa­ ter Berti tale principium etiam repro­ opere, cui titulus: Moralium actionum re­ bat. Illud enim nequaquam de actionis gula, seu Quaestio de opinione probabili ; honestate nos certos reddere valet, cum qui,licet strenue rigidam sententiam tuean­ hujusmodi suspensio judicii sit mere vo­ tur, huic tamen doctrinae tamquam cer­ luntaria, unde excusare non potest, quin tae libenter subscribunt, dicendo: Quod .. 1 Cfr. S. XwfMS/o Contra Enattum, lib. 22, cap. 75, (ex quo fere quoad verba haec deprompta »unt). — ’ Dc theologicis Disciplinis, lib. 21, cap. 13. vers. Patroni et 64 - *JCap. Dominus, de secundis nupt., haec decernit: « Si vero aliquis vel aliqua id hactenus non servavit, [ h. e. si secundas nuptias contraxit, dum de morte prioris conju­ gis nondum constaret], et de morte prioris conjugis adhuc sibi existimat dubitandum, ei «cqq. ct capit veri- 14, proposit. 3. — Patroni. — Hrrii, 1<κ. cit-, capit 13. ’ Trnct. 2. exam. 1. quaese. 5, num 10, reap. 2. quae sibi nupsit, debitum non deneget postu­ lanti ». Cujus dicti rationem Glossa, in v. Non de neget, his verbis affert: « Et ita propter dubium, praesumitur pro matrimonio: quod fieri debet-., nisi quando dubitatur an con­ tractum sit matrimonium ». 36 LIB. I. - TRACT I. DE CONSCIENTIA. in praxi ex directis principiis minime cer· lis incertum est, ex certo reflexo princi­ pio fit omnino certum. Ipsique pariter de hoc plura adducunt exempla, et signanter illud mox supra a nobis relatum, de dubio impedimento matrimonii contracti: quo casu ajunt quod, licet ob principia directa incertum sit, an conjux dubitans possit de­ bitum reddere, nihilominus ob principium reflexum, quod ex canone ct ratione dedu­ citur. secure reddere valet. Unde conclu­ dunt . In his omnibus exemplis observan­ dum est, reflexa principia particularem quaestionem non solvere, sed incertam re­ linquere... Sola praxis certa est, eo quod principia reflexa praxis in co dubio diri­ gendae certam regulam figant. Idem scri­ bit Pater Gonet Tandem idem Pater Lector Joannes Vincendus Patutius, qui in hac controversia duplici libello strenue mihi se opposuit, id pro explorato admit­ tit: nempe quod, cum principium reflexum est certum, jam reddit actionem certe ho­ nestam. Sic enim ait in suo libello ’: Se fosse vero che nel caso d' mcertezsa della legge, la legge non vi fosse, perchi non promulgata abbastansa; oh allora s) (come acccmtai), avreste uu principio certo, se non diretlo, almeno riflesso, onde formar un dettame prudente certo di poterio cele­ brare lecitamente (loquitur de quodam con­ tractu dubie licito); uttesochè, non essendovi legge che lo proibisca, qual timor suggio potrebbevi essere di trasgredire la legge che certamente non v'i? Melius dixis­ set: quae certe non obligat; quod alias ad idem reducitur, quia lex quae non obligat, est tanquam non esset. Et sic intelligitur, quomodo judicium speculative dubium, sive probabile de ho­ nestate actionis, potest in praxi fieri mora­ liter certum. — Sed, quis objiciet, quo­ modo rationes speculative tantum proba­ biles possunt in praxi moraliter certae evadere? Hoc evenit, ut optime tradunt episcopus Abelly et P. Eusebius Amort, non ex eo quod ipsaemet rationes specu­ lative probabiles nlicujus opinionis fiunt in praxi moraliter certae: sed quia aliae sunt rationes ipsius opinionis, quae tanftoUr? tum probabiles sunt, aliae vero sunt ra­ tiones principii reflexi, quibus in praxi ultimum formatur judicium moraliter cer­ tum ex illo principio certo; et sic actio, quae speculative est tantum probabiliter honesta, in praxi certe moraliter honesta evadit. 66. - Ut ergo nostram firmemus con­ Probaim auctoriutc clusionem, nimirum, quod lex dubia non obligat, sic certo tramite arguimus: prin­ cipium a D. Thoma superius jam proba­ tum est, quod lex non habet virtutem obli­ gandi, nisi sufficienter promulgata sit et innotescat. Casu autem, quo duae opinio­ nes concurrant aequalis ponderis, tunc quidem lex nequit dici sufficienter pro­ mulgata: tunc enim sufficienter promul­ gatum est dubium an lex existât, sed non est promulgata lex; ac propterea ipsa non potest obligare. Hanc sententiam novissime Eusebius Amort, Germanus, vir doctrina undique perspicuus, tanquam certam defendit in sua morali ct scholastica Theologia, Bononiae typis data anno 1753, postquam Romae emendata fuit jussu Benedicti XIV, cui ipse auctor supplices preces dedit, ut curaret opus ante ejus publicationem a cordatis theologis Romae revideri et, ubi oportere censeret, emendari. Pontifex votis annuit, et transmisit ei aliqua menda in opere emendanda, salva tamen quaestione de opinione aeque probabili, ut videre est in ipsius opere. — Scribit Auctor, quod ubi opinio pro lege evidenter ct notabiliter probabilior non apparet, moraliter certum est legem obligantem non cxistcre: di­ cens quod Deus, juxta suam divinam Providentiam, cum ipse vult legem suam obligare, efficere tenetur ut evidenter et notabiliter probabilior appareat : Quandocumque (sic loquitur) existentia legis non , Moral action regula etp 1 · 1 Manual., pan. ?. tr. V da Act. hum rap M, queer 2· ▼ Diri. — • La caam del rtchiam all’cxime. . A 4- redditur credibilior non ipsa, moraliter certum est non dari legem... Patet ex na­ tura Providential divinae, quae, sicut tene­ tur suam religionem reddere evidenter cre­ dibiliorem, seu probabiliorem non ipsa, ita etiam (enetur suam legem reddere notabi­ liter credibiliorem, seu probabiliorem non ipsa a. Io non ipsa intelligit, non ipsa lege, dc Act. hum , cap 1. acct. 6. t ·.». ven Dietl aH· qut*. · Atnort, dr Con«c.. diap. 2, qu 5, notand. 1 et 3. — • Dc Act. hum., diwp.2. quaeeu proltgom 4 l quær. 10. CAP. III. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA 37 sed rationibus quae nobis illam notabiliter probabiliorem reddunt. — Deinde alio loco rationem adducit: quia lex stricte dubia sufficienter caret promulgatione, sine qua lex non est lex, sive non est lex obligans: In hoc casu | nempe, cum utraque opinio est aeque probabilis], moraliter certum est tam tuam esto austerus ; circa alienam, benignus4. Item Lactantius 6 scribit: Stul­ tissimi est hominis, praeceptis eorum velle parere, quae, utrum vera smt an falsa, dubitatur. non dari legem directam prohibentem.,., [quia] />/ hoc casu non datur sufficiens pro­ mulgatio legis; sed ea promulgatio est in­ separabilis ac essentialis character legum1 Addilque idem sensisse Patres: Patres, in dubio stricte tali, ubi in neutram partem inflectitur mentis sententia, relinquunt ho­ mini potestatem sequendi benigniora; ergo agnoscunt aliquod generale principium, quo possit formari prudens judicium con­ comitans vel reflexum de non existentia legis, — Et revera S. Gregorius Nazian- contra fidem, neque contra bonos mores esse convincitur (nota convincitur), indif­ ferenter est habendum ·. Quaelibet igitur zenusa, de quodam Novaliano loquens, ait: An ne juvenibus quidem viduis, propter aetatis lubricum, ineundi matrimonii pote­ statem facis? At Paulus hoc facere minime dubitavit, cujus te scilicet magistrum pro­ fiteris.,, Verum, inquis, haec minime post Baptismum. Quo argumento id confirmas? aut rem da se habere proba; aid, si id ne­ quis, ne condemnes. Quod si res dubia est, vincat humanitas et facilitas. Item S.Leo3: Sicut quaedam sunt, quae nulla possunt ratione convelli (prout sunt decalogi prae­ cepta, et sacramentorum formae, sicut explicat Glossa); ita multa sunt, quae, aut Item S. Augustinus brevibus totum quod dicimus confirmat: Quod enim neque actio nobis permissa est, modo convicti aut moraliter certi non simus, illam con­ tra fidem aut bonos mores esse — Item S. Doctor7, scribens ad Januarium, impro­ perat animos nimium timidos habere, qui in dubiis nihil rectum existimant, nisi quod Scripturae auctoritate, aut Ecclesiae tra­ ditione, aut quod pro vitae corrigendae utilitate, certum esse dignoscitur. En ejus verba : Sensi enim, saepe dolens et gemens, multas infirmorum perturbationes fleri per quorumdam fratrum contentiosam ob­ stinationem vel superstitiosam timidita­ tem; qui in rebus hujusmodi, quae neque Scripturae sanctae auctoritate, neque uni­ versalis Ecclesiae traditione, neque vitae corrigendae utilitate, ad certum possunt terminum pervenire..., tam litigiosas exci­ tant quaestiones, ut, nisi quod ipsifaciunt, nihil rectum existiment. — His accedit S. Basilius a>, qui, de quibusdam loquens, qui juramentum quoddam a se praestitum invalidum fuisse autumabant, ita scripsit: pro necessitate temporum, aut pro consi­ Consideranda autem sunt, et species jurisderatione aetatum, oporteat temperari: illa jurandi, et verba, et animus quo jurave­ consideratione semper servata, ut in iis runt, et sigillatim quae verbis addita fue­ quae vel dubia fuerint aut obscura, td no­ runt; adeo u(t si nulla prorsus sit rei verimus sequendum, quod nec praeceptis leniendae ratio, tales omnino dimittendi evangelicis contrarium, nec decretis san­ sint8. Dixit igitur tum dumtaxat dimit­ ctorum Patrum inveniatur adversum. Di­ tendos (sive non audiendos) esse, cum cit sequendum; nam praelati subditis per­ nulla penitus favens benigna ratio eis sub- mittere debent, ut possint opinionibus mi­ nus rigidis uti, ubi illae nec Evangelio, nec Patrum doctrinis adversantur, juxta illud Chrysostomi documentum: Circa vi- esset. — Item accedit S. Bernardus, qui, generice loquendo de rebus in utramque partem disputatis, ad Hugonem S. Victo­ ris sic scribit: Sane, ibi unusquisque in Dico 2· — · Orat. 39. 19 — ■ Can Sicut quaedam, Matth (inter opera) Chrytotlomi spuria), homil 4J. ad cap xxtii Malth., quod fere concordat. — · Div imti· lut., lib 3, cap. 27. — · Ad inqulslt Januarii, lib. I (eirt Epiit SI), cap. 2, n ? — ’ Loc cit., n J. — · Epi>t 188 1 Loc. cit.. ditp. 2, quaeflL 5. in Sancta lumina n. 18 et dist 14. Cfr ap. Migne S Leon. Epht. 167. ad Rustic in proocm., quae fere ad verba in Decreto describitur. — * Can Allicant, cau». 26, qu 7. Cfr Opu» imperfect, in 66 - Ό Melius forte ct rectius sic dicetur S. Basilius dc quibusdam loquitur, · qui jurant can. I, n. 10. se ordinationem non accepturos, ejurantes, ne cogantur pejerare » 38 Lin. î. - TRACT. 1 sensu securus abundat, ubi aut certae rationi, aut non contemnendae auctoritati, quod sentitur, non obviat Ait itaque S. Doctor quemque tuto procedere, eas opiniones sequendo, quae certae rationi aut auctoritati, quae sit tanti momenti, ut nemo ab illa desciscere possit, se non oppo­ nunt. — His addendus S. Bona ventura, qui, de votis agens, super quibus Papa dispen­ sare possit, tres in medium adducit opi­ niones; et deinde concludit: Quae istarum trium opinionum sit verior, fateor me ne­ scire; et satis potest quaelibet sustineri... Si quis tamen velit hanc ultimam acce­ ptare, non occurrit ei inconveniens mani­ festum * Non ait praeferendam esse tutio­ rem, sed quamlibet earum sustineri posse et acceptari. Audiamus insuper Melchiorem Canum, qui, impugnando sententiam Scoti obligan­ tis peccatores omnibus diebus festivis ad contritionis actum producendum % scri­ psit: Jus humanum nullum est, aut evangelicum, quo hoc praeceptum asseratur; proferant, et tacebimus *. Et subdit; Quo­ niam ignoro, unde ad hanc opinionem doctores illi venerint, libere possum, quod non satis explorate perceptum sil et cogm tum, sine ulla dubitatione negare 4 Idem sensisse Scotum, certum videtur, ubi de quadam opinione scripsit: Cum multis sit probabilior pars negativa, non sine pec­ cato aliquis se exponit dubio, sequendo affirmativam minus probabilem ‘ '. Ergo juxta Scotum, qui sequitur opinionem ae­ que probabilem, non peccat. — Idem pari­ ter scripsit card. Lambertinus,deinde crea tus Pontifex sub nomine Benedicti XIV, dicens: Non si debbono porre leganti, quando non vi i una chiara legge che gl imponga 67 - Sed deveniamus nunc ad rationes ... ·. intrinsecas nostrae sententiae: pro quibus, rem ex suis principiis, Angelico Doctore sno Probatur FAtioae * Ep Λ0 Hui di ** Viet ·<« UacC. de ÜAptum cap. V ο IX — · in I. diât * art- 2. qu 3. — · Reject, de Pomâ. part 4, cond X — · Loc dt. part. 4 ». I . A<1 ultimam — · XoUficax. tom. 4. noU( IX Cir h Cfr de hac Scoti allegatione notam b. ad num. tO * Sectu.· haei dicit m -t, disl. It, qit 0, >/. 2. De Ium. ct Jure. 67. Verba Gcrsonii, de Vita spirit., led. 2, vers. Lex divina, sunt haec: « Deus se solo non obligat creaturam rationalem, nisi per notificationcm suae rationis rectae, respectu partium contradictionis se habet lib. 1. qu. 1, art di«p. 3, n. 47. - 4. — « Ctyp.. part. 2. tr. 6. de Lefib-, PahdiHi, Iui caqka del Protablitimo. \ 5. dictantis et volentis creaturam sic teneri seu ligari... Nec recta ratio sine voluntate, nec e contra, sunt in Deo obligationis comple­ mentum ». 40 LIB. Ι· - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. diversimode; quandoque enim non indi· natur magis ad unum, quam ad aliud; vel propter defectum moventium, sicut in illis problematibus, de quibus rationes non habemus; vel propter apparentem aequa­ litatem eorum, quae movent ad utramque partem: et ista est dubitantis dispositio, qui fluctuat inter duas partes contradi­ ctionis'. Idemque alibi brevius docet: Inter aequalitatem etiam rationum et argumen­ torum, soli dubio est locus a>. Pater Berti praeterea inquit quod, sicut statera tam in aequilibrio est cum ei nul­ lum pondus imponitur, quam cum aequalia imponuntur onera; eodem modo, cum duae probabiles opiniones occurrunt, ipsae adeo judicium suspendunt, ac si nulla ex utra­ que parte probabilitas cxisteret: In aequi­ librio manet lanx, sive nullum neutri parti, sive utrique onus aequale impona­ tur Idem dicunt Pater Gonet, Vasquez % Lacroix <4 et communiter omnes probabilistae et probabilioristae. Idemque tan­ dem fatetur idem Pater Patutius, his ver­ bis ·: Immota manet libra, in cujus utraque lance aequale pondus collocatur; nec ad unam inflectitur partem nec ad aliam. Et alibi confirmat4 Essendo évidente che due opinioni contraddittorie, egualmente pro­ babili, non possono se non generare il dubbio. Itaque respectu ad nostram con­ troversiam, in qua de duabus opinionibus aeque probabilibus agitur, dici non valet probabilem legis notitiam sufficere ad eam ‘ De Verily qu. 14, an. 1 corp. — * Lib 21, cap. 14, prop. 3. ver·. Pratctdtnii. ■ Genet, Manual-, part 2, tr 3. de Act. hum cap 16. v. f, vert. Quatrft P — 1 Brevi» 6S. - a' Alterum hunc textum apud S.Thomam reperire nequivi ; neque aliud videtur esse quam praecedentis textus summarium; idque ex eo liquet, quod S. 2\lphonsus eum deprompsit ex Palutio, Rrev. Instruet de Reg proxima, cap 3, arg. 3; Patutius autem tex­ tum hunc allegat tamquam ex Op.Je Ver it., qu 14, art I, ubi revera non alius habetur textus, nisi qui prior a S. Alphonso relatus est; igitur S Doctor a Palutio deceptus est ’υ Vasquez hanc camdem doctrinam in­ nuit tantum, dum in 2ar, disp. 65, cap. 1, n 4, scribit · PotesL.. aliquis intellectus du­ pliciter dubius esse dc aliqua re primum, si utramqut partem contradictionis quis appre­ hendat, < t rationibus adductis, conetur cognoconveni· miam inter extrema in aliqua promulgatam efficiendam. Eo enim casu, neutiquam notitia sufficiens ad legem pro­ mulgandam habetur; sed tantum ad pro­ mulgandum dubium sive meram haesita­ tionem, an adsit lex vel non; quandoqui­ dem, cum duae aequalis ponderis opiniones concurrunt, evenit (ut diximus) nullam earum pondus habere. 69. - Objicit ΙΓ, et ait aliam esse pro­ Objtdttf mulgationem legis, aliam legis divulga­ secundo tionem, sive notitiam privatam quam sub­ diti de lege recipiunt; lex enim, cum jam promulgata fuit, sine hac notitia a subditis accepta, eos obstringendi virtutem habet. Subdit autem quod omnes leges, sive humanae, sive divinae, jam satis promul­ gatae fuerunt. — Et primo loco, de huma­ nis legibus loquens, dicit, hae ut obligent, suflicere quod communitati, per banditores aut per affixionem scripturae in publicis locis, promulgatae fuerint. Concedimus quod, ut lex humana vim RespooJ lex comat; habeat obligandi, sat est ut communitati niiAti pro­ mulgat* o promulgetur; nec, ut notitia ad quemcum­ bligat. que perveniat subditum, requiritur. Sed Quorua advertendum, quod id valet tantum quoad seniu. materiale legis objectum, quod a lege prae­ ceptum aut vetitum fuerit ; non tamen quoad conscientiae obligationem legem servandi. — Me explico. Si v. gr. quaedam fuerit lex promulgata, qua invalidus con­ tractus aliquis, sine aliquibus solemnitatibus initus, declaratur ; tunc subditus, licet legem ignoret, tenetur tamen, cum de illa Instruet, de regula proxitn., cap. 3, arg· 2. — 4 La causa del Probabillamo, $ 4. Patutius, La causa del Probabtllvno, $ 2. parte illius, et tamen in neutra illam inve­ niat ». Croix, lib. 1, η. 265, partim tantum tenet doctrinam a S. Alphonso hic propugnatam; eam scilicet restringit ad argumenta similia : « Motiva similia, inquit, et aequalia se perfecte elidunt, id est, si vis movendi unius sit aequa­ lis vi movendi alterius, et ob similem ac sibi mutuo directe oppositam rationem moveant, neutrum retinet vim simpliciter promovendi intellectum, quia quidquid affertur pro una parte, cognoscitur habere aliud aequale pror­ sus simile contrarium, ergo intellectus fiet immotus, sicut si duo pondera plane similia sint in lancibus, aut si duo equi fortes tra­ hunt in oppositas partes, reddunt libram vel currum immotum ·. CAP. HI. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA. notitiam accipit, stare praescripto legis jubentis, contractum habendum esse uti irritum, aut aliquam poenam solvendam fore: nam in foro externo, cum lex jam promulgata fuerit, omnes eam scire prae­ sumuntur. Respectu vero conscientiae, profecto minime peccat qui legem illam sibi ignotam non servat; modo ob suam negligentiam non scivisse acciderit. Sic· que intelligitur textus S. Thomae a Patre Patutio adductus: Illi, coram quibus lex non promulgatur, obligantur ad legem observandam, in quantum in eorum noti­ tiam devenit per alios, vel devenire potest, promulgatione facta L Tb vel devenire potest intelligitur, in quantum legis notitia subditis pervenire poterat, et ob eorum negligentiam non pervenerit; nam alioquin, si eorum ignorantia fuerit inculpa­ bilis, legem non servando minime peccant. Ita relatum textum recte explicat Cujetanus *, dicens eos tantum reos offensae legis esse, qui eam nesciunt: vel quia no­ luerunt, vel quia neglexerunt facere quod in eis erat ad sciendum. Alioquin, absen­ tes nescii promulgatae legis non ligantur. Propter quod... accusari nec apud Deum nec apud homines ignorantiae possunt. Idemque scribunt Petrus Collet ° et Pater Franciscus Suarez 4. — Adduntque idem Pater Suarez 6, Aravius6, Tapia \ Castropalaus®, Gregorius Martinez®, Sanchezl0, Villalobos n, Salmant. B, non tantum eos reputandos esse nescios, qui legem omnino ignorant ; sed etiam illos, qui post debitam diligentiam de ea dubitant a>: lex enim (ut diximus) non ligat, nisi subditis appli­ cetur per certam, non autem dubiam no­ titiam. Idque traditur ab eodem S. Thoma, qui docet : Nullus ligatur per praeceptum aliquod, nisi mediante scientia illius prae­ cepti ie. Sed de hoc textu infra latius disse­ rendum erit. 41 70. - Sic de humanis legibus. Loquens Objecuo autem Pater Patutius de legibus divinis, “* J? dicit ipsas jam ab aeterno promulgatas fuisse, et usque ab aeterno perfectam obli­ gandi habuisse virtutem, priusquam crea­ turae legem audirent ac cognoscerent. Idque procedere ait ex eo, quod lex aeter­ na habet ab aeterno promulgationem cau­ salem, virtualem et eminentem, quae dein­ de in tempore formalem etiam promul­ gationem infert. Hoc deducit ex verbis S. Thomae, qui ait : Dicendum quod pro­ mulgatio fit et verbo et scripto; et utroque modo lex aeterna habet promulgationem ex parte Deipromulgantis,quia et verbum divinum est aeternum, et scriptura libri vitae est aeterna; sed ex parte creaturae audientis aut inspicientis, non potest esse promulgatio aeterna u. — Verumtamen ego assero (idque clare probabo), quod lex aeterna, respectu hominum, non est ,c,° propria lex. Propria enim lex quoad ipsos est lex naturalis; quae, licet sit partici­ patio legis aeternae, ipsa tamen est ea quae proprie homines ligat, cum lex na­ turalis tantum hominibus promulgetur et rationis lumine applicetur. Saltem dico (prout alii theologi loquuntur), quod lex aeterna, quamvis in se vim habuerit obli­ gandi in actu primo; attamen non fuit lex obligans actualiter et in actu secundo, donec fuerit proposita, et per ejus cogni­ tionem creaturis applicata: sicque asse­ veranter ajo a S. Thoma et ab omnibus theologis doceri. En quomodo loquitur Duvallius: Po­ stremo dubitabis an ipsa lex [aeterna] semper habuerit et habeat veram et pro­ priam rationem legis ? Respondeo, tn tem­ pore, quando productae sunt creaturae, habere de facto rationem verae legis; siqui­ dem vere et proprie omnibus creaturis, tamquam subditis, fuit et est indita et im- — · In I— 2-, qu. 90, • In I·* 2··, qu. 96. art. 4. dub. 15, conci. 4. — * Dccal.. art. 4, ad 2··. — · Institut , tr. de Lcgib., cnp. I, ari. 2» obj 2, resp — ' De Legib., Ilb. 3, cap. 17, n. 12 et 13. — lib. 1. cap. 10, n. 32. — 41 Sum., part. 1, tr. I, diffle. 24. n. 2. - * Tr. 11, de Lcgib.. cap 2, n. 110. — ° De Vcrit., 1 De Censur., disp 40, sect. 5, n. 14. — · In 1·“ 2 *·, qu. 97. disp. 3. sect. 3. difT. 3. η. 31. — ’ Catena, lib. 4, de Legib, qu. 15, art. 2, n. 1. — · Tr. I» disp. 3, panel. 7. n 1. — qu. 17 art 3. — Patutlu*, La causa del Probabitîsmo. ver». Dalle umanc et vers. Lao ndc que' ttoloRi. 14 1· 2··, qu. 9|. Art. 1, nd 2"*. 69 Auctores hic allegati non expressis verbis asserunt habendos esse ut nescios legis, cos qui, facta diligentia,de ipsa lege dubitant; sed negant eos tvneri ad legem servandam ; quod utique eosdem pares efficit illis, qui le­ gem prorsus nesciunt. * 1· 2··, qu. 90. ΑΓΙ. 4, Ad ·. ·. * rCTPosj 2, — 42 LIB. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. posita; si tamen ab aeterno spectetur, di­ quam regulam humanae voluntatis, sed cendum est eam non esse vere et proprie potius esse rationem Det. En ejus verba: legem, sed tantum aliquid quod se habeat Regula autem voluntatis humanae est instar legis. Deinde rationem assignat: duplex Una propinqua et homogenea, Tum, quia de ratione verae legis est, ut scilicet ipsa humana ratio; alia vero est imponatur et promulgetur subditis; nulli prima regula, scilicet lex aeterna, quae autem fuerunt subditi ab aeterno...; tum, est quasi ratio Det * Nec obstant verba quia lex in universum essentialiter est ejusdem S. Doctoris, supra relata: Lex regula quaedam practica; haec autem re aeterna habet promulgationem ex parte gula non potuit imponi Verbo et Spiritui Dei promulgantis c. Nam ibidem jam Sancto, quia ipsimet sunt regula et recti­ subdit S. Doctor: Sed ex parte creaturae tudo ipsa *. — Idem scribit Petrus de audientis aut inspicientis, non potest esse Lorea Lex aeterna non est principium et promulgatio aeterna. — Nunc quaero, ratio agendi alicui, qui legi subditus sit, ne­ quaenam divinae legis promulgatio est que est illi regula proxima suarum actio­ illa quae homines ligat ? Promulgatio ex num; st d est ratio agendi ipsi Deo, et regu­ parte Dei, aut promulgatio ex parte crea­ la divinarum operationum, qua mundum turae? Id declarat idem S. Thomas loco gubernat; si cui ergo esset lex, esset Deo... ubi dixit quod, ut lex virtutem obligandi Si quo modo autem lex aeterna respicit obtineat..., oportet quod applicetur homini­ creaturas, remote respicit, quatenus a Deo bus... Talis autem applicatio fit per hoc, moventur et gubernantur; non vero quia quod in notitiam eorum deducitur ex ipsa sit imperium in creaturas latum, aut quia promulgatione \ Et deinde objiciens sibi proponatur ipsis ut regit la,qua suas actio­ (ad primum), legem naturalem non indi­ nes mensurare et componere possint. Et gere promulgatione, respondet quod pro­ loquens de verbis illis S. Thomae: et verbo, mulgatio legis naturae est ex hoc ipso, dicit: Expressio illa in verbo divino aeter­ quod Deus eam mentibus hominum inse­ na fuit in ipso Deo necessitate naturae ruit naturaliter cognoscendam. Nunc ar­ facta, ct non relata ad aliquas creaturas, guo: Si verum esset, quod S. Thomas sen­ quod promulgatio legis requirit; semper sisset legem aeternam, eo quod aeternam enim promulgatio legis ad subditos re­ promulgationem habet, ab aeterno homi­ fertur *. Idem scribit Lud. Montcsinus: nes obligasse, priusquam ipsi legem co­ Resp., hujusmodi legem aeternam promul­ gnoscerent, utique ob hanc rationem re­ gatam esse ab aeterno ipsimet Deo... Deus spondisset, legem naturalem, quae legis sibimet est lex et sibi est regula..; et ita aeternae participatio est, promulgatione inlelligtmus nos Deum sibi promulgare le­ non indigere: sed ipse respondit, promul­ gem ·. Idem scribit Jod. Lorichius, loquens gationem legis naturae fieri, cum ipsa ab de lege aeterna: Hac lege, Deus omnia hominibus naturali lumine cognoscitur. ordinal ad seipsum... Et est promulgata Nec aliter respondere poterat ; cum prius apud ipsum ab aeterno,..; hominibus autem in eodem articulo firmiter statuerit, quampromulgatur quando eis innotuit, et sem­ cumque legem vim obligandi non habere, per innotescit4. Quomodo autem his doc­ nisi in notitiam hominum ex promulga­ trinis conciliari potest quod asserit Pater tione deducatur. Patutius, nempe: legem aeternam ab ae­ Adde id, quod tradit S. Thomas alio terno perfectam obligandi habuisse virtu­ loco, ubi quaerens: Utrum sil in nobis tem, priusquam creaturae legem audirent aliqua lex naturalis? sic respondet: Di­ cendum quod... lex, cum sit regula et ac cognoscerent? Praefatis aliorum doctrinis congruit id mensura, dupliciter potest esse in aliquo: quod in alio loco docet ipse S. Thomas, uno modo, sicut in regulante et mensu­ dicens legem aeternam non esse propin- rante ; alio modo, sicut in regulato et » tn I- 2·*. de Lcgib.. qu. 2, de Le. urtjc. 4 corpurr. CAI·. III. - OF. CONSCIENTIA PROBABILI. mensurato, quia, in quantum participat aliquid de regula,., sic regulatur Et talis participatio legis aeternae in ratio­ nali creatura lex naturalis dicitur 1 Igi lur S. Doctor distinguit hic legem aeter­ nam a naturali, et docet quod lex aeterna respicit Deum regulantem, lex autem na­ turalis respicit hominem regulalum, et quoniam lex naturalis est legis aeternae participatio, ideo in quantum participat aliquid de regula [per legem naturalem , s/i regulatur. — Ideo in tantum lex ae­ terna homines ligat, in quantum ipsa ho­ minibus per legem naturalem participa­ tur, eisque promulgatione innotescit; prout dicit Du vallius : Quaeres., quomodo nobis innotescit lex illa aeterna, quod idem est ac si quaereretur quomodo promulgatur . Dico eam, ut est in creaturis tamquam subditis, per alias leges nobis innotescere, quippe cum leges illae sint ipsius parti­ cipationes Idem scribit Franciscus de Arauxo: Cum lex aeterna non obliget creaturas rationales, nisi mediante lege naturali, vel positiva divina vel humana, ad istarum promulgationem illa quoque sufficienter promulgatur J. Lex igitur quae hominem ligat est tantum lex naturalis; quia ipsa tantum potest esse homini re­ gula et mensura, qua reguletur ct men­ suretur. Praeterea, quamvis admittamus, legem aeternam esse propriam legem respectu etiam hominum, atque habere vim in actu primo eos obligandi, quid inde? — Equi­ dem aeterna lex non ligat in actu secundo, quousque creaturis non promulgetur, et per ejus cognitionem applicetur Sapienter id tradit card. Gotti: Sequitur quod lex • 1·?··. qu ‘X’ Art. 2 corp. - 'In I ·2·*. de Leg»b., - MORALE SVSTF.MA. 43 aeterna ab aeterno in actu secundo nemi­ nem obligaret, non ex defectu virtutis, sed ex defectu termini... Ita ab aeterno fuit lex in mente Dei concepta, quamvis pro aeterno non promulganda, nec im­ plenda f nec in actu secundo obligans... Fuit tamen ab aeterno lex; quia ad ra­ tionem legis satis est, ut vim habeat obh gandi, quamvis nondum liget, quia non­ dum applicata et promulgata 4. Notentur verba : quamvis nondum liget, quia non­ dum applicata et promulgata. Idem scri­ psit Tournely Continuator ·: Quia tamen lex aeterna ante cr< alutarum existentiam vere et stricte obligans non fuit, cum nihil esset ad extra quod ea obligaretur ; palam est, rationem plenam et completam legis tunc tantum ei competere potuisse, cum extrierunt creaturae, quibus intimata fuit ac promulgata, aut saltem quat impres­ sione ipsius ordinar i ac mover/ coeperunt. Idem dixit Pater Cuniliati: Legis., viola­ tores non sunt illi, quibus nondum lex innotuit °. instat Pater Patulius, dicens: Sed si lex aeterna fuit vera lex, antequam ho­ mines eam cognoscerent, vere, priusquam lex ipsis innotesceret, homines obligavit, cum sit essentialis proprietas cujuscumque legis obligare a . Et pro se citat car­ dinalem Gotti, qui dicit legem aeternam veram fuisse legem, ac propterea ab ae­ terno vim habuisse obligandi. — Respon­ deo, et distinguo: Alia est proprietas legis promulgatae, alia legis non promulgatae Proprietas legis promulgatae est perfecte obligandi actuiiliter et in actu secundo. Proprietas autem legis non promulgatae est obligandi imperfecte tantum, in actu n, 1.1 - 1 Ik Lefib cap 2 qu. 11 f. — · Theol mer , tract. I, capit, '2 1 1 num. S. · Corn, lor. cit num. 10 qu. 2, de Lege Aeterna, v. Quatre* rurw. — · In I* V ·. qu. ‘N, disp. L»cct. 5, n. — « Torn. ir. 5. qu. 2. dub. I. et 11 70. - " Patulius in suo opere: La caiiMi det Probabitismo etc., * 2, vers. Laonde. dixerat quidem legi aeternae vim inessc adaequatam subditos obligandi ; non tamen asseruerat homines vere obligari antequam existèrent vel cis lex innotesceret; vehemen­ ter enim in altero opusculo: Osscrvu:iom tea logiche, o d, n. 0 ct (>, queritur quod sibi S. Alphonsus id tribuerit, sed η 6 <7 9, cxpli < at legem aeternam solum habuisse abactei no im promulgationem. quae sit sufficiens m sii vere et proprie lex, ct ab aeterno vim obligandi accepisse Et n. 13, allegat cardi­ nalem Gotti, dicentem legem aeternam esse proprie et vere legem; promulgationem au­ tem aliud non esso, nisi conditionem ut lex in actu secundo obliget: ideoque legem aeter­ nam non fuisse in actu secundo obligatoriam ab aeterno, defectu termini, non virtutis. S. AI phonstis Limen Patutii querelis respondit in Dissertat. /b ITuso moderato anni 17<Λ cap t. ir ·> > L1B. J. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. primo; lex enim non promulgata habet spensabihter, ut subditis promulgatione siquidem in se vim intrinsecam obligandi, proponatur Idcirco postmodum scripsit, sed dumtaxat in futuro, pro tempore quo ut supra, quod lex aeterna fuit ab aeterno ipsa intimata et per notitiam applicata fue­ lex, quamvis nondum liget, quia nondum rit; donec vero non fuerit applicata, ipsa applicata et promulgata. Idemque scripsit, non obligat, nec virtutem habet actua­ ut vidimus, Contin. Tournely, loquens de liter obligandi: Ad hoc quod lex (docet lege aeterna: Palam est, rationem ple­ Angelicus Doctor) virtutem obligandi obti­ nam et completam legis tunc tantum ei neat..., oportet quod applicetur hominibus, competere potuisse, cum extitertint crea qui secundum eam regulari debent — turae, quibus intimata fuit ac promul­ Nihil autem obstat quod scribit cardina­ gata 4. Idem scripsit Silvius: Actualiter lis Gotti, dicens legem aeternam, etsi ho­ I lex naturae]... unicuique promulgatur, mini non adhuc promulgatam, vim obli­ quando cognitionem a Deo accipit dictan­ gandi habere. Nam S. Thomas loquitur de tem, quid juxta rectam rationem natura­ vi actuali obligandi etiam in actu se­ lem sit amplectendum, quid fugiendum a. cundo; Gotti autem loquitur de vi obli­ 71. - Objicit IIP Pater Patutius et ait: gandi tantum in actu primo: hoc quidem Lex naturalis promulgatur in habitu? cum importat obligare in actu primo, nempe Deus animam creat eamque in corpus in­ quod lex apta sit ad actualiter obligan­ fundit, quia tunc in ea lumen rationis im­ dum cum promulgabitur, sed non ante primit. Ex quo infert Patutius, hominem promulgationem: sicut ignis in se vim ligari a lege usque ab ipsius conceptione: habet comburendi, sed non comburit Deus enim, cum legem in anima imprimit, actualiter, nisi postquam rei urendae ap­ tum illam promulgat Et hic citat pro plicetur. En quomodo nos instruit idem se textum S. Thomae: Promulgatio legis card. Gotti, de lege aeterna loquens: Ita naturae est ex hoc ipso, quod Deus eam ab aeterno fuit lex in mente Dei concepta, mentibus hominum inseruit naturaliter quamvis pro aeterno non promulganda cognoscendam ·. Respondetur: Ad men­ Quando lex natura nec implenda, nec in actu secundo obii tem S. Thomae indagandam, observare Hi promul­ gans... Et hoc modo, cum ab aeterno non oportet id quod S. Doctor in articuli cor­ getur. fuerit creatura quam obligaret et cui ap­ pore scribit. Ibi docet legem imponi per plicaretur, ab aeterno actu non obligavit. modum regulae et mensurae; unde ait Fuit tamen ab aeterno lex, quia ad ra­ quod, ut lex virtutem habeat obligandi, tionem legis, satis est ut vim habeat obli­ opus est ut ipsa applicetur hominibus, qui gandi, quamvis nondum liget, quia non­ secundum eam regulari debent: talis autem dum applicata et promulgata *. applicatio (subdit) fit per hoc, quod in no­ Nec potest dici quod lex aeterna ab titiam eorum deducitur ex ipsa promul­ aeterno non obligavit ex defectu termini, gatione. Lex igitur, juxta S. Thomam, tunc nempe quia creatura ab aeterno non ade­ homines ligat, cum eis applicatur per ejus rat. Nam non ideo tantum lex aeterna notitiam sive cognitionem. — Cum autem creaturam ab aeterno non obligavit, quia dicit promulgationem legis esse ex hoc ipsa ab aeterno non existebat; sed etiam ipso, quod Deus eam... inseruit naturali­ quia lex nequibat creaturam actualiter in ter cognoscendam; id sine dubio, ne veli­ actu secundo obligare, priusquam illi ap mus S. Doctorcm in eodem articulo sibi plicata et promulgata esset. Dixerat jam contradixisse, intelligendum, quod lex tunc alibi card. Gotti quod, ut lex in actu se­ revera promulgatur et virtutem obtinet cundo obliget,... requiritur quidem indi- obligandi, cum actualiter applicatur et co1 1· Î*· qu. 90. art. 4. corp. — · lorn. 2, tr. 5. qu. 2» Jab 1, a. IX — ■ Loc.ciu qu-I . dub. 3, n. 21. — * De Legib 71. - Patutius dicit quidem. Osscrv. teol, \ 5, n. 12 ft 14, legem naturalem sufficienter promulgari in ipsn infusione animae In corpus; cap. 2, qu. 3, !.(.-· In 1** 2··. qu. 90, art. 4, quaer. 1, L I. — sed non colligit inde hominem ex tunc ad le­ gem obligari; quin imo docet legem actu co­ gnosci, cum homo ad rationis usum pervenerit. CAP. III. - DE CONSCIENTIA PKOHAIlll.l - MORALE SYSTEMA. gnoscitur. Idcirco idem Angelicus alibi ' dixit : Sed ex parte creaturae audientis aid utitur, eam intueri necesse habet*. Et quod inspicientis, non potest esse promulgatio aeterna. Tune igitur lex promulgatur, cum creatura legem audit per vocem Ecclesiae, aut inspicit per lumen rationis. Hinc4 ait, legem naturae non aliud esse nisi lumen Isuper nos signatum | rationis naturalis, quo discernimus quid sit bonum, et quid malum. Hoc autem lumen, quo discerni­ Lex ista est quaedam revelatio ac proprie dicta declaratio creaturae rationali facta, per quam illa cognoscit quid Deus de certis rebus judicet, ad quas vel praestandas vel omittendas ipse creaturam obligare vult, ut ea digna reddatur ad vitam aeternam. dixit Joan. Gersonius notabilibus verbis: Hinc, tali definitione divinae legis posita, subjungit: Necesse est, dari manifestatio­ mus bonum et malum, et in quo lex natu­ ralis consistit, inquit S. Antoninus, non prius ostendere homini bona et mala, quam homo usum rationis habeat: Nota diligenter (verba S. Antonini) secundum B. Thomam..., nem ordinationis ac voluntatis Dei; nam per solam suam ordinationem aut per solam suam voluntatem, nondum potest Deus absolute creaturae imponere obliga­ tionem: sed ad hoc opus est, ut ei commu­ quod istud lumen legis naturalis non osten­ nicet notitiam unius aeque ac alterius. Ex dit homini quae sint bona, quousque perve­ quo liquet immediate deducibilis conclusio, niatur ad usum rationis ·. Ergo lex natu­ creaturam rationalem non posse esse in­ ralis non promulgatur homini, nisi cum dignam amicitia Dei, nec proprie peccato ipse ad rationis usum pervenit. Unde con­ obnoxiam, nisi dum sciens, volens ac cludendum quod, proprie ct stricte loquen­ libera ponit actionem sibi prohibitam aut do, in infusione animae non jam inseritur omittit rem praeceptam b>. Ergo, ex Ger- lex; sed inseritur lumen, quo lex cogno­ scenda erit ab homine, cum pervenerit ad usum rationis; sive inseritur potentia, capacitas, sive habilitas ad legem cogno­ scendam tempore usus rationis. Et tunc, cum homo legem cognoscet, lex ei per­ fecte et vere promulgabitur eumque liga­ bit; alioquin, usquedum lex non deducitur in hominis notitiam ex promulgatione, docet S. Thomas, legem virtutem obligan­ di non obtinere. — Accedit id quod scribit Dominicus Soto, quod lex applicari... ne­ sonio, nec etiam potest Deus homini prae­ cipere observantiam legis, quam prius ipsi non manifestavit. Nec obest quod dicit S. Thomas5, nem­ pe, quod lex naturalis inest homini usque a sua pueritia ; nam ipsemet S. Doctor ibidem ait legem esse proprie actum, non habitum. Ratio est, quia lex consistit in actu quo lex enuntiatur, mediante ratio­ nis dictamine praescribente quid agendum et quid fugiendum. Ita apposite scribit Silvius: Lex naturalis est actus rationis, quit, nisiper ejus notitiam; nam qui regula actuale scilicet judicium, et dictamen ra- 1 Loc. cit., qu.91, art. 1, ad 2—. — · Loc cit., qu. 91t art. 2, corp. — 1 Part. L Ut. 13, cap. 2, S 3· '*«·· Λ*"· h) Textus genuinus Gersonii, de Vita spi­ rit., lcd. 2, vers. Lex divina et scq., ita sonat: • Lex divina praeceptoria est signum verum revelatum creaturae rationali, quod est notificativum rectae rationis divinae, volentis te­ neri illam creaturam seu ligari ad aliquid agendum vel non agendum, pro dignilicatione ejus ad aeternam vitam consequendam et dam­ nationem evitandam ». Alter vero textus iste est · Deus se solo non obligat creaturam ra­ tionalem, nisi per notifient ionem suae rationis rectae, dictantis et volentis creaturam sic te­ neri seu ligari... Quod autem creatura ratio­ nalis non proprie obligetur, nisi per notificationem quali m praediximus, apparet, quia nisi sic dicatur, esse possibile naturaliter fa­ tiota. — · De Juti, et Jure. lib. I, qu. L art. 2*·. qu· ‘U· »«· L ad 3·* et ία corp. tuos et insensatos obligari; immo nulla vide­ retur ratio, cur non etiam brutis talis obligatio posset imponi, cujus transgressio esset impulabilis ad poenam aut praemium, quod nullus concessit... Ex quo protinus eliciendum videtur corollario, quod nulla creatura rationalis potest esse indigna Deo, tamquam proprie peccatrix, absque commissione vel omissione libera rei illicitae, ad cujus oppositum erat obligata... Se­ quitur in descriptione .quod est notifientii*um divinae rationis rectae, volentis teneri illam creaturam vel ligari..., quia nec recta ratio sine voluntate, nec e contra,sunt in Dcoobligationiscomplementum. Praeterea quantumcumque notilicetur voluntas sui superioris, nisi per illam velit ligare, non consurgit obligatio ». 4ô LIB. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA famis practicae. Quia omnis lex habet se matur in homine rationis dictamen, eum per modum enuntiationis: enuntiatio au­ obligans ad legem. tem est quidam actus — Vis obligationis Nec aliter sentit Silvius, dum ait4, juxta non est simpliciter ex cognitione, quatenus verba S. Thomae, legem naturalem inseri est talis aut talis~. Sed ex dictaminc ra­ in homine, cum anima in eum infunditur. tionis praescribentis ea, quae secundum Nam ibidem difficultatem agnoscit quo­ se bona sunt et agenda, aut prohibentis modo, per illam habitualem legis insertio­ ea, quae secundum se sunt mala et fu­ nem, possit homo ligari, quin prius ei lex gienda *. Id explicat diffusius card. Gotti, manifestata fuerit ; et propterea subdit : dicens: Ex his patet, nos loqui de lege Ideo addendum est, legem naturalem quasi naturali, ut in actu secundo denuntiante, promulgari in habitu, eo ipso quod Deus in quo essentia legis consistit, quae se illam mentibus hominum imprimit.,. Actuahabet per modum denuntiationis. Quod si hter autem tunc unicuique promulgatur, sumamus legem naturalem in actu primo, quando cognitionem a Deo accipit dictan­ sic in virtute et quodammodo habitu lex tem, quid juxta rectam rationem natura­ naturalis est, etiam dum quis actu prin­ lem sit amplectendum, quid fugiendum. cipia ejus non considerat, cum semper Itaque Silvius hanc primam legis inser­ maneat in intellectu lumen rationis, quod tionem in homine dum concipitur, appellat simul cum natura unicuique rationali unam quasi promulgationem in habitu; creaturae Deus indidit ex quo, si usu vocat autem absolute promulgationem, rationis polleat, potest formare judicium illam quae actualiter fit, cum homini inno­ et dicta men de agendis vel omittendis 8. tescit lex qua regulari debet. Certe igitur, Itaque card. Gotti distinguit legem natu­ id proferens, intendit dicere quod illa im­ ralem in actu primo, et in actu secundo; pressio in homine facta, antequam homo et ait, quod lex naturalis, considerata in actualiter legem cognoscat, non est suffi­ actu primo atque in habitu, consistit in ciens ad eum obligandum; quapropter sub­ illo habituali rationis lumine, quod nobis jungit: ideo addendum est, etc. — Et po­ cum natura inseritur: quo lumine deinde stea dicit actualem promulgationem tum practicum formatur dictamen, tempore fieri, cum homo legis cognitionem accipit; quo homo ad usum rationis pervenit. Sed quoniam haec est sufficiens ac necessaria considerata lex naturalis in actu secundo, promulgatio, per quam homo ligatur a essentialiter consistit in actuali legis de­ lege qua mensurandus est. Et quod ita nuntiatione, quae fit homini per illud pra­ sentiat indubitanter Silvius, constat ex eo cticum dictamen. — Nunc, quaero, ubinam quod alibi scribit: Legem aeternam fuisse proprie invenitur legis essentia? Fortasse ab aeterno legem materialiter;... non fuisse in habitu legis inserto, cum anima creatur, tamen ab aeterno formaliter, seu sub ra­ aut vero in actuali illa denuntiatione legis? tione legis actualiter obligantis; quia tunc Et quidem legem naturalem reddit pro­ non fuerit actualis et perfecta promul­ prie legem perfectam et obligantem solum gatio . * Itaque ait Silvius, legem aeternam lumen illud in creatione insertum, vel (idemque procedit de lege naturali, quae actualis denuntiatio sive intimatio legis. est participatio quaedam legis aeternae) Dicit Gotti (idemque dicit Silvius, ut supra non esse legem formaliter et actualiter vidimus, et dicunt omnes: S. Thomas, Ger- obligantem, nisi cum aderit actualis pro­ sonius, Soto, Gonet et alii, ut infra vide­ mulgatio: quae tunc efficitur, cum homo bimus), quod non quidem in habitu, sed in discernit quid agere et quid vitare debeat; actuali denuntiatione legis essentia con­ juxta quod ipse Silvius antea jam expres­ sistit: Patet nos loqui (repetamus verba serat. Actualiter... tunc unicuique [lex na­ cardinalis) de lege naturali, ut in actu se­ turae] promulgatur, quando cognitionem cundo denuntiante, in quo essentia legis consistit, quae se habet per modum denun­ tiationis. Et ex denuntiatione deinde for­ • In I— 2-,qu.M, art-1. coocl.— · L-c.. art. PtUi v Prttè.2—*Tom 1 U 5, qo. 3, dob. Λ η 10. —· Ia Ι-* 2, a Deo accipit dictantem, quid juxta rectam rationem naturalem sit amplectendum, quid fugiendum ·. qu.’O.art.â, qnaar 4, i. (. - · In 1·· 2 *·, qo.. — qua revelatione innotescat. Hoc idem docet D. Thomas, dicens legem, Sed hoc clarius et firmius in alio loco (et loquitur de lege divina et aeterna) ut statuit Magister Angelicus, ubi quaerit ; obliget, debere esse certam '. Ibi S. Doctor Utrum conscientia liget? Et sic sermonem sibi objicit. Mensura debet esse certissima; habet: Ita., se habet imperium alictijus sed lex aeterna est nobis ignota: ergo non gubernantis ad ligandum in rebus volun­ potest esse nostrae voluntatis mensura, ut tariis illo modo ligationis, qui voluntati ab ea bonitas voluntatis nostrae depen­ accidere potest, sicut se habet actio cor­ deat. Et respondet: Licet lex aeterna sit poralis ad ligandum res corporales neces­ nobis ignota, secundum quod est in mente sitate coactionis. Actio autem corporalis divina, innotescit tamen nobis aliqualiter agentis nunquam inducit necessitatem tu ve' per rationem naturalem, quae ab ea rem aliam, nisi per contactum coactionis derivatur, ut propria ejus tmago, vel per ipsius ad rem in qua agit. Unde, nec ex Paîuttut, Trtttt. dell* Regol* pro··.. p*rt 2 cap. 4, tn 15. — 1 C*n Eril autem 2, dirt I. Cfr Iwidon Et) η. - *) Cfr. super hoc notam a ad n. 58 stspra, ubi animadvertimus axioma istud esse Glossam juris canonici in reg. juris 11, in 6°, molojj. lib 5 cap.21. — · In cap Quoniam de constitui., n. 2. — * p 2”, qu 1% art 1. Ad 3—. et colligi ex Authentica t collatione 7 niiih mod. natural. c/Jic. sui, cujus verba ibi relu· limus. 49 CAI\ III. - DH CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA. imperio alicujus... domini ligatur aliquis, nisi imperium attingat ipsum cui impe­ ratur. Attingit autem ipsum per scientiam. Unde nullus ligatur per praeceptum ali­ quod, nisi mediante scientia illius prae­ cepti, Et ideo ille qui non est capax noti­ tiae, praecepto non ligatur; nec aliquis, ignorans praeceptum Dei, ligatur ad prae­ ceptum faciendum, nisi quatenus tenetur scire praeceptum. Si autem non teneatur scire nec sciat, nullo modo ex praecepto ligatur. Sicut in corporalibus, agens cor­ porale non agit, nisi per contactum; ita in spiritualibus, praeceptum non ligat, nisi per scientiam Nota illud : Unde nullus ligatur per praeceptum aliquod, nisi me­ diante scientia illius praecepti. H. - Sed nunc audiamus objectiones Miodtcicn‘«.illud ο· finio. tia nec notitia dici potest ; tunc enim non legis notitiam habemus, sed tantum noti­ tiam dubii sive quaestionis, an lex existât vel non. Sed quod S. Thomas, dicendo me­ diante scientia, intenderit loqui, non de dubio sive de dubia opinione, sed de vera scientia, constat a contextu ejusdem arti culi, dum ait: Sicut in corporalibus,agens corporale non agit nisi per contactum {coa­ ctionis ad rem, ut supra dixerat); ita in spi­ ritualibus, praeceptum non ligat nisi per scientiam Et prius dixerat : Ad videndum autem, quomodo [conscientia] liget, scien­ dum est quod ligatio, metaphorice a cor­ poralibus ad spiritualia sumpta, necessi­ tatis impositionem importat; ille enim qui ligatus est, necessitatem habet consistendi in loco ubi ligatus est, et aufertur ei po­ testas ad alia divertendi. Ergo, sicut qui Patris Patutii ad hoc secundum princi­ pium , et signanter respectu ad hunc actualiternon est ligatus, potestatem habet D. Thomae textum. divertendi quo vult; ita, qui non adhuc est Objicit Γ. Sub voce scientiae non intel- ligatus a praecepto, mediante illius prae­ ligi cognitionem certam, sed tantum sim­ cepti scientia, potestatem habet agendi plicem praecepti notitiam, quae (ut ait) in quod voluerit. Quomodo autem dici potest, nostro casu probabiliter jam habetur, ob aliquem scire praeceptum, si ipse sciat utriusque opinionis probabilitatem. Re­ praeceptum esse dubium? Tunc omnino spondeo et dico primo: Quod sub nomine dicendum, quod ille praeceptum ignorat, scientiae intelligatur probabilis notitia, cum dubitat an praeceptum adsit vel non. haec est novi vocabularii nova signifi­ Praeterea objicit, super eumdem tex­ catio; dum philosophi omnes, cum eodem tum D. Thomae, Pater Patutius verba S. Thoma, distinguunt opinionem a scien­ illa: Nec aliquis ignorans praeceptum Dei tia, quae accipitur ut cognitio certa ali- ligatur ad praeceptum faciendum, nisi qua­ cujus veritatis. — Sed instat Pater Lector, tenus tenetur scire praeceptum. Ergo (ar­ quod S. Thomas sub voce scientiae intel- guit Pater Patutius), licet quis notitia prae­ ligit comprehendi adhuc notitiam proba­ cepti careat, si tamen eam habere tenetur, bilem, quae jam habetur in casu nostro; jam ligatur praecepto; nec excusatur, si Angelicus enim (ut ait) ibidem subdit: ei illud transgreditur. — Sed hoc minime qui­ ideo ille qui non est capax notitiae, prae­ dem S. Doctor intelligit; tantum ibi docet, cepto non ligatur. Sed pariter dico in omni­ a peccato non excusari, qui praeceptum bus vocabularies notitiam pro eodem signi­ scire tenetur, et culpabiliter illud ignorat. ficari ac cognitionem ; unde notitia legis Id patet ex eo, quod in eodem articulo idem est ac cognitio legis. Cacterum, dato subjungit: Tunc conscientia erronea non etiam quod nomine notitiae intelligi pos­ sufficit ad absolvendum, quando in ipso set probabilitas existentiae legis, ad sum­ errore peccat. Quomodo in ipso errore pecmum admitti poterit probabilitas illa, quae c..tur, nisi cum ipse error est peccatum, tantum stat pro lege, absque probabilitate ob voluntariam negligentiam? prout idem in contrarium. Alioquin, cum opinio pro S. Thomas ex D. Augustino in alio loco libertate aeque est probabilis, tunc certum aperte declaravit: Ignorantia, quae est est (ut diximus) non aliud superesse, nisi omnmo involuntaria, non est peccatum; et meram legis haesitationem, quae nec scien­ hoc est quod Augustinus dicit: Non tibi 1 De Verit.. qu. 17, an. 3, corp. Patutius, La cauta del probabilitmo, $ 5, rert. E per procedure. · P. Lccter, S. At ritowai, Optra moralia. — Tom. I. id ett. Patutius, in cit. op.. loc. cit. · Patutius, op. et loc. cit. · S. Thom,, de Vcrit., qu. 17, art. 3, ad 4—. 4 Ignorant culpabiliter legem pec cat. 50 LIB. L - TRACT. L DE CONSCIENTIA. imputatur ad culpam, si invitus ignores; sed si scire neglexeris *>. Per hoc autem quod ait: sed si scire neglexeris, dat intelligere, quod ignorantia habet quod sit peccatum, er negligentia praecedente, quae nihil est aliud, quam non applicare animum ad sciendum ea quae quis debet scire ’. Ergo existant, in quantum stmt ab ipso cognita et praeordinata, secundum Hind (Rom. ιν. 17): Qui... vocat ea quae non sunt, tam­ quam ea quae sunt. Sic igitur aeternus divinae legis conceptus habet rationem legis aeternae, secundum quod a Deo ordi­ natur ad gubernationem rerum ab ipso praecognitarum. Adverte: rerum ab ipso praecognitarum. Itaque, prioritate ratio­ nis, prius a Deo consideratus fuit homo nequaquam peccat qui, in duarum opinio­ num aeque probabilium haesitatione, in­ quirit legem, et debita diligentia adhibita, eam omnino dubiam invenit, et ideo non tamquam liber; et deinde considerata fuit obligantem. lex, qua homo ligandus erat. Exempli 75. - Objicit ΙΓ. Legis aeternae posses­ gratia: Deus ab aeterno prohibuit homi­ sionem, nostrae libertatis possessionem cidium ; ergoprioritate rationis, prius con­ antecedere; ideoque ait quod in dubiis, sideravit homines qui interfici possent, et opinio quae stat pro lege praeferri debet. postea praeceptum dedit eis, ne alter alte­ UxMter — Respondeo. Jam supra vidimus, quod rum interficeret. « non pe* dicunt, legem aeternam respectu Ergo, dicit Pater Patulius, homo nasci­ hominum non esse vere et proprie legem. tur liber et independens? — Neutiquam; Hoao«, Sed concesso quod sit, nequaquam dici nascitur potestati divinae subjectus, et potest legis aeternae obligationem possi­ consequenter obligatus omnibus parendi *e,erdere antecedenter ad libertatem a Domino praeceptis, quae Deus illi imposuerit. Sed homini donatam. Quamvis enim nulla sit ut homo hujusmodi praeceptis ligetur, re­ in Deo cognitionis ct consilii successio, quiritur ut illa ipsi promulgentur et inno­ quia omnia Deo ab aeterno praesentia tescant per rationis lumen; sed donec prae­ fuerunt; nihilominus prioritate rationis ceptum non est homini manifestatum, pos­ sive naturae, homo in mente divina ante sidet ipse libertatem sibi a Deo donatam, leçcm contemplatus est; prius enim a le­ quae, cum sit certa, nonnisi a praecepto gislatore considerantur subditi juxta pro­ certo ligatur; et cum lex sit regula et priam naturam et eorum statum, et postea mensura, qua homo suas actiones regu­ consideratur lex conveniens eis impo­ lare et mensurare debet, oportet quidem nenda. Dico conveniens; siquidem Deus ut haec regula ct mensura incerta non aliam legem statuit pro angelis, aliam pro sit. — Falsum autem est id quod adver­ hominibus: et pro his, aliam pro sacer­ sarii autumant, nempe, quod nihil possit dotibus, aliam pro laicis, aliamque pro homo agere, nisi certo sciat illud sibi fuisse conjugatis, aliam pro coelibibus — Haec a Domino permissum. Nam, si hoc esset, doctrina utique non est mea; est D. Tho­ lex divina non indiguisset promulgatione; mae, qui1 ponit quaesitum : Utrum sit ali’ sed tantum opus fuisset, ut Deus omnia qua lex aeterna? et ad primum sic sibi quae nobis permittebat operari, décla­ objicit: Videtur quod non sit aliqua lex rasse!. Sed Deus non ita fecit: Deus ab aeterna; omnis enim lex aliquibus impo­ nitur; sed non fuit ab aeterno, cui aliqua lex posset imponi: solum enim Deus fuit ab aeterno: ergo nulla lex est aeterna. Et respondet: Ad primum... dicendum, quod ea quae in seipsis non sunt, apud Deum 1 D· Malo, qu X art. 7. ad 7-". — Palutixi. Regula pro—im> delie axiom. part 2. cap. 4, tu 77; La causa del 74. - “J S. Augustini sensum S. Thomas utique fideliter refert. sed verba genuina, dc Libero arbitr., lib. 3, cap. 19, n. 53, haec initio constituit hominem, et reliquit illum in manu consilii sui. Adjecit mandata et praecepta sua. Si volueris mandata ser­ vare, conservabunt te, etc. (Eccli. xv, 14, 15, 16). Prius itaque Dominus hominem liberum creavit, ei donando ex suo beneProbabihtmo nchiam. ali’esam c, S 1, ▼. f. — · 1- ?··. qu O|, art. 1, ad 1—. sunt: « Non (ibi deputatur ad culpam quod invitus ignoras, sed quod negligis quaerere quod ignoras ·. CAP. III. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA. utrt lex otneura. ne­ mo dam nan­ da». placito libertatem, juxta id quod scribit Apostolus: Potestatem... habens suae vo­ luntatis. (I Cor. vu, 37.) Et postea, man­ data quae tenebatur servare, adjecit ac imposuit; ct ideo hominis libertas, cum certa sit, possideatque ante legis obliga­ tionem, ipsa nonnisi a lege certa ligatur. Hinc est, quod auctores antiqui com­ muniter docuerunt, ubi lex est obscura, nec pro illa repentur Scripturae textus, aut Ecclesiae determinatio, aut evidens ratio, nihil de gravi peccato damnandum fore; nam pro certo habuerunt, legem du­ biam non obligare. — En quomodo scripsit S. Raymundus: Non sis nimis pronusjudi­ 51 monium, aut contra communem senten­ tiam juxta auctoritatem Ecclesiae; non autem qui sequitur opinionem, quae legi certae non adversatur, ut adnotat Joannes Nider: Haec verba S. Thomae·) non pos­ sunt intelligi, nisi de illis, ubi manifeste patet ex Scriptura vel Ecclesiae determi­ natione, quod sil contra legem Dei; et non de illis intelligit ubi illud non apparet, sicut seipsum declarare videtur supra, tacto allegato tertio Quodlib., art. 10; alias sibi contradiceret in eodem libro Idem tradidit alibi S. Thomas, scribens: Omnis quaestio, in qua de mortali peccato quae­ ritur, nisi expresse veritas habeatur, peri­ care mortalia peccata, ubi tibi non constat culose determinatur ; quia error, quo non per certam Scripturam Idem scribit creditur esse peccatum mortale, quod est S. Antoninus, dicens*: Si vero non potest peccatum mortale, conscientiam non excu­ [confessarius] clare percipere, utrum sit sat a toto, licet forte a tanto. Error vero, mortale..., non videtur tunc praecipitanda quo creditur esse mortale, quod non est sententia, ut dicit Guillelmus Speculator mortale, ex conscientia ligat ad peccatum in quodam simili, ut scilicet deneget pro­ mortale ·. Adverte verba: nisi expresse pter hoc absolutionem, vel illi faciat con­ veritas habeatur .periculose determinatur. scientiam de mortali... Et cum promptiora — Ergo falsum est principium adversa­ sintjura ad solvendum quam ligandum ·..., riorum, quod in dubio possidet lex, ac et melius sit Domino reddere rationem de proinde in dubio pars tutior est tenenda. Sed dicet Pater Patutius: Si possidet nimia misericordia, quam de nimia seve­ ritate, ut dicit Chrysostomus *..., potius vi­ libertas, cur S. Thomas scripsit, quod in detur absolvendum. Idem scripsit Gabriel dubio partem mitiorem sequens non excu­ Biel, qui vixit anno 1480, dicens: Nihil satur a toto ? — Respondetur, S. Doctorem debet damnari tanquam mortale peccatum, hic non loqui de ultimo judicio practico, de quo non habetur evidens ratio vel ma­ quod certum fieri potest ex aliquo prin­ nifesta auctoritas Scripturae 5. — Idem cipio certo reflexo; sed loquitur tantum docuit S. Thomas, ubi dixit: Qui ergo de judicio directo, quod dubium est, cum assentit opinioni alicujas magistri contra utraque opinio dubia sit; et ideo ait, non manifestum Scripturae testimonium, sive excusari qui tantum ex judicio directo contra id quod publice tenetur secundum mitiorem partem amplectitur. Secus tamen Ecclesiae auctoritatem, non potest ab erro­ esset, ait S. Antoninus, si quid amplecte­ ris vitio excusari*. S. Thomas igitur tan­ retur ex opinione probabili, intellige, for­ tum damnat, qui aliquam sequitur opinio­ nem contra manifestum Scripturae testi­ mato ultimo dictamine certo ex certo re­ flexo principio. Audiamus S. Archiepisco- • Sum , lib 3, tit U. t, Quid de veuiaiibut. — · Puri. 2, tit. 4, cAp. 5, S 8, ven. Ex pr atdicti*. - Gutlltlm., Specui, qu. 7. Cfr. Oput imperf (luter Chrytott. Opera ipuria), horn. 43, ad cap. xxnt Maith. — * In 4, diat 16. qu. 4. art. 2, cond. 5, i. f. — · Quodlib. 3. art 10, v. f. — ’ Con juri·, lib. 2, partie. 3, de .Sententia, ç 5 Qualiter, n. 7. — • Can. Ponderet, diet. 50. — · Can. ΛΙΙιχαηΐ, caui. Λ. 75. - n) Joannes Nider non alludit textui Aquinatis, quem S Alphonsus modo attulit; sed commentatur verba, quae S. Thomas, Quodlib 8, art. 13, scripsit de co qui habet plures praebendas: < Quando duae sunt opi­ niones contrariae de eodem, oportet esse alte­ ram veram et alteram falsam. Aut ergo ille qui •olalor., part- 3. cap 11. · Quodlib. 9, art. 15, c facit contra opinionem magistrorum, utpote habendo plures praebendas, tacit contra ve­ ram opinionem; ct sic, cum laciat contra le­ gem Dei, non excusatur a peccato, quamvis non faciat contra conscientiam: sic enim con­ tra legem Dei facit > Haec, inquam, Aqui­ natis verba Nider, loc. cit., commentatur. judicium 52 LIB. I. - TRACT. 1. DE CONSCIENTIA. * w pum : Notandum est quod dicit B. Thomas ικ quadam quaestione de Quodlibetis, vide­ licet quod quaestio, qua quaeritur de aliquo actu, utrum sit peccatum mortale vel non, nisi ad hoc habeatur auctoritas expressa Scripturae sacrae, aut canonis seu deter­ minationis Ecclesiae, vel evidens ratio, non­ nisi periculosissime determinatur. Nam, si determinetur quod sit ibi mortale, et non sit, mortaliter peccabit contrafaciens: quia omne quod est contra conscientiam, aedificat ad gehennam...; si autem deter­ minetur quod non sit mortale, et secundum rei veritatem sit, error suus non excusabit eum a mortali. Sed hoc secundum videtur sane intelligendum,quando scilicet erraret ex crassa ignorantia; secus, si ex proba­ bili; puta, quia consuluit peritos in tali materia, a quibus sibi dicitur illud tale non esse mortale; videtur enim tunc in eo esse ignorantia quasi invincibilis, quae excusat a toto. Et hoc, quantum ad ea quae non sunt expresse contra jus divinum, vel naturale, ut contra articulos fidei, decem praecepta et hujusmodi, in quibus ignorans ignorabitur... Et si diceretur, hic esse usu­ ram, et usura est contra Decalogum; re­ spondetur; usuram esse contra praecepta decalogi verum est reductive; sed hunc contractum esse usurarium non est cla­ rum, cum sapientes contraria sibi invicem in hujusmodi sentiant1. — Itaque, secun­ dum D. Thomam et D. Antoninum, ubi veritas non est patens, lex tanquam dubia non obligat. 76. - Objiciunt ΙΙΓ nostri adversarii, nihil fas esse nobis, nisi quod est conforme Caniorwuc divinae voluntati — Gaudeo hanc objectio­ daoUU ta voit· nem mihi fieri; quod enim in hoc puncto formali. S. Thomas docet, id solum sufficit ad nostram sententiam omnino firmandam. Quaerit AngelicusUtrum necessarium sit, voluntatem humanam conformari vo­ luntati divinae in volito, ad hoc quod sit bona ? et ait, teneri homines se conformare voluntati Dei in volito formali, scilicet in volito boni communis (quisque enim non potest licite aliud velle, nisi bonum), sed non in volito materiali. Deinde3 S. Doctor sic sibi objicit: Videtur,quod voluntas ho­ minis non debeat semper conformari dtvt• Fan *, ut I ou*. ih *-** — ’ !·ί~. qn. 19. art K' — · Loc dt juI 1—. — · Clvp. part- *. tr. T di*p 9. nae voluntati in volito; non enim possu­ mus velle quod ignoramus... Sed, quid Deus velit ignoramus in plurimis; ergo non potest humana voluntas divinae vo­ luntati conformari in volito. Et respondet: Ad primum... dicendum, quod volitum divinum secundum rationem communem, quale sit, scire possumus; scimus enim quod Dens quidquid vult, vult sub ratione boni. Et ideo, quicumque vult aliquid sub quacumque ratione boni, habet voluntatem conformem voluntati divinae, quantum ad rationem voliti, quod est volitum formale, sive commune. Subdit deinde: Sed iit par­ ticulari nescimus quid Deus velit; et quan­ tum ad hoc, non tenemur conformare vo­ luntatem nostram divinae voluntati. Ergo non tenetur homo se conformare divinae voluntati in particulari, etiam respectu ad divina praecepta, ubi haec Dei voluntas homini non est adhuc manifestata: prout distinctius declarat Pater Gonet, dicens: Homo non tenetur conformari voluntati divinae in volito materiali, nisi quando voluntas divina nobis praecepto vel prohi­ bitione manifestatur 4. Sed instat Pater Patulius et ait: Rtguardo al precetlo e proibisione (libet hoc adnotare suis propriis verbis), senipre dobbiamo conformaret alla volontà divina, epian dio quanto al volito materiale; mentre ci ha dati i suoi precetti, affinchè li osserviamo, e questi già sono notificati bastevolmente neIle sue leggi. — Sed ego peto: Si aliquod praeceptum est dubium Ciuin et obscurum, prout accidit quidem in ob,,c* u conflictu duarum opinionum aeque proba­ bilium, quomodo dici potest praeceptum sufficienter notiiicatum? Tunc non est satis notificatum praeceptum, sed tantum dubium praecepti, prout supra ostendi­ mus, quod ubi duae opiniones concurrunt aeque probabiles, neutra probabilis, sed tantum dubia remanet. Quapropter, co casu solummodo potest dici, quod prae­ cepti dubium habemus, non autem cogni­ tionem. Et revera: quomodo unquam dici poterit nos legis cognitionem habere, cum vere nescimus an lex existât vel non ? tunc bene asserere valemus quod legem nescimus; et ideo non tenemur, juxta art ver» Paiuliut, Nan petre Uc crtdrrr. $ 1, n. J7. cium del Probab . 4 7. CAP. 111. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA. S. Thomam, in particulari conformari voluntati divinae in eo volito materiali, quod nobis ignotum est ; Deus enim nobis non praecepit obedire suae voluntati, quae non adhuc est nobis patefacta. Idque confirmat expressius, respectu ad nostrum casum, D. Thomas in alio locol, ubi quaerens: Utrum in omnibus sit Deo obediendum? respondet affirma­ tive. Sed postmodum sibi objicit ad ter­ tium: Quicumque obedit Deo, conformat voluntatem suam voluntati divinae, etiam in volito. Sed non quantum ad omnia tene­ mur conformare voluntatem nostram vo­ luntati divinae in volito, ut supra habitum est*. Ergo non in omnibus tenetur homo Deo obedire. Et ita respondet : Ad tertium dicendum quod, etsi non semper teneatur homo velle quod Deus vult, semper tamen tenetur velle quod Deus vult eum velle, et hoc hominipraecipue innotescit per prae­ ceptum divinum. — En igitur S. Doctor Praecepta Kticularia ota non oblidant. 53 vinae voluntati. — Idque confirmat, ut vidimus, expresse Pater Gonet : Homo non tenetur conformari voluntati divinae in volito materiali, nisi quando voluntas di­ vina nobis praecepto vel prohibitione ma­ nifestatur9. Imo scripsit Joan. Gersonius, ut alibi retulimus, quod nec Deus quidem potest creaturam obligare ad suam volun­ tatem servandam, nisi prius eam ipsi ma­ nifestet : Necesse est, dari manifestationem ordinationis ac voluntatis Dei; nam, per solam suam voluntatem, nondum potest Deus absolute creaturae imponere obli­ gationem a>. Hinc patet, quod S. Thomas semper conformis fuit, nos instruens, leges certas esse debere, ut obligent ; in cunctis enim locis ubi de hac materia sermonem habuit, semper usus est verbis expressis, quae hanc esse mentem suam clare ostendunt. — Dixit ipse quod lex, ut obliget, oportet ut per ipsius notitiam applicetur Dixit, promulgationem legis esse ex hoc ipso, bene explicat, nos non teneri sua prae­ cepta servare, nisi postquam illa nobis quod Deus eam mentibus hominum inse­ sunt manifestata. Itaque tenetur homo pa­ ruit naturaliter cognoscendam 4. Inquit rere Deo et conformari ipsius voluntati, naturaliter cognoscendam ; ergo tunc ho­ non jam in omnibus quae Deus vult, sed mo tenetur legem servare, cum legem co­ in eo tantum quod Deus vult nos velle. gnoscit, non vero cum dubitat de lege. — Sed quomodo sciemus id, quod vult Dixit, legem esse mensuram, qua homo Deus nos velle? Sciemus, inquit S.Thomas, mensurare se debet; ac proinde dixit quod cum praecipue innotescit per praeceptum haec mensura debet esse certissimaB. Dixit divinum. Non sufficit igitur dubia notitia quod sicut funis non ligat, nisi applicetur praecepti, ut teneamur servare praece­ rei ligandae per contactum; ita praece­ ptum tanquam Dei volitum; sed requiritur ptum non ligat, nisi per ejusdem scientiam. insuper notitia praecepti certa et mani­ Et ideo subdit: Unde nullus ligatur per festata: hoc quidem significat verbum illud praeceptum aliquod, nisi mediante scientia innotescit. illius praecepti9. Dixit, hominem tum tan­ Quaero nunc, ut hoc punctum conclu­ tum teneri ad obediendum Deo, cum ejus damus: Casu, quo voluntas divina quoad divina voluntas homini praecipue innote­ particularium praeceptorum observantiam scit per praecepta divinaT. — Itaque juxta nobis adhuc non innotuerit, tenemurne illi has omnes D. Thomae doctrinas conclu­ conformari? Minime, ait Angelicus, di­ dendum, divinam legem non obligare, nisi cens: Sed in particulari nescimus quid cum est cognita, nisi cum est certissima, Deus velit; et quantum ad hoc, non tene­ nisi cum de illa habetur scientia, nisi ipsamur conformare voluntatem nostram di­ met innotescit. * 2· 2··, qu. 101, art. 4. — · I· 2··, qu. 19. art 10. — An^fUc., 1· 2”, qu. 19, art 10, ad 1—. — ■ Clyp.. part. 2. tr. 3. diap. 6, artic. 2, § 1. num. 37. — * I* 2··, qu. 90, artic. 4, ad 1·“. — · 1· 2·*. qu 19, artic. 4. obj. X — · De 76. - “) Cfr. n. 67, not. a, ubi textus ge­ nuinus Gersonii rcpcritur. h> Verba S. Thomae in la , qu. 90, art. 4, haec sunt: · Ad hoc quod lex virtu­ tem obligandi obtineat,... oportet quod applice­ tur hominibus...; talis autem applicatio fit per hoc, quod in notitiam eorum deducitur ex ipsa promulgatione». Veritat., qu. 17, artic. 3. — ’ 2· 2··. qu. 101. artic, 4, ad 0—. 54 Dabtum de* ponitur per principium rrfc xum. indubii* quendum. Feodum, LIB. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. Quapropter, his positis, frustra objicitur a nostris adversariis quod, cum opiniones sunt aeque probabiles, opinio tutior, si non inducit obligationem certam, inducit saltem obligationem probabilem; et ideo deerit dictamen moraliter certum de actio­ nis honestate, sine quo non licet operari. — Sed huic pluries supra data est respon­ sio, nempe, quod cum duplex concurrit opinio aeque probabilis, opinio quae stat pro lege aliam non inducit obligationem, nisi deponendi dubium ; sed hujusmodi dubium, juxta omnium probabilistarum et probabilioristarum, ipsiusque Patris Patutii sententiam, ut vidimus, bene potest de­ poni, non tantum ex directo, sed etiam ex reflexo principio certo, quo certitudo de honestate actionis jam habetur. 77. - Objiciunt IV“. Regulam sacrorum canonum illam: In dubiis, via est tutior eligenda, ut habetur in cap. Illud Domi­ nus, de clerico excom. deposito etc.; idemque dicitur in cap. Ad audientiam, de ho­ mie. et in cap. Petitio tua, eod. tit.; item in Clement. Exivi (ad verba Item quia), de verb, signif. et in cap. Juvenis, de spon­ sat. Dicunt adversarii: Canones hi gene­ raliter loquuntur de omnibus dubiis; generaliter igitur accipiendi sunt. — Respondeo et concedo, quod generaliter accipiendi sunt quoad omnia dubia practica et facti, qualia utique erant illa quae occurrebant, respectu ad casus praefatorum canonum ; sed non quoad omnia dubia speculativa ct juris, ut dicunt S. Antoninus, Christia­ nus Lupus, Joannes Nider, Dominicus Soto, Suarez, Tabiena, Silvester, Angelus, Hen­ riquez, Angles, S. Bonavenlura,Gersonius, S. Anion., part. 2, 111. I, cap Π. $31. · Lupus, tom. Π, di Men dc Opin. probab , cap. 11 · Nidcr, Conwlntor., part. 3» cap. 16. · Solus, de Ju»t et Jure. lib. 7, qu. 3, art 2. ver». OrAJrnm. Suor., dc Ceoxur, disp. 40, •ect 6. n . 8 - TabUna, v. Scrupulus, n. 2. - SiKnsl., v. Jc/umttm, n 27, qua er 10. · Angel., v. Opinio, n. 2 · Pelbartus% et alii fere communiter, ut mox videbimus. Ajunt enim, regulam prae­ fatam canonum, quoad dubia speculativa, esse de consilio, non de praecepto. En quomodo loquitur S. Antoninus: In­ ducunt illud: In dubiis, tutior via est eli­ genda. Respondetur, hoc esse verum de honestate et meriti majoritate, non de sa­ lutis necessitate quoad omnia dubia: allo­ quia oporteret omnes religionem intrare ’. Verba D. Antonini sunt nimis clara. — Sed Pater Patutius ait, S. Archiepiscopum loqui tantum de eo, qui opinionem mitio­ rem habet pro unice vera idque infert ex verbis illis: alioquin oporteret omnes religionem intrare; ergo, dicit Pater Pa­ tutius, S. Antoninus vult hic loqui de dua­ bus opinionibus aeque tutis et moraliter certis. Et contra praetendit probare, S. An­ toninum sentire, vi praefatae regulae, in omnibus opinionibus dubiis tutiorem esse tenendam. — Sed ut res clarescat, hic prae­ mittendum id quod praemittit S. Antoni­ nus 2, loquens de quodam contractu, circa quem tunc valde inter sapientes discepta­ batur, an esset vel ne usurarius. Sic scribit Sanctus: Et si diceretur hic esse usuram, et usura est contra decalogum. Respon­ detur: usuram esse contra praecepta de­ calogi, verum est reductive; sed hunc con­ tractum esse usurarium, non est clarum, cum sapientes contraria sibi invicem in hujusmodi sentiant. Cum autem dicitur ignorantia juris naturalis non excusare, intelligitur de his quae expresse, per se vel reductive, sunt contra jus naturale et divinum, ut contra fidem et praecepta, per evidentes rationes, vel determinationem Mcnrtq., lib 14, cap. 3. n. J et 4 Angles, de Jejunio, qu 9. art. 1. dub. 2, prop. 3. · S. Bonav., in 3, diat. 30, art. 3, qu. 1. * Gerson., Reg. mor. gen.; Reg. de Euchar.; opu»c de Contract., part 2, prop. 13 et de Pracpar. ad miwam et Pollut. noct., con'id. 3. — 1 Part. 2, tit. 1, cap. 11. § 31. - » Part. 2, tit. 1, cap. 11, $ 28. 77. - *) Pelbartus in suo opere cui titulus: tus aliquibus mediis debilibus >. Quoad ceteros Sacrae theol rosarium, torn. 2, v. Synderesis, auctores hic allegatos, cfr. notam b ad n. 63. § 15, haec scribit : « Quando quis in conscien­ b) Patutius in sua Causa det probabilismo, tia dubitat, proprie dicta dubitatione, ad utram­ § 10, vers Questi sono i testi, asserit S. An­ que partem contradictionis aequaliter se ha­ toninum disputare, non de dubiis vel aeque bendo, tunc omnino tenetur eligere tutiorem probabilibus sententiis, sed de sententiis oppo­ viam ·. Addit tamen ad id non teneri, si non sit sitis, quarum utraque est tuta, licet non eodem dubitatio proprie dicta, sed tantum timor con­ gradu. Non tamen affirmat S. Antoninum dis­ scientiae inter aubia vacillantis, quia est « mo­ serere de sententia unice vera. CAP. III. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA. Ecclesiae, vel... sententiam communem do­ ctorum: et non de his, quae per multa, media, ct non clara, probantur esse con­ tra praecepta et articulos. Deinde ait Quod autem volentes pro­ bare contractum esse illicitum, inducunt illud: In dubiis, tutior via est eligenda: Respondetur hoc esse verum de honestate ct meriti majoritate, non de salutis neces­ sitate quoad omnia dubia; alioquin opor­ teret omnes religionem intrare. S. Anto­ ninus igitur neutiquam sentiebat universa­ lem adesse legem, quod tutiora sequamur in omnibus dubiis; nam in speculativis, quae occurrunt cum duae probabiles opi­ niones concurrunt, juxta casum qui tunc disceptabatur, censebat praefatam cano­ num regulam non esse dc praecepto. — Nihil autem obstat, quod ibi exemplum adduxerit, sive absurdum, quod alioquin oporteret omnes religionem intrare. Nam ibi non quidem loquebatur Sanctus adver­ sus cos. qui dicere praesumpserint omnes de praecepto teneri, propter regulam illam, religionem ingredi; sed respondet ibi dire­ cte eis, qui dicebant contractum illum ve­ titum esse, vigore praedictae regulae obli­ gantis ad tutiorem partem sequendam: Quod autem volentes probare (repetamus verba jam supra relata) contractum esse illicitum, inducunt illud: In dubiis, tutior via est eligenda. Hic igitur sermo fit prae­ cise de contractu illo speculative dubio; et respondet S. Antoninus : Hoc esse verum de honestate ct meriti majoritate, non de salutis necessitate quoad omnia dubia. — Unde non valet dici: S. Antoninus inten­ dit loqui dc eo qui, volens contractum inire, reputat illum, non dubitanter, sed certe licitum. Nam S. Archiepiscopus non intendit utique loqui ibi de opinione habita pro unice vera, sed dc opinione omnino dubia; alioquin, ad objectionem eorum, 55 qui probare volebant, contractum esse illi­ citum, quia canones praecipiunt in dubiis tutiorem viam esse eligendam, inepte re­ spondisset, regulam illam esse... de hone­ state et meriti majoritate, non de... neces­ sitate quoad omnia dubia; sed debuisset respondere, regulam procedere tantum in dubiis, non vero cum operans habet pro vera suam opinionem. Sanctus autem ait, regulam canonum non esse de praecepto universali quod omnia dubia; quoad omnia enim dicit esse tantum de honestate et me­ riti majoritate. Sicut scribit S. Antoninus, sic etiam sentit Joannes Nider, dicens: Tutiorem... viam eligere est consilii, non praecepti ·. Idem sentit Tabiena: Non valet, quod in dubiis tutior via sit eligenda; quia hoc non est praeceptum, sed consilium ·. — Idem scripserunt Navarrus4, Dominicus Soto % Abbas c>, Silvester 5, Suarez ·, Angles ’, Henriquez *. Item S. Bonaventura c>, Gersonius c>, etc. apud Terillum ·. 78. - Et revera, juxta casus relatorum canonum, omnino servari opus erat regu­ lam illam, quia dubia erant practica et fa­ cti; nec haberi poterat principium aliquod certum, directum aut reflexum, quo excu­ sanda foret obligatio partem sequendi tu­ tiorem, propter scandala aliaque mala, quae in iis casibus vitari debebant. — Utque dilucide hoc dignoscatur, brevibus hic discutere oportet, qui tunc acciderunt casus, et decisiones textuum qui nobis objiciuntur. Quoad cap. Illud Dominus, de clerico excomm. deposito, etc., ibi casus fuit, quod quidam episcopus, non obstante fama publica de excommunicatione adver­ sus eum lata, temere celebrare maluit. Qua de re, jure dicimus eum depositione fuisse ab Innocentio III punitum; nam, persistente dubio de excommunicatione, ipse diligentiam adhibere tenebatur, ut de * Loc. dt., S 3L — 9 ConwUtor., part 3, cap. 16. — • Verb. Scrupulus, η. 2. — « Manual , cap. 27, η. 281. — • Verb. Jejunium, η. 27, quaer. 10 . — · Dc Cenior.. di«p. 40, •ect. 6, n. R. — ’ Dc Jejunio, qu. 9, art. 1, dub. 2. prop. 3. — · Lib. 14. cap. 3, n. 3 ct 4, — · De Conic, probab., f) Dc Soto, Abbate Panormitano. S. Bo­ naventura et Gcrsonio, cfr. notam b, ad n. 63. Panormitanus tamen, in cap. Ad audientiam, dc homie., n. 2, haec addit, quae non satis con­ sonant doctrinae hic expositae: « Ubi agitur in foro quasi poenilcntiali, ut puta, quia non agi­ tur ad poenam proprie, sed ut ab altaris mi. nistcrio abstineat, vel ut abstineat a contractu matrimonii, vel ab alio actu exercendo, in quo cxcrccndo subesset peccatum; lunc~. debemus interpretari in partem securiorem, licet illa sit durior». qu. 26. n. 21 et qu. 22, n. 113 ct Ιόβ. 56 LIB. L - TRACT. L DE CONSCIENTIA. veritate certior fieret, interimque a cele­ bratione desistere debebat. Idcirco merito dixit Pontifex: Quia tamen in dubiis via est tutior eligenda, etsi de lata in eum sen­ tentia dubitaret, debuerat tamen potius se abstinere, quam sacramenta ecclesiastica pertractare. Quoad cap. Ad audientiam, de homic. volunt. vel casual., casus fuit, quod quidam sacerdos intulit viro cuidam vulnus, ex quo vita decessit. Deinde dubitabatur, an ille propter hujusmodi vulnus mortuus fuis­ set. Clemens III decrevit convenire, ut sa­ cerdos a sacrificando abstineret; et ideo dixit: Cum in dubiis semitam debeamus eligere tutiorem, vos convenit injungere presbytero..,, ut in sacris ordinibus non mi­ nistret. — Hic primo advertendum, quod non adhuc facti veritas erat tunc explo­ rata, nimirum, an tali ex vulnere mors accidisset; qua de causa, subjungit textus: Si vero ille ex alia infirmitate obierit, po­ terit... divina officia ministrare. Ideoquc sapienter statuit Pontifex, quod interim sacerdos non celebraret; dicebat enim, in tali dubio viam tutiorem eligendam. — Advertendum secundo, cum Navarro a> et Suarez, quod eo casu non agebatur de observando aliquo praecepto, sed tantum de quadam convenientia: ut, si deinde con­ staret sacerdotem fuisse homicidam, po­ pulo non esset scandalum eum celebran­ tem conspicere. Idem statutum fuit in si­ mili casu dubii homicidii, in cap. Petitio tua, 24, de homic. volunt, vel casual., ubi dictum fuit: Cum sit consultius in hujus­ modi dubio abstinere, quam temere cele­ brare. — Quis non videt, in his casibus necessario, ad scandalum effugiendum, convenisse ut via tutior eligeretur, a cele­ bratione abstinendo? Stutr., de Censur , di*p. Ad Clcmentinam Exivi respondemus, quod ibi Fratres Minores sedem apostolicam efflagitarunt, an sub gravi teneren­ tur ad illas religionis regulas, quae verbis praeceptivis conceptae erant? Papa re­ spondit: In his quae animae salutem re­ spiciunt, ad vitandos graves remorsus conscientiae, pars securior est tenenda. — In primis, ut censet Pater Eusebius Amort, cum Papa dixerit: pars securior est te­ nenda, non de securitate materiali inten­ dit loqui in amplectendo tutiorem partem ; sed de securitate formali conscientiae, in operando cum morali certitudine sine du­ bio practico. Nam, si de materiali secu­ ritate loqui intendisset, utique declarasset, omnes voces imperativi modi praeceptum denotare; quod materialiter tutius procul dubio fuisset; at Pontifex dixit esse intelligenda verba imperativa tantum illa, quae talia videbantur ex vi verbi, nempe ob ver­ borum expressionem, vel saltem ratione materiae. Caeterum inquit: Licet Fratres non ad omnium, quae sub verbis impera­ tivi modi ponuntur in regula, sicut ad praeceptorum, seu praeceptis aequipollentium, observantiam teneantur; expedit ta­ men ipsis Fratribus, ad observandam pu­ ritatem regulae et rigorem, quod ad ea, sicut ad aequipollentia praeceptis, se no­ verint obligatos, quae hic inferius adnotantur. Et post haec, Papa, quae tamquam praeceptum habenda essent, adnotavit. — Ita respondet ad hanc Clementinam Pater Eusebius Amort b>. Sed ego aliam responsionem addo, ma­ gis convincentem. Casus erat, ut in eodem textu legitur: Antecedenter a Fratribus fuerat dubitatum, an regula tantum ad vota paupertatis, castitatis et obedientiae obligaret; sed Nicolaus III Papa jam de- 40, *ect. 6. n. 9. 78. - a) Navarrus, quod sciam, haec non tionem sinistram regulae vel dispensationem habet suggesserit. Quod autem Pontifex noluerit *) Haec sunt verba Amort, de Conscient., universim astringere ad sequenda tutiora, qu. 5, obj. 1, ad 4j « Pars securior, inquit, est patet ex eo quia, cum Fratres Minores illi tenenda ex consilio, concedo; ex praecepto, proponerent dubium, an vi regulae tenean­ nego. In hoc casu Pontifex manifeste testatur tur servare omnia consilia cvangelica..., re­ se tantum dare consilium ad vitandos remor­ spondit eos non teneri ad servanda omnia sus graves conscientiae, qui facile oriri pote­ consilia cvangelica vi regulae, qu.imvis tu­ rant ex periculo aut dubio, ne forte amor pro­ tior expositio fuisset, si respondisset affirma­ prius aut alia inordinata affectio interpreta­ tive · CAP. III. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA. claraverat obligare etiam ad illa consilia evangelica, quae in regula exprimebantur verbis obligatoriis praecepti, vel praecepto aequipollentibus. Deinde Fratres Clemen­ tem V supplicarunt, ut eis declararet: Quae... censeri debeant praeceptis aequipollentia. Idcirco Clemens, priusquam ex- plicasset ea, quae praeceptisaequipollentia videbantur ex vi verborum et ratione gra­ vis materiae de qua agebatur, praemisit illa verba : ad vitandos graves remorsus conscientiae, pars securior est tenenda. — Itaque, eo casu non agebatur de duabus partibus aeque probabilibus; sed tantum, an adesset obligatio illam sequendi pat­ tern, quae juxta regulae rigorem, et juxta id quod Nicolaus III jam declaraverat, non tantum tutior, sed erat unice tuta: cum jam constabat regulam, ex vi verbo­ rum et gravitatis materiae, obligare ad observanda tanquam praecepta, non so­ lum principalia tria vota religionis, sed etiam consilia evangelica quae in regula exponebantur; et ideo ipsa praeteriri non poterant, sine gravi conscientiae remorsu. Hinc dixit Clemens, ad vitandos hujus­ modi remorsus, tenendam esse securio­ rem partem, quae reipsa erat unice vera et unice secura; et ex alia parte, nullae rationes suppetebant, quae transgressio­ nem illorum consiliorum a gravi culpa excusare valebant. Tandem, quoad cap. Juvenis 3, de spou­ sal., casus fuit, quod juvenis quidam se­ ptennis puellam quamdam duxit qua mortua, postea cum consobrina illius alias nuptias contraxit. Hinc, suborto dubio, an primum matrimonium fuisset invalidum ob actatisseptennis impotentiam, Eugenius III praecepit, ut vir a praefata consobrina se­ pararetur, propter honestatem Ecclesiae, subjungens: Quia igitur in his quae dubia Vicot. III, cap. Exiit, de verbor. lipiih., in 6-, Juvenis, communiter ita su m ma tu r: • Si major septennio duxit in uxorem mino­ rem septennio·. Quamvis in textu ipso non agitur de aetate juvenis illius: · Juvenis, qui puellam nondum septennem duxit.. ► Ό Sotus haec habet in 4, dist. 27, qu /. art. 4, vers Authoritas vero; · Adrianus VI, inquit, vir tum utriusque juris peritissimus, 57 sunt, quod certius existimamus, tenere de­ bemus, etc. — His positis, dicimus 1 Pon­ tificem jure separationem praecepisse: non quia putavit in opinionibus dubiis semper tutius tenendum esse; sed quia separatio necessaria erat ad scandala vitanda, atque Ecclesiae honestatem sartam tectam ser­ vandam. Dicimus 2 quod Papa, proferendo verba: quod certius existimamus, tenere debemus, minime id dixit respectu juvenis, qui utique bene conscius erat, si tempore primi conjugii potens vel impotens esset; sed respectu judicum, qui in foro, cum partium rationes sunt dubiae, procul du­ bio, quod certius est sequi tenentur ; proindeque dixit: certius (non tutius), nempe, quod ipse Papa certius judicabat, separa­ tionem imponendam esse, quia adhuc per­ sistebat dubietas valoris primi matrimonii, pro quo possessio potius stabat. — Quid autem inter hoc et quaestionem nostram, ubi de foro interno agitur, et non de dubio facti, sed de opinione aeque probabili. — Hinc patet, quod omnia dubia, ad textuum casus pertinentia, erant dubia practica et facti, quae nullo ex reflexo principio de­ poni poterant. Tanto magis, quod ipsi Pontifices in du­ biis speculativis, hac regula tenendi par­ tem tutiorem non semper usi fuerunt. — Adrianus VI, ut refert Dominicus SotoO, non obstante quod ipse oppositum sentiret, dispensavit in quodam matrimonio rato, tantummodo sententiae Cajetani ** confi­ sus. Praeterea in cap. Laudabilem, de frigidit. et mal., habetur, Pontificem cuidam conjugi, qui dubius erat de potentia ad copulam, concessisse, ut eam per trien­ nium experiretur. Si lex dubia semper est servanda, ut volunt adversarii, et tunc du­ bium vertebat an mulier illa esset aliena, quomodo Pontifex viro illi permittere poteS Imprimis. — 1 Opu»c., tr. 'Λ tum et rei theologicae non infime doctus, cum ab illo hujusmodi dispensatio (in matrimonio rato tantam] fuisset postulata, oblatique (autrix sententia Cajetani, demiratus est virum theologum hoc sibi in animum inducere po luisse; et ideo improbis precibus succumbens, respondit se dare quod posset, sed tamen cre­ dere nihil posse·. CAP. un. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. rat per triennium ad eam accedere et co­ pulam experiri? — Adde, quod si lex ista esset universalis, sequendi in cunctis dubiis, etiam speculativis, tutiorem par­ tem, sequeretur, ne probabilissimam qui­ dem teneri posse opinionem, quae utique non est tutior, sed intra fines probabili­ tatis manet. Sed hoc dici nequit; cum pro­ scripta sit ab Alexandro VIII propositio quae dicebat: Non licet sequi opinionem, vel interprobabiles probabilissimam. Adde quod, etiamsi esset res dubia, an praefata regula canonum intelligenda sit de omni­ bus dubiis, et non tantum de dubiis practicis; rationes ipsae, quibus sat clare pro­ batum est, legem dubiam, utpote non satis promulgatam, non obligare, caedem pro­ bant, hanc canonum regulam non esse legem universalem quoad omnia dubia, sed tantum quoad dubia facti et practica. Denique, ut praesenti puncto finem im­ ponamus, quaero (et ad hanc rationem quam proferam, ignoro quid responderi possit): Quid canones praecipiunt? Praeci­ piunt in dubiis tutiorem viam esse eligen­ dam. Dicitur itaque in dubiis; sed si non simus in dubiis? Quid obstat regula illa, si homo alicui principio certo innititur? Tunc sibi jam format conscientiam moraliter certam de honestate actionis, et a finibus dubietatis egreditur, nec amplius dici potest eum esse in dubiis. — Prae­ terea ipsimet adversarii concedunt, prae­ fatam regulam sequendi partem tutiorem, locum non habere in materia justitiae. At si regula canonum sequendi quod est tu­ tius, esset universalis pro omnibus dubiis, etiam qui legitime rem possidet, in dubio an res sit aliena, de illa exspoliari tenere­ tur; sed D. Augustinus1 contrarium docet, inquiens: Injure praediorum, tamdiu quis­ que bonae fidei possessor rectissime dici­ tur,quamdiu se possidere ignorat alienum. 79. - Objiciunt V’ decisionem cujusdam consessus episcoporum Gallorum, ubi fuit decretum, in opinionibus aeque probabi­ libus tutiorem partem esse tenendam. — Horum tantorum praesulum auctoritatem magnopere veneror; sed omnes docent, auctoritatem extrinsecam sapientum ma­ gni non posse esse ponderis, ubi intrinseca • D» Fide ct Opcrib.. cap 7. Cfr. can. St virgo 5, aa». 34. qu. 1 et 2 Epitcofn Galtlur, Λ «emblée Géné- ratio certa videtur et convincens: tanto magis, cum ipsa sufficienti aliorum aucto­ ritate non destituatur. Ego autem animad­ verto, quod pro nostra sententia non mi­ nor, quam pro opposita, extat auctoritas extrinseca, imo multo major. Nec negari potest, nostram sententiam, saltem per octoginta aut etiam nonaginta annos circi­ ter, communem fuisse apud moralis scien­ tiae auctores: quos inter plurimi fuerunt cardinales, episcopi, universitatum doctores, et signanter plures magistri dominicanae religionis, in qua semper magna do­ ctrina floruit. Hic, brevitatis causa, omitto cunctorum ipsorum nomina et suarum pro­ positionum citationes adnotare, quas jam attuli in meo opusculo seorsim edito, cui titulus: Dell'Uso moderato dell'opinione A uct ou Um U vet no­ strae tec tentiae. egualmente probabile 3. Nec valet dicere, horum auctoritatem in hac materia parvi aestimandam esse, etiam a me; dum ipsi habentur a me tanquam decepti, cum ad nostram tuendam sententiam innixi sunt principio illi quod egomet reprobavi: Qui probabiliter agit, prudenter agit. — Jam dixi sub initio Dis­ sertationis hujus, quod tale principium so­ lum, et per se directe sumptum, non est sufficiens ad cohonestandum usum opinio­ nis aeque probabilis. Attamen adverto, jam plures auctores (ut supra vidimus) pro no­ stra sententia tutanda innixos fuisse eidem nostro principio, nempe, quod lex dubia non potest obligare. Praeterea dico, quod nec etiam illi auctores solo praefato prin­ cipio illo: Qui probabiliter agit, etc., ute­ bantur. Et sic rem confero: Auctores illi ex una parte jam fatebantur, quod ad li­ cite operandum necessaria esset moralis certitudo de honestate actionis. Contra vero ipsimet auctores eadem nostra prin­ cipia in suis operibus, in diversis locis jam statuerunt, nempe, quod lex non sufficien­ ter promulgata non obligat; et quod ubi libertas possidet, lex incerta nequit certam inducere obligationem; ex illo principio, adeo ab ipsis acclamato, quod: In dubio melior est conditio possidentis. Ergo, si de hujusmodi principiis, loquendo de opinio­ num probabilium usu, expressam non facie­ bant mentionem, saltem ea indubitanter raie de 17U). — * cnp. 6, n. 5. Dim. anni 17(6, Dr/Γ Uto Quo tenta antiquiora locuti tunt. Nonobstant edicta Gal­ licana. III. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA. 59 supponebant. Quapropter juste censendum, Caeterum, quoad vim rationum intrin­ quod ipsi dicto illo: Qui probabiliter agit, secam, quae principaliter attendi debet prudenter agit, potius utebantur tanquam (auctoritas enim extrinseca non aliud ope­ corollario quodam, sive consequentia, quae ratur, quam afferre vis intrinsecae prae­ a principiis reflexis inferebatur. Tanto ma­ sumptionem), judico, et plurimi alii judi­ gis, quod haec materia opinionum proba­ cant mecum habere jam convincentem et bilium tunc erat valde confusa; unde con­ evidentem. — Quod autem ad extrinsecam fuse de ea loquebantur, postquam anti­ doctorum auctoritatem pertinet, censeo, quiores auctores confusius de illa locuti ut supra ostendi, tenere sufficientissimam. fuerant. — Caeterum, dictum illud: Qui Tanto magis, cum animadvertimus, quod probabiliter agit, etc., dupliciter accipi nostri adversarii nihil adaequate ad no­ potest: Si accipitur tanquam innixum aliis stras rationes respondent; et ex alia parte, principiis reflexis, vere prudens et certum si eorum argumenta valerent, probarent est; si vero accipitur tanquam principium utique tutiorismum damnatum necessario directum, seclusa judicii reflexione, fal­ esse tenendum. — Loquendo vero de iis sum est. — Et sic de effato illo, directe qui non jam scribunt de proposito pro sumpto, jure merito Gallicani praesules rigido systemate, sed tantum illud ©rete­ contenti non extiterunt; tuleruntque de­ nus approbant, omnes ego veneror, et re­ cretum quod circumfertur, nempe: In du­ puto me sapientiores; sed dico, quod tunc biis de salutis negotio, ubi aequalia utrtu­ hi majorem auctoritatem mihi afferrent, que animo se offerunt rationum momenta, si scirem ipsos mature utriusque senten­ sequamur id quod tutius, sive quod est in tiae momenta ponderasse; sed de hoc valde eo casu unice tutum; nec id consilii, sed dubito, et jure merito; dum video eosdem praecepti loco habeamus, dicente Scriptura: scriptores rigidae sententiae ab eis pro­ Qui amat periculum, in illo peribit. Atten­ batae, aut parum nostras rationes animad­ tis quibus postremis verbis, apparet pro vertisse, aut respondisse nobis aequivocis certo, quod ipsi praesules locuti sunt de et fallaciis, quibus unusquisque intelligens operante cum dubio practice, nullum ha­ facillime respondere valet. Addo: hujus­ bente principium, quo dubium deponere modi approbatores ut plurimum (sicut su­ posset. Si autem loqui maluissent de ope­ pra dixi), directa respiciunt motiva, sed pa­ rante, qui ultimum format judicium, non rum vel nihil ad reflexa animadvertenda cx sola probabilitate opinionis, sed ex alio animum intendunt, quae de caetero mul­ certo principio reflexo, aliter quidem puto tam reflexionem requirunt, sed ego pro certo habeo, quod hujusmodi reflexio ab quod praesules illi decrevissent. Quod autem ad plura episcoporum edi­ iis qui hodie antiprobabilistas se produnt cta, in Gallia emanata, quae a Patre Pa- et jactantur minime adhibetur. — At pro­ tutio in suo opere La Regola prossima grediamur ultra, quia materia est odiosa, delle umane asioni, afferuntur et transcri­ et in ea parum valeo me explicare. In li­ buntur, quibusque ipse ait proscriptum bello autem super hanc controversiam a fuisse probabilismum; illa perlegi attente, me nuperrime edito, plures episcoporum, et consideravi quod omnia ipsa respiciunt abbatum et aliarum eruditarum persona­ praecise quemdam librum, cui titulus: Apo­ rum opiniones in ejus calce transcripsi, logia Casuistarum, qui merito damnandus quae nostrum Systema verum ac certum erat ; utpote asserens propositiones nimis non dubitant appellare. 80. - Objiciunt VI" textum Ecclesia­ laxas, nempe teneri posse secure quamcumque opinionem, non tantum minus pro­ stici, in, 27 : Qui amat periculum, tit illo babilem, sed etiam probabiliter probabilem, peribit. Ergo, ajunt, qui in periculum se secundum quatuor vel trium, atque etiam immittit transgrediendi legem, jam peccat. unius auctoris auctoritatem. — Quam- — Sed hic advertere oportet aequivocum, obrem edicta praefata nihil aut valde pa­ sive ambiguitatem quae intercedit. Qui opinione aeque probabili utitur, principio rum nostram sententiam adversantur. moderata, etc., Praemiti Gallic,, A «semblée Générale de 17U). Rrgola protslma dfllt arioni, part. 3, cap. 5. Vitandum periculum, quomodo. 60 LIB. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. certo innixus, est quidem in periculo trans­ grediendi legem, sed non peccandi. Sed cur? replicant adversarii; quomodo non peccat, qui transgrediendi legem periculo se exponit? Repeto, non peccat: oportet enim distinguere legem certam ab incerta. Quando lex est certa, profecto non possu­ mus exponi periculo eam transgrediendi; sicut est periculum propriam conversio­ nem procrastinandi usque ad mortem, prout in textu praefato dicitur: Cor durum habebit male in novissimo: et qui amat periculum, in illo peribit. Certa est lex caritatis, quam quisque erga seipsum ha­ bere debet, non manendi diu in peccato, ob periculum in suo peccato moriendi; amans autem hoc periculum in illo peribit. — Pariter hic objiciunt doctrinam illam D. Thomae, quae in idem coincidit: Quicumque committit se discrimini... peccati mortalis, peccat mortaliter Haec verba dupliciter explicari possunt: vel de immit­ tente se in periculum transgrediendi le­ gem certam, juxta casum in Scriptura expressum; vel potius de operante cum dubio practico, juxta alium textum ejus­ dem S. Doctoris, ubi dixit: Qui aliquid committit vel omittit, in quo dubitat esse mortale peccatum, peccat mortaliter, di­ scrimini se committens *. Notandum: Non dicit Angelicus: in quo dubitat offendi legem; sed: in quo dubitat esse peccatum mortale. Alibi enim ipsemet, de incerto praecepto loquens, dixit, ut supra retuli­ mus: Nullus ligatur per praeceptum.., nisi mediante scientia illius praecepti1. 81. - Dicunt igitur adversarii quod, cum lex est dubia, qui se immittit in peri­ culum eam transgrediendi, certe peccat, exScriptura allata: Qui amat periculum, tn illo peribit. — Ergo, resumo: ad hoc periculum vitandum, semper opus erit strictum amplecti tutiorismum, non aliter operando quam cum morali certitudine absoluta et immuni ab omni formidine, quod opinio illa quam quis sequi vult sit vera. Minime, ipsi respondent; satis est quod illa opinio sit probabilissima, cum • In 4, di«L 21, qu. 2. art. 3, ad — · De Verit., 80. - J Haec verba non relerunt ipsius Aquinatis doctrinam, sed sunt ea quae Ange- proscripta jam fuerit ab Alexandro VIII opposita propositio, quae dicebat: Non licet sequi opinionem, vel inter probabiles probabilissimam. — Igitur dico primo: ex hoc deduci, veram non esse sententiam quod, cum lex est dubia, peccat qui se exponit periculo eam transgrediendi; nam adhuc cum probabilissima opinione ope­ rans incurrit periculum (quamvis sit re­ motius) legem transgrediendi. — Sed prae­ terea dico (et hic aliquantulum immoremur), quod is qui credit nunquam esse licitum se exponere periculo laedendi le­ gem, et contra dicit posse opinionem mi­ nus tutam teneri, solummodo quando est probabilissima, difficillime et vix unquam induci poterit ad eam sequendam cum se­ cura conscientia, nisi eam invenerit stricte certam et ab omni formidine immunem. Et sic ratiocinor: Opinio probabilissima est illa quae, etsi supremum occupat pro­ babilitatis gradum, tamen fines probabi­ litatis non excedit, juxta terminos ejusdem propositionis, ut supra damnatae, quae di­ cebat: inter probabiles probabilissimam; et ideo, prout communiter doctores ajunt, opinio probabilissima, quae etiam mora­ liter certa (large tamen loquendo) vocatur, omnem prudentem formidinem non exclu­ dit ne sit falsa: ad differentiam opinionis sive sententiae stricte certae, quae omnem prudentem formidinem excludit. Si ergo opinio probabilissima omnem non excludit prudentem formidinem, opinio probabilis­ simae opposita non equidem est illa, quae tenuiter tantum est probabilis: tenuis enim probabilitas non est probabilitas, sed dum­ taxat quaedam falsa apparentia seu vana probabilitatis apprehensio, quae nullum prudentem timorem producere potest, sed tantum aliquam imprudentem Tormidinem: sed imprudens formido non est formido, quae valeat ullum peccati periculum se· cum afferre. Ipsimet rigidi et stricti tutioristac communiter ajunt, quod hujusmodi imprudentes formidines contemni debent, nec de cis ulla ratio est habenda. Insi­ pientia revera esset dicere, quod Deus qu. |7, art. 3. — AUx. VIII, propoe. 3. licus, Quodlib 9, ari /5, sibi sub 5<> objicit: perperam igitur ab adversariis opponuntur. CAI*. 111. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA. 61 nobis imposuerit etiam futiles et irratio­ cludit; salvandos (ut ait D. Bonavenlura) nabiles timores vitare. Itaque, proprie lo­ damnat, et conscios propriae infirmitatis quendo, opinio probabilissimae adversa ad desperationem adigit. Accidit enim, ut non est ea quae tenuiter, sed ea quae du­ miseri homines, hac audita rigidiore do­ bitanter probabilis est: et haec, sicut pro­ ctrina, credant vel dubitent inesse morta­ babilissima (ut diximus), non caret omni lem culpam ubi nulla est; sed tamen rei dif­ prudenti formidine quod sit falsa; ita opi­ ficultate victi, ex erronea conscientia mor­ nio probabilissimae opposita non caret taliter peccent et damnentur. Recte ergo omni prudenti motivo quod sit vera. — D. Bona ventura J: Cavenda est conscientia Nunc peto, posito quod opinio stans pro nimis larga et nimis stricta; nam prima lege, opposita probabilissimae stanti pro generat praesumptionem, secunda despe­ libertate, est dubie probabilis; quomodo rationem; item prima dicit saepe malum qui censet illicitum esse immitti in peri­ bonum, secunda e contra bonum malum; culum transgrediendi legem, volens pro­ item prima saepe salvat damnandum, se­ babilissimam sequi, poterit unquam in cunda e contra damnat salvandum Hinc praxi cum tranquilla conscientia induci sapienter scripsit Joan. Gersonius: Docto­ ad firmiter credendum, quod opinio stans res theologi non debent esse faciles ad pro lege non sit vere probabilis, et sic asserendum aliqua esse peccata mortalia, probabilissima uti, quin periculo transgre­ ubi non sunt certissimi de re: nam, per diendi legem exponatur? Ubi stateram ejusmodi assertiones rigidas et nimis stri­ inveniet tam exactam, quae ipsum reddat ctas in rebus universis, nequaquam eri­ securum, quod opinio stans pro lege carent guntur homines a luto peccatorum, sed quidem tanto probabilitatis pondere, quod in illud profundius, quia desperatius, de­ illam efficiat probabilem, et sic ipse secure merguntur. Quid prodest, imo quid non et a periculo immunis operetur? Idcirco obest,coa retare plus justo mandatum Dei, repeto quod ab initio dixi, quod ille qui quod est latum nimis a)? Optime nos in­ credit non posse teneri in praxi aliquam struit S. Chrysostomus : Circa vitam tuam opinionem minus tutam, nisi probabilis­ esto austgrus, circa alienam benignus 3. sima sit, cum magna difficultate poterit Addit Pater Suarez et ait : Majus pericu­ sibi formare dictamen certum ad operan­ lum animarum incurreretur, si tot vin­ dum, nisi strictum amplexetur tutioris­ cula in casibus dubiis eis injicerentur4. mum, quod solummodo ab omni periculo Idque fusius card Pallavicinus scite ex­ legem transgrediendi immune atque libe­ plicat: Per se spectatum, effatum illud, rum est. scilicet: In dubio tutior pars est eligenda, Nefe c>t 82. - Instant adversarii, et dicunt: Qui verissimum est, si recte intelligatur. Nam, * teftmnimi . . . . . . danun red- tutiores opiniones amplectitur tutius in- vel agimus de electione practica, et haec cedit. — Respondeo. Nefas quidem est divi­ semper debet esse tutissima, quia debet esst narum legum observantiam relaxare plus- evidenter licita...; vel de electione sententiae quam licet ; sed non minus est malum, divi­ speculativae...; et circa electionem hujus num jugum plusquam oportet durum aliis sententiae, quaerenda quidem est major reddere. Nimia enim severitas (scribit Ca- securitas; sed major securitas sententiae, bassutius) *, dum illos | homines] ad ardua non major securitas actionis... Si induce­ compellit, viam salutis aeternae... prae­ retur opinio, quod semper teneremur fa- * Juri» canonici theoria cl prax., praefatio ad lecto rem, n. 5. — ’ Compcnd. theologicae veritati», lib. J, cap. 52. — 1 Can. Allicant, cau». %, qn. 7. Ctr. Opus» Imperfectam in Matth , homil. 43, inter opera «paria S. ChryaoMomi. — < De Relig., tract. &· lib. 2. cupit. 33, nam. 3. 82 - . Nota: ubi non sunt certissimi. En quomodo hi magni nominis auctores, quos de laxitate nemo audebit culpare, uno ore loquuntur. Idem tandem scribit Dominicus Soto: Postquam opinio poeni tentis est probabilis, excusat eum a culpa; et ideo jus habet absolutionem petendi, quam ideo plcbanus tenetur impendere 4. Ipsemet autem Soto alibi jam dixit: Et quando sunt opiniones probabiles inter graves doctores, utramque sequaris, in tuto habes conscientiam \ — His perspectis, oportet quod sint animi valde audentis confessarii illi, qui poenitenti opinionem tutiorem, dum opposita minus tuta est aequalis ponderis, amplecti nolenti, post suorum reatuum confessionem absolutio­ nem denegare non dubitant. Tandem ab omnibus quae hic exposita sunt, firmiter confirmatur principium a S. Thoma nobis traditum, quod lex, nisi sit sufficienter ac certe promulgata, non obligat. Deinde concluditur quod, nisi opinio quae stat pro lege, sit aut certa aut saltem certe probabilior, prout ab initio diximus, eam sequi non tenemur. MONITUM I. IN QUO EXPONITUR DECRETUM 5. C. GENERALIS INQUISITIONIS ROMANAE, CONDITUM ANNO MDCCLXI, CIRCA USUM OPINIONUM PROBABILIUM. The*e· rochi Avi 84. - Quidam parochus Avisii, Tridentinae dioecesis, anno 1760 folium edidit una cum undecim thesibus, plures conti­ nentibus propositiones, quae deinde ab eodem parocho publice propugnatae fuere. — Folium erat hoc: « Probabilismus, publicae disputatio­ ni Ven. Clero Avisiensi exercitii gratia expositus, contra probabiliorismum stricte talem, utpote negotium perambulans in tenebris. Pro die 10 Junii 1760 in aedi­ bus canonicalibus Avisii. — U/inam obser­ rimus P. Const. Roncaglia. • I. Probabilismus noster versatur cir­ ca haec tria: Licet sequi probabiliorem pro libertate, relicta minus probabili pro lege. — Licet sequi aeque probabilem pro libertate, relicta aeque probabili pro lege. — Licet sequi minus probabilem pro liber­ tate, relicta probabiliori pro lege. Ex iis deducuntur sequentia paradoxa. « II. Usus probabilismi maxime tutus: usus probabiliorismi maxime periculosus. « III. Usus genuini probabilismi minime in laxitatem degenerare potest : usus pro­ babiliorismi stricte talis in rigorismum excurrere debet. « IV. Probabilioristas, qua tales, qui ex consilio probabiliora sequuntur, lauda­ bilissime operari affirmamus. « V. Probabilioristis stricte talibus, qui ex praecepto,quod nunquam clare probant, seipsos ct alios ad probabiliora impellunt, merito rigoristarum nomen imponimus. 1 Part 2. tit. I, cap. Π. $ 29. · GuilUlm., Specat. )ur.. lib 2, partie. 8, dc Sentent., $ 5 Qualiter, n. 7. — • Cfr. can. Omntt dteinctpi, cam. 28, qa. 1 $ his. — • Part 2, tit 4, cap. 5, \ 8, vert. Ex prardictis. — · In 4, diti. 18, qu. 2, art. 5. ad 5, ven. Igitur quando. — * Dc Joatit. et Jure. lib. 6, qu. 1, art. 6, v. f. varemus mandata Domini certa! Quid nobis tanta sollicitudo dc dubiis? Celeber­ 83. - Vide notam a ad numerum prae· cedentem, ubi ostendimus haec verba mentem dumtaxat Gersonii exhibere, et ubi textum genuinum hujus auctoris retulimus. 65 CAP. IU. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA. « VI. Qui nullatenus ad Christianam perfectionem tendere possunt, nisi sequen­ do probabilissima. « VII. Abusus probabiliorismi stricte talis, non solum non licentiae fraenum, sed licentiae calcar est, quod Gallorum testimonio comprobamus. « VIII. Genuinus itaque noster probabiiismus, qui nec morum corruptelam, inducit, nec a S. Sede unquam male fuit notatus, origine sua thomisticus, progres­ su aetatis jesuiticus: utpote a quo arcta­ tus, emendatus, et a Jesuitis contra jansenianos furores propugnatus fuit « IX. Qui ergo habitat in adjutorio fun­ datissimi probabilismi, sub protectione plurimorum, ex omnibus orbis Christiani nationibus, praestantissimorum theologo­ rum commorabitur securus. « Ex historia critica. - X. Hinc, sine ulla laxismi nota benignismum etiam vo­ camus; sed legitimum, quem suadent utra­ que lex caesarea et pontificia ; sed dominicanum, quem illustris Dominicanorum Ordo jam a primis temporibus est ample­ xus; sed pium, qui Christianam pietatem fovet; sed thomisticum, quem S. Thomas in amoribus habuit, qui ducentas et plures opiniones libbrtati faventes in suis Sen­ tentiarum libris docet; sed Christianum, qui Christo Domino summe familiaris fuit. O. A. M. D. et V. G. « Pro coronide. Probabilismus noster, stans pro libertate, est notabiliter pro­ babilior ipso probabiliorismo stante pro lege ». iiue theHoc autem folium, anno sequenti, proui ‘t,tnnv scriptum fuit a Tridenti principe et epi­ scopo. Et deinde a S. C. Inquisitionis Ro­ manae, die 26 febr. 1761, sic, ut fertur, damnatum fuit: Cum vero theses hujus­ modi notaeque theologicae expensae fue­ rint in C. gett... coram SS. D. N. Clemente Papa XIII, Sanctitas Sua, auditis etc., folium praedictum, et theses in illo expo­ sitas..., damnat ct prohibet, tanquam con­ tinentia propositiones, quarum aliquae sunt respective falsae, temerariae, ct pia­ rum aurium offcnsivae; illam vero excer­ ptam a num. X, nempe probabilismum, qui 1 La cauba del Probat., S. S 14, v. Alfuonu, Optra moralia. f. — Alrxaml. VII, — Tom. I. Christo Domino summe familiaris fuit, proscribendam censuit uti erroneam et hacresi proximam. Praefatum itaque Fo­ lium, sive theses, ut supra exscriptas, sic damnatas et prohibitas, SS. D. N. vetat, ne quis cujuscumque status, etc., imprime­ re, ac imprimi facere, vel transcribere, aut jam impressum, sive impressas, apud se retinere et legere, sive privatim, sive publice propugnare audeat, etc. 85. - Rev. Pater Joannes Vincentius Patutius, m suo opcllo inscnpto: La Causa deiProbabilismoecc. *, sub nomine Adelphi Dosithci, contendit hoc decreto, in prima thesi integre probabilismum vetitum fuis­ se, ita ut illicitum sit sequi, non tantum opi­ nionem aeque probabilem, sed nec etiam probabiliorem pro libertate. Sed id injuste contendit; folium enim illud plura distincta continet: continet diversas theses, continetque etiam diversas propositiones, quae thesium membra sunt sive partes. — Cum autem folium praedictum emanavit, duae factae fuerunt difficultates a sapientibus super hujusmodi folii proscriptionem. Pri­ ma fuit, an singulariter damnatae fuissent non solum omnes folii theses, sed insuper omnes propositiones in thesibus contentae. At communiter visum fuit quod, licet pro vero se haberet, omnes theses proscriptas fuisse et unamquamque ipsarum, minime tamen omnes in thesibus contentae pro­ positiones damnatae erant, sed tantum illae quae censuram merebantur; nam in decreto dicebatur: Sanctitas Sua... folium 0«»*™ praedictum et theses.- damnat et prohibet, tanquam continentia propositiones, qua­ rum aliquae sunt respective falsae, teme­ rariae, etc. Itaque non fuit damnatum fo­ lium et theses, quoad omnes propositiones in illis contentas, sed tanquam continentia propositiones, quarum aliquae sunt respe­ ctive falsae, etc. Harum autem propositionum proscrip­ tio valde differt a proscriptione facta ab Alexandro VII propositionum, respectu quarum dictum fuit: Sanctissimus... decre­ vit, praedictas propositiones et unamquam­ que ipsarum... damnandas..., ita ut qui­ cumque illas aut conjunctim, aut divisim docuerit, etc., incidat, etc. Eodemque modo Décret. In CoH^ffationf, 24 septembr. 1«ό, § 2. 5 I ' 66 LIB. Î. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. damnatae fuerunt aliae propositiones ab Innocentio XI et ab .Alexandro VIII. Una­ quaeque igitur propositionum illarum in particulari damnata fuit; atque eas docere sive conjunctim, sive divisim fuit vetitum. — At propositiones praedicti folii damna­ tae fuerunt, non singulae in particulari, sed, ut dicitur, in globo et respective, nempe illae tantum, quae merebantur ut damnarentur. Nec prohibitum fuit docere eas conjunctim aut divisim, sed acerva­ rim sumptas; prout quidem Tridentinus episcopus in suo decreto expressit: Prohi­ bentes, ne Udem articuli accrvatim sumpti in disceptationem usumque deducantur. Quod ad primam igitur folii thesim per­ tinet, neutiquam damnata fuit prima illius propositio, quae dicebat licere sequi opi­ nionem probabiliorem pro libertate, neque altera de opinione aeque probabili. — Diffi­ cultas tantum supererat, an tertia propo­ sitio de opinione minus probabili damnata esset: et quoniam propositio generaliter loquebatur, ita ut adhuc opinionem nota­ biliter minus probabilem amplecteretur; idcirco dubitabatur, an ipsa saltem pro­ scripta esset. Sicque etiam dubitari pote­ rat, an damnata fuisset ultima thesis, quae dicebat: Probabilismus noster stans pro libertate est notabiliter probabilior,etc., ita ut propositio haec affirmaret sententiam, quod teneri posset opinio adhuc notabi­ liter minus probabilis, esse etiam notabi­ liter probabiliorem sententia, quae stat pro lege. Hoc posito, jam compertum erat quod, licet omnes theses proscriptae fuissent, minime tamen damnatae erant omnes harum thesium propositiones. Dubium tantummodo remanebat an, damnatis sic in globo et in confuso, folio ac thesibus, damnatae essent singulae theses in par­ ticulari, aut dumtaxat aliquae illarum; etenim in decreto non dicebatur: omnes theses; et verba: quarum aliquae, etc., du­ bitabatur, an referri deberent ad theses I* hoc. Xf, DeereL SanctUrimus DRus Xoitrr, 4 marUi 1679. · Alcxaud. VIU, Decret. Sanciistimui DRui CAP. III. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA. vel ad propositiones in thesibus contentas. — Verumtamen dubium hoc ab eadem S. C. postea declaratum fuit; cum enim proscriptio praedicti folii deinde, jussu ejusdem S. C., inserta fuisset in Indice librorum prohibitorum, non dictum fuit: Folium et theses iu illo expositae, prout prius dictum fuerat in decreto; sed sim­ pliciter dictum fuit: Plagula undecim the­ MONITUM II. Awrtio fulta Sideait. sium, cui titulus: Probabilismus dispu­ tationi, etc. Quapropter in praesenti decla­ ravit S. C., esse tantum praefatam plagu­ lam proscriptam, id est tantum chartam sive folium undecim thesium, non autem omnes et singulas theses. — Et revera, cum de hoc dubio litteras dedissem, ut certior de hoc omnino fierem, ad duos S. Inquisitionis Romanae consultores, nem­ pe ad Rmum P. Mag. Thomam Augu­ stinum Ricchini, Sacri Palatii Magistrum, adqueRmum P. Magistrum Pium Thomam Schiara, S. C. Indicis secretarium ; ambo mihi responderunt, minime prorsus in decreto S. C. vetitum fuisse probabilismum, nec quoad primam, nec secundani, nec tertiam propositionem de opinione minus probabili pro libertate. Praeterea, ut tutius agerem, de hoc epistolam misi etiam ad Erhum Dominum cardinalem Galli, Poenitentiarium majo­ rem, eum deprecans ad faciendum de re hac verbum cum regnante Pontifice; et ipse Emus cardinalis idem mihi respon­ dit, haec verba signanter scribens: Possoassicurare V. S. Illiha.,che nelia condanna dei cennato foglio di cui mi scrive, non si è inteso di condanuare veruna delle proposisioni che si controvertono Helle scuole cattoliche, e da molti cattolicamente si difendono, ma si è avuto il motivo di proibirlo, per quelle proposi­ sioni che Elia medesima riconosce meri· tevoli di censura, ecc. — Censeo, quod haec sola hujus eminentissimi et sapientissimi cardinalis responsio ad occludenda omnium ora sufficit. 86 - Postquam haec typis mandassem, valde miratus sum legendo apud novam theologiam moralem, novissime editam a Patre Patutio, id quod ibi Pater Sidenius, Veronensis, ejusdem Patutii vitam descri­ bens, praecipue ubi illius Opera enumerat, confidenter asserit: quod in controversia inter Patutium et me habita circa usum probabilium opinionum, cum ipse Patutius mihi respondisset secundo libello, cui titu­ lus: Osservasioni teologiche sopra Γ Apo­ logia dell' Illustriss. e Reverendiss. Mons. D. Alfonso de Liguori, ecc., ego vi argu­ Aucter re­ spondit Patfltio. mentorum convictus, nihil jam ultra ha­ bens quod adversario meo opponerem, ab iterum respondendo abstinui; ne tamen omnino cederem, ut ipsi, quod scripsit, esset dedecori, omnia ejus adversum me scripta ad S. C. Indicis ut damnarentur detuli. Papae! hoc probrum mihi deerat, no­ men accusatoris! Sed res ita se habet. — Brevem quamdam Dissertationem ego olim in lucem edidi pro usu moderato opi­ nionis aeque probabilis: illo ductus princi­ pio, quod lex incerta nequit certam parere obligationem, eo quod lex dubia caret suffi­ cienti promulgatione, quae essentialiter re­ quiritur ad hoc, quod lex virtutem obligan­ di obtineat, quod est proprium legis; haec verba sunt S. Thomae *. Quapropter idem S. Doctor protulit deinde celebrem illam sententiam: Nullus ligatur per praece­ ptum aliquod, nisi mediante scientia illius praecepti1. — Hanc meam Dissertatiun- culam Pater Patutius, anno 1764, suo pri­ mo libello, inscripto: La Causa del Probabilismo, richiamata alTesame da Mons. D. Alfonso de Liguori, ecc., acri et vehe­ menti stylo oppugnavit, duas has prae­ cipuas objectiones proferens, quarum pri­ ma fuit, quod nomine scientiae praecepti, uti scripsit Doctor Angelicus, nequaquam SidtfHiHi, Elogium P. Joan. Vine. Patuiii, Theologiae Xoitcr, 7 decem bn» 1690. · Trident. cpat.t nuar i i 1761. Deere ( 3 Ia- 67 morali Patutii praemtautn Catalog, operum, n 18. — * P 2·«, qu. 90, art. 4, tn corpore. — · De Verity qu. 17, 87. - <*> Numerus iste XXXVIII refertur ad Dissertationem deUsu moderato opinionis probabilis, insertam sextae editioni hujus ope- intelligitur cognitio certa praecepti; sed tantum probabilis, quamvis dubia, prae­ cepti notitia, quae (ut ajebat) jam habetur, ubi de duabus oppositis opinionibus aeque probabilibus agitur. Secunda fuit, quod lex aeterna, ex qua omnes aliae naturales leges emanant, ab aeterno jam promul­ gata fuit, priusquam creatus fuisset homo, promulgatione causali, virtuali, aut emi­ nenti; et ideo ipsa usque ab aeterno vim habuit obligandi. Novac ob 87. - Huic libello copiose ego respondi :cuones F in Apologia meae Dissertatiunculae, in tutii. qua Patutii objectiones omnino mihi et aliis diluisse visum fuit. At deinde adver­ sus hanc meam Apologiam, secundus Pa­ tutii libellus prodiit: Osservasioni teologiche, ecc., de quo sub initio Moniti men­ tionem feci. Ibique meus adversarius, co­ gnoscens primas suas objectiones parum firmas esse, spectatis responsis quae illis ipse dedi, duas alias adjecit; unam nimi­ rum, in qua reapse nihil aliud egit, nisi anteactam oppositionem in priori libello scriptam repetere, mutando solummodo epithetum promulgationis; nam ubi hanc causalem seu virtualcm prius dixerat, in hoc secundo essentialem appellavit: alte­ ram, quod lex naturalis homini promul­ gatur in ipsa animae in corpus infusione, priusquam ipse actualem legis cognitio­ nem acquirat. — Hinc coactus fui respon­ dere ampliori Libro, cui titulus: Dell’Uso moderato dell'opinione probabile. Ibi convincenter omnibus his et aliis Patutii obje­ ctionibus feci satis; et plura alia adjeci, quae magnopere meam sententiam con­ firmarunt. Ad primam autem objectionem, quod sufficit probabilis, etsi dubia, notitia legis ad ejus promulgationem, jam responsum est supra in allata Dissertatione, et pro­ prie num. XXXVIII a). — Ad secundam art. 3. · Patutius, La caa*a del ProbabiHsmo. § 2 et § 5. · Otacrvaxioni teologiche, $ 4, num. 8 et 9, $ 5, num 12 et 14. ris, quae Venetiis prodiit anno 1767; eadem vero responsio in praesenti dissertatione reperitur supra, n. oS et 74 68 LIB. I. - TRACT. 1. DE CONSCIENTIA. OuAndoiex vero ct tertiam, nempe, quod lex divina aJtM ©bn’ jam abaetcmo fuit hominibus promulgata cart· promulgatione causali aut essentiali; re­ spondi et ostendi ex auctoritate D. Tho­ mae ac omnium theologorum, quos dili­ genti studio perquisivi, legem divinam nullo modo homines obstrinxisse, nisi post­ quam actualiter eis promulgata et mani­ festata fuit. En verba S. Thomae (quem Patutius omnino sequi profitetur, in hac tamen re, aut nolle sequi, aut intelligere nolle videtur, dum S. Doctor nimis aperte et pluribus in locis nostram sententiam docet): Lex aeterna habet promulgatio­ nem ex parte Dei promulgantis...; sed ex parte creaturae audientis aut inspicientis, non potest esse promulgatio aeterna Ergo nulla dici potest facta homini divi­ nae legis promulgatio, donec homo non audit legem et inspicit, scilicet donec lex ei intimatur et ipsi innotescit. — Omnes autem reliqui theologi, S. Thomam se­ quentes, uno ore docent quod, licet lex divina ab aeterno habuerit in se virtutem obligandi in actu primo, tamen in actu secundo nunquam ipsa actualiter obliga­ vit homines, nisi postquam ipsis applicata fuit per ejus actualem promulgationem. Silvius itu scribit : Actualiter autem tunc [lex naturae] unicuique promulgatur, mente Dei concepta, quamvis pro aeterno non promulganda, nec implenda, nec in actu secundo obligans *. Pater G on et scri­ bit : Legem aeternam, defectu promulga­ tionis, non potuisse obligare creaturas ab aeternoe. Joan. Gersonius scribit: Necesse est dari manifestationem voluntatis Dei; nam per solam suam voluntatem, nondum potest Deus absolute creaturae imponere obligationem b>. Pater Gonet in alio loco scribit: Promulgatio legis naturalis Jit per dictamen rationis, intimantis homini ea quae lege naturae praescripta, aut prohibita sunt; ergo, cum deest tale dicta­ men... , lex naturae non obligat1. Idem sentiunt plurimi alii, qui observari possunt in citato meo Opere: Deli Uso, ccc. Sed deveniamus ad quartam objectio­ nem Patutii, cui respondendo, praedicta hic validius confirmantur. — Quarta et ultima ejus praecipua oppositio fuit haec, quod lex naturalis homini promulgatur habitualiter, cum Deus animam creat, eamque in corpus infundit; quia tunc ra­ tionem in homine imprimit. — Huic fuse in Opere citato a me responsum est: hic satis esse censeo ad Patutium confutan­ dum afferre eadem verba S. Thomae, qui­ bus ipse utitur: Promulgatio legis natu­ rae est ex hoc ipso, quod Deus eam men­ tibus hominum inseruit naturaliter cogno­ scendam ·. Patutius uti vult pro se verbo tantum inseruit; sed uti debet etiam ver­ bis subsequentibus, naturaliter cognoscen­ dam: ergo non cum anima corpori infun­ quando cognitionem a Deo accipit dictan­ tem, quid juxta rectam rationem natura­ lem sit amplectendum, quid fugiendum *. Et alibi ait: Legem aeternam fuisse ab aeterno legem materialiter, eo quod ratio gubernationis rerum tunc fuerit in mente ditur, sed cum homo legem cognoscit, divina; non fuisse tamen ab aeterno for­ lex ei promulgatur. Id S. Doctor alibi con­ maliter, seu sub ratione legis actualiter firmat, docens: Etsi non semper teneatur obligantis; quia tunc non fuerit actualis homo velle quod Deus vult; semper tamen ct perfecta promulgatio8. Cardinalis Gotti tenetur velle, quod Deus vult eum velle, sic loquitur: Ad hoc ut lex in actu secun­ ct hoc homini praecipue innotescit per do obliget ad sui observantiam, requiritur praeceptum divinum . * Tunc igitur tantum quidem indispensabiliter, ut subditis pro­ tenetur homo sequi voluntatem divinam, mulgatione proponatur 4. Et in alio loco cum illa ipsi manifestatur, innotescit per dicit: Ab aeterno fuit lex [aetema] in praeceptum divinum. — Audiamus, quid • !·>·, qu. 91, art. 1. ad 2—. — · In 1— 2~. qu. 90. art. 4. qoaer. 4, i. L — · In l— 2-, qu. 91, art. 1, ver·. Si çmîc paw/o ahUr. — « TbeoL dogm., torn. 2, tr. 5. qu. 1, dub. 3, num. 21, L t. — · Loc. dt., qu. 2, dub. 1, Verba ista, quacGersonii mentem plane exhibent, S. Alphonsus jam supra, num. 67, n. 13, i. m. — · Clyp„ part. 2, tr. 6, de Lcgib., di»p. 2, art. 2, n. 19. — ’ Clyp., dluen. dt Opin. probab., art. 6, n. 172. - Patutius, Otaervaxionl reologiche, $ 5. n. 12. — • 1· 2··, qu. 90, Art. 4, Ad 1—. — · 2· 2··, qu. 104, Art. 4, Ad 3—, attulit; sed vide ibi, nota a, genuinum Gersonii textum. QtUSl· lex nao rac proaü getur. CAP. ΙΠ. - DE CONSCIENTIA PROBABILI. - MORALE SYSTEMA. dicant in hoc alii auctores. Joan. Gersonius, explicans quaenam sit lex naturalis, dicit : Zz’.r ista est proprie dicta declaratio creaturae rationali facta, per quam /lia cognoscit, ad quas res Deus creaturam obligare vult‘>. Du vallius scribit: Quaeres quo tempore lex naturae unumquemque obligare incipiat? Resp. incipere quando promulgatur; tunc autem sufficienter promulgari, quando quisque annos discre­ tionis attingit1. Card. Gotti scribit: Lex naturalis est in anima ut in habente per modum actus, actu quidem dum actu con­ siderat; habitu vero vel in potentia, dum consideratio jam transiit ve/ nondum con­ sideravit: et hoc modo lex naturalis in amentibus est habitu, in pueris autem est in potentia, qui nondum possunt perfectum dictamen de agendis conjicere, nec sibi divinam ordinationem ac praeceptum, in quo consistit lex, intimare '1. S. Antoninus: Nota diligenter,... quod istud lumen legis naturalis non ostendit homini quae sint bona, quousque perveniatur ad usum ra­ tionis 3. Pater Cuniliati scribit : Actualis legis naturalis promulgatio evenit, quan­ do quis a Deo cognitionem accip/t dictan­ tem, quid juxta rationem naturalem sit vel fugiendum vel amplectendum 4. Pater Ludovicus Montesinus scribit: Lex natu­ ralis promulgatur in unoquoque. dum primo venit ad usum rationis; ct quamvis pro tunc solum promulgetur ista lex quan­ tum ad principia communissima juris na­ turae, tamen postea paulatim per discur­ sum promulgatur eadem lex quantum ad alia*. — Sed omissis aliis auctoribus re­ 69 tempus mtelligentiac (quo Dei mandata cognoscimus), appetentis bona ct vitantis mala; tunc incipit peccatum reviviscere et ille mort reusque esse peccati. Notentur verba illa: Cum autem mandatum venerit, hoc est tempus intelligentiae, ita ut tunc lex veniat ad hominem, scilicet ei promul­ getur, cum homo illam mtelligit. Idem scripsit prius S. Basilius ·: Postquam ratio nostra perfecta est atque cumulata, tunc Jit quod scriptum est: Sed cum venisset mandatum, peccatum revixit 9. 88. - Haec omnia in relato meo Opere: DelΓ Uso moderato,ecc.19 reperiuntur, quod omnibus fere Italiae episcopis et primariis ordinum praelatis mittere curavi; ac propterea cum accepissem, Patutium in lucem edere novam theologiam moralem, in hac aliquid his quae scripsi responsurum pu­ tabam; sed mea me fefellit opinio: nam iis quae majoris ponderis erant, nullum responsum inveni. - Quod autem ipse de­ tulissem ad S. C. Indicis scripta contra me a Patutio, hoc minime verum est, nec unquam in mentem mihi venit; immo quoad convicia a Patutio adversum me prolata, potius eum excusavi, dicendo quod ipse non jam animo me conviciandi talia scripserit, sed ut hac arte legentium mentes imbueret de praestantia suae cau­ sae, et sic ipsorum conniventiam sibi con­ ciliaret. — Caeterum pluries ego in meis operibus eruditos rogavi, ut si quid con­ tra mea scripta haberent, mihi pateface­ rent, ut, cognito errore, a mea discederem sententia. Nemo tamen usque adhuc fuit qui id mihi praestiterit, praeter epheme­ latis in meo Libro °, audiamus quid dicat ridum gallicarum scriptorem, qui mihi S. Hieronymus. Ipse 7 sic scribit: Hanc tantum objecit, quod ego opinionem ae­ legem (naturalem ] nescit pueritia..., et pec­ que probabilem admittendo, eo quod in cans absque mandato non tenetur lege hujusmodi casu lex est dubia, etiam mi­ peccati. Maledicit patri et matri, ct paren­ nus probabilem admittere deberem, quia tes verberat, et quia necdum accepit legem tunc lex etiam est dubia. Sed huic oppo­ sapientiae, mortuum est in eo peccatum. sitioni jam in libro meo praeivi, statuens Cum autem mandatum venerit, hoc est quod, ubi adest probabilior opinio pro lege, 1 In de Lcpb., qu, X de Lege natur., art. 3. I. f. — · Theol. dogm., torn. 2. tr. 5, qu. 3. dub. 2. ft. 21. — 1. n. 85. — · Diocrt. dell* u»o moderato (1*6). — ’ Epist. 121, Ad Alpuuam. cap. 8. — · Homd. • Part. 1, nt. 13, cap. 2, $ 3, vera, //rm m>fa. — · Tr. 1, de Regul. mor., cap. 2, % 3, η. 1, i. f. — · Tora. Î, in 1· 2-*, di«p. 20. qu cap. 3. n. 66. tn ptalm. I, rato (1*65), <) Textus Gersonii, de Vita spirit., lect. 2, ita se habet: < Lex divina praeceptoria est si­ gnum verum, revelatum creaturae rationali, quod est notilicativum rectae rationis divinae, volentis teneri illam creaturam seu ligari ad aliquid agendum vel non agendum >. n. 5. — · Ad Rora. vu, 9. — * Dell’uw mode­ cap. 9, η. 62 ct >eqq. 70 DlfflBAt»o folii Avi* drn. non ai· 6αt proba* biliamum uoiverve. Nimia ri* ridiiai ant ben igni ta» ▼itanda. LIB. I. - TRACT. I. DE CONSCIENTIA. tunc lex est moraliter promulgata, ideo- D. Bonaven/ura) damnat, et conscios pro­ que obligat, non obstante illo dubio lato priae infirmitatis ad desperationem adigit. pro opinione benigniori. Ubi enim veri­ Accidi/ enim, ut miseri homines, hae audita tatem certam non invenimus, illam sequi rigidiore doctrina, credant vel dubitent debemus opinionem quae magis veritati inesse mortalem culpam, ubi nulla est; se appropinquat; contra vero, ubi opinio­ sed tamen rei difficultate victi, ex erronea nes sunt aeque probabiles, lex est vere conscientia mortaliter peccent, et damnen­ dubia dubio stricto, ita ut nullo modo tunc tur1. Deinde subdit 3 idem auctor verba lex dici possit sufficienter promulgata. D. Bonaventurae, qui docuit: Cavenda est Nolo hic praeterire id, quod nuper re- conscientia nimis larga et nimis stricta; peri in postrema editione theologiae mo­ nam prima generat praesumptionem, se­ ralis Patris Fulgentii Cuniliatix, allatum cunda desperationem... Item prima saepe nempe in medium decretum S. Romanae salva/ damnandum; secunda e contra Inquisitionis, quo theses quaedam a pa­ damnat salvandum4. Idem validius firmat rocho Avisii, dioecesis Tridentinae exa­ Joan. Gersonius, dicens: Doctores theologi ratae, anno 1761 proscriptae fuerunt; et non debent esse faciles ad asserendum quo adversarii autumant probabilismum aliqua esse peccata mortalia, ubi non sunt universe damnatum fuisse. — Sed ego in certissimi de re; nam, per ejusmodi asser­ pluribus opellis ostendi, in relato decreto tiones rigidas et nimis strictas, nequa­ nec probabilismum universum, nec ali­ quam eriguntur homines a luto pecca­ quam opinionum, quae in catholicorum torum, sed in illud profundius, quia de­ scholis propugnantur, sed aliquas tantum, speratius , demerguntur °). Hinc scripsit quae nimis laxae erant, fuisse proscriptas: S. Raymundus: Non sis nimis pronus sicut duo S. Officii consultores, et ipse judicare mortalia peccata, ubi tibi non cardinalis Gallus, in eo tempore Poeni- consta/ per certam Scripturam 6. Idem tentiarius Major, mihi rescripserunt,, ut dixit Gabriel Biel, qui anno 14804J scripsit : Nihil debet damnari tanquam mortale pec­ notavi in Dissertatione supra descripta. 89. - Praeterea res admiratione digna catum, de quo non habetur evidens ratio, est videre aliquos, nullum reputare tutio­ vel manifesta auctoritas Scripturae*. Idem rem modum salvas faciendi animas, quam scripsit S. Antoninus, dicens: Quaestio, eas per semitas asperiores ducere; sed qua quaeritur de aliquo actu, utrum sit non minus isti errant, quam alii qui con­ peccatum mortale vel non, nisi ad hoc scientias per laxiorem perducunt viam. habeatur auctoritas expressa Scripturae Non solum enim rationem Deo reddere sacrae aut canonis seu determinationis tenemur de nimia indulgentia; verum Ecclesiae, vel evidens ratio, periculosissi­ etiam de nimia rigiditate, qua conscien­ me determinatur7. Et alibi scribit, loquens tiae animarum illaqueantur: quod proprie de confessario: Si vero non potest clare est (juxta S. Antoninum) aedificare ad percipere utrum sit mortale..., non vide­ gehennam. — Valde apposite id explicat tur tunc praecipitanda sententia, ut dicit doctus Cabassutius ex doctrina S. Bona- Guillelmus speculator in quodam simili, venturae; postquam enim detestatur im­ ut scilicet deneget propter hoc absolutio­ modicam benignitatem, reprobat immo­ nem, vel illi faciat conscientiam de mor­ deratum rigorem, qui, ut ait, dum illos tali... Et, cum promptiora sint jura ad [homines] ad ardua compellit,viam salu­ absolvendum quam ligandum..., potius vi­ tis aeternae... praecludit; salvandos (ut-ait detur absolvendum B. 1 Tr. I, cap. 1. $ 6, i. f. · S. Anton., part. 2, tit. 4. cap. 5. f ft, ver». Ex preudixtit. — · Jur. canon. thcor. et prix., praeûtL. ad lector., η. 5. — * Loc. de., η. 3. — · Com· pend, theol. verit., lib. 2, cap. 62. — ’ Sum., lib. 3. tit. 34, s Quid (U txniahbut, I. f. — · In 4, dlst. 16, qu. 4, art. 2, coud. 5, i. f. — ’ Part. 2, tit. I, cap. Il, $ 28. · GuUlcbn. Specui, juri», lib. 2, partie. 3, de Sentent., § 5 Qualiter, «U 7. — · Part. 2, tit. 4, cap. 5, $ 8, ven. Ex praedictis. 89, Textum genuinum Gersonii, de Vita spirit., led. 4, coroll. 11, vide supra in nota a ad n. 82. b) Rectius dicetur Gabriel Biel scripsisse circa annum 1480. Auctor iste obiit anno 1495, aetatis suae circiter 70. TRACTATUS SECUNDUS DE LEGIBUS CAPUT I. De Natura et Obligatione Legis in genere. DUBIUM I. Quid sit Lex, sive Praeceptum. 90. Quid sit lex, — 91. Quis ad cani teneatur, — 92. An lex iniqua obliget, — 93. An in dubio de justitia teneamur lege. (Vide etiam num. 99). — 94. An leges latae a tyrannis obligent. — 95. An obliget lex non promulgata. — 96. Quid notandum circa promul­ gationem legis. — 97. Quid circa legem dubiam. Et in dubio an lex existât; an adsit causa excusans; an lex sit promulgata ; an usu recepta. — 98. Quid in dubio, an superior sit legitimus. Et an excedat suam potestatem. — 99. Quid in dubio, an lex sit justa. Vel an lex praecipiat. Vel an eam impleveris. — 100. An lex humana possit praecipere actus internos. Et an prohibere externos occultos. (Vide ibid. Qu. 3). - An in dubio si res sit licita, subditus teneatur obcdirc. Lex ct praeceptum quid. Quando lex obliget cecne. 90. - « Respondeo. Lex et praeceptum, « prout hic indistincte accipitur, est recta « agendorum aut omittendorum ratio. In« terim, cum a superiore, non communi« tati, sed alicui tantum aut aliquibus in « particulari aliquid praecipitur, non ap« pellatur lex, sed praeceptum tantum. « Suarez, Laymann, Bonacina 1 ». 91. - « Unde resolves: 1 ’. Ad legem seu « praeceptum quis tenetur, non ad consi« Hum : cum hoc tantum dirigat, illud vero « obliget * ». 92. - « 2". Cum iniqua lex est, ct contra « rationem, non obligat : quia deficit a « rectitudine 8 ». 93. - « 3”. Cum dubium est de justitia, « teneris lege: quia legislator possidet jus « praecipiendi ; idemque regitur altiore « consilio, ac potest habere rationes subdi« tis occultas. Addit Suarez, etiam obii« gare, licet contra justitiam legis sint « rationes probabiles; quia alias nimia daSuar., de Lcgib., lib, 1, cap. 6, n. 8 et 16. · Laym, lib. 1, tr. 4, cap. 1» n. 5. — · Di»p. 1. de Lcgib., qu. 1, punch I. n. 3 — "id eat Bonacina, loc. cit.. punct. 7, $ 2, n. 4. — · Pariter Bonacina, loc. cit., punct. 7. $ 3, n. 2. — 4 De Legib., lib. 1. cap 9. η. 11. — · Dtop. 1. de Lcgib., qu. 1, punct. 7, § 3, n. 11. — · De Juat. et Jure, retur licentia legibus non parendi: cum vix possint esse tam justae, quin aliqua apparens ratio dubitationem movere possit. Suarez4, Bonacina4 ». — [Vide n. 99]. 94. - « 4’. Leges et sententiae latae a « tyrannis obligant, si ii pacifice regna « possideant et a republica tolerentur. Nec « obstat quod sententia judicis illegitimi « dicatur esse nulla : id enim verum est «de sententia, prout est praecise a ty« ranno ; non autem prout est a volun« tate, saltem interpretativa et implicita, « reipublicae, quae, dum tyrannum et judi« ces ab eo constitutos repellere nequit, « tacite confert iis potestatem gubernandi, « eorumque leges et acta ratificat. Les« sius ·, Salas T ». [Idem dicunt Salmant.8 cum Palao, etc.]. 95. - « 5". Non tenetur quis ad legem, « nisi promulgata sit sive denunciata. — « S. Thomas ·, Laymann ‘°, Molina, Sitias, « Suarez, et alii communiter ». « « « « lib. 2, cap. 29, n 73. — ’ Tr. 14, de Legib. drap. 10. *ect. 3, n. 14. - · Tr. II, de Lcgib. cap. 2. n. 10. - Palans, tr. 3, drap. 1, punct. 14, n. 10. — ■!·>*, qu. 90. art. 4. — * Lib. 1. tr. 4, cap. 2. n. 1. · Molina, tr. 6. dhp. 70. n. 1. - Salat, de Lcgib·, drap. 12. *cct. I, num. 1. Suar, lib. 1, cap. 11, num. 1 ct 6. Requiri­ tur promul­ gatio. Tl LIB. I. - TRACT. IL DE LEGIBUS. 96. - Circa promulgationem legis. Γ. Notandum est id quod docet S. Tho­ mas Promulgatio ipsa necessaria est, Prima sententin affirmat; et hanc te- jnxutii» nent plures graves auctores, ut Becanus % Natalis Alexander l3, Contin. Tour- ^XC0lü ad hoc quod lex habeat suam virtutem. nely la,Cabassutius14 cum Medina, Angelo, Et in jure canonico habetur: Leges insti­ etc., et probabilem vocant Silvius, Ana· tuuntur, cum promulgantur Ratio, quia cletus, Roncaglia et alii. Citatur pro hac lex nequit obligare, nisi perveniat per pro­ sententia etiam Cajetanus; sed Cajetanus mulgationem ad notitiam communitatis. aliud non dicit, quam quod leges cano­ Hinc lex non obligat, si denuntietur tan­ nicae non obligant ignorantes. Citatur tum personis particularibus. Ita Sotus a, etiam Lessius; sed Lessius loquitur tan­ Suarez4, Palaus *, et Salmant.· cum tum de legibus quae contractus irritant. Tapia et Diana. — Hinc infertur, quod si Citatur quoque Dominicus Soto; sed SotoO quis sciret aliquam legem esse conditam, potius loquitur de legibus inhabilitantibus, non teneretur eam servare, nisi postquam aut revocatoriis privilegiorum. — Fauto­ esset promulgata: ut PalausSalmant.* res autem hujus primae sententiae prin­ et Lessius % — Suflicit autem ad obligan­ cipaliter fundantur in Authentica mox su­ dum, quod lex communiter et solemniter pra relata, Ut factae novae; et ajunt quod, publicetur in locis, ita ut possit pervenire ubi non adest specialis dispositio legis ad notitiam majoris partis communitatis, canonicae, standum civili, prout infertur licet a singulis ignoretur. Vide Salmant.10 ex illis verbis juris can.: Sacrorum statuta ΙΓ. Notandum circa modum promulga­ canonum principum constitutionibus adju­ tionis, quod leges caesareae, sive princi- vantur ,5. Praeterea inquiunt nimis esse pum subjectorum Imperatori, debent pro­ durum, fideles totius orbis Christiani ob­ mulgari in singulis provinciis, seu civita­ stringere ad servandas leges tantum Ro­ tibus metropolitan's ; et non obligant, nisi mae publicatas. — Sed adhuc juxta hanc Exceptio, primam sententiam, excipi debent bullae post duos menses a promulgatione ll. Sed quaeritur Γ. An teges pontificiae insertae in bullario: quoniam hae sunt (et aliorum principum non subjectorum), jam corpus legum; et in hoc omnes con­ ut obligent, promulgari debeant, non so­ veniunt, ut testatur card. Petra Secunda vero sententia, valde commu­ lum Romae (sive in curia), sed etiam in nior et probabilior, id negat : tenetque singulis provinciis) 1 1*2*·, qu. 90, art. 4. — · Can. In istii J, diet. 4. — • De Just, et Jure. lib. I, qu. 1, art. 4, rep, td 2—. — • Lib. X cap. 16. n. 2. — * Tr. 3. dbp. 1, punct. 10. n. 1. — · Tr. 11. de Le^ib., cap. 1, n. 75. Tapia, toxu. 1, lib. 4, qu. 4. art. I, · Diana, part. 3, tr. 6, re*ol. 75. — 1 Loc. cit., punct 10. n.2. — » Loc cit., n."6. — · Lib. 2. cap. 21, η. II. — * Loc. at., n. 77 ct »eqq. — “ Auth. Ut factat novat. 96. - 4 J Bccanus, tr. 3, de Legib., cap. 6, qu 6, n. 5, hanc utique sententiam ut proba­ bilem agnoscit; sed. n. 6,oppositam, cum ipso S. Alphonso probabiliorem appellat. Lessius, de Jusi et Jure, lib. 2, cap. 22, n, 98, loquitur tantum de legibus quae con­ tractus irritant, ut rcctc asserit S. Alphonsus; sed in Auctar. ad 2itr, de legibus in ge­ nere loquitur, et quamvis v. Huila pontificia, cas. 2, ad /*<", probabilem reputat opinionem, quae negat bullas pontificias obligare in ce­ teris provinciis, nisi ibi sint promulgatae; attamen, v. Professio religiosa, cas. 1, η. I, docet sententiam quam S. Alphonsus infra luetur; · Probabilior, inquit, et fere commu­ nis sententia tradit decreta conciliorum et Summorum Pontificum non egere promul­ coll. 5, tit.21. novell.66. -u Lib. 4. cap. I, art.3, reg. 23.— Barthel. Medina, in 1·· 2··, qu. <>0, art. 4, concl. 2. · AMtfl., v. Lex. η. IX · SiMui, in I·· 2*·. qu. 96, art. 4, quaer. IL concl. 3. · AnaclrL, tr. 2, diM. 1, n. 26. Ronca^Ua, tr. 3, qu. L cap. 4, qu. X ante med. Cafetan., in 1* 2··, qu. 90, art. 4, ad 2* '. — “ Cap. Intellcxinuti 1, de novi operis nunciatione. “ De Le gib., cap. 5, sect. 4. - »· Lib. l.cap.4,n.4. - gatione in provincia, ut incipiant obligare, sed sufficere promulgationem solemni ritu factam Romae». f Sotus, de Just. et Jure, lib. I, qu. 1, art. 4, vers At vero pressius quis, de legibus irritantibus disserit, eo sensu quem dicit S. Al phonsus; sed subdit: « De caeleris autem quae irritator iac non sunt, parum refert si dicamus statim Romae latas obligare ..Crediderim ta­ men, nisi Papa aliter sua lege expresserit, nunquam intendere obligare, nisi a tempore promulgationis in provincia·. Demum de le­ gibus privilegiorum revocatoriis sic loquitur, ut velit promulgandas esse, < non solum in provincia, verum in dioecesi». Petra, in Comment, ad Constit. apostal., nihil habet de omnium consensu; sed solum: CAP. I. - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEGIS IN GENERE. Pretubi leges pontificias obligare fideles sola prol'“i* m*cj' mulgatione Romae peracta. Ita Suarez *, p,fromu1· Bonacina *, LaymannAzor4, Castropalaus6, Cardenas ·, Ferraris Sa|mant.8 cum Valentia, Navarror>, Vasquez, Meno· chio, Pontio, Diana et Salas. — Ratio haec est: Nulli dubium quod lex, ut vim habeat obligandi, debet esse promulgata, alias ad notitiam subditorum pervenire non posset: sed quod ad promulgationis mo­ dum pertinet, hic ab arbitrio et intentione legislatoris pendet. Hinc observavi (prout etiam Salmanticenses pro certo testantur), quod inter omnes D’A, etiam inter adver­ sarios, non est qui neget, opus non esse de sua natura, ut lex obliget, quod in qualibet provincia publicetur; sed satis est quod promulgetur in curia legislato­ ris; sicut de facto etiam in Hispaniis (scri­ bunt iidem Salmanticenses) leges regiae, eo quod rex ibi non tenetur caesareas servare, tantum Matriti promulgantur. Et sic pariter bullae pontificiae ut plurimum, juxta usum jam receptum, tantum Romae promulgantur, locis ibi ad id destinatis; et vigore hujusmodi constitutionum, dein­ de omnes causae ecclesiasticae judicantur. — Contra autem Sedes Apostolica, cum vult aliquam legem non obligare, nisi post publicationem factam in provinciis, id exprimit ; sicut expressit in interdicto ab ecclesia, imposito a concilio Lateranen­ si IV adversus medicos qui pergunt ad assistendum infirmis, antequam illi con­ fessionem expleverint, ut praecipitur®. Et sic etiam expressum fuit a concilio Tridentino ‘° circa invaliditatem matrimonio­ rum clandestinorum. * Lib. 4. cap. 15, n. 3. — ■ Di*p. 1. de Lcgib., qa. 1, punct. I, n. 16, v. Respondeo 3. — 4 Lib 1, tr. 4, cap. 3. n. 4. — 4 Part, 1, lib 5, cap. 3, v. In hac quaestione. — 1 Tr. 3, di«p. 1. punct. 12, n. 2. — · Cri·., di«p. 9, n. 416. — 1 V. Za*v, art. 2, n. 6. — · Tr. 11, de Lcpb.. cap 1, n. W» ct wcq. · Valent., in 1·* *-*··, di«p. 7, qu. 5, punct. 5, v. Std quamvis. · Vasq., in V* 2”. disp. 156, ■ Supponitur publicata Constitutio (ita ille in Proocm.,^ 4,n. 95), eo ipso quod sit in dicto Bullario ». Navarrus, iit Manuali, cap. 23, n. 44, requirit promulgationem in provincia; et ita a Salmant.. et recte quidem allegatur. Altero in Cons il. 1. de constitui., n. 10, cum S. Al­ phonse magis consentit, dicens : « Attento solo - DUB. I. 73 Hoc posito, cum Pontifex statuit suas bullas tantum Romae publicari, minime verisimile est quod ipse non alias pro­ vincias , sed solam Romanam obligare intendat. Cum Papa tantum Romanos ob­ stringere vult, solet peculiaria edicta ema­ nare (et haec italico idiomate efibrmat); sed statuta per totam Ecclesiam condens, eaque solemniter promulgans cum clau­ sulis obligatoriis, procul dubio praesumi­ tur omnes fideles obligare velle, statim ac ipsis notitia pervenerit. Quae notitia facile est, ut e Roma ad provincias per­ veniat; Romae enim conveniunt omnes fere nationes; et omnes praelati habent ibi suos procuratores, qui ordinarie sat­ agunt suos principales, de novis bullis quae promulgantur, certiores facere. Prae­ terea, quod leges pontificiae obligent sta­ tim ac solemniter promulgantur, id clare deducitur ex jure canonico n, ubi dicitur: Nec sit necessarium, cum constitutio so­ lemniter editur aut publice promulgatur, ipsius notitiam singulorum auribus per speciale mandatum vel litteras inculcare; sed id solum sufficit, ut ad ejus observan­ tiam teneatur, qui noverit eam solemniter editam, aut publice promulgatam. Notetur: solemniter editam, aut publice promulga­ tam. Qui igitur notitiam certam habet de aliqua bulla jam solemniter Romae pro­ mulgata, bene tenetur ad eam servandam. Et alibi: Lex seu constitutio, et mandatum nullos adstringunt, nisi postquam ad no­ titiam pervenerint eorumdem, aut nisi post tempus, infra quod ignorare minime de­ buissent u. Ergo quisque tenetur leges illas observare, quarum notitia jam ipsi percap. 2. - Mcnoch. de Arbitrar. Judic., lib. 2, cm. 185, η. H et *eqq. Pont., de Matrim., lib. 5, cap. 7, n. 2. Diana, paru 1, tr. 10. reaol. 8. Salas, de Legib., di*p. 12, %ect. 2. n. 10 et 12. — · Cap. Cum infirmitas 13, de poenit. et remits. — ** Scsi. 24, de Reform, Ma I rim.. cap. I. — 11 Cap. .hi hate 1, de postal, praelator. — 11 Cap. de concets. praebend. in 6*. Quta cumtt\ 1, jure scripto, prior opinio videtur verior. Atten­ to vero stylo et consuetudine Ecclesiae curiae­ que Romanae, posterior debet servari quoad leges Papae, nempe quod requiratur quidem promulgatio carum ; sufficere autem quod liat Romae in locis ad id praestitutis, ut ligent etiam provinciales, post duos menses vel aliud tempus expressum in eis». LIB. I. - TRACT venit, cum illae jam promulgatae fuerint, modo quo legislator eas promulgare po­ test. — Nec est dubitandum, quin Papa adstringere possit omnes fideles ad obser­ vantiam bullarum suarum, per solam pro­ mulgationem Romae factam; sicut quili­ bet princeps (prout omnes auctores admit­ tunt, ut supra vidimus) obligare suis le­ gibus valet cuncta sua regna, per solam publicationem in sua curia expletam. Sed quod magis nostrae sententiae vim praebet, sunt duae clausulae, quae apponi solent in his bullis quae Romae promul­ gantur, loeisque consuetis affiguntur. Alte­ ra clausula sic dicit: Ut autem praesentes Litterae ad omnium notitiam facilius de­ veniant, et nemo illarum ignorantiam alle­ gare valeat, volumus illas ad valvas, etc. affigi et publicari, sicque publicatas, omnes et singulos quos illae concernunt, perinde arctare et afficere, ac si unicuique eorum personaliter intimatae fuissent. Altera dicit: Volumus autem, ut praesentium Litterarum transumptis, etiam impressis, manu alicujus notarii publici subscriptis, et sigillo personae in dignitate ecclesia­ stica constitutae munitis, eadem prorsus tam iu judicio quam extra illud, ubique adhibeatur observantia, ac si unicuique forent exhibitae vel ostensae. — Hae autem clausulae nimis diserte ostendunt, mentem Pontificis esse, velle omnes fideles obstrin­ gere ad hujusmodi statuta, independenter ab eorum publicatione in singulis pro­ vinciis. Et Silvius ac Roncaglia, quamvis admittant ut probabilem primam senten­ tiam, habent tamen ut certum, quod omnes bullae cum praefatis clausulis Romae pro­ mulgatae obligent per se, absque alia promulgatione.Cacterum recte ait Roncaglia, quod ex relatis verbis talium clausula­ rum, firmum adduci potest argumentum pro primae sententiae probabilitate, re­ spectu ad eas bullas ubi praedictae clau­ sulae desunt, nihil enim in legibus frustra appositum supponendum ; et clausulae illae omnino essent superfluae, si omnes bullae Romae publicatae, etiam sine tali­ bus clausulis, obligarent ante quamlibet aliam publicationem in provinciis; modo Sdoius, in 1—2—. qu. %. art. 4. qoacr. 11, conch 3. - R nra^lu, \r. 3. qu. I. cap. 4. qu. 8. — * Loc. df.» v. Pries. — · Somma Diana (auci Cotonio) v. Lx, n. 21. II. DE LEGIBUS. (excipit) in aliquo loco consuetudo non vigeret indifferenter amplectendi bullas, Romae quocumque modo promulgatas. Quaerit autem Silvius1 an episcopi te­ neantur promulgare, aut satagere ut alii observent omnia pontificia statuta, jam Romae promulgata. Et sic respondet : Te­ neri curare ut observetur, quando Pon­ tifex significat se velle quod sua lex ubi­ que obliget, etiam absque alia promulga­ tione alibi facta. Non tenentur tamen cu­ rare ut promulgetur, nisi vel mandatum pontificium ad eos dirigatur, vel rationa­ biliter judicent, promulgationem in suis dioecesibus esse necessariam. Sive autem ista curent ordinarii, sive non curent, nihilominus illi qui legis et latae et pro­ mulgatae notitiam habent, ad ejus obser­ vantiam obligari videatur, nisi appareat quod vel recepta non fuerit, vel per nonusum ejus obligatio in talibus locis de­ sierit. Caeterum, si Pontifex neque signi­ ficet opus esse alia promulgatione, neque significet non esse opus, neque etiam man­ datum dirigat ad ordinarios; probabile est, quod ordinarii non tenentur legem pontificiam promulgare, vel curare ut observetur, nisi fructum aliquem notabi­ lem ex talis legis promulgatione in suis dioecesibus exspectent. Possunt enim iu ejusmodi casu interpretari, mentem Pon­ tificis esse, quod lex, quam ipse justis ex causis judicet Ecclesiae universali esse utilem, in diversis provinciis tunc obser­ vari, vel promulgari curetur ab ordina­ riis, quando illi existimaverint ita esse pro suis locis expedietis, et ad aliquem fructum notabilem utile. — Idem scribit Diana'cum Wiggers et Maldero, dicens: Quando vero Pontifex neque significat neque negat opus esse alia publicatione, et non praecipit ordinariis, ut servari eam [legem] faciant, nec populis provin­ ciarum ut servent, probabile esse quod episcopi non teneantur publicare et obser­ vari curare, nisi pro loco et tempore spe­ rarent utilitatem et fructum; nam meus Pontificis generalem legem praescriben­ tis est, ut, ubi cum utilitate et fructu fieri potest, curetur observari. iCtucr·, In Ie* drr.,m 1—2—, tcutta. 2·«, qu. %, art I. dob. 5, π 91 . if,/. qu. M), art. I. dob. 3, ver». tfaecun· CAP. I. - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEGIS IN GENERE. - DUB. I. Ad— Quae­ dam requi­ runt pronulratlo· uem in dioe­ cesi but. urn pot’.r A Hie veto minime. Praeterea probabiliter ajunt Suarez /> et Laymann 1 cum Molina et Soto quod leges pontificiae, quae infirmant aliquem contractum suapte natura validum (prout fecit bulla S. Pii V quoad contractus cen­ suales), vel quae jurisdictionem auferunt, v. gr. in sacramento Poenitentiae; circa has benigne interpretari possumus men­ tem esse Pontificis, quod nolit eas effe­ ctum habere, nisi postquam fuerint in dioe­ cesibus promulgatae; alioquin ipsae redun­ darent in detrimentum plurimorum, qui illas invincibiliter ignorarent. — Secus au­ tem est respectu poenarum, quae statuun­ tur adversus clericos male ordinatos et episcopos male ordinantes, prout Sixtus V declaravit (praesertim quoad simoniace promotos et promoventes; nam quoad alios, bulla Sixti per aliam bullam Clemen­ tis VIII’, fuit reducta ad terminos concilii Tridentini). — Sicut etiam secus procedit in legibus irritantibus actum aliquem ob defectum solemnitatis; quae leges, post­ quam obligandi vim habuerunt, etiam re­ 1 Lib. 1, tr. 4, cap. 2, n. 7. - Molina, tr. 2, di»p. 396, n. 5 et seqq. · 5. Pins Bulla Cum onus, ly Januar. 1569. • Sixtus V, Bulla Sanctum ct salutare, non. Januar. 1589. — · Bulla Romanum Pontificem, 28 Febr. 1596. —- ’ De Matrim., lib. 3, dltp. 17, n. 10 et 11. — 4 Loc. cit., n. 7. · Navar,, ContiI. 21 de privileg., n. 6. - Satas, de Legib., ditp. 12, sect. 3, n. 20 et 21. — · Tr. 11, de Legib., cap. 1, f) Suarez a Laymann (ex quo S. Alphon­ sus allegationem accepisse videtur) male ad­ ducitur; siquidem Suar., lib. 5, cap. 33, non disputat de promulgationis necessitate in pro­ vinciis, sed de spatio a promulgationis tem­ pore concedendo, ad hoc ut lex irritandi ef­ fectum habeat. Et quidem, si leges clausulam habuerint: ex nunc, concedit eas statim irri­ tare, quod regulariter loquendo, de quibus­ dam rebus vel actionibus sunt, in quibus Pon­ tifex potest libere disponere ct dispensare. « Atvero in aliis rebus (ita n. 8 subdit), quae non ita pendent ex voluntaria institutione Pontificum, sed supponunt aliquod naturale jus, quod per humanam legem interdum mo­ dificatur, id nunquam fit sine concessione suf­ ficientis temporis,ut lex ad notitiam deveniat ». Sotus, de Just, et Jure, lib. 1, qu. 1, art. 4, adducit Panormitani sententiam: le­ gem scilicet irritantem vigorem habere sta­ tim ab articulo promulgationis, quantum ad rescissionem contractus; et huic quidem sen­ tentiae consentit Sotus; sed pergens subdit ipse: · Attamen,quia matrimonia non possunt dissolvi sine injuria, et si quae sunt alia id genus pacta, certe non debent lege interdici, spectu ignorantium valent, ut dicunt San­ chez · ac Laymann4 cum Navarro et aliis. Quaeritur 2". An, ut lex obliget, requi­ ratur spatium duorum mensium a pro­ mulgatione? — Tres sunt sententiae. Prima dicit, statim obligare. Ita Sa­ las, Vasquez *>, Villalobos *>, etc. apud Salmants. Ratio, quia lex cum promulgatur, jam in suo esse integro constituitur. — Secunda dicit obligare statim, vel quasi, saltem existentes in curia; alios autem non obligare, nisi post sufficiens tempus, plus minus juxta distantiam locorum. Ita Palaus ·, Suarez ’; item Montesinus O, Gra­ nado O, etc. apud Salmant. ·. Tertia sententia probabilior dicit, quan­ do in lege non determinatur tempus ad obligationem, nullos obligare, neque in curia existentes, nisi post duos menses a promulgatione; sed transactis duobus mensibus, jam arbitrio prudentum taxa­ tis, omnes obligare. Ita Sotus » Becanus ·, Sà10, Silvester “ et Salmant.14 cum Valentia, Reginaldo, Menochio, Tabiena n.89. — · Tr. 3, dbp. 1, punct. 11, n. 6 et 7. — ’ Lib.3. cap. 17, n. 6 et 7. — · Tr. 11, de Legib., cap. 1, n. 90. — » Tr. 3, de Legib., cap. 6. qu 7,concL2. — * V Lex. n.8 (edit. exporg.), n. 9 (edit, genuin.). — n V. Lex, 6% vera. Tertia. — 11 Loc. cit., n. 91. · Valent., In P* 2*·, diip.7, qu. 5, punct, 5. ver». Si autem. - Rcjcin., lib. 18, n. 152. · Mcnoch., de Arbitr. judic., lib. 2, ca». 186, n. 19. · Tabun., ▼. Lex, n. 25, v. f. nisi quae vigere incipiat dum fuerit in pro­ vincia promulgata ». Salmant. allegant quidem Vasquez et Villalobos tam pro legibus civilibus quam pro pontificiis; dum contra Vasquez, tn lat* 2**, disp. 156, cap. 3, η. 14, et Villalobos, part l, tr. 2, diff. 14, n. 4, de legibus tantum ponficiis hanc sententiam luentur. O Montesinus male hic adducitur a Sal­ mant. (qui cetcroquin a Petro ab Angelo de­ cepti sunt); siquidem, in 1*** 2*', disp. 20, de Legib., qu. 4, n. 101, primam sententiam tenet: quod et ipsi Salmant, n. 89, notave­ runt. — Quoad Jacobum de Granado, Salmant pariter decepti sunt; etsi enim Granado, in jam 2af, coutrov. 7, de Legib., tr. 3, disp. 11, sect. 1, n. 5, concedit legis obligationem, « ex natura rei loquendo », quasi successivam esse, et ligare viciniores prius quam remotiores; nihilominus quaeretis, sect. 2, quidnam requi­ rat jus canonicum ct civile, tertiam senten­ tiam tenet (ut etiam Salmant. notant), ct, n. 9 ct seqq., cum ipso S. Alphonso negat leges pon­ tificias et imperiales aut regias obligare, nisi post duos menses a die publicationis. Sotus non requirit duos menses, sed Alii negant requiri «pa­ tiam a pro­ mulgatione. Alii requirunt lempu» juxta locorum di­ stantiam. Probabi­ lius: requiri duos men- 76 MB. 1. - TRACT. II. DE LEGIBUS. CAP. I. - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEGIS IN GENERE. - DUB. L ct aliis »·*. — Ratio, quia lex non obligat, nisi ejus notitia moraliter ad omnes sub­ ditos, ut eruitur ex jure, pervenire possit: Leges sacratissimae... intelligi ab omni­ bus debent, ut universi, praescripto ea­ rum manifestius cognito,... inhibita decli­ nent — Lex, seu constitutio et manda­ tum nullos adstringunt, nisi postquam ad notitiam pervenerint eorumdem, aut nisi post tempus infra quod ignorare mi­ nime debuissent *. Hoc autem tempus, quo /tt dubio nullum praesumi obligatum, ex Authentica Quibus modis Item Glossa ·: ht dubiis liberum est sequi quod magis placuerit. Item Benedictus XIV 10: Non st debbono porre legami, quando non vi ? una chiara legge che gl' impongab>, — Id clare probatur ex jure canonico, ubi le­ gitur: Erit autem lex... manifesta H.— Nisi dc mandato... certus extiteris, exsequi non cogeris quod mandatur u. — In his vero, super quibus jus non invenitur expres­ lex humano modo pervenire possit ad sum, procedas aequitate servata, semper aures subditorum, taxandum est arbitrio in humaniorem partem declinando l3. — prudentum; hocque arbitrium jam taxa­ Item S. Leo 14 sic docuit: In iis quae vel tum habemus in Authentica Ut factae, dubia fuerint, aut obscura, id noverimus etc., uti supra dictum est: ergo illi stan­ sequendum, quod nec praeceptis evangedum, ubi tempus non est determinatum. lias contrarium, nec decretis SS. Patrum 97. - Adduntur hic variae Quaestio­ inveniatur dversum. — Item Lactan­ tius la dixit: Stultissimi est hominis,prae­ nes circa legem dubiam. Uxdo 1". Quaeritur, an in dubio si lex exi- ceptis eorum velle parere, quae, utrum stat, lex obliget? vera sint an falsa, dubitatur. Ratio est, Respondetur minime obligare post adhi­ bitam sufficientem diligentiam ad inqui­ rendam veritatem, praeciso tamen scan­ dalo vel alio notabili inconvenienti, quia tunc possidet libertas. Ita communiter Suarez. ·, Sanchez.4, Palaus *, Salmant.6 cum Tapia, Villalobos, Arauxo, etc. Id expresse confirmant D. Thomas ’ : Nullus quia Deus sane donavit homini dominium libertatis ex Apostolo (I, Cor. vn, 37): Po­ ligatur per praeceptum aliquod, nisi me­ diante scientia illius praecepti. Scotus * : Nullus tenetur ad aliquod praeceptum divinum, nisi per aliquem idoneum ct au­ thenticum sibi promulgetur. Item Glossa: Quamobrem possidet homo libertatem ad agendum quidquid vult, quod non con­ stet a lege sibi vetitum, ut ait D. Tho­ mas M: Illud dicitur licitum, quod nulla lege prohibetur, ex l. Nccnon, jf. Ex quib. testatem autem habens suae voluntatis. Et ex Ecclesiastico (xv, 14 et seqq.): Deus ab initio constituit hominem, et re­ liquit illum in manu consilii sui. Adje­ cit mandata ct praecepta sua. Si voluc­ ris mandata servare, conservabunt te. cans, maj., ubi: Omnia sunt permissa per legem, quae prohibita non inveniuntur. Hinc Melchior Canus 1 sic impugnat sententiam Scoti et aliorum, qui volunt peccatores teneri ad actum contritionis in quolibet die festivo: Quoniam (ait Ca­ nus) ignoro, unde ad hanc opinionem DD. illi venerint, libere possum quod non sa­ tis explorate perceptum sit et cognitum, sine ulla dubitatione negare. — Ac propterea D. Thomas3 dixit : Periculosum est [determinare aliquid esse peccatum mor­ tale), ubi veritas ambigua est..., [nempe si] in jure... divino non invenitur deter­ minata expresse. Et D. Antoninus 8 ait: Bene excusari ignorantiam, utpote invin­ cibilem, quantum ad ea quae non sunt expresse contra jus divinum vel natu­ rale. du2\ Et idem dicendum cum Salmant.4 bie L» casum .. . toaj«hen· ct alus, si dubitetur an aliquid comprehenJia‘' datur sub lege, seu, an lex extendatur ad aliquid. 3e. Idem in dubio an inceperit legis obligatio, secus autem in dubio an finie­ rit. Salmant. * cum Laymann, Sanchez, Palao. Lcxaqo* 4°. Quid in dubio an causa quam haun'.' bes, sit sufficiens ad te excusandum a 1 Relect. de Pocnit., part. 4, ven. Ad uUimunt. — • Quodlib. 9, art. 15, corp. — ■ ParL 2, tit. 1, cap. 11, $ 28. - 4 Tr. 11, de Legib., cap. 2. n. 110. - · Loc. cit., n. 120. . Laym., lib. I, tr. 1, cap. 5, $ 4. · Sanch., de Matrim., lib. 2, disp. 41, n. 38 et seqq. el Decal., lib. 1, cap. 10, n. 35. · Palaus, tr. 1, disp. 3, puncL 7, n. 6 el 7 et punct. 8, n. 6 ct seqq. · 1 L. LfgM 9, C. de Legit». — · Cap. Quta cunctis, de ccoie»-. praebend. in 6-, $ Xcc obilarct. — » De Cen»ur., dnp. <»·). %cct. $. n. 1. — · Dead., lib. 1, cap. 10, n. 32 ct 33. - » Tr. 1. diip. 3, panel. 7. η. I — · Tr. 11. de Legib., αψ. 2, n. 110. · Tapia, loro. 1, lib. 4, qu. 15. art. 2. η. 1. • Vitiat., part. 1. tr. I, diff. 21, n. 4. .draicxo, in 1·* 2*·, qu. V7, di«p. 3, MCI 3, diff. 3. n. 31. - ’ De Verit.. qu. 17, art. X — · In I, di»t. 3, qu. I. η. I. — · In cap. Ex parle, de loquens dc legible» quae irritatoriac non sunt, dt Just, ct Jure, lib. 1, qu. /, art. 4, quaest. metd., ait: < Parum reiert si dicamus statim Romae latas obligare... Crediderim Limen, nisi Papa aliter sua lege expresserit, nunquam in­ tendere obligare, nisi a tempore promulga tionis in provincia ». Quod de civili lege irri tante supra ibidem dixer.nl, inquiens. «Non salis esse Caesarem in uno regno legem edi­ cere. ut omnia obliget, quousque in singulis promulgetur, ac si diversorum essent regum... Quin vero, si sini diversae provinciae longe ceniibut, expolit. n. 259. — · Loc. dt., n. 112. · n.34. · SjwcA., Decal., Hb. 1. cap. 10, Palaus, loc. dt.. punct. 7, n.6. - IHcast.,de Ixregul., — 1* Lib. 1, n. 590. — ■ Loc. ciL, n. 110. · Croix. n. 39. loc. cit., n. 590. — · ParL 1, lib, 2, cap. 19, quacr. 12. — Oiaua, part. 4, n. 113. · Palaus, *· Loc. dt., tr. 8, »cct. 18, n. 169. - tr. 3, re«oL 14. — 11 Loc. dt„ cap. 2, tr. I, di«p. 3, punct. 7, n. 4. di«L 4. — ” Cap. ad Rusticum tn ftne proocm. — u Divin. Institut., lib. 3. cap. 27. — “ In I Sent., di»l. 15, qu. 2, art. I, volut. 2. · Jut αυ., Glo%«a in I. Nernou ff. Ex qui bu·» cauih majo­ rer, v. in 1·· 2··, tr.8, sect. 25, te teneri ad legem; quia tunc possidet lex antecedenter ad tuam libertatem. Sal­ mant. * cum Sanchez, Palao, etc. 5°. Quid in dubio an lex sit promutgata ? — Legem non obligare tenent Diaistillus apud Croix ’, et Salmant ·. Ex­ cipit tamen Croix, si lex fuerit jam usu recepta. 6”. Quid in dubio an lex usu recepta sit? — Adsunt tres sententiae: Prima sententia tenet tunc legem non Lex obligare, saltem si sit poenalis ; ut Azor ·, jaxt* Λ°· Salas ‘°, et Diana, Tapia etc. apud Sal- “ο00*’0·*'· mant.n, et universaliter de omni lege hoc tenent Navarrus d), Rebellus d>, Felinus d>, DeciusO,etc.apud PalaumdJ;et probabile putant ipse Palaus, Sporer ac Tamburinius Ά — Ratio, quia tunc, cum dubi­ tetur de receptione legis, dubitatur etiam an lex unquam obligaverit; et ideo pos­ sidet libertas. Hanc autem opinionem di­ cunt esse probabilem, quia probabile pu­ tant esse necessariam acceptationem legis ut ipsa obliget; juxta sententiam referen­ dam n. 138. Secunda sententia, quam tenet Croix P, , dicit legem obligare, si sit ecclesiastica; mjuüc» »o secus vero, si sit civilis. ° w Notii. 60, n. 19. — 11 Can. Cum tu Jure, de off et, pot. )ud. ddeg. — ° Cap. Ex parle tua fin., de transaction. — 14 Can. Strut quaedam, dl»u 11; cfr. Eplst. S. Leonis 167, Erit auUnt 2, Salas, lege? — Quidquid dicat Salas, venus est Prohibeant. separatae, non existimatur lex promulgata, antequam in singulis edicatur». b> Noua tertiam hanc sententiam esse dum­ taxat de legibus supremi principis, sive sit Pontifex, sive rex aut imperator : leges autem inferiorum pnndpum, qui scilicet uni tantum provinciae praesunt, statim obligant ac promul­ gantur, ut auctores citati communiter docent. 97. Quoad hanc glossam in Reg. ju­ ris 11, in 6°, vide notam a, ad n. 58 supra 1 Cfr. supra n. 66, nolam <, ubi haec verba jam sunt relata. C) Tapia, tom. 1, lib. 4, qu. 15, art. 5, sario debet recipi : quo dumtaxat sensu recte η. 2, dicit quidem probabilem sibi videri allegantur. — Decius vero, in Rubr. 1, de hanc sententiam (pro qua tantum re a Salm. constitui., n. 36, vers. Ulterius, pro alio quae­ allegatur); atvero, n. 3, oppositam probabi­ sito a Palao allegatur. liorem ac tutiorem esse pronuntiat; et η. 1, <·> Sporer, tr. 1, cap. 1, n. 81, III, ac Tam· jam dixerat absolute ct sine ulla distinctione, burinius, Decal., lib. 1, cap. 3, § 7, v. Leges, subditum in hoc dubio teneri observare legem η I, non probabilem Lantum judicant, sed in utroque foro; ct ideo ipsius S. Alphonsi omnino hanc sententiam amplectuntur. sententiam videtur tenere. f) Quo melius hujus auctoris mentem as­ d) Palaus, tr. 1, disp. 3, punct. 7, n 4, sequaris, ipsius verba exscribere juvat: « Vi­ opinionem exponit, suo judicio valde proba­ detur, inquit Croix, lib. 1, n. 591,... esse di­ bilem, docentem scilicet legem non obligare stinguendum: nam si sit talis lex, ad cujus in dubio an fuerit recepta; sed auctores ad­ obligationem legislator praerequirit accepta­ ducit: Navarrum scilicet, Manual., cap. 23, tionem populi, uti saepe [ΗΟ/α] fit in legibus ci­ η. 41; Rcbellum, part. 1, lib. 1, qu. 5, n. 7; vilibus, probabilior esse videtur secunda sen­ Felinum, in cap. 1, de treuga el pace, n. 12 tentia [docens scilicet praesumendum esse in cl scq., non quasi ipsam hanc sententiam casu legem non fuisse receptam, ideoque non teneant, sed tamquam afferentes ejus ratio­ obligare); si autem non indigeat accepuuione nem, quod nempe ad hoc ut obliget, lex neces­ populi, uti non indigent leges ecclesiasticae, 78 Teaeodon cm umverlAlittr obU- Superior dubfc kp· time· obii· «idet. MB. i. - TRACT. Π. DE LEGIBUS. CAP. I. - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEGIS IN GENERE. - DUB. I. Tertia tamen sententia sequenda affir­ mandum cum Sanchez4, Croix® cum Ovie­ mat legem obligare. Et hanc tenent Pa­ do, et Salmant.7 cum Tapia 'M et Martinez, laus O, Sanchez 1 et Salmant.3. — Ratio 1* semper ac superior est in pacifica posses­ quia, cum constet de lege, pro ea stat pos­ sione suae potestatis; tunc enim melior est sessio; regula enim generalis est, ut factum ejus conditio jam possidentis jus praeci­ praesumatur quod de jure faciendum erat, piendi. prout hic praesumitur facta acceptatio. Quid i>t dubio au superior suam pote­ Ratio 2a, quia lex, cum jam lata et pro­ statem excedat? — Tunc non teneri sub­ mulgata fuerit, non indiget acceptatione, ditum obedire censent Adrianus% Rodri­ ut praefati A A. censent: saltem, ut recte guez <>, Vasquez Salas d> apud Palaum *, dicunt Croix 3 et Mazzotta lex, modo et alii apud Croix ·. — Sed recte contradi­ non sit certe abrogata, ante acceptatio­ cunt Navarra '1, Palaus ’°, Croix 11 cum nem jam habet vim obligandi; unde, licet Toleto % Molina % Azor % SA % etc. com­ quis non peccet contra legem, quia ipsa muniter cum Sanchez e>, quia possessio nondum est recepta; peccat tamen, quia stat pro potestate superioris. Limitat ta­ eam non acceptat, prout dicemus dicto men Sanchez18 cum Soto, Lopez, Tapia, n. 138 ·). Salas, etc., si res praecepta sit nociva sub­ 98. - Quid /)/ dubio an legislator sil dito vel tertio, aut valde difficilis vel mo­ superior legitimus? — Negant Vasquez, lesta. Sabis, Diana ct Arauxo apud Salmant. «: 99. - Γ. An autem subditus teneatur quia, cum dubium sit jus praecipiendi, obedire in dubio de justitia legis? dubia etiam est possessio. — Sed aftirNegant Dicastillus et alii apud Croix *·: 1 Decal., lib. 1, cap 10, n. 35. — · Tr. 11, de Lcgib., Vasq., in 1-2-, di«p.62, Satas, ia 1"· 2··, tr. 8, *ect 8, n. 78. Diana, cap. 2, n. 114. - · Lib. 1. n.59L · cap. 6, n. 34. pAH. 4, tr. 3, re*ol. 8. - Xraxxo, in 1** 21*, qu. 97,di»p. 3, ttCL 3. diff. 3, n. 31. — « Loc, dt., n. 118. - · Dead., lib. 6, cap 3, η. Cook., tr. η. 118. · T) et ». - · Lib. 1. n. 503 - (Meda, dc 5, controv. 3, ponet. 5» n. 5«. — ’ Loc. cit., Marti rue, in l«"2“, qa. 96 art. 4, dub. 15, conci. I. — · Tr. 11, dhp 3, punct. 13, n. 1. — · Lib. I, n. 594. — * Loc. dt., n. 2, — 11 Loc. cit. — ” Dead., lib. 6, cap. 3, n. 23 et 31. - Solus, dc Secreto, membr. 3, qu. 2. conci. 1, ver·. Rctpcndrlur quoit. · Lud. Lofica, I n»t ructor., part.Leap.56, vert. Sic triant. · Carol. Tapia, in Aulhent. Di^rtssi, C.dc SS. Bccleaiit, v. /pso ingressu, Dicast,, Salas, in 1·· 2··, tr. 8, sect. 17, n. 154. · dc Ceasur.. di»p. I, n. 333. — u Lib. 1, n. 596. cap. 1, n. 48 ct 49. · Dubie p» letuicaa cedens, c& Cat nium, quia tunc possessio est pro liber­ tate. Secus, in dubio praeteritionis, v. gr. an in sabbato transacta sit hora mediae noctis, nequis edere carnes; tunc enim possidet lex. Sic etiam si dubitas an ha­ beas annos 16 ad professionem, vel annos 25 ad sacerdotium, nequis profiteri aut ordinari. — Ita communiter Laymann Sanchez °, Palaus 10 et Salmant. n cum Lib. III, n. 617, Qu. 5. 2". Quid/m dubio an lex praecipiat vel Tapia, Diana et Villalobos. 4”. Quid in dubio an legem impleveris? suadeat ? aut an obliget subgravivcl levi? Resp. tunc legem aut non obligare, — In dubio negativo teneris implere; se­ aut non obligare sub gravi, ex regula cus, in positivo a>. Cardenas et Illsung^ juris8: Semper in dubiis benigniora prae­ cum Croix ll. 100. - Circa materiam legis humanae, ferenda sunt. Ita Croix* cum Navarro % Sanchez, etc., contra Laymann '·>. — Con- nota sequentes Quaestiones. tra, in dubio an lex sit abrogata aut disQuaeritur Γ. An lex humana possit pensata, vel adsit causa excusans a lege; directe praecipere actus internos? — Pro­ ad eam tenemur ex communi. — Vide Spo· babilius negant Salmant.13 cum S. Thoma, rers, Salmant. ®, Tamburinium ’, Croix 1 . Cajetano, Suarez, Bonacina, etc., contra 3°. Quid in dubio an advenerit vel prae­ alios; quia legislator humanus nequit judi­ care de internis. terierit tempus obligationis legis? Quaeritur T. An possit lex humana Resp. In dubio inceptionis, v. gr. an . . Λ « · · expleveris annos 21, non teneris adjeju- praecipere actus indirecte internos, ob quia tunc non habetur possessio pro jure u« dnbic superioris. — Sed omnino affirmandum obh' cum Bonacina qui citat Vasquez, Sua­ rez et Salas; Salmant. ’ cum aliis commu­ niter. Ratio, quia revera in dubio superior Exceptio, possidet jus praecipiendi. Excipiunt tamen DD., si lex sit nimis ardua, vel si grave damnum subdito afferat. — Vide dicenda in duMo »n ulHiriuomT Linxiutio. in dubio an u,i«robu' ίΛ(- indubio raptioni·, ftoaobiigat. Vatq.. ct 40. — * Tr. L diip. 3, punct. 8, n. 6 ct 7. — 11 Loc’ in 1**2··, diip. 151, cap. 4, 1. I. Suar , dc Lcgtb., lib. 1. cap. 9, n. 11 tl 20 ct de Censur., difp. 4, wt. 6, n. 5. · dt., n. 130. - Tapia, tom. 1, Hb. 4, qu. 15, art. 7, n. 2 ct •eqq. · Diana, part. 4, tr. 4, resol. 18 ct 21. · Wlaloti., Salas, part. L tr. 1, diff. 21, n. 7. · Cardenas, tr. 6, dnp. 47, cap. 5, n. 78 ct «eqq. — “ Lib 1, n. f/»9 ct 600. — u Loc. ’ Dc Leffib., diep. 1, qu. L punct. 7, §3, n. 11. · dc Lcgib., di»p. 1, ecct. 9, n 58. — · Tr. 11, de Lcffib., cap. 1, n. 15. — · Rcg. 56 (Γ. de rcfpjli· juri». — • Lib. 1, n. 596. · Sanch., Decal., lib. 6, cap. 4, n. 37 et 66. — · Tr. 1, cap. 1, n. 82. — · Loc. dt., cap. 2, n. 112. — ’ Decal., lib. 1, cap. B, $ 7, v. Ltrcs, n. 2. — · Lib. L tr. I, cap. 5, 5 4. — · De Matrim., lib. 2, disp. 41, n. 38 prima (legem nempe obligare] videtur prae­ ferenda, quia ante illam receptionem habet lex totam vim suam obligandi ». Palaus, tr. 1, disp. 3, punct. 7, n 3, ut probabiliorem agnoscit hanc sententiam, pro legibus ecclesiasticis, secus vero esse ait, n. 9, de legibus civilibus Mazzotta, de Natura Legis, cap. 7, qu. 6, id affirmat de legibus ecclesiasticis. O Alia de hac quaestione vide infra n. 138. 98. - <υ Tapia hanc suam sententiam, quam tom 1 Caten. nior., lib. 4, qu. 15, art. 12, n. 2, exponit, his verbis n. 3, limitat: «Nisi immi­ neat grave damnum aut periculum contra ali­ quem ». b) Adrianus, nonnisi cum aliqua distin­ ctione hanc opinionem habet: « In dubio (ita ille in Quodlib., qu. 2, punct. 1, lit. G.), cum certum est licere quod praecipitur, tenemur obedire, quod intelligo dc dubio apud animum illius cui aliquid praecipitur; non quia docto res alii dc illo dubitant. Si enim habeat exi­ stimationem rectam seu veram, ct non mo­ vetur ex contraria doctorum opinione ad du­ bitandum, non obligatur quovis modo obe­ dire ». « R* 2ai, disp. 66, cap. 9, a n. 51, non de hoc casu, sed dc alio satis simili tra­ ctant: dc eo scilicet, quo dubitatur an res prae­ cepta sit licita necne. Ό Salas videtur male citari a Palao: nam ipse oppositam potius tenet sententiam sicut S. Alphonsus: scribit enim in lattl 2a*, tr. 8, sect. 17, n. 152 : < In quocumque dubio pro­ babili juris, regulariter et per se loquendo, tutior pars necessario est amplectenda; ct ita, nisi sit periculum violandi aliam legem magis vel aeque obligantem, legi de qua est dubium obediendum est...; et hoc speciatim verum esse aliqui docent, quando certum est aliquem esse superiorem ct legislatorem, sed dubium est an lex haec superet ejus potestatem...; sed nihil puto esse speciale in hoc casu ». r> Par. Navarra, de Restitut, lib. 2, cap. 3, dub. 12, n. 270 et seqq.; Tolctus, lib 8, cap. 15, v. Quartum.; Molina, tr. 2, disp 113, n. 5; Azor, part. 1, lib. 2, cap 19, qu. 9; Sà, v. Bellum, n. 1, affirmant subditum posse, vel etiam teneri obedire in dubio de legis justitia; ex quo Sanchez, Decal., lib. 6, cap. 3, n. 4, recte colligit eosdem auctores fateri debere' obediendum etiam esse in dubio, an superior suam excedat potestatem. 79 99. Navarros, in Manual., cap. 23, η. 50, posteriorem dumtaxat partem asserti habet, nempe legem non obligare sub gravi, in dubio an ipsa obliget sub gravi aut sub levi. ^Laymann, loc. cit., nihil de his habet, quidquid dicat Croix, deceptus a Diana, part. 1, tr. 10, res. 25, c) Croix, lib. 1, n. 597 et 598, circa dubium an adsit causa excusans a lege, exponit senten­ tiam quae affirmat et sententiam quae negat eo casu excusari a legis obligatione; et videtur propendere in sententiam negantem, quamvis id expresse non dicat. In dubio autem an lex sit abrogata aut dispensata, plane cum S. Al­ phonse convenit d) Quod S. Alphonsus hic breviter scribit: te scilicet non amplius teneri ad legem im­ plendam, in dubio positivo an illam imple­ veris, id explicatione indiget. Dictum S. Doctoris valet pro casu, quo probabilitas unica adest, quod nempe legem impleveris; vel casu, quo notabiliter probabilius est, ideoque qua­ dam certitudine morali tibi constat, legem cit., cap, L n. 66. - 5. Them., 1' 2··, qu. 91. art 4, qtx 10Û. art. 9 et > ^·, qu. 104. art. 5. · Cafetan., in 2·· 2*·. qu. 11, art. 3. · Suar., de Lcgib, lib. 3, cap. 13 ct lib. 4. cap. 12. Bonac., de Lepb., disp. 1, 9U- b punct. 5, n. 8. adimpletam esse. Casu autem quo utnnquc adest probabilitas, minime solutus es a legis obligatione, juxta doctrinam S. Alphonsi re­ formatam. uti liquet ex lib. 1, n. 29 et Elcn* cho 2 Quaestionum reformat,, qu. 1, ubi S. Doctor haec scribit: «Si quis probabiliter judicet implevisse votum, horas canonicas sive poenitentiam, an teneatur ei satisfacere, si adhuc probabile sil vel dubium non imple­ visse? Negant plures auctores... Sed opposi­ tum est tenendum, quia possidet obligatio jam contracta, donec certe non fuerit impleta ». Illsung, tr. 1, disp. 1, n. 26, revera de dubio negativo loquitur, ut asserit S. Alphon­ sus post Croix: pro dubio autem positivo minus recte videtur adduci a Croix; ipse enim a probabilistarum sententia aliquantulum recedit, ideoque magis consentit cum S. Alphonso: • Cum in moralibus (ita ille) certitudo saepe haberi non possit, nec conscientias nimium gravare oporteat, sufficere ad liberationem ab obligatione, modo probabilius sit eidem esse satisfactum, v. g. votum vel horas canonicas te persolvisse ». Sect»· in du bio prae­ teritionis. Dubia lept adimpletio. Lex huma· nanon praeci pit directe actu» inter­ no·. 80 LIB. I. - TRACT. IL DE LEGIBUS. connexionem cum actibus externis? — Aliquo· praecipit indirecte. Alio· vero nec. Lex bu* maru veut actos ex ter · co· occul­ to·. Distinguitur: Potest, si actus interior per se cum exteriore conjungitur. — Et duplici modo potest conjungi: vel tamquam forma con­ stituens actum externum in esse morali actus virtutis: sic requiritur consensus internus ad matrimonium contrahendum, ad contractum ineundum, etc.; vel tam­ quam causa cum effectu: et sic, qui pro­ hibet homicidium, prohibet etiam volun­ tatem occidendi. Ideo ex jure can. obli­ gatur clericus ad resignationem beneficii, si receperit illud animo non se ordinandi intra annum Ita Salmant.1 cum Tapia, Cajetano Palao, etc. Si vero actus interior per accidens con­ jungatur cum exteriore, tunc non potest praecipi a lege humana; puta, si praeci­ piatur dari eleemosynam ex vera devo­ tione, etc. Ita Salmant.2 cum Suarez, Pa­ lao, Tapia, etc., contra Cajetanum b> et Sotum. Quaeritur 3°. An actus exteriores oc­ occultum. Actus enim occulti, licet non cadant sub judicio, cadunt tamen sub lege, ut docet S. Thomas Vide Salmant. °. Utrum autem in dubio an res sit licita, teneatur subditus obedire? Negant Silvester, Angelus, Hostiensis, etc. apud Sanchez 4, qui dicunt tunc eum nec teneri nec posse obedire, nisi prius inquirat a peritis, quod res saltem non sit certe illicita. — Sed verius affir- inredute mat Sanchez 6 cum Navarra, Valentia, etc., ex D. Thoma d>, qui docet non pertinere obedire ad subditos, sed tantum ad superiores, inquirere de honestate rei praeceptae; ideoque bene potest et tenetur subditus obedire, semper ac ei non constet rem esse- malam. Vide Croixe. Caeterum, praecisa quaestione, an sub­ ditus de honestate rei praeceptae teneatur vel non, prius inquirere ab aliis rei veri­ tatem, communis est sententia omnium theologorum tam recentium quam anti­ quorum, qui docent in obscuris esse obediendum superioribus, ubi non est certum peccatum. Ita S. Bona ven tura7, Gersonius®, culti possint a lege humana prohiberi? Affirma; et sic prohibetur sub excom­ Nider ·, ubi citat Raymundum et Henrimunicatione haeresis externata, licet oc­ cum Gandavensem, Halensis 10; et sic do­ culta; sic sub irregularitate, homicidium cuerunt omnes qui de hac re egerunt. — 1 Tr. II, de Lejib.. αψ. L n. 69. · Tapia, tom. 1, lib. 4, qo. 6, η. 1 tl 2. · Palau», tr. 3. diep, 1, panct. 6, n. 3. — · Loc. ciu, o. 69 et 70. · Suar., lib. 4. cap. 13. n. U. · Palaus, loc. dt.. n. 4. - Tapia, loc. dt., n. 4. · So/Mj.de Ju»t. et Jure, lib. 10, qu. 5. arx. 5. cond. 6, objectio. - · Loc. dt., n. 72 et 73. - Silz*st„ ▼. Obcdicntia, qu. 2 et v. Bftlum I, qu. 9, conci. 3. · An^l., ▼. Obcditnita. n. 6 et v. Bilium, d. 8. · Hostiens., Summa, Ub. 5, iit. de Pocuitent., n. 61, $ Quid dt rapina, ver·. Quodsi probabililtr dubitat. — · Dead., lib. 6, cap. 3, n. 19. — · Loc. dt · Pctr. Navar., de Rextilut., lib. 2, cap. 3, n. 269. - Valant, in 2— 2··, di»p. 7, qu. 3, punct. 2, ▼en. Steundo stquitur.— · Lib. 1, n. 432. — 1 In 2 sent., 100. - a> Cap. Commissa, de electione, in 6’, loquitur de parochiali beneficio, et obli­ gat dictum clericum, non quidem ad bene­ ficii resignationem, sed ad (nictuum restitu­ tionem, « nisi voluntate mutata promotus» fuerit >) Cajetanus, de excommunicatione disse­ rens, in quam incurrunt inquisitores omitten­ tes procedere contra aliquem, ex odio aut amore, vel commodi temporalis obtentu, in Summa, υ. Excommunicatio, cap. 3, i.f, haec scribit : « Sub ecclesiastico judicio cadere actus interiores odii vel amoris, non absolute ut occulti sunt, sed ut ad extra procedunt, ut scilicet sunt ratione commissionis vel omis­ sionis ». Quae quidem verba, etsi generalia sunt; attamen in casu dc quo Cajetanus hic tractat, actus odii vel amoris se habent ut causa non procedendi. diit. 39, art. 1, qu. 3, ad. ult. — · Dc poliat, noct., conaid. 8. — · Consolator., part. 3, cap. 17. · S. Haymund., Summa, Ub. 3, tit. 33, § 1, ven. Virtus stu tffkacia. - Henric. Gan· dav., Quodlib. 8, qu. 16. — * Part. 2, qu. 120, membr. 3, ad 1, (a/, qu. 121, membr. 4, art. 2, au. 5). <) D. Thomas a Salmant non adducitur, quasi hanc sententiam expresse teneat: « Opti­ me dixit D. Thomas, Quodlib. 4, art. 12, (ita Salmant.) quod actus occulti non cadunt sub judicio vel sententia particulari judicis; non vero negat eos cadere sub lege quae est regula generalis ». Et recte quidem; nam S. Thomas, loc. cit., dc peccato occulto disputans, non aliud habet quam, quod si quis illud resciverit, non tenetur obedire praelato praecipienti re­ velationem contra ordinem caritatis: « contra quem ordinem, inquit, si praelatus praecipiat ut peccatum fratris occultum ei dicatur, non est obediendum ». d) Verba D. Thomae, dc Verit., qu. 17, art. 5, ad 4, sunt haec· · Subditus non habet judicare de praecepto praelati ; sed dc impletionc praecepti, quae ad ipsum spectat ». Quae quidem Sanchez, loc. cit., ita commentatur: CAP- 81 I. - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEGIS IN GENERE. - DUB. L Ita etiam omnes mysticae theologiae ma­ gistri cum S. Ignatio Loyolal, ubi: Est praecepto praelati; quia, etsi sit contra Deum, attamen, propter obedientiae bo­ num, non peccat subditus. — Item Glossa7: Si vero dubium sit praeceptum, propter bonum obedientiae excusatur a peccato, licet in veritate sit malum. — Idem docuit igitur haec ratio subjiciendi propriijudi­ cii..., non solum sanctis viris usitata, sed etiam perfectae obedientiae studiosis imi­ tanda, omnibus in rebus quae cum peccato manifesto conjunctae non sunt. — Audia­ prius D. Augustinus, loquens de obedientia tur praecipue 1). Bernardus2: Quidquid debita superioribus temporalibus·, ubi: vice Dei praecipit homo, quod non sit Cum ergo vir justus, si forte sub rege tamen certum displicere Deo, haud secus homine, etiam sacrilego, militet, recte possit omnino accipiendum est, quam si prae­ illo jubente bellare..., cui quod jubetur, vel cipiat Deus. Deinde sibi objicit: Sed homi­ non esse contra Dei praeceptum certum nes, inquis, facile falli... possunt. Et re­ est; vel utrum sit, certum non est: ita ut spondet: Sed enim quid hoc refert tua, fortasse reum regem faciat iniquitas im­ qui conscius non es? praesertim cum te­ perandi, innocentem autem militem osten­ neas de Scripturis, quia labia sacerdotis dat ordo serviendi. custodiunt scientiam, etc. Ipsum proinde, Quaero etiam hic: an tenearis parere quem pro Deo habemus, tamquam Deum legi fundatae in falsa praesumptione? in his, quae aperte non sunt contra Deum, Universe negat Rebellusr> apud Croix et alii, ac Mazzotta · audire debemus. — Item Leo X (ut refert — Sed Molina Casarubius a) concessit Fratribus Minori­ bus, ut possint in omnibus dubiis secura conscientia stare determinationi suorum superiorum. — Item S. Bernardinus Se­ nensis 4 ait : Ubi subditus rationabiliter dubitat an quod praecipitur sit peccatum, an non, tunc profecto obedire debet.— Item B. Humbertus6: Nisi aperte sit malum quod a superiore praecipitur, sic accipien­ dum est ac si a Deo praeciperetur.— Item Dionysius Carthusianus ·: In dubiis..., an sit contra praeceptum Dei, standum est melius affirmant teneri ad legem; puta, reficiendi damnum ex tuo animali cau­ satum, etiam sine tua culpa: quia finis legis est, non solum punire culpam, sed etiam reddere homines cautiores. Hoc tamen non ante sententiam judicis. Si vero tuum animal non intulit damnum, sed juridice probetur intulisse, tunc non teneris solvere etiam post sententiam, praeciso scandalo; et poteris compen­ sare, si solvisti, quia tunc lex esset certe injusta, falsum praesumendo, et in foro — 1 Specui, rcltgiosor., lib. 5, pari. 1, cap. 1, ver». 06« *- dicnlia hominem — · In 2 Seni., di»t. 39. qu. 3. i. i. — 1 In cap. Ad aures, dc lempor. ordinat.. v.OMuntwm, i. (. — · Contra Eaustum, lib. 22, cap. 75. v. cfr. can. Quid cuiftaiur d, cau». 23, qu. I. — · Dc *natur Legi·. *c p. 5. qu. 7· « Ad officium subditi non pertinet inquirere atque investigare, sitne bonum et expediens quod jubetur; sed rem praeceptam exsequi, dum ei non constat esse malam». *) Ut rite intelligatur quaenam sit de hoc argumento Rebelli ac Molinae sententia, ex­ scribenda sunt verba, quibus Croix utrumque auctorem allegat. Ipse, disserens dc legi­ bus civilibus, quae obligant ad restitutionem damni, etiam sine theologica culpa illati, haec, lib. 3, part. 2, n. 174, scribit: « Auctores, qui cum Rebello dicunt has leges fundari in praesumptione culpae» consequenter dicere debent quod damnificatus, sciens illum qui damnum intulit, non peccasse theologice, non possit salva conscientia contra illum agere apud judicem.., quia praesumptio cedit veri­ tati... Econtra, qui cum Molina dicunt has leges non fundari in praesumptione culpae, sed esse poenales..., dicent consequenter posse damnificantem condici, quamvis sciretur sine culpa theologica damnilicassc, dummodo damnificarit cum juridica ». Haec Croix. — At vero Rebellus, de Obligat. Just., part. I, lib. 2, qu. 10, n. 24, obligationem hanc satisfa­ ciendi post condemnationem, eo dumtaxat casu negat adesse, quo damnum ex sola culpa juridica et a teipso illatum fuerit, « quia leges, per quas condemnatio pro damno per te dato fit, fundantur in praesumptione; cessat autem praesumptio, ubi de veritate constat » — Molina autem, de Just, et Jure, tr. 2, disp. 713, n. 6, nullam facit mentionem de praesumptione, sed asserit leges, quae obli­ gant ad satisfaciendum damno sine culpa theologica illato, instar poenalium esse. 1 Epist. dc virtul. obedient., n. 18, i. i. — · Dc Prae­ cepi. et dispensât., cap, 9, η. 21. — · V. Declarare, η. 4 cl 5. — * Dialog, dc obedient., arg. 12, ver». Pr/mws Wmw. S. Alpho*»], Optra moralia. — Tom I. 6 Lex funda­ ta in talia praesump­ tione quan­ doque obli­ gat LIB I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. interno praesumptio debet cedere veri­ tati ‘. Ita communiter Suarez Palaus 8, Sotus 4, Pontius ‘, Bonacina8 et Salmant. ’ cum aliis. Nec obstat dicere, quod Tridentinum, irritans matrimonia clandestina, nititur praesumptioni de fraudibus in illis occur­ rentibus; et tamen nemo dixit valere tale matrimonium, ubi nulla revera intervenit fraus; item irritantur testamenta solemni- talibus carentia, ut fraudes vitentur; et nihilominus, licet fraus aliquando ces­ set, nec testamentum subsistit. — Sed in his et similibus casibus, distinguenda est praesumptio juris, in qua lex quaerit avertere pericula quae facile evenire so­ lent, et tunc lex locum habet etiam in casibus qui fraude carent; a praesum­ ptione facti, quod, si deest, lex merito cessat. CAP. 1. - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEGIS IN GENERE. - DUB. II. Distinct» nectvwu DUBIUM Π. Quotuplex est Praeceptum. 10f. Praeceptum dividitur 1« in affirmativum et negativum. — 102. Dividitur 2° in natu­ rale et positivum. — 103. Praeceptum autem positivum dividitur in praeceptum divinum et humanum. — 104. Quinam possint ferre leges. An reges ct respublicae. An Papa. An concilia. An episcopi, synodus et capitula. An abbatissa. — 105. Quid comprehendat lex canonica et civilis. — 106. An declarationes S. Congregationis et decreta Rotae habeant vim legis. - An leges civiles obligent in conscientia. — 107. De Consuetudine. Et quae conditiones requirantur ad statuendam consuetudinem. — 108. De effectu consuetudinis. Et quid, si a lege reprobetur. — 109. Quid, si consuetudo a lege revocetur. — 110. Dissertatio de Potestate Pontificis (usque ad n. 135). Praece­ ptum afflr» malivum et Degaüvtun. Natural* et poviuvum 101. - « Resp. Γ. Praeceptum dividitur « Γ universaliter in affirmativum et ne· < gattuum. Illud est quod bonum praeci< pit; hoc, quod malum prohibet. — Diffe• runt inter se, quod affirmativum obliget « quidem semper, sed non ad semper, seu « non pro omni tempore; v. g. honorandi « sunt parentes, non semper, sed suo tem« pore. Negativum obligat, et semper, et • ad semper. Vide Becanum » ·. 102. - « 2.” In naturale et positivum. — « Praeceptum naturale, sive juris natu· « rae, est dictamen seu judicium nostrae • rationis, quo per lumen nobis ab au« ctore naturae impressum statuimus, « quid agendum et quid vitandum sit; < quale est illud: Bonum est faciendum, « malum fugiendum. Ex quo praecepto < generali, particularia, v. gr. Deum esse « colendum, nemini faciendam esse inju· «riam; imo omnia praecepta decalogi « (excepta circumstantia sabbati) multa« que alia derivantur. — Praeceptum po· « sittvum, seu juris positivi, est quod li« beraDei vel hominum voluntate positum Mrt lib. S. cap. 24. n. 8. — ■ Tr. 3. disp. I. punct. 14, ·. 12. - 4 De Joal. cl Jure. lib. 1, qu. 6. art. L — · Dc Harriet lib. 8. cap. 5. n. 6. - · Disp. 1. de Legib.. qu. 1, est, et ex eadem dependet; v. gr. prae­ ceptum de Baptismo, jejunio quadragesimali, etc. « Porro quomodo praecepta positiva mutari ac variari possint ac soleant, naturalia vero semper maneant; vide apud scholasticos et Lessium » B. Juri* divini 103. - « Resp. ΙΓ. Praeceptum positi­ ct juris ha· mani. vum dividitur in praeceptum juris di­ vini, quod scilicet a Deo traditum est; et in juris humani, quod ab homine. « Positivum divinum dividitur in prae­ cepta veteris et novae legis. — Lex vetus continebat praecepta moralia, eaeremonialia et judicialia; de quibus vide S. Thomam ,0. Lex nova continet prae­ cepta supematuralia fidei et sacramen­ torum. — Positivum humanum dividitur in praeceptum juris ecclesiastici sive canonici, quod auctoritate Ecclesiae, scilicet summi Pontificis aut concilii, sta­ tutum est; et juris civilis seu politici, quod fundatur in potestate saeculari ». 104. - Certum est dari in hominibus Qai ferre povrit kje* potestatem ferendi leges. Sed potestas civiles. punct. 7. ί 3, n. 1, v. Quinio, n. 2 et 6. - ’ Tr. II. dc Lefib.. cap. 2. n. 78 ct 83. - · Part. 2, tr. 3, de Lcfcib., cap. 1, qu. 3. - · De Jusi, et Jure. lib. 2 cap. 2. n. 9. - haec, quoad leges civiles, a natura ne­ Ecclesiae institutore, communicatam. — mini competit, nisi communitati homi­ Et hanc potestatem certo tenendum est, num; et ab hac transfertur in unum vel reperiri apud Summum Pontificem, tam­ in plures, a quibus communitas regatur. quam caput universale, Christi vicarium, — Hinc et successorem S. Petri; cui totum Ec­ Γ. Summus Pontifex nequit leges ci­ clesiae regimen a Christo fuit commis­ viles ferre, nisi in populos qui ejus tem sum, independenter a conciliis, ut Sal­ porali ditioni subduntur. — Poterit tamen mant. 8 cum Bellarmino, Cajetano, Layabrogare vel corrigere leges civiles alio­ mann, Palao, etc. rum principum, si opponantur aequitati. 5*. Concilia generalia etiam possunt Ideo in cap. Cum haberet, de eo qui du­ ferre leges pro tota Ecclesia; modo sint xit in matr., abrogatur lex prohibens congregata de licentia Summi Pontificis, alimenta dari filiis illegitimis. et pro loco ac tempore ab ipso assignatis. 2°. Reges autem et principes supremi, An autem leges seu definitiones ab oequi superiorem non agnoscunt, leges ci­ cumenicis conciliis editae robur habeant viles ferre possunt in suis ditionibus, et ante Pontificis confirmationem? — Affir­ ad eas in conscientia obligare. Vide di­ mant aliqui, si consensus accesserit ponti­ cenda hoc Lib., n. 140. — Circa autem ficiorum legatorum. Sed omnino dicendum reginas regni haeredes, dubitatur inter necessario requiri expressam Papae con­ DD. Nam si conjugatae non sint, certum firmationem, quando ipse non est conci­ est posse ferre leges; si vero sint conju­ lio personaliter praesens; legatis enim gatae, etiam constante matrimonio, ad nulla tribuitur facultas confirmandi sy­ ipsas pertinere potestatem gubernandi et nodorum statuta, quae caeterum nullam inde ferendi leges, probabilius putant Sal­ majorem auctoritatem habent, quam ipsis mant. 1 cum Suarez, Palao, etc., contra Pontifex impertitur : ut docet S. Tho mas a>, et cum eo communiter nostri DD., aliquos. 3e. Eamdem potestatem habent respu­ ut card. Turrecremata, Suarez, Laymann, blicae. — Aliae vero civitates non exem­ Palaus Tapia, etc., cum Salmant ♦, contra ptae nequeunt ferre leges, nisi ex con­ recentiores Gallos. Et confirmatur exem­ suetudine aut concessione principis. Pos­ plo tot conciliorum generalium, quae, post sunt tamen aliqua statuta condere, qui­ confectas definitiones, necessarium duxe­ bus, vi contractus, obligentur cives; vel runt confirmationem Pontificis petere et alia praecepta statuere temporalia (non obtinere; ut factum fuit in concilio Ni­ perpetua), revocabilia tamen a principe, caeno, et ultimo in concilio Tridentino. — quibus subditi teneantur. Vide Salmant.8 Hinc merito ab Alexandro VIII proscripta Quitum le. 4". Quoad leges autem ecclesiasticas, fuit propos. 29, quae dicebat: Futilis, et n"< 1ère· •«Uüutl·’ certum est adesse in Ecclesia potestatem toties convulsa est assertio de Pontificis cas. eas ferendi immediate a Christo Domino, Romani supra concilium oecumemcum Be Harm., de Rom. Ponlit,, lib. 4, cap. 15 et 16. · Cajdax., Opusc. 1, de Comparat, auctor, papae cl concilii, cap. 3 el 12. · Laym., lib. I, tr. 4, cap. 6, n. 8. Palaus, Lr. 3« disp. 1. punct. 23. n. 1 ct 3. Turrrcrtm., Sum. dc Eccles., lib. 3, cap. 28, vers. SttunJc et Smuf.. de Lefib., lib. 4, cap. 6, n. 2. · Laym., loc. cit.. cap. 6, n. 9. - Ta pia, tom. 1, lib. 4, qu. 8. art. 6, n. 2. — • Loc, cit.. n. 24. CdhcU. Nicasii., Eplst. Synodi ad Silve» urum papam, anno 325. · TrHcut., Contin. se» 25, cap. 7. 104. - a> D. Thomas haec dumtaxat, de Potent. Dei, qu. IO, art 4, ad 13, scribit. Sicut synodus aliqua posterior habet potesta­ tem explicandi symbolum a priori conditum, « ita etiam Romanus Pontifex hoc sua aucto­ ritate potest, cujus auctoritate sola synodus congregari potest, et a quo sententia synodi confirmatur, cl ad ipsum a synodo appel­ latur ». b) Palaus rem clare innuit, dum, tr. 3, disp. l, punct, 23, η /5, ita scribit: « Si con­ cilium [generale] auctoritate Pontificis con­ gregatum sit...; mihi... probabilius est non posse concilium leges ferre obligantes totam Ecclesiam, antequam a Pontifice appro­ bentur, quia nullibi invenitur talis facultas a Pontifice concessa, ct ex usu contrarium constat ». 1 Tr. 11, dc Legib.i cap. 8, n 10. · Suar.t lib. 3, dc Legib,, cap. 9, n. 10 et II. « Palaus, tr. 3, disp. 1, punct. 22, § 2, n. 6. — · Loc. cit., n. 12. — ■ Tr. 11, de Legib., cap. 8, n. 14, · Routinu· Pontifex. Concilia generalia confirmata a Romano Pontifice. Ι'ί! I JU auctoritate, atque in fidei quaestionibus decernendis infallibiiitatc. ApoMolJ. Eptxopi. Uodcruun id occipiant cpiecopi. CAP. 1. - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEGIS IN GENERE. - DUB. II. LIB. I. - TRACT. IL DE LEGIBUS. 6". Hanc falsissimam propositionem plene et ex principiis confutari, valde prodest ad firmanda tam fidei, quam mo­ rum dogmata. Omnes enim propositiones a Pontificibus damnatae, licet non omnes sint haereticae, sed aliae temerariae, aliae erroneae, aliae scandalosae, etc.; tamen, accedente Pontificis definitione, tenendum est de fide, quod illae propositiones vere sint temerariae, vel alia inficiantur nota, quam ipsas pati Pontifex declaravit; et ideo esset quidem haereticus, qui easdem tamquam veras et licitas sequeretur aut propugnaret; ut bene ait Viva ’. — Qua de re, operae pretium censuimus pecu­ liarem super praedictam propositionem Dissertationem conficere, quam reportes in fine hujus Dubii, n. 110. T. Verum est quod caeteris Apostolis etiam fuit collata potestas universalis Ec­ clesiam gubernandi; diverso tamen modo, ac fuit commissa S. Petro, qui poterat eos obligare, ct ipsorum leges abrogare; ut Salmant.1 cum Bellarmino, Suarez, Caje· tano, Soto, etc. 8". Hinc episcopi, qui successores sunt Apostolorum, bene ferre possunt leges pro suis dioecesibus 3 sine consensu capi­ tuli; exceptis rebus quae cedere possunt in praejudicium capituli vel cleri4. 9\ A quonam vero hanc potestatem Icgislativam episcopi recipiunt? — Alii * Quatit. prodrom. ad prupo^it. damnat., n. 18. — • Tr. 11, do Legib., cap. 3, n. 15 ct 16. Bcllarni., dc Rom. PontiC. lib. 1. cap. 12 ; et lito. 3, cap. 23. * 12. Shot., dc Cemur., di»p. 1, ccct. 2, o. 9 ct 11. · Cafetan., Opa»c. dc Compara:, anetor, papae et condi., cap. 3. · Salus, dc Jtt»t. et Jur., hb. 10, qu. 1, art. 3. — *Cap. Si gwf* usnr rtt X, dc maforit. ct obedient.; cap. Animarum, dc con­ ti it. in 6*. — 4 Cap. Quanto, de hit quae fiunt a praelato; (dr.capp. irrita, Cum nos,Noint, Ea noscitur. Tua nufur, dicunt recipere immediate a Christo Do­ mino: quia ab ipso est dignitas et officium episcopale institutum, ut Vasquez, Vi­ ctoria e>, etc., apud Salmant.s. Alii dicunt recipere a Pontifice, ut S. Thomas, S. Anto­ ninus, Sotus, Palaus, etc., apud Salmant.'. Et sic definitum videtur a Gregorio | Ro­ mana Ecclesia | vices suas ita aliis imper­ tivit ecclesiis, ut in partem sint vocatae sollicitudinis, non in plenitudinem pote­ statis. — Caeterum, haec quaestio est tan­ tum de nomine. Nam ex una parte cer­ tum est quod episcopi, licet immediate recipiant hanc potestatem a Christo, sem­ per tamen suscipiunt cum subordinatione ad Papam ; et ex alia, licet episcopi reci­ piant a Pontifice, possunt tamen leges ferre absque ejus licentia, modo non oppo­ nantur legibus Pontificis, et modo potestas circa aliqua non sit Pontifici reservata. Vide Salmant.e. 10". Archiepiscopi autem non possunt ferre leges in dioecesibus suffraganeis, nisi ex consuetudine id habeant; vide Sal­ mant. ·. 11°. Concilia provincialia sive nationalia alicujus nationis, sive provincialia alicujus metropolis, nempe episcoporum cum suo archiepiscopo ; sive synodalia, in quo episcopus cum suis parochis, etc. conveniunt, ferre etiam possunt leges per­ petuas pro suo territorio; vide Salmant. '°. 12". Capitula autem nequeunt condere leges sine consensu episcopi (nisi tantum Pastoralis officii, eod. lit.; et cap. Com/Mstus rst, dc feriis). · Vaaq., in 1·“ 2··, disp. 152, cap. 3, n. 38. — • Loc. du, n. 20. · S. Thorn., in I Sent., diet, 20, qu. 1, Abutiuae. circa suos capitulares, ut probabile putant 106. - Quaeritur hic Γ. An decretalia, Palaus, Suarez <4 etc.). Ita Salmant.1 cum sive epistolae, responsa, aut declarationes Silvestro, Tapia, etc. — An vero, mortuo pontificiae, non insertae in corpore juris, episcopo, possit capitulum ferre legem pro vim obligandi habeant? tota dioecesi, usquedum revocetur ab Respondetur affirmative, ex can. Si Deereepiscopo successore? Recte affirmant Sal­ Romanorum 1, dist. 19, ubi Papa Nicomant.a cum Laymann, Bonacina, Palao, laus I, id expresse declarat — Advertit Suarez, etc.; quia, sede vacante, capitu­ tamen Pater Suarez eas non obligare nisi lum succedit loco episcopi. post promulgationem. Quamvis enim cita- po« pro13°. Abbatissae possunt etiam ferre tus auctor· dicat: Ordinarie... hujusmodi “cS1I.ran<>’ praecepta pro recta gubernatione domus, epistolae, continentes responsa consulta­ et adhuc sub culpa gravi obligare ; ut di­ tionum, sunt potius declarativa quam con­ cunt Sanchez 8 et Mazzotta 4. — Vide stitutiva juris...; et in hoc habet ejus re­ Lib. IV, n. 52. dividatur ux dviiii. Archiepi* scopi. Conci· Ha partiel Uria. Capitula. Quomodo lex cano· nia. 85 105. - Communiter autem lex humana dicitur alia canonica sive ecclesiastica, alia avilis, ^ex c^v^s dividitur in leges impéria­ les, quae dicuntur jus commune, divisum in Digestos, Codicem et Instituta; et in leges regias particulares regnorum, quae dicuntur jus municipale. Lex autem canonica comprehenditur . . . . .. · in quinque voluminibus; quorum pnmum est Decretum Gratiani (quod verius vim legis non habere praeter illam, quam ex se habent decreta in eo contenta, dicunt Salmant.6 cum Cajetano, Soto, Suarez, etc., contra aliquos). — Secundum : Decretales. (Decretum citatur per causas, quaestiones, distinctiones et canones; Decretales, per capitula et titulos). — Tertium: Sextus De­ cretalium, qui etiam citatur per capitula, sed addito: in Sexto. — Quartum: Clementinae et Extravagantes. — Quintum : Btil­ iarium. — Hi libri constant sancitis Pon­ tificum et conciliorum statutis, et sine dubio vim legis habent. sponsio auctoritatem legis, obligantis ad illam interpretationem tenendam, vel ad servandum antiquum jus secundum illam interpretationem; attamen 7 haec addit: Ut... authentica sit interpretatio, oportet ut habeat omnes legis... conditiones ; atque adeo, ut sit justa..., sufficienter promul­ gata, etc. Unde consequenter fit, ut haec ipsamet lex... interpretativa alterius expo­ sita sil dubiis et obscuritatibus; ac subinde, ut etiam propter illam aliae interpreta­ tiones necessariae sint. Idem docet Castropalaus 8, ubi ait: Debet autem haec declaratio publicari ea solemnitate, qua lex; alias non erit authentica, neque legis obligationem habebit, sed solum erit decla­ ratio doctrinalis. Idem scribit Escobar ·, ubi sic ait: Hinc colligo, epistolas ponti­ ficias non habere vim legis, nisi publicen­ tur eo modo, quo epistolae assolent ptiblicari. Idem scribit Bonacina 10, ubi ait: In­ terpretationem legis factam auctoritative non habere vim legis, nisi promulgetur, quia de ratione legis est promulgatio; ita ut a>, qui interfuerunt publico legis con- art. I, solat. 3; (cfr. Contra Gent., lib. 1, cap. 76, n. 4). - S. Anton., part. 3. til. 22. cap. I, ç 1. Sotus, In 4 Sent., dilt. 20, qu. 1. art. 4, coocl. 2. Palaus, tr. 3. disp. 1, punct. 23. n. 4. —4 Loc. cit., n. 21. — ’ Can. Dtertio, caut. 2, qu. 6. — · Tr. Il.de Legib , cap. 3, n. 18 ct 19. — 9 Loc. cit., n. 22. — “ Loc. at., n. 25. c) Victoria minus accurate hic a Salmant. et attamen inferius dicit ista intelligenda esse Vasquez adducitur; quamvis enim ipse, in Re- cum hac limitatione, nempe: nisi a sede Petri lect. 2 dc potest. Eccles., sect, poster., il 27, aliter provideatur, proindeque Petri successo­ concedat quemlibet apostolum potuisse sibi rem potuisse ct posse pro suo arbitrio episco­ successorem relinquere; quamvis deinde n. 28, pos creare et leges dc hac re tollere novasque addat quemlibet successorum similiter po­ condere ; ex quibus demum haec in coroll. 2° tuisse relinquere sibi successorem, ct denique colligit: · Tota potestas ccclestiaslica sive or­ n 29, quemlibet episcopum potuisse in sua dinis sive jurisdictionis mediate vel imme­ provincia condere legem, ut presbyteri eli­ diate pendet a sede Petri. Patet: quia ab illa gerent episcopum, vel aliam formam institu­ sede pendent episcopi; ab cis, presbyteri et tionis dare, «etiam inconsulta sede Petri»; omnes inferiores ordines et potestates ·. Palaus, tr. n. 31. - Sih^st., 3, di»p. 1, punct. 23, n. 25. — · Loc. cit., v. Lfx, qu. 4. · Tapia, tom. 1, lib. 4, qu. 8. art. 6, η. 4. — · Loc. dt.f η. 33. - Laym., Hb. 1, tract. 4, cap. 7, n. 12. · Bonac., dlap. L de Lc^ib., qu. I, punct. 3, n. 29. - Palans, loc. cit., punct 23, n. 22. · Snar., de Legito·» lib. 4, cap. 6, n. 14 et 17. — · Decal., Hb. 6, cap. 1, n. 17. — 4 De Natura Legi», cap. 2, qu. 5. — · Loc. cit., cap. 1, Λ) Suarez docet quidem, de Lexib., lib. 4, cap. 6, n. 11, capitulum ecclesiae cathedralis « posse aliqua statuta facere pertinentia ad seipsum seu capitulares suos ». Utrum vero ad hoc requiratur episcopi consensus, Suarez ita distinguit: « Communis... resolutio est: mi­ nora quaedam,quae solum pertinent ad bonum ordinem ct regimen capituli, posse ab ipso Cajtfan., in 2*· 2·*, qu. 88, art. 8» ad 3-·, ven. Ad /·“ dicilnr. · Satns, de Justit. ct Jur., lib. 7, qu.3, art. 1, ven. Hand cr^o dtsunî. · Snar., loc. dL, cap. 5, n. 6 et 7. n. 43. · — · De Legib., lib. 4, cap. 14, n. 6. — ’ Lib. 6, cap. 1, n. 1 — · Tr. 3, disp. 5, punct. 3, § 1, n. 2. — · Lib. 5, sect. 1, cap. 3, n. 21. — * De Legib., di»p. 1, qu. 1, punct. 4, n. 11. statui sine confirmatione episcopL..; in gra­ vioribus autem, quae spectant ad suae eccle­ siae commoda et ad observantiam antiquarum consuetudinum, necessarium esse consensum episcopi ». 106. - °) Haec ultima pars textus ex eodem loco, sed n. 10, sumitur, ubi Bonacina scribit de ipsa legis promulgatione: « Eos qui, dum 86 LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. silio non teneantur ad eam, nisi post pro­ mulgationem. Et citat pro hac sententia Salas et alios; subditque1 sic inquiens: Ex quo licet inferre, epistolas pontificias non habere vim legis, nisi publicentur eo modo, quo publicari solent epistolae. Idque satis etiam confirmatur ex eodem citato can. St Romanorum, ubi refertur et confirma­ tur decretum S. Leonis Papae, quo sic ille declaravit et decrevit: Ne quid vero sit, quod praetermissum a nobis forte creda­ tur, omnia decretalia constituta, tam bea­ tae recordationis I>mocentii,quam omnium decessorum nostrorum, quae de ecclesia­ sticis ordinibus, et canonum (nota) promul­ gata sunt disciplinis, ita a vestra dilectione custodiri mandamus. Sed hic sapienter advertit Roncaglia ’, quod non solum constitutiones pontificiae, quae solemniter sunt promulgatae, obli­ gationem legis inducunt; sed etiam omnes aliae, quae, ex usu et consensu Ecclesiae universalis, jam a pluribus saeculis haben­ tur pro sufficienter promulgatis ct authen­ ticis. Quaeritur Z*. An declarationes sacrae Congregationis cardinalium vim legis ha­ beant? — Nulli dubium, quod pro casibus Salat, de Lcgib., disp. 12, «ecL 1, n. 8. — 1 Loc dt.r n. 12. - S, Lea M, Epbt. I (a/, 3), ad Ephcopo* Campa­ niae, etc., i. f. — 1 Tr. 3, dc Lcgib., qu. 1, cap. 2, qu. 8, reep. 2. — ’ Tr. 11, de Lcgib., cap. 3, n. 28 ct 30. — « Loc. at., n.28. · Garaa,dc Bcncftc.. in PmcUt. - Rodrtg., Quaesi. lex conderetur, interfuerunt publico repis con­ silio.., non obligari ad legem servandam, an­ tequam legis promulgatio fiat». b> Croix, lib. 1, n. 574, dicit dumtaxat ali­ quos docere · ejusmodi declarationes, datas pro casibus singularibus, debere extendi ad omnes similes ». <) Praeterea requiritur juxta Salmant, Fagnan, Barbos., locis at., ut a secretario etiam S Congregationis subscribantur. Bulla Sixti V Immensa aeterni,21 Januar. 1587 (quae in Bullar. Cherub, est or­ dine 74; in Bullar Mainardi, 117), dedit hanc facultatem soli Congregationi Concilii Tridentini; quamobrcm,quae hic dicenda sunt, ad eam dumtaxat Congregationem sunt referenda Salas, quem Salmant. quidem tamquam huic sententiae patroci nantem adducunt, eam tamen impugnat. Scribit enim, de Lcgib , disp. 21, sect. 12, n 25, coroll. 5, quosdam negare promulgationem declarationum esse necessariam: «Sed dubito, inquit, de isto co­ particularibus, pro quibus fiunt, obligant ut leges; prout est commune apud Sal· mant.8 et Croix *>. Dubium est, an obligent pro castbus similibus. — Duplex est sententia, utra­ que probabilis, ut recte dicunt Salmant.4. Prima sententia asserit, quod tales de­ clarationes, si sint munitae sigillo et sub­ scriptione Emi card, praefecti robur habent obligandi omnes: quia talem po­ testatem declarandi cardinales habent a Pontifice, ut eruitur ex bulla 74 Sixti V Nec obstat, non esse promulgatas; quia promulgatione indigent leges novae, non jam declarationes de legibus jam promul­ gatis. Ita Garcia, Salas *>, Rodriguez, apud Salmant.·; Fagnanus, Barbosa, etc., apud Croix ·. — Sed dicunt esse necessarium, quod in ipsa declaratione exprimatur, eam fuisse promulgatam, aut saltem latam man­ dato summi Pontificis, aut saltem Pontifice consulto nam in bulla Sixti V sic dici­ tur: Interpretandifacultatem (Nobis tamen consultis) impartimur. — Caeterum, sicut dictum est cum Roncaglia ’ de declaratio­ nibus pontificiis, sic etiam potest dici de declarationibus sacr. Congr. Concilii, quod illae declarationes, quae, ex usu et conregular., tom. 1, qu. II, art. 2. — · Loc. cit , num. 29, · Fdgnarf., tn caput Quoniam, de constitution., num. 8 et neqq , num. 43 cl num. 09. - Barbota, de Jure eccle· MaaL, lib. 1, capit. 4, n. 81 et 83. — · Lib. 1, n. 57t. — ’ Loc. cit. rollario; quoniam, licei in manifestis declara­ tiones legibus insint, et ex se sine alia pro­ mulgatione obligationem afferant,secus tamen videtur in dubiis, quia tales declarationes sunt veluti novae leges ». Et, disp. 2, sect. 9, n. 53, dc Congregationis declarationibus diserte lo­ quens: . Interpretationem legis, inquit, non habere legis vim et auctoritatem, nisi promul­ gata sit ». Denique, disp. 10, sect. 9, n. 68, ait : « Quia vero haec interpretatio [authentica] habet vim legis, necesse est ut sil promul­ gata .., quod nota pro ns quae diximus, disp. 2, sect. 9, disputantes an interpretationes cardi­ nalium vim legis habeant». 11 Auctores illi requirunt sane ad vim obligatoriam hujusmodi declarationum, quod ipsae edantur mandante vel saltem consulto Pontifice; ex quo videtur sequi exprimendam esse eam conditionem. Fagnanus tamen id negat dicens, loc cit., n. 35: < Licet id in de­ clarationibus exprimi nec opus sil nec sem­ per soleat ·. CAP. L - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEGIS IN GENERE. DccUrui* ne»S.Coef, obbgar.i « casu. In bus proh biliter Λ gant. Condi tioMi requititae. sensu Ecclesiae, pluribus annis sunt suffi­ cienter promulgatae per orbem Christia­ num, ipsae satis obligent omnes ad earum observantiam. protubiSecunda vero sententia dicit quod, licet tales declarationes magni sint ponderis, PoMihÎ's non obligant tamen universe: nisi sint, μΧηΐχΛΓ non solum Papa consulto et mandante uc. editae, sed etiam sint ejus mandato spe­ ciali solemniter promulgatae pro tota Ec­ clesia, ita ut praecipiat Pontifex ab omni­ bus illas observari. Tunc enim tantum ipse loquitur ut Ecclesiae caput et doctor; alioquin videtur loqui solum ut praeses illius Congregationis, cui non videtur tunc communicare totam suam auctoritatem et infallibilitatcm. Ita Sanchez1, Bonacina1, Pontius3, Suarez4, Mazzotta6; Croix4 cum Cardenas et Terillo, ac cum Loth et Delbene; Diana 7 cum Vega, Valero, Sera­ rio, etc.; Salmant.8 cum Vasquez, Tapia, Lezana et Villalobos Ratio hujus sen­ tentiae est, quia, ut lex obliget, omnino requiritur solemnis promulgatio legis ; juxta dicta n. 96. Hinc hujusmodi declara- DUB. IL 87 tiones, cum frequenter non promulgentur solemniter, sunt quidem magni ponderis, sed nequeunt habere vim legis; et tantum obligant uti sententiae particulares illo­ rum casuum, pro quorum decisione pe­ tuntur, non vero pro similibus. — Nec obstat dicere, quod promulgatio requiritur quidem pro legibus, sed non pro declara­ tionibus legum jam promulgatarum. Nam respondent auctores citati, quod tales de­ clarationes, quando fiunt de rebus dubiis, in quibus exstare possunt opiniones con­ trariae circa intelligentiam legis, tunc se habent ut novae leges*λ Saltem in dubio, an ipsae habeant vel ne vim obligandi ut leges, eas non obligare dicit Laymann * : Pendet quaestio ex mente Pontificis pote­ statem ipsis [cardinalibus] tribuentis. Inte­ rim praesumendum non est habere vim legis, praesertim cum authentice non pro­ mulgentur. Citatque pro hoc Sanchez et Rodriguez. Decisiones autem Rotae minorem uti­ que quam declarationes sacrae Congre­ gationis auctoritatem habent. — Croix10 v 1 Dc Matr., lib, 8, di»p. 2, n. 10. — 1 Diip. 1, de Lepb., resol. 29. · Vcga, Sum. naeva, part. 1, cap. 62, cas. 41. - qu. 1, punct. 8, n. 4. - 1 De Matr., lib. 5, cap. 13, n. 7. — • Dc Lcgib., lib. 6, cap. 1, n. 3. — · Dc Natura Legit, Valor., Differ. utriu*q. fori v. Abwlutio, v. Nullitas, diff. 5, η. X - Sorar., Prokgom. cap. 2, quaesi, 8. — · Lib. 1, n. 215 et seqq. et n. 574. - qu. 11. — · Tr. 11, de Legib., cap. 3, n. 30. - Vaaq., m I·· 2··, diip. 177, cap.8. · Tapia, Catetu, tom. 1, lib. 4, qu. & n. 4 et 5. - Lrsana, Sam., v. Sacra Congregatio, n. 6 ct »eq. · Cardotat, Cri·. ct scq. · Terit., L diip. 9, n. 22 et Cris. 2, dis·. 1, n. 98 Rcgul., mor., qu. 14, n. 55. - Loth, tr. 2, de Lcgib. ponlif., art. 10. · Dclbtnt, de Immun, eccle*., cap. 14, dub. 5, sect. 2, η, 14 ct 18. — 1 Part. 1, tr. 10, Villal.» part. 1, n. 26. - dÆ 1, a. 20 et bibhc., cap, 19, tr. 2, diff. 7, n. 5. — * Lib. 1, tr. 4. cap. 7, 5 7, ct Rodrig., vide loc. cit. — · Lib. 1. n. 576. Non omnes auctores hic allegati doctri­ idem est, inquit, ac si ipse Papa eam dedisset nam istam in toto suo complexu tenent. Alii — Serarius, loc. cit., dc quadam declaratione enim negant dumtaxat eas declarationes vim circa Vulgatam disserens, ait : « Istiusmodi de­ legis habere: hi sunt Sanchez, Loth, Diana, clarationum sive judicum sententiae., aucto­ Valerus, Vasquez. — Alii vero negant obli­ ritatem, uti par est, reverendo, dubitari posse gare, nisi promulgentur ; ct hi sunt Delbene, an absque depravatione ac mendo editae sint... Salmant.,Tapia et Lezana. — AJii,ut Bonacina, Et vidi ipse declarationes easdem manuscriMazzotla, Croix, Cardenas, Terillus, Villalo­ pLas, in quibus horum nihil esset ». — Suarez bos, requirunt ut illae declarationes de Ponti­ denique, loc. cit., non loquitur de declaratio­ ficis mandato promulgentur. — Aliqui obscu­ nibus S. Congregationis; sed dc authentica re loquuntur; ct primo quidem Pontius, quas­ legis interpretatione generatim disserit; et dam S. C. declarationes adducens loc. cit., requirit ut ista interpretatio habeat legis con­ subdit : « Non obstare decisiones Rotae, quas ditiones proindeque, ut sit sufficienter pro­ pro sua sententia Menochius refert. His enim mulgata. h>S. Alphonsus hanc secundam sententiam ego oppono Congregationis declarationes, quae majus pondus auctoritatis habent ». — his verbis limitat in 2 Elencho Quaesi, re­ Vcga autem, quamdam S. C. declarationem form., qu. 2: · Addendum tamen est, quod afferens, sequendam eam esse asserit, auia hujusmodi declarationes, quae jam in Eccle­ credibile non est in quaestione tam ardua, sia universaliter divulgatae, et facto sic pro­ Pontificem consultum non fuisse, neque ei mulgatae fuerint usu plurium annorum, vel propositam non fuisse; Pontificem proinde de­ relatione auctorum communiter ipsas refe­ clarationem Cardinalibus commisisse, ipsos- rentium, hae salis omnes fideles obstrin­ que ex auctoritate apostolica eam dedisse; quod gunt ». K 88 LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. CAP. I. - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEGIS IN GENERE. - DUB. II. dentes’; item, inter adoptatum et filios adoptantis'J; item, inter adoptantem et uxorem adoptati, et contra8. Dicendum ΙΓ. Leges civiles a jure ca- ReprOb, nonico correctae non obligant quidem in £n".oaob!' conscientia. — Talis est lex ’, qua invalidantur matrimonia filiorum-familias inita sine consensu parentum; sed hae leges correctae sunt injure canonico 10 et ultimo in Tridentino ”. — Ita etiam in jure ca­ in conscientia? De hoc puncto, valde scitu necessario, nonico 14 abrogatur lex civilis prohibens oportet aliqua principaliora hic adnotare alimenta dari filiis spuriis. — Sic pariter Aliae leges civiles sunt expresse a jure injure civili10 conjugatus cognoscens so­ canonico approbatae; aliae expresse cor­ lutam non tenetur adulterii judicio, licet rectae; aliae vero neque approbatae, ne­ damnetur conjugata solutum admittens: sed in jure canonico 14 uterque judicio que reprobatae. — Hinc Lttn dDicendum Γ. Leges approbatae, sine subjicitur, quia utrinque fides conjugalis dubio in conscientia obligant. — Ita est adhibenda est. Item in jure civili15 vidua In ,cx Justiniani4, in qua datur triennium, nubens intra annum luctus multis subjici­ concentu. acj experiendam conjugum impotentiam; tur poenis: sed hoc abrogarunt Urbanus ΓΠ haecque approbata fuit a Caelestino III et Innoc. III Item in jure civili17 datur — Ita pariter Nicolaus 1 approbavit " leges facultas viro occidendi adulterum turpiter invalidantes matrimonium inter adoptan­ cum uxore agentem, et conceditur patri tem et adoptatum, atque ab hoc descen­ facultas interficiendi filiam in adulterio cum Luca, et Fagundez V apud Tambu­ rinium O. An vero Regulae Cancellariae obligent ubique? — Negat Lessius1, qui ait obli­ gare tantum in Curia romana; et huic adhaerent Diana il, et alii. Sed affirmat Mazzotta*cum Azor*', Gomezetc.; quia sic fert praxis. Vide Croix3. Quaeritur 3°. An leges civiles obligent De Luca, Thcatr., de Bcnefic., ditctin. 29, n. 25; cfr. de Fetidis, diseur». 119, n. 6 et Relat. Rom. cur. forens,, diseur». 33, n. 66. — 1 Auctar., v. Beneficium, cas. 3, n. 5. — · De Natura Lefis, oap. 2, qu. 3. — · Lib. 1, n. 575. — Per occasionem. — · Cap. Laudabilem, de frigid. et malefic. — · Can. Ita 1, caus. 30, qa. 3. — ’ L. Quin etiam 55, IT. de ritu nuptlar. — · L. A dopinus 14, ft eod. tit. — · L. Nuptiae 2, ff. eod. lit. et Institut, de nupt, In prine. — * Cap. Cum locum 14, * Novell. 22, de nupt., cap. 6, 0 Tamburinius, Decal., lib. 8, tr. l,cap. 4, $ 2, ft. 16, his verbis allegat Fagundez: « Vide etiam Fagundez..., loquentem de stylo curiae romanac ». Et re quidem vera auctor iste di­ sputat non de Rotae decisionibus, sed de stylo curiae, negans, Decal., lib. 8, cap. 10, n. 9, hujusmodi stylum legem facere, nisi sit scri­ ptus, in jure non in lucro fundatus, in aperto prolatus, per Summum Pontificem approbatus, certus ac in variabilis. 1) Diana huic sententiae consentit, inquantum, part. 1, tr. 10, rcsol. 43, quaerens generalim utrum regulae Concellariae in foro in­ teriori obligent, respondet negative ; concedit tamen eas in foro exteriori vim legis obti­ nere. Azor, part. 2, lib. 7, cap. 28, qu. 4, affir­ mat quidem regulam de infirmis sua beneficia resignantibus, extra curiam obligare ; sed ibi­ dem negat idem dicendum esse de omnibus Cancri lanae regulis. — Ludov. Gomez vero, Commentar. in regul. Cancel!., Prooent., quaesi 2, hanc utique sententiam tenet; sed de ipontal. et matr. — 11 Seas. 24, de Reform. Matr., cap. 1. — *’ Cap. Cum haberet 5, de eo qui duxit. — u L. 6, $ 1, ff. de adulter, et I. 1, C. eod. tit. — M Can. qu. 4. — “ L. Nemo, caus. 32, Liberorum ff, de his qui notantur infam. Cfr. 1. Si qua 2, C. de «ecundis nupt. et Authent. de Restit. et ea quae pnrit., collât. 4, nov. 39, § ult. — “ Cap. Super illa et cap. Cum secundum, de secund, nupt. Cfr. G lots. in cap. Cum secundum, v. Legalis infamiae. — L. Marito ff. Ad leg. Juliam, de adult, cocrcend.; 1. Gracchus, C. eod. tit. n. 16, eamdem hac distinctione temperandam esse ducit: < Ut tamen magis praedicta omnia sustineri valeant, possent foedere distinctionis istae opiniones concordari, ut videlicet prima opinio procedat in regulis quae non sunt de dandis... Aut vero loquimur in regulis quae sunt de dandis, prout sunt fere omnes judi­ ciales, quae habent decretum irritans, et in illis procedat secunda opinio... Non tamen in­ ficior, plures regulas judiciales reperiri in hoc volumine, quae non procedunt coram ordi­ nariis extra curiam, propter aliquam particu­ larem rationem ». 0 L. Per adoptionem, ff. de ritu nuptlar., invalidât matrimonium inter adoptatum et filios adoptantis, non perpetuo, sed solum quamdiu manet adoptio. < Per adoptionem quaesita fraternitas cousque impedit nuptias, donec manet adoptio. Ideoque eam, quam pater meus adoptavit et emancipavit, potero uxo­ rem ducere aeque et si, me emancipato, illam in potestate retinuerit, poterimus jungi ma­ trimonio ». 89 deprehensam Sed haec reprobantur in jure canonico 9 et ab Alexandro VII °. Dubitatum autem fuit an fuerit abrogata lex Uxorem, de ritu nupt., quae invalidabat matrimonium inter vitricum et uxo­ rem privigni; sed S. Congr. Concilii, die 8 marlii an. 1721, declaravit validum tale matrimonium. ΐχκ«ηοη Dicendum ΠΓ. Leges civiles non reprobatae videntur tacite approbatae a jure canonico. — Nam ibi4 sic dicitur: Sicut sit ferendi leges, licet actu leges ferre nequeat; nam consuetudo tunc habet vim legis ex tacito principis consensu. — Sal­ mant. B cum S. Thoma. Notandum hic, quod mulieres nequeunt introducere consuetudinem contra leges proprias virorum, nec vice versa; uti ne­ que ecclesiastici contra leges laicorum, vel contra, nisi materia sit communis. Salmantl0. Hinc etiam circa res spiritua­ les, clerici non obligantur ad consuetu­ leges non dedignantur sacros canones dinem factam a laicis. Salmant. ” cum imitari; ita et sacrorum statuta canonum Sanchez, Palao, etc. — Mercatores tamen, principum constitutionibus adjuvantur. Et quia distinctam faciunt communitatem, alibi&: Sancta Ecclesia legum saecularium possunt introducere consuetudinem obli­ non respuit famulatum, quae aequitatis gantem omnes. Salmant. “ cum Palao, etjustitiae vestigia imitantur. — Hinc Fa- Suarez, Bonacina, Tapia. ΙΓ. Requiritur ut consuetudo sit ratio­ gnanus * et noster Papa Benedictus XIV 7 cum Abbate, Menochio et communi, di­ nabilis: quare nulla valet consuetudo con­ cunt, judicem ecclesiasticum in quaestio­ tra legem naturalem aut divinam, sed nibus, in quibus de jure canonico nihil tantum contra humanam. Addendum ta­ reperitur decisum, debere se conformare men non requiri bonam fidem; nam etiam juri civili. Et Gelasius Papa 8 scripsit: peccando potest fieri consuetudo. Sal­ Quantum ad ordinem pertinet publicae mant. 18 cum Suarez, Palao, etc. — Con­ disciplinae..., legibus tuis ipsi quoque pa­ suetudo enim triplicem statum habet. In initio, introducentes consuetudinem con­ rent religionis antistites. tra legem, omnes peccant. In progressu, DE CONSUETUDINE. non peccant illa jam a majoribus intro­ 107. - De Consuetudine hic tractandum, ducta utentes, sed possunt a principe pu­ niri. In fine autem nec peccant, nec puniri de qua nihil habetur apud Busenbaum. Dictum est de lege scripta: nunc aliqua possunt illa jam praescripta utentes. Ita sunt addenda de consuetudine, quae dici­ Salmant.14 cum Palao,Cajetano.Soto, Laymann, etc. ·). tur lex non scripta. IIP. Requiritur tempus diuturnum, con­ Ut consuetudo vim legis habeat, tria tinuatum, cum repetitis actibus. requiruntur: Quodnam autem tempus sufficiet? — intioductnΓ. Quod introducatur, non a persona • particulari, sed a communitate; saltem a Prima sententia dicit relinqui arbitrio prumajori parte communitatis, quae capax dentum, juxta repetitionem actuum et ne1 L. Quod ait lex, ff. eod. tit. — · Can. Inter haec, caub. 33, qu. 2. — ■ Proposit. 19 damnat. - S. C. C., apud Bcned. XIV, de Synodo, lib. 9, cap. 13, n. 2. Cfr. Thesaur. Résolut., tom. 2, in BoJanen., 8 mart. 1721. — * Cap. Intel· Ierimus, de novi operi» nundat. — · Cap Super specula, de privileg. — · In cap. Cum esses, de testam., n. 18. — ’ De Synodo, lib. 9, cap. 14, n. 1. antiq., in cap. Intelleximus, de novi op. nundat., n. 2. - Menoch., de Ar­ bitrar. Judicum, lib. 2. ca». 185, η. 12. — · Epist. 8, ad A na­ uta». imperat. — · Tr. 11 de Le^ib., cap 6, n. 5 et »eqq. - n. 36 et *eqq. — u Loc. cit., n. 38. - Sanch., Cous il., lib. 5, cap. 1, dub. 21, η. 2. · Palaus, tr. 3, disp. 3, punct. 4, § 1, n.2;cfr. punct. 3, n. 6, — »· Loc.dt., n. 8. - Palaus, loc. dt., punct. 3, n 6. · Suar,, de Le^ib., lib. 7, cap. 9, n. 11. · Bonae., di»p. 1, de Legib , qu. 1, punct. ult., $ 3, n. 30. · Tapta, tom. 1, lib. 4, qu. 25, art. 7, n. 4. — “ Loc. dt., n. 12. - Suar., lib. 7, cap. 6, n. 16 et cap. 18, n. 8. · Palaus, loc. cit., disp. 3, punct. 2, $ 1, n 3. — M Loc. cit., n. 13. - Palaus, loc- dL, punct. 2, § 1, n 5. · Cajetan., in |·*2·», Thom., 1· 2··, qu. 97, art. 3, ad 3. — w Loc. cit., n. 7 et qu. <>7, art 3, ad 2·. · Satus, de Just, et Jure, lib. I, qu. 7, art. 2, ad 2*. · Laym., lib. 1, tr. 4, cap. 24, n-11. 107. - a> Salmant, loc. cit., auctores istos allegant non quidem pro tribus membris as­ serti; sed pro secunda dumtaxat ejusdem parte, qua scilicet docent « quod... in statu pro- gressus non peccent, qui consuetudinem con­ tra legem sequuntur, et sunt successores eo­ rum qui illam introduxerunt ». Quod profecto praclaudati doctores, loc. cit., tenent. .S. Ration* * bili*. Tempo» diuturnam. CAP. L - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEG4S IN GENERE. - DUB. II. 90 LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. gotiorum qualitatem: Vasquez, Tapia % sufficere dictum eximii doctoris, etiam mo­ Villalobos, etc. apud Salmant.1. — Secunda derni, asserentis legem abrogatam esse, ut sententia dicit sufficere et requiri decen­ a lege deobligemur. nium; hoc enim est longum tempus, re­ Dicitur autem requiri tempus couti- conueu. quisitum a jure ad consuetudinem intro­ nuatum; nam si interrumpatur, etiam per ι““’ ducendam: nisi aliud sit alicubi «incitum *. unicum actum a majore parte communi­ Ita Salmant.3 cum Laymann, Suarez, Pa­ tatis, vel si interim princeps puniat con­ lao, etc., licet doceant primam esse valde suetudinem introducentes, consuetudo non probabilem. praescribitur. Ita Salmant.5 cum Laymann, An vero hoc decennium sufficiat contra Suarez, Bonacina, Palao, etc. leges canonicas? — Affirmant Lessius, Dicitur autem : repetitis actibus. — Ad Rcpu» SA % Azor d>, Palaus, Navarrus e>, etc. Ne­ consuetudinem enim requiritur: Γ. Ut gant tamen Salmant.4 cum Laymann, Bo­ actus sint repetiti per plurcs vices, juxta nacina, Suarez, Reginaldo, etc., ex cap. prudentum arbitrium; ut Salmant.* cum De quarta et cap. Ad aures, de praescript. Palao, Bonacina, Suarez, etc.; contra LesSed vide infra, n. 139. — Notant autem sium r), Reginaldum Ό, SA Diana <4 etc., Salmant. D cum Granado D, Salas/-*, etc., qui dicunt duos vel tres actus sufficere. — Laym., loc. in hngi, ult., C. de praescriptione. — · Tr. 11, de Legib , cap. 6, n. 16 · Laym., lib. 1, tr. 4, cap. 24, n. 2, n. et n. 6. · Suar,, lib. 7, cap. 8, n 7 cura cap. 15, n. 5. ■ Palaus, tr. 3, dhp. 3, punct. 2, |2, n. 5. · Zzm., de Jnit. el Jure, lib. 2, cap. 6, n. 47. - Palaus, loc. cit., n. 9. — « Loc. cit., n. 17. · Bonae., de Legib., disp. 1, qu. 1, punct. ult., $3, n. 32. · Suar., lib. 7, cap. 18, n. 12. * Begin., lib. 13, n. 247. — » Loc. dt., n. 19. - Laym., loc. cit., cap. 24, n. 14. - Suar., lib.7, cap. 8, n. 15. · Bonae., loc. cit., n. 33; cfr. n. 32 et 34, · Palans, 1. c., $ 2, n. 11. — · Loc. dt., n. 22. · Palaus, loc. dt., punct. 2, § 3, n. 3. · Bonae., loc. dt., n. 32 · Suar., lib. 7, cap, 10, n. 3. b> Tapia, pro hac sententia a Salmant. alle­ gatur, et ipse, tom. 1, lib. 4, qu. 25, art. 9, n. 2, affirmat utique prudentis arbitrio re­ linquendum esse, quodnam tempus ad indu­ cendam consuetudinem satis sil ; sed n. 4 (quod Salm, non adverterunt), regulas assignans, quas vocat moraliter certas, ex quibus id possit arbitrio prudentis dignosci, hanc statuit : « Alte­ ra regula est quod, quamvis non semper requi­ ratur tantum tempus, sufficiet tamen regula­ riter loquendo, tempus decem annorum ad quamlibet consuetudinem, ut inducat jus atque obligationem legis». f J Emmanuel SX v. Consuetudo, n. 3, hanc suam sententian his verbis limitat: « Papa sciente et non contradicente ». *) Azor videtur male citari a Salmant.; quamvis enim ipse mentem suam non ape­ riat, eam tamen, ut ex dicendis liquebit, salis innuit Nam, part. 1, lib. 5, cap. 18, qu. 6n, opinionem exponit, quae asserit consuetudi­ nem contra canonem valere post ‘decennium, « sciente principe ct impune permittente ». Quam opinionem affirmat improbari a Panor­ mitano. Deinde affert senlentiam, quae negat ullam consuetudinem contra canoncm valere ante quadraginta annos, · etiam sciente ct pa­ tiente principe, nisi eam expressim approbet . Et haec, inquit, est «communis opinio». Navarrus a Salmant. allegatur, quasi doceat in 1* edit. Consilior., decennium suffi­ cere contra legem canonicam. Editionem istam reperire nequivi; sed certe, in 2* edit., lib 1, de consuetudine, cons. 2, n. 1, oppositum te­ net Navarrus, dicens de consuetudine contra canonicam legem: « Oportet quod sit rationa­ bilis et praescripta spatio quadraginta anno­ rum »; secus non fore validam. f) Salmanticcnses, loc. cit., n. 18; Jacobus de Granado, in lant 2ar, controv. 7, tr. 3, disp. 16, n. 12; Salas, de Legib., disp. 19, sed. 18, n. 108, tenent profecto satis esse di­ ctum unius eximii doctoris. Ne tamen doctrina haec contraria sit iis, quae S. Alphonsus dis­ seruit de dubia legis abrogatione, n. 27, supra, limitanda est ad casum quo alii doctores non contradicunt; vel si contradicant, eorum di­ ctum sit certo minus probabile asserto docto­ ris asserentis legem esse abrogatam. r) Lessius, lib. 2, cap. 6, n. 46; Reginaldus, lib. 13, cap. 16, n. 162 ; Diana, part. 5, tr. 14, rcsol. 62, quos Salmant, n, 21, addu­ cunt contra priorem opinionem, re tamen vera ei non contradicunt, cum de diversa hypothesi loquantur. Primae enim sententiae auctores negant duos vel tres actus satis esse ad indu­ cendam consuetudinem, seclusa expressa prin­ cipis voluntate, « et solum (ut ajunt Salmant.) supposito consensu generali requisito ad con­ suetudinem ». — Auctores vero secundae sen­ tentiae affirmant satis esse unum vel duos actus, accedente scilicet principis scientia et consensu. — Quin etiam Diana, part. 6, tr. 5, resol. 7,(\H allegant Salmant.) his verbis quae­ stionem concludit,uti S. Alphonsus ipse: · Unde ego puto..., quando frequentia actuum inducat consuetudinem, relinquendum esse arbitrio ju­ dicis ». — Emmanuel Sà denique, v. Conscien­ tia, n. 5, haec tantum habet: < Consuetum di­ citur seu solitum, quod bis factum est ». Vauj.. io 1“ VUlalob., · Ex L. Cum 2", dl«p. 177, cip. 5, n. 46. - pan.L tr.2, diff. 88, n. 12. — 1 Loc. dt.. n. 15. — dt., cap. 24, n. 6. - 2°. Ut actus sint liberi, non autem per vim aut metum aut ignorantiam positi; puta, si populus censeat exsistere legem quae revera non est. Salmant. 1 cum S. Thoma, Diana, Tapia, etc. — 3’. Requi­ ritur, ut actus sint notorii, saltem notorictate facti; ut Salmant. 1 cum Palao, Suarez, Bonacina, Diana, Basilio, etc.; con­ tra aliquos, qui requirunt notorictatem etiam juris, ut sententia judicis consue­ tudo probetur. luenti? te IV°. Requiritur ad consuetudinem perobllpndl. . , .. , ,. j. , ficiendam intentio sc obligandi, vel con­ suetudinem introducendi. — Quare nulla fit consuetudo, si populus aut major ejus pars agit ex devotione, gratitudine et si­ mili ; aut si laeseris legem animo tantum non satisfaciendi ex levitate *>. Salmant.3 cum Palao, Laymann, Bonacina, etc. Hic autem animus cognoscitur ex circumstan­ tiis; nempe,si consuetudo constanter obser­ vetur, et cum non levi incommodo; si trans­ gressores puniantur; si ita sentiant com­ muniter homines pii. Croix 4 et Salmant.4. Qoid in In dubio autem, an consuetudo sit ex devotione vel obligatione; sub gravi vel levi; an obliget ad culpam vel poenam Thom., 1· 2··, qu. 97, art. 3. · Tapia, tom I. lib. 4. qu. 25. art. 6. — * Loc. dt., n. 26 ct 27. · Palaus, loc. dt.. § 3. n. 9. - Suar., lib. 7, cap. 11, n. 2; cfr. c^p. 10, n. 5. Btnac., loc. dt., n. 25. · Diana, part. 6, tr 5, rcsol. 8. - Basii. Pan* tius, dc Matrim., lib. 6, cap. 6, n. 1 et 2. — · Loc. dt. n 29. Palaus, tr» 3, disp. 3, punct. 2, $ 3, n. 12. · Laym., lib. 1. tr. 4, cap. 24, n. 2, tv. Bonae., de Legib., disp. 1, qu. 1. 1 Loc. dt., n. 24 et 25. - 5. Diana, part. 6. tr. 5. rcsol. 9. punct. ult., § 3, n. 17. — * Lib. 1, n. 571. — · Tr. Il, dc h) S. Alphonsus in Istrusionc c Pratica, cap. 2, n. 84 et 85, (edit. Neap. 1765) enu­ cleatius cl magis distincte tractat de scientia et intentione, quae requiruntur ad consuetu­ dinem. Et primo quidem distinguit consuetu­ dinem quae legem inducit, ab ea quae legem abrogat, et quae vocatur desuetudo. Ad pri­ mam omnino requirit, ut inducentes sciant legem non adesse; unde si falso putarent le­ gem jam adesse, consuetudo vim legis non obtineret, quia populus nova obligatione ligari nequit, nisi certo intendat velle se obligare. Ad alteram vero seu desuetudinem, quamvis satis non sit intentio legem transgrediendi, sed requiratur intentio legem abrogandi (in iis utique qui legem adesse norunt), proindeque cum mala fide praescribi possit contra legem; nihilominus, si lex multo tempore, bona fide, scilicet ex legis ignorantia, servata non fuerit, posse etiam contra ipsam prae­ 91 tantum. benignior pars tenenda est, nam nulla lex obligat, nisi de ea constet. Ita Salmant.4 cum Palao, Suarez, Bonacina, Diana, etc. Et ita Croix ’, qui notat ta­ men ibi cum Cardenas quod universa­ les consuetudines Ecclesiae de se obligant. Hoc intelligendum vero de consuetudini­ bus proprie ut talibus obligantibus sum­ ptis; ut de consuetudine jejunandi in vi­ gilia Pentecostes, et de alia aliqua simili, si adest. — Nam aliter dicunt plures aucto­ res, de consuetudine abstinendi a lacticiniis in vigiliis extra quadragesimam: de qua vide Lib. III, n. 1009, Dubit. 3. — Et aliter dicunt aliqui etiam de consue­ tudine monialium recitandi officium in privato. Sed de hoc vide Lib. IV, n. 142, quid alii communius et probabilius dicant. V'. Requiritur consensus principis, ex coe»«sa» 1. De quibus, ff. de legib. J>. — Requiritur ρηηαρι* enim, ut habeatur consensus saltem ta­ citus generalis principis, scilicet appro­ bandi quamcumque legitimam consuetu­ dinem, quando illam specialem consue­ tudinem princeps ignorat. Ita Salmant.8 cum S. Thoma, Palao, Suarez, Sanchez, Laymann, Bonacina,Tapia, etc. — Quando Legib., cap. 6, n. 30. — · Loc dt. · Palaus, tr. 3 disp. 3. punct. 2, § 3, n. 13. Suar., Mb. 7, cap. 15, η. 13 Bouse dc Legib , disp. 1, qu. 1, panel. ult. H n. 21. · Diana, part. 6. tr. 5, resol. 12, — ’ Lib. I, n. 592. — · Lee dt.. n. 31 ct 31 - S.Thom., 1· 2··, qu. 97, art. 3, ad 1 Palaus, loc Suar , lib- 7, cap. 13. a. O et seqq. et cap. 13. n. 15. · Sanck., de Matrun . lib. 7, dt*p. 4, o. 12 et 14. · Laym., lib. 1, tr. 4, cap. 24. n. 10. - Bonae., loc. dt. n. 31 el 35. - Tapia, tom. 1, lib 4, qu. 25, art. 11, n. 2 cl 4. cit.. punct. 2, $ 4. - scribi. Ita S. Alphonsus, loc cit.; cfr. etiam Hom. apost., tr. 2, n. 79 ct 80. Unde sive bona sive mala fide desuetudo introduci potest. • Cardenas non satis accurate citatur a Croix quoad omnia. Quamvis enim in 1 Crist, disp. 23, cap. 5, art. 4 et 5, cum Croix con­ sentiat quoad radicem obligationis, quae inest universalibus Ecclesiae consuetudinibus; at profecto, art. 7, n. 119 ct 132, vim istam obli­ gandi tribuit quibusdam tantum, sed non omnibus ejusmodi consuetudinibus. i Lex De quibus, ff. de legib.. quam S Al­ phonsus hic allegat, non refertur directe ad assertum; sed videtur desumi ex Salmant., qui dicunt ad consuetudinem requiri consen­ sum legislatoris, « sive sit princeps supremus, sive communitas absoluta, quae potest leges sancire». Et hoc ultimum, quod sciltœt com­ muniais sive populus possit leges sancire, habetur in citata lege. 92 LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. vero princeps resistit, tunc nulla fit con­ suetudo. Salmant 1* Hinc dicunt 3 cum Laymann, Bonacina, Suarez, Barbosa, etc., contra alios, nullam dari consuetudinem contra immunitatem ecclesiasticam. mwtSi* ’ Qu°d effectus autem consue­ ns tudinis pertinet, notandum quod consue­ tudo potest non solum tollere legem, sed etiam poenam illius, remanente culpa, vel contra. Vide Salmant. 3. — Potest etiam consuetudo validare contractum irritatum per legem. Salmant. 4. — Potest etiam in­ troducere nova impedimenta irritantia ma­ trimonium. Salmant.5. ί Sed quid, sia lege prohibeatur contra· iere. ria consuetudo ? — Distingue: Si appona­ tur clausula: non obstante quacumque con­ suetudine, intelligitur reprobari consue­ tudo opposita praeterita, non vero futura. Salmant.e cum Suarez, Tapia, Villalobos. — Si autem clausula reprobat quamcumque consuetudinem futuram, adhuc Sal­ mant ’ cum Suarez, Basilio, Bonacina,etc., dicunt probabilius esse posse consuetudi­ nem talem legem abrogare. si reprobetur omnis consuetudo ° futura, ut irrationabilis? — Respondetur Reprobata Quid, quod si reprobetur tamquam contraria legi naturali seu divinae, nulla tunc consue­ tudo valere potest. Si vero reprobetur ut irrationabilis pro tempore quo fit lex, tunc ex nova causa rationabilis reddi potest et valere.Salmant.8*cum Suarez,Tapia, Diana. Potest denique consuetudo legem du­ biam interpretari. — Et haec interpreta­ 1 Loc. dt., n. 31. — · Loc. dt.. n. 32. · Laynt., lib. 4, tr. 9, cap. 10, n. 1. · Bonae., torn. 3. de Censor., disp. 1. qu. 30, ponet. 3, n. 10. · Suar., Defensio fidei, lib. 4, cap. 33, n ulL · Barbo»., in cap. Ecclesia S. Mariae, de conatitut., n. 18 et seqq. — * Loc. dt., n. 85, 39 et 40. — · Tr. 9, de Ma­ irie., cap. Il, η. 32, dr. tr. 11, cap. 6, η. 41. — ‘ Tr. 9, de Mairim.. cap. Il, n. 22. — · Tr. II, de Legib., cap. 6, n. 42. Smot., lib. 7, cap. 7, n. 2. - Tapia, tom. 1, lib. 4, qn. 25. art. 17, n. 3. - Villal., part. 1, tr. 2, diff. 39, n. 8. — 1 Tr. 11. tio vel potest esse authentica, ita ut illa interpretatio sit nova lex; vel potest esse probabilis, cum consuetudo praecedat, vel legem subsequatur: lex enim non intelli­ gitur derogare consuetudini antecedenti, nec consuetudo legi, nisi expresse oppo­ nantur. Et ad hanc consuetudinem proba­ biliter interpretantem minus tempus requi­ ritur, quam ad consuetudinem legi adver­ santem praescribendam. — Communiter autem asserunt doctores, leges interpre­ tandas esse juxta loci consuetudinem, etsi verba legis minus proprie accipienda sint. Salmant. °. 109. - Potest autem consuetudo per contrariam legem a superiore revocari. Sed quaeritur Γ. Ah per legem gene­ comud» ralem derogetur consuetudini speciali alicujus loci? — Respondetur negative, nisi dJ-“ ‘i’"· in . lege mentio fiat illius consuetudinis, dali «odini . &* der»· vel in ea revocetur quaecumque consue- get. tudo. Pt probatur ex jure canonico, ubi sic habetur a>; Non enim censetur abrogata consuetudo speciali lege, quia praesumi­ tur princeps ignarus talis consuetudinis. Vide Salmant. ,0. Si vero princeps, notificatus de consuetudine, nolit legem revo­ care, tunc censetur revocata consuetudo, Salmant.11 cum Palao, Suarez, Bonacina b>, etc. — Episcopi tamen per eorum legesabrogantquamcumque consuetudinem particu­ larem, quia praesumuntur ipsi plenam no­ titiam habere consuetudinum dioecesum suarum. Salmant. Nota autem quod praedicta doctrina cap. 6, n. 43; et tr. 9, cap. 11, n. 33. - Suar., lib. 7, cap. 19, n. 21. - Basii. Pontius, de Matrim , lib. 6, cap. 6, n. 9. · Bonae., diip. 1, de Legib., qu. 1, pu net. ult., § 3, n. 36. — • Tr, 11, de Legib., cap. 6, n. 44 ; cfr. tr. 9, cap. II, n. 33. Suar., lib. 7, cap. 7, n. 9 et 10. - Tapia, loc. cit., art. 17, n.7 et 8. - Diana, part. 6, tr. 5, reaol. 21. — · Tr. 11, de Legib., cap. 6, n. 45 et «eqq. — · Loc. cit., n. 52. — n Tr. II, de Legib., cap,6, n.53. - Palaus, tr.3, di»p. 3, punct. 5, § 1, n.6.. Steer., Ub.7, cap. 20, n. 15 et 16.— “ Loc. dt., n.63, i. f. 109. - Verba hic relata, quae a Salmant. b) Bonacina limitationem istam non habet; desumpta sunt, sensum quidem capitis Licet, sed in sua disp. 1, de Legibus, qu. 1, punct. de constitut in 6e, exhibent; textus vero ge­ ult., § 3, n. 42, negat tantum principem uni­ nuinus hic est « Quia tamen locorum specia­ versalem, ut Papam, ferentem legem pro ali­ lium et personarum singularium consuetudi­ qua provincia, abrogare consuetudinem ibidem nes et statuta... potest probabiliter ignorare receptam, nisi ejus consuetudinis mentionem [Romanus Pontifex], ipsis, dum umen sint ra­ faciat tionabilia, per constitutionem a se noviter edi­ c) Praedicta doctrina : en scilicet, quae ne­ tam (nisi expresse caveatur in ipsa) non intel gat consuetudinem specialem, per legem gene­ ralem vel specialem (a principe universali sanligitur in aliquo derogare ». CAP. 1. - DUB. 1J. - DISS. DE ROM. PONTIF. AUCT. - » I. procedit de consuetudine jam praescripta, non autem de incepta. — Salmant.1 cum Mascardo d>, Glossa a>, etc., contra Sua­ rez tauBcaor»· Quaeritur 2". An, posita clausula revo’r“î- catoria cujusque consuetudinis, intelligatur revocata etiam consuetudo inintemo­ rabitis? — Nega, nisi exprimatur; quia, 93 quando superior vult etiam illam revo­ care , id exprimit Salmant. * cum Ab­ bate % Suarez, Bonacina, Palao et Garcia, qui affert plures declarationes S. Congr. Potest autem aliqua consuetudo abro- con«u«t S. Bonavcntura, in sua Expositione in regulam Fratrum Minorum, aperte declarat Romanum Pontificem infallibilem esse in ma­ teria morum. « Cum ratione pietatis et hone­ statis (i La S. Doctor in exposit ipsius Confirma­ tionis rcgul.) dicat sc summus Pontifex hanc regulam confirmasse, impii sunt qui, a sede Apostolica discordantes, regulam istam dicunt servari non posse, ct per consequens aliquod impium continere. Tales haeretici sunt et schi­ smatici». Cfr etiam Breviloquiuni. pari 6 cap. 12. 7 95 L Adsunt aliqui inter hos, qui dicunt cuit [Christo), ut beatitudinis felicitate do­ Papam esse quidem infallibilem, sed tum natus, sacram inviolabilis petrae acciperet tantum cum in quaestionibus definiendis firmitatem, super quam fundata Ecclesia mature procedit, sapientum judicium au­ portis inferi et mortis legibus praevaleret. diendo. Sed rectius alii dicunt hanc con­ Item S. Cyprianus5 dicit : Primatus Petro ditionem solum de congruentia esse, non datur, ut una Christi Ecclesia, et cathedra autem de necessitate: infallibilitatis enim una monstretur. Et alibi adversus Novapromissionem necesse est, ut omnes qui tianos, post verba: Tu es Petrus, et super pontificiam infallibilitatem tuentur, non hanc petram, etc. Et pasce oves meas, consiliariis, nec examini, sed soli Pontifici subdit: Super illum unum aedificat Eccle­ factam fuisse lateantur: alias haeretici siam suam, et illi pascendas mandat oves semper objicere possent, sufficiens examen suas. Item S. Leoe ita Christum loquennon exstitisse; sicut de facto sectarii in tem Petro repraesentat: Cum ego sim in­ Tridentinum opposuere. — Ad providen­ violabilis petra..., tamen tu quoque petra tiam autem Spiritus Sancti pertinebit (ut es, quia mea virtute solidaris, ut, quae recte ait Suarez '), quod Pontifex non te­ mihi potestate sunt propria, sint tibi memere nec imprudenter unquam in tantis cum participatione communia. — Et id rebus agat, et decernat. magis patet ex concilio Chalcedonensi 111. - Nostra conclusio probatur Γ Er (apud Bellarminum), ubi dicitur: Appellat Scripturis; et praecipue ex illa Matth. Petrum petram et crepidinem Ecclesiae xvi, 18: Tu es Petrus, et super hanc pe­ catholicae. Hinc addit Bellarminus; Ca­ tram aedificabo Ecclesiam meam, et por­ tae inferi non praevalebunt adversus eam. — Natalis Alexander pro petra ex­ plicat Ecclesiam ; sed inepta interpretatio, quae ineptum redderet sensum, nimirum (ut ipse intelligit), super hanc ecclesiam aedificabo Ecclesiam meam. «Attamen ex ipso sensu patet, quod totus sermo diri­ gitur ad Petrum; et communiter SS. Pa­ tres, ut Basilius, Cyprian us, Chrysostomus, Hilarius, Tertullianus, Epiphanius et Origenes (apud Joseph. Baronium *, contra Picininum), dicunt nomine petrae intelligi Petrum. Et signanter S. Basilius · ait de Petro: Quoniam fide praestabat, Ecclesiae aedi­ ficationem m seipsum recepit. Et S. Leo4: Tantum... in hac fidei sublimitate compla- tholici autem docent, hac metaphora signi­ ficari, Petro esse commissum regimen totius Ecclesiae, et praecipue circa fidem; petrae enim fundamentali hoc est pro­ prium: totum aedificium regere et susten­ tare. Accedit S. Cyrillus Alexandrinus, dicens: Secundum... hanc promissionem, Ecclesia apostolica Petri ab omni seduc­ tione... manet immaculata. Si itaque hujus­ modi aedificium est Ecclesia, adversus quam inferi praevalere non possunt; ut illa non possit ruere, necesse est basem ejus et fundamentum neque destrui posse, ne destructo fundamento, tota domus cor­ ruat. Ideo Origenes in hoc loco dicit : Si praevalerent [inferi) adversus petram, in qua Ecclesia fundata erat, contra Eccle­ siam etiam praevalerent Natal. Alex.. Histor. cccl., ucc. xv el xvi, divert. 4, art. 1, n. IL - <$, Basil., Advcr». Eunomium, lib. 2. n. 4. · 5. Cyprian., EpisL 40, n. 5; cpi»t. 71, n. 3. · 5. ChrytoU., Ho mil. 2, dc Poe ni t., in pxalm. l, n.5, v. f. (inter opera Chrytost. »puria); ctr. in Mattb,, homil. 54 ct 62 (at. 55 ct 83). · S. Hilar., in Matth·, cap. xvi, n. 7. · Tcrtutt., de Prae-urription., cap. 22. · 5. Epiphan., Panarium (advcr·. hacreic·). haerc». 59, n. 7, t. L On&tn., Frapn., Ap. Euscb. Hi«tor. ecclc*., bb. 6, cap. 25, — · DiMcrt... contra J. Pidnini... apolog., di*· *crt. 2, cap. 3, n. 5. — · Loc. cit. — 4 Sera. 51, cap. I. — III. - aï Verba haec sunt Bcllarmini, de Rom. Pont., lib. 1, cap. II. init., sententiam Chalcedonensis concilii afferentis; et re qui­ dem vera, concilium, in Actione 3, in litteris directis ad Dioscorum, tertio vocatum, sic lo­ quitur; · Una eum... Beato Petro apostolo, qui est petra et crepido catholicae Ecclesiae >. b Verba ista sunt Bc llarmini, op. cit., lib. 4, cap 3, post med.; textus autem Origenis genuinus hic est: «Manifestum est. inquit in suo Comment, in Matth., tom XII, n. 11, wt. interpret., quia nec adversus petram illam, super quam aedificatur Ecclesia, nec adversus Ecclesiam, quae aedificatur super hujusmodi * Dc Fide, ditp. 5, *cct. 8, η. II. · HO - °) Alexander de Ales, in Summa, pari 3, (quam quidem citat Milante) non de infalhbiiitatc summi Pontificis loquitur, sed dumtaxat de suprema ejus auctoritate: « Infe-. rior, inquit, loc. cit., qu. 40, membr. 2, supe­ riorem proprie, hoc est ex auctoritate exami­ nando, arguendo ct puniendo, judicare non potest*. Et ad /*"·: « In ordine potestatum spiritualium, nullus est major Papa ». Et ad 5tn·· « Quantum ad dignitatem praelationis, Petrus inter apostolos non habebat parem ». Deinde, qu, 40, membr. 5, i. quaerens utrum possit esse aliqua potestas, quae habeat dijudicare summum Pontificem: < Dicendum, S • Dc Unttat. Ecclc*., n. 4. 5. Cyprian., Loc. cit., paulo «upcnu». — · Scrtn. 4 (al. 3) dc Natali ip*iu>, cap. 2. · Btllanii., dc Rom. Pontii., hb. 1, cap. II, init. · 5. Cyrill. A/sxandr., The**ur., ap. S. Thom , Calcn. aur. in Matth. xvi, 18. 96 LIB. L - TRACT. H. DE LEGIBUS. Probatur quoque ex Luca xxn, 32: Ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua. Ex quo pariter textu affirmat Probator oeramexHOi côftdliii. Maldonatus auctores collegisse Pontifices esse perpetuo infallibiles 112. - Probatur II’ ex conciliis occumenicis. — Et 1” ex concilio Chalcedonensi, ubi (ut refert D. Thomas ') habetur: Omnia ab eo (scilicet Papa) definita te­ neantur, tamquam a vicario apostolici throni. In ejusdem synodi actione secunda, cum legeretur epistola D. Leonis, dictum fuit anathema iis qui ita non crederent. Deinde 1 Patres concilii Pontificis doctri­ nam ut B. Petri amplexi sunt; et universa concilii dogmata petierunt Sedis Aspostolicae auctoritate firmari. — 2’ ex concilio Lugdunensi oecumenico 11 habetur: Ipsa quoque sancta Romana Ecclesia sum­ mum... principatum super universam Ec­ clesiam catholicam obtinet,quem se ab ipso Domino in B. Petro.., cujus Romanus Pon­ tifex est successor, cum potestatis plenitu­ dine recepisse... recognoscit..; sic et si quae de fide subortae fuerint quaestiones, suo debent judicio definiri. — 3’ ex concilio Florentino, ubi’ sic legitur: Definimus... Romanum Pontificem m universum orbem tenere primatum , et.... successorem esse Beati Petri... totiusque Ecclesiae caput, et omnium Christianorum patrem ac doctorem exsistere: et ipsi in B. Petro pascendi, regendi ac gubernandi universalem Eccle­ siam a D. N. fesu Christo plenam pote­ statem traditam esse, quemadmodum etiam in gestis oeciimenicorum conciliorum et in sacris canonibus continetur. Si ergo cer­ tum est, Papam esse totius Ecclesiae doctorem; certum quoque tenendum ipsum debere esse infallibilem, ne Ecclesia a suo magistro aliquando decipi possit. — Acce­ dit concilium Viennense, XV generale, sub Clemente V, ubi sic sancitum fuit : dubia fidei declarare, ad Sedem dumtaxat Apostolicam pertinere. 113. - Probatur 1Π" ex SS. Patribus. — S. Irenaeus a> scribit: Omnes a Ro­ Ecclesia, el cathedra tina super petram, Domini voce, fundata. Aliud altare con­ stitui aut sacerdotium novum fieri prae­ ter unum altare et unum sacerdotium non potest. Quisquis alibi collegerit, spar­ git. Et idem Cyprianus: 1 Qui cathedram Petri, super quem fundata est Ecclesia, deserit, in Ecclesia se esse confidit? — S. Hieronymus, in epistola ad Damasum Papam ’, scribit: Cum successore Pisca­ toris... loquor... Super illam petram (sci­ licet cathedram Petri), aedificatam eccle­ Probatu cxPatnta. mana Ecclesia necesse est ut pendeant, tamquam a fonte et capite. — S. Athana­ sius in epistola ad Felicem Papam dicit: Romanam Ecclesiam semper conservare veram de Deo sententiam. Et in eadem epistola, ad Pontificem S. Doctor suum sermonem dirigens, sic eum alloquitur: Tu profanarum haeresum, atque impeti­ torum omniumque infestantium depositor, ut princeps et doctor, caputque omnium orthodoxae doctrinae et immaculatae fidei exsistis. — Theodoretus, episcopus Asia­ nus, in epistola ad Leonem Papam 4 in­ quit: Ego Aposlolicae vestrae Sedis ex­ specto sententiam ; et supplico et obsecro Vestram Sanctitatem, ut mihi opem ferat, justum vestrum et rectum appellanti ju­ dicium. — S. Cyprianus 5 scribit: Deus unus est, et Christus unus est, et una Qnod in uditH potestale. · Concil. Chalcedon., act. 2, (an. 451) — · Part. 3, cap. 2. · Comu/. Lug dun., Epiit. nllio, v. f. · Concil. Vitn., Clement, dc SSrha Trinitate. · S. A than as., Epist. ad Felicem papam. De InfciUtionib. Arion or. — 4 Eptit. 113, ad Leonem papam, — 1 Epitt. 40 Muhacl. imperat, ad Gregor. X — · Seaa. ult. (i.xv), Deft ad plebem, n. 5. • Oputc. contra error. Graecor, cap. 32, v. i., ver·. Probatur scribit: Ro­ manum Pontificem compellandum esse, ut, quid credendum sit, si per concilium definiri non donetur, ipse determinaret. — S. Augustinus e>: Per Papae rescri­ ptum causa Pelagianortim finita est. — S. Thomas 8: Magis standum est senten­ tiae Papae, ad quem pertinet determinare de fide..., quam quorumlibet sapientiim. Et4: Postquam autem essent [quae ad fi­ dem pertinent] auctoritate universalis Ec­ clesiae determinata, si quis tali ordina­ tioni pertinaciter repugnaret, haereticus censeretur. Quae quidem auctoritas prin­ cipaliter residet in Summo Pontifice. — S. Bonaventura5: Papa non potest errare, suppositis duobus: primum, quod deter­ minet quatenus Papa...; alterum est, ut... intendat facere dogma fidei et morum id quod determinat. 114. - Probatur IV". Ex ipsa schola Gallicana. — Falso enim nobis objicit • De Uni tat. Eccles., n. 4. — · Ep(»t. 15, ad Dama· sum, n. 2. — ■ Quodlib. 9, art 16. corp. — · 2· 2· *, qu. Il, art. 2, λ<1 3. — · Id est THgosxsi, Summa theolog. S. Bona vent., part 1, qu. 1, art 3, dub. 3, v. /ocms. — • Excrdt. 19, in propot. 29 Alexand. VIII, init. — f Summa *) S. Basilii verba, Epist. class. 2, epist. 69, n, 1, haec sunt: «Nobis autem operae pre­ tium esse visum est, ad episcopum Romae scribere, ut res nostras invisat, cl consilium dare, ut, cum illinc communi ac synodico decreto aliquos mitti difficile sit, ipse hoc negotium suo marte aggrediatur ') Textus S. Augustini genuinus sic se habet: «De hac causa [Pelagianorum] duo S Ai rtiox«i, Optra moralia — Torn 1. Hottingerus haereticus, dicens: Gallia universa a nobis dissentit. Quandoqui­ dem assent Milante *, paucos esse Gallos, qui Romani Pontificis infallibilitatcm con­ tendunt, respectu ad Gallos nobiliores qui illam propugnant, praesertim Petrus Matthaeus ’, Spondanus ·, Boyvinus ·. — Idem aliquando docuit Gersonius ‘°, di­ cens: Tandem ex his praecedentibus pos­ sumus describendo dicere, quod plenitudo potestatis ecclesiasticae est potestas ordi­ nis et jurisdictionis, quae a Christo collata est supernaturaliter Petro, sicut vi­ cario suo et monarchae primo, pro se et suis successoribus legitimis. Ita scri­ psit hic doctor in praefato loco. Caeterum, nulli dubitandum quod Gersonius, ut ait Pater Victoria ”, per omnia fuit infestus auctoritati Summorum Pontifi­ cum, et multos alios infecit suo veneno ; parum enim differt a schismate ejus sen­ tentia de auctoritate Papae. Idem statuere conati sunt episcopi Gal­ licani antiqui, anno 1626, articulo 137 et in concilio generali Lugdunensi II (ubi prae caeleris numerabantur episcopi Galli, qui Graecorum confessionem acceperunt: scilicet, quod S. Romana Ecclesia plenum principatum obtineret super universalem Ecclesiam, etc., ut infra referetur). — Et quamvis Universitas Sorbonica (ortum agnoscens a Roberto Sorbon, ex anno 1253, confessario S. Ludovici, erectaque a Carolo rege anno 1290 in Universitatem) contrariae fuerit sententiae; hoc tamen accidit tantum ex tempore concilii Constantiensis opera Gersonii et Almaini, qui, in eadem Universitate adscripts, ad com­ primendum trium pontificum schisma, ad Constitue, apoatolicar., in Constit. 1 et 2 Pii II — · Epi­ tome Baron., ad an. 33, n, 5 et 6. — · Theol. Scoti, part. 4. dc Sum. Pont., qu. 10; et de Concil . qu 8. — * De Potest, cccleslast , consider. 10, p. pr. — 11 Rclect. 4, de Potest. Papae et Concil., propos. 5. in med. concilia missa sunt ad Sedem Apostolicam; inde etiam rescripta venerunt. Causa finita est ». Ita S. Doctor, Senn. 131, cap. 10. 114. - «I Ita profecto habebatur in Mo­ nitis conventus ad archiepiscopos et episco­ pos regni, ft. 137 ; sed fatendum etiam est declarationem istam, eorumdem praelatorum jussu, ex actis conventus deletam ac suppres­ sam fuisse, si fides adhibenda sit cuidam no7 LIB. L - TRACT. H. DE LEGIBUS. concilium, tamquam ad judicem superio­ rem, et in hujusmodi casu necessarium, causam deferendam existimarunt. Novis­ simi vero Sorbonici, non attendentes quod ipsorum majores de Papa dubio sint loquuii, eorum innixi auctoritati, dixerunt judicium Romani Pontificis non esse in­ fallibile, nisi Ecclesiae sive generalis con­ cilii consensus accedat. Caeterum ante concilium Constantiense et Basileense, advertit Raynaudus, scriptor Gallus ’, omnes theologos ante­ riores unanimiter docuisse definitiones pontificias» etiam extra concilia, rem fa­ cere de fide. Immo habetur apud Mauclerum * * quod Facultas Parisiensis anno 1330 damnavit tanquam haereticos, articu­ los Marsilii Paduani, dicentis Romanum Pontificem esse fallibilem. Et circa annum 1534 (ut apud cumdem Mauclerum)damna­ vit eumdem errorem, contra Joanncm Mo­ randum b>. — Item Duvallitis, doctor Gal­ lus, qui scripsit cirai annum 1612, refert consuetudinem fuisse Facultatis Parisien­ sis, ut ab ea laureati protestationem nun­ quam Ecclesiae Romanae contradicendi praemitterent. Idem auctor refert ipsam Facultatem damnasse ut haereticum Mar­ cum Antonium de Dominis, quia docebat Pontificis auctoritatem esse fallibilem ‘λ Ideo, praefatus Duvallius, quamvis ejus­ dem Sorbonae doctor, non dubitavit sic scribere ·: Opinio quae Romae tenetur confirmetur. Et superius: Nemo mine est in Ecclesia, qui ita pro certo sentiat, prae­ ter Vigorium et Richerium; quorum si vera esset sententia, totus fere orbis Chri­ stianus, qui contrarium sentit, in fide turpiter erraret. Propterca addit, quod opinio de praelatione conciliorum aucto­ ritati Romani Pontificis, a temeritate... inobedientiae vix potest excusari; fovet enim ut plurimum inobedientiam et dis­ sidia multa; magnosque tumultus in Ec­ clesia semper excitavit. Hinc videre est apud Troila 4 et apud Milante a, quot concilia provincialia Gal­ licana plauserint Pontificis infallibilitati. — Synodus ipsa Parisiensis anno 1626 ecce quid sensit: Hortamur igitur epi­ scopos omnes, ut sanctam Apostolicam Romanamque 'Ecclesiam, utpole ex Dei sponsione infallibili,ecclesiarum matrem... Et infra, loquens de ipso Romano Ponti­ fice: Is enim successor est Petri, super quem Christus Jesus Ecclesiam fundavit, quando illi claves regni coelorum et do­ num infallibilitatis in causis fidei reli­ quit... vacat omni temeritate, cum totus orbis, exceptis pauculis doctoribus eam ample­ ctatur, et praeterea rationibus validissi­ mis cum ex Scriptura, conciliis et Patri­ bus, tum ex principiis theologiae petilis * Corona aurea Rora. Pontii., verit 7. — ’ De Mo· narthiA, part. 4. lib. H. cap. ά. — · De Suprem. Roro. Pontif. in Eccler pot cmAle, part. 1, qu. 7. n. 5, 3 ct 6. — · Thcol. do Similiter errores, quos cx Marco An­ Valde autem notandum id, quod epi­ scopi Gailiarum (ut refert Milante ft), in obsequium bullae quam Innocentius X emanavit in confixione Janscnianarum thesium, ad ipsum scripserunt; et inter caetera, verba hacc :/ty/z/s doctrinae lu­ cem... pristino decori restituit juxta ve­ terem fidei regulam... prolatum a Sancti­ tate Vestra, postulantibus quampluribus Gailiarum episcopis, decretum. Deinde praefati episcopi bullam venerantes, eam promulgari permiserunt, sicque ad Innotf,t. · Epiis. GaU., Episl. ad Innoc. X (16 Julii 1663). — 9 Exerdt. 19, (n propo». 29 Alexandri VIII. ver· Htosmarui \ub IX. Cir. ellam Ludovicum Abclly. De 1'oWiv "».tnce et *« oion umi qui cM duc Λ Notre Saint Pi re le Pape, chapitre 15. S $· tonio de Dominis, Facultas Parisiensis dam­ navit, inficiantur Romanum Pontificem esse caput supremum Ecclesiae; eumdemque ne­ gant esse peculiari ratione successorem Petri. Inde etiam est, quod textus a S. Alphonso ex Duvallio deprompti, non de infallibilitalc Romani Pontificis, sed de ejusdem supra con­ cilium superioritate, tractant. 4 Ut jam supra animadverti, not. a, de­ claratio ista cx actis conventus deleta csL CAP. I. - DÜB. IL - DISS. DE ROM. PONTI P. AUCT. - i L 99 centium rescripserunt: Beatissime Pater: tificem, quaestiones fidei definirentur: El Optata pervenit ad nos tandem constitu­ tio illa, qua V. Sanctitatis auctoritate, quid sentiendum sit de controversis quin­ que propositionibus, quae sinit excerptae e Cornelii /ansenii Yprensis episcopi li­ bris, perspicue decernitur... Quo in nego­ tio illud observatione dignum accidit, ut, quemadmodum ad episcoporum Africae relationem, Innocentius 1 Pelagianam haeresim damnavit olim; sic ad Gallica noram episcoporum consultationem, hae­ resim ex adverso Pelagianac oppositam Innocentius X auctoritate sua proscripse­ rit. Enim vero vetustae illius aetatis Eccle­ sia catholica, sola cathedrae Petri commu­ nione et auctoritate fulta, quae in decre­ tali epistola Innocenta ad Africanos data elucebat; quamque dein Zosimi altera ad universos orbis episcopos epistola subse­ cuta est, Pelagianac hacresis damnationi absque cunctatione subscripsit : perspe­ ctum enim habebat non solum ex Chri­ sti Domini nostri pollicitatione Petro fa­ cta, sed etiam cx actis priorum Pontifi­ cum et anathematismis adversus Apolli­ narium et Macedonium, nondum ab ulla synodo oectimenica damnatos, a Damaso paulo antea jactis, judicia pro sancienda regula fidei a summis Pontificibus lata, super episcoporum consultatione (sive suam in actis relationis sententiam po­ nant, sive omittant, prout illis collibue­ rit), divina aeque ac summa per univer­ sam Ecclesiam auctoritate niti: cui Chri­ stiani omnes ex officio ipsius quoque men­ tis obsequium praestare teneantur, etc. 115. - Probatur Ve. Rationibus. Prima hujus ratio est, quia una fides debet esse totius Ecclesiae (secundum illud I ad Cor. /, 10: Idipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schismata): quod servari non po­ test,uisi quaestio fidei exorta determinetur per eum qui toti Ecclesiae praeest. Ratio tertia est inveterata Ecclesiae consuetudo. — Hac ratione pro nostra sententia tuenda utitur eruditissimus Mel­ chior Canus, in suo perdocto Opusculo de Locis theologicis, ubi ait3: Si nullus itaque (sic ferme auctor arguit) legum Christi sanior est interpres, quam perpe­ tuus Ecclesiae usus; Ecclesia vero in fidei rebus, non ad Antiochenum, Alexandri­ num, Hierosolymitanum, sed Romanum Pontificem omni tempore recurrerit, e jus­ que judicia uti irrefragabilia semper te­ nuerit: cur dubitabimus illum Petro in hac praerogativa dare successorem? Hoc ipso rerum testimonio roboratur; nam Christi de Petro et successoribus vatici­ nia, in Romana Ecclesia videntur impleta. Cum caeterae Apostolorum ecclesiae, vel ab infidelibus occupatae vel ab haereticis affectae aliquando fuerint: haec una, tot inter hostes, nec ab infidelibus nec ab hae­ reticis valuit expugnari. Hinc quaeri solet, an haereticum sit asserere, posse quando­ que Romanam Sedem, quemadmodum et caeteras, a Christi fide deficere? Ei faciant satis Hieronymus, perjurum dicens, qui Romanae Sedis fidem non fuerit secutus; Cyprianus, dicens: Qui cathedram Petri, supra quam fundata est Ecclesia, deserit, in Ecclesia esse non confidat ; synodus Constantiensis, haereticum judicans, qui ratio est D. Thomae, qui1 docet pollici­ de fidei articulis aliter sentit, quam S. Ro­ tationem infallibilitatis in rebus fidei tan­ mana Ecclesia docet. Illud postremo ad­ tum successoribus Petri esse factam; et dam, cum ex traditionibus Apostolorum, ideo dicit Ecclesiam non posse errare, quia ad evincendam hacresim, argumentum Papa errare nequit: Ecclesia universalis certum trahatur: constat autem, Romanos (verba D. Thomae) non potest errare; quia episcopos Petro in fidei magisterio suc­ ille, qui in omnibus exauditus est pro sua cessisse, ab Apostolis esse traditum, cur reverentia, dixit Petro, super cujus con­ non audebimus assertionem adversam tanfessione Ecclesia fundata est: Ego autem quam haereticam condemnare? Sed nolu­ rogavi pro te, ut non deficiat fides tua. mus Ecclesiae judicium antevertere: illud — Secunda ratio est ejusdem S. Doctoris, assero, et fidenter quidem assero, pestem qui alibi1 ait, quod in Ecclesia non posset eos Ecclesiae et perniciem afferre, qui ne­ una fides servari, nisi per ejus caput, Pon- gant Romanum Pontificem Petro in fidei » Suppl., qu. 25, art. 1. &? In simili casu quis litem dirimet, si unus supremus judex non agno­ scatur, qui fidei causas definiendi infalli­ bilem potestatem habeat? — Si autem consensus majoris partis episcoporum suf­ ficit, utique Papam esse infallibilem cre­ dere omnes tenemur, statim ac aliquid circa fidem aut mores ipse definitive de­ cernit; non solum etenim major pars, sed tota fere Ecclesia, excepta Gallia, id docet et semper docuit. Aut igitur infallibili tatem Pontificis fateri oportet; aut dicere, quod Ecelesia catholica tantum ad exi­ guum Gallorum numerum redacta sit. Praeterea certum est, quod si Gallicani cleri admitteretur sententia, ita ut Ponti­ ficis judicium esset fallibile, donec con­ sensus Ecclesiae accederet, modus haere­ ticos de suis erroribus convincendi am­ plius non suppeteret, etiamsi generalia concilia adhiberentur; haeretici enim judi­ cio concilii, in quo ipsi non intersunt, nun­ quam acquiescunt, eo quod, deficiente in­ terventu ipsorum, qui saniorem Ecclesiae partem constituere praesumunt, quodeumque concilium irritum esse exclamant. Hinc mos ortum habuit, quod heterodoxi, cum errores suos ad Romanam Sedem vi­ derint denuntiari aut ab ea proscribi, ad damnationem evitandam, statim appellare ad oecumenicum concilium consueverunt. — Quapropter sapienter scripsit S. Cypria­ nus, cujus verba hic juvat repetere: Neque 1 EputoU 12, aul Cornelium papam, num. 5. — · Dc RomAno Pontifice, lib. 1, cap. 2, in fine. - S. Cypria- 115. «7- Suarez, de Fide, disp. 5, sect. 8, n.4, profecto affirmat hanc sententiam esse · dc fide certam >; Bafiez vero, in 2am 2af, qu. 1, art. 10, dub. 2, conci. 4, cam didt « tamquam apostolicam traditionem esse tenendam ·. — Denique, secundum Bellarminum, dc Rovn Pontif., lib. 4, cap. 2, i. f., haec sententia · cer­ enim aliunde haereses obortae sunt, aut nata sunt schismata, quam inde quod sanus, EpiitoU 12, ad Cornelium papam, n. 5, apud Migne, Patrol. Ut., tom 3, coi. 802. tissima est ct asserenda ». — Nostris vero temporibus, concilium Vaticanum definivit eamdem esse de fide catholica tenendam. h) S. Alphonsus citat Haunoldum, Introduct.ad jus canon.; sed Haunoldus opus, cui sit ejusmodi titulus, minime scripsit, quidquid investigare potuerim. CAI·. I. - DUB. IL - DISS. DE ROM. PONTIF. AUCT. - i 1. cerdoti Dei non obtemperatur, nee unus in Ecclesia... ad tempus judex vice Christi cogitatur; cui, si secundum magisteria divina obtemperaret fraternitas universa, nemo... Ecclesiam scinderet. Proinde scribit Pater Petitdidier, abbas Senonensis *, quod si haec S. Cypriani regula servata fuisset, facile Jansenianorum ora praeclusa fuis­ sent in tam longa bullae Unigenitus dis­ ceptatione; at, quia ipsi relatae Gallicani cleri declarationi sunt innixi, qua infallibilitas Pontificis, antequam Ecclesiae ac­ cedat consensus, negatur ; ideo usque adhuc de acceptatione bullae certant, et lis in Gallia adhuc vivit et viget. Fautores Declarationis opponunt, quod Ecclesia est corpus Christi mysticum; unde dicunt quod, sicut corpus nequit subsistere sine capite, ita caput nequit subsistere sine corpore. — Sed huic facile respondetur. Nulli dubium est, quod nec corpus potest esse sine capite, nec caput sine corpore; sed nihil obest hoc in casu nostro, ubi non de corporis constitutione sive integritate, sed tantum de corporis Ecclesiae regimine agitur. Constitutio qui­ dem corporis importat, ut ipsum non sit sine capite, et caput non sit sine corpore; corporis autem Ecclesiae regimen impor­ tat ut, sicut corpus humanum a mente hominis gubernatur, sic corpus Ecclesiae gubernetur a Papa tamquam ab ejus ca­ pite. Officium igitur capitis, id est Ponti­ ficis, est docere et regere Ecclesiam ; offi­ cium corporis, id est Ecclesiae, est instrui et obedire Pontifici. Id quippe concilium Florentinum di­ serte nos docuit, appellando Pontificem caput totius Ecclesiae, omnium Christia­ norum patrem ct doctorem ; ac proinde subjungens: Et ipsi regendi Ecclesiam plena potestas tradita est CA Idque sane 101 xvi, 18), cum dixit Petro: 'Iu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam. Et alias (Luc. χχιι, 32): Et tu ali­ quando conversus confirma fratres tuos. — Quod autem Dominus Petro dixit, pro­ fecto omnibus etiam ejus successoribus dixit. Namque, ut observat S. Augustinus, potestas pastoris universalis non fuit Pe­ tro propter ipsum collata, sed propter Ec­ clesiam ab ipso regendam; et ideo pote­ stas in Ecclesiam ita Petro conferri debuit, ut ad omnes Pontifices successores pertransiret, et Ecclesia usque ad consumma­ tionem saeculi permansura recte regere­ tur, unitasque ejus usque ad finem con­ servaretur. Si decreta Pontificum non es­ sent infallibilia, nisi consensus Ecclesiae accederet, utique dicendum foret, quod non Ecclesia fundata sit super Petrum, sed quod Petrus fundatus sit super Eccle­ siam. Et sic pariter dicendum, quod non fratres confirmandi fuissent a Petro, sed Petrus confirmandus a fratribus. Caeterum doctrinam nostram, quod decreta dogmatica Pontificis sint infalli­ bilia , testatur Bellarminus * fuisse anti­ quam fere omnium catholicorum, theolo­ gorum et Patrum. Canus * refert pro ea testimonia Irenaei, Cypriani, Ambrosii, Cyrilli, Hieronymi et Bernardi. — Habetur praesertim inter alias auctoritas S. Tho­ mae, qui ut certam doctrinam hanc tradit, dicens4: Ad films (id est Pontificis) ergo auctoritatem pertinet editio symboli, ad cujus auctoritatem pertinet finaliter deter­ minare ea quae sunt fidei, ut ab omnibus inconcussa fide teneantur... Et hujus ratio est, quia una fides debet esse totius Eccle­ siae (secundum illud I. Cor. /, 10: Idipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schi­ smata): quod servari non potest, nisi quae­ eruitur ex verbis Christi Domini (Mattii. stio fidei exorta determinetur per eum qui toti Ecclesiae praecst. — Eamdem ratio- • Tract, theol. dc auctor, ct inbillibilitate aummor· Pontif. · .9. /Ihçiî-cZ , in ISalm, cviii, η. I ; ct *crm. 295. cap. 2. — · De Roman. Ponlif., lib. 4. cap. 2. — · De Locis ihcolof., lib. 6. cap. 5. — · 2· qa. 1. axt. 10. «J Haec desumpta sunt ex definitione con­ cilii Florentini Lactentur coeli, pridie non. Julii 1439 data, cui subscripserunt tum Eugenius IV tum ceteri Patres concilii, et haec sunt verba definitionis, i. f.: · Diffinimus... ipsum Pontificem Romanum successorem esse Beati Petri, principis Apostolorum, ct verum Christi vicarium, tutiusque Ecclesiae caput, et omnium Christianorum patrem ct doctorem cxistcre; et ipsi in Beato Petro pascendi, regendi ac guber­ nandi universalem Ecclesiam, a Domino nostro Jesu Christo plenam potestatem traditam esse». 102 LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. nem olim protulit Joannes de Parisiis1 pro infallibilitate Pontificis, antequam in eam infestus esse inciperet; en ejus verba: Divideretur Ecclesia..., nisi per unius sen­ tentiam Ecclesiae unitas servaretur: hic autem principatum ejusmodi habens, est Petrus, successorquc ejus. Id etiam plurimi Pontifices expresse declaraverunt. — Anacletus 2 sic scripsit: Majores causae... ad Sedem Apostolicam... referantur..., super quam Christus univer­ sam construxit Ecclesiam, dicente ipso ad B. Principem Apostolorum Petrum: Tu es (inquit) Petrus, et super hanc petram, etc. Id confirmat idem Pontifex 3, atque expli­ cat, quid intelligatur nomine Sedis Apo­ stolicae, dicens: Haec.. sacrosancta Ro­ mana et Apostolica Ecclesia... ab ipso Do­ mino... primatum obtinuit ct eminentiam potestatis super universas ecclesias. — CAP. I. - DUB. II. - DISS. DE ROM. PONTIF. AUCT. - I I. alios potestatem indulgens, ut aliis neces­ sitatem imponeret obsequendi. Idem scri­ psit Gregorius Vil ri, inquiens: Roniatta Ecclesia nunquam erravit... Catholicus non habeatur, qui non concordat Romanae Ec­ clesiae. — Idemque senserunt plures alii anno 416, Pelagius ab Innocentio I. — Unde ipsimet Galliae episcopi, in litteris ad Innocentium X missis, postquam Pon­ tifex ille Jansenianas propositiones pro­ scripsit, ita scripsere: Non solum ex Chri­ sti pollicitatione Petro facta, sed ex actis priorum Pontificum,judicia pro sancienda regula fidei a Summis Pontificibus lata super episcoporum consultatione, divina aeque ac summa per universam Ecclesiam auctoritate niti, cui Christiani omnes ex officio ipsius quoque mentis obsequium praestare teneantur. Definitionibus ergo Pontifices, Evaristus, Alexander I, Sixtus I, Pius I, Victor, Zephyrinus, Marcellus, Eu­ sebius et alii, quos refert Canus ·. Eamdcm sententiam de infallibilitate pontificiarum definitionum, praeter con­ cilia Chalcedonense, Lugdunense et Flo­ rentinum, m. 112 supra, relata, confirmavit synodus VIII, ubi, loquendo de auctori­ tate Sedis Romanae, sic Patres fassi sunt: Iu qua est integra et vera Christianae re­ ligionis soliditas;promittentes etiam... non consentientes Sedi Apostolicae, eorum no­ mina inter sacra non recitanda esse my­ steria. Idem habetur in concilio oecume- nico Viennensi’, ubi dictum fuit: Dubia Fidem quippe violat, qui adversus illam fidei declarare, ad Sedem Apostolicam (scilicet Ecclesiam Romanam) agit, quae dumtaxat pertinere. — Alia plura claris­ mater est fidei. Ibique haereticum dicen­ sima testimonia referuntur a Cano ", qui­ dum esse praescribit, qui Romanae Eccle­ bus Romanae Ecclesiae comprobatur au­ siae privilegium negaret Petro concessum, ctoritas. Scribit Pater Petitdidier ", historiis satis nempe, ut ei, terreni simul et coelestis imperii jura a Christo Domino commissa compertum haberi, quod nullus vel fere fuerint. Hancque Nicolai sententiam con­ nullus haereticus conciliorum judicio un­ firmavit d> synodus VIII adversus Photium quam acquievit; contra vero, plures eorum et Michaelem, qui hujusmodi privilegium judicio Pontificis acquieverunt, cum ipse Romanae Sedis infirmare conati fuerant. illis praesto occurrerit. — Dc caetero, Idem scripsit Innocentius III5, ubi lo- primis Ecclesiae saeculis, plures errorum quens de primatu Romanae Ecclesiae, et contra fidem satores, semper ac a Roma­ memorans de verbis illis: Ego rogavi pro nis Pontificibus damnati fuerunt, statim ut te, ut non deficiat fides tua; sic deinde haeretici, nullo exspectato Ecclesiae con­ subdit: Ex hoc innuens manifeste, quod sensu, ab omnibus habiti sunt. Sic accidit successores ipsius a fide catholica nullo anno 150, cum Valentinus damnatus fuit unquam tempore deviarent, sed revocarent ab Hygino: anno 215, Montanistae a Zcmagis alios..., per hoc sic ei confirmandi phyrino: anno 300, Jovinianus a Siricio: Idem expressius declaravit Nicolaus II4: • Can. O muri I, dial. 22. —1 Lib. 2, cpi»t. 209, ad Patriarch. Conatantinop. Cfr. Balaie, Prima Collect. Decretal. Inno- cent. HL tiu 3. · S. Gregor. VII, Dictatu· Papae, can. 22,26, — · Dt loc. theolog., hb. 6, cap. 4. CûHCil. %frier. VIII (Conttantinop. IV), anno 86*) «ub Adriano If, Actio t. $ Prima calui, v.f. — ’ Clem, Fidtl un., de Summa Tri­ nitate. — ■ Dc Loc. thcol., lib. 6, cap. 6. — · Tractat, theolog.de Auctor, et infallib. Summon Pontif., cap. 14, v. (. Seu rectius: synodus VIII, anno 869 sub Adriano II celebrata, Act. 1, § Prima salus, jam tenuerat sententiam, quae a S. Alphonso, auctore Gratiano, can. Omnes 1, dist 22, Ni­ colao II tribuitur. Re tamen vera est quaedam epistola, quam & Petrus Damianus, legatus Ni­ colai 11 ad conventum Mediolanensem (an. 1058 celebratum), ad Hildebrandum cardinalem scripsit, ct in qua res a se ibi gestas narrat. Vide Mansi, Supplem. Concilior, tom. 1, ad an. 1059. Pagitis tamen in suis notis ad Baro mum, an. 10//, not. 8, post alios probat />/elatum esse supposititium. • Tract, de Poteet, regia et papali, cap. 3. — · Epiât. I, de opprt-m. epiacopor. (Habetur tn collect. Decretal, bi­ don Mercator.). — * Epist 3, de Patriarch., etc., 5 De ordine rpiKOpor. vel primat. Cfr. Can Sacrouincta 2, dial 22 — Doxncih a Pap ha beniar «t haeretici Otyctiout Pontificis, priusquam fidelium accedat con­ sensus, ipsi obsequium ex officio praestare tenentur. Ita igitur firme tenuerunt omnes anti­ qui ; sed eadem, scribit Bellarminus ‘, est hodie sententia cunctarum nationum. Eamdemque ubique receptam esse, sola Gallia excepta, scribit Benedictus XIVa, ut refert Billuart 3. — Quamvis autem (ait Pater Petitdidier 4) ob caliginem offusam ex di­ ctis a Gersonio et cardinali de Alliaco, quaedam Universitates Germaniae et Poloniae aliud senserint, postea tamen omnes in infallibilitatem pontificiarum definitio­ num consenserunt ; ita ut hodie nulla Uni­ versitas, nullusque theologus extra Gal­ liam reperiatur, qui infallibilitatem Papae, ejusque supra concilia auctoritatem non tueatur. Imo Augustinus Triumphus, Aca­ demiae Parisicnsis doctor &, non obstante Gersonii auctoritate J>, asserere non du­ bitavit haeresim esse, Pontifici aliquid de fide decernenti non adhaerere. 116. - Objiciunt adversarii, plures Pon­ tifices in fidei judiciis errasse. — Sed fa­ cili negotio nos ab hac oppositione posse­ mus expedire, generaliter respondendo 103 cum Cano et Bcllarmino ri, quod ii Pon­ tifices qui errasse adducuntur, non ut uni­ versales Ecclesiae doctores, sed tantum private locuti fuerint, ut ex historiis pa­ tere demonstrant. Sed ne ex aliquibus ge­ stis, quae passim et jactanter, sed nimis discerpta ab adversariis adducuntur, quis forte decipiatur, nobis ad singula libet re­ spondere. Objiciunt Γ quod Liberius Papa Aria- Liberia, nae haeresi non dubitaverit subscribere. — In hoc autem sciendum, quod, cum Li­ berius primum ad Mediolanense conciliabulum subscribendum reluctaret, in exsi­ lium a Constantio Imperatore fuit expulsus; ac in ejus locum ab Arianis suffectus fuit Felix II. Indeque Ariani in conventu Sirmiensi novam fidei formulam prodiderunt, in qua dolose dixerunt Filium Patri simi­ lem in substantia. Huic Liberius, taedio exsilii victus, imprudenter subscripsit: ob quam rem ab exsilio revocatus, Romam devenit, sed a Romanis ob hujusmodi flagitium aversis rejectus fuit, et in ejus lo­ cum Felix vocatus; qui postmodum, ob suam constantiam in abjicienda Arianorum formula damnatus, capite plexus est. At Liberius, Felice defuncto, cum resi­ puisset, eamdemque formulam damnasset, denuo Pontifex est acclamatus. — Liberti itaque privatus lapsus, cum ipse non ex cathedra docuerit, nostram non infirmat sententiam. 117. - Objiciunt ΙΓ Vigilium Papam, vipiiu». in epistola ad Theodoram Imperatricem, anathema dixisse iis, qui duas in Chri­ sto naturas confiterentur: quo videtur ipse Pontifex haeresi Eutychetis adhae­ sisse. Sed hic notandum, ut refert Baro- llhpan. Inquiait., die 31 Jul. 1748. — · In 2·· 2··, dita.4, art. 5. § l,v. Alter a lententia. — · Op. dt., cap. 15. $ 6, — · Dc Poteat, cede·.. qu. 10, art- 3, c. · Canui, Op. dt., lib. 6, cap. 8 f) Rectius dicetur Gcrsonius a sententia Augusti Triumphi defecisse; nam B. Trium­ phus obiit anno 1328; dum Gcrsonius natus est anno 13b3. 116. - n) Bellarminus, de Rom. Pontif., lib. 4, cap. 8 et seqq., sic revera de quibusdam Pontificibus respondet, dicens cos, ut privatos doctores errasse, vel exposuisse quid ipsi sen­ serint, non vero definiisse; ct negat eos in fidet materia errasse. De plcrisquc vero sic respondet, ut eos calumnia impetitos fuisse asserat, vel actu tantum exteriori peccasse, quin tamen animo errorem tenuerint. Notan­ dum praeterea est Bellarminum, ibid., cap. 0, haec de Romano Pontifice docere: « Proba­ bile est (ita ille) pieque credi potest, Summum Pontificem, non solum ut Pontificem errare non posse; sed etiam ut particularem perso­ nam, haereticum esse non posse, falsum ali­ quid contra fidem pertinaciter credendo». • Dt Rom. Pontif., lib. 4, cap. 2. — · Epiit. ad euprem. 104 LIB. L - TRACT. Π. DE LEGIBUS. nius ’, quod hunc errorem Vigilius profes­ sus est tempore quo, expulso Imperatricis ope,Silverio legitimo Pontifice, ipse Papa, potius antipapa, fuit creatus. Sed postmo­ dum, cum idem, mortuo Silverio, legitime Sedem pontificiam est adeptus, nullimode errorem protulit unquam aut simulavit. 118. - Objiciunt ΙΙΓ in eumdem VigiTrUapi- lium, quod approbasset tria Capitula, quae postea damnavit concilium Constantinopolitanum generale, jam ab ipso Vigilio inde confirmatum. — Sciendum hic, quod Justinianus Imperator, opera Theodori Caesariensis, edictum prodidit, in quo tria Capitula continebantur, scilicet dam­ natio memoriae et scriptorum Theodori Mopsuestcni, Ibae episcopi Edessae et Theodoreti episcopi Cyri» in quibus er­ rores Nestorii excusabantur. At, quia in concilioChalcedonensi praefatorum aucto­ rum laudabilis mentio facta fuit, plurcs episcopi edictum illud reprobarunt. Deinde Constantinopoli consensu Pontificis conci­ lio convocato, juxta Caesaris edictum, tria illa Capitula fuerunt confirmata; ct Vigilius ad suasionem Imperatoris edicto clam subscripsit. Sed, ut hoc propalatum fuit, magna in Ecclesia scissio orta est. Qua dc re Vigilius decrevit ut effectus edicti suspenderetur, et res ad generale concilium revocaretur. Deinde idem Vi­ gilius in quodam suo rescripto, Consti­ tuto Vigilii vocato, damnavit quidem scri­ pta Theodoreti et Ibae, sed personas a censuris immunes reliquit. — Verum est, non negamus, quod postea, anno sequenti, Imperator a Vigilio revocationem Con­ stituit, ct concilii Constantinopolitani con­ firmationem obtinuit; sed ex hac revoca­ tione quid aliud inferre possunt adversarii, nisi ad summum id quod dicit S. Grego• Ad annum 31*. n. 16 et veqq.; et ad an. M0, n. 16 et M-qq. (adden* ad an. 3Λ, n. 1*>. negari poate cpbtoLim hanc VicHil «-**€).— IM-icii II Eput.ct Decreta, epitt.5, n. 8. MiHinl-jmx, llitiotrc dc Γ établi*·. ct dc* prlrogat. dc 1 4g1i«K di Rume, chap. 1'2 — Jncitin, Institut.» Prolcgom.» 118. - ·» Distinctio quam S. Alphonsus huc introducit inter Chalccdoncnsc ct Constantinopolllanuni concilium testimonio S. Gregorii inniti non potest; Gregorius enim in textu relato dc Constiutinopolitano concilio loqui­ tur IX· illa tamen, inquit, £[>ishdar. lib. J, 39, /». m . synodo, quae in Constanli- rius *: Non enim mutatio sententiae, sed inconstantia sensus in culpa est? Si quis autem dixerit, quod Vigilius in suo Con­ stituto in fide erravit, pariter dicere de­ beret, quod erravit et synodus Chalcedonensis, quae idem declaravit ac Vigi­ lius in suo Constituto. Caeterum constat rem hanc non ad fidem pertinuisse; quod enim Theodoretus et Iba non solum male, sed etiam mala fide scripsissent, et ideo non tantum scripta, sed etiam personae fuissent da­ mnandae, meri facti res erat. — Hinc, ne dicantur concilia inter se discrepasse, di­ cendum, quod in Chalcedonensi fuit per­ tractatum de personis, in Constantinopolitano autem de scriptis. Hinc S. Gre­ gorius monuit: Scire vos volo, quod in ea, (scilicet in synodo Chalcedonensi) de personis tantum, non autem de fide ali­ quid gestum est *). 119. - Objiciunt IV’ Maimburgus ct Hooorin Jueninus, in VI et VII synodo Honorium Papam, ob epistolas ad Sergium, Monothelitarum principem, damnatum ut hae­ reticum fuisse: in Actione enim 13 VI synodi sic legitur: Simulque anathemati· sari praevidimus et Honorium, qui fue­ rat Papa antiquae Romae, eo quod inve­ nimus per scripta, quae ab eo facta sunt ad Sergium, quia in omnibus ejus men­ tem secutus est, et impia dogmata con­ firmavit. Ac proinde concilium Roma­ num II sic de eo declaravit: Licet... Ho­ norio ab Orientalibus post mortem ana­ thema sit dictum, sciendum tamen est quia fuerat super haeresi accusatus. Hoc· que asseritur confirmatum a S. Leone Papa, in epistola ad Constantinum Impe­ ratorem, in qua legitur Leo inter haere­ ticos enumerasse etiam Honorium. di** 4 qu Λ. cap. 2, art 6, $ 2. - Concit. Korn , Aliocutto 3 Adrian. II, kcta per Petrum diaconum in concil. ConMAntinopoliiano i\ (general vtn). · S. Ixc II, Rclat. ad Conilam Inum Pogonat., jxxi concilium gene· ralc vi. nopoli postmodum facta est, quae a multis quinta nominatur, scire vas volo, quia nihil contra quatuor sanctissimas synodos consti­ tuerit vel senserit, quippe quia'in ri de per­ sonis tantummodo, non autem dc fide aliquid gestum est, et de his personis dc quibus in Chalcedonensi concilio nihil continetur». CAP. J. - DUB. H. - DISS. DE ROM. PONTIF. AUCT. - » I. 105 Rcsp. Γ. Non desunt plures scriptorcs, tempore Honorii, eum defendit, et de Moqui asserunt epistolas enunciatas a Grae­ nothelitarum erroribus indemnem fecit cis fuisse suppositas; et Roncaglia ’ dicit, Idem scripsit Anastasius, Honorii secreperitiores criticos asserere, quod Acta tarius Idem Joannes IV in apologia praefatae synodi ad nos adulterata per­ pro Honorio ad Constantinum Imperato­ venerint. Nec adulteratio haec gratis as­ rem, ubi asseruit, quod Pyrrhus festina­ seritur; sed eam ut certam testatur S. Gre­ bat quidem ad sensum suum Honorium gorius αλ Et videtur clare etiam probari attrahere, sed Honorius a falso dogmate ex eadem synodo, in qua alibi tantum prorsus fuit alienus. Honorius enim duas damnati leguntur ii, qui in epistola Aga- in Christo voluntates et operationes fas­ thonis Papae ad Imperatorem nominati sus est; sed prudenti consilio nomina fuerunt; et in ea epistola nulla mentio prohibuit unius vel duarum voluntatum, de Honorio facta fuit; imo fuit pronun- quae tunc erant inaudita. Tunc enim tem­ ciatum, Romanam cathedram nunquam poris, cum Monothelitarum error exsur­ defecisse, et nunquam deficere posse. Et geret, et Cyrus Alexandrinus unam in hoc sane creditur Agatho pronunciasse, ad Christo operationem, Sophronius autem omnem evellendam erroris suspicionem Hierosolymitanus duas praedicaret: Ho­ adversus Honorium, cujus innocentia an­ norius, ad sedandum imminens schisma, tea diu discussa, et enixe a S. Maximo in sua prima epistola scripsit abstinen­ propugnata fuerat, et patefacta judicio dum, tam a voce unius operationis, ne Joannis Papae, antecessoris Agathonis. videretur cum Eutychianis unam in Chri­ — Pariter acta VII synodi corrupta fuisse sto naturam agnosci, quam a voce dua­ testatur A lastasius Bibliothecarius *. — rum operationum, ne cum Nestorio duas Ad concilium autem Romanum respon­ personas supponi appareret. Et hoc patet detur, id Patres concilii asseruisse, ducti ex epistola secunda ipsius Honorii, ubi ex falsis corruptisque actis praedictae VI sic habetur: Auferentes ergo, sicut dixi­ synodi, ut supra ostensum est. — Pariter mus, scandalum novellae adinventionis, epistolam S. Leonis suppositam fuisse a non nos oportet unam vel duas opera­ Graecis, late multisque validis argumen­ tiones definientes praedicare, sed pro una, quam quidam dicunt, operatione, tis probat Baronius 3. Sed adhuc admissis pro veris, tum oportet nos unum operatorem Christum actis praefatarum synodorum, tum epi­ Dominum tu utrisque naturis veridice confiteri. Ita apud Frassen 4. — Nec ob­ stola Leonis: Resp. 2.° Quod epistolae Honorii bene stat illud, quod Honorius etiam scripsit: possunt explicari in sensu catholico, ut Unam voluntatem fatemur Domini nostri tenent Frassen et Tournely; ac id affir­ Jesu Christi. Nam ibi tantum de humana mant viri dignissimi, ut S. Maximus, qui natura Christi locutus est, cum dixerit in disputatione contra Pyrrhum, eodem in homine Christo non adfuisse duas pu1 Animadveci. nd Natal. Alcxand., in Bpistol. Honorii» § unie. — · Sancta «ynod. vu genera!.. praciat. — ’ /\d ap Mignc Patrolog. lat., tom 80, coi. 602 et «eqq.cl inter Collectanea A na» toll Bibliothccarii, ap. Mignc Patro! an. 683, n. !3 et *cqq. · Frautn. Scot- academic., de Incar­ nat., tr. I. di»p. 2, art. I, Met. 2, qu. 3, $ 2. · Tourftefy, Praelect. theolog., de Eccle*., qu. 3, artic I, concl. 3, ver». UlruiH Honorim. S, Maxim.» Ap. Margario· de U Digne, Biblioth. max. Patruin, tom. 12, pa g. 496. et ap. Severin. Binium, Concil. gviicr ct proving., torn 4. pag. 623. Cfr. ettatn Labbe, in not. ad action. 13 concil. gener, vi. (Comtantinop. ni). · Joan. f F. Inter EpittoL, Ut . tom. 129, coi. 561 et «cqq. — 4 Scot, aoulcm , torn. 7, 119. - , Baronius, Thomassinus ">, LudoJmw. IV. loc dl. — 1 Hfat ecde»., wacc. vu, di». 2, prop 3. I. f, po»i object. Nat. Alex , loc. dlM ante object. · II, Ap NaUL Alex., loc. dl., ver·. Knpmdco. Cfr. Labte. Relit. πη·* cm vc - ΝλΙαΙ ad Constant. Pngonal., po»l concit Alex., loc. dl., ver»- Honorii furra. Cfr. 120. - ' Cabassutius ct Thomassinus, a Milanie alleu Ui uti refert S Alphonsus, non iia ['•Tspicuc loquuntur dc ipso -S Cypriano; et Labbe, condi. ,en vi, act. 6. — · Auctore Cani. Sfondralo, diH. 3. » 1, n 9. - · Epl«. 73. ad Jubalan.. n. S6. S/rpAox., Eplit. Cyprian, ad Pompeium. Cfr. S. Steph, décréter. Kntent .ub u «p. Mignc, Patrol, lat., torn 3, col 1010. ■ Haron.. Annal., ad ann. 258, η 51. primo quidem Cabassutius, Notitia eccles. coii cHiur. Ill saec., disp, quoad Uaptism. haereticor., »/. /, scribit: · Ab ista culpa mox re- 107 vicus Bail; et alii apud Milante; et hoc coetu) non divisum; vel quando concilium absolute ex majorum testimoniis testatus confirmatur a Papa; tunc nequit conci­ lium intelligi esse supra Papam; nam alias, est S. Hieronymus *>. Sed nolo hic multus esse, cum altius concilium nulla indigeret Papae auctori­ haec prima conclusio confirmabitur ex di­ tate, vel alias Papa auctorizaret contra cendis mox in secunda, ad quam nunc ve­ seipsum: quod nequit subsistere. — Tertio, cum concilium est congregatum a Papa, niamus. et Papa consideratur ut caput ; et episcopi, § Π. - Dc Auctoritate Pontificis ut corpus a capite divisum. In hoc sensu supra Concilium. quaeritur an Papa sit supra concilium, vel Qootoplid 121. - Praenotandum Γ. Hoc quod Papa e converso. xn.a »cd· putor. 122. - Circa hoc quaesitum, prima hae­ Hac rei ico» sit supra concilium, non intelligendum de ram went en­ reticorum sententia est, quod concilium Papa dubio tempore schismatis, cum pro­ tia. babiliter dubitetur de legitima ejus ele­ sit supra Papam; ut Calvinus et alii. — ctione: quia tunc quisque debet concilio Huic autem sententiae adhaeserunt epi­ subesse, sicut definivit concilium Constan- scopi conciliabuli Basileensis cum Joanne liense l. Tunc enim generale concilium Antiocheno; et tempore schismatis, Joan­ supremam potestatem immediate habet a nes Gersonius, de quo ait Victoria: Ille Christo, sicut in tempore sedis vacantis, doctor per omnia fuit infestus auctoritati Summorum Pontificum, et multos alios ut bene advertit S. Antoninus8. Praenotandum IT. Idem valere respectu infecit suo veneno. Et sic etiam tenuere Pontificis haeretici manifesti et externi, Almainus, Alliacensis et alii pauci illius non autem occulti aut mentalis. Quamvis temporis; quorum sententiam Fagnanus alii rectius dicant, tunc nequaquam Pa­ ait pro nihilo esse habendam, eo quod ex pam a concilio, tamquam a suo superiore, ambitione ortum habuit in concilio Basiauctoritate privari posse; sed immediate leensi, dum de eis fuit benemeritus Fe­ exspoliari a Christo, supposita conditione lix V antipapa, postquam Eugenium IV deposuerunt. Clerus autem Gallicanus de­ depositionis, prout ad id requisita. Praenotandum IIIe. Quod concilium ge­ claravit, ut supra relatum est, decretum nerale respectu Papae potest multipliciter concilii Constantiensis de auctoritate sy­ intelligi. — Primo, cum concilium sine nodi supra Papam, etiam extra schismatis Papa consideratur: et tunc nullam conci­ tempus extendendum. — Differt tamen lium auctoritatem habet, nisi in casibus haec a sententia haereticorum, qui dicunt praedictis schismatis et haeresis; quia con­ Papam non esse totius Ecclesiae caput, cilium est episcoporum congregatio, sub sed tantum Romanae; catholici vero dicunt Papa uti capite constituta. — Secundo, Papam esse caput totius Ecclesiae, non au­ quando in concilio praesidet Papa, ut ca­ tem in concilio congregatae et collective, put a corpore (nempe ab episcoporum sed divisive singularum ecclesiarum, ut se Ludav, Dail, Sum. concilior, prov., saxe. tu. Judicium Slcph. PP. dc condi. Cnrthag:. ut. · Milantt, Exercit. 19, tn prop. 29 Alex. VIII, v. f. — » Sew. 4 - · Paru 3. lit. 23, cap. 2, $ 6. · Victor,, RelecU 4, de Potestate Pupae et con­ sipuisse Africanos Patres prodit Hieronymus in Dialogo adversus Luciferianos ». At n. 2, addit: « Augustinus... dubitat, num Cyprianus suam tandem de baptismo haereticorum mu­ taverit sententiam ». — Thomassinus vero, in Concit., dtss. 2, n. 14, scribit: « Cypriani... collegas aliquando tandem sui poenituisse co­ natus. ct ad antiquam Stephani majorum­ que ipsorum suorum consuetudinem revolu­ tos fuisse ». Dc ipso S. Cypriano nihil dicit. • ' S ! lieronvmi verba non adeo clara sunt, cilii, propos 5. · Alinaht., de Auctoriu cedes, ct concilior, ren., cap. 7. · Petr. dc Alltaco, de Ecdcs. auctoritate, part. J. cap. 4, vers. Secundo ad praedictam, - Fagnait., in cap, Significasti, de elect., n. 56 et 57 quin dubium aliquod relinquant: «Conatus est B. Cyprianus (ita ille in suo Dialogo advers. Luciferian., n. 23) contritos lacus lugere, nec bibere de aqua aliena; et idcirco haereticorum baptisma reprobans, ad Stephanum, tunc Romanae urbis episcopum..., super hac re Africanam synodum direxit; sed cona­ tus ejus frustra fuit. Denique illi ipsi episcopi, qui rebaptizandos haereticos cum eo (Cy­ priano) statuerant, ad antiquam consuetudi­ nem revoluti, novum emisere decretum ». 108 LIB. 1. - TRACT. II. DE LEGIBUS. habet Generalis respectu ad monasteria religionis. Aii* ««· Adest secunda sententia Glossae a>, di· t”"1· centis quod Papa sit supra concilium; ta­ men, ubi ipse sponte se subjiciat concilio, concilii sententiae teneatur parere. Hoc vero recte reprobant S. Antoninus b>, Cajetanus, Bellarminus, etc.; quia, cum aucto­ ritas pontificia sit de jure divino, non potest Papa ei renuntiare, ut declaravit Bonifacius VIII ·, dicens: Suprema [pote­ stas I a solo Deo, non ab homine, poterit judicari. — Secus vero esset, si ageretur tantum de judicio discretivo (non autem coactivo), ut aliqui Papae fecerunt, dum accusati, causas suas in concilio discuti voluerunt. ver* «enTertia tamen sententia, cui subscribi,erl '■ mus, tenet: Papam non dubium semper esse supra concilium generale, sive supra omnes ecclesias, etiam collective sumptas. Et hanc tuentur S. Thomas, S. Bonaventura, Alexander de Ales, S. Joannes a Ca­ pistrano, Bernardinus de Bustis, B. Augu­ stinus Triumphus, Baronius, Bellarmi­ nus, Sfondratus, Pallavicinus, Emmanuel Schelstrate, Lupus, Cabassutius, Cajctanus, Gotti, et alii nostri r> auctores com­ muniter. — Vide apud Milante ’. Probât«r 123. - Probatur Γ. Ex Scripturis. — « scriptup cx Luca, xxii, 31, 32: Simon, Simon, quod Christus Dominus pro solo Petro rogavit, qui solus fratres confirmare de­ bebat. Ergo, si fides Petri deficere potuis­ set, fratres non valuissent confirmari a Petro. — Falsum est nonnullorum Parisiensium commentum, qui hoc loco putant Christum orasse pro Ecclesia universali, sive pro Petro, ut totius Ecclesiae figu­ ram gerente. Dominus enim designavit unam tantum personam: Simon, Simon. Et cum coepisset loqui in plurali: Satanas expetivit vos, ut cribraret; deinde mutavit loquendi formam: Ego autem rogavi pro te. Certe, si de tota Ecclesia locutus fuis­ set, multo rectius dixisset: rogavi pro vobis. Verba porro illa: confirma fratres tuos, manifeste revincunt, Christum non fuisse Ecclesiam allocutum: qui enim fingi pos­ sunt Ecclesiae universalis fratres? — Nec audiendi sunt qui docent Christum orasse hoc loco pro perseverantia Petri; laborant namque ad interpretanda in eo sensu po­ steriora illa verba: confirma fratres tuos. — Est itaque habenda textus expositio, ut privilegium Petro et successoribus ejus Christus impetraverit, ne aliquid contra fidem possent docere. Ita scripsit Agatho Papa, in epistola ad Constantinum Impe­ ratorem, quae lecta est in VI synodo, et ibi ab omnibus probata : Haec est... verae fidei regula (verba epistolae), quam... te­ ecce Satanas expetivit vos ut cribraret si­ cut trilicum: Ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua: et tu aliquando con­ versus confirma fratres tuos. Observa, nuit... Apostolica Christi Ecclesia, quae per Dei omnipotentis gratiam a tramite apostolicae traditionis nunquam errasse pro­ babitur..., secundum ipsius Domini Salva- CajrtaH., de comparai, aactorlut. Vapac et concil., cap. 27, ad 3; el Apologia hoju» Tract., part. I, cap. 6. · Rtllartnin., de Conditi· ci Eccle*., lib. 2. de Concilior, •actorit.. cap. 14 et IB, — » Extrait. com., cap. Unam de major tut. cl obcd. S, 77ioii«., dc Potent., qu. 10, art. 4, ad 13; et Opu<. |9, contra impugn, relig., cap. 4, v. f. - 5. Bonaw, in I. diet. Π. dub 6, ini t ; ibid., artic. 3, qa. 2, ad 3; ct de Ecclesiam. hierarch., pan 2, cap. 1, v. t. · Alex. dr A let, Sam., pact. 3, qu. 10, membr.t 2 et 6, i. f. - dicit: Prius agnos, deinde oves ei com­ misit; quia non solum pastorem, sed pa­ storum pastorem eum constituit. S Ber­ nardus addit’: Habent illi sibi assignatos greges, singuli singulos: tibi universi cre­ diti: uni unus. Sic loquuntur Patres. — Probent autem adversarii, ubi in Scri­ pturis habeatur, quod oves in concilio de­ sinant esse oves subjectae suo pastori; immo, quod oves ibi in Pontificis pasto­ rem commutentur. E contrario, in Scri­ 109 ptura legitur, quod Pontifex fuit positus ut pastor non tantum ovium, sed to­ tius ovilis, quando Christus pronuntiavit (Joan, x, 16): Fiet unum ovile, et unus pastor. — Nec obstat dicere, quod (Act. vin, 14), Apostoli miserint Petrum una cum Joanne in Samariam; nam non miserunt imperio, sed consilio tantum, prout rex a suis ministris dicitur etiam ad bellum missus. 124. - Probatur ΙΓ. Ex conciliis. — Et Γ ex Nicaeno, can. 18, ubi sancitur: Omnes episcopi in gravioribus causis libere Apo· stolicam appellent Sedent, cujus disposi­ tioni omnes majores causas antiqua Apo­ stolorum auctoritas reservavit*). De quo canone Julius I memoratur; et Nicolaus I dicit, quod concilium sic non esset allo­ cutum, nisi infallibilem in Pontifice agno­ visset potestatem. — Rursusque habetur in can. 39 ejusdem Nicaenae synodi (ut apud Fagnanum 4): Ille qui tenet sedem Romae, caput esi... omnium patriarcha­ rum, quandoquidem ipse est primus sicut Petrus,.., ut qui sit vicarius Christi Domini nostri super cunctos populos ct cunctam Ecclesiam Christianam. Si ergo Papa est supra Ecclesiam, necessario supra conci­ lium erit, quod Ecclesiam repraesentat; ut Constantiensis synodus in relato de­ creto quartae sessionis expressit. 2°. Ex concilio Chalcedoncnsi habetur (ut legitur apud D. Thomam *): Omnia ab eo (scilicet a Papa) definita teneantur tamquam a vicario apostolici throni b). — Refert insuper Bellarminus e, ex actione 3* ejusdem concilii, ibi damnatum fuisse Dioscorum, quia Romanum Pontificem ausit judicare et damnare, etiamsi hoc 1 Serm. 4, de Natali iptiui, cap. 3. — · Epbt. 69, ad tom.2, coi. 312, inter canones arabica·. —· Opoac. contra er· Florent. Pupianum, n. 8. — ■ De Considerat., lib. 2, cap. 8, n. 15. — · In cap, Significasti, dc elect , num. 49. Cfr. Labbe, rores Graecor., cap. 32, v. t, ver». Qnod in cadetn fntcUate. — · De concit et Eccles., lib. 2, cap. 17. vers. Praeterea ex. 123. - a) Textum hune, qui olim Eusebio Emisscno (Scrm. in vigilia S. Petri) tribueba­ tur, recentiores Patrum collectores S. Brunoni Astensi, episcopo Signicnsi, restituerunt; et reveni habetur in ejus Commentario in Joan., part. 3, cap. 21, η. 55. — Cfr. Migne, Patrol, lat., tom. 165, col. 13 ct seqq. 124. - a) Textus iste revera desumitur ex quadam S. Julii I epistola, sed supposition. Nihilominus doctrina ibi exposita plane con­ sonat canoni 7 concilii Sardiccnsis. — Cfr. Mi­ gne, Patrol, tat., torn. 8, col. 980; Labbe, tom. 2, col. 505, in secundam Julii epistolam. — Deni­ que Nicolaus 1. in suis ad Michaclem impe­ ratorem litteris, (Nicolai 1 episL 86) alludit quidem ad praedictam Julii epistolam; infallibilitatem vero Romani Pontificis silentio praetermittit. b> Ita quidem hic textus, tamquam ex con­ cilio Chalcedonensi depromptus, a S. Thoma affertur ; attamen non exstat in actis, quae ad nos pervenerunt, dicti concilii. Probior ci conduis. 110 LIB. I. - TRACT. 1. DE LEGIBUS. CAl‘ fecerit suffultus auctoritate synodi Ephe· tum Basileensis conciliabuli fuit reproba­ sinae generaliter congregatae. Ergo bene tum, et solemniter recepta fuit constitutio arguit Bellarminus, si Dioscorus cum ge­ Leonis X Pastor aeternus, in qua perspi­ nerali concilio Papam non valuit judicare, cuis verbis fuit declaratum: Cum... solum profecto infertur concilium non esse supra Romanum Pontificem..., tamquam aucto­ ritatem super omnia concilia habentem, Papam. 3. Ex concilio Constantinopolüano IV, tam conciliorum indicendorum, transfe­ ubi1 sic habetur: Neque nos satie novam rendorum ac dissolvendorum, plenum jus dc illo judicii sententiam ferimus, sed jam et potestatem habere, nedum ex S. Scri­ olim a SS. Papa Nicolao pronuntiatam, pturae testimonio, dictis SS. Patrum ac quam nequaquam possumus immutare<. aliorum Romanorum Pontificum,.... sed Et *: Itaque beatissimum Papam Nicolaum propria etiam eornmdem conciliorum con­ tamquam organum Sancti Spiritus haben­ fessione, manifeste constet. — Huic autem tes, etc. — Ergo hoc concilium declaravit expressae definitioni potestatis pontificiae supra concilia, tria tantum ait Bellaminus sententiam Pontificis esse immutabilem. 4 , Ex concilio Constanticnsi, ubi (ut objici posse: primum, quod hoc concilium refert Bellarminus) approbata fuit epistola non fuerit generale, quia episcopi nec ad Martini V, in qua de haeresi suspectum numerum centesimum pervenerunt. Sed sic interrogare praecipiebatur: Utrum cre­ Bellarminus respondet hoc vix dici posse, dat quod Papa... sit successor Beati Petri, dum concilium legitime convocatum fuit, habeussupremam auctoritatem in Ecclesia omnibus patuit, et in eo verus Pontifex Dei? At certe potestas suprema illa est praesedit ; et ideo hoc concilium ut certe (recte arguit Bellarminus), qua nulla est legitimum et oecumenicum communiter major, et cui nulla aequalis. — Deinde habetur, prout videre est apud Cabassuhabetur, quod idem concilium Constan- tium, Graveson, Baronium, Thomassitiense damnavit propositionem 37 Wiclefii, num Jl, etc. — Alterum, quod concilium quae dicebat: Nec Papa est immediatus non fuerit ab omnibus receptum ; sed hoc et proximus vicarius Christi. Si ergo Papa parum refert (addit Bellarminus), nam con­ est immediatus Christi vicarius, neces­ stat conciliorum decreta approbatione po­ sario dicendus etiam superior concilio; puli non indigere, cum non ab eo aucto­ alias non immediatus, sed vix mediatus ritatem accipiant. Et, si decreta circa mo­ res aliquando per desuetudinem abrogari vicarius Christi dici deberet. 5. Valde etiam nostram sententiam valent, quia ex temporis diuturnitate prae­ confirmat concilium Florentinum, prout sumitur ipse Pontifex in abrogationem relatum est supra in probatione primae consentire; hoc tamen nequit esse in de­ conclusionis, ubi Papa appellatur totius cretis circa fidem, quae, postquam sunt Ecclesiae caput, doctor et pastor. — Caput constituta, necessario immutabilia eva­ enim non pendet a membris, doctor non dunt.— Quod vero (subjungit Bellarminus) instruitur a discipulis; pastor non regitur concilium hoc rem istam non definierit pro­ ab ovibus. prie ut decretum fide catholica tenendum, 6'. Maxime autem urget concilium La­ dubium est, ct ideo non sunt proprie hae­ teranense V sub Leone X ·, in quo decre- retici,qui contrarium sentiunt, sed a (eme­ • Actio 5, v. El f*‘r'lnt°i· Pontificum (quos ideo novalores ambitio- pietate, in irritum mittimus, et per au­ nis temerilatisque arguunt). — Quamvis ctoritatem B. Petri Apostoli, generali enim non videtur probare definitio judicis prorsus definitione cassamus Si concilia illius, qui, an judex sit in dubium revo­ Pontifici superiora essent, quomodo S. Leo catur; attamen negari non potest saltem hujus synodi canonem irritare potuisset? magnum pondus nostrae sententiae ad­ — Hinc Nicolaus I *, ad ostendendum dere tot definitiones Pontificum, qui juste omnes conciliorum sanctiones nullo ro­ existimantur, quod non ita facile has bore pollere, nisi a Romano Pontifice fir­ sanctiones emanassent, nisi in Eccle­ mentur, sic scripsit de S. Leone, qui non sia siit universe haec sententia esset re­ solum praefatum canoncm Chalccdonencepta. sem irritum fecit, sed etiam acta EpheInfallibilia autem esse Romani Ponti­ sini concilii rescidit, quamvis unanimi ficis decreta, definivit Anacletus "■>, Gela- consensu omnes Patres illa approbassem. siusn;, et praecipue Paschalis II, qui ita Non ergo dicatis, non eguisse vos in causa decrevit1: Cum omnia concilia per Ro­ pietatis Romanae Ecclesiae, quae collecta concilia sua auctoritate firmat... Unde quaedam eorum, quia consensum Romani Pontificis non habuerunt, valetudinem perdiderunt. Quomodo non egeat quaeli­ bet synodus Romanae Sedis, quando in Ephesino latrocinio, cunctis praesulibus. , prolabeutibus, nisi magnus Leo..., divini­ scribens ad Leonem Acridanum, dixit: tus excitatus, os aperiens totum orbem, Petrus et sui successores liberum de omni et ipsos quoque Augustos concuteret..., Ecclesia habent judicium. Idem declaravit religio catholica peintus corruisset? Innocentius I ‘. Idem, Dionysius Papa5. 126. - Probatur demum ex ratione, quia manae Ecclesiae auctoritatem... robur acce­ perint, et in eorum statutis, Romani Pon­ tificis patenter excipiatur auctoritas. Bonifacius VIII, dicens’: Porro siibesse Roma­ no Pontifici omnem humanam creaturam declaramus..., definimus et pronuiiciamiis omnino esse de necessitate salutis. Leo IX, Idem,Gregorius Magnus'1. — Has quidem sanctiones, licet in causa propria, ut vo­ citant Galli, editas, Gersonio tamen et qui­ buscumque aliis auctoribus praeferendas esse constat. Et quod potestas Romani Pontificis sit superior omni concilio, magis patet ex irritatione canonis 28 concilii Chalccdonensis, quam decrevit S. Leo papa, con­ tra privilegium primi loci post Romanum Pontificem, delatum a Concido antistiti Constantinopolitano adversus episcopum Alexandrinum. Sic enim S. Pontifex T scri­ Litil. Bail, Summ.i regimen monarchicum inter alia est opti­ mum, ut docet D. Thomas * his prae­ stantibus verbis: Optimum... regimen mul­ titudinis est, ut regatur per imiini..: pax enim et unitas subditorum est finis re­ gentis. Unitatis autem congruentior causa est unus, quam multi. Hinc est quod... Dominiis (Joann, x, 16) dixit: [£7| fiet unum ovile,et unus pastor. — Calvinus do­ cuit, Christum non instituisse gubernium monarchicum in Ecclesia ; sed communi­ ter oppositum vere docent catholici cum D. Cypriano. Et idem Gersonius seri- concilior., concil. Lateran. V i f. — ’ ExcrciL 19, in proponit. Alcxand. VIII, * , ver (/une col. IA3, ubi notatur hanc epistolam adulteratam esae). — * Epistolar. lib. S, indict. 13, epist. M. — ’ Epist. 105, autem tlirfcm, — · Cap. Siviificatli 1, dc elect. — ■ Extrav. coin., cap. Uuam tauctam, de majorit. ct obedient. · S. IX, Epist. 100, nd Leonem Acridanum, η. 32, v. f. ad Pulcheriam Augustam. cap. X — · Epist. 86, ad Mi chad. Imperator., p. m. — · Com. Gent., lib. 4, cap 76. n. 3 ct 4. · Cahin., Institut., cap. 8, de Eide. η. 51, 124, — · Epist. 29, Episcopis Carthagincn. condi., η. I. — 1 Epist. 2, ad Severum (Cir. Migne, Patrol, lat., tom. 5. 125, 126, 173 et 175. · S. Cyprian,, de Unit. Ecclev, n. 4; epist. ad Jubaian., n. 7 et II. 125,- <*) Anacletus, can. Sacrosancta 2, dist. 22, cl Gdasius, can. Cuncta 171 cans.(), qu.3, non quidem de infallibilitate, sed de su­ prema Romani Pontificis auctoritate loquuntur. Fatendum etiam est hos canones a Gratiano ex falsi Isidori collectione esse depromptos Probatur ratione. 112 LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. psit ·>: Haereticum esse qui contrarium fidelium post Christum pendet. Sanctus tenet; nullam aliam politicam constituit iu Ecclesia Christus, praeter monarchicam. autem Antoninus & non abstinuit a decla­ rando opinionem contrariam esse haere­ ticam, his verbis: Sed nec ad concilium Adde: Si regimen in Ecclesia non es­ set monarchicum, non satis a Deo Eccle­ siae bono provisum esset; nam, cum raro concilia conveniant, et raro convenire possint ob incommoda, dispendia, bella, raro etiam hoc regimen existeret. Et ideo D. Antoninus 1 dixit, Christum Dominum monarchiam in Ecclesia instituisse, Ponti­ ficem vicarium sui constituendo. Quapro­ pter pluries accidit, ut notat Bellarminus’, Pontifices absolute haereses sine concilio damnasse, ut Pelagii, Priscilliani, Jovi· niani, Vigilant» aliorumque multorum; quae, eo ipso quod a Papa damnatae fue­ runt, a tota Christi Ecclesia pro veris haeresibus habitae sunt. — Hinc docet D. Thomas, quod auctoritatem quam con­ cilia praescierunt, totam a pontificia au­ ctoritate exhauriunt: et ideo a concilio ad Papam bene appellari potest, sed non a Papa ad concilium. S. Thomas · sic lo­ quitur: Sicut... posterior synodus pote­ generale a Papa appellari potest, quia Papa omni concilio superior est; nec robur habet quicquid agitur, nisi auctori­ tate Romani Pontificis roboretur et con­ firmetur. Sentire ergo quod ad conci­ lium a Papa appellari possit, est hae­ reticum. statem habet interpretandi symbolum a priore synodo conditum..., ita etiam Ro­ manus Pontifex hoc sua auctoritate po­ test: cujus auctoritate sola synodus con­ gregari potest, et a quo sententia synodi confirmatur, et ad ipsum a synodo ap­ pellatur. Et ‘: SS Patres in conciliis con­ gregati nihil statuere possunt, nisi aucto­ ritate Romani Pontificis interveniente. — 127. - Objiciunt adversarii Γ, et di- objici eunt: Si ergo Pontifex est supra concilia, haec inutilia sunt, et frustra ipsi Pontifices toties, ut fidei quaestiones decerne­ rentur, concilia indixerunt. Sed responsio cuique patet. Non enim Pontifices concilia dicuntur convocasse, ur quia de fide controversias definire non va­ lerent; sed hoc fecerunt, ut, rebus magis ad trutinam mandatis, haeretici validius convincerentur, et dogmata fidei, totius Ecclesiae judicio examinata, statuerentur firmius, ac facilius a fidelibus reciperen­ tur. Et ideo (ut adversarii opponunt, sed immerito) plures Pontifices, post suas definitiones, concilia convocarunt: sed omnia quae in conciliis sunt unquam de­ finita circa res fidei, a pontificia appro­ batione auctoritatem exhauserunt, prout declaravit Lateranense ultimum, sessione undecima, ubi sic habetur: Consueverunt antiquorum conciliorum Patres pro co­ rion, quae in suis conciliis gesta fuerunt, corroboratione, a Romano Pontifice sub­ Accedit S. Joannes a Capistrano, de Papa scriptionem approbationemque humiliter et concilio dicens: Patet igitur expres­ petere ct obtinere, prout cx Nicaena ct sissime, Papam supra concilium, et non Ephesina ac Chalcedonensi hujusmodi, ct concilium supra Papam, jurisdictionem sexta Constantinopolitana, et septima ea­ plenariam in omnibus oblinere: et conci­ dem Nicaena, et Romana sub Symmacho, lium, quantum libet oeciimenicum..., Papae synodis habitis, carunique gestis... manife­ subjici, et cbedire teneri, a quo salus... ste colligitur. ’ Fort. 3. tit. 22, cap. 2, \ 3, ver·. Et in lautum. — • De Roman. Pontif., lib. 4, cap. 3, i. vera. Altorum. — · De Potentia, qu. 10, art. 4, ad 13. — * Opusc. 19, contra impugn religion., cap 4, v. f. - $. Joan, a Ca­ pior., d« Papae et Condi, auctorit., 3 part, secundae 126. Textus genuinus Gersonii, tr. de Statib. cccl., super statum Sumin. Pontif, cons id /,ita sonat: · Status papalis institutus est a Christi). , tamquam primatum habens monarchicum et regalem in ecclesiastica hierarchia, secundum quem statum unicum cl partis principal., n. 96. — » Part. 3, tit. 23, cap. 3, $ 3, vers. Ex quarto. · Cancil. Latrran., Bull. Pastor arternus, p. m., apud Labbe, Collect. Concilior., tom. 19, col. %8. Cfr. Porrcct., tn fr- 2·*, qu. 1, art 10, append., post med. supremum, ecclesia militans dicitur una sub Christo; quem statum quisquis impugnare vel diminuere, vel alicui ecclesiastico statui particulari coaequare praesumit, si hoc per­ tinaciter faciat, haereticus est ». Quae profecto ad amussim summantur a S. Alphonso. CAP. I. - DUD. IL - DISS. DE ROM. PONTIF. AUCT. - i IL Objicitur*, correctio ad Exxlcuam pertinet. Responde­ ro. 113 128. - Objiciunt 11° textum Matth. xvm, 15, 17: Si... peccaverit in te frater tuus, Objici­ Objiciunt IIP. D. Leonem, Eutycheus tur; S Leo haeresi damnata, judicium illud passum • uum Judi­ cium conci­ vade, ct corripe, eum... Quod si non au­ esse denuo in synodo Chalcedonensi dis- lio «ubjcdt. dierit cos, dic Ecclesiae. Ergo, dicunt, si cuti: ex quo inferunt, ipsum Pontificem correctio a Petro ad Ecclesiam est defe­ sensisse suam definitionem sine concilio renda, potestas suprema est in concilio, fallibilem esse. per Ecclesiam designato. Et confirmant Sed respondetur, quod S. Pontifex non Reepoude­ tur. cx verbis Innocentii IV *, qui Friderico II ideo permisit synodum, quia suam sanctio­ scripsit, se paratum esse de consilio con­ nem non censuerit irreformabilem, sed cilii suam revocare sententiam. ut error pleniori judicio concilii potuisset Sed respondetur, quod Christus non aboleri, et omnia exorta dissidia, juxta dixerit Petro verba illa ut suo vicario, Imperatoris desiderium, hoc modo sedari. sed omnibus discipulis et fidelibus, prae­ Hoc patet ex ejusdem S. Leonis epistola; ceptum correptionis imponendo. Deinde patetque ex ejusdem synodi subsequent! per illa verba: dic Ecclesiae, non fuit de­ decreto, ubi sancitum fuit: Haec Patrum signatum concilium (quod raro habetur), fides, haec Apostolorum fides... Anathema ut possit corrigere delinquentes; sed no­ ei qui ita non credit. Petrus per Leonem mine Ecclesiae intelliguntur superiores ita locutus est. 129. - Objiciunt IV° concilia Constan- Objidtur jurisdictionem habentes, ut docet Chryconcilium sostomus a: Dic Ecclesiae (explicat), prae­ tiensc et Basileense. — De Constantiensi, Conitauliente. sulibus scilicet ac praesidentibus. — Ad duo decreta opponunt edita, unum in illud autem Innocentii respondet Bellar­ sessione quarta, quo dictum fuit: Haec minus ®, posse intclligi de judicio discre- sancta synodus... Ecclesiam... repraesen­ tivo, non decisivo. Praeterquam quod ibi tans, potestatem a Christo immediate habet, non agebatur de quaestione fidei decer­ cui quilibet cujusque... dignitatis, etiamsi nenda, sed tantum de sententia punitio­ papalis existât, obedire tenetur iit his quae nis moderanda, si id pro pace cum Impe­ pertinent ad fidem, ct extirpationem dicti ratore, per Pontificem excommunicato, schismatis, et reformationem generalem concilianda conveniens visum fuisset. — Ecclesiae Dei in capite et in membris. Hoc Hinc S. Irenaeus 4, loquens de Ecclesia decretum editum in sessione quarta, fuit Romana, ait: Ad hanc enim Ecclesiam, postea confirmatum in sessione quinta. propter potiorem principalitatem, nccessc Sed antequam ultra procedamus, circa Rependeest omnem convenire ecclesiam (hoc est, decreta haec sciendum, ut referunt Mi- lor‘ cos qui sunt undique fideles), in qua sem­ lante a>, et Troila 5 ex Emmanuele Schelper ab his qui sunt undique, conservata strate a>, quod sacrum cardinalium col­ legium cum tribus nationibus (adversus est ca, quae est ab Apostolis traditio. Ad Apostolicat 2, de «entent, et re judic., in 6·. Homil. 60 (at. 61) in Matth., n. 2. - · Dc Condi, et * Cap. - · Ecde·., lib. 2, de Concilior, auctorit., cap. 16. — · Cent, haeres., lib. 3, cap. 3, n. 2. - S.’Izo, Epist. 33 [al. 15), ad 129. - a) Haec S. Alphonsi responsio fusio­ rem explicationem requirit. Milante igitur, in Exerc. 19, ad prop. 29 Alex. VIII, vers. Nul­ lum itidem, negat tantum decretum istud Constantiense « conciliariler » latum fuisse; subdit ex Turrccremata aliquibus dumtaxat Patribus obedientiac Joannis XX11I tribuendum esse; demum notat decretum istud ad materiam reformationis, non fidei pertinere. — rXpud Schelstrate vero, Acta ct Gesta Constant concil., ex duobus mss. codic. regest, § II, habetur quod post non modicam disceptatio­ nem, « tandem divino Flamine inspirante, in S. Alpho.xh, 0/xra moralia — Tom. I. pseudoconc. Ephesin. Cfr. Labbe, Collect, concilior., tom. 4, col. 796 in marg.; et Mignc, Patrol, lau, tom. 54, col. 797, nota, I. f. · Co ndJ. Chaktdon., act. 2, vers. Port Icdtonrm. — · Thcol. dogm., tr.7, art.7, $8, num. 58 (ita S. Alpbous ). unam sententiam convenerunt, quod tantum capitula infrascripta in dicta sessione [quarta] statuerentur. Fuit ergo dicta sessio, de con­ sensu et voluntate domini regis et omnium do­ minorum cardinalium in Constantia existentium, quatuor nationum ct oratorum regum ct principum,celebrata ». — Atvero.cum in hac sessione quarta decretum de superioritate con­ cilii sancitum esset, postea altercatum fuisse, ajunt acta, loc. cit., § 3, super correctione et emendatione capitulorum in praecedenti ses­ sione statutorum ; omnes tamen ad quintam sessionem celebrandam convenerunt, sed 8 114 LIB I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. Germanicam) interfuerunt in sessione, tan­ tum ob timorem Sigismundi Imperatoris, sine animo articulum definiendi: atque in scriptis Patres sunt protestati de nullitate sessionis hujus. Verba autem protestatio­ nis cardinalium et trium nationum, factae die 11 Septembris anno 1417, haec fue­ runt: Quod clerus et populus nonnullo­ tum tam tumultuarie editum, saltem sine unanimi suffragio Patrum. Nam, ut scri­ psit idem Joannes XXIII duci Bituricae 4, non fuerunt data suffragia per singulos, uti oportebat; sed incongruenter statutum fuit, quamlibet nationem unum suffra­ gium habere Et hoc factum confirmat cardinalis Alliacensis *, qui in concilio adfuit; hocque dubium in illo proposuit, ne ipsius acta deinde in dubium de nul­ litate vocarentur. — Hinc praefatus card. Turrecremata e, qui etiam synodo inter­ fuit, et Cajetanus T absolute asserunt, de­ creta illa nullius fuisse momenti, cum non intervenerit Ecclesia: prout etiam af­ firmavit Eugenius IV in Apologia contra Basileenses, affirmans: Quod... ibi... actum rum regnorum et provinciarum nondum solide et clare huic sacro concilio adhae­ serintr.. propter rumores discordiarum,... quas in eodem concilio fieri audiunt; fides jam de eodem concilio dicitur vacil­ lare, etc. Ita apud Roncaglia *. — Insuper testatur card. Turrecremata *, quod sicut apertissime patet ex gestis illius congre­ gationis, decreta illa, si ita sint appel­ landa, facta sunt solum a Patribus ali­ quibus obedientiae Joanuis XXIII. Qui est, universae Ecclesiae non debet adscribi Patres tantum ad tertiam partem pertin­ gebant; qua de re (asserit Milante3) con­ cilium definitionem illam emanavit, cum nondum fuerit oecumenicum. Et ideo quis­ que videt, cujus roboris sit illud decre- 130. - Praeterea, adhuc praefatis de­ cretis admissis, respondent Bellarminus, Turrecremata, Spondanus et alii, quod decreta illa fuerunt pro Papa dubio, et tempore schismatis tunc grassantis, cum • Animxdv. ad Nata!. Alcxxod.. in decret. 4 et 5 concil. Constantien., $ 5, ver». Diasensiones tvro. — · De Eccles., lib. 2, cap. 99, p. prine, — · Exercit. 19, in propout. 29 Alcxand. VIII, ver». Nullum itidem. — · Ap. Troii», loc. dL. n. 59 (Ita S. A!phon«u«). — · Dc Eccle». et Cardinal. Auctoritate, part. 1. cap. 4, — · De Ecclc- •ia, « praemissa per dominos cardinales et ora­ tores regis Franciae protestatione... secrete facta, quod propter scandalum evitandum, ad sessionem ibant, non animo consentiendi his, quae audiverant in ipsa statui debere... ». Quae quidem habita sunt mense Martio et Aprili 1415. — Protestatio autem cardinalium et trium nationum, quam exscribit S. Alphon­ sus, ad aliud spectat. Rex enim Romanorum cum natione Germanica consilium inierat, de electione Papae non agendi, nisi post absolutum reformationis negotium. Contra quod proposi­ tum cardinales cum tribus aliis nationibus, post sessionem 38, scii, die nona Septembris 1417, protestationem emiserunt, quae quidem, die 11 Septembris, non obstante tumultu Ger­ manorum aliorumque regi Romanorum adhae­ rentium, a cardinali Pisano in ecclesia Constantiensi lecta est. Cfr. Schelstratc, loc. cit., ex gestis mss., 5 3, et Comperni chronol., anno 1417, mense Sept Error autem apud S. AIphonsum inde videtur irrepsisse, quod Ron­ caglia, ad labefactandam auctoritatem decre­ torum 4·* et sessionis, asserit dissensio­ nes et metum in concilio non defuisse ; quod ipse ex hac protestatione colligit. lib. 2, cap. 99, ver». Secundo et seqq. — ’ De Au· ctorilate Papae et Condi., tr. 1, cap. 8. - Bellarm., de Concil. et Eccles., lib. 2, de Concilier, nuctorit., cap. 19, v. f., ven. Rctpondco dupliciter. - Turrecrem., loc. dL, ven. Primo. Spondan., Anna!., ad an. 1415, num. 21 et SI. b) Haec sane reperiuntur in informationi­ bus Papae, quas ipse Joannes XXIII cum lit­ teris suis duci Aurclianensi miserat, ut videre est ap. Labbe, in Append, concil. Constantien., docum. VII. Quorum tamen mentionem facere videtur Pontifex, ad ducem Bituricae, de gestis concilii scribens: «Quaedam prae­ missa tangentia (sic ille), sub quodam brevi compendio mittemus ». Labbe, ibid., doc. V. Ex quibus colligere licet eadem ad Bituricae ducem misisse, quae ad Aureliancnscm mi­ serat; et Schelstratc, Tract, de sensu et au­ ctorit. decre tor, Constan tien, concil., diss. 2, cap. 2, asserit papam eadem ad ducem Bituri­ gum scripsisse, et dicit has litteras reperiri Parisiis in duobus mss. codicibus Victorinis. *1 Verba haec, quae ex Schelstratc, Op. at., diss. 2, cap. 3, deprompta sunt, etsi te­ xtum Apologiac genuinum non exhibent, at­ tamen verum ejusdem sensum praescierunt, Kesp. ad 1 art., n. 2 ct seqq. ct ad 2 art., n. 1. Titulus hujus Apologiac est: Apologia Eugenii papae IV, sive de summi Pontifi­ cis et generalis concilii potestate, ad BasiIcensium oratorem, in Florentina synodo, responsio viva voce exhibita, per Joanncm CAP. J. - DUB. II. · DISS. DE ROM. P0NT1F. /%UCT. - i 11. 115 inter tres Pontifices tunc constiti tos, Puis­ conciliis, quae celebranda fuerint super que pontificiam dignitatem sibi vindica­ praemissis, etc. Quae autem erant ilia bat; sed ii omnes a concilio fuerunt de­ praemissa, nisi schisma sopiendum, Pon­ positi, et Martinus V eodem tempore a tificesque dubii deponendi? Haec enim cardinalibus Pontifex legitime creatus. Et fuit vera causa hujus synodi celebrandae, hoc bene constat ex ipsius concilii ver­ nempe eventus Papae dubii. — Caeterum, bis, ut supra relatis: Cui quilibet... obe- in congregatione habita die 11 Septem­ dire tenetur in his quae pertinent ad fi­ bris anno 1417, communiter decisum fuit, quod Papa electus ligari non poterat. Si dem et extirpationem dicti schismatis. Nec officiunt verba subsequentia: Et igitur est certum, Papam non posse ligari reformationem generalem Ecclesiae Det legibus concilii; certum est etiam, con­ in capite et in membris. — Nam primo cilium non esse supra Papam, nec a Papa respondet Troila, ex doctissimo Emma· appellari posse ad concilium. nuele Schelstrate ’, quod praedicta ultima 131. - Nec obstat quod objicit Jueniverba fuerunt a Basileensibus adulterata nus 3, scilicet, Martinum V (ut in ultima probam in secundn decreto, ubi eadem verba sessione concilii legitur) per advocatum coftaI,em primi decreti identice leguntur repetita, consistorialem haec denuntiari jussisse: additis illis : et reformationem, etc. — Se omnia et singula, determinata in ma­ Deinde respondetur, quod decreta illa lo­ teriis fidei per concilium Constantiense quebantur in subjecta materia, scilicet in conciliariter, tenere velle, ipsaque sic concasu Papae dubii, in quo (ut notatum est ciliariter facta probare, et non aliter nec in praemissis) suprema potestas est in alio modo. Ergo (dicunt) etiam Martinus concilio, tam quoad materias fidei, quam confirmant decreta quartae et quintae quoad definiendum quis sit verus Ponti­ sessionis. — Nam respondetur Γ. Per illa fex; tunc enim quisque definitioni con­ verba: in materiis fidei, Martinus tantum cilii subjici debet. Tunc autem temporis comprehendere voluit decreta adversus in dubium revocabatur, quis esset verus Wicleflum et alios haereticos in concilio Pontifex: et quamvis legitimus Pontifex damnatos, non vero decreta de superioesset Joannes XXIII, ut aliqui conten­ ritate concilii. Haec enim decreta non dunt, attamen hoc ubique non constabat; ad fidem, sed ad reformationem tantum quapropter, ut habetur ex historiis (apud spectabant, ut ipsi Patres dicebant: ad Suarez *), Joannes, ad Ecclesiae pacem fir­ reformationem generalem Ecclesiae Dei mandam, sponte pontificatum resignavit. in capite et in membris. Ergo decreta illa Idem confirmatur ex declaratione ejus­ minime confirmare voluit Martinus. — dem synodi Constantiensis, in sessione Resp. T. Decreta illa Pontifex non solum quinta, ubi dictum fuit: Item declarat, non approbavit, sed expresse reprobant. quod quicumque... qui mandatis... hujus Cum enim a concilio damnatus fuisset ut sanctae synodi, et cujuscumque alterius haereticus quidam libellus, a Joanne Falconcilii generalis legitime congregati su­ kenberg editus contra regem et natio­ per praemissis, seu ad ea pertinentibus nem Poloniae, Martinus obstitit, declarafactis vel faciendis, obedire contumaciter vitque hanc non esse fidei causam. Et ex contempserit, etc. Ex quibus verbis sat hoc, cum Poloni ad futurum concilium a patet, synodum locutam esse tantum de Martino appellassent, Pontifex constituTroila, loc. dt., η M (lu S. Alphonse·) — 1 Tract, de sensu et nuctorit. decretor. conc. Constanticn., di··. 1, cap. 1, — · Deien·, cat hoi. fidei, lib. 3, cap. IB, num. 6, v. Ad objectionem. - Concil. Constant., Coogreg. 11 Scpl.,apud Schelstratc. Acta cl Gesta. Ex gestis msa.. § 4, Cfr. Labbe, tom. 16, coi. 695. — · Institui, theol., PrNegom., di**. 4, qu. 3, cap. 2, art. 16, i 4, v. Prob. 3. · Martin. V, Acta et Geeta cooc. Constant., tess. 45. a Turrecremata, Dominicanum, tunc sacri Apostolici palatii magistrum, ac postea san­ cti Xysti presbyterum cardinalem. Habita est anno 1439;* typis edita fuit Venedis in 4e, anno 1563, opera P. Camilli Campegii, theologi Papicnsis; cl reperitur apud Labbe, torn 18, i. f., coi. 1427 et seqq. et apud Hardouin, Acta conciliorum, torn. 9, coL 1236 et sequentibus, ad Florentinum concilium ap­ pendix nova. LIB. 1. - TRACT. II. UE LEGIBUS. tionem edidit, in qua dixit: Nulli fas est a supremo judice, videlicet Apostolica Sede, seu Romano Pontifice, Jesu Chri­ sti vicario in terris, appellare, aut illius judicium in causis fidei (quae tamquam majores ad ipsum et Sedem Apostolicam deferendae sunt) declinare. Hujus consti­ tutionis meminit Joannes Gersonius l, et hujus causa edidit tractatum: An liceat a Pontifice appellare? a> <· 132. " Accessit inde synodus Basileenkfn«#t tm- sis, quae non solum decretum Constantiensis confirmavit, sed etiam concilium supra Papam indubium esse definivit : pro· posuitque, tamquam credendas de fide, se­ quentes tres impias propositiones: L Veritas de potestate concilii gene­ ralis, universalem Ecclesiam repraesen­ tantis, supra Papam et quemlibet alte­ rum, declarata per Constantiense, et hoc Basileense, generalia concilia, est veritas fidei catholicae. II. Veritas haec, quod Papa concilium generale, universalem Ecclesiam reprae­ sentans, actu legitime congregatum super declaratis in praefata veritate aut aliquo eorum, sine ejus consensu, nullatenus auctoritative potest dissolvere, aut ad aliud tempus prorogare, aut de loco ad lo­ cum transferre, est veritas fidei catholicae. III. Veritatibus duabus praedictis per­ tinaciter repugnans, est censendus haere­ ticus. ’ TracL An liceat in causii a SS. Ponlit appellare. · Concit. Batikcn., «eas. 33, v. f. — ’ Continual, annal. Ba· Tandem, usque adeo Basilecnsium an­ tistitum audacia pertransiit, ut, postquam Eugenius concilium Ferrariam transtulit, ausi fuerint ipsum a sede papali depo­ nere, et haereticum declarare, ac Ama· daeum, Sabaudiae ducem, in ejus locum sufficere, nomine Felicis; reclamantibus tamen, et a concilio recedentibus fere cunctis episcopis, ut testantur D. Anto­ ninus a) et Spondanus a, qui dc hac ini­ qua depositione sic scripsit : Crescente dissensione, adeo diminutus est eorum numerus, ut, cum judicium in Eugenium intentarent, vix triginta adfuerint, et in ejus depositione septem tantum episcopi. Adeo ut ipse Felix, postea suae electio­ nis nullitatem agnoscens, ab omni jure ad papatum se abdicaverit, et Nicolao V, Eugcnii successori, obediuntiam humiliter praestiterit. 133. - Ludovicus Dupinus, quem secuti lUMktnic non est . Sed patres Basileenses neutrum implevere: neque enim decreta abstule­ runt , neque legatos in sessione decima septima admiserunt, nisi exutos omni ju­ risdictione coactiva, contra Eugenii inten­ tionem. Imo, nec etiam legatorum assen­ sum in sessione decima octava, ubi decre­ tum de praeeminentia concilii fuit reno­ vatum, curaverunt obtinere: nam testatur card. Turrecremata δ, quod in dicta ses­ sione decima octava praesidentes Ponti­ ficis non consenserunt, imo contradixe­ Deinde, cum ipsi Basileenses patres instanter postmodum ab Eugenio approMart. 1432; Regest. Vat 372. fol. 167. et Rege«t. Vat. 359, fol 67. Cfr. Uibbc Concit. Baiilecn. Append. I, dooim. '4: Eptst. ad Frinchcum Fotcorl, Venettarum ducem, 13 kal. Mart an. 2·, Regeit. Vat. 339. fol. 70. - Co nr. Bail!., Labbe, tom. 17, cot 301. Item Mm. Baaileen. Univer»., Cod. A. nt. 41, fol. 39 ». - » Apologia Eugenii IV, ro»p. ad 2 art., n. 19. Bulla Pasfor aeternus, in sessione XI torum vi praeter priorem sententiam eliciun­ concilii Lateranensis promulgata cl acceptata, tur, ea non reformidantium, sed vexantium dc Basilcensibus decretis asserit quod * a Ba sunt placita ». silccnsi conciliabulo, seu potius conventicula, rf 1 Conditiones istae habentur in constitu quae, praesertim post hujusmodi translatio­ lionc Dudum, data kal. Augusti 1433, apud nem. concilium amplius appellari non mere­ Labbe in Append. 1 cone. Basi Icens is, sub n. 57 batur, facta extiterint, ac proptcrca nullum (torn. 17, col. 742) ct apud Hardouin, append, robur habere potuerint ·. concil Basileensis, sub n. 38 (torn. 8, col. 1587). Textus iste reveni est Bellarmini, dc Fatendum tamen est hanc constitutionem de­ Rom. Pontif., lib 4,cap. 9, Athanasinm com· siderari in actis concilii, ibique aliam reperiri mentantis ; assertionem tamen hic relatam bullam Dudum, datam 18 kal. Januarii 1433, S. Athanasius aperte significat in sua Histor. sed in qua praefatae conditiones desunt Ha­ Ar innor. ad monachos, n. 41, scribens dc bentur autem in bulla Deus novit, quam Liberto: · Liberius, extorris (actus, post bien­ Eugenius per constitutione m Dudum repro­ nium denique tractus est, minisque mortis per bavit; quin immo negavit a ac aut dc scitu territus subscripsit Verum ca ipsa re com­ suo unquam emanasse. Et prolecto concilium, probatur cum violentia eorum, tum Llbcrii in sessione sexta ct decima, post diligentem inspectionem. Eugenii litteras « approbat, ac­ in hac rest m illam odium, ejusque pro \tha nasio suffragium, quamdiu scilicet libere arbi· ceptat et admittit, ratasque habet et gratas », trioque suo agere licuit. Nam quae tormen­ ut m actis habetur ; quod sane non contigisset, CAP. 1. - DUB. JI. - DISS. DR ROM. PONTIF. AUCT. - l II. 119 bationcm decretorum suorum petiissent, illam nunquam Eugenius concedere voluit; ut ipse Eugenius in concilio Florentino declaravit, inquiens1: Nos quidem... pro­ nec non m manifestam Ecclesiae Dei scis­ suram tendentes propositiones illas, juxta (nola) pravum ipsorum Basileensium in­ tellectum, qui asserebant concilium prae­ gressum concilii approbavimus,.... uou tamen approbamus ejus decreta. Et cum stare Pontifici etiam certo. Et hujusmodi intellectum, quem facta demonstrabant (cum patres Basileenses Eugenium monue­ rint, citarinl, etc.), utique Pontifex impro­ bavit. Instant adversarii, et ajunt praefatam constitutionem Moyses postmodum abolitam fuisse a Nicolao V. — Sed revera in litteris Nicolai (ut videre est apud ipsum Natalem) nihil aliud reperitur, quam con­ firmatio possessionum et collationum bene­ ficiorum, quas fecerant Basileenses; nulla penitus ficta mentione potestatis praetensae concilii supra Papam *4 134. - Instat ultimo pro superioritate concilii Ludovicus Maimburgus, objiciens eosdem Pontifices aliquando conciliorum superioritatem supra Papam fuisse confessos. — Et opponit Γ factum Siricii, qui ab aliquibus episcopis requisitus super errore Bonosi, nempe, quod B. V. Maria alios post Jesum filios suscepisset; respon­ dit, super hanc controversiam se non posse judicare, cum ejus judicium concilio Capuensi commissum fuisset. — Sed respon­ detur Γ quod hoc argumentum probaret nimis; nam hoc modo, Papa non solum generali concilio inferior esset, sed etiam provinciali, quale erat Capuense. — Re­ spond. 2° quod haec verba falso Siricio apponuntur; cum tantum in epistola 79 Ambrosii reperiantur. — Resp. 3" quod, dato etiam quod sint Siricii, Siricius ibi non declaravit se synodo inferiorem ; sed significavit dedignari, sua auctoritate ex declaratione illius concilii, causam judi- rex Romanus ac imperii electores instas* sent pro decretorum confirmatione, Euge­ nius, scribens ad legatos suos in Germania, quamvis concilia tum Constantiense, tum Basileense in sua epistola fassus sit vene­ rari, verumtamen ibi expresse protestatus est ea suscipere, absque tamen praejudicio juris, dignitatis et praeeminentiae S. Sedis Apostolicae, ac potestatis sibi et in eadem canonice sedentibus concessae. — Atque in synodo Florentina, ad proscribendas propositiones concilii Basileensis, conci­ lium Pontifici praeferentes, constitutionem edidit Moyses J, in qua habetur: Ipsasque propositiones..., juxta pravum ipsorum BasUeensium intellectum, quem facta de­ monstrant, veluti S. Scripturae el SS. Pa­ trum, et ipsius Consta utiensis concilii sen­ sui contrarium..., tamquam impias et scan· dalosas, necnon in manifestam Ecclesiae Dei scissuram... tendentes, ipso sacro ap­ probante concilio, damnamus et repro­ bamus. Vide hic autem quam futilis sit verborum istorum ingeniosa interpretatio Natalis Alexandri, dicentis quod ideo Eu­ genius propositiones illas damnavit, quiit haeresis nota inurebantur qui adversus eas sentiebant. Nam ad istius commenti insubsistentiam probandam, sufficit verba relatae bullae relegere; quibus clare patet, noluisse quidem Pontificem ab haeresi tutari solum qui contra concilium sentie­ bant, sed expresse damnare voluisse et re­ probare tamquam impias et scandalosas, • Ap. Turrecrrm., Sum de Ecde·., lib. 2, cxp. 100. — tourg, Histoire... de rEgline de Rome, chip. Π et 25. · Ambras., •Condi. Florent., part. 3, Eugenii IV convtitut. · Xat. Alex., Hint. MCC. xv et xvi, dins. art. 4, n. 15. · Afirm- 5. si Eugenius praelatas conditiones suis litteris inseruisset. Cfr. Labbe, tom. cil., ad sess. 16; cfr. etiam Mss. Basileen. Universit, cod. A. ni, π, fol. si » et èeqq f) Etsi verum est Papam Nicolaum V, per suas litteras Tanto nos, 15 kal. Februar. (18 Januar.) 1448 datas, possessiones ct beneficiorum collationes a Basilcensibus tactas confirmasse, neque ullam potestatis concilii supra Papam mentionem fecisse; fatendum nihilominus e st, per eamdem Nicolai epistolam cassari ct annullari quascumquc Eugenii IV contra con­ cilium Basileense epistolas, < 1st datae forent cum expressione ct approbatione Florentini concilii, ut videre est apud Natal Alexan­ drum Histor, cedes, save X V d X 17, dist. X, art. 4, num. /5. Cfr. etiam Labbe, torn. [9, col. 49. EphtoUr. di«. I, poni epi»t. 36 (i/. 79) n.2. ap. Migne, Patrol. Ut., torn. 16. col. 1172. Quo vnw proba.em osiicif", conc’1·’ 120 LIB. I. - TRACT. IL DE LEGIBUS. care. Et patet ex verbis, ibi: Nos, quasi sum Tostatum, Dionysium Carthusianum ex synodi auctoritate, judicare non con­ et Driedonem. — Sed operae pretium est venit. Vide Troila ’. observare cum Roncaglia 5, quot exce­ Opponit 2° Maimburgus testimonium Sil­ ptiones praefatorum auctoritatibus oppo­ vestri II, quod si Romanus episcopus... Ec­ nantur. clesiam non audierit..., est habendus sicut Cardinalis enim Cusanus, licet prius· ethnicus. — Respondetur, illud testimo­ concilium Papae praetulisset, tamen po nium non fuisse Silvestri; sed Gerberti stea non obscure oppositum se sensisse monachi, qui (ut referunt Baronius * et ostendit: signanter’ docuit, Romanam Ec­ Spondanus *), dum fuisset illegitime as­ clesiam esse ac jugiter futuram columnam sumptus ad Rhemensem archiepiscopa- veritatis, et proinde nunquam a fide defe­ tum, Amulpho injuste deposito, et tunc cisse, nec alterius sedis correctione indi­ contenderet sui confirmationem, non ob­ guisse; ac veritatem certo apud eos inve­ stante dissensu Pontificis, Segwino metro- niendam, qui a Romano Pontifice non se­ politano verba illa scripsit. Sed postmo- parantur. — De Alphonso Tostato refert dum idem Gerbertus, cum favore Otho­ Spondanus8, quod ipse ideo Papae prae­ nis Imperatoris ad Pontificatum assumptus rogativis fuit infensus, quia quaedam suae esset, ipsemet Amulphum in suam Rhe­ theses Eugenio IV non fuerunt acceptae, et repulsae fuerunt a card. Turrecremata. mensem ecclesiam restituit. Opponit 3" Maimburgus confessionem Proinde scripsit Spondanus, quod ipse Pii II, qui in sua bulla retractationis fas­ in Pontificum... auctoritatem invectus... sus est, ipsum antea in synodo Basileensi prae studio tuendi sua apparuit... Sed, antiquam sententiam de superioritate con­ cum non obtinuit quod petiit..., non potuit cilii tutatum fuisse. Ergo, arguit Maimbur­ adeo genio imperare, ut non acerbius rem gus, haec est antiqua sententia. — Sed in contradictores ageret. Verumtamen ipse respondetur, opus esse legere bullam prae­ Tosta tus ° sic scripsit: Voluit Christus quod fatam (apud Troilam4); et ibi patenter quis­ confessio fidei esset per Petrum solum, ut que intelliget, quo sensu Pius asseruit sen­ innuatur quod talis fides tenenda est, qua­ tentiam illam antiquam; antiquam, quia lem praedicat Romana Sedes, quae est ca­ ipse prius, cum non esset Pontifex (tunc put et mater ecclesiarum, cui Petrus prae­ temporis dictus Aeneas Piccolominus), pro fuit. — De Panormitano 10 legitur, quod superioritate concilii contenderat ; sed po­ hic doctor fuit a rege Aragonensi, contra stea, veritate perspecta, adhuc ante Pon­ Eugenium irritato, ad synodum Basileentificatus adeptionem se retractavit, ut pa­ sem data opera missus, ut Romani Pon­ tet ex epistola ab ipso ad Eugenium IV tificis auctoritatem impugnaret; prout jam missa “λ Hinc cernitur, quam fraudulenter egisse refert Panziroli“, subdens, eumdem miser Maimburgus gestis verbisque utatur. pluribus responsis editis magnam pecu­ LabeUetan 135. - Adversarii pro eorum opinione niam confiasse, et plura indigne egisse. taie· con stare dicunt cardinales Cusanum et ΛΙ- Caeterum, legens quae ipse scripsit a> circa trMruc liacensem, item Gersonium, Almaintim, potestatem conciliorum, nunquam asse­ Adrianum VI, Panormitanum, Alphon- rere poterit, ipsum infallibilitatem con* Loc. cit.. η. M (iu S. Alphontus). - Sitottt. //, Sup­ plent. EpHtoUr. Epist. 2 ad Segwin. Axchiep. Scnoncn. apod Migne Patrol. Ut., tom. 13F), coi. 267. — · Annat., ad an. 992. n. 12 et *cqq. — ' Epitom. annal. Itaronii, ad an. 99|, n. 2. — 1 Loc. dt, tr. 7, artk. 7, n. 9 (ita S. AI· photuns). — 1 Animadv. ad Natal. Alex., animadv. in proposiL. quae concit oecum. Papae praeponit, $ II. — « De 134. - ° Rectius: ex oratione ab ipso ad Eugenium IV habita, uti liquet ex Commen­ tar. Pit II. lib I .fol. 10, 'edit. Francofort 13H . 135. - ·) Panormitanus, in cap. Signifi­ casti, de elect., η. 3. negat quidem expresse Concordantia catholic., hb. 2, cap. 17, L t - ’ Epiit. 2. de enu communion, ad Bohemo·, p. mcd. — · Contin. Annal. ILironii, ad nn 11X3, n 10. — * In Mnith.i cap 16, qu. Ά. v. f. — »* Apud Ciaconiutn, Vitae Romanorum pon­ tificum, n. 17, dc p *cQdocardinalibu«. Fe lidl V. — 11 De claris legum interpretibus, hb. 3, capit. 32, ver». t * Po * hate concilia generalia esse supra Papam, aui posse statuendo legem Papae praefigere; sed ibid., et η 4, ita mentem suam explicat, ut quam­ dam adhibeat correctionem eorum quae supe­ rius dixerat rr CAP. I. - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEGIS IN GENERE. ciliis tribuisse adversus Pontificis pote­ statem. De auctoritatibus AHiacensis, Gersonii et Almaini scribit Andreas Duvallius eas non multi faciendas, cum praefati aucto­ res tempore schismatis scripserint. — Ad­ dit Thomassinus ‘, Gersonium scripsisse, exasperatum schismatis pertinacis impor­ tunitate; atque ideo plurimum degene­ rasse illum a... reverentia... antistitum Gallicanorum, qui cum Leone et Carolo adfuere Romanae synodo... Antiquitas ergo horum, et diuturnitas, et numerus ante­ poni sane debet novitati et paucitati, per abrupta molienti se extricare a schismate intricatissimo. Jactant etiam habere Adrianum VI. Sed revera hic Pontifex, dum privatus doctor fuerat Lovanii, nil aliud scripsit · quam posse Pontificem in sua decretali haeresim docere, scilicet intelligendum, quatenus doceat prout doctor privatus, non vero ut doctor Ecclesiae. Quis enim negabit, Papam ut hominem, erroribus posse esse obnoxium? — Jactant etiam Dionysium Carthusianum pro ipsis esse. - DUB. ΠΙ. 121 Sed qualis fuerit hujus doctoris sententia, valde dubium est; nam hic expendens in Libro de Auctoritate Papae et Cone. ·, di­ cit, Papam intolerabiliter vitiosum subjici concilio; sed ibidem aliter loquitur, dicens: Papam, ut summum Ecclesiae pastorem, non posse a generali concilio judicari aut deponi, quia, ut talis, est superior, et prae­ latus ac judex Ecclesiae. — De auctori­ tate Driedonis (ut observari potest *), ipse nihil aliud sentit, nisi quod Pontifex con­ cilio subjiciatur, si doctrinam Evangelio contrariam pertinaciter defendat: quod nemo negat. En quomodo istae omnes auctoritates, ab adversariis Romanae Sedis adductae, aut infirmae sint aut dubiae. Ex his omnibus denique, in unum col­ ligendo sensum Scripturarum. Pontificum, Patrum ipsorumque conciliorum, quisque animadvertere potest, nostram sententiam non esse tam nostram, quam totius Eccle­ siae sententiam, regulam et sensum. Et ideo non ipsam, sed potius oppositam, ut futilem saepiusque convulsam, merito cen­ sendam ac rejiciendam. DUBIUM III. An vis ct substantia Legis positivae dependeat ab acceptatione communitatis. l%. An obliget lex non acceptata. — 137. Quid, si lex a majore parte populi non acci­ piatur. Quanto tempore praescribantur leges. — 138. An peccent legem non acce plantes. Et an lex pendeat ab acceptatione populi. Quid, circa leges pontificias. Quid circa civiles. — 139. Quid, si lex sit ardua vel abrogata, vel si major pars eam non receperit. Lex non pendet ab accepta Hone. 136. - « Resp. Etsi ita sentiant canoni« stae; item Navarrus, Azor, etc., citati a « Laymann s, eo quod ponant leges hac « tacita conditione ferri, si a populo fue« rint acceptatae, alioquin vim seu obliga« tionem non habituras: verior tamen sen« tentia est theologorum, leges absoluti « magistratus non pendere a populi acce« ptatione et consensu, sed mox ut legitime • promulgatae sunt, obligare populum ad < recipiendum; praesertim in legibus Pon« tificis, qui suam potestatem non accepit « a populo, sed a Christo. — Vasquez, Sua« rez, Molina, etc. ». 137. - « Unde a Laymann * resolvun« tur hi casus: « Γ. Episcopis ex officio incumbit no« vas leges pontificias (ut principibus, im« peratorias) promulgare per suas dioe« ceses, atque in usum deducere. « 2". Si lex in provincia promulgata sit, Non < sed a majore parte populi non accipia« tur nec observetur; tunc, si legislator id «*■ « sciat et taceat, censetur hoc ipso legem dc Romani PnnilC nuctor., part. J, qu I, n. ·>. — » !n Concilia, dii». 15, n. 24, — : In I icnU de Conftrm.it., uri. 3, nd 2 principale. — * Lib. I. art. 34, — · De rcclc- seqq. · .-Uor, part. 1, lib. 5, cap. 4. — · Lib. I, tr. 4, cap. 3, n ! · l u«/., In 1·· 2”, dhp. 156, cap. 5, n. 56 ct 3°. - Swr., dc Lefib., lib. 3, cap. 19, n. 4 et «eqq.; ct lib. 4, cap, 16. - »ia«t. Doftnuit., lib 4, cap. 4, i.f. · Aauir., M.inu.il.. cap. 33. n. 41; Conul., lib. 1, de constitution., con· il. I, num. 23 ct Molt na, Duval., dc Ju«til ct Jure, tr. 2, diip 23» n. 6 et 7 lubi dc lege civili dKpulal). — · Loc. cit., num. 2 et »cqq. LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. « revocare. Si vero id sciat, et urgeat ob« servationem, quisque tenetur eam ser« vare, quia potius caput suum quam ré­ pliqua membra sequi debet. « T. Si princeps nesciat non recipi, nec « deduci ad usum, durat legis obligatio, « donec elabatur decennium: quo elapso, «praescriptum est contra eam, sive im« peratoria sit, sive pontificia; et tunc non « amplius obligat. Uti et lex Ecclesiae, etsi « semel recepta sit, aboletur per praescri« ptionem, sed annorum plurium, nempe « quadraginta. Navarrus, Azor, Suarez ». — [Sed vide dicenda n. 139, v. Limitant 2}. « 4*. Si tu legem promulgatam paratus < sis suscipere, et data occasione etiam «observes; sed alii plerique e communi« tate non recipiant nec recepturi videan< tur: tunc saltem ab ea excusaberis per « discretionem. « 5°. Etsi primi episcopi forte peccarim, « non recipiendo legem, nec in usum de« ducendo, successores tamen eorum, si « post longum tempus videant non obser« vatam, credere possunt esse sublatam « per praescriptionem. • In dubio, num lex recepta sit « necne, praesumendum est pro ipsa: quia « factum in dubio praesumitur, si de jure « faciendum erat. — Vide Azor ', Lay« mann ·, Salas3 ». 138 - Quaeritur: an lex obliget de se, distinguendum inter leges ecclesiasticas et civiles. Et quoad leges ecclesiasticas, Potiifa certum est quod Summus Pontifex potest pote·! ]Ure dtpeadtitn obligare ab leges populum Christianum, jAb >cxrp tioae independenter ab illius acceptatione; quia certum est Papam non recipere potesta­ tem legislativnm a populo, sed a Christo Domino, qui dixit: Pasce oves meas (Joan, xxi, 17). Quodcumquc ligaveris super ter­ ram, etc. (Matth. xvi, 19). Et idem dicitur de episcopis, qui vel immediate vel me­ diate (ut supra) per Christi vicarium, ab eodem Domino potestatem habent. Vide Salmant. 4. — An autem idem sit quoad leges civiles, vide infra. Quaestio igitur est: an lex, ubi non ex­ primitur velle principem obligare inde­ pendenter ab acceptatione populi, de se obliget sine populi consensu? pocnln Circa leges Pontificum vel aliorum idSinoa&st praelatorum, prima sententia negat, ex Alii jure canonico a, ubi habetur ex S. Augu­ obligirt. stino: Leges instituuntur, cum promul­ gantur; firmantur,cum moribus utentium approbantur. Ratio, quia hoc spectat ad independenter ab acceptatione populi? — Peccant qui non ac­ ceptant te· g«m. Certum est, peccare legem justam non ac­ ceptantes: ex propos. 28 damnata ab Ale­ xandro VII, quae dicebat: Populus non peccat, etiamsi absque ulla causa non re­ cipiat legem a principe promulgatam. Ra­ tio, quia, licet lex de se non obligaret, nisi populus eam acceptaret; tamen prin­ ceps jus habet ut subditis justas leges suas recipiant. Dubium fit: an essentia legis pendent ab acceptatione populi, ita ut ipsa non liget donec populus acceptet? — Et hic suave regimen Ecclesiae, ut perturbatio populi evitetur. Ita Cabassutius ·. Et Va­ lentia, Filliuccius, Rcginaldus, Bonacina, Covarruvias et alii apud Salmant.7. Ideo­ que multa decreta pontificia de facto non obligant, quia non sunt acceptata. — Se­ Auctor firraii na cunda sententia contraria, cui subscribi­ alii*. mus, affirmat; quia praelati ecclesiastici non habent potestatem a populo, uti prae­ notatum est a principio. Ad textum S. Au­ gustini respondetur: leges per acceptatio­ nem confirmantur facto, non jure. Ita Sal­ mant.· cum Laymann, Suarez, Palao, etc. — Notatur autem quod lex tunc dicitur Quando kt dicatur rt recepta, cum major pars communitatis cepta. eam recipit in totum vel in partem. Sal­ mant. ’ cum Bonacina et Valentia. Idem, quod dicunt de legibus pontificiis, Dieu dicunt etiam dc legibus civilibus Busen- lent pn> le· baum, cum Palao, Suarez, Laymann, etc., Ke drill A’ntxjr., Comit L de constitution., n 21; ct contil. 2 dc cuaiaetud., a. I. · A»r, loc. cit., quAcr. 4. - Suar., lue ciL, lib.4, cap. 16. n. IL — · Part. l,lib..’>, cap. 4.— · Lib I, tr. 4. cap X — ’ Dc Lcglb.. di*p IX kc|. X — * Tr. II Jc L. lib. I’d. n. 160. · Boirar.. di»p L dc Lcj-ib., qu. I punct. I, n 27 ct «cqq. - CoXMf.. Voriar. nnotuu lib. 2, cap. 16 num. 6. vert. Qtthito. — ’ Tr. Il de Le. - Sd, v. Consuetudo, η. X · Granada, in i·* 2**. cnnlrov. 7. tr. X di«p. 7, n. 7; ct diip. 16, n 9. · dc Jn»t. ct .lure. lib. 2, cap. 6, n. 47. — · Tr. 11, de Le fib., cap. I, num. 106. - Suar., dc Legib.. lib. 4. cap. 16, num. 9. . Bonae., loc. cit., punct. 4. num. 28. - Palaus, loc. dt., n. 5 et 9. punct· 4, n. 47, cum punct. ult., § 3, n. 32: quibus addendus videtur Diana, loc. cit., qui loquitur dumtaxat, absque ulla distinctione de consuetudine contra legem canonicam. — Alii vero, ut Busenbaum et Laymann, loc. cit., de­ cem annos satis esse volunt, casu quo lex non­ dum recepta fuerit. Lessius, lib. 2, cap. 6, n. 47: < Non vi­ detur improbabile», inquit, satis esse decem annos contra legem usu jam receptam; sed addit: «Tutius tamen est sententiam commu­ nem amplecti ». J ’ Salmant, tr. 11, cap. 6, it. 17, auctores allegant dumtaxat pro consuetudine, legem usu receptam abrogante; auctores tamen alle­ gati utramque sententiae partem tenent, exce­ ptis: Navarro, Coasil. 1, dc constit., n. 24: cou Auctores a S Alphonso allegati pro hac tertia limitatione, cam co sensu intelligunl, ut pars minor populi ad legem non teneatur, etsi desuetudo nondum praescripta sit, quando pars major cam legem, licet inique, non re­ ceperit. f) Lessius, hb. 2, cap. 22, n. 98. vers Tertio, hoc non habet expresse, innuit tamen, 4\ Ut sit ad bonum commune: deinde sit honesta, justa et possibilis. Vide SalmantB. — Hinc lex differt a praecepto seu man- Lexapnr dato. Nam praeceptum fertur pro persona feri?°d' particulari, et etiam a persona privata. Deinde praeceptum est ad tempus, cum spiret morte mandantis, nisi res non sit amplius integra, vel nisi praeceptum sit ad causas pias, vel pariter favorabiles. Vide Croix·, Salmant.7. 141. - « Unde resolvuntur hi casus: « Γ. Graviter peccat, qui deliberate et « in materia magna violat praeceptum viter vd fe « aliquod decalogi vel Ecclesiae. pec « T. Cum res levis est, non peccat mor« taliter transgrediens, etsi superior sub « mortali praeceperit: quia id eum posse de Legib., cap. 1, n. 112. * Palatu, loc. cit., n. 16. · Bonae., loc. cit., punct. 4, nam 43. · Salat, loc. dt., n. 21, I. f. · S. Thotn., 1'2··, qu,%. art. 4. · Suar., dc Legib., lib. 3. op. 24, 25 et »eqq. · Salat, de Legib., ditp. 10, Met. I, 5 el »eqq. — · Tr. 11, de Legib., capit. 1, n. 7 el teq. — * Lib. I. num. et teq. — ’ Tr. 11 de Legib., cap. I, n. 5 el 7. scribens: « Etiam si lex sit promulgata, si Li­ men ipso usu et moribus utentium non reci­ piatur, nec superiores instent et curent exse­ cutioni mandari, non obligat·. Affirmantes nempe legem eo casu obli­ gare; quod Salmant. ex Palao ci Suarez ita limitant · Xisi talis lex observari non possit absque scandalo vel gravi rerum mutatione, CAP. I. - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEGIS IN GENERE. - DUB. IV. « negant Suarez, Laymann et alii commu« niter; v. gr. ne quis frangat silentium, « ne edat uvam, ut claudat ostium, etc.; « quia est res parva et incapax tantae « obligationis. Nec ipse Deus in materia « parva sub mortali obligat. Vide Les« sium ‘, Salas * ». Est communissimum apud Salmant. ’. Tenent tamen 4 cum S. Thoma, Valen­ tia, etc., contra Sanchez a>, Vasquez, etc., posse praelatum regularem praecipere sub gravi, quod a regula praeceptum est tantum sub levi, si timetur quod regula aliter non observetur. 142. - « 3’. Aliud esset, si materia alias « levis, fieret gravis ratione circumstan• tiarum; ut v. gr. contemptus, scandali, « magni boni communis, vel finis a legis« latore intenti. Sic abstinentia a pomo «in paradiso, in se quidem parva, gra« vissima tamen erat ex circumstantia « finis. Suarez · ». Comem Nota quod in quacumque materia, conuUevepS teniptus formalis legis aut legislatoris ■ran. (quod est contemnere legem, vel legisla­ torem, seu superiorem qua superior est) semper est peccatum mortale. Salmant. ’ Suar., de Legib,, lib. 3. cap. 25, n. 2. · Layin,, lib. I, tr. 4, cap. 14. n. 2. — 1 Lib. 2, cap. 41, n. 75, vers. Dico, — · De Legib.. diip. 10. tect. 6. — ■ Tr. II, de Legib., cap. 2. n. IR. — * Tr. 15, de Stat »eq. S, relig.. cap· 6 Thont,, 2· 2··, qu. 186, artic. 9, corp. n. 85 et Valent., tn 2— 2··, diip. 10, qu. 4, punct. 5. · Va*q„ in I·· 2-·, dtip. 154, cap. 4, n. 21. — ‘ De Legib., lib. 3. cap. 25, n. 5 — · Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 38. · S. ThotH., 2· 2··, qu. 186, art. 9. ad 3. Suar„ lib. 3, cap. 28. n. 23 cl 24. — 1 Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 39. - Sanch., in Decal., lib. 1, quia tunc ex epikeja seu benigna voluntatis principis interpretatione, possunt ab obliga­ tione excusari ·. 141. -Ό Sanchez, />/ Decal,, lib. 6, cap. 2, n. 46, non sine limitatione huic sententiae contradicit. Etsi enim negat superiorem posse obligare « in universum », ad regulae obser­ vationem sub culpa mortali aut veniali, quando ipsa regula, ex se ct primaeva sua institutio­ ne, non obligat ad culpam, sed ad solam poe­ nam; concedit tamen posse quandoque supe­ riorem sic obligare, cum scilicet ad aliorum exemplum, ct illius correctionem qui minus parere consuevit, id expedire judicaret. 142. - a) Juxta Lcssium, lib, 2, cap, 46, n, 45, si non recuses in rebus majoris mo­ menti superiori parere, « etiamsi contemnas personam ob defectum eruditionis, prudentiae, nobilitatis, etc.; ct cx hoc contemptu aliquod 125 cum S. Thoma, Suarez et communi. — Secus, si contemnatur res praecepta, quia parvi aestimatur, vel ex indignatione par­ ticulari contra superiorem. Salmant.7 cum Sanchez, Cajetano, etc. Contemptus enim, non qua superioris, sed qua singularis personae, v. gr. quia indocti, impruden­ tis, etc., de se non est culpa mortalis, nisi forsan judicium sit graviter temerarium. Ita Salmant.· cum Palao, Sanchez, Lessio"·1, Bonacina. Hinc dicunt raro contingere peccatum mortale ratione contemptus. 143. - « 4". Quando materia est gravis, Nauru potest superior praecipere sub culpa tantum levi: quia, sicut potest nullo p',nh *«vi. « modo obligare non praecipiendo, ita * etiam potest obligare sub veniali tantum. • Ita Suarez, Lessius·, contra Vasquez». Quaestio est: an legislator in materia gravi possit obligare tantum sub levi> Prima sententia negat ; quia gravitas obligationis non dependet ex voluntate superioris, sed gravitate materiae. Ita Bellarminus, Reginaldus, Sotus"1, Vas­ quez % Becanus. — Secunda tamen sen­ tentia probabilior affirmat; quia in legibus obligatio taxatur a legislatore juxta finem cap. 5, n. 11 et 12. - Cajetan., Sumin , v. Contentflut, $ AAixrte hie, — · Tr. 11, de Legib., cap. 2. n. 40. Pa fans, tr. 2, diip. 2, punct. 9, § 2. nom. 7, vert. Dico J-. · Sanch., in Decal., lib. 1. cap. 5, n. 13. · Bonae,, di%p. 2. de Peccat., qu 3, punct. 5, n. 15. Suar„ de Legib.. lib 3. cap. 27, num. 6 ct 7. — · Lib 2. cap. 41, n. 74 ven. Teeho, • Vasq., in 1* 2 ·, diip. 158. cap. 4, n. 33 el teqq. - Bel· /arm., Controv.de Metnbr. Ecclet., lib. 3, de Laids, cap. 11. ven. AA teptiinutn, · /?rg»n , lib 15 num. 44. · Becan., part. 2. tr. 3, de Legib., cap. 6. qu. 3. n. 11 cl 13. praeceptum ejus in re levi violes, forte non Cajetanus parum sibi consentit ; nam v. Praecepti transgressio, § Poena praecepti, quando lex aliquid jubet aut prohibet sub poena excommunicationis, haec docet: «Non oportet in transgressione horum incurrere peccatum mortale ·. Sed in /*** 2 ·, qu. 186, * art. 9, ad 2, ex opposito scribit: « Quandocumque imponitur aut inhibetur aliquid sub poena excommunicationis, sive tatae, sive non tatae sententiae, obligatur quis obedire, si vult pec­ catum mortale evadere ». CAP. I. - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEGIS IN GENERE. - DUB. IV. Fcfcnd*e «itenliac. Lci cura pan* tem· ycnli, jo­ in Altos soecbUgat. irregularitatem , cum Sanchez, Palao, Tapia, etc., quam quoad interdictum et suspensionem, si sint majores prout suspensio ab officio vel beneficio ad lon­ gum tempus, et interdictum ad omnem usum; quae dicunt non posse incurri sine peccato gravi. Ita Salmant.1 ex Suarez, Bonacina, Coninck, Palao, etc. (Vide etiam de hoc, Lib. VII, de Censur., n. 313). — Et idem dicunt Salmant. * de aliis poenis spiritualibus gravissimis. Quid, si tales poenae sint ferendae sen­ tentiae, an obligent sub gravi? — Alii affirmant; alii probabilius negant, ut Sal­ mant.8 cum Cajetano Palao, Suarez, Sanchez, Vasquez, etc. Nisi dicatur, quod censura incurratur sine alia monitione; vel nisi de se materia sit gravis. 147. - Quaeritur 2’. An leges assignan­ tes poenam temporalem ct simul praeci­ pientes, obligent ad culpam, an solum ad poenam? Prima sententia negat, nisi ipsa lex exprimat velle obligare etiam ad culpam. Ita Navarrus4, ubi ait: Leges humanas etiam praecipientes (praesertim saecula­ res, quae poenam temporariam consti­ tuunt), in dubio ad aeternam non obligare, quatenus sunt leges ejus qui eam poenam statuit. Ita etiam Cajetanus ’. Item Men­ chaca, Gomez, Imola a>, apud Salmant. ·; et probabilem 7 vocant Valentia, BonaSanch., in Dead., lib.6, cap. 4, n. 51. - Palaus, m3, Tapia, lib. 4, qu. 10, art. 2, n. 5. — ’ Tr. 10, de Centur., cap. 1, n. 126 et 127. - Suar., de Ceniur., dhp. 4, sect. 4, n. 2 et 7. · Bonae., dhp. 1. de Ceniur., qu. 1, punct. 3, n. 7. · Coninck., disp. 13, de Censur., n. 67 et 46. · Palaus, tr. 29, diip. I, punct. 7, num. 2. — ’ Tr. II, dhp. I, punct. 15, n. 4. · 127 cina% Diana, Tapia ac Villalobos; et lo­ quendo de lege civili, probabilem etiam putat Mazzotta · cum Filliucdo «Λ Ratio, quia, licet principes bene possint obligare tam ad poenam, quam ad culpam ; tamen, cum non sint imponenda onera sine ne­ cessitate, non praesumuntur ipsi velle ad culpam obstringere, quando sufficit poena ad eos coercendos: et ita hujusmodi leges dicunt a consuetudine interpretari. — Veveri», nus tamen contradicit secunda sententia, euipam. quam absolute tenent Salmant.·, et pro­ babiliorem 10 censent Valentia, Bonacina, Diana, Tapia et Villalobos. Ratio, quia haec est differentia inter legem pure poe­ nalem, quae obligat ad solam poenam: et haec est, quando in ea tantum poena assignatur; et legem mixtam,quae obligat etiam ad culpam: et haec est quando, ultra poenam, praeceptum adjungitur: ipso enim praecepto, tunc creditur supe­ rior velle ad culpam obligare, ne frustra videatur praecipere. Quid si poena sit magna ? Vide dicenda de Restit., Lib. III, n. 616. 14S. - Quaeritur 3". An incurratur poena ante judicis sententiam? Poenae spirituales, ut excommunicatio, Qu>«uœ irregularitas, etc., quando imponuntur ipso facto, non indigent sententia. Est ,p*° ^“ο· certum apud omnes; vide Salmant.11 ; et patet ex jure canonico **. Gomes, ia 6* Decretal., de constitution., cap, 2, η. 59 cl 60. — · Tr. II, de Legib., cap. 2, n. 47. — 1 Loc du L C - Valent., in 1“· 2·% di«p. 7. qu rum stgnum. · Diana, part. 5. punct. 6. § 3. vera. Alte­ I. tr. 10, reaol. 20. · Tapia, n. 56. — · Sum., v. Clericorum peccata, § Nec obstat di­ dis. · Menchaca, Controv., lib. I, cap. 29, n. 6. - Ludov. tom. 1, lib. 4, qu. 10, artic 4, num. 3. * Wllalob., part. 1. tr. 2, diff. 22. n 7. — · Dc Legib., qu. 2, cap. 1, ver». Dico 3*. — · Tr. Il, de Legib., cap. 2, n. 49. — » Apud Salmant., loc. cit. · Valent., loc. dt,, punt. 6, $ 3, aext. sign. - Bonae., dhp. 1, de Legib,, qu. 1, punct. 7, $ 2, n. 3. · Diana, part. 1, tr. 10, resol 30. · Tapia, loc dt., n. 4, - VUlalob., loc. du. n. 6. - u Tr. H, de Legib., cap. 2, n. 57. — “ Cap. Non dubium 5, de sentent, excomm.; cap. Significasti IS, de bomidd. volunL ζ) Et idipsum docent etiam Sanchez, Pa­ laus, Tapia, locis cit. d) Vide notam b hic supra. 147. - Λ) Imola (Joan. ab), in cap. Cum con­ tingat, dc jurejur., n. 36, consentit quidem de lege civili disserens; sed de lege canonica tenet sententiam contrariam, quae est senten­ tia S. Alphonsi. h) Bonacina, disp. /, de Legib., qu. 1, punct. 7, § 2, n. 3, significat probabile esse, inquantum oppositum probabilius tantum ap­ pellat. f) Filliuccius, tr. 21, art. 11, η. 4Π et 413, disserens de legibus mixtis, quae poenam tem­ porariam transgredienlibus imponunt, et affe­ rens exempla quae ad civilem potestatem per­ tinent, docet probabilius esse, leges istas ad culpam obligare; hinc videtur existimare pro­ babilem, sententiam quae negat eas obligare ad culpam. · de Legibus, cap. 2, n. 45, i. f. — · Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 46. · Palaus. tr. 3. disp. 1, punct. 15, n. 3 et 4. Suar., de Legib., lib. 4, cap. 18, n. 17 et «eqq. · Sanch., Decal., lib. 6, cap. 4, n. 60 et »eqq. - l'asq., in 1*· 2··, ditp. 158, cap. 5, num. 41 et teqq. — 4 Manual., cap. 23. LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS Abwre Idem dicitur de poenis privativis; ιϊκ£!£.*“ modo reus subire eas possit sine infa­ mia, sicut esset privatio vocis activae et passivae ; ut Suarez *, Bonacina *, et Sal­ mant. · cum Tapia, Vasquez a>, Montesino, etc. Et modo alicubi non habeat aliter consuetudo particularis: Salmant. ‘. — Adde, nisi poena consistat in priva­ tione alicujus juris acquisiti, puta in be­ neficio, electione, etc.; tunc enim semper requiritur declaratio juridica vel poe­ nae vel saltem criminis, etiamsi poena imponatur ipso facto incurrenda, nulla exspectata declaratione, ut docent Lessius *, Molina *), Soto ·, Sanchez ’, Pa­ laus *, et Salmant. * cum Ledesma, Cajetano et Granado. Cum enim lex poenalis accipi debeat in mitiori sensu, verba illa nulla declaratione, etc. possunt explicari, scilicet nulla exspectata declaratione poe­ nae; sed non excluditur declaratio cri­ minis, ut poena possit reo applicari. Id confirmatur ex cap. Cum secundum, de haeret, in 6‘, ubi haeretici, licet priventur ipso jure bonis suis, tamen non tenentur bona tradere ante sententiam; ut in eo­ dem textu habetur. 149. - Quod dictum est de poenis pri- jw-. vativis, a fortiori dicendum de positivis, quae consistunt in actione positiva, v. gr. aliquid restituendi aut patiendi; ut com­ muniter cum D. Thoma ,0, Sanchez “, Mo­ lina ”, Soto ”, et Salmant. 14 cum Tapia, Sà, Vasquez, etc. Et sic igitur dicendum de legibus privantibus beneficiis jam ob­ tentis, ratione simoniae, vel alienationis bonorum beneficii, etc., ubi semper requi­ ritur declaratio judicis; Salmant. ” cum auctoribus citatis. Ratio autem omnium horum est, quia nimis ardua et inobserva­ bilis esset lex illa humana; quod reus ipsemet in seipsum deberet poenam exsequi. Poenae autem inhabiHtantes obligant s*·"** ante judicis sententiam; ut est poena im· posita a Tridentino non residentibus, non lucrandi fructus, et similia Vide Sal­ mant. ,e. — Item, quando poenae sunt conditiona les, v. gr. ut habens beneficium cu­ ratum, si non ordinetur sacerdos infra annum, sit ipso facto privatus beneficio; ut ex cap. Licet, de elect, in 6'. Sic etiam cleri­ cus beneficiatus non deferens habitum, ipso facto privatur privilegio fori. Salmant.17 cum Sanchez, Palao, Bonacina, etc. Λλ 1 Dc Legib., Hb 5, cap. 9, num. 2 ct »eqq. — · Di»p. 1, de Legib.. qu. 1. punct. 7, 2, n. 10. — · Tr. II, de Legib., cap. 2. num. 58. · Tapia, loc. cit.. artic. 9, n. 3 et aeqq. · Montcûn., In 1·· 2··. de Legib., ditp. 24. qu. I. num. I; qu. 2 n. 25 et 4L — · Tr. IL de Legib., cap. 2, n. 60. i. f. — · Lib 2, cap. 29, dub. 8; et cap. 34, η. 188. — · De Juit. et Jure, lib. I, qu. 6, art. 6. concl. 1. — 1 De Matrim., hb. 3. diap, 53, n. 8; Decal, Hb. 2, cap. 22, n. 20. — · Tr. 3. diap. 2» punct 2, n R. — · Tr. H» de Legib., cap 2, n. 59 et teq. Martin. dc Ltdcitna, 2· 4··. qu. 18, art. 2, dub. 10, concl. 3. Cajrtan.. Summa v Poena, cf. in 2·* 2··, qu. 62, art. 3. - Granado, in 1*· 2··. controv. 7, tr. 3, diip. 13. — * 2· >·. qu. 62. art. 3. corp. - » De Matrim., Hb. 3. diap. 53. 148. Vasquez, in P»* 2a<, disp. 168, cap, 6, ita sane tenet de poenis privativis, sed, ut ipse subdit, « sive... laboret infamia, sive non ». b) Molina ex parte tantum consentit, ct affirmat requiri sententiam in eo dumtaxat casu, quo « non subjungitur aliud verbum, unde constet mentem Summi Pontificis esse, ut amittantur nulla exspectati sententia · ; ut esset: poenam incurrendam esse «absque de­ claratione·. Ita ille, de Just, ct Jure, tr. 2, disp. 96, n. 5, ubi dc beneficiorum privatione loquitur, idemque tenet, n. 8, de officiorum privatione. 149 - e‘ Hanc suam opinionem S. Al­ phonsus limitat, Hb. 6, n. 705 (a sexu Ope­ ris edit), dicens requiri Sententiam judicis η. L — ” Dc Just, ct Jure, tr. 2, disp. 95, η. 14 cl seqq. — u De Just, et Jure, Hb. L qu. 6. art. 6, resp. ad octavum, ven. Scd leurs; et lib 4, qu. 6, art. 4, concl. 2. — *· Tr. Il, de Legib.. cap. 2 n. 61 et 61. · Tapia, tom. 1, Hb 4, qu. 10, art. 10. n. 2 et 5. · Sd. v. Poena, n. L · Va$q., in 1·· 2··, disp. 168, cap. 4; et disp. 170, cap. 3 et 4. — ·* Tr. IL de Legib., cap. 2, n. 61. - Auctor. cit., id est et 30; Tapia, loc. Pdsq., loc. cit., disp. 168, cap. 4. n. 25 ctt.; ct art. Il, n. 4. - Trident., seas. 23, de Reform., cap. L — “ Tr. IL dc Legib., cap. 2, n. 62, — ” Loc. cit., n. 63. · Sanch., dc Matrim., lib. 7. disp. 91. n. 2. · Pataui, tr. 3, disp. 2, punct. 2, n.X · Portae., disp. 1. de Legib., qu. L punct. 7, S 2, n. 24. ad poenas inhabilitantes incurrendas, casu quo reus ipse eas exsequi nequeat sine pro­ pria infamia. b> Auctores allegati, licet non habeant exem­ pla quae S. Alphonsus ex Salmant. exscripsit ; in hoc tamen cum S. Alphonso conveniunt quod poenae conditionales ante judicis sen­ tentiam obligant. — Notandum praeterea ve­ nit, quod Palaus loquitur non de beneficiato clerico, sed de clerico carente beneficio, ha­ bitum non deferente; et hoc videtur Tridentino conformius Tridenti num enim, sess. 23, de Reform,, cap. 6, iu statuit: · Is etiam fori privilegio non gaudeat, nisi beneficium ecclesiasticum habeat aut clericalem habitum et tonsuram deferens, alicui ecclesiae ex man­ dato episcopi deserviat·. CAP. I. - DE NATURA ET OBLIGATIONE LEGIS IN GENERE. - DUB. !V. 150. - Quaeritur 4". Ah poena conven­ conventio- FundAUc Ia falsa praesum · ftlODC. tionalis in contractibus debeat solvi ante sententiam? Prima sententia affirmat; quia quis­ 129 lex irritans testamentum sine solemnitatibus, vel lex irritans alienationem bono­ rum Ecclesiae sine consensu capituli, obli­ get in conscientia? a> Prima sententia negat; ut Navarrus, que tenetur ante sententiam pactum ob­ servare βλ Ita Bonacina, Suarez, Molina, Covarruvias Tapia, Silvester, Medina, Sà apud Salmant. ». — Secunda senten­ et alii apud Salmant. ·. Ratio, quia tales tia, quam aeque probabilem vocant Sal­ leges fundantur in praesumptione frau­ mant. *, et tenent Navarrus, Lessius W, dis, quae tunc non adest. — Secunda Sanchez, Vasquez '1, Palaus, etc., negat; sententia affirmat; quia tales leges non quia sentiendum est, contrahentes non solum fundantur in praesumptione frau­ aliter velle sibi imponere poenam, quam dis; sed etiam in periculo illius, quod juxta dispositionem juris circa leges poe­ semper adest. Ita Salmant. · cum Sua­ narum, quae nonnisi post sententiam con­ rez f>, Palao *. — Utraque est probabilis, trahuntur. — Profecto tenetur reus post sed secunda probabilior. sententiam ad poenam; sed notandum 152. - Quaeritur hic ultimo: quando est, non teneri eum ad solvendam pecu­ teneamur tollere impedimenta, vel ea non niam, nisi petatur a parte. Et si poena apponere, quae obstant impletioni legis? sit nimis dura, ultra sententiam requi­ Praenotandum est ad quaestionis so­ ritur praeceptum judicis et ministrorum lutionem ; aliud esse, quod quis non obli­ exsecutio. Vide Salmant. ·. getur a lege, sive ab illius obligatione Deinde notandum, quod leges quae extrahatur; aliud, quod excusetur a trans­ fundantur in falsa praesumptione, de se gressione legis, manendo tamen sub ejus non obligant in foro conscientiae, quando obligatione. Unde fit ut dupliciter possis praesumptio certe sit falsa. Sic enim hae­ te impedire ab observatione legis; vel res non tenetur, omisso inventario, ad apponendo causam, qua extraharis a le­ omnia debita solvenda, si haereditas re­ gis observatione ; scilicet, si ab hoc loco, vera non est solvendo. Vide Salmant. ♦. ubi est praeceptum audiendi sacrum, di­ — Et vide dicta n. 100, v. Quaero. scedas ad alium, ubi tale praeceptum non 151. - An, quando lex requirit aliquam viget: vel efficiendo opus quod, licet im­ conditionem, sine qua irritet actum, uti pediat te ab observatione legis, non te loc. du, η. 2X · Suar., dc Legib., lib. 5, cap. 6, n. B et »eq. · Molina, de Jiut. et Jure, tr. Î, ditp. 97, n. 8. · όϋ, v. Porna, num. 2. — 1 Tr. 11. de Legib., cap. 2. n. 66. — · Loc. dt., n. 67. - A'm«ar., Man. cap. 23. η. 67 et 68. · Bonae., Sanch., de Matrim., lib. 1, di»p. 37, n. 4. · Patau*, tr. 3, diap. 2, punct. 3, n. 4 — ’ Tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 70. — 150. - «) Haec sententia, ut ex auctoribus allegatis liquet, hoc modo limitanda est: nisi constet dc contraria contrahentium intentione, vel nisi aliter consuetudo ejusmodi pactum interpretetur. h) Lessius, lib. 2, cap. 20, n. 136, proba­ bile reputat non teneri ante sententiam judi­ cis, quia «illa videtur mens contrahentium..., nisi aliud exprimant ». Sed u. 135, valde pro­ babile dicit poenam conventionalem deberi ante judicis sententiam. Denique utramque sententiam quoad praxim hoc modo conciliat: « Verius puto, inquit u. 136, spectandam con­ suetudinem, quae nisi requirat condemnatio­ nem judicis, credo teneri ante sententiam ad solam partis requisitionem. In dubio Lamen dc consuetudine, censeo alleram sententiam pro­ babilem ». S. Ali'honu, Opera moralia. — Tora. I. 4 Loc. dt. n. 78 et 79. · Aîxtar., Comment, dc Alienat, re­ rum ccclct., n. 17, ver». Ex quibu* colliduntur. - Tapia, lib. 4, qu. 13, art. 3, n. 6. - SUw*i., v. llarrtdtîa* III, n. 9, quaer. 7. · Joan. Medina, Cod. dc Restitue, qu. 23, coroll 4 ct 5. —1 Tr. 11, dc Legib., cap. 2, n. 103. — · L. c., n. KM. — 1 Tr. 3, disp. 2, punct. 10, n. S et 7; cfr. disp. 1, puact. 24. n. 8 ') Vasquez, in la"* 2at, disp. 173, cap. 1, n. 3, sic revera tenet, « etiamsi impositae sint [poenae conventionales] ipso facto». 151. - «J Sensus quaestionis est: Utrum omissio illius conditionis « reddat statim actus nullos absque sententia judicis, non solum in foro exteriori, sed etiam in conscientia», ut loquuntur Salmant. b) Covarruvias male citatur a Salmant.; ipse enim, de Testam., cap. 10, n. 12 et seqq., tenet sententiam quam S. Alphonsus proba­ biliorem appellat, negans ullam oriri obliga­ tionem in (oro interiori, ex testamento sine solemniLatibus facto. f) Suarez (Salmant. enim hunc ôtant, non autem Thoma m Sanchez) ex parte concordat, loquens de lege quae solemnitatem instituit in testamentis, de Legib., lib. 5, cap. 32, n. 7: 9 ImLinici probabiliter non obli­ gant sta- Probabiliu· obligant. Aliud exirabi, a« IlUd CXCU4Ari a lege. 130 Lei natu­ ralia, lex humana. Con*ectA· flA. LIB. I. - TRz\CT. IL DE LEGIBUS. extrahit tamen a legis obligatione; nempe, si die dominico discedas a loco sacri ad silvam, ubi, etsi sacrum audire ne­ queas, ab illius obligatione tamen non extraheris. — Deinde notandum est, quod contra leges naturales nunquam licet ap­ ponere impedimentum, ut ab illarum obli­ gatione extraharis: secus autem dicen­ dum de legibus humanis, quae non obli­ gant cum tanto rigore. Ita sapienter di­ stinguunt Salmant. ’. Hinc inferunt Γ. Non peccare excommunicatum, si sacrum non audiat et ab­ solutionem non procuret; nam per impe­ dimentum excommunicationis jam ex­ trahitur ab obligatione audiendi sacrum. Sed vide dicenda Lib. III, n. 325, v. Ex· communicatus et Lib. VII, n. 16 L — In­ ferunt Non peccat contra praeceptum jejunii, recitandi officium, etc., qui sua culpa incidit in infirmitatem, etsi prae­ viderit; nec qui die jejunii pedester iter agit, vel multum laborat, ex quo excu­ setur inde a jejunio: etiamsi ex pravo fine iter assumat, nempe ad furandum, etc. Ita Salmant. * cum Sanchez Medina, Henriquez, etc. Sed nos omnino opposisitum sentimus cum S. Thoma. Vide di­ cenda Lib. III, n. 1046. An vero peccet contra legem, qui eo • Tr. 11, de Lcgib., cap. 2, n. 158 ct *eqq. — * lux. cit.. n. 161. Darlhol. Medina, in 1*· 2-, qu. 77, art. 7. Dubium ; Instruet. confcM., lib. I. cap. 14, dedar. 3· praec., S 10. - Henriq., Ub. 9, cap. 25, n. 11, lilt, p, in comment. · « Licet demus, inquit, per se solam irritare testamentum, non tamen voluntatem defun­ cti; ct ideo posse haeredem institutum in te­ stamento minus solemni tuta conscientia re­ linere haereditatem, quamdiu ab illo [qui est haeres ab intestato) non exigitur, quia moraliter certus est de voluntate defuncti·. 152 - Sanchez non satis diligenter citatur a Salmant.; nam Dccal.,lib. Leap. 15, n. 1 et 3, affert quidem opiniones auctorum circa exem­ pla hic exposita, sed eas nec probat nec repro­ bat, dum contra n. 4, suam sententiam his verbis exprimit: · Non posse universalem re­ gulam tradi, quae in particulari ct determi­ nate praescribat, quando praecepta obligent ad tollenda impedimenti, sive eodem dic oc­ currant, sive ad praeveniendum ne occurrant Sed tantum potest universalis regula tradi, ex qua in singulis praeceptis haec tollendi impedimenti obligatio deducenda sit... Regula autem haec est: Spectanda sunt vis ct rigor praecepti; quaedam enim benignius explican- animo id impedimentum apponit, ut a legis obligatione extrahatur, scilicet, si se fatiget ut non jejunet? Affirmant peccare Palatis, Salas, Me­ KPeau blu* CM dina, etc. apud Salmant. a, quia nemini Ut net. debet prodesse sua fraus. — Negant ta­ men peccare contra jejunium Sanchez b>, Filliuccius b), Azor b>, Villalobos b>, etc., quod satis probabilem sententiam vocant Salmant. 4; quia tunc ille utitur jure suo, quo potest extrahi ab obligatione legis, in quo nulla est fraus: prout si quis exeat e sua patria, ubi est obligatio jejunandi, ut eximat se a jejunio. — Sed nos tanto potius, juxta sententiam quam mox supra secuti sumus, omnino primam sententiam sequimur. Vide Lib. III, n. 1045. Peccat vero contra praecepta natura­ alihI tee U lia vel divina qui, praevidens se homi­ ba». nem occisurum in ebrietate, ab ebrietate non abstinet; vel qui non procurat abso­ lutionem excommunicationis tempore pa­ schali; tunc enim urget gravius praece­ ptum radicaliter divinum communionis. — Sic etiam peccat qui se inebriat, vel somno se tradit, tempore audiendi sacrum vel recitandi officium, quia illa praecepta tunc jam eum obligant, neque per eas actiones a praecepto extrahitur. Ita Sal­ mant. 5 cum communi. 5. Thotit., p 2*’, qu. 71, nrt. 5, corp. - Palam, tr. 3, disp, 1, punct. 21, n. 3. · Salat, in 1— 2··, tr. 13, diip. 2, %cct. 9, n. 118. Medina, Iodi dt. — ’ Loc. cit., n. 163. — · Loc. cit., n. 16-1. — · Loc. dt., n. 162. tur ac minoribus causis excusantibus indi­ gent; alia vero rigidius, ac urgentiores cau­ sas desiderant: necessitas aut utilitas impe­ dimenti :ct an proxime vel remote praeceptum impleri impediat: et an per se et intrinsece ad rei praeceptae materiam pertineat, ut bre­ viarium ad recitandum officium..; vel per accidens, ut bona valetudo respectu ejusdem; et his computatis, diversimode in singulis praeceptis judicandum est, an culpa sit ad­ mittere impedimenta ab illis excusantia ». b> Auctores isti negant utique hunc pec­ care contra jejunium, quando scilicet re ct facto carnes edit, aut jejunium ex defatiga­ tione frangit ; sed eumdem affirmant peccasse in apponenda causa, propter quam jejunium frangit. Cfr. Sanch., Consil., lib. 5, cap. L dub. 7, n //; Filliuccium, tr. 27, pari. 2t cap 6, n. 123; Azor, part. 1, lib. 7, cap. 17, qu. 9, i f.; Villalobos, part. I, tr. 23, diff. 4 η. 11. Quibus etiam consentit S. Alphonsus* lib. 111, n. 1045 et 1046. ' 1 CAP. II. - DE SUBJECTO CUI DATUR PRAECEPTUM. - DUB. I. 131 CAPUT Π. Dc subjecto cui datur praeceptum. DUBIUM I. Quae Personae praeceptis obligentur. 153. Ah ad leges obligentur ebrii, infideles, ignorantes, etc. — 154. An legislator teneatur ad legem. — 155. Quando pueri obligentur ad leges ecclesiasticas Sdi lubdi· ti ratione uicotci lipater. Aliod non troeri. aliud cxcuuri. 153. - « Resp. Soli subditi ratione uten«tes obligantur, ita ut eorum transgres· « sione peccent. Quod addo, propter ebrios « et ad tempus amentes; qui, etsi vere iis « obligentur, eorum tamen violatione non « peccant, defectu advertendae rationis et « consensus. — Pars prior est commu« nis et certa: Filliuccius ‘, Bonacina , * « Laymann . * — Posterior est eorumdem. « Cujus ratio est, tum quia praeceptum, « cum sit directivum, supponit usum ra«tionis; tum quia obedientia tantum est « eorum, qui ratione et voluntate utuntur. « Neque alias transgressio ad culpam im« putari posset ». Pro majori claritate, notanda est re­ gula: Aliud est, ad legem non teneri; si­ cut non tenentur ad leges ecclesiasticas infideles, pueri, amentes. Aliud alcgeexcusari; sicut excusantur ebrii, ignorantes, dormientes. — Hinc est peccatum prae * bere carnes in die vetito secundis, non vero primis. Sicut etiam peccatum est in­ citare omnes istos ad aliquid malum jure naturae. « Unde resolves hos casus: 154. - « Γ. Legislator non tenetur suis • legibus ut sic, quoad vim coactivam « et poenam, sive directe. Indirecte tamen, « et quoad vim directivam et ex aequitate « quadam, tenetur se, tanquam caput, mem« bris conformare. Ita S. Thom.as 4, Silve« ster, Suarez, Bonacina, Laymann ·, con« tra Azor. Tenetur etiam in contractibus « cum reliquis, pari conditione uti. Vide « Filliuccium » ·. — [Ita ex communi, Sal­ mant. *]. Num autem legislator teneatur ad suam legem, sub gravi, vel levi? — Alii dicunt sub gravi, sicut lex alios obligat ; ut Soto, Laymann ·', Vasquez, etc. apud Salmant. . * — Sed probabile est, praeciso scandalo, tantum teneri sub levi; quia tantum ex honestate obligatur ad legem: ita Sal­ mant.· cum Lessio, Azor, Bonacina, Palao, etc. Limitatur tamen, si lex lata sit de taxatione pretii vel de irritatione con­ tractus; tali legi enim tenetur stare etiam princeps, ad servandam aequalitatem Vide Salmant. ’°. • Tr. 21, n. 426. — 1 DUp. 1, de Lcgib., qu I, punct. 6, η. 1, 4, 6. — ■ Lib. 1, tr. 4, cap. 10, η. 1 et X — 4 1· 2*·, de JuiU ct Jure, lib. 1, qu. 6, art. 7. · in 1’· >·, diip. 167, cap. 3, η. 17. — · Tr. 11, de Lepb.. cap. X n. 3R. — qu. 96, art. 5, ad X · .Si/trtf., v. Lex, quaer. 14. - Suar., dc Lcgib.. lib. 3. cap. 35, n. 4 et 15. - Z/cwac., diip. L dc Lcgib., qu. 1, punct. 6, n. 14 ct 19. — · Lib. 1. tr. 4, cap. 9, • Loc. cit., n.42. - Lrsi., lib. 2, cap.36. n. 34. » λκτ, part. 1, n. 2 et X - Aavr, part. 1, lib. 5, cnp. 11, quacr. 1. — · Tr. 21, n. 426. — ’ Tr. 11, de Lcgib., cap. 3, n. 37 et 45. · So/wj, lib. 5. cap. 11, quaer. 1. · Bortac., diip. 1, de Lepb., qu. 1, punct. 6. n. 23. · Ρλ/λμι, tr. X diip. 1, punct. 24, $ 1, num. X — * Tract. II. de Lepb., capit. X num. 43 et 44. 154. - <·.» Laymann ex parte tantum con­ sentit. Dicit enim, lib. 1, tr. 4. caf>. Q, tt. 3, non facile ab hac sententia esse recedendum, sed ibid., v. f., ad sententiam S. Alphonsi ac­ cedens, subdit: < Fateor tamen, quod legis obligatio minus directe in legislatorem quam in subditos cadat... Quare facilius etiam a mor tali peccato excusari poterit legislator, si legem propriam violet, cessante scandalo ». Quam restrictionem Salmant. non animadverterunt Notant tamen auctores allegati, scilicet Bonacina, ft. 15; Palaus, fi. 8; et ipsi Salmant., ft. 43, quod si princeps in testamentis solemnitatem requisitam non servet, censetur sccum ipse dispensare, proindeque testamen­ tum valere; et idem esse in contractibus di- LcgMaicr. *" SSuSr? ptr K le. {£J."r “b Lüniutio. 132 Non bajxiiati, haere· lici. Poeri ra­ tione uten· tea. LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. « Z\ Infideles non baptizat!, etiam ca- « techumcni, non obligantur praeceptis • Ecclesiae: obligantur tamen haeretici et « alii, qui per baptismum Ecclesiae semel « sunt subjecti ». 155. « 3". Etsi pueri ratione utentes legi« bus iis Ecclesiae, quarum materia eorum « aetati est conveniens, v. gr. confessionis « annuae, secundum Navarrum, Henriquez «et Azor; item abstinentiae a carnibus, « auditionis sacri, secundum Sanchez, etc., « obligentur quoad culpam ; non tamen «quoad poenas ordinarias; nisi sint pu« beres, quales sunt masculi anno decimo « quarto; puellae, duodecimo absoluto. — * Ita Sotus, Vasquez Sà 8 ». Quaeritur: an pueri, statim ac perve­ nerint ad usum rationis, teneantur ad le­ ges ecclesiasticas audiendi sacrum, abstiJVtoar., Man., cap. 21, num. 3X · f/cnriq., lib. 4, cap. 5, n. 2. · Ator, paru 1, lib. 7, cap. 29. qu. 6. · Sanch., Dead., lib. 1, cap. 12, n. 6. - Sotus, in 4, ditu 18, qu. 1, art.3, v. f.— 1 In 3 pari., qu. 90, art, 2, dub. 4, η. 2. — · V. Censura, num. 2 (edit, genuin.); cl v. Confessio, n. 3. — ■ Decal., lib. 1, cap. 12, n. 6. — · Lib. 1, tr. 4, cap. 10, n. 4. — Tr. 11, de Legib., cap. 3, n. 52. - Palans, tr. 3, disp. 1. cunt Salmant. ct Bonacina, dum Palaus, n. 7, putat dicendum esse: vel principem secum di­ spensare, vel neutrum ex contractu obligari. 155. - <·) Salas parum videtur sibi constare : scribit enim dc Legib., disp. 14, sed. 13, n. 127, v. Dico 2°, omnes teneri ad legem annuae confessionis et paschalis communionis, «cum ad annos discretionis pervenerint »; at v. Dico 3°, negat istud esse intelligcndum eo sensu, « ut statim ac puer peccare potest, seu est doli capax, seu ratione utens, teneatur con­ fiteri ct Eucharistiam sumere, nempe circa septennium». Quod Limen deinde ex parte rejicere videtur, dum scribit ibid-· « Pueri praecepto confessionis obligantur statim ac sunt doli capaces; ct ante duodecimum, imo et decimum aetatis annum, coguntur a car­ nibus ct aliis cibis vetitis abstinere». b) Vide notam c infra. e) Henriquez non satis accurate citatur a Salmant; etsi enim lib. 8, de Euchar. cap. 42. fi. 4, absolute negat pueros ad leges Eccle­ siae obligari, statim ac rationis usum attige­ rint, id tamen intelligit solum de communionis praecepto, quod majorem requirit discretio­ nem; ad praeceptum vero annuae confessio­ nis statim teneri docet pueros, ibid., in coni., Iit u. Et idem tenet lib. 4, cap. 5, n. 2. *) Marchant, de praecepto audiendi sacrum loquitur, dc quo haec in Résolut, pastor., lr.4, cap. 6, qu. 2, scribit: « Illos tamen [pueros] nendi a carnibus vel lacticiniis, ct confi­ tendi? Affirmant Sanchez °, Laymann4 et Sal· mant.5 cum Palao, Bonacina, Salas a>, etc. Atque peccare dicunt parentes, qui negligunt impletionem ipsorum. Et regulariter ajunt hunc usum rationis judicandum ad­ venire, expleto septennio. Admittunt ta­ men pueros ante pubertatem non obligari ad poenas ·. Nec ad communionem ante decennium, nisi in articulo mortis, si sit usus rationis; ut Salmant. ’. — Negant vero S. Antoninus % Sotus, Sà, Henri­ quez^, Marchant apud Salmant.8, dicen­ tes, non teneri statim, sed post aliquod tempus. Hoc tempus, Sà ait esse tempus pubertatis; Sotus vero et S. Antoninus r> dicunt saltem esse decimum annum, vel nonum cum dimidio in foeminis. Sed haec punct. 24, § 2, n. 5. · Bonac., diip. 1, de Legib., qu. I, punct. 6, n. 8. — · Tr. 11, de Legib.. cap. 3, n. 50, i. f. — ’ Tr. 4, de Euchar., cap. 7, n. 15 et seqq. (pro n. 18, le­ gantur edit. Lugdun. 1679 et Malritcn. 1752). · Sotus, in 4, diet. 12. qû. 1, art. 11, v. L. vers. Sed st quaeras. Cir. diiu 18, qu. 1, art. 3, v. f. - Sd, v. Confessio, n. 3 (edit, genuina). — · Tr. 11, de Legib., cap. 3, n. 51. · SA, loc. du statim ac usus discretionis incipit, dicere obli­ gatos sub peccato mortali, videtur mihi rigi­ dum. Tum quia Ecclesia, pia mater, non vi­ detur velle obligare statim ac potest; tum quod practice videamus majorem partem pue­ rorum, etiam decimum annum attingentium, in ecclesia stare tempore missae, huc illuc cir­ cumspiciendo, sine attentione requisita; aut etiam sociis corridere, colloqui, nugari, nec vim praecepti talis apprehendere.... [Et] licet in rigore loquendo, sufficientem aetatem ct discretionem haberent ad aliquod peccatum mortale committendum, non videtur tamen Ecclesia, tanta sub obligatione seu vinculo tam arcto, cos velle statim obstringere, donec per­ fectiorem rationis usum assequantur, divina mysteria plenius apprehendant, ct obligatio­ nem ac attentionem, qua illis intéressé oportet, plenius intelligant ». d Sotus ct S. Antoninus non recte a Sal­ mant. citantur: Sotus enim, loc. cit., assignat duodecimum annum : quam sententiam, sicut et sententiam Marchant, Croix dicit passim rejici ct esse contra fidelium praxim. — At S. Antoninus, part. 2, lit. 9, cap. 8, § 2, re­ fert quidem aliorum opiniones; sed ipse satis aperte inculcat pueros teneri ad praeceptum confessionis et communionis, statim ac usum rationis habuerint. Error autem citationis inde manasse videtur, quod ipse Sanctus negat usum rationis communiter haberi completo comnlrto CAP. IL - DE SUBJECTO CUI DATUR PRAECEPTUM/ - DUB. II. opinio mento rejicitur communiter, ut ait Croix An vero obligentur pueri, qui ante se­ ptennium pervenerint ad usum rationis ? ““ Negant D>ana Sanctius, Burghaber, tetepun. apud Croix *, qui probabile putat; quia le­ ges positivae attendunt tantum ad ca quae communiter contingunt. Sed probabilius Bosco affirmat teneri. — Vide dicenda Lib. III, n. 270 et 1012, v. Dubium fit. 133 « 4“. Infantibus, non baptizatis et per« peluo amentibus licite dantur carnes « diebus velitis, et imponuntur opera ser« vilia festis; non tamen ebriis, cum legi « maneant subjecti; uti nec licite irritan- tur amentes ad blasphemandum, laeden« dum, etc., eo quod talis actio tribueretur < principali agenti, qui alterius opera ute« retur quasi instrumento. — Vide Lay· • mann a, Bonacina 4 et Sanchez 5 ». Inbntea. non bapeidti, amen­ tet. DUBIUM II. An Peregrini teneantur legibus sui domicilii, dum ab eo absunt. 156. An peregrinus teneatur ad leges loci ubi est. — 157 An teneatur ad leges patriae. Deinde ponuntur resolutiones plurium casuum — 158. An peregrini possint dispen­ sari ab episcopo loci in legibus ct in votis. 156. - « Suppono Γ. Praeceptum aliud . . i ·«· k. « esse locale, quod scilicet certo tantum “*'■ « in loco, urbe, v. gr. vel parochia obligat; «aliud universale, seu juris communis, « quod totam fere Ecclesiam obligat. * Suppono II". Peregrinos proprie dici « eos, qui aliquo veniunt animo non ma· «nendi, sed tantum subsistendi per ali« quot dies, vel ad summum per minorem « anni partem, ut mercatores, viatores; non « autem studiosi, neque ancillae, quae ve« niunt ad serviendum. . .P"on(:” «Respondeo, non obligari. Ita Navarr>iurpnie « rus, Sanchez, Lessius e. — Ratio, quia ‘'r'° Ι'Λ·’1’ «praecepta localia per se et directe re· «spiciunt territorium, eique sunt affixa; « atque adeo non obligant nisi existentes « intra illud. Lex enim ita fertur; v. gr. PraeceCtQfU lOCA* anner- ’ Lib. 3, part. 1, n. 615. - Joan. Sanet., dup. 51. n. 31, i. f. · ΗαπζΛαδ., Centur. 2, o». 34. — ■ Lib. L n. 676. — · Lib. 1, tr. 4, cap. 10. n. 3. — 4 Diip. 1, de Legib., festum illud tali loco celebretur: ideoque hic valet illud: Sifueris Romae, etc. — Addit Laymann 7, praeceptum locale expirare etiam intra proprium territo· rium in loco exempto, quod is aequiparetur loco sito extra territorium ». Hic refert ante omnia distinguere do­ micilium a quasi-domicilio. Verum domicilium acquirit, qui habitat Requisita alicubi, animo ibi perpetuo manendi; ut himdutn,ct communiter docent Bonacina ·, Roncnglia 9 ct Salmant. 10 cum Palao, Trullencho, Dicastillo, et alii p.issim, ex jure civili u. — Is autem censetur hujusmodi animum habere, qui habitat alicubi per decennium, non significata voluntate rece­ dendi; vel qui majorem partem bonorum eo asportaverit, aut domum emerit aut « « < « < « de Legib., qu. I, punct. 6. n 3*>. — · Tr. 3, de Legib., Aiiiur., Man., cap. 13, η. 5. ven. Infer tnr 3. · Sanch., Decal., lib. 1, cap. 12. n. 26. — · Lib. 4, cap. 2, dub 8. - ’ Lib. 1. tr. 4, cap. 11. n 5. — · Di«p. 1, qu. 3, cap. L qua er. 3, reap. 1. — · Tr. 8. de Ordine, cap. 4, n. 48 - Palant, tr. 27, disp. un., punct. 15, n. 3. - Trntl., Decal., lib. 3, cap. 1, dub. 3, n. 9. · DicaU., tr. 6, de Sacr. Ord., di*p. un., dub. 16. η. 222. — u L. St natorrs 2, C. ubi senatores, et L. Hatrrs ab tens 19, $ 1 et 2, IT. de judic. septennio, sed aliquos assignare decimum an­ num cum dimidio in masculo; et undecimum et dimidium < et ultra aliquantulum » in fe­ minis. D Diana, part. 10, tr. 12, rcsol. 37, hanc sententiam «esse satis probabilem » asserit; sed, ut ipse S. Alphonsus, fatetur contrariam «esse probabiliorem et securiorem ». Quod non advertit Croix. Bomo, dc Sacrant. Poenit., disp. 7, sect. 6, tt. 40 ct seqq., affirmat quidem ad con­ fessionem teneri; an vero ad celeras leges etiam teneamur, non decernit; imo propendere vi­ detur in sententiam negativam; affert enim Sanctii opinionem, scii, pueros, si ante septen­ nium ad rationis usum pervenerint, ad nullas ecclesiasticas leges teneri ; de quo Bosco, ft. 40, dicit tantum: · Sed hoc ego non facile admi­ sero in lege ecclesiastica singulis annis œnfitendi ». qu. 1, punct. 6. n. 3, 5 ct 6. — * DecaL, lib. 1, cap. 12. n. 9, I I ct 16. 134 LIB. L - TRACT. II. DE LEGIBUS. aedificaverit, ut habetur in bulla Specu­ latores (relata Lib. VI, n. 770, ad n. 5) ; vel qui saltem expressis verbis (ut addunt Salmant. ') voluntatem ibi perpetuo ma­ nendi expresse significaverit. μ âVmlo autcm ncquirit quasi-domicilium, bum qui manet in aliquo loco per majorem anni partem, ut dicunt Silvester9 et Sanchez3; vel qui ibi moratur per aliquod notabile tempus cum animo ibi manendi majori parte anni °·', ut recte ajunt Roncaglia 4, Laymann b> cum Navarro b>, et Benedi­ ctus XIV*', utque eruitur ex jure civili*·'. — His positis: Dubitatur Γ. An, ut quis teneatur le­ gibus loci ubi est, requiratur ut ibi ve­ rum domicilium contraxerit? Affirmant Glossa l, et alii apud Sanrequirunt chez ·; quia advena (ut ajunt) donec non om num. aCqUjrat vcrum domicilium, saltem per animum ibi perpetuo manendi, non iit Ad obiifandum -Hit 1 Tr. β, de Ordine, cap. 4, n. 49. — ’ V. Domicilium, n. 2. - > De Matrim., lib. 3, diip. 18. n 9. — ‘ Tr. 3. dc qu. 3, cap. 1, quaer. 3, rc, Rosella c>, etc. Ratio, quia tales peregrini jam subjiciuntur juris­ dictioni superiorum illius loci: ergo etiam legibus tenentur; et tenentur a prima die, qua illuc perveniunt animo habitandi per majorem anni partem, ut recte notat Sanchez 11 cum Silvestro, Paludano, Ro­ sella, etc. Dubitatur 2Λ Ah, si quis in aliquo loco ad breve tempus moretur, teneatur leges illius servare? Prima sententia affirmat: et hanc te- Brcticor nent Pontius,a, Suarez,3, Salas u, Tapia 1 \ ^^7« et Covarruvias, Gordon, Henriquez d>, etc. lenenlur‘ apud Salmant.,e, et alii plures apud San· di«p. 18, num. 9. · Silvcsl., v. Jejunium, n.7, qooer. 2. · Paludan., in 4, dist. 15, qu. 4, art. 3, conci. I (n. 24). · Rotella, v. Je/uuium, n. 16. — ” De Mairim. Iib. 5. cap. 7. n. 6. “ Dc l.cgib.. lib. 3, cap. 33, n. 3; de Rcllf.. tr. 2. lib. 2, cap. 14, n. 7 et *cq. — ’* Dc Legib., dhp. il, Laymann utique auctores istos allegat pro sententia quae requirit quasi domicilium, sed uti nota praecedenti animadvertimus, ipse negat ad quasi-domicilium requiri majorem anni partem; et re quidem vera, S. Antoni nus, part. 2, tit 6, cap. 2, § 2; Paludatius, in 4, dist. 15, qu. 4, art. 3, conci. / (n. 24); Silvester, v. Jejunium, n 7,qu. 2; Rosella, v Jejunium, n. 16, hoc tantum asserunt, nempe: alienigenas, si ad aliquem locum se contulerint, animo ibi commorandi, cx tunc li­ gari legibus illius loci ; secus vero esse, secluso scandalo, si transeant solum per illam terram. Henriquez, quamvis hic a Salmant ci­ tetur , non Limen videtur sibi salis constare, CAP. 11. - DE SUBJECTO CUI DATUR PRAECEPTUM. - DUB. 11. chez ’, qui vocat valde probabilem, sicut etiam putant Salmant.9· — Probant 1’ex jure canonico3, ubi refertur illud celebre D. Ambrosii: Cum Romam venio, jejuno sabbato; cum Mediolani sum, non jejuno. Sic etiam tu, ad quam forte ecclesiam ve­ neris, ejus morem serva; si cuiquam non vis esse scandalo, nec quemquam tibi. — Probant T ratione. Tum quia, qui sentit commodum, debet sentire et incommo­ dum; sicut enim talis advena deobligatur legibus patriae a qua abest; ita aequum est, eum obligari legibus loci ubi mora­ tur; et hoc modo advena vere fit subditus superioris loci, quamvis brevi ibi sit. Tum quia expedit ad pacem publicam servan­ dam ct ad scandalum vitandum, ut omnes servent leges loci ubi reperiuntur; uti colligitur ex relata doctrina D. Ambrosii. Et saltem ratione dicti scandali vitandi, ut ait Suarez, episcopus loci jurisdictionem habet in peregrinos; eadem enim jurisdi­ ctio, quae ipsi competit super oves suas, ut eas bene regere possit, competit etiam super advenas, ne scandalum ovibus praebeant, leges loci non servando. — Plures alias rationes pro hac sententia adducit Suarez. Fatentur tamen auctores citati, non satis esse solum transitum, ad hanc obli­ gationem contrahendam. Etenim (apud 1 Dc M.itrim., lib. 3, disp. 18, n. 4 ; DecaL, lib. I, cap. 12, n. 37. — · Tr. 11, dc Lcgib., cap. 3. n. 58. — · Can. Ilia auUm !/. dist. 12. (Cfr. ap. Migne, Patrol, lat., tom. 33. EpUt. S. Augustini 54 (a/. 116). ad Januar., n. 3. - Suar., de Kclig., tr. 2, lib. 2, cap. 14. n 11 et *eq. · Suar., loc. cit. — * Decal., lib. 1, cap. 12. n. 37. · Emman. Sa, v. Jcju- lib. 7, cap. 13, n. 8. Iit. n; hb. 9, cap. 25, n. 2, Iit. r et s\ <4 Suarez, de Relig., tr. 2, lib. 2, cap. 14, n. 8, priorem distinctionis partem revera tenet; de altera vero parte, sic n. 24, loqui­ tur: < Si obligatio sit praecepti negativi, haec semper urget pro rata temporis, quo durat praesentia in tali loco, quia praeceptum aequa» Ii proportione obligat pro toto tempore et pro qualibet parte ejus. Si vero obligatio sil prae­ cepti affirmativi, ncccssc est ut quis sit in loco saltem pro toto illo tempore, quod ad implen­ dum actum praeceptum per se conceditur, quia alias praeceptum non obligat talem per­ sonam / Bonaci na utique tenet hanc opinionem, dFp. /, de Legib., qu. 1, punct. 6, n. .76 et 48, sed n. 36 hanc conditionem (sicut et ipse 135 Sanchez4) Emmanuel Sa dicit teneri pere­ grinum, si maneat illa die qua pervenit; Leonardos, si integra die; Sayrus, si illuc accedat multo spatio ante prandium, et tota die ibi quiescat. — Sed melius vide­ tur distinguere Suarez % dicens, quod si quis venit ad locum destinatum ut termi­ num viae, tenetur ejus legibus, licet pa­ rum ibi adsit. Secus, si ibi sit in via, sive per transitum ad alium locum; tunc enim, si praeceptum est affirmativum, puta au­ diendi sacrum, non tenetur: quia tale praeceptum obligat existentes, quales non sunt itinérantes; tenetur vero, si praece­ ptum sit negativum, nempe abstinendi a carnibus vel ab opere servili, etiamsi ibi moretur ad horam: quia praeceptum ne­ gativum, cum obliget pro semper, habet tractum successivum per totum diem. Haec sententia est satis probabilis. — Sed probabilior videtur secunda , quae dicit, advenam non teneri legibus loci ubi non moratur, nec intendit morari per ma­ jorem anni partem. Hanc tenent Sanchez* cum pluribus aliis, Bonacina/J, S. Anto­ ninus <4 Azor «4 Toletus <>, Laymann *1 cum Silvestro Angles et Medina < ; item Sayrus Diana, Granado, et alii apud Sal­ mant.6, qui hanc non minus probabilem vo­ cant. — Ratio, tum quia leges non obligant nisi subditos, quales non sunt peregrini: Probabt bo* requiri · lar quiildomicilium. ■ I' I lib. 4, cap. 2, n. 51. - Sayr., Clav. reg., hb. 7, cap. 3, η. 11. — · De Matrim.. lib. 3, rtium, η. I. · Leonard. Lristus, di»p. 18. n. 6, DecaL. lib. 1, cap. 12. n. 38. * Diana, part. 1, tr. 9, rcwl. 2; et tr. 10, rtsol. 13 et 15. - Grau., in 1—2·*, controv. 7, tr. 3. dhp. 6, n. 23 et 25. — · Tr- 11, de Legib., cap. 3, n. 58 Sanchez) apponit: « Modo eaedem leges non adsint in loco sui domicilii». S. Antoninus, part. 2, tit. 6, cap. 2, %2; Azor, part. /, lib. 5, cap. 11, qu. 3; Toletus» lib. 6, cap. 5, i.f; Laymann, loc. cit., n. 4; Silvester, v. Jejunium, n. 7, qu. 2; Angles, Flor., de Jejunio, qu. 4, diff. 2, conci. 1, append. I; Joannes Medina, Cod. de Jejunio, qu. ΙΟ, η. /, et Hartholomaeus Medina (Uterque enim citatur a Laymann), in lani 2af, qu. 96, ari. 5, vers. Dubitatur praeterea; Sayrus, Clav. rcg., lib. 3, cap. 4, n. 15, cum hac se­ cunda sententia in eo conveniunt, quod ne­ gant salis esse merum transitum, et requirunt commorationem, intentione saltem, in aliquo loco, ut advenae teneantur legibus illius loci; non tamen requirunt ut quis commoretur ibidem per majorem anni partem. f »· jji fflSJi! LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. cum ipsi, ob brevem illam moram minime subjiciantur jurisdictioni superioris loci, ut habetur ex jure civili1; tum quia non dicitur moraliter commorari in aliquo loco, qui ibi non manet, nec animum ma­ nendi habet per majorem partem anni. — Ad textum autem D. Ambrosii respon­ detur Γ illum procedere tantum, ubi vi­ tandum est scandalum. Respondetur 2’. S. Doctorem loqui ibi de lege communi servandi jejunii, quod Mediolani non ser­ vatur in primis quatuor diebus quadra­ gesimae. Sed lex communis utique ser­ vanda est a peregrinis, quando absunt a patria, ubi lex illa non servatur; ut ex communi sententia docent Suarezs, et Laymann 3 cum Medina et Henriquez. Quamvis tamen Laymann4 improbet opsitam Sanchezii, qui ait, cives mox in pa­ triam redituros, per fictionem juris pro praesentibus haberi *Λ LtmiuuoLimitatur vero haec secunda sententia: r' «rt . . .. , l in legibus de jure communi, vel circa solemnitates contractuum, aut circa com­ moda ipsius loci, v. gr. de non extrahendo triticum, arma, etc. — 2e. Limitatur, si eaedem leges vigeant in patria peregrini; licet Sanchez cum Diana 0 huic contra­ dicat. — 3". Limitatur, si peregrinus ibi delinquat contra jus commune; tunc enim ’ L, 7/azrrs abum, S Proinde, (T. de Judicii*. - 1 De Relig., tr. 2. Hb. 2, cap. 14, n.27. — · Lib. I, tr. 4, cap. 12 n. 3, Barthel. Medina, In 1·* 2”, qu. ^6, art. 5. ver». Dubilahir praeterea. · Htnriq,, Hb. 7, de Indulg., cap 13, n. 8. Cfr. lib 9, cap. 25, n 2, Ult. », in comment. — 4 Lib. I, tr. 4. cap. 12, n. 3. L f. — · Cap. Licet 20, de foro compe tent. — · Tr. Il, de Legib., cap. 3. n. 59 cl (O. — 1 DecaL, lib. I, cap. 12, n.21, 23. Jo, 33, 39. — · Cap. Ut animarum 2. de cotMliluU. in 6’ — · Tr. Il, de Legib., cap. 1. n. 62. Palau», tr. 3, dup I. punct. 24, $ 5, η. I. - Aras.. lib. 4, cap. 2, dub. 8 — * Tr. H, de Legib., cap 3. n. 62. · Palau», loc. cil., punct. 21, | 5, n. 4 - Bonae., di«p. 1. de Legib.. qu. 1, punct. 6, a. 64. - Satteh., de Matrim., lib. 3, di»p. 18, n. 29, Dead., lib. I. cap. 12. n. 36. Palau», tr. 3, disp. 1. Eam Sanchczii sententiam, de Matrim., lib, 3, disp, 18, h. 7, quam Laymann non omnino improbabilem putat, ipse Sanchez, Decal., lib 1, cap. 12, n. 39, rejicit, ct affir­ mat sibi « prorsus » placere contrariam, sci­ licet: legem communem a peregrinis obser­ vandam esse, quando absunt a patria, ubi lex illa non servatur. In quo consentit cum S. Al­ phonso. Diana, part. 1, tr. 9, rcsol. 18, vocat pro­ babilem sententiam Joannis Sanchez; unde ipse Sanchez, Select., disp. 54, h. 31, scripsit: fit subditus ratione delicti6. Vide» Sal­ mant. ° et Sanchez’. 157. - Noh tenentur autem absentes ait leges patriae, ut communissimum est ex jure canonico8: etiamsi lex sit de jure communi, quando peregrinus est in loco ubi illa abrogata est. Salmant.’ cum Palao, Lessio, etc. — Et hoc, etiamsi discederet a patria ad eximendum se a lege. Salmant.10 cum Palao, Bonacina, Sanchez, etc. (Hinc docet Palaus cum Basilio posse pere­ grinum, qui nolit confiteri peccata reser­ vata proprio parocho, alio discedere, ut ab alio absolvatur ; quia tunc utitur jure suo. Sed de hoc vide dicenda de Poenit., Lib. VI, n. 589). — Et hoc etiam valet, si ille maneat in sua patria, sed in loco exempto; ut tenent Silmant. “ cum Lay­ mann, Bonacina, Palao, Salas, Diana, Tapia. An vero pro locis exemptis intelligantur etiam conventus regularium? — Ne­ gant Suarez, Coninck, apud Salmant. sed dicunt, intelligi tantum oppida et ecclesias intra dioecesim, alienae tamen jurisdictioni subjectas. Sed affirmant Sal­ mant. 13 cum Avila, Henriquez, Sayro, Can­ dido et Diana. Et id confirmant14: quia tam loca, quam personas Tridentinum exemptas appellat ·*. Et valde probabile punct. 24,15, n. 4,i. f. — “ Tr. 11, de Legib., cap, 3, n. 61. · Laym., lib. 1. tr. 4, cap. 11, n. 5. · Bonae., dhp. 1, de Legib., qu. I, punct. 6, num. 66. · Palau». tr. 3, di*p. I, punct, 24, § 5, n. 29. Sala», de Legib., disp. 14, sect. 5. n. 85. · Diana, part. I, tr. 10, resol. 14, v. f. · Tapia, lib. 4, qu. 16, art. 2, n. 2. - Suar., de Censor.· diep. 5. ■»cct. 4, n. 6. · ConineU, disp. 13. de Ccnsur., n. 63. — w Tr. 10, de Censor., cap. 1, n. 113. — ° Loc cit., n. 14. · Avila, part. 2, cap. 3, disp. 2, dub. 5. Htnriq., lib. 13, cap. 26, η. 2. · Sayr., de Ccnsur., hb. 1, cap. 6, η. 40. . Candid , disquisit. 22. art. 26, dub. 3. Dico d-, · Diana, part. 5, tract. 9. resol. 37, v. f. — ·· Tract. II. de Legib., capit. 3, num. 64, I. f. — “ Sc**. II, de Reform., cap. 5, in fine. « Favet nostrae sententiae Diana>. Sed Diana ipse tenet limitationem quam S. Alphonsus hic inducit. D Salmant., loc. cit.; et Sanchez, i/. 23, exci­ piunt etiam vagos, quos affirmant teneri le­ gibus loci in quo degunt. 157 - ■ Basilius Pontius, de Matr., lib. 5, cap 9, n 6, non de casibus reservatis in specie, sed de confessione in universum loqui­ tur « Etiam si quis animo solum confitendi illi parocho falienol eo accedat, et a sua do­ micilii parochia discedat, illi», licet alteri con­ At*e*ia non tem* (ur kpt-, paUut. N’cc cm morantciii loco cite pto. Monet* ru tant t xcmpu. CAP. II. - DE SUBJECTO CUI DATUR PRAECEPTUM. - DUB. II. est. Vide etiam Lib. VII, dc Censuris, u. 24. Cobmcu ■*· ■ secundum illud incola, existons in suo loco ubi jejunatur, vel in alio ubi non jejunatur, et ipse obligatus vel liberatus censeatur: quan­ doquidem in moralibus receptum est, ut quod majus ac potius est, trahat ad se id quod mi­ nus est ». Quidquid dicant Salmant, ji. 68, Sua­ rez de hoc casu non loquitur, hb. 3, cap. 32, u. 3. 'J Suarez vult quidem, de Rclig., tr 2, lib 2, cap. 15, n. 10, peregrinos, antequam exeant e proprio territorio, teneri v. g. audire sacrum, sed hanc sententiam ita limitat, u. 11: • Ut locum habeat, quando potest quis in eo casu, hora matutina missam audire, prius­ quam in aliud oppidum ad laborandum illo die discedat... At vero, si toto illo tempore missa ibi non diceretur, quam posset homo audire, exspectandum illi esset ibi usque ad meridiem pro missa audienda ; at durum vi­ detur hanc obligationem imponere». - fiteri, dum extra suam parochiam est ». Et Palaus loquitur de co qui vel propter casus reservatos, < vel alia causa · intendit alii con· fessario confiteri Sed S. Alphonsus limitat hanc opinionem, hb. 6, u. 589, quo remittit lectorem. b) Bonacina, disp. 1, dc Legib., qu. 1, puuet. 6, exemplum istud non affert, quidquid dicat Buscnbaum. <> Laymann, hb. 1, tr. 4, cap. 11, u 7, loquitur dc ιό qui mane discessurus est a loco ubi jejunium non servatur, ad redeundum eodem die in patriam, ubi servatur; item de eo qui noctu pervenit ad locum ubi non jeju­ natur; item dc eo qui pervenit ad locum ubi festum non adest, licet in patria sil festum; ct hos excusat a lege jejunii vel servandi festum quaedam opinio, quam Laymann ne­ gat esse omnino improbabilem ; sed ipse : • Ego vero, inquit, existimo in hoc casu ha­ bendam esse rationem temporis potions, ut qu. 1, punct. 6, n. 61, 63 cl 66. lib, 2, cap. 14, n. 29. — · Decal., lib. I, cap 12, n 28 ct 30. · wwn £os., hb. 4. cap. 2. n. 59. — · Deoii., hb. l,cap. 12, n. 33.— • Lib. 4, cap. 2, n. 57. - Zcss., loc ciu, n. 55. - Sattck., loc. dt., n. 31. — · Tr. 11, dc Legib., cap. 3, n. 70. — · Dc Matrim.» lib, 3. disp. 18, n. 21 ; Deed.. hb. 1. cap. 12. tu 32. · Λ’ικχίζ., Maa.» cap. 13, η. 5, i. f. * Lib. 1. tr. 4, cap. 11, n 5. « Noe tece τ ί Monae., diap. 1, de Legib., · Suar., dc Rclig., tr. 2, « nium ista die, cum illud jam violaverit, • ideoque servare non possit. Tenebitur « tamen domi ad abstinentiam a carnibus, « cum illa adhuc possit ibi servari, eo quod • sit dividua. — Vide Sanchez3, Lessium 4. • 5”. Si quis abiturus est loco ubi est • jejunium, sciatque certo perventurum « vesperi ad locum ubi non sit jejunium; « tunc, etsi non possit ibi vesci carnibus. « unde abit (cum ista abstinentia sit divi• dua), potest tamen ibi mane jentare et « meridie prandere; ut contra quosdam « docent Lessius et Sanchez, supra ». — [Et probabile putant Salmant.s cum Sua­ rez « 6". Probabile etiam est, et in con« scientia securum, quod docet Sanchez4, «contra Navarrum et SuarezS peregri« nos, antequam excedant proprio terri· « torio, non teneri implere praecepta quae « eos ibi deprehendunt, v. gr. non teneri « eum mane audire sacrum die festo, qui « ante prandium venturus sit alio, ubi non « sit (estum; quia, si mansisset in loco ubi « praeceptum obligabat, poterat differre « ad id tempus; quando autem pervenit «ad alium locum, desinit obligari. Nec « obstat, quod, praevidens impedimentum, « teneatur praevenire; quia id tunc tantum • verum est, quando, manente vi prae- ■m m · « Ex quibus resolves hos casus: « Γ. Si episcopus sub poena excom· municutionis vetet lusum aleae; non • obligantur clerici ludentes in loco ex« empto a jurisdictione episcopi. Bona« cina Laymann *. « 21. Si quis die jejunii aut festo sit in • loco alio, non sui territorii, aut exempto, « ubi tunc non est jejunium, aut festum; • potest ibi comedere, exercere servilia. « Laymann *>, Bonacina. « 3". Id etiam habet locum in praeceptis « juris communis, si in loco isto sint usu « abrogata, vel non recepta, vel habeatur « privilegium. Quare potes, v. gr. Medio• lani, primis quatuor diebus quadrage· « simae vesci carnibus, cum id ibi liceat. «— Item in Belgio, sabbatis intra Nati« vitatem et Purificationem, vesci carni* • bus. — Item in loco ubi Tridentinum « non est receptum, valide (etsi non licite) « inire matrimonium clandestinum. —Sua« rez, Sanchez *, Lessius. • 4'. Potest quis, discedens mane ex « oppido ubi non est jejunium, vesci car• nibus; etsi meridie rediturus sit domum, « ubi est jejunium. Nec tunc, ubi domum « venerit, tenebitur ad servandum jeju- 137 138 LIB. 1. - TRACT. II. DE LEGIBUS. « cepti, quis est impediendus: hic autem las h], ac Pontius cum Palao \ (Vide dicta « ab obligatione praecepti absolvitur ». «. 156, Dubii. 2, et dicenda Lib. IU, LimiMtio. [Ita etiam Salmant. 1 cum Palao, Tapia, n. 332, v. Ah autem). — Quamobrcm, Salas, etc. Secus tamen esset, si ibi unum sicut peregrinus tenetur ad leges loci illud sacrum diceretur: quia teneretur illius; ita aequum est ut gaudeat etiam audire, antequam discederet; non tenetur privilegiis. autem exspectare. Salmant. — « ConSecunda sententia prorsus opposita, Alit tt^. « traria tamen sententia, tanquam magis quam tenent Silvester, Abbas, Tabiena, • pia, suaderi potest, nisi quid obstet. Angelus apud Palaum ", item Paludanus, Medina, Ledesma, Hosticnsis *> apud Sua­ « Sanchez3 ». 158. - Hic magna quaestio occurrit rez ’, dicit quod peregrinus, quoadusque acquirat alicubi verum domicilium (id est disceptanda : Ah peregrini possint dispensari ab per animum perpetuo ibi manendi), nun­ episcopo loci iibi sunt, tam in legibus com· quam subditus est censendus ; et ideo munibus (puta, jejunii vel abstinentiae nec tenetur ad leges loci, nec potest di­ ab opere servili) quam in votis ct jura­ spensari in legibus communibus, neque in votis aut juramentis ab illius epi­ mentis? — Adsunt quatuor sententiae. jOxu»h apud Croix probabilemque merito pu- Palaum '°, afferunt quamdam declaratio­ lod tat Palaus ·, affirmat universe, tam pro nem S. C. Concilii, approbatam a Gre­ legibus, quam pro votis. — Ratio, quia gorio XIII, ubi dictum fuit, posse pere­ peregrinus per illum accessum, quamvis grinum recipere beneficium absolutionis unius diei, iit vere subditus superioris a peccatis in loco ubi est; sed non posse Sed Mazloci ubi reperitur; ut dicunt Suarez, Sa- dispensari ab episcopo illius * Tr. II. de Legib., cap.3, n. 67. - Pa/ans, tr. 3, dlfp. I, pu net. 24, i 5, n. 8. - Tapia, tom, 1, hb. 4, qu. 16, art. 2, n. 4. - Saltu, de Legib.. diip. 14, »cct. 5, n. 66. — · Tr. 11, de Legtb., cap. 3, n. 66. — · Decal., lib. 1. cap. 12, n. 32. — • Dc Matrim., lib. 9, cap. 4, n.7, — · Rc5ol. mor., part· I, rool. 64, n. 12. — · Tr. 3, di%p. 6, punct. 7. $ 2, n. 5. · 2, cap. 14, n. 10 et seqq. - Pani., dc Matrim , lib. 5, cap. 7, n. 15 ct 16. - ’ Tr. 3, di«p. I, Suar,, de Kelig., tr. 2, lib. pu net. 24, § 3, n. 12. · SiZre a., v. Domicilium, n. 2 .16· bat, in cap. Mdhu cpUcopus, n 4. dc paroch. · Tabictt,, Domicilium, v. f. Auget., v. Domicilium, v. t. — • Tr. 3, dhp. 6, punct. 7, § 2, n. 4. ■ Palud., in 4, dlit. 15, qa. 4. art. 3, conci. 1 (n. 24). Joan. Medina, Cod. dc Jejunio, qu. 10, η. i. ■ Martin. Ledesm., 2· 4··, qu. 17, Artic. 3, ver». Tertio dico. — · Dc Kelig., tract. 2, lih. 2, capit. 14, num. 2. · Farinae.. Decision, var. Rotae Rom. v. cum Declarat. Concil. Trident., part. 4, Dedar. Trident, ad Sew. 24 de Reform., capit, b. ■ Garcia, de Benet, part. Il, capit. 10, num. 139. — " Tr. 3, disp. 6, punct. 7, J 2. n. 7. CAP. II. - DE SUBJECTO CUI DATUR PRAECEPTUM. - DUB. 11. zolta Q dicit hanc declarationem non con­ stare authentice; saltem, ut infra videbi­ mus in quarta sententia, communiter illa non fuit recepta. Tanto magis, quia Henri­ quez 1 affert aliam diversam declaratio­ nem S. Pii V, ubi Pontifex declaravit episcopum loci bene posse dispensare in votis scholasticorum, Salmanticae com­ morantium. — Hanc secundam senten­ tiam etiam putat probabilem Palaus *. Attamen Suarez 3 improbabilem eam pu­ tat, quoad eximendum peregrinum a ser­ vandis legibus loci, si ibi maneat majori parte anni. Ahidhtm Tertia sententia, quam tenent Palaus4 ra"iou·. cum Navarro /> et Menochio qui plures alios refert, censet, peregrinum adhuc transeuntem bene posse dispensari ab or­ dinario loci, in legibus etiam communi­ bus: quia ipse, quoad leges, bene subdi­ tur jurisdictioni illius superioris; non au­ tem quoad vota ct juramenta: quia haec jurisdictio pendet a consuetudine et a conniventia episcoporum, quae non ha­ bentur pro hujusmodi dispensationibus, prout alias habentur pro absolutione pec­ catorum et censurarum eis annexarum. 139 Quarta sententia, communissima, ut ait Croix *, et communiter recepta, ut as- diiom »t» serunt Salmant. ·, cui subscribimus, tenet, 'r*o'mquC“ posse peregrinum dispensari ab episcopo loci, non solum in legibus, sed etiam in votis et juramentis: modo ibi sit animo permanendi per majorem anni partem. — Ratio, quia ex illa diuturna habitatione contrahitur quasi-domicilium, ut probant Abbas et Innocentius Quapropter tunc peregrinus dispensatur, non jam ra­ tione consuetudinis et conniventiae sui proprii superioris, sed ex propria aucto­ ritate ordinarii loci, cui peregrinus per illud quasi-domicilium tunc vere subdi­ tur. Ita Sanchez ’ cum Henriquez An­ gles, Aragon, etc., Lessius ·, Croix · cum Laymann, Salmant. ”, Sporer O cum Sua­ rez ft et Manuele apud Palaum Et idem sentit Sanchez ” cum Henri­ quez et Manuele, quoad dispensationem facultatum concessarum episcopis a Tridentino, in cap. Liceat *·. — Atque idem, quoad conferenda omnia sacramenta, prae­ ter Ordinem, ut dicunt etiam Croix cum Laymann, et Salmant. “ — Circa vero Matrimonium, vide Lib. VI, n. 109L 1 Lib. 14. cap. 18, n. 2, lit. r. — 1 Tr. 3. diip. 6, punct. 7, lib. 5, tr. 6, cap. 10, n. 5. — “ Tr. 11» de Lejib., cap. 3. $ 2. n. 5. — ■ Dc Rchg„ tr. 2, lib. 2. cnp. 14, n. 2, v. f. — • Tr. 3, disp. 6, punct. 7, $ 2, n. 5 et 6. — · Lib. 6, part. 3, n. 721. — * Tr. 11, de Legib., cap. 3, n. 66, — ’ Dc Matrim., n. fô. - Mauud Rodri*., Sutnm.. part. 1, cap. 56, η. 6. conci. 2. i. f. — 11 Tr. 3, disp. 6, ponet. 7, 2, n & — lib. 3, di*p. 23, n. 12, v. f. et n. 13. - An^ltt, Flor de Sa· cram. Pocnit., qu. 3. de Conte**.. art. 8. dilï. 4, dub. 1, Aragon, in 2·· 2*·, qu. 88, art. 12, conci b. — • Lib. 2. cap. 40. n. 121. - » Lib 6. part. X n. 721. - Laym., conci. 10. ” Dc Matrim., lib. 3, diip. 23. n. 12, ▼. i. - Hcnri^ . hb. 6, cnp. 14, n. 8. ΜλτιμΙ, Somm . part. I cnp. 56, n.6. i. f. — u Sca*. 21, dc Reform., cap. 6. * Ooir, lib. 6, part. 3, n. 721. · Laym., hb. 5, tr. 6. cap. 10. n. 5. — »· Tr. 11. dc Lcgib., cap. 3, n. 56. ---------------------------------------------------------- - ------------------------ -——— I58. - a) Croix, loco citato a S. Alphonso, id est, lib. 6, part. 3, n. 754, adducit Tanncrum ex Gobat, quasi faveat sententiae quae affirmat eum. qui tamquam peregri­ nus aut viator per aliquem locum transit, posse ibi matrimonio copulari a parocho loci. Quod profecto, imo et potion ratione, favet praesenti quaesito dc legum dispensatione ab episcopo loci. Sed Croix non satis accurate allegat Tannerum; loco enim citato a Gobat, cx quo, ut diximus, allegatio desumpta est, scilicet, torn. 4, disp. 8, qu. 3, dub 6, u 12!, Tanner scribit: «At si qui ex sua parochia ad alienam transeant, ibique coram ejus loci parocho, proprio neglecto, contrahant, matri­ monium sine controversia nullum est, si utro· bique concilium alioqui sil promulgatum ·. h> Salas id non semel indicat, de Legib., disp. 14, sect. 4, n. 41 ct seqq ; quin etiam inter objectiones quae contra suam senten­ tiam moventur, aliqua reperitur, u. //, quae negat hujusmodi forenses esse subditos supe- rioris loci in quo sunt; ergo, cum hacc sit objectio, videtur ipse contra tenere forenses esse vere subditos superioris illius. <4 Auctores quos ex Palao S. Alphonsus allegat, patrocinantur solum posteriori parti hujus sententiae, quod scilicet episcopus alicujus loci dispensare a volis non possit, cos qui illic verum domicilium non habent; quamvis Palaus eosdem allegat pro dispensatione tum a legibus tum a volis — Celeri vero ex Suarez citati, alteram pariem tenent, nempe alienige­ nas legibus loci ubi degunt non astringi, nisi animum habeant perpetuo ibi commorandi. Hosticnsis tamen, quem Suarez ex Archldiacono citat, videtur potius contrarium tenere in Sum., tit. de nbserv. jejunior, u. 5 ; sal­ tem non perspicue mentem suam explicat. •b Et hacc quidem resolutio apud Pallollim hahetur, v. Episcopus, 14, n. 51; · Imo episcopus 'ita ibi) potest absolvere in sacra­ mento Poenitentiae exteros commnrantcs in sua dioecesi, sed non dispensare in ensibus Auctor cap. 6, sess. 24, de Reform, contentis ·. Et rus, Cousit. 7, dc claudest. desponsat., n. 2: u. 52, subdit : « Amplia, etiamsi praefati exteri ei Mcnochius, Consil. 398, n. 32 ct 33. Abbas, in cap. Quod clerici, n. 5, dc extra suam dioeccsim delicium commiserint Ita Pontifex Gregorius XIII declaravit in du­ foro conipt t ; ct Innocentius IV, in cap. E\ bio sibi a S C. proposito ». — Altera vero de­ parte, n 1, de foro compct., dicunt solum ac­ claratio, huic contraria, quam affert Henri­ quiri quasi-domicilium cx assidua commora­ quez, non est generalis declaratio, sed privi­ tione in aliquo loco. Henriquez, lib. 6, cap 14, u 8, non legium speciale, episcopo Salmanlino conces­ sum, ut ex verbis S Alphonsi et clarius cx loquitur de votorum dispensatione, quidquid dical Sanchez ipso Henriquez colligere licet. 1 Sporer, in Supplcm. Decal., cap I, Mazzotta, tr. 1, disp. 4, qu. 1, cap. 3, quaer. 2, aperte significat sibi de hujus do u. 254, principium generale dumtaxat habet, vlaralionis authenticitate non constare, dum in quo fundatur haec sententia: quod nempe scribit: «Sequenda esset, si authentice con­ aliquis Jiat subditus episcopi loci, in quo staret de declaratione illa, facta consulto et quasi-domicilium acquirit ; et hoc acquiri cen setur, si habitare incipiat animo permanendi approbante Greg. XIII ·. Navarrus et Mcnochius apud Palaum saltem per majorem anni partem. f Suarez, lib. 2, dc diebusfest., cap. 14, u. 6 citantur, dumtaxat pro ratione cui haec sen­ tentia innititur, scilicet: non reputari alicujus et scq., ne verbum quidem de hac re facit,quid parochiam eam, in qua brevi et transeunter quid dicat Palaus; ct lib 6, de toto, cap. 11, ille commoratur. Quod plane habent Navar­ u. 11. videtur contrariae sententiae adhaerere 140 LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. DUBIUM in. CAP. IL - DK SUBJECTO CUI DATUR PRAECEPTUM. - DUB. IV. Teati ur lege com An Peregrini et Vagi teneantur praeceptis locorum in quibus morantur. Pmcrimn 159. - « Resp. Regulariter non tenentur 160. - < Dixi Γ. Regulariter: quia te- Limina, « praeceptis specialibus illorum locorum. < nentur quibusdam legibus, maxime qua- nM « Ita Laymann, Sanchez, Azor, Coninck ·), « rum violatio cederet in damnum et inju« Lessius Reginaldus Filliuccius ‘0; « riam illius loci, in quo morantur; ut « contra Navarrum, Suarez, Sà, etc. Et < etiam iis, quae sunt de contractibus • quoad vagos etiam » [ut cum Busen- « celebrandis. baum, tenent Lessius % Laymann, Say· « Unde resolves hos casus: rus, etc. apud Salmant. qui contra­ • Γ. Tales non tenentur audire misdicunt] « contra Bonacinam et &mchez. « sam, et possunt opera servilia exercere « — Ratio est, quia non potest dari ulla • die istic festo. Non tenentur jejunare, « ratio hujus obligationis, cum illi non « nec abstinere a carnibus, quando istic « sint subditi vel locis vel superioribus, « est jejunium, et domi suae non est. — « quorum tales leges fuerunt; ideoque sint « Intellige utrumque, secluso scandalo, « extra eorum jurisdictionem. — Nec ob- « propter quod episcopus loci punire pos« stat Γ cos nullis partialium locorum • set. Laymann 3. « statutis, sed solo jure communi teneri; « 2\ Peregrinis non licet frumenta « quia id non est absurdum. Nec 2" quod « evehere, vel vendere supra pretium ibi • vagi, ob delicta admissa, puniri possint : « statutum, noctu arma ferre, etc., si talia • hoc enim consuetudo recepit, ne scelera • ibi prohibita sunt. — Panormitanus <·), • maneant impunita ». « Reginaldus Sanchez 3. η. I et 7. - Santh., Dccal., lib. I, cap. 12. n. 38; de MAtrtm., lib. 3, dhp. 18, n. 6. · Laynt., lib. I, tr I, op. 12, Aior, part. 1« lib. 5, cap 11, qa. X · Atatir , Man., cap. 13, n.5; it rap 23, π. 120. Saar.,dc Relic., tr. 2. Iib.2, cap. 14; de Legib, lib. 3, cap. 33, η. X - Sd, v. Jrjuntuiu, η. I. · 159. Coninck, de Sacrant., qu. 74, art. 4, dub 3, u. Ill et 115, ita quidem te­ net. ut probabile, de peregrinis*, at η. 116, dc vagis disserens, dicit communem esse opi­ nionem, cos teneri legibus illius loci in quo hic ct nunc degunt, quia alias nulli legi subessent: «Quod probabile est, inquit, ob DD. auctoritatem. Sed ratio non urget, quia tales communibus saltem ecclesiasticis et civilibus legibus subessent ». *0 Lessius. lib. 4, cap. 2, dub. 7, u. 49, probabile quidem reputat, peregrinos non teneri legibus loci in quo degunt, camque sententiam intelligi posse ait, < non solum de peregrinis qui alibi fixum domicilium ha­ bent, sed etiam de vagis qui nusquam firmam sedem obtinent». At u. 50, contrarium ve­ rius sibi videri dicit, proindeque ejusmodi peregrinos obligari, dummodo ibi non sint, u. 51, per modum simplicis transitus. Reginaldus non satis sibi constat Etsi enim. lib. 13, n. 171, neget peregrinas ejus­ modi legibus teneri; ct probare videatur, u 172. sententiam quae ad easdem obligat vagos ; attamen, lib. 19, cap. 2, n. 21, dispu­ tans dc auditione sacri, vult peregrinum, si aliquo divertat per paucos dies, teneri ad ob- lib. 1, tr. 4, cap. 12, n. 7. · Sayr., Clav. rcg., lib. 3, cap. 4, n. 15. — 1 Tr. ll.de Legib., cap. 3. n.<0. i. t · Bonae., ditp.l,de Legib.,qu.l. punct.6, n.SI.-.SuwcA., Decal.,lib. I, cap. 12. n. 23; dc Matrim., lib. 3, diep. 18. n. 15. — · Lib. 1, tr. 4, cap. 12. n. 4 el6. — 1 Dccal., lib. 1, cap. 12, n. 36, i. f. Laym., servandum hujus loci festum, etiamsi per modum transitus ibi adsit, modo tamen tanto tempore manere statuerit, ut commode possit missam audire. Filliuccius, tr. 27, part. 1, n. 116, vult peregrinos teneri ad festa loci ad quem < per­ manentor per aliquod breve tempus » diver­ tunt; si vero transeunter tantum, probabiliter non teneri, u. 119; probabilius autem, n. 120, teneri ad abstinendum a servilibus, sed non ad audiendum sacrum, nisi sint in eo loco toto saltem tempore quod conceditur pro implendo hoc praecepto. Et loc. cit., pari. 2, u. 105, idem dicendum esse ait quoad jejunium, quod dixit dc festis. Denique loc. cit., part. 1, n. 105, ait < vagos obligari ad festa loci in quo con­ tingit eos morari ». Rationes vero, quas affert Filliuccius ad sua asserta confirmanda, gene­ rales sunt, et valent pro quibuscumque legibus. 160. - a) Panormitanus, in cap. A nobis 21. de seul cxcont., n. 7, in universum dumta­ xat scribit quod, si < statutum est aptum com­ prehendere subditos ct non subditos..., tunc etiam non subditi delinquentes in territorio ligantur ». a; Reginaldus, lib. 13, u. 171, scribit pe regrinum teneri legibus ct consuetudinibus « Dixi IIe. Praeceptis specialibus: quia • si domi tuae consuetudine derogatum « sit alicui praecepto juris communis, • et alio venias ubi illud viget, eodem « obligaberis. Ratio est, quia lex juris « communis est universalis, et obligat • omnes sine ordine ad locum — Lay« mann *. 141 « Unde r Ivitur hic casus: « Belga aliquis veniens Coloniam, v. • gr. tenetur istic, sabbatis inter Nativi« tatem Christi et Purificationem, absti« nere a carnibus; quia privilegium ejus « comedendi tunc carnes, non est perso« nale, sed locale: ideoque expirât extra « locum. — Laymann » *ri. DUBIUM IV. An Peregrini teneantur praeceptis juris communis, si non sunt in usu in loco ubi morantur. Non lentn· itr 1er e gttcraTi ibi iHogiu. 161. - « Resp. Non teneri. Ratio est, « quia tunc valet privilegium locale, quo « frui possunt omnes qui in loco moran« tur. Ita Sanchez Suarez, Laymann, etc. « Unde resolvuntur sequentes casus: « Γ. Si Germanus per Hispaniam trans« eat, potest sabbatis vesci intestinis ani« malium. Idem, si per Belgium aut Me« diolanum iter habeat, potest inter Na« tivitatem Christi et Purificationem in « Belgio sabbatis, Mediolani vero quatuor « primis diebus quadragesimae, carnibus « vesci. — Sanchez, Suarez, Bonacina ·. « 2°. Si quis ex dioecesi catholica, v. « gr. Hildesio, ubi vetus calendarium « adhuc est in usu, veniat in aliam, ubi « novum est receptum, v. gr. Monaste« rium ; potest, si ibi quadragesima prae« teriit, carnibus vesci: ut docet Sanchez 4, « Salas 5, Bonacina ·, Lessius T, qui tamen « contrariam sententiam suadet in praxi, « licet haec tuta sit, ut etiam docet Lay« mann. < Addidi: ex dioecesi catholica; quia < si catholicus veniat in terras haereti< eorum, ubi alii catholici non sunt, te« netur ibi servare novum calendarium, «ad vitandum scandalum, ct contem« ptum Ecclesiae catholicae. — Vide Lay« mann 8 ». 1 Lib. 1, tr. 4, cap. 12, η. X — · Dccal., lib. L op. 12, qu. 1, punct. 6, n. 61. — · Dccal., lib. I, cap. 12. a. 30. — • Dc Legib., disp. 14, sect. 5, n 69. — · Disp. I, de Legib., n. 28. Laym., Suar,, dc Rciiff·, tr. 2, lib. 2, cap. 14, n. 29. · loc. cit., cap. 11, n. 4. - Sauch., Dccal., lib. 1, cap. 12, n. 29 ct 30. · Suar., loc. cit. —1 Disp. 1, dc Legib., loci « ratione contractus, adeo ut faciens con­ tractum, teneatur facere secundum consue­ tudinem ct statuta loci in quo tunc versa­ tur » ; ct n. 172, transgrediendo leges loci illius, peccare « ratione damni quod infert tali transgressione». f ) Huc spectat quod S. O. declaravit dc Hi­ spanis, qui bulla Cruciatae ct induito quadragcsimali gaudent Proposito enim dubio: • Utrum christifidclcs bulla Cruciatae et in- lib. I, tr. 4, cap. 11 n. 8. — · Loc. du, n. 8. dulto quadragcsimali gaudentes, et iter extra limites Hispanicae ditionis agentes, carnibus vesci possint diebus vetitis, eodem modo ac si in Hispania degerent, etiamsi cibi esuria­ les non desint » ; Sacra Congregatio Sancti Officii, dic 22 Junii 1897, ad quaesitum re­ spondit: Negative. ft) Laymann, loc. cit., n. 3, exemplum istud non affert, sed alia huic similia; ct dat ratio­ nem quam adducit Busenbaum. ■P LIB. I. - TRACT. 11. DE LEGIBUS. CAPUT III. De Modo quo observanda sunt Praecepta. DUBIUM I. An debeant impleri ex caritate. po, Henriquez, « quia praecipitur, sed tantum ad mate· « Filliuccius b>. • 1* 2”, qu. !<·· art. 10. · S. Thwn., I· 2··. qu. 114, an. 4. corp, tt d 1 ÜUHch., Decal., lib 1, cap. 14, n. 1. * Siiar., « DecaL. lib. i, in I— 2·*, lib 12, de Menlo, cap. 9, num. 3. • De Bochar.. cap. II. n. 1. — · Lib. 1. Ir. 4. cap. 4. n.6. divp.Z? num. 23. — · Tr. 11, de Lecib., cap.2. η. 117 el 148. 163.-rtS Thomas» 2” çi/. 104, art. 3, ad 2, principium generale hujus asserti ha­ bet, dicens « Licet actus virtutis cadat sub praecepto, potest tamen aliquis implere actum - · lidcm, adlicct: Sanch., Decal., lib. 1, cap. 14. n. 2 et 3; Laym., lib. 5, ir. 6, cap. 15. n. 15; Lugo, de Poenit., dhp. 25. »ect. 3, n. 33. -’Tr.ll.de Lcgib., cap 2, n. 139.. Sanch., Decal.. lib. 1, cap. 13, n. 9. — ■ In 1— 2··. qu. 100. an. 9, 3ub. I, n. 5. . Hfnrtq., lib. 9. cap. 25, n. 6. virtutis, non attendens ad rationem prae­ cepti ». 6 lilliuccius. tr. .5, u. 211, negat utique teneri ad aliam missam audiendam cum qui, CAI’. III. - DE .MODO QUO OBSERVANDA SUNT PRAECEPTA. - DUB. III. « « • « «2. Is votum, juramentum et poenitentiam sacramentalcm vere implet, qui opera promissa vel injuncta excquitur, etsi non habeat intentionem implendi: modo tamen non applicet ca pro alia re. 143 « Ratio est, quia vota, etc. sunt leges quasi « particulares, quas homo sibi vel alteri «imponit; unde tantum obligant ad sub• stantiam actus. — Suarez e>, Azor, Les« sius <>, Laymann 1 ». DUBIUM Ill. An satisfaciat Praecepto qui, faciens opus, expresse intendit per illud non satisfacere. intteden» 164. - « Resp. Satisfacit. Ita Suarez, VaSftSaS « lentia, Vasquez3 et Lessius 8, contra Na°1· « varrum, Azor, etc.— Ratio est,quia prae« ccpta tantum obligant ad substantiam « operis injuncti: ergo, illa posita, non est • in potestate operantis ut non satisfaciat. « Nec refert Γ quod actus non ope· • renlur ultra intentionem agentis; quia « id intelligitur, quando est in potestate «operantis, v. gr. satisfacere, vel non. « Nec 2 quod, qui debet alteri centum, «non satisfaciat obligationi, si liberali « donatione det ducentos. Nec 3° quod « voto obligatus ad recitandum rosarium, • si recitet animo non implendi, non sa« tisfaciat. — Ratio est, quia hae et si« miles obligationes proveniunt ex volun« tate promittentis; qui, sicut ab initio de« bitorem se libere constituit, sic in debito • libere permanere potest: obligatio autem « parendi legi provenit ex voluntate le« gislatoris, ideoque non extenditur ultra « ejus intentionem et voluntatem, nempe, « ultra substantiam operis praecepti. Co« ninck 4. Vide Lessium * et Laymann ». I Et sic tenet sententia communissima cum Tournely’A Pontas, Suarez, Vasquez, Va­ lentia, Salmant., etc. Vide Lib. IV, n. 176, Àac>rt part. I, lib. 7, cap. 2, qaaer. 6. — ’ Lib. I, tr. 4, cap. 4, n. 7. - Suar., dc Relic·, tr. 4, lib. 4, cap. 26, n. 8. Valent., in 2·* 2··, diftp. 6. qu. 2. punct. 10, i. f. — · In 1- 2·'. qu 100. art. 9. dub. 1. n. 6. - » Lib. 2, cap. 37. n.W. Atonr., dc I lor. canon., cap. 16, n. 74; ct cap. 20, CAp. 4, n. 7. · PohAij, v. Officium Brrvtarii, ca*. IX · S«4jr.,de Relic.. <«■»4, Hb 4, cap. 26, n.8. - Vasq., in 1** >·, qu. ICO, art. 9, dub. 1, η. 5. Valent., in 2— disp. 6. qu. 2, punct. 10, i. f. · Salmant., tr. 16, de Hor. canon,, cap. 3, n. 24; ci. tr. IL de Lcgib», cap. 2. η. 143. Suar.. n 30. · A*>r, part 1, lib. 7. cap. 2. queer.6.— · De Sacram., qu. 83, n.3IO. — » Lib. 2, cap. 37, n. 60. · lib. 1 tr. 4, de Relie·»lr· Mb- 4, cap. 26, η. X Coninck, dc Sacram., qu. 83, n. SA - · Dc Euch., di»p. 22. n. 24. ignorans esse diem festum, libere sacro inter­ fuit; · sed (ita subdit) ad summum satis est velle satisfacere per priorem actum vel judi­ care se satisfecisse ». Unde non salis accurate citatur a Buscnbaum. <* ) Suarez, dc Rclig., tr. 4, lib. 4, cap. 26, n.ôvlm 3a"' part D. Thom., disp. S3, sect. 3, vers Circa posteriorem partcat, alia exempla huic similia habet ct concordat. — Lessius pa­ riter, lib. 2, cap. 37, n. 59, aliud exemplum habet ct principium generale cx quo colli­ gitur exemplum. 164. - <*) Contin. Tournely, part. 2, dc Rc­ lig., cap. 2, art. S,dc Offic. div., sect. 6, vers. Sed quaeres, post qu. 3, dc horis canonicis disserens, utramque opinionem affert, et ipse concludit: « Existimo Ie eum qui cum inten­ tione non satisfaciendi horas recitasset, tutius et melius facturum, non solum si voluntatem hanc retractet, sed etiam si de novo recitet, ut virtualiter promisisse videtur·. h Cardinalis de Lugo, de Euch.,disp. 22, n. 24, dc casu infra ponendo loquitur, scilicet dc auditione sacri. Dubit. aillent}. « Unde resolvuntur sequentes casus: « Γ. Sacerdos qui legit horas non ea « devotione qua voluit, ideoque proposuit, «ad satisfaciendum praecepto, repetere; « etsi deinde non repetat, satisfecit tamen « praecepto. — Suarez, Coninck, card, de « Lugo etc. « 2e. Audiens sacrum die festo, quod « scit esse ultimum (vel, si non sit ulti« mum, intendens non audire aliud), licet « intenderit non satisfacere, vere tamen « satisfecit praecepto de audienda missa; • etsi peccarit contra aliud praeceptum, « quo quis tenetur esse subditus legisla« tori. — Card, de Lugo · ». 144 LIB. L - TRACT. Π. DE LEGIBUS. DUBIUM IV. An ad impletlonem Praeceptorum requiratur intentio seu voluntas faciendi id quod praeceptum est Requiri* tur intentio ponendi ac­ tam praece 165. - « Resp. Quod sic. Ratio est, quia, «cum lex detur hominibus, non brutis, « ideoque humano modo sit implenda; hinc « impletio omnis praecepti, sive humani, « sive divini, debet esse actus humanus, « conjunctus cum libertate et voluntate « operantis, id est, ut velit sive intendat « facere hoc quod est praeceptum, v. gr. « audire sacrum, jejunare, etc. — Est com« munis. Vide Vasquez Suarez, Sanchez. < Unde resolvuntur hi casus: « Γ. Qui audivit sacrum dic festo ebrius, « dormiens, aut impos sui quomodocum« que, aut nescius quid aggrederetur aut « vellet facere, tenetur postea, compos sui • factus, audire aliud sacrum. — Suarez, « Sanchez, Salas * «T. Is qui audivit sacrum, jejunavit, « etc. prorsus violenter coactus, non sa­ tisfecit; non enim fuit actus humanus, defectu voluntarii. — Vasquez a>, Sua­ rez, Azor, Filliuccius a. « Dixi : prorsus violenter; quia, si fa­ mulus, v. gr. metu domini, aut puer metu magistri sacrum audiat (esto non sit auditunis si magister abesset) is, etsi perversa voluntate illa peccet, praecepto tamen satisfacit. Ratio est, quia metus non tollit libertatem. — Sanchez, Salas4, Laymann ft. « 3°. Recitans horas sola intentione le­ gendi vel addiscendi non satisfacit; uti nec ille, qui vadit ad sacrum tantum ut oculos pascat, cum alio colloquatur, vel expectet amicum. — Card, de Lugo®. < 4°. Nec satisfacit is qui tantum ficte confitetur v. gr., orat, etc. ; quia non ejus fictio, sed opus praeceptum est ». DUBIUM V. An duplici Praecepto, uno actu, vel diversis actibus eodem tempore, possit satisfieri. Uno actu plora im­ pleri potvint. 166. - « Resp. Γ. Uno actu diversa prae· « ccpta simul impleri possunt, nisi aliud « colligatur ex mente praecipientis. Pa« tet ex praxi quotidiana: qui enim obii· « gatur ad horas ratione ordinis et benc« fidi, satisfacit una recitatione. — San«chez1, Salas, Bonacina*. « Unde resolvuntur hi casus: « 1 \ Cum dominica ct festum incidunt «in eumdem diem, non teneris audire « duo sacra. « 2.· Votum et poenitentia in confes« sione injuncta plerumque non implcn« tur per actum alias debitum: quia haec « plerumque non est mens voventis, et « confessoris. Vide Suarez a>, Sanchez 9. < Dixi plerumque; quia subinde con- umiutia. « fessarii injungunt opus alias praece« ptum. • 3*. Qui alteri ex pluribus obligatio• nibus debet centum v. gr., non satisfa• cit, si semel dat centum: quia in debitis • In 1— 2“, qu. 100. art. 9, in explicat. doctrinae, n. 2 et X · Suar., de Relic., <*· *· IU*· 4. cap. 3X 6· - Saurh., Decal., lib. I, cap, 13, n 2. · Suar., tn 3— p.. di«p. W. •cct. 3. n. 10. - Sarttlt., Dccal., lib. i, cap. 13, n. 4. — · Dc Lcgib., dttp. *cct. 2. n. 32. · SmiIf., in 3 p., dup. 88, •cct. 3. η. X /iaor, p Suarez, dc Sacram. Pocmt., dis· put.38, sect. 6, it.5,qu\ loots a Busenbaum allegatur, disserit dc sacramentali poenitentia ct concordat ; sed dc RcHr., tr. 6, lib. d, cap. 7, h. /d, loq tiens dc volo, lutee scribit: < Si quis autem vovet audire missam m die festo, non CAI*. III. - DE MODO QUO OBSERVANDA SUNT PRAECEPTA. - DUB. VI. « justitiae attenditur aequalitas rei ad rem; • non potest autem unum centum aequale « esse debitis plurium centum. Unde in « his alia est intentio et mens se obligantis. « — Sanchez, Salas V. pi«hbu. · Resp. ΙΓ. Potest quis eodem tempore, ‘^“r'a'ïX «diversis actibus, duplici praecepto sa· · tisfacere, dummodo unum non impediat « alterum. Est communis. Et ratio est, quia « plerumque temporum diversitas non « praecipitur. — Suarez, Azor ’, Sanchez *. 145 « Unde resolves: « Γ. Potest quis eodem tempore au« dire missam in festo praeceptam, et si« mul legere horas, vel alias orationes « voto aliave ratione debitas. — Bona« cina ·. « 2*. Potest item, qui tenetur audire « duas missas, eas audire simul, imo etiam « tres, ut docent aliqui, dum simul in plu« ribus altaribus celebrantur. — Sanchez4, « Major4 ». DUBIUM VI. An, qui uno actu violat plura Praecepta, committat plura peccata. piinti 167. - « Resp. Si violet praecepta, ma· Eqriecc· « terialiter tantum diversa, ita ut, licet «ώίίτΜ. · sint plurium legislatorum, habeant ta· « men motivum formale idem, et versen« tur cirai materiam eamdem numero • cum iisdem circumstantiis; unum tan« tum peccatum committit. Si vero prae« cepta sint formaliter diversa, ob motiva « proxima specie distincta, vel versentur • circa materiam numero diversam, com« mittet plura peccata: quia sunt obliga« tiones et malitiae diversae. — Ita San« chez ·, Vasquez7, Salas, card.de Lugo· ». [Vide dicenda Lib. V, n. 33]. « Unde resolvitur: « 1°. Qui non jejunavit die vigiliae, in« cidentis in quadragesimam, aut negle« xit sacrum festo incidente in domini« cam, unicum commisit peccatum, satis• que est confiteri de jejunio et sacro uno: « quia in his praeceptis, unica est ratio « formalis et motivum proximum, v. gr. ci'., n. 8. · Suar., de Sacram. Poeni'., di»p. 38, eecl. 6, n. 6. — 1 Part. 1, lib. 7, cap. 5, quaer. 3. — Sanch., loc. • Droit, lib. 1, cap. 14, η. II. — ■ Ditp. 1. de Lefib., qu. 1, panel. 9, n. 8. — « Decal., 11 b. 1, cap. 14, n. 12. — · In I. diit. 12, qu. 8, ver». CoM/ra hanc. — · De Matrim., lib. 9, dt*p, 15, n. 6. — ’ In !*· 2*·, qu. cap. 2 e' X Salas, intelligitur vovere aliam missam, praeter eam quam ex praecepto audire tenetur, nisi ex­ pressa intentione id determinet; quia cx vi talis materiae id non sequitur, quia de ratione missae non est, quod sit vel non sil praecepta». b) Salas, de Lcgib., disp. 9, sect. 2, n 33, hunc casum non habet, quidquid dicat Busen­ baum. S AlpNMvI, Optra tnaralia. — Tom. I. « in priore, maceratio carnis; in poste* riore, cultus Dei. — Laymann, Sanchez, « card, de Lugo ·. « 2’. Qui violat votum et juramentum, « vel votum et praeceptum Ecclesiae de « eadem re, duplicem malitiam committit; « ac proinde id in confessione explican« dum est: quia voti observatio praecipitur, « ut fides Deo debita servetur ; juramenti « autem, ne Deus vocetur in falsum testem: « et sic duae sunt hic rationes formales; « uti et sunt in omissione missae, quae « et propter festum, et ex injuncta poetli• tenlia audiri debet. — Card, de Lugo ‘°. « 3“. Si ligatus cum ligata adulteretur, « duplex peccatum injustitiae committit, « unum contra propriam uxorem, alte« rum contrn maritum adulterae: uti « etiam, si quis uno actu occidat plures, « sunt plura homicidia; quia in istis ma· « teria est numero diversa. — Laymann e>, « Sanchez, card, de Lugo " ». in 1“ 2*«, tr. 13. di»p. 3, sect. 2, nam. 9 «' »cqq. — · De Poeni'., disp. 16. n. 245 e' »cqq. hb. I. tr. 2. cap. 10, u. 4, sub U. · dc Matrtm., lib 9, diip. IS. n. 6. — · De Poeni'., dt»p. 16. n. 257. — " De Poeni'., diip. 16. n. 255. - Samh., de Matrtm.. lib. 9, diep. 15, n. 6. — 11 Dc Poeni'., ditp. 16, n. 256. 167. - a> Laymann, lib. 1, tr 2, cap. 10, h 3, (uti citat Busenbaum) non loquitur de actuali occisione plurium hominum, sed so­ lum ait: Eum qui propositum habet plures homines occidendi, unum numero peccatum admittere; «tenetur tamen (addit) multitudi­ nem hominum, quam occidere proposuit, in confessione explicare». io F 146 LIB. I. - TRACT. H. DE LEGIBUS. CAPUT IV. Quae excusent a transgressione Praecepti. DUBIUM I. An Ignorantia excuset. 168 Ah ignorantia invincibilis excuset. — 169. Ah ignorantia excuset a poena annexa legi. — 170. Dissertatio, in qua ostenditur, dari ignorantiam invincibilem in non­ nullis ad naturalem legem spectantibus. (Usque ad n. 175). Sola i£no••tk in ▼incibiH· eicuiat. 168. - « Resp. Si sit invincibilis, cxcu«sat; quia nemo peccat, nisi actu volun­ tario: hic autem cognitionem praesup« ponit. — Si autem sit vincibilis et cul« pabilis, non excusat; qualis est, cum « poteras et tenebaris scire aut discere, « et in mentem veniebat dubitare, nec stu« duisti intelligere. S. Augustinus, S. Tho« mas, Sanchez 1 et caeteri communiter, • contra Palaum a>. • Unde resolvitur: « Γ. Si quis die jejunii, nihil cogitans « de praecepto, coenet aut carnes come· « dat, non peccat. Similiter in aliis, ut si « occidas hominem, putans esse feram. — « Bonacina *. « 2*.Si in aliqua re tantum advertas ma· « litiam unjus generis, illam solam contra« his; ut v.gr., si quis cognoscat foeminam, « quam scit non esse suam, ignorat autem • esse consanguineam, is fornicationem « tantum vel adulterium committit, non « incestum. — Laymann Bonacina 1 ». 169. - Quaeritur inde: an ignorantia excuset a poena legi annexa? Respondetur ex Laymann 4, quod qui ignorat inculpabiliter legem, excusatura culpa ct ab illius poena. E converso, qui scit legem, sed ignorat poenam illi adne­ xam, minime excusatur a poena. Ita Lay­ mann cum communi. — Excipitur Γ. Si poena sit gravissima, excedens meritum criminis. 2\ Si sit censura ecclesiastica, quam ignorantes non incurrunt, nisi igno­ rantia sit crassa seu culpabilis; ut docet Laymann 5 cum communi. Et constat ex cap. 2, de constit., in 6n. Idem autem efficit ignorantia, quam oblivio legis. Laymann e. Ratio est, quia ad incurrendam censuram requiritur con­ tumacia, sive virtualis contemptus legis. - Vide Lib. VII, n. 47. Immo, si censura sit indicta praesu­ mentibus, sive temere, consulto, aut scien­ ter peccantibus; tunc excusat ignorantia etiam crassa, non autem affectata (quae adest, cum quis studiose negligit scire legem, ut liberius agat); quia haec scien­ tiae acquiparatur. — Ita Laymann 7 et alii; sed vide Lib. VII, n. 48. S. Ίμτμχ/., de Libero arbitr.. lib. 3, c*p. 19. S. Thom., 1· 7··, qu. 76. art. L — * Dead., lib. I, cap. 16, n. 9 et •eqq. — · Di«p. 2, de Peccat., qu. 8, punct. 3, n. 77 et 34. lib. 1» tr. 4, cap. 20, n. 6. — · Lib. 1, tr. 5, part. I, cap 5, 168. Palaus, quidquid dicat Buscnbaum, non est contra doctrinam ceterorum; quin immo idem tenet ac ceteri, scribens tr.2, disp. 1, punct. 15, n. 5 : · MihL. magis pro­ batur, ad ignorantiam vincibilem ct culpabi­ lem non sufficere te ex statu vel officio obli- gatum esse, nisi aliqua cognitio, dubitatio vel scrupulus sit de tali obligatione, quia usquedum talis dubitatio sit, voluntaria esse non potest illius advertendi omissio». Laymann, loc. cit., tr. 2, cap 4, n. 6, hoc silentio praetermittit Ic&orw v>Laa px tum, iKor Tit exta. Except* ne*. CAP. ÎV. - DUB. 1. - DISS. DE IGNORANTIA INVINCIBILI. 147 DISSERTATIO bi qua ostenditur, dari ignorantiam invincibilem in nonnullis ad naturalem legem spectantibus. 170. - Exploratae jam veritatis est, ignorat, negligens instrui, aut ob timorem invincibilem ignorantiam dari non posse ne deinceps teneatur eas observare, aut in rebus iis, quas homo scire potest et ob voluntariam negligentiam, ejus igno­ tenetur. Cum itaque quod scire tenetur rantia culpabilis semper erit, atque omnes ignorat, et ignorantiam versa vice studio errores quos tali negligentia deinde pa­ superare potest (ut verbis utar D. Tho­ traverit, omnes culpabiles erunt, etiamsi mae ‘), a culpa liberari neutiquam potest. in iis patrandis actualem eorum malitiae Quaenam vero nos scire tenemur, tradit advertentiam non habeat. Siquidem ad Angelicus ’, cujus haec sunt verba: Omnes hoc ut culpabiles sint, virtualis adver­ tenentur scire communiter ea quae sunt tentia satis est, seu interpretativa (ut alii fidei, et universalia juris praecepta ; sin­ loquuntur), quam initio habuit, cum pro­ guli autem, ea quae ad eorum statum vel prias obligationes scire neglexit; ut sa­ pienter et communiter docent Habert % officium spectant. iporari Eapropter, ubi de naturali jure sermo Collet, Continuator Toumely ·', Antoine · iroupia· fit, palam est, invincibilem ignorantiam aliique, divo Thoma duce, juxta quod su­ in primis ipsius principiis dari non posse ; perius praenotatum est, et pro eo, quod quo pacto sunt: Deus est colendus. Quod expressius idem S. Doctor ad hanc rem Xtc coe· tibi non vis, alteri ne feceris. — Ita etiam apposite dicit, ubi docet excusari non cliiioiei (■■edia- dicimus, neque immediatas ab ipsis eru­ posse judicem illum, qui in sententia fe­ tw. tas conclusiones, seu proxime praefatis renda errat, propterea quod leges igno­ prneipiis connexas et cohaerentes, invin­ rat, quas didicisse tenebatur. Dixi: communiter ; quia, licet alii multi cibiliter posse ignorari; quemadmodum Xtqae ea certe sunt decalogi praecepta. — Porro doctores, ut Silvius, Suarez, Gamacheus, que tant Fcvpni tu- insuper affirmamus, quod istiusmodi igno­ Ysambertus, videantur pro singulis pec­ rantia invincibilis ne in obligationibus catis actualem advertentiam postulare, quidem datur, quae ad proprium statum saltem quando cujusque peccati causa vel officium pertinent. Quandoquidem qui ponitur; tamen omnes, nemine discre­ cuipiam statui se mancipat, ex. gr. eccle­ pante, consentiunt, satis esse, ut culpa­ siastico vel religioso, vel qui aliquod mu­ biles futuri errores fiant, advertentiam nus suscipit obeundum, veluti judicis, me­ illam, quam initio habet homo, cum sta­ dici, confessarii, aut id genus munus aliud, tum quempiam assumit aut aliquod mu­ tenetur illius status aut officii obligatio­ nus suscipit, de obligatione sese peritum nes callere, vel in iis instrui; et qui eas reddendi, si peritus non sit, in iis quae 1{τ>οηή Btqtcvnt Itat tdri ebeni et pomat. 1 1· 2·*, qu. 76, art. 2, corp. — ■ Loc. dt. — * De Pec­ cat. , cap. 4, qu. 3, ver». Objiciti et vera. Dicti. · Süviu», ia 1·· 2*·. qu 76. art. 3, qu. 3, conci. 2. · Suar., de Censur.. diap. 4, »ect. 8, n. 1K · GumocJL. ia 1·“ 2·*, qu. 74. cap. 3. vera. Tertio objicitur. · Yiamb., in 1·· 2*. qu 74, diip. 5, art. 2. 170. - a) Quamvis dc virtuali aut interpre­ tativa advertentia non loquantur Habert et Collet, habent tamen doctrinam, quam ipsis tribuit S. Alphonsus; scribit enim Habert in tract, dc Actib. human., cap. 1 § 3, qu. 5: « Si quis... munus temere suscipiat, nec scien­ tiam ad illud exercendum necessariam com­ parare possit, ignorantia illius non censetur invincibilis». — Collet autem (qui fuit conti­ nuator Toumely) in suis Institution., dc Pec­ cat, part- 1, cap. 2, art. 2, sect. I, dicit : « Pec­ cant... mortaliter judices, advocati, confessarii, superiores, medici, opifices, etc, qui ex gravi, licet non omnium maxima, negligentia, scien­ tia sibi necessaria destituti sunt». b) & Thomas, dc Verit., qu. 17, de Con­ scient., art. 4, ad 3, loquitur de eo qui ex errore legem Dei transgreditur, cl ait: « In ipso errore peccatum erat, cum contingeret ex ignorantia ejus quod scire debebat » ; et in resp. ad 5, de reo qui ad judicium defer­ tur: < Apud judicem saecularem (inquit) non excusatur, qui ignorantiam juris quod scire debet allegat ». Adverten­ tia initio haNt* *ati» 148 LIB. L - TRACT. II. DE LEGIBUS. agere debet, et in quibus necessc est versari ratione muneris, et hoc non ob­ stante negligit: quia tunc in confuso sal­ tem errores praevidet, quos non informa­ tus et instructus admittere poterit, et cavere non curat. — Si vero quis in suo munere sufficienter antea curaverit in­ strui, et nihilominus in re quapiam erra­ verit, quae munus suum respiciat aut statum, non ob negligentiam, sed ob in­ vincibilem ignorantiam vel invincibilem inadvertentiam, ab omni prorsus culpa utique liber esset, ut mox docebimus. Certum igitur est, quod in primis juris naturalis principiis, aeque ac in proximis conclusionibus, et certis obligationibus proprii status, non datur invin­ cibilis ignorantia, quia lumine ipso na­ turae, talia omnibus nota sunt, praeterquam illis qui oculos claudunt ne ea videant. — Et de his nimirum loquitur D. Thomas Ad legem naturalem pertinent primo quidem quaedam praecepta communissima, quae sunt omnibus nota ; quaedam autem secundaria praecepta, ma­ gis propria, quae sunt quasi conclusiones propinquae principiis. Et affirmat utra­ git addiscere id per quod a peccato retra­ heretur. Talis enim negligcntia facit igno­ rantiam ipsam esse voluntariam ct pec­ catum, dummodo sit eorum quae quis scire tenetur et potest; et ideo talis igno­ rantia non totaliter excusat a peccato. Si vero sit talis ignorantia, quae omnino sit involuntaria, sive quia est invincibilis, sive quia est ejus quod quis scire non tenetur ; talis ignorantia omnino excusat a peccato. Affirmans itaque Angelicus: Si vero sit talis ignorantia, quae omnino sit involuntaria, sive quia est invincibi­ lis, sive quia est ejus quod quis scire non tenetur ; talis ignorantia omnino ex­ < cusat a peccato; sane ostendit, ignoran­ tiam adhuc eorum quae scire tenemur, posito quod sit invincibilis, a peccato ; quoniam, sicuti docet Pater Suarez: Natura ipsa et conscientia ita pulsat in actibus eo­ rum, ut non permittat inculpabiliter igno­ rari <0. 171. - Contra vero, unanimis theolo­ gorum sententia est, tum probabilistarum, tum antiprobabilistarum, in conclusioni­ bus mediatis et obscuris, seu remotis a principiis, utique dari et admitti debere ignorantiam invincibilem. — Ita docet s Thotxut. idem S. Thomas *, qui statuit dupliciter ignorantiam esse voluntariam et culpabi­ lem: vel directe, sicut cum aliquis studiose Cooduiione^ media* UMttlobacQ* rae ignora· ri poMunU consequenter, si nullum peccatum com­ mittere intenderet, nullum quidem com­ mitteret. Notetur attente: Scire non po­ test vel scire non tenetur; igitur etiam in casu quo quis scire tenetur praeceptum, si illud scire nequeat, ejus ignorantia est invincibilis, excusatque a culpa, prout in sua natura esset: sapienter advertente Joanne a S. Thoma 4, illa verba scire potest intelligi non remote, sed proxime et expedite, ita ut omissio debitae dili­ gentiae in veritate requirenda sit proprie volita: Illud axioma: Qui potest et tene­ tur, et non facit, peccat ; intelligi... de eo qui potest proxime et expedite, non remote vult nescire aliqua, ut liberius peccet; vel tantum et impedite, quia (ut supra dixi­ indirecte, sicut cum aliquis, propter labo­ mus) omissio, ut sit voluntaria, debet... rem vel propter alias occupationes ncgli- procedere ab ipsa voluntate. • !·>·, qu. Ή. art. 6, corp. · Suar., de Legib.. lib. 2. cap. 3, n. 7. — 11' 2*·, qu.76, Art. 3, corp. — · Quodhb. 8,> <) Quo distinctius S Thomae sententia co­ gnoscatur, dicendum est priora prindpia de­ leri non posse, nisi in particulari, propter aliquam passionem: secundaria vero bene posse deleri, vel propter malas persuasiones, ftrtic. 15, p. m. — · In 1·* 2··, qa. 6, ditp. 3, Artic. 3, num. %. vel propter pravas consuetudines ct habitus corruptos «O Suarez haec scribit de particularibus praeceptis, « quae vel per se nota sunt, vel facillime ex per se notis colliguntur ». CAP. IV. - DUB. I. - DISS. DE IGNORANTIA INVINCIBILI. S, Ao to· WK Hiberi. Duhamel. 149 Itidem D. Antoninus aperte monet, in catis Ubere, admissis oriantur, ac proinde conclusionibus remotis quidem dari igno­ voluntaria videantur, et in ea ratione rantiam invincibilem, sic inquiens 1 : Et si ignorantia sit poena peccati ' hinc tamen diceretur hic esse usuram, et usura est con­ tra decalogum. Respondetur...; sed hunc contractum esse usurarium, non est cla­ rum, cum sapientes contraria sibi invi­ cem in hujusmodi sentiant. Cum autem dicitur ignorantia juris naturalis non excusare, mtelligitur de his quae expresse, per se vel reductive, sunt contra jus na­ turale et divinum, ut contra fidem et prae­ cepta, per eludentes rationes, vel determi­ nationem Ecclesiae, vel... sententiam com­ munem doctorum; et non de his, quae per multa media, et non clara, probantur esse contra praecepta et articulos. Idem tuetur Habert, dicens3: Circa con­ clusiones remotiores juris naturalis, qua­ les sunt prohibitio usurae, uxorum plu­ ralitas, matrimonii indissolubilitas, etiam interveniente aliqua gravi causa, etc., po­ test esse ignorantia invincibilis ; quia non deducuntur ex primis principiis, nisi lon­ giori discursu. —- Et Gersonio 3, qui scri­ psit : Concors est sententia, nullam in his quae legis divinae sunt, cadere ignoran­ tiam invincibilem, respondet, id dici et affirmari quoad prima principia et prima­ rias conclusiones; secus vero, quoad re­ motiores conclusiones. Immo addit, quan­ doque adhuc ipsas primarias conclusiones, quibusdam in circumstantiis, invincibiliter ignorari posse; ex. gr., si quis sibi per­ suadeat, errore deceptus, quod teneatur mentiri ut proximum a morte vindicet. Joannes Baptista Duhamel non absimililer nos certiores facit4, sic scribens: Quod autem ex eo jure, necessario qui­ dem, sed non ita manifeste deducitur, ut forte simplex fornicatio aut polygamie et aha hujus generis, invincibiliter igno­ rari posse probabile videtur, adeo ut nulla vel levi suspicione... ea esse prohibita his in mentem venerit... Ac licet ea vitia ex pec­ • P«rt.2. Ut. I. cap. 11, § 28. — · Tr. de /\ctib. hum.. Cap. I, s 3, qu. 10. resp 2. — · De Vita spirit.. lect. I. non sequitur, ea esse omnino voluntaria, cum ex iis peccatis sequutura mala prae­ visa non fuerint. Pater Laurentius Bertis eamdem sen· Ben» tentiam, sic scribendo, defendit: Verissi­ mam tamen puto sententiam oppositam; et circa consequentias juris naturae re­ motissimas, censeo ignorantiam invinci­ bilem esse admittendam... Illam tenent omnes fere Aegidiani ac Thomistae necnon Silvius..., L’Herminier.~ aliique com­ muniter; cujus assertionis haec videtur ratio apertissima, quod conclusiones juris naturae remotiores deducuntur ex princi­ piis, longiori implexoque discursu, quem rudes quampltirimi... efformare nequa­ quam valent. Idque comprobat cum D. Thoma6, ubi dicit: Quaedam vero sunt, quae subtiliori consideratione rationis a sapientioribusjudicantur esse observanda: ct ista sic sunt de lege naturae, ut tamen indigeant disciplina, qua minores a sa­ pientibus instruantur. Quocirca concludit Pater Berti, rudem hominem, si in hoc negligens non sit, non esse condemnan­ dum. — Et ne peritum quidem esse dam­ nandum, subjungo, si ex ignorantia invin­ cibili operelur; quoniam nullus reperitur, doctissimus licet sit, qui judicare sciat de cunctis obscuris rebus ad jus naturale pertinentibus, juxta inconcussam verita­ tem; nam eadem veritas, ut ait D. Tho­ mas 7 non est omnibus aeque nota : Sed quantum ad proprias conclusiones ratio­ nis praeficae, nec est eadem veritas, seu rectitudo apud omnes; nec etiam apud quos est eadem, est aequaliter nota. Idem habet Pater Gonet ·, ubi loquens CooeL de praeceptis remotis a primis principiis, dicit: Potest dari dc illis ignorantia in­ vincibilis, et excusans a peccato. Et de eadem sententia loquens, ait contrariam Ditdplin., lib. 21, cap. 10. propot. 2, ver*. Irnttimam. coroll. 3. p. m. — 1 Theol. specui, ct prae!., tr. de Actlb. hum., lib. 2, di«* 3, cap. 5. vem Aii /«rw. — · Dc theol. — ·!*?”, qu. 100. art. I, corp. - Berti, loc. dt.. ver*. S. Ftomaf. — ’ 1·?*· qu. 94, art. 4, corp. — · Manual., tr. 6, cap. 3, $ 4. 171. In quanam editione sui Clypei id habeat Gonet, plane nescio; reperio enim in quadam antiquiori editione haec verba, Dis sert, de opin. probab., n. 258: « Certum ta­ men et indubitatum est apud theologos · dari ejusmodi ignorantiam In decima vero edi- ; h 150 LIB I. - TRACT. IL DE LEGIBUS. esse singularem, paucorum et improba­ omnibus adhaerent D. Anselmus O, Azo· bilem. rius, Suarez, Tapia, Prado, Vasquez, La­ Conet. Idem habet Petrus Collet *, Continua­ croix, Duvallius, Medina, Malderus et alii. tor Toumely, hisce verbis: Non datur Neque in aliam sententiam ivit doctis­ ignorantia invincibilis juris naturalis, simus praesul Julius Torni in suis notis quoad prima principia et proximas eo­ in Estium, ubi scripsit, ejusdem fuisse rum conclusiones ; datur vero, quoad con­ sententiaeCajetanum (quem perperam pro clusiones magis remotas. se stare facit Contensonius), cum hisce Antoine. idem quoque Pater Antoine *, dicens: conceptis terminis scripserit Gijetanus: Datur in aliquibus ignorantia invincibi­ lis circa quaedam praecepta particularia juris naturalis valde abstrusa, et remota a principiis: est communis sententia...; quia, cum aliqua praecepta sint valde abstrusa, et remota a primis principiis, a quibus sine longo ac difficili discursu de­ duci nequeunt, facile ignorari possunt in­ vincibiliter.—ΈΧ insuper refert, anno 1685, Hominem, facientem quantum in se est, in opinionum detectu a divina bonitate excusari, si veritatem non assequutus, a recta deflectat morum regula; non exi­ git, ait, Deus ab homine plus quam con­ ditio hominis habet ‘*h — Prorsus idem nuperrime scriptum reliquit archiepiscopus Parisiensis Beaumont, in sua pasto­ rali catechesi, cujus verba gallico ser­ mone conscripta, sic latine reddita affe­ runtur: Licet invincibiliter ignorari non dic 8 Augusti, Romae, inter varios articu­ los, tertium sequentem articulum fuisse damnatum: Nullam admittimus ignoran­ possint juris naturalis principia eorumtiam invincibilem juris naturae in ullo homine, dum hic et nunc contra jus na­ turae agit. Alii docto· Arrisit mihi fuse et distincte horum, quos retuli, auctorum referre verba, quia sunt antiprobabilistae. — Caeterum innu­ meri pene sunt alii, qui veluti certam eamdem vindicant sententiam; uti Sil­ vius, Sotus, Gamachaeus, Ysambertus% card. Aguirre, Wigandt, Cuniliati, Salmanticenses Scholastici et Morales; quibus ’ Intutution,, de actib. hum., cap. 1. an ic. L »ect 2, coocl. 4. — · De PeccaL. cap. 4, qu. 6. reap, 2. · Sihiitt, in 1— 2··, qu.76, an. 3. quaer. 2. So/μι. de Juxt. et Jure, lib. L qu. 4. ari. 4, conci. 2. · Gamach,, in 1·· 2-, qu. 'U, cap. 3, conci. 2. - Ajtnirrf, Theol. S. Anselmi, ir. L dtep. 5. nun.26. · Wi^andl. tr.6, exam. 2. n. 17. Cmm/Ζ/οΛ. tr. I, cap. 2, $ 3. n. 14. v. f. Salmant. Scholar., tr. 13. disp. 13. n 15. · Moral., tr. 11. cap. L n. et 27. Aior, pan. 1. lib. 1. cap. 13. quaer 1. · SMar.. de Lecib., lib. 2, cap. 8. que proximae conclusiones ; nihilominus tamen eorum obscuriores remotioresque consequentiae possunt esse, et saepe sunt invincibilis ignorantiae materia. Hoc pun­ ctum, cunctis in verbis, simul congregat celebriorum theologorum suffragia. 172. - Comprobatur autem, magisque firmatur nostra sententia a secunda pro­ positione, ab Alexandro VIII proscripta: Prêtait» ex dira -a th propou· tlonttai Tametsi detur ignorantia invincibilis ju­ ris naturae; haec, in statu naturae lapsae, n. 7. - Tafria, lib. 4. qu. 2, .irtic. 5, n. 3. Pratio, cap. 2, qu 12 n. 22 et «cqq. Vasq.. in 1·* 2··. dlap. 122, cnp. 2, ver» Tertium eM. · Croix, lib. 1, n. 720. Dmwi!.. in 1— 2”. de Peccati·», qu. 7. art. 3. v. f.. veri. Caeterum Opus Patutii titulum habet: La causa del probabtlismo richïamata ail·estime e nuovamcutc committi (h Jalsitù. — Opus vero cui titulus est Reguta morum, aucto­ rem habet Gabrielem Gcrberon, Ord. S. Be­ nedicti; scriptum quidem est hoc opus gallico idiomate, quod in Italicum vertit Bottari, et cui appendicem adjecit Micheli, e Cong. Ora torii Romani. Cfr. Feller, Dictionnaire histo­ rique, v. Gerberou;Melzi, Dizionario di Opere anonime e peeudoni me di scriltori italiani, v. Regolc de' costumt. Patutius, La ven. AV φκί tW giova, — · In pov 3 damaatA. — » 1· 2··, qu. 19, art. 6. - .1. rcr·. Ma come hanno e< vert /frgN/. mor., cap. 17 Dobbiamo adunque. 152 Lin. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. vini, praeterquam in pueris, furiosis et amentibus. Deinde sic concludit: Igno­ rantia juris naturalis nunquam illos ex­ cusat, qui cognitione et libero rationis usu operantur. Quae sane conclusio reprobat damnatque cujuscumque probabilis opi­ nionis usum, etiamsi probabilissima foret; omnesque ad amplectendum tutiorismum proscriptum adigit. Probat ipse potissimum intentum suum, affirmans nos teneri sequi veritatem, proplerca quod veritas est unica morum nor­ ma; et idcirco 1 ob eam rem multos con­ sarcinat simul Scripturae textus: Ego sum via, et veritas, ct vita (Joan, xiv, 6). — Viam Dei in veritate doces (Matth. xxn, 16). — Omnes viae tuae veritas (Ps. cxvin, 151). — Si... filii tui... ambulaverint coram me m veritate (III Reg. n, 4). — Ambulantes m veritate, sicut mandatum accepimus a Patre (II Joan. 4). — Gens justa, custo­ diens veritatem (Isai. xxvi, 2). — Qui... fa­ cit veritatem, venit ad lucem (Joan, hi, 21). — In veritate non stetit (Joan, vm, 44). tis, qui rectam rationem sequi putat, dum etiam ab ea deficit. — Idque totum con­ firmat D. Ί hornas, docens 3 objectum actus ratione mediante repraesentari voluntati; atque in quantum cadit sub ordine ratio­ nis, objectum illud causât in voluntate bo­ nitatem moralem. En ejus verba: Ad 3··”· dicendum, quod bonum per rationem re­ praesentatur voluntati ut objectum; ct in quantum cadit sub ordine rationis, perli­ net ad gemis moris, et causai bonitatem moralem in actu voluntatis; ratio enim principium est humanorum et moralium actuum, ut supra dictum est4; ubi idem S. Doctor docendo notat, voluntatis actus, bonos et malos dici, prout a ratione ma­ nifestantur: In actibus autem, bonum ct malum dicitur per comparationem ad ra­ tionem; quia, ut Dionysius dicit Bo­ num hominis est, secundum rationem esse; malum autem, quod est praeter rationem... Dicuntur autem aliqui actus humani vel morales, secundum quod sunt a ratione. Quocirca idem Angelicus Doctor 5 hu­ s«queru!um Verum enim vero, tanto poterat au- manam rationem statuit, tamquam proxi­ tio exhibet, ctor labori parcere ; nemo enim inficiatur, mam voluntatis nostrae regulam; dicens in operando teneri nos veritatem quae­ quod lex aeterna, licet sit prima regula, rere eamque sequi. At petere fas sit, quo­ nihilominus tamen est remota, et potius nam alio pacto possumus nos veritatem est ratio Dei quam nostra; Regula autem noscere, nisi ratione ducti? Dicendum igi­ voluntatis humanae est duplex: una pro­ tur, illam veritatem nobis esse sequendam pinqua et homogenea, scilicet ipsa huma ac amplectendam, quae a ratione exhi­ na ratio; alia vero est prima regula, sci­ betur, et praeter oculos veluti ponitur. — licet lex aeterna, quae est quasi ratio Dei. Hinc Petrus Collet * recte distinguit moSed nequaquam, inquit praefatus ano- Alh oNe ralitatem objectivam actus in se conside­ nymus auctor Regulae bonorum morum; ctio. rati, a moralitate formali agentis; docetquc, quando contra legem quis operatur, sem­ quando ex invincibili ignorantia quis ope­ per peccat, neque ratio sufficit ad excu­ ratur, contingere posse, ut non solum non sandum a peccato. Sic ipse Cap. XI | in peccet, sed insuper mereatur operando fine], ubi quod italice scribebat, sic nos juxta rationem quae recta videatur, licet fideliter latine reddimus: Non negatur ipsa revera supremae rationi repugnet. quod ratio debet esse regula proximior Sed quia (inquit Collet) repugnantia haec nostrarum actionum... At hoc intclligitur, aliquando involuntaria est, ut in iis qui... invincibili laborant ignorantia; ideo non semper imputatur ad culpam, sed ali­ quando ad meritum ob bonam fidem agen’ Op. dL cap. I. — * Contin. Tourn., de Act. hum., cap. 6, art. 1, »ect. 1. ob)ic. 2. i. (. — · I· 2··, qa. 19, S. Thomas aliquantulum mutavit sen­ tentiam S. Dionysii. Areopagita enim in suo opere De dMnis Nominibus, cap. 4, S 32, cum ipsa legi aeternae submittitur, etc. Sed non semper accidit quod ratio a lege Dei dirigatur, etc.; unde non solum dici non potest, rationem esse regulam nostrorum art. 1, ad X - · 1· Art. 6. 2'\ qu. IH. art. 5» — · 1· 2-, qu. 71. ita scripserat: · Daemoni malum est quod a bona mente deflexerit; animo, quod a ra­ tione ·. CAP. IV. - DUB. I. - DISS. DE IGNORANTIA INVINCIBILI morum,et in errorem labi non posse quemquant ipsam sequentem; sed etiam veritas est universis m scholis receptissima, quod quando ratio fallitur, voluntas peccat, si eam sequitur: Ratio humana potest errare, Error in· Tctaurius annat. ct ideo voluntas concordans rationi hu­ manae non semper est recta; sed volun­ tas concordans rationi erranti est mala. Haec est conclusio S. Thomae omniumque theologorum. Sic auctor finem facit. Sed videamus, quaeso, quod tradit S. Thomas in loco ubi hunc articulum pro­ ponit 1 : Utrum voluntas concordans ra­ tioni erranti sit bona? Ibi S. Doctor sic ait: Haec autem quaestio dependet ab eo 153 sentet ut bonam, semper est mala. — Ete­ nim respondet D. Thomasf, id esse verum propter illud generale axioma: Bonum causatur ex integra causa, malum autem ex singularibus defectibus. Et ideo (S. Do­ ctor subjungit), ad hoc quod dicatur ma­ lum id in quod fertur voluntas, sufficit, sive quod secundum suam naturam sit ma­ lum, sive quod apprehendatur ut malum. Hoc vero nequaquam efficit actiones quae contra legem fiunt esse formalia peccata. Quando peccatur contra legem invinci­ biliter ignoratam, materialiter tantum, non formaliter peccatur; quia lex, non ut m se est, sed prout repraesentatur a ratione, ita fit regula et mensura nostrae volun­ tatis, ut sapienter animadvertit et scribit Joannes a S. Thoma dicens: Et cum in­ quod supra dc ignorantia dictum est. Di­ ctum est enim supra (quaest. 6, art. S), quod ignorantia quandoque causal invo­ luntarium, quandoque autem non. Et quia statur, quod potest ratio proponere contra bonum et malum morale consistit in actu, legem ex errore invincibili; dicimus, quod in quantum est voluntarius, ut ex prae­ non potest proponere contra legem for­ missis patet (art. 2 hujus quaest.), mani­ maliter , sed materialiter, id est, contra festum est, quod illa ignorantia quae cau­ legem ut in se et in re, non contra legem sal involuntarium, tollit rationem boni et ut existimatam seu manifestatam; sub mali moralis; non autem illa quae invo­ quo statu et conditione tantum potest lex luntarium non causai. Dictum est etiam operari ct mensurare, non secundum se supra (quest. 6, art. 8), quod ignorantia praecise ut in re, ct nondum ut mani­ quae est aliquo modo volita, sive directe festata. Juxta id quod idem auctor antea sive indirecte, non causai involuntarium. scripserat4: Moralitas in actibus liberis Et dico ignorantiam directe voluntariam, non est aliud, quam eorum commenin quam actus voluntatis fertur; indirecte suratio ct ordinatio secundum regulas autem propter negligentiam, ex eo quod rationis. aliquis non vult illud scire quod scire te­ Sed reponit auctor Regulae morum, netur, ut supra dictum est (ibid., art. 3). D. Thomam eodem articulo haec subjun­ Si igitur ratio vel conscientia erret errore gere: S/ ratio errans dicat quod homo te­ voluntario, vel directe vel propter negli­ neatur ad uxorem alterius accedere, vo­ gentiam, quia est error circa id quod quis luntas concordans huic rationi erranti scire tenetur; tunc talis error rationis vel est mala, eo quod error iste provenit ex conscientiae non excusat, quin voluntas ignorantia legis Dei, quam sare tenetur. concordans rationi vel conscientiae sic er­ igitur, infert, quotiescumque quis opera­ ranti sit mala. — Notentur verba: Si igitur tur contra legem Dei, non excusatur a ratio vel conscientia erret errore volun­ peccato, licet ratio contrarium ei re­ tario, vel directe vel propter negligentiam, praesentet. Idque confirmat alio Angelici quia est error circa id quod quis scire textu *: S/ alicui dictat conscientia, ut fa­ tenetur; tunc talis error rationis vel con­ ciat illud quod est contra legem Dei..., st scientiae non excusat. Quapropter, quando faciat, peccat; quia ignorantia juris non error non est volitus, neque directe ne­ excusat a peccato, nisi forte sit ignorantia que indirecte per negligentiam, excusat invincibilis, sicut est in furiosis ct amen­ a peccato. tibus, quae omnino excusat. — Insuper id Neque obstat dicere quod, cum res ali­ confirmat textu Bonifacii VIII·:Ignorantia qua mala sit, etiamsi ratio eam reprae- facti, non juris, excusat. • 1·2·',ςυ. Ρ..1Π.6. — · 19, «rt.6, ad 1, — · In I·- 2·% qu. 18. dhp. 11. Art. 2. n.3X - · In 1— 2* . qu. 18, d«*p. 9, art. 1, n.9. AVg. mor.,c*p. 12;cap. 17,$3,anle mcd. — · Qtuxllih. 1, art. 27, a»I 2. — · Reg. 13, dc Reg. juris, in tr. Insui Ad· rcnariu». 154 irnorxn- LIB. I. - TRACT. IL DE LEGIBUS. Verum textibus hisce omnibus clarae sunt responsiones. — Cum S. Thomas ait: tarius, saltem ratione negligentiae, utique excusat a peccato. Ad textum autem Bonifacii VIII, qui irw»* contra nos ponitur: Ignorantia facti, non lïi VÏÏ juris, excusat, apposite respondent Sil- *denl’< vius5 et Antoine e, id locum habere in statutis forensibus CJ, quorum ignorantia plerumque praesumitur vincibilis post eo­ rum promulgationem in foro factam; dum­ modo aliqua specialis ratio, qua contra­ rium praesumeretur, non adesset7. Opponit deinde anonymus varias Seriot>M» pturae auctoritates,quibus probare nititur, Ji.ScnF ‘ non dari ignorantiam invincibilem circa jus naturae: Qui autem non cognovit, et fecit digna plagis, vapulabit paucis (Luc xir, 48). Delicta juventutis meae, et igno­ rantias meas ne memineris (Ps. xxiv, 7). «c?Jt.non Ignorantia legis Dei, seu ignorantia juris non excusat, loquitur tantum de ignorantia illorum praeceptorum Dei, quae idem ex­ primit aliis in locis (prout superius ani­ madvertimus), quae ignorari non possunt sine culpa positivae negligentiae, quem­ admodum sunt prima principia legis na­ turalis eorumque proximae conclusiones, id est praecepta decalogi; ut commu­ niter docent cum D. Thoma, alii su­ pra laudati auctores. — Nec absimiliter intelligi debet auctoritas Gersonii, nobis ab adversario objectata, uti explanat Ha­ bert. Eadem quoque ratione explicandae sunt auctoritates Alberti Magni1 et Adriani Papae1; nam in pastorali epistola archiepiscopi Beaumont, pro me hos aucto­ Misericordiam Dei consecutus sum, quia res stantes, citatos reperio, nempe Albor- ignorans feci in incredulitate (I Tim. i, tum Magnum et Adrianum. 13). — Verum, textus hi omnes, prout do- τ«ι·< Cactorum certum est, D. Thomam, pri­ cet Habert8, et ex concordi suffragio in- dc’iiS mis principiis exceptis, ac proximis inde terpretum universorum, de ignorantia conclusionibus, in reliquis abstrusis et crassa intelliguntur; quae caeteroqui pec­ obscuris admittere, pluribus in locis, uti catum diminuit, sed supplicium non effu­ monuimus, ignorantiam invincibilem. — git; quia, ut ait Habert, est volita saltem Siquidem 3 affirmat quod, cum ignorantia indirecte, quatenus nempe qui ea laborat, est invincibilis, licet sit de rebus quas voluntarie vel omittit diligentiam neces­ homo scire tenetur, excusat a peccato, sariam ut addiscat, vel suscipit officium, illis verbis: Si vero sit talis ignorantia, ad quod praestandum non potest adipisci quae omnino sit involuntaria, sive quia est scientiam requisitam. Et ideo, prosequitur invincibilis, sive quia est ejus quod quis idem auctor, a concilio Diospolitano dam­ scire non tenetur, talis ignorantia omnino nata fuit propositio Pelagii, hisce termi­ excasat a peccato. — Accedit quod alio nis concepta: Quod oblivio ct ignorantia superius allato loco 4 docet, tunc esse ma­ non subjaceant peccato, quoniam non eve­ lam voluntatem quae sequitur erroneam niant secundam voluntatem, sed secun­ rationem, quando ratio errat, sive directe, dum necessitatem. Fuit igitur damnata, sive indirecte propter voluntariam negli- quia nempe ignorantia crassa est vinci­ gentiam, circa ea quae homo scire debet: bilis, adeoque culpabilis. Si igitur ratio vel conscientia erret er­ At insurgit anonymus: Christum Juaiu<^ rore voluntario, vel directe, vel propter daei cruci affixerunt, ipsum non cognonegligentiam, quia est error circa id quod scentcs, prout idem Salvator noster pa­ quis scire tenetur; tunc talis error... non tefecit, cum dixit: Pater, dimitte illis: non excusat. Igitur, cum error non sit volun- enim sciunt quid faciunt (Luc. xxiu, 34). X Tbotn.. I· 2··. qu 76, art. 2; qu. 94, .irt. 6. - Grr.wn„ dr Vita «ptriL. Icet. I, coroll. X · de Acltb hum., cap. I. S J, qu. 10. re»p. 2. — * In 2 diet. 22. art. 10. — •QuoJIib. quar^t 4, ver>. Fortax objtcic! aHquif.· Beaumonf, In«lr. pattor, part 3, n. 3B, «ub X — 1 !· 2-·. q. %, art X corp. — · I· 2~, qu. 19, art. 6. — · In !·“ ?·*. qu 76, art. 3, quaer. 2, cnncl. 7. — · Dc Peccat., cap. 4, qu. 5, obj. 2. — ’ Cap. Cum tu tua, fin., Qui ma/rirnon accusare /kj* sunt. ArtJnym., cap. 17, J 3, p. prine. — · Tr. de Actib. hum., cap I, $ X qu. 7, rr^p. 2 et X Couci/. Dtotpolil., propo II. (anno 415), ap. Labbe, tom. X Anonym., cap. 17, $ X intl. <) Silvius et Antoine dicunt hanc regulam locum obtinere in foro dumtaxat judi- ciali seu exteriori; quod profecto eodem re ridit, quo S. Alphonsi interpretatio. CAP. IV. - DUB. I. - DISS. DE IGNORANTIA INVfNCIBIU. Infideles credunt honorem se praestare Deo, Apostolos morti tradentes: Sed venit hora, ut omnis qui interficit vos, arbitre­ tur obsequium se praestare Deo (Joan, x vi, Solvitur. 2). Ita pariter haeretici veritatem tueri putant, catholicos persequendo. — Verum, quidquid objicitur paucis clare diluit praelaudatus Habert: Judaeos per miracula ct prophetias potuisse cognoscere Chri­ stum Dominum, juxta illud Joannis v, 46: 155 et S. Bonaventura de mullis ad legem na­ turalem pertinentibus inter se dissident; ergo alteruter erravit in materia legis naturalis; et tamen neuter ullam opinio­ nem ante mortem retractavit. Ergo, si non datur ignorantia invincibilis legis na­ turalis in aliquibus, alteruter m gravi peccato mortuus est, cum sit gravis culpa docere culpabiliter errorem circa prae­ cepta divina; sicque damnatus est. Et re­ Si enim crederetis Moysi, crederetis for­ sitan et mihi: de me enim ille scripsit. Objectio ci actis I» ptcu the. Sancti et toai icno· rui ct er· ntL vera nos non latet, S. Thomam defendere, judicem debere damnare illum, quem in Haereticos ct alios infideles, quibus an­ jure constat esse reum, licet ipse judex nuntiatum est Evangelium, si vellent at­ sciat illum esse innocentem ; sed S. Bona­ tendere ad notas verae religionis, eam ventura id negat e>. E converso S. Bona­ in Ecclesia Romana facile esse deprehen­ ventura tuetur, peccatorem, nisi statim suros. a commisso peccato confiteatur, novum 174. - Sed iterum instat anonymus, sic patrare peccatum b>; idque negat D. Tho­ dicens: Ignorantia cognoscendi aliquod mas. — Atque id genus exempla erudi­ naturale praeceptum oritur a nobis ipsis, torum sanctorumque virorum qui, de prae­ vel quia omnem debitam diligentiam non ceptis naturalibus discutientes, discordes adhibemus in veritate quaerenda, vel quia manserunt, ait S. Antoninus - sexcenta a Deo non postulamus, uti par est, gratias, prope afferri posse. Idem doctissimus ut divinam legem cognoscamus; quoniam Morinus3 docet, cum dicit: Quicumque (inquit), quemadmodum fides nostra divino annales Ecclesiae attenderit, facile ani­ elevari debet lumine ad sancta mysteria madvertet, doctores ecclesiasticos multis credenda, ita nostra ratio ab eodem lu­ aliquando saeculis opinionum varietate mine elevari debet, ad habendas perspe­ discordes fluctuasse. Insuper Natalis Ale­ ctas vias progrediendi ad Deum. Quo­ xander 4, Pater Berti 3 affirmant, quamcirca David Propheta orabat: Doce me plures etiam SS. Patrum in nonnullos esse justificationes (nas. Doce me facere vo­ lapsos errores: Fatemur in singulis Pa­ luntatem tuam. Hinc sic denique conclu­ tribus naevos reperiri, in plerisque etiam dit: Non potest sine peccato esse, quod hac errores. Et quidem de S. Joanne Chrysostomo refert Xistus Senensise: Restat ter­ ignorantia contra legem Dei efficitur. Ergo, respondeo, cum videmus tot viros tium, quod in praemissis Chrysostom/ doctos et pios, ac etiam in sanctorum nu­ verbis continetur assertum, videlicet, Sa­ merum relatos, multis in quaestionibus rani in eo potissimum esse laudandam invicem adversatos fuisse in pluribus ad atque imitandam, quoti, servandi mariti legem naturalem spectantibus; dicere forte causa, barbarorum sese adulterio expo­ ne debemus, alterutros eorum peccasse, et suerit, consentiente tamen marito in ejus damnationem subiisse? — Ita loquitur adulterium, imo etiam suadente. — Con­ Pater Antoine in hanc rem1: S. Thomas cludendum proinde ex eo foret, Sanctos Habert, tr de Actib. bum., cap. 1,13, qu. 7, rr*p. 3, v. Ad confirmationem. Anonym., cap. 17. $ 1. v. f. ct § 2 ct 3; cap. 11. po*t prine. · David, p*alm. cxvni, 12. in 1, di»t. 17. qu. 3, art. 1, wolut. 4. — · Part. I, tit. 3, cap. 10, 24, 29; paalm. c xt.it, 10. — * Dc Peccat., cap. 4, qu. 6, rctp. 2. ■ S. Tkom., 2· 2”, qu. 64, art. 6. ad 3. S. Thom.. $ 10, ver*. Rrx^rtrnde. — ■ Dc aacrU Eccl. ordinat., part. 3, cxcrcit. 5, cap. ·>, η. 14. — · Hitt, ecck*., «aec. H, di«. 16. $ 23, «eho!. 6. — · De theol. DttcipUn.. tib. 21, cap. 17, n. 5, ver*. Alterum. — · Biblioth. «anct., lib. 5, an not. 174. Ubinam S. Bonaventura in hoc puncto D. Thomac contrarius sit, reperire non potui. m Hanc sententiam dc necessitate statim confitendi mortale, non sine quadam limita­ tione tuetur S. Bonaventura, in 4, dist. 17, part. 2, art.2.qu. 2: ait nempe teneri pecca* torem ad confitendum, quando se opportunitas offert, si rationabiliter putet nunquam majo­ rem opportunitatem sese oblaturam esse. 156 Oratio et Modium non aufUciunt. LID. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. hoscc vel alios ecclesiasticos auctores, ad tartara esse detrusos, proptcrea quod er­ roneas scripserunt opiniones, carumque postea non curarunt emendationem; vel saltem concludendum, in iis scribendis semper mortaliter peccasse. Verum nescio an quis reperietur, qui id audebit asse­ rere. Quapropter non valet dici, quod ille qui, ut convenit, studet ac orat, cogni­ tionem quidem obtineat veritatis in uni­ versis naturae legis dubiis. — Siquidem opportune respondet Petrus Collet *, praestantiora Ecclesiae lumina minime negle­ xisse studium et orationem, nec propterea ad veritatis notitiam pervenisse, ut eam assequerentur: Et vero,si quaelibet igno­ rantia juris naturalis vinci possit, ma­ xime per orationem; atqui falsum con­ sequens: cum majora Ecclesiae lumina dies noctesque orando, studendo, vigilando, consumpserint, nec tamen eam quam opta­ bant, cognitionem obtinuerint. Quandoqui­ dem, ut optime idem Petr. Collet animad­ vertit, multarum legis naturae conclusio­ num, sed remotarum a primis principiis, ne Patres quidem et Ecclesiae Doctores, cum omnibus praesidiis a natura et a gratia acceptis, veritatem in pluribus assequi po­ tuerunt: Atqui multae sunt conclusiones a primis juris principiis oriundae, qua­ rum cognitio ne cum magnis quidem na­ turae ct gratiae auxiliis haberi potest: cum circa eas dividantur acutissimi simul et piissimi Ecclesiae Patres et Doctores. Lui natu­ rali». Sed replicatur: Deus est fidelis; pro­ misit exaudire orantem sc: Petite, et ac­ cipietis (Joan, xvi, 24). Si nos lucem suam a Deo debitis conditionibus postularemus, eam ipse non denegaret; quamobrem, si non oblinemus, per nos profecto stat, nosque sumus in culpa. — Sed duo sunt di­ stinguenda genera lucis. Altera lux, seu cognitio, est naturalis, vel potius natu­ rae viribus comparata, qua morales ve­ ritates cognoscimus divinae legis circa imperata et vetita. Altera est lux supernaturalis gratiae, qua illustramur, ut co­ gnoscamus divinae gratiae valorem, ma­ ximum aeternae salutis negotium, media • Contin. Toom., de Actib. bura., cap. 2. art 3, conci. X prob. 2· par». · Λ Atnbrot., in Epi*t. ad Rom., cap. |4, v. 2X - S. in Epiit. ad Rom., homil. 26, ad eam consequendam, occasiones quae ad ejus jacturam praecipites nos agere possunt, ct id genus alia. — Cum autem VdR3 fotup contra legem formalitcr delinquitur, ex rii lucii in hujus lucis gratiae defectu, quam a Deo examt. poscere minime curavimus; dubium non est, quin ejusmodi negligentia nobis im­ putetur ad culpam: quippe tunc nostra oscitantia est voluntaria. Nam si lucem hanc postulavissemus, non defuisset uti­ que; Deus enim non desinit impertiri gra­ tiam oranti, ut quod bonum esse cogno­ scit, amplectatur; et quod malum fore no­ scit, caveat; atque haec illa lux est, quam petebat David, cum ajebat: Da mihi in­ tellectum, et discam mandata tua (Ps. cxvin, 73). Doce me facere voluntatem tuam (Ps. cxLii, 10). — Contra vero, Deus lavota exa neque dat, neque se daturum promisit txrix Mt. omnibus lucem veritates omnes cogno­ scendi, quae naturali lumine cognosci pos­ sunt ; ideoque, cum quis materialiter ope­ ratur contra legem, sed invincibiliter, ob hujus naturalis cognitionis defectum; tunc ad formale peccatum non imputatur er­ ror; contentus cum sit Deus, ut nosmet nos dirigamus juxta conscientiae dictamen, quod per rationem nobis exhibetur et ostenditur tamquam rectum. Apostolus ait (ad Rom. xiv, 23): Omne autem quod non est ex fide (id est, juxta conscien­ tiam, uti communiter explicant A mbrosius, Chrysostomus, Theodoretus aliique), pec­ catum est. Igitur, qui operatur juxta pro­ priae conscientiae dictamen, non peccat. S. Joannes quoque tradit. Si cor nostrum non reprehenderit nos, fiduciam habemus ad Deum (I Joan, in, 21). — Ut uno verbo dicam: Deus non damnat, nisi illas actio­ nes in quibus adest malitia voluntaria, vel voluntaria negligentia. Unde eum, qui existimat invincibiliter se recte operari, Deus non solum non punit, sed quando­ que rectam ejus intentionem remuneratur, etiamsi opus suum legi, prout est in se, repugnet. Sed,quia repugnantia haec (scri­ bit Petrus Collet, ut superius praenotatum est) aliquando involuntaria est, ut in iis qui... invincibili laborant ignorantia; ideo non semper imputatur ad culpam, sed Tbcodovft., in Epi»t. ad Rom., cap. 14. v. 23. Collet, Contin. Totem., de Actib. hum., cap 6 urt I 1 objic. 2, reap. η. 1 CAP. IV. - DUD. i. - DISS. DE IGNORANTIA INVINCIBILI. aliquando ad meritum, ob bonam fidem agentis, qui rectam rationem sequi putat, dum etiam ab ea deficit. xincVbiih pariter scribit severissimus Pater twrrtur. Daniel Concina ubi, licet dicat3 opus ex errore conscientiae patratum adhuc invin­ cibili, neutiquam bonum esse posse, me­ ritoque dignum; nihilominus infra a, ex­ presse sententiae nostrae adhaeret, dicens: Potest enim quis, dum exercet opus ma­ terialiter malum, habere plures actus bo­ nos, intentionem nempe bonam Deo pla­ cendi...; hos, bonos et meritorios dicimus, quamvis actus, qui per se tunc exercetur, sit materialiter malus... Haec bona inten­ tio nulla prava circumstantia inquinatur; quia opus materialiter malum, cum non sit voluntarium, refundere in istos actus malitiam non valet. Verum anonymus noster contra id, uTenam. qUasj tuba, exa]tat vocem suam, et Caput integrum in hoc insumit (quod est xm); ubi magna vi nititur probare, quando actio divinae legi est contraria, semper homi­ nem peccare, licet recta intentione opere­ tur. — En quomodo italice loquitur, quod nos latine vertimus. Primum inquit: Est Objectio igitur in Evangelio et in Patrum doctrina constans axioma, intentionem et finem communicare eorum bonitatem aut mali­ tiam nostris actionibus, easque bonas aut malas facere. Sed paulo post, sibimet ipsi adversans, aliter loquitur, et inquit: Quam­ quam recta sit intentio; si quod fit, suapte natura pravum est, vel alia peculiari cir­ cumstantia, vel si divina lege prohibeatur, hoc non obstante, peccatur ab eo qui facit. Fini· dat Ita sentit noster adversarius. — Sed, ÛafituL praeter Patrem Concinam superius lau­ datum, et praeter sententiam communem aliorum doctorum, D. Thomas, D. Am­ brosius, D. Bernardus et D. Joannes Chrysostomus contrarium sentiunt, uti osten­ demus. — Primum itaque D. Thomas4 proponit quaesitum : Utrum actus habeat speciem boni vel mali ex fine? Et respon­ det: Dicendum quod aliqui actus dicuntur 157 humani, in quantum sunt voluntarii, si­ cut supra dictum est (quaesi. I, art. /.) In actu autem voluntario invenitur duplex actus, scilicet actus interior voluntatis et actus exterior: et uterque horum actuum habet suum objectum. Finis autem proprie est objectum interioris actus voluntarii; id autem circa quod est actio exterior, est objectum ejus. Sicut igitur actus exterior accipit speciem ab objecto circa quod est ; ita actus interior voluntatis accipit spe­ ciem a fine, sicut a proprio objecto. Id autem quod est ex parte voluntatis se habet ut formale ad id quod est ex parte exte­ rioris actus... Neque actus exteriores ha­ bent rationem moralitatis, nisi in quantum sunt voluntarii. Et ideo actus humani spe­ cies formaliter consideratur secundum fi­ nem; materialiter autem, secundum obje­ ctum exterioris actus. — Isthaec S. Do- ctoris verba clariora sunt, quam ut expla­ natione egeant Nam in his luculentissime docet, actum humanum, bonurh aut ma­ lum evadere, prout finis est, quo fit; ete­ nim ipse humanus actus, in tantum habet rationem moralitatis, id est, ut sit bonus vel malus, in quantum est voluntarius. Objectum actus externi est res, prout est in se ipsa; objectum vero actus interni voluntatis est intentio qua quis operatur. Unde, licet materialiter actus sit in se ipso malus, tamen formaliter bonus est, quando bonus est finis; hoc tamen semper intelligendum, cum nempe malitia actus mate­ rialis invincibiliter ab operante ignoratur. Adversarius vero pro se affert longam admodum D. Bernardi periodum ·; et deinde dicit: Ejusmodi D. Bernardi re­ sponsio clare ostendit, quod, ut oculus simplex faciat corpus luminosum..., duo continere debet: bonam nempe intentio­ nem et veritatis cognitionem. Hoc ipse italice, nos latine dicebamus. — Ego au­ tem lego D. Bemardum duas doctrinas dare, iis oppositas quae adversarius af­ firmat ·. Bernardus ait quod ille qui obe­ dit praelato ex recta intentione, meri- 1 Apparat. ad theol. chriit-, lib. Q, de conac. dta. I. — · Loc. dt., cap. 5, arcum. — ’ Loc. dt.. cap. 5, n. 24. — * !·>·, qu. 18, art. 6. — · Dc Pracccpt. et dispensat., cap. 14. — · Cap. 13, v. t. 174. - al Undcnam haec verba deprompta sint plane nescio. Sed textus iste nihil aliud videtur esse quam explanatio sequentis, ab ipso S. Alphonso data. Cfr. tr. de Conse., n. 7. Ar ent recta inten­ tione mere­ tur. 158 LID. L - TRACT. II. DE LEGIBUS. tone agit, quamvis materialiter erret con­ tra legem. Et alibi 1 hacc verba habet: Et quidem laude dignam dixerim vel so­ lam intentionem piam, nec plane condigna remunerationc fraudabitur, in opere quo que non bono, ipsa bona voluntas. — D. Ambrosius * scribit: Affectus tuus no­ men imponit operi tuo. — Joannes Chrysostomus · similiter scribit : Ex proposito bono, etiam quod videtur malum, bonum est; quia propositum bonum excusat ma­ lum opus. —· Sed qui contra legem ope­ ratur (instat auctor), semper peccat igno­ rantia vincibili, quia non orat; nam si ora­ ret, sibi non deesset gratia ad cognoscenGratiada- dam legem. — Ad quod sic respondeo: undim for- Deus oranti, ut formale peccatum caveat, mah· pecca- non ^negat sufficientem gratiam; sed non semper gratiam impertit, ut materiale pec­ catum vitetur: Non deest gratia (scribit Petr. Collet), qua peccatumformaliter sum­ ptum devitet,concedo:peccatum etiam ma­ terialiter, nego. Porro peccatum, quod ex ignorantia prorsus invincibili committi­ tur, non est peccatum, nisi materialiter ; nec impedit quominus aeterna salus obti­ neri possit. Imo sunt qui credant Deum, quarumdam rerum cognitionem homini subtrahere, quia mavult ut propter cogni­ tionis defectum non peccet, nisi materiali­ ter, quam ut occasione cognitionis suae, formaliter delinquat. PrQpoaitioVix tamen, imo ne vix quidem inteldamna ■ i i * · ue non e^x ligo, quid ad rem nostram pertineat pro>eew* positio, quam opponunt, ab Alexandro VHI damnata, circa peccatum philosophicum, quae habebat: Peccatum philosophicum, ni in nihilo offendit; etenim materialis offen­ sio non habet rationem offensae, sed ad summum esset materia offensae, si homo tamquam offensam Dei aut naturae eam apprehenderet. Nec quidquam suffragatur dicere in sensu adversarii, quod, quemadmodum fides nostra elevari debet lumine super­ natural!, ut revelata mysteria credamus ; ita etiam nostra ratio eodem debet ele­ vari lumine, ut juris naturae negotia co­ gnoscamus. — Quia, quantum attinet ad tenon mysteria, ultro concedimus. Sed ad bene 5?^^ operandum, licet homini, in tenebris ve- nea0ettf· luti constituto in poenam primigeniae labis, non sufficiat sola nudaque ratio naturalis, sed requiratur insuper divina praeceptorum revelatio, ut ea intelligat quae facienda sint quaeque cavenda; post­ quam vero homo hoc divinae revelatio­ nis lumen acceperit ad bene vivendum, et ad omnes morales veritates cogno­ scendas, prout in se sunt, aliud non opus est supernaturale lumen. Etenim Deus gratias supernaturales minime pollicitus est ad hunc finem; sed vult ut homo naturali ratione utatur, directa jam a re­ velatione praeceptorum facta; tantum­ modo, ut jam supra dictum est, ea eget gratia, qua ipse illuminetur, et conforte­ tur ad id amplectendum quod cognoscit bonum; idque fugiendum malum quod cognoscit esse vitandum. — Optime ad­ monet D. Thomas 4, non posse hominem propriis actibus gratiam acquirere, sed utique propria diligentia rerum scientiam comparare posse: Homo potest aliquam seu morale..., quantumvis grave, in illo scientiam acquirere per suos actus; gra­ qui Deum vel ignorat, vel de Deo actu tia vero non acquiritur cx nostris acti­ non cogitat, est grave peccatum; sed non bus, sed ex Dei munere. Si igitur ita se est offensa Dei, neque peccatum mortale, res habet, non debet homo necessario dissolvens amicitiam Dei, neque aeterna exspectare gratiam, ut naturalium prae­ poena dignum. — Quid ad rem nostram, ceptorum ignorantiam superet: quia ejus­ inquam, pertinet propositio isthacc? Qui cognoscit offendere naturam, necessario offendit etiam naturae auctorem, qui est Deus, etiamsi de Deo non cogitet. Sed qui operatur ex ignorantia invincibili le­ gis naturalis, neque Deum offendit, nisi tantum materialiter, vel (ut melius dicam) • Op. du. cap. Η, η. 41. — · Dr ortie. ministror., Ub. 1. cap. W. a. 147. — · Ojm* imperfect, (inter opera D Chryu>t. · porta), bomU. 19, ad ▼ 18. · Anctor anonym., cap. 17 modi ignorantia propria diligentia supe­ randa est; et quotiescumque haec dili­ gentia tanti non esset roboris, ut ad cognitionem perduceret remotorum obscuriorumque praeceptorum, invincibilis cum sit ignorantia, a Deo non imputatur ad culpam. $ 2. ColUt, Con tin. Tourn., de Actib. hum., cap. 2, art. 3, conci 3, prob. 2. resp. 2. - AUx. VIII. propos. 2 damnata. — · 1· 2*·, qu. 76, art. 2, ad 2. CAP. IV. - DUB. J. Aiu ob* - DISS. DE IGNORANTIA INVINCIBILI. 159 Atqui anonymus aliam insistit viam, culpabilem ut reddat ignorantiam invin­ cibilem cujuscumque rei ad jus naturae spectantis. Ait enim: Duo nobis inflicta vulnera esse, et adhuc residentia ab ori­ ginali peccato: concupiscentiam nimirum, ob quam voluntas ad malum proclivis remansit, et ignorantiam, ex qua obnu­ bilata remansit ratio; proindeque sic ar­ gumentatur, italice loquendo, quod nos latine: Si concupiscentia non excusat eum At cum Duhamel 1 respondemus pri- Ertigaomum, poenam peccati non esse malum, quod imputatur ad culpam ejus qui talem ca,‘ patitur poenam. Quare, licet talis igno­ rantia esset poena aliorum peccatorum quae antea admisimus; attamen haec pec­ cata non faciunt culpabiles errores, quos deinde committimus ex invincibili igno­ rantia; quoniam tales errores non sunt a nobis voliti neque praevisi. Ac licet ea (scribit Duhamel) vitia ex peccatis libere qui sequitur concupiscentiae deordinationes, quare ignorantia excusare debet il­ luni qui sequitur deordinationes ignoran­ tiae? Ex quo deinde concludit, quod, admissis oriantur, ac proinde voluntaria videantur, et ea ratione ignorantia sit poena peccati; hinc tamen non sequitur ea esse omnino voluntaria, cum ex iis peccatis sequatura mala praevisa non fuerint. — Insuper respondetur, a veri­ sicuti peccat operans propter concupi­ scentiam, ita peccat operans propter igno­ rantiam. lAvindbi' Sed responsio est aperta. — Idcirco l'ail ‘Son peccat concupiscentiae deordinationes sequens, quia, cum voluntate sponte illius malitiae adhaeret, tunc etiam concupi­ scentia ipsa est voluntaria. Aliter vero accidit in ignorantia invincibili, quae non est volita neque placet. Manifestum est nullum esse peccatum, nisi voluntarium. Eo fit ut, quemadmodum sequentes nos voluntarias concupiscentiae deordinatio­ nes, peccamus; ita pariter peccamus, igno­ rantiae vincibilis et volitae sequentes deordinationes. E contrario tamen, sicuti operari juxta concupiscentiam, sed contra voluntatem nostram, peccatum nullum est, juxta quod ajebat Apostolus (Rom. vn, 19): Quod nolo malum, hoc ago; it* quo­ que peccatum nullum est operari ob igno­ rantiam invincibilem, cum non sit volita. — Ulterius vero progreditur auctor, et culpabilem putat ignorantiam nostram, saltem propter propria peccata a nobis prius commissa; aflirmatque quod, quem­ admodum nos propter peccata nostra in morali constituimur impotentia ope­ randi bonum; itn in morali etiam impo­ tentia constituimur cognoscendi bonum quod faciendum sit, et malum quod sit fugiendum. Quapropter, sicuti non excu­ sat impotentia, quando malum operamur quod cognoscimus esse malum; ita non excusat impotentia, cum ignoramus ma­ lum quod facimus. Anonym., capit. 17, S ν· ·· Anclor anonym., capit. 17, $ 3, v. I. — 1 Dc Actib. hura., lib. 2, diM. 3, tate prorsus alienum esse quod, sicuti nostra peccata nos constituunt in morali impotentia operandi bonum; ita pariter constituunt in morali impotentia prae­ cepta naturalia cognoscendi. Quia, juxta quod superius praenotavimus, ut bonum operemur requiritur gratia, ad quam sane obicem ponit qui peccat; ut vero simpli­ citer praecepta cognoscantur, necesse non est gratia, sed satis est naturale lumen. Unde neutiquam dici potest, peccatum locare hominem in morali impotentia co­ gnoscendi praecepta. At fortasse dicet: Peccata peccantes excaecant, et cognitionem abripiunt. — Libenter annuo, peccata a peccatoribus pecotum auferre cognitionem illam, quae ad bonum agendum allicit, removetque a malo r*“patrando; et ut cognitio ista habeatur, requiritur gratia; et ad eam obtinendam orare oportet. De hac nimirum cogni­ tione loquebatur Augustinus contra Pela­ gium: Dum tamen omnia potius disputet, quam ut oret et dicat: Da mihi intelle­ ctum, et discam mandata tua. Bellarmi- nus, hunc Davidis explicans textum, in­ quit: Da mihi intellectum, non significat: da mihi vim intelligendi... ; sed, da mihi lumen divinum, quo mens mea perfecte discat mandata tua, (scilicet) et sibi per­ suadeat, optimum esse illa complere. Po­ stulabat igitur Propheta gratiam, ut illu­ minaretur, et sibi persuaderet quantum illud foret bonum, quod in exsequendis cap. S, n. 3 , i f. — D. An^usL, lib. de natur, et gratia, cap 17. JBcllarm., Cotnm. ia Psalta. cxvni, v. 73. 160 LIB. L - TRACT. Π. DE LEGIBUS. divinis praeceptis requiritur. — Id quo­ que expostulabat, quando orabat: Viam justificationum tuarum instrue me: id est (idem Bellarminus explicat), diligentius doce me, quae sit via praeceptorum tuo­ rum, quomodo videlicet ambulare debeam in lege tua: nempe, quomodo ambulare debeam juxta tua praecepta. Id insuper, quando orabat: Da mihi intellectum, ct scrutabor legem tuam. — Petit etiam in­ tellectum (Bellarminus), ut... scrutari pos­ sit ejus utilitates. Id pariter, cum ajebat (Ps. cxlii, 10): Doce me facere volunta­ tem tuam; id est, doce me, Domine, ut Non pri­ vât lUCC IM tarait. secundum voluntatem luam operer. Sed, ut supra dictum est, voluntas Dei est, ut nos operemur juxta nostrae conscien­ tiae dictamen. — Peccatum igitur pec­ cantem privat hac cognitione gratiae; sed non cognitione naturali praeceptorum, quae nobis se praestant cognoscenda ra­ tione dumtaxat naturali; ut recte scribit Habert1 cx D. Thoma .Peccatum naturam proscripta, et superius jam allata, quae habebat, ignorantiam invincibilem juris naturae non excusare a peccato formali. — Cacterum Duhamel ct Pater Bcrti recte huic Augustini textui respondent. Et sic Duhamel 3: Haec... intelligenda, ut ne­ scientia simplex non excuset a peccato, cujus non est causa; sed tamen ab co eximit, cujus est causa. Unde, qui legem Dei nesciunt nec scire potuerunt, non pe­ ribunt, quod legem ignotam violaverint ; sed propter peccata quae in legem natu­ rae admiserunt. Eademquc ratione, relato Augustini textui respondet Pater Berti4, dicens Augustinum scripsisse, quod infi­ deles qui non crediderunt Jesu Christo, merentur ignem aeternum, non quia non crediderunt: id enim ipsis non imputatur ad culpam, dummodo nescire noluerint; sed quia legem naturae inscriptam cor­ dibus suis libere transgressi sunt. Itaque mens Augustini ea profecto est, quod ignorantia nempe illorum qui peni­ humanam prorsus non corrumpit ; alio- tus ignorarunt veram religionem, licet quin homo per peccatum desineret esse eos ab incredulitatis peccato excuset, non homo. tamen ab iis peccatis excusat, quae ipsi Objicitur Mullas autem auctor Divi Augustini talia esse cognoscunt juxta naturae lu­ texta* San­ cti Augu ? opponit auctoritates, ct praesertim illam1: men. Quod vero S. Doctor de ignorantia innL Ignorantia, quae non est eorum qui scire culpabili loqueretur, ex verbis jam con­ nolunt, sed eorum qui tamquam simpli­ stat, quae immediate citato textui subjun­ citer nesciunt, neminem sic excusat, ut git, dicens: Non enim sine causa dictum sempiterno igne non ardeat. Super hanc est: Effunde iram tuam in gentes quae auctoritatem, auctor sic italicc scribit, te non noverunt. Deum non cognoscere, quod nos latine: Minime contendit S. Au­ non potest nisi malitia aut voluntaria gustinus, semper esse reum qui igno­ obcaccatione contingere. — Idem scribit rantia deliquit, quemadmodum qui peccat S. Joannes Chrysostomus a: Judaei ignora­ cum cognitione suae culpae...; addit ta­ runt, sed haec ignorantia non erat digna men, quod hoc non debet aperire asylum venia. Graeci quoque ignorarunt, sed de­ ad tenebras ignorantiae, ut in ea suam fensionem non habent. Sed postea imme­ inveniat excusationem, quia eadem non diate subjungit: Quando enim ea quae sic excusat, ut quis minime damnetur ad sciri nequeunt ignoraveris, culpae obno­ Loquitur ignem aeternum. — Verum ego non inxius non eris. Cui conformatur celebris iwîlStïï1 telligo, quid auctor velit pro rei summa illa S. Augustini doctrina ·: Non tibi de­ inferre ab hac AugUbtini auctoritate. Si putatur ad culpam quod invitus ignoras, ab illis verbis: qui tamquam simpliciter sed quod negligis quaerere quod ignoras. nesciunt, inferre vellet, ignorantiam non Caetcrum, ne longum faciam et ne ul­ excusare ab aeterna damnatione, quam­ vis invincibilis sit; contra ipsum obstaret propositio secunda ab Alexandro VIII BfUarmt*., Commentar, in P-ulm. cxvui, r. 37, U. — 1 De Acute. hum., cap. L S 1 qu· W» L P»°h 2. S. Thv*n., in 3. dill. 35 qu. 1. art 5. ad 1 ct '? — · Dc grat. et hb artnir.. cip 3. n. 3. anonym., cap. 17, terius taedio lectorem afficiam, omnibus aliis Augustini textibus quos anonymus objicit, una tantummodo ejusdem Sancti $ B» poet, prine. — ’ De Actlb. hum., lib. 2. di·»-.. 3. cap. 6, n.6 — · De thcol. Disciplin., lib. 31. cap. 10, ver». W/km». - · HomiL Λ. in Kpht. 4d Rom., n. 3. ad v. 33. — • De Lib. Arbitr, lib. 3, cap. io n, UH dent voluntav detet pecca­ tum CAP. IV. - DUB. I. - DISS. DE IGNORANTIA INVINCIBILI. auctoritate respondemus. — Is 1* videtur prima facie sentire, nescientem se peccare, adhuc peccare, quando voluntarie id agit quod in se peccatum est: Qui nescietis peccavit, noti incongruenter nolens pec­ casse dici potest, quamvis ct ipse, quod nesciens fecit, volens tamen fecit, ita nec ipsius esse potuit sine voluntate peccatum. Sed, ut egregie animadvertit Duhamel·, idem S. Doctor aperit mentem suam, explanatque quod dicere intelligebat: Quia voluit, ergo fecit; etiamsi non quia voluit, peccavit, nescietis peccatum esse quod fecit. Ita nec tale peccatum sitie voluntate esse potuit, sed voluntate facti, noti voluntate peccati. Id denotat quod, licet factum sit materia peccati,cum tamen voluntas deest peccandi,peccatum est tantum materiale; sed non formale, seu voluntarium, ut optime Duhamel, quod tiimirum factum ipsum est materia peccati, non formaliter et reipsa peccatum est. Id pariter est quod scripsit D. Tho­ mas3: Si.... ignoretur deformitas actus, puta cum aliquis nescit fornicationem esse peccatum, voluntarie quidem facit forni­ cationem, sed non voluntarie facit pecca­ tum. — Non negatur vero, ut sincere lo­ 161 quitur de homicidio casu patrato, pro quo in veteri lege etiam victimae erant offe­ rendae, non obstante quod sine culpa vo­ luntatis contingeret. Item opponit auctor quamdam D. Ber­ nardi auctoritatem \ ubi ignorantiam esse ait unam ex causis peccatorum quae nos committimus, sed quae Deus non excusat. — Attamen advertendum est, de qua ibi ignorantia S. Bernardus sermonem fece­ rit; en de qua ignorantia loquatur: Multa profecto scienda nesciuntur, aut sciendi incuria, aut discendi desidia, aut verecun­ dia inquirendi. Sed hanc ignorantiam, or­ tam a negligentia se instruendi de pro­ priis obligationibus aut inquirendi verita­ tem, quis unquam a peccato excusare po­ terit? Neque obstat, quod ait S. Doctor3: Sive itaque malum putes bonum quod forte agis, sive bonum, malum quod ope­ raris; utrumque peccatum est. Quoniam scribit Pater Berti T, perperam Wendrochium ab hac auctoritate colligere, D.Bernardum negare ignorantiam invincibilem excusare a peccato; nam S. doctor3 jam scripserat: Est qui bonum diligit, et ma­ lum nescius agit; hujus quidem bonus est oculus, quia pius; non tamen simplex, quia caecus. Et Berti addit: Igitur est oculus qui non est simplex, et tamen non est nequam, scilicet nescientis ignoratione ex­ cusabili. quamur, Angelicum alibi negare fornica­ tionem invincibiliter ignorari posse; ct merito id negat, quia fornicatio prohibe­ tur praecepto proximo, et immediato pri­ mis principiis. Attamen S. Doctor, loco En igitur demum quomodo nostri con­ nuperrime adducto, ut certam explora- tradictores, ad negandam ignorantiam tamque rem statuit, quod quando quis in­ invincibilem omnium conclusionum, etiam vincibiliter ignorans operatur, etiam con­ remotarum obscura rumque, de rebus ad tra aliquid spectans ad jus naturae, is ma­ legem naturae spectantibus, nedum ad­ terialiter tantum errat, sed nequaquam versati sunt communi sensui Sanctorum peccat. Thomae, Bonaventurae, Antonini, AnselEadem responsio datur cum Duhamel, mi aliorumquc theologorum, tam beni­ textui Divi Hieronymi4 nobis ab anonymo gnioris quam severioris sententiae; verum objectato, ubi S. Doctor ait adversus Pe- etiam funditus everterunt firmissima relagianos, ignorantiam non excusare a pec­ ccptissimaque theologiae axiomata; idque cato; quod intclligitur de peccato facti sane non ad alium finem, quam ut illici­ materialiter; secus vero de peccato for­ tum facerent usum quarumcumque pro­ maliter accepto. Et quidem Sanctus lo- babilium opinionum. 1 Lib. 1 Retract., cap. 15, η 3. — · Dc Actib. hum., lib 2, dita. 3, cap. 6, η. 5. i. f. — · Dc Malo, qu. 3. art. 8, corp Diütamtl, de Actlb. hum.. Hb 2, diM. 3. cap. 6, n. b, i. i — · Dial, advert. Pelagian., lib. 1, η. 33 et *cqq. · Anonym.t cap. 17, $ 3. post prine. · Anonym., loc. cit., ante mcd. — · Epist. ad Hug. de S. Victor., S. ArrnoNsi, Optra moralia. — Tom L seu tract, de Baptismo, cap. 1 el cap 1. n. 3. — · Dc Praec. ct lH«pcn«at.. capit. 11, num. 41. - * Dc theol. Ditciphn., hb. 21, capit. 14, propos. 2, veri. PracUrca. • Wcndrc*.h., Litt. provinc., in Epist. 5. not. 1. sect. 2, S 2. v. f. — · De Pracc ct Dispensat capit. 14. num. 38. · Hirti, loc. dt. 162 LIB. I. - TRACT. 11. DR LEGIBUS. DUBIUM II. An metus excuset. Metu» mi­ nuit vel tol­ lit pecca­ tum. Non libe­ ral a praecepio natu­ rali negati­ vo. 175. - « Resp. Si ex metu facis quod «simpliciter malum est, peccas quidem; « minuitur tamen per metum malitia, quia « minuitur libertas. Interim saepe fit, ut « praecepta quaedam non obligent, cum « eorum observatio cederet in grave ali« cujus incommodum: et tunc, si ex metu « talis incommodi quis tale praeceptum «omittat, non peccat, cum praeceptum « non liget. Est communis. «Unde resolvuntur hi casus: « Γ. Praeceptum naturale negativum, « prohibens rem intrinsece malam, non « licet violare, ne ob metum quidem mor« tis ». [Et si aliquando videatur licere violari praeceptum negativum, v. gr. non furandi, non occidendi, puta ad defensio­ nem vitae propriae, etc., tunc dicitur prae­ ceptum non existere.—Vide Lib. II, n. 51: « tamen casum, de quo infra, Lib. II. » [ex η. 25]. Certum est I*}. Sed Mcpc a positivo vel naturali Affirmativo. « 2°. Metus gravis, v. gr. mortis, etc., « saepe non tantum excusat a praecepto « positivo, tam divino quam humano; sed « quandoque etiam ab affirmativo natu« rali. Et sic (ut Sanchezl) non tenetur « quis cum periculo vitae integre confi« teri, servare depositum, implere votum, « succurrere proximo extreme indigenti. « Becanus a, Azor 3, Laymann 4. Excipe «3°. Si observatio legis humanae ne­ NWoteK tx>nuaao cessaria sit ad conservandum bonum, muM. aut avertendum malum commune, quod pluris sit, quam vita propria; tunc lex illa obligat cum periculo vitae, ut v. gr., si dux mandet militi non discedere ex statione; item, si periturae sint ani­ mae, nisi pastor adeat aegros tempore pestis. Laymann 5 >. [Cum Salmant.*]· Pcncufe= « 4\ Alioqui nulla praecepta humana, mortii lib­ etiam ecclesiastica, per se obligant cum rat a pn: cepio L periculo vitae, aut similis incommodi nuno. [vide Sanchez7): ut si v. gr., cogaris metu mortis contrahere cum consanguinea in gradu prohibito lege ecclesiastica, pos­ ses contrahere (in speciem), non tamen posses consummare; quia, cum matri­ monium esset irritum, fornicareris: quod intrinsece malum est. — Sanchez e. Nisi ct* « 5". Per accidens interim accidere po­ currat pr*e ccptura K test, ut lex humana obliget cum peri­ periuv culo vitae, ratione alterius praecepti juris naturalis aut divini concurrentis; ut v. gr., si quis cogere vellet transgredi praeceptum Ecclesiae in odium fidei vel contemptum religionis. — Vide San­ chez ·, Coninck ». [ Ita etiam Salmant.,0). DUBIUM III. An excuset Impotentia totius, vel partis. Irapoten­ ti* excuMil. >a>po««tbtk , quando excuvtta parte. 116. - « Resp. Γ. Cum ad impossibile « nemo teneatur, certum est quod impo« tentia excuset; etiam illa, cui ante cau« sam cum peccato dedisti, dummodo de « hoc doleas. Quare id praecipue hic dubi« tatur, an qui non potest implere totum, • teneatur ad partem. « Resp. ΙΓ. Si praeceptum tale sit, ut « commode possit aut soleat dividi, atque « in ejus parte salvetur ratio seu finis • Decal., lib. I. cap. 1». n. S. — · Part. 2. tr. 3. de Legib., cap. 6. qu 4. - ' Part. ). lib. I. cap. H. qu. 1, 2 et 3. — · Lib. 1, tr. 4, cap. 14, n. 5. - · Lib. I, tr. 4, cap. 14. n. 6. — · Tr. II, de Legib., cap. 2, n. 127. - « praecepti; tunc qui non potest servare « totum, debet servare partem quam po• test. Quod si vero non salvetur ratio « praecepti in parte, neque id commode « possit aut soleat fieri; tunc qui non po< test totum, hoc est tantum, quo mora« liter impleri censeatur integrum prae· «ceptum, is non tenetur ad partem. — « Quae omnia aestimanda sunt : Γ. Ex in· « tentione legislatoris. 2*. Ex ratione, fine ’ Decal., lib. 1, cap. |8, n. 4 et 16. - · De Matrim., lib. 7, di«p. 6, n. 4. — · Decal, lib. 1, cap. IH, n. 4. - Coninck, de Sacram., dup. 13, dub. 12, n. 101. - »· Tr. 11. dc Legib., cap. 2, n. 130. CAP. IV. - QUAE EXCUSENT A TRANSGRESSIONE PRAECEPTI. - PUB. IV. « ct materia legis. 3”. Ex judicio pruden· « turn. 4". Ex communi usu. — Ita San« chez '. Laymann * ». « Unde resolvuntur hi casus: 177. - « 1". Qui non potest legere omnes « horas, debet dicere eas quas potest: quia « dividuae sunt. — Laymann 8 et Bona« cina. « 2’. Qui in quadragesima non potest «jejunare, debet abstinere a carnibus, si « potest: aut qui non potest omnibus die«bus, tenetur iis quibus potest. — Ita « Laymann ‘ et Bonacina. 163 « 3”. Qui potest notabilem partem sacri « (v. gr., usque post consecrationem) au« dire, aut horarum dicere, aut commode « potest cum alio, et solet, tenetur; alio« quin non. Ibidem*.—Vide infra, de Horis. * 4". Si quis, carens breviario, pauca • ex horis sciat memoriter, non tenetur « ea dicere. Ibidem ·. « 5". Qui obligatur visitare Limina Apo« stolorum Romae, et scit se eo pervenire « non posse, non tenetur ingredi iter; quia « nec finis, nec ratio praecepti salvatur. « Ibidem ’, et Suarez, Azor, Bonacina · ». DUBIUM IV An excuset Dispensatio. 178. An excuset dispensatio facta ex justa causa. Quid, si sine justa causa. — 179. An existente causa, teneatur superior dispensare.— 180. Am aleat dispensatio inferioris. — 181. An, existente justa causa, valeat dispensatio facta mala fide superioris. — 182. An in dubio, dispensatio censeatur valida. — 183. An quis possit dispensare cum seipso. — 184. An valeat dispensatio extorta per vim aut metum. — 185. Quid, si causa exposita fuerit falsa. — 186. Vide alios casus. — 187. An dispensatio stricte accipienda. Et an detur dispensatio tacita. — 188· De iis qui possunt dispensare dc potestate ordinaria. — 189. Num Papa, in praeceptis divinis, — 190. Num epi­ scopi; et in quibus. — 191. An inferior dispenset in legibus superioris, ubi dispensatio non est reservata. — 192. Quid in dubio an casus egeat dispensatione. — 193. Quid dc potestate delegata. Et an haec expiret morte concedentis — 194. Quando praelati regularis possint dispensare. — 195· Quot modis cesset dispensatio. — 196. Quomodo cesset Γ per cessationem causae. — 197. Quomodo 2® per revocationem dispensantis. — 198. Quomodo 3° per renunciationeni dispensati. — 199. 1°. De Cessatione legis. - An cesset lex, cessante fine legis. — 200. II“. Dc Interpretatione legis. - An lex extendi debeat de casu ad casum. — 201. IIIe. De Epikeja legis. — 202. Appendix Busenbai. De dispensationibus S. Poenitentiariac (usque ad n. 208). ft.penu 178 - « Resp. In jure humano, dispen«roA“.”e «satio legislatoris, vel parem potestatem « habentis, facta ex justa causa, excusat « a transgressione praecepti. — Est com« munis. Sanchez, Azor ·, Salas *·. — Ra« tio est, quia, cum sit auctor suae legis, « potest quemvis excipere. Fhipe niant « Dixi Γ. Ex justa causa: quia, si · temere et sine causa dispenset, tenet « quidem dispensatio; peccat tamen tam « dans quam petens dispensationem, con« tra jus naturale, dictans partem debere « conformari suo toti, nisi justa causa ex« cuset. Sanchez n, Suarez, Filliuccius 11 ; < et quidem (ut vult Suarez) mortaliter; • venialiter, ut Pontius apud Diana, quem « vide 13 », (Idem tenent Salmant. 14 cum Sanchez, Laymann, Palao, etc., praeciso tamen scandalo, etc. Utentem autem tali dispensatione, commune est non peccare 1 Decal., lib. 1, cap. 19, n. 5 et »eqq. — · Lib. 1, tr. 4, lib. 5, cap. 15, qu. L — · Dc Legib., diip. 20. *cct. 3, cap. 19, n. 6 cl 7. — * Loc. dt., n. 7. · Ποηαο., di»p. 2. de Peccat., qu. 8. punct. 1, n. 7. — « Loc dt., n.7. nac., loc. dt., n. 6 et 8. — » Id eat, Laytu loc dt., n. 5 et 6. — · Pariter Loym., loc. dt., n. 6. — 1 Item Layut., loc. dt., n. 6. · Suar., de Rclig., tr. 4. lib. 4, de Hori» canon., cap. 77, n. 25. · Aivr, part. 1, lib. 10, cap. 13, qu, 4. — · Loc. dt., punct. 1, n. 5. · Sauch., dc Matrim., lib. 8. dup. 17, n. 24; Decal., lib. 1, cap. 20, n. 2. — · Part. 1, num. 16. — 11 De Matrim., lib. 8, dl»p. 18, num. 3 et 8. · .Suar., de Legib., lib. 6, cap. 18, n. 9 et 12. — ’· Tr. 21, num. 438 et 439. . Suar., loc. dt. - Pont., dc .Matrim., lib. 8, capit. 14, num. 4. — “ Part. 8. tr. 3, re». 6, 8, 9 ct io. — H Tr. 11, dc Legib., capit. 5, num. 66. · Sanch., dc Matrim., Ub. 8, diap. 18. n. 7. · L&ytn., lib. 1, tr. 4, cap. 22, num 13. Palaut, tr, 3, dlsp. 6, punct. 8, $ 1. n. 5 et 6. 164 LIB. i. - TRACT. 11. DE LEGIBUS. graviter; et probabile, nec etiam levi­ ter % ut Salmant. 1*cum Suarez, Palao, Pontio, etc.]. Duhu» de « Si dubitet, an causa sit justa, posse justa CIO** potest di· • dispensare vult Sanchez ». (Cum Sal­ ■ptiuarc. mant. 3, Tapia, Granado, Diana: quia pos­ sidet potestas dispensativa; secus esset, si dubitaret an adsit causa] « contra Bo« nacinam, qui dicit peccare. Non tene­ « Etsi autem causa sit justa, non tatur temper dttpcntare. « men tenetur dispensare, nisi cum, vel «jus praecipit ex ea causa dispensari, « vel necessarium est ad commune bo« num vel spirituale poenitentis, vel ad « avertendum grave damnum aut publi« cum scandalum, et sine dispendio fieri « potest. — Diana a, contra Suarez *>), San« chez, etc. ». 179. - Quaeritur\ an,existente causa, te· neatur superior dispensare?— Distingue: Sicau­ Si causa sit tantum sufficiens, ut di­ ta Ml »OfSciens. po­ spensatio sit permissa, non autem debita, test xd non potest licite superior eam concedere ct Icnctur negare, vel uni concedere et alteri ne­ gare; quia, licet expediat bono subditi dispensatio, expedit vero bono communi legis observantia. — Ita Salmant.4 cum Coninck, Palao, Bonacina, Sanchez, Sua­ rez, etc. Si mi nc Si vero causa sit talis, quae efficiat ceraria, te­ dispensationem esse debitam, nempe ad netur. evitandum damnum commune vel priva­ tum magni momenti, vel ad utile com­ mune, vel magnum particulare; — (expe­ dit enim aliquando dispensare a>, etiam 1 Tr. H. de cap. 5, η. 69 - Suar., de Lcgib., lib. 6, cap. 19, n. U. · Palaus, loc. cit., n. 8. · Pont., de Matrtm., lib. 8, cap. 11, η. I. - Sanch., Decal., lib. 4, cap. 45, n 10 — · Tr. 11. dc Lcgib.. cap. 5. n. 75. · Tapia, tom. I. lib. 4, qu. 21, art. 9. n. 2 Granado, in 1-- 2-·, controv. 7, tr. 3. disp 17, Met. 3. η. 2X Dtana, part. I, tr. 10, res. 31 ; et part 4, tr 3. ret. 44. - Ilonac., disp. 1, de Legib.. qu. 2. punct. 3, n. 7. — · Part 8, tr. X ret. 27. · Joan. Sanch., Select., ditp. 13, n. 8. — * Tr. 11, de Lcgib., cap. 5, n. 80. • Coninck. disp 27, de Matrim., n. 59. · Palau», tr. 3, disp. 0, punct. 8, I 2 n. 9. · liouac., disp. I, de Lcgib., pro bono particulari, quod indirecte re­ dundat ad bonum commune: et ideo do­ cet S. Thomas 5*, quod convenit dispen­ sare, quando alias majus bonum privati impediretur; ita Salmant. « cum Coninck, Sanchez et Aversa) — tunc tenetur supe­ rior dispensare; alioquin peccaret gravi­ ter vel leviter, juxta materiam. Denegata tamen (etiam injuste) dispen­ Ncpu satione, nequit subditus agere contra le­ dispcr.u^» Dc,5Utû?n Lhn gem; nisi talis causa urgeat, ut eum non tur. extrahat a lege. Quare, si episcopus injuste neget dispensationem publicationum ante matrimonium, potest, urgente gravi causa, illud contrahi sine eis. — Ita Salmant. 7 cum Coninck, Sanchez, Palao, Soto ct aliis. lofcriar 180. - « Dixi 2". Legislatoris: quia di- invalide é« spensatio inferioris in lege superioris MpcnutwK camo. « sine justa causa invalida est, ac proinde « non excusat a transgressione praecepti. « Ratio est, quia, qui nomine alterius sine «causa dispensat, dissipat. — Suarez®, « Sanchez ’. « Valide autem et licite inferior, po- Quasi· possit 4ι· « testate ordinaria, dispensat ex justa s penore. « causa in lege superioris: Γ. Circa levia, « hoc est, quae sub mortali non obligant, « etsi facilis sit ad superiorem recursus. « — 2°. Circa ea quae frequenter occur« runt, v. gr. in jejuniis, celebrandis fe«stis, etc.». [Vide n. 190, circa fin.] — « y. Circa ea quae ita sunt propria uni « communitati, ut non conveniant alii ·Λ < — 4». Quando recursus ad superiorem qu. 2, punct. 3, n. 22. · Sanch., de Matrim., lib. 3, disp. 10, n. 1 et 7. · Suar., de Lcgib., lib. 6, cap. 18, η. 20. — • !· 2··, qu. 97, art. 4. — · Tr. 9, de Matr., cap. 14, n. 20. • Coninck, disp. 33, n. 43. · Sanch., de Matr., lib. 8, disp. 19, n. L Aver ta, dc Matr., qu. 19, sect. I, vera. Jam quia causae. — 1 Tr. 9, de Matr., cap. 8, n. 92. · Coninck, disp. 27, n. 52. - Sanch., de Matr., lib. 3, diep. 10, n. 29. Palau», tr. 28, disp. 2, punct. 13. § 5, n. 4. Solus, in I, dist. 28, qu. I, art. 2, vers. Ex his primum. — * Dc Lcgib., lib. 6, cap. 19, n. 1. — · De Matr., lib. 8, disp. 17, num 4. 179- Seu, ut dicunt Coninck el &in 178 . - rt Distinctius: Salmant dicunt esse veritu» cum nec leviter peccare; idemque pro­ chez infra citandi, satis esse ad dispensan­ babilius existimat Suarez; ct satis probabile, dum; vel, juxta Aversam, posse tunc ct solere Palaus. Pontius autem simpliciter negat pec­ dispensari. 180 - a) Palaus, Zoc. infra citando, ut no catum tn hoc adesse. 1 Suarez male citatur a Diana, tamquam tat ipse Diana, non probat ea quae sub hoc sit eontranus expositae doctrinae, eamdem tertio casu asserit Busenbaum: Probabilius ♦ nun prorsus sententiam tenet, lib. 6, cap, /8, apparet, inquit, non inferri satis potestatem h 20 cl seqq , quant ipse Diana dispensandi, cx eo solum quod lex pro illa CAP. IV. - QUAE EXCUSENT A TRANSGRESSIONE PRAECEPTI. - DUB. IV. « difficilis est, sive quando est necessitas « et periculum in mora. Diana.1, ex Gra« nado, Salas, Gordon et Palao, qui ad­ edit: — 5°. Si consuetudo praescripserit «ut inferior dispenset; vide Diana *. — • 6°. Quando est dubium negativum, an « casus egeat dispensatione. Quo casu, « secundum Palaum, non opus est dispen· « satione, cum praesumptio sit pro liber« tate. Barbosa % Diana 8 ». [Vide n. 192]. « Unde resolves: comeca« 1°. Pontifex, sine justa causa, non « potest dispensare in lege Dei ; nec epi« scopus, in lege Ecclesiae. — Sanchez4, « Suarez, Vasquez. « 2°. Dispensatio in voto vel jura« mento, sine justa causa, etiam a Papa « facta, est invalida; ut Sanchez, Suarez 8. < 3°. Valida est, si superior per erro« rem justam causam arbitretur ». [In bona fide; ut Sotus % Laymann, San­ chez, Azor, cum Salmant. d>. Sed oppo­ situm est tenendum. Vide de Voto, Lib. III, ’ Part. 8, tr. 3, resol. 12. - Granado, in 1·* 2*·. controv. 7, tr. 3, di»p. 17, acct. 1, n. 5 et seqq. · Salas, de Legib., disp. 20, sect. 3, n. 22. · Gardon, lib. 2. qu. 13, n. 6. · Palaus, tr. 3, disp. 6, punct. 5, n. 4 ct seqq. — • Pari. 8, tr. 3, rea 12, ver». Aller casus. · Palaus, loc. cit., n. 10. — · Part. 3, tr.6, resol. 82; part. 4, tr.3, resol. 46; part. 8, tr. 3. resol. 72 ct 96. — < Dc Matr., lib. 8, disp. 17, n. 3 et 4. · Suar., de Rclig., tr. 6, lib. 6, cap. 17, n. 8 ct 4. . Vasq., in 1·* 2··, disp. 178, cap. 3. · Sanch., loc dt., n. 3. — · De Rclig., tr. 6, lib. 2. cap. 40, n. 1 ; ct tr. 6. lib. 6, 165 ». 251.\\ « aut, etsi non arbitretur (et te- « mere dispenset), reipsa tamen sit. — • Sanchez ·, Azor % Sà % Salas τ ». 181. - Quaestio est: Si superior mala fide dispenset, judicans non subesse cau­ sam, at causa revera existât, an valeat dispensatio, et dispensatus illa uti possit? Prima sententia dicit valere, si fiat a legislatore, non autem si ab inferiore; quia isti data est facultas dispensandi tan­ tum cum causa. Ita Palaus, Azor, Covarruvias, apud Salmant. ·. — Secunda sen­ tentia probabilior et communior dicit quod, existente causa, valet dispensatio, et licite dispensatus utitur illa, a quocumque su­ periore illa sit impensa. Ratio, quia valor dispensationis non pendet a cognitione causae, sed ab existentia illius: sicut valet electio capacis ad beneficium, licet capa­ citas ignoretur ab electore, ex cap. Nihil, de electione *). Ita Salmant. · cum San­ chez, Suarez b>, Tapia, Basilio, Diana, Vil­ lalobos. — Secus tamen dicendum, si in. Causa non cogmta. pro­ bebi I tew va­ let dispen­ satio. cap. 17, n. 2. Laytn., lib. 1, tr. 4, cap. 22, n. 12. · Sanck., loc. dt., n. 8. - Asor, part. 1, lib. 7, cap. 18, qu. 6. — « Dc Malr,, lib. 8, disp. 17, n. 11. — ’ Dc Lcgib.. disp. 20. sect. 9, n. 61. · Palaus, tr. 3, disp. 6, punct. 13. n. 2 et 4. - Asor, part. 1, lib. 5, cap. 15, qu. 9 ct 10. · Carar., dc Matr., part. 2, cap. 6, $ 9, η. 21. — · Tr. 11, de Legib., cap. 5, η. 78. — · Tr. 11, de Lcgib., cap. 5. n. 79. - Sanch., de Matr.. hb. S, disp. 17, n 11. Tapia, tom. 1. lib. 4, qu. 21, art. 8, η. 6. · Basil. Pont., dc Matr.. lib. 8, cap. 15, n. 18. - Diana, part. I, tr. 10, resol. 34. · Villalob., part. 1, tr. 2. diff. 41, n. 4 tantum communitate lata sit ».— Et Salas pa­ d) Salmant., tr. 11, dc Lcgib., cap. 5, n. 71, riter dc codem casu, loc. infra ciland., scri­ hanc sententiam tenent ut veram, « si subdi­ bit : « Non videtur certus sed valde dubius ·. tus malitiose non voluerit decipere superio­ Et subdit: « Quapropter, nisi concurrat etiam rem ». frequentia, aut consuetudo juvet, non videtur ‘1 Azor, part. 1, lib. 5, cap. 15, qu. 9 et hoc admittendum esse, quando sine incom­ 10, quidquid dicat Busenbaum, videtur con­ modo peti posset dispensatio ab auctore legis. trarium tenere, negans validam esse dispen­ Ita juniores illi, quorum sententia mihi est sationem, absque causae cognitione, etiamsi satis probabilis ». adsit causa justa. — Apud Sà expositam do­ b) Barbosa, de Off. ct Potest. cpisc.,part. 2, ctrinam reperire non potui. allcg. 35, n. IS ct 19, hac in rc distinguit 181. Haec est dumtaxat illatio Salmandubium juris a dubio facti ; et quidem in dubio ticensium ex cap. Nihil 44, dc electione. juris, in conflictu scilicet opinionum circa Etenim dictum caput requirit ad confirmatio­ ipsam legem, negat dispensatione opus esse; nem electionis, ut praeeat examen tum electio­ in dubio vero facti, negat pariter opus esse nis tum electi,et subdit: «Si secus fuerit in­ dispensatione, si res omnino dubia sit ; si au­ caute praesumptum^., dejiciendus est indigne tem pro una parte praesumptio praeponderet, promotus ». Ergo, inferunt Sal man licenses, si vult requirendam esse ad cautelam episcopi dignus fuerit, etiamsi examen causae non dispensationem. praecedat, ejiciendus non est. <) Sotus, in 4, dist. 21, qu. 2, art. 2, rem b) Suarcz, quidquid dicant Salmant., vide­ clare significat, dum scribit legitimam prae­ tur priorem sententiam tenere. Scribit enim, sumi causam (proindeque validam esse di­ lib. 6, cap. 19, n. 2: « Oportet advertere com­ spensationem), · ubi manifestus error non muniter juris peritos docere necessarium esse intervenit ». ad valorem dispensationis ab inferiori dane, 166 LIB. J. - TRACT. II. DE LEGIBUS. ferior dispenset bona fide, sed sine causa; contra Busenbaum et alios, ut supra. Vide tollit vis. Obtentio autem talis dispensa­ tionis est etiam licita, si juste praelato metus incutitur: nempe, si subditus mi­ Lib. III, n. 251. In dubio 182. - « 4*. In dubio de valore dispen- natur se conquesturum apud supremum omsetur va­ « sationis, validam censeri, eo quod prae- superiorem; vel justam accusationem la­ lida. < sumatur in favorem actus, ne pereat, turum de aliquo suo crimine. — Illicita Quoi·. « probabile putat Sanchez, etc. cum Dia· autem esset, si metus sit injustus; ideo- Hau. « na1 >. [Cum Salmant. βΛ — Vide Lib. III, que dispensatio tunc pro libito a supe­ n. 251. Secus autem] « contra Molina, etc. ». riore posset postea revocari Ita SalQuando 183. - « 5e. Habens potestatem gene· mant.6 cum Sanchez, Palao, Suarez, Bo­ ponit ae­ cum diipen- • ralcm dispensandi, potest etiam secum nacina. tari. • dispensare directe et immediate. — SanQuando vero superior, metu coactus, Si dtt intenta » « chez, Diana f, contra Suarez » «Λ [ Ita verbis tantum concedit dispensationem, validi ev. Salmant. · cum S. Thoma, Cajetano, Lay­ non autem animo, tunc certe ipsa est mann, Palao, Bonacina, etc. Quia est ju­ nulla. — Gieterum, nisi constet defuisse risdictio pure voluntaria, quae etiam erga animum, hoc non est praesumendum. Sal­ seipsum exerceri potest. Hinc bene sibi mant. e. dispensare potest in votis, juramentis, 185- - « 7°. Qui impetravit dispensatiojejunio, etc.], < nem v. gr., in impedimento dirimente Metu con­ 184. - « 6®. Valet dispensatio obtenta < matrimonium, et per ignorantiam vel cern, quan­ do valida. < per vim aut metum (modo causa sit « simplicitatem expressit causam falsam, « justa). Item, data sine ullis verbis, sola « eum valide contrahere matrimonium di« cit Pontius T. Sed contrarium tenet Pa« mente. — Turrianus, Diana 4 ». Quaeritur: au valeat dispensatio, ex­ < laus e. Vide Diana ° ». — [Vide de Matorta per metum ? Resp. quod, quando causa dispensa­ tionis existit, dispensatio semper est va­ lida: dummodo non constet, superiorem dispensasse sine animo dispensandi; me­ tus enim voluntarium non tollit, sicut Sanch., dc Matr., lib. 8. diip. 21, n. 25. — 1 Pan. 3, tr. 6, rciol. 9; part. 4, tr. 3, retol. 45 ct 64; et part. 8, tr. 3, reaol. 62. * Molina, dc Juit. et Jure, tr. 2. dbp. 173, n. 18, i. f. · SdMcA.,de Matr , Hb. 8, diip. 3, n.6et seqq. — · Part. 8, tr. 3, reaol. 16. — · Tr. 11. dc Legib., cap. 6, n. 60 et 61. · S. Thom., 2* 2^, qu. 1®, an. 8, corp. · Cajctan , in 1*“ 2”, qu. 96, an 5, ▼. Ad hoc dubium. · Laym., Hb. I, tr. 4, cap. 22, n. 31. · Palans, tr. 3, diip. 6. punct. 7, § 1, n. 2 et 3. · Bonae., diip, 1, de Legib., qu. 2, punct. 1, n. 10. Turrian., Select, dhpat., part. 2, diip. 31, dub. 66. — · Pan. 8, ut dispenset causa cognita·. Et distinguens duplicem cognitionem causae: alteram nempe judicialem, et alteram, · quae in rc sufficiens sit, quacumque via seu diligentia adhibita, ait : « Quod igitur ad forum conscientiae spe­ ctat, censeo hanc posteriorem cognitionem sufficere, quia cx natura rei sufficit, ct nullum est jus positivum, annullans dispensationem datam, non servata forma juridica in cogni­ tione causae ». 182. Salmant., tr. It, cap. 5, n. 88, loquuntur dc cessatione causae dispensatio­ nis: « Si... dubium sit, inquiunt, cessaverit necne causa totalis motiva dispensationis, pro valore illius standum est·. trim., Lib. VI, η. 1131, Not. 2]. Quaeritur: an petttio subreptitia vet obreptitia vitiet dispensationem? — Sub­ reptitia dicitur, quando veritas retice­ tur; obreptitia, quando mendacium appo­ nitur. tr. 3, rea. 17 et 76; et part. 4, tr. 4. rea. 118. — · Tr. 11, de cap. 5, n. 82 et aeqq. · Sanch., de .Matr., lib. 3. diip. 39, η. IX Ρα/awj, loc. cit., punct. 16, $ 1. · Suar., de Legib., Hb. 6, cap. 21, n. 5 et 6. - Bonae., loc. cit., punct. 6, n. L — · Tr. 11, de Legib., cap. 6, n. 82 et 84, ex can. Humanae aures 11, cau». 22, qu. 5. — ’ De Matr., lib. 8, cap. 16, n. 5, ex cap. Cum inter 13, de sentent, et re Judic.; cfr. cap. 17. n. 42. — · Tr. 3, diip. 6, punct. 16, $ 5, n. 4, ex cap. Super lillcrit 20, de rescript. — · Part. 8, tr. 3, res. W. 183 Suarez ex parte tantum huic sen­ tentiae contradicit, scilicet quantum ad dispentionem a votis, negans quemcumque Papa inferiorem posse in eis secum dispensare; de Relig., tr. 6, lib. 6, cap. 11, n. 4 et seqq. Sed quantum ad dispensationem a lege, nedum Busenbaum opinioni contradicat, eam ex­ presse tenet, de Legib., lib. 6, cap. 12, n. 8 et seqq., ubi asserit omnes praelatos Papa inferiores, ac principes saeculares, quando ge­ neralem dispensandi potestatem obtinuerunt, secum posse dispensare in iis legibus, in qui­ bus cum subditis suis dispensare possunt. 184. - °. S;tl man licenses utique concor­ dant quoad utramque paru m asserti ; sed Subrepti· th, obrqxi tin. que. CAP. IV. - QUAE EXCUSENT A TRANSGRESSIONE PRAECEPTI. - DUB. IV. 167 Quodon Resp. Régula sit, quod tunc dispensa- « quando necessitas exigit aÀ Sanchez, u'»i'£n tio erit nulla, quando tacetur veritas, « Beja, contra Suarez. Vide Diana u. — quae de stylo curiae debebat necessario « Id tamen locum non habet in ea quae Eicepuo. exprimi; vel allegatur falsum, quod de « impetratur ex Poenitentiaria Romana ; jure taceri debebat. Ita Salmant. ’ cum « nisi impetretur a personis conjunctis, Sanchez, Palao, Coninck, Suarez, etc. — « vel consanguineis intra quartum graAlia regula est : Si tacetur vel exponitur «dum, vel saltem a confessario. Marfalso causa tantum impulsiva, valet di­ • eus Leo “ ». [Ita Salmant. “. A princi­ spensatio; secus vero, si causa esset mo­ pali tamen, opus est, ut dispensatio ac­ tiva, ita ut sine ipsa superior minime di­ ceptetur, ut Sanchez, etc.]. spensasse!. Salmant. *. « Quaeres : an cessante causa dispenQuid, si plures causae allegentur qua­ « sationis, cesset ipsa ? rum aliae sint falsae, aliae verae? — « Resp. Pro hoc servient sequentes reResp. quod, semper ac vera sit una ex « gulae. illis, quae sufficiens sit ad dispensandum, « Γ. Si tantum impulsiva seu minus c«m,valida est dispensatio. Salmant.8 cum Ba­ « principalis causa cesset, manet dispen- qL^io4^ « satio. silio, Sanchez, Palao, Suarez. isdutio, Quid autem in dubio, au causa falso « 2". Etsi cesset pars causae motivae '‘: !j allegata fuerit motiva, au impulsiva? — « seu principalis, manet dispensatio. Vide Tunc valida censenda est dispensatio fa­ « Diana « 3”. Si, commissa facultate dispensandi, cta: cum in dubio jura faveant valori actus ‘. Ita Salmant.5 cum Dicastillo, Ba­ « priusquam dispensetur, cesset omnino « causa principalis, nulla est dispensatio. silio, Sanchez, Palao, etc. » 4”. Si, dispensatione redacta ad actum sabdiin» 186. - « 8". Subditus bona fide dispen«sationem petens, rationibus superiori « irrevocabilem, cesset tota causa, non « allatis, potest, dispensatione impetrata, « ideo cessat vel vim amittit. V. gr. di« esse securus. Vide Laymann · ». — • spensatum fuit in impedimento consan[Idem dicunt Salmant. ’ cum S. Thoma, « guinitatis, propter paupertatem foemi« nae: licet, contracto matrimonio, divitias Sanchez et Bonacina]. ledKtiond «9". Peccat, qui aliquem inducit ad « obtineat, non est irritum. Idem est, si dïaTîu’e « dispensandum sine causa, vel allegata « beneficium per dispensationem obtinue* falsa causa. — Navarrus, Sanchez e, Fil- « ris, et postea cesset causa ob quam di« liuccius ·, Salas ‘°, qui addit id verum « spensatum fuit. « esse, etsi dispensans excusetur ob bo« 5*. Si, facta dispensatione, cesset om« nam fidem. « nino causa finalis, et actus possit facile D.ipcnu « 10”. Dispensatio potest impetrari non « revocari ; v. gr. dispensatum est in voto Γΐτωκ ' « tantum pro ignorante, sed etiam invito, « castitatis propter vehementes tentatio1 Tr. 9, de Matr., cap. 14, n. 81 · Sanch., de Matr., hb. 8. disp. 21, n. 13 et 32. - Palaus, tr. 8, disp. 6, punct. 16, 3. n. 1 · Coninck, de Sacram., disp. 83. n 61. Suar., de Relic., tr. lib. 6, cap 27, n. 4 et 5. — · Tr. 9, de Matr., cap. 14. n. 35. — · Loc. dt., n. 36. · Batti. Pont., de Matr., lib. 8, cap. 17, n. 41. · Sanch., de Matr., Hb. 8. dllp. 21, n. 42 ct 45. · Pa/au», ioc. cit., $ 5, n. 1 · Suar., Legib., cap. 5, n. 76. · S. Thorn.. 2· 2··, qu. 88. art. 12, ad 2. · Sanch., Decal., lib. 4, cap. 44, n. 6; et de Matr., lib. 8, disp. 17, n. 15. » Bonae., disp. 1, dc Legib.. qu. 2, punct 3, n. 16. · Xazar., Man., praelud. 1 n. 14; et cap. 12, n. 57. — · Dc Matr., lib. 8, disp. 18, n. 8. — · Tr. 10, part. 2, n. 314. — M Dc Legib., disp. 20, sect. 6, n. 57. · Sanch., de Relig., tr. 6, lib. 6, cap. 27, n. 11. — · L. Quotient 13, ff. de rebus dub. — · Tr. 9, de Matr., cap. 14, n. 37. · Dicait., tr. 10, dc Matr., disp. 8, dub. 6, n. 115 ct 118. · Bail!. Pont., loc dt., n 41, v. f. · Sanch., de Matr., lib. 8. disp. 21, n. 20 ct 25. · Palam, loc. cit., $ 5, n. 3. — · Lib. I, tr. 4. cap. 22, n 12, sub m. — ’ Tr. 11, dc Dead. lib. 4, cap. 24, n. 26. · Bc/a, Respons. cas. conic., part. 2. cas. 10. v. Secundo notandum, · Suar., de Relig., tr. 6, lib. 6, cap. 1, n. 11 — “ Pan. 8, tr. 1 rea. »6 ct 87. — ” Prax. Pocnitentiar., part. 1, ▼. Latori», pag. 31, — u Tr. 9, de Matr., cap. 14, n. 38, ex cap. 54 motu proprio 23.de praebend.. in (r. · Sanch., de Matr , lib. 8» disp. 3S, n. 5 et 6. — M Part. 8, tr. 3. rea. 24. auctores allegant pro sola parte quae tractat de validitate. Et profecto in his terminis con­ cordant auctores citati, si tamen Suarez exci­ piatur, qui, ioc. cit., n. 6, de metu injuste incusso ait: < Probabile est irritari [dispensa­ tionem], quando dispensatio extorquetur sine justa causa ». 186 - a> Auctores quos Busenbaum hic al­ legat, loquuntur de dispensatione a voto, vel, ut addit Diana, ab aliquo alio impedimento. 168 LIB. L - TRACT. « nes, quae postea cessant, an reviviscat « votum; vel in praecepto recitandi horas, «jejunandi, etc. propter infirmitatem, et « postea convalescit, an teneatur recitare, « jejunare, etc.?—Affirmant Sanchez, Arni« eus, Portellius*4 Bonacina % Leoà>, etc.; < quia alias non esset justa. Negativam « tamen sententiam probabilem et in praxi « tutam esse censet Diana 1 ex Salas, Gra« nadoty etc., si quidem dispensatio fue« rit absoluta: quia obligatio legis semel « extincta non reviviscit; et quod destru« ctum est, non reproducitur, nisi ab eo « qui producere potest. Vide Suarez1, Lay· « mann, Praepositum 'A etc., qui recte id « concedunt, quando non est de re dividua « et successiva; alias negant. « Unde, supposita probabilitate senten« tiae negativae, Granado, Diana, etc. se« quentes casus (in quibus tamen alii me· « lius contrarium sentiunt) resolvunt » : [Vide n. 196}. « Γ. Cum quo dispensatum est propter « morbum in esu carnium, potest vesci, « licet omnino convalescat. «2*. Cum quo propter infirmitatem « dispensatum est in voto religionis, post< quam convaluit, non tenetur. Diana3. Mfttr > lib. 8, diip. 30, n. 14. Amk., tom. 5, dbp. 6, η. 17X - » Part. 8, tr. 3, re». 24. · Salat, de Lcgib., d>«p. 20, iret. 6, n. 66 et 67. - · Dc Legib.. lib 6, cap. 20. n. 15 et 18. . Laynt., Ub. 1. tr. 4, cap. 22. n. 15 et 16. Granada, in 1- 2-, controv.7. lr.3. dhp. 17, n. 36 et . Dia na, part. 8, tr. 3, m.24. — * Part 6, tr.7, rea. 45. — • Cap. /· qui. S 1. de OUI» prcibyleror., in 6*. · Sancit., dc II. DE LEGIBUS. « 3°. Cum quo propter oculorum in« firmitatem dispensatum fuit in onere « recitandi horas, etsi convaluerit, non « tenetur legere ». 187. - Deinde notandum, quod dispensatio, cum sit odiosa, stricte est acci· wm*' pienda 4. Potestas contra dispensandi, ρ«κ·. cum favorabilis sit, late accipitur; ut dtUS* Sanchez, Granado, Martinez, apud Sal­ mant. 5. Bene autem dari potest dispensatio /a.. ... \ . sptmii» cita, quae colligatur ex conjecturis; ut si, uau sciens praelatus te esse excommunicatum, confert tibi beneficium, tunc tacite dispensat. Requiritur tamen ad hoc praesum· ptio voluntatis praesentis superioris, vel antecedentis ad actum. Non enim sufficit praesumptio de futuro, v. gr. si sciret, dispensaret. Tantum licentia praesumpta de futuro admittitur; non vero dispen­ satio, quae est vulneratio legis. — Vide Salmant.fl cum Suarez, Laymann, Palao, Sanchez. Quaeritur: an superior, videns subdi­ tum agere contra legem, et tacens, cum facile posset corrigere, censeatur dispen­ sare? — Affirmant Salmant.a) cum Tapia, Matr., lib. 8, disp. 2, η. I. · Granado, in l·· 2··, controv. 7. tr. 3, disp. 17. n. 1. Grrg. Martines, in 1— 2··, qu. V7, art. 4, dub 2, v. In primi*. — * Tr. 11. dc Legib., cap. 5, n. 10. — • Loc. cil., n. 11 et seqq. · Suar., dc Legib., lib. 6, cap. 13, n. 20 et 23. - Laym., lib. I. tr. 4. cap. 22. n. 7 ct 8. · Palau*. tr. 3, disp. 6, punct. 12. n. 2 ct 6. - Sanch., de Mair., lib. 8, disp. 4, n. 2, 11, 17 cl »cq. · Tapia, lib. 4, qu. 19, art. 4, n. 3. 6) Portellius, in suis Respons. mor., tom 2, dispensatio fuisse perpetua. — Leone vero, cas. 49, n.20; ct Bonacina, disp. 1, de Legib., part. 1, de Form, votor., vers. Ejfcctus hic qu 2, punct. 10, n. 5, affirmant quidem co ultimus, ct seqq., quoad principium concor­ casu cessare dispensationem ; sed videntur in dat, etsi forte minus quoad exemplum voti ca­ secundam sententiam recidere, dum suam sic stitatis. limitant Nisi superior,ob causam temporalem, e> Praepositus, in la”· 2<*', qu. 97, dub. 3, quam sufficientem putat ad dispensationem n 31, id tunc concedit, cum non est dc re divi­ perpetuam concedendam, absolute dispenset. dua; subdit autem: « Aliqui Limen non impro­ — His consentit Granado, pro opposita sen­ babiliter censent quod, quando dispensatio tentia allegatus, dum ipse negat, controv. 7, facta est. eo quod judicio medicorum infirmi­ tr. 3, disp. 17, n. 36 et seqq , cessare dispen­ tas censeatur futura perpetua, censeri possit sationem. cessante omnino causa finali ; sed, absoluta, ct non tenetur aliquis jejunare, quam­ n 43, distinguit infirmitatem quae tempora­ vis valetudinem recuperet ». nea est, ct prudenter creditur cessatura post 187. - . Quia non est tunc praesumendum delictum superioris, qui aliter ex officio, et ad evitandum dam­ num, teneretur loqui. — Secus tamen di­ cendum, si superior non posset corrigere sine incommodo. Salmant. L Dc iis qui possunt dispensare. 169 lao, Suarez, etc., negat; quia nullibi haec concessio reperitur Papae facta a Deo. — Objiciunt: Cur dispensare potest, ut mi­ nister Ordinis et Confirmationis sit sim­ plex sacerdos? Resp. quod, ex jure divino, episcopus in his est minister ordinarius, non autem necessarius. Ita Salmant*.— Vide dicenda de Matrim.,Lib. VI,n.lll9 188. - Potestas dispensandi alia est or­ infra. dinaria, alia est delegata. Certum autem est, posse Pontificem et Summus Pontifex, potestate ordinaria, praelatos dispensare in votis; cum in his siu Pomi* potest dispensare in quibuscumque legi· gerant vicem Dei. Ita S. Thomas*. Vide 6ίύ· bus canonicis, etiam sancitis ab Apostolis, Salmant.T. tamquam particularibus praelatis eccle­ 190. - Episcopus, potestate ordinaria, siarum; ut sunt jejunium quadragesimale, potest dispensare in omnibus statutis, sive observatio festorum in dominicis. Ita Sal· episcopalibus, sive latis a synodo diocexoapouu mant.a cum S. Thoma et communi. — Non sana, independenter a capitulo et clero, vero in legibus traditis ab Apostolis, quas ut supra diximus. Et idem potest capitu­ ipMtoUd·. jpSj acceperunt a Christo Domino, tam­ lum, sede vacante. — Hoc tamen non po­ quam auctore principali; ut sunt leges test vicarius generalis, nisi expresse ab circa formas et materias sacramentorum, episcopo ei concedatur "A Vide Salmant ®. circa oblationem sacrificii, etc. Episcopi possunt etiam dispensare in 189. - Num autem Papa possit dispen­ legibus concilii provincialis, in suis dioe­ sare in aliquibus praeceptis divinis? cesibus; modo non sint concilio specialiter Neqoc in Prima sententia affirmat, ex potestate reservatae. Hoc enim expedit ad bonum delegata a Deo, quando expedit dispen­ regimen. — Salmant. · cum Sanchez b\ satio. Ita Sanchez, Canus et Bonacina apud Suarez b>, Bonacina, Palao b>, etc. Notandum quod legislator non potest Salmant.3, qui vocant hanc satis probabi­ lem. — Secunda, quam probabiliorem me­ dispensare in sua lege, si lex transeat in rito putant Salmant.4 cum S. Thoma, Pa- contractum; ut si dicat: Gaudeant immuSanch,, dc Matr., lib. 8, ditp. 4, n. 26; ct Dccal., lib. 4, cap. 47, n. 46. — ’ Tr. Π, dc Legib., cap. 5, n. 17. — · Loc. cit.,n 30. · S Thorn., Quodlib. 4, art. 13. · Sa*vdb.,dc Matr., lib. 8. di»p. 6, n. 6. - Canut, Rclcct. dc Pocnit., part. 6. ▼. f., ▼cnu Huic ergo quacUtoni. · Bonae., disp. 1, de Legib., qa. 1. punct. 2, n. 12. — · Tr. 11, dc Legib., cap. 5, n. 25. — exasperantur vel audaciorcs fiunt: ctob hoc praelatus,quamvis non dispenset,dissimulat». — Et Palaus, tr. 3, disp. 6, punct. 12, n. 3 ct 5, omnibus Salmanticensium dictis con­ sentit. b) Suarez, quamvis a Salmanlicensibus allegetur ut dicit S. Alphonsus, ipse tamen non sine restrictione huic sententiae adhae­ ret « Nam sola taciturnitas dicta, inquit, tr. de Legib., lib. 6, cap. 13\ n. 22, nunquam vi­ detur mihi sufficiens indicium voluntatis po­ sitivae dispensandi.. Si tamen aliae circum­ stantiae adjungerentur, posset consummari praesumptio, ut si causa dispensandi, tam sub­ dito et superiori singillatim, quam alteri dc allero invicem nota esset, ct intercederet ali­ qua occasio justa non petendi expressum con­ sensum, ct ex consuetudine vel necessitudine inter subditum et superiorem, praesumi pru­ 4 Loc. dt.. n. 36. S. Tho*t., 2- 2··, qa. 86, an. 10, ad 2. · Palau*, tr. 3, disp. 6, puna. 3, n. 5. Suar., de Legib., lib. 10, cap 6, n. 7 et »eqq. — 1 Tr. 11, de Legib., cap. 5, n. 27. — · 2* 2··, qu. 88. art. 12. — ’ Tr. 17, de Voto, cap. 3. n. 84. — · Tr. 11, de Legib., cap. 5, n. 31 et 32. — · Loc. dt_, n. 33. - Bonae., disp. 1, de Legib., qu 2, punct. 1, η. II. denter possit talis voluntas superioris ». Et haec in foro tantum conscientiae valere ait, negans, n. 21, in foro exteriori satis esse so­ lam superioris praesentis taciturnitatem. 190. - °) Et hujus asserti rationem S· Al­ phonsus in Horn. ap., tr. 2, cap. 6, n. 57, assignat,scribens. «Quia in generali commis­ sione, non includitur facultas dispensandi, nisi specialiter committatur ». h> Sanchez citatur quidem a Salmant. ut asserit S. Alphonsus; verum ipse, de Matr., lib. 8, disp. 17, n. 37, hanc episcoporum fa­ cultatem ad casum necessitatis coarctat : «Nec posse, inquit, [episcopos et ipsum archicpiscopum] in illis dispensare, nisi sicut in lege pontificia, in uno vel altero casu, ratione ne­ cessitatis, quod non sit recursus ad Pontificem, nec tunc sil coacta synodus provincialis, ut ad illam confugiatur ·. — Et prorsus idem do- Potest d» Patettai ordinaria epiacopi. Non di«pensatur, ■i lex Iran seat tn con tractum LIB. I. - TRACT. Π. DE LEGIBUS. nitate habitantes in tali loco, etc. Vide ter penult Htur, infc rior point dupenixre. Epitcopot potest in frequen­ ter conun genu bas. In tegibui pirttCUla ri­ ba*. In coratnu· nibus.M pe­ riculum sit. Salmant l — Potest autem inferior dispen­ sare in lege superioris, si in lege gene­ raliter permittatur dispensatio; v. gr. si dicatur. Donec dispensetur. Salmant? cum Cajetano Bonacina, Suarez, Palao, etc. Possunt etiam episcopi dispensare in rebus quae communiter eveniunt: in jeju­ niis, esu ciborum, observatione festorum, recitatione officii, votis non reservatis.— Salmant.0 cum Palao, Basilio, Bonacina, Soto*% Suarez, etc., cum Busenbaum (su­ pra, η. 180). Item, in legibus latis a Papa pro ilia particulari dioecesi; in quibus videtur re­ licta facultas dispensandi illius praelato. — Salmant.4 cum Soto, Valentia, Caje­ tanoAzor, etc., cum Busenbaum (ibid.). Item potest episcopus dispensare m legibus communibus pontificiis, v. gr. in impedimentis matrimonii, in irregularita­ tibus, in votis reservatis et similibus, quando non est facilis aditus ad Papam, 1 Tr. Π, de Legib., cap. 5. n. 35. — · Loc. cit., n. 37. · Bonac., dhp. 1, de Legib., qn. 2, punct. 1, n. 17, v. Addit. Silvester. · Suar., de Legib., lib. 6, cap. 14, n. 8. · Pa· taui, tr. 3, dl»p. u, punct, 5, η. I. — ■ Tr. It. de Legib.. cap. 5, n. 38. · Palaus, tr. 3, dhp. 6, punct. 5, n. 5. · Basil. Patti., de Mair., lib. 8, cap. 6, n.7. · Bottac., ditp. 1, de Legib., qu 2, punct. I, n. 17, v. f., v. Secundo, quando fir accipi hh fur. · Suar., de Legib,, lib. 6, cap. 14, n. 9. — • Tr. It, dc Legib., cap. 5, n. 39. Sotu*, de Jti»t. et Jure, lib. 1, qu 7, art. 1 - Valent., in I— 2··, dhp 7, qu. 5, punct. 9. - Azor, paru 1, lib. 5, cap. 15. qu. 7, v. f — · Loc. cct Palaus, tr. 3, disp. 6, punct. 4, n. 10 — Λ quibus nec dissentire videtur Suarez, qui, quamvis, dc Legib., lib. 6, cap. 15, n. 2, as­ serat « Episcopos suffragancos posse in talibus legibus dispensare, nisi specialiter sint alteri reservatae·; subdit tamen, n. 4: · Respectu singulorum episcoporum, certum est illas le­ ges censeri leges a superiori latas, et ita solum posse in illis dispensare, quatenus illis con cessum est expresse vel tacite aut consuetu­ dine *. O Cajctanus non satis recte citatur a Sal­ mant ; ipse enim, in 2af, qu. 97, art. 4, scribit S. Thomam in resp. ad 3, hoc docere, scilicet: in lege humana publica non potest dispensare, nisi ille a quo lex auctoritatem habet, vel is cui ipse commiserit·. Sotus, de Just et Jure, lib 1, qu. 7, art. 3, addit : « Hoc autem sic temperarem quod possit episcopus in diem aut in breve tempus cum assistente causa, super ejusmodi legibus dispensare; tamen pro tota vita neM.1O ·. ct periculum est in mora : quia hoc expedit ad commune bonum. Salmant.6 cuin San­ chez, Basilio, Palao, Tapia, Granado, Salas, etc. — Et hoc, etiamsi sit facilis recursus ad habentem facultatem dispensandi ex privilegio Pontificis.Salmant.® cum Tapia et Martinez. Parochi possunt etiam dispensare cum pMfeü suis ovibus in jejunio et observatione fe- ?,ΐ}4 storum, ubi non est facilis recursus ad episcopum. Suarez f) et Tapia. — Immo, ex consuetudine, etiamsi sit facilis recur­ sus ad episcopum, posse semper parochos dispensare in his duobus praeceptis, te­ stantur Sanchez *>, Granado<4Silvester*^ apud Salmant. 7. Vide Lib. III, n. 288. In hi· t Et in his omnibus dicuntur episcopi pi scope* 6dispensare jure ordinario, cum talis fa­ •penntjen ordinary cultas eis competat vi proprii officii, cui est perpetuo annexa. Salmant. 8 cum Sua­ rez, Palao, Basilio, etc. — Et ideo bene possunt eam aliis delegare; ut certum est. Vide n. 193, cum Salmant ®. cit., n. 39. · Sanch., de Matr., lib. 8, dhp. 6, n. 20; et lib. 2, disp. 40, n. 3. Basil. Pont., loc. cit. · Palaus, tr. 3. disp. 6, punct. 5, n.7. · Tapia, lib. 4, qu 20, artic. 5, n. 9. · Gra­ nado, in 1·* 2", controv. 7, tr. 3, disp. 17, n. 8. · Salas, de Legib., dhp. 20, sect. 3, n. 25. — · Loc. cit., n. 39. · Tapia, Martin", in I·· 2”. Similiter. Cfr. Salmant , tr. 10, de Censur., cap. 2, n. 66. - Tapia, loc. cit., η. II. — 5 Tr. 11, de Legib., cap. 5. n. 40. — · Loc. cit. - Suar., de Legib.. lib. 6. cap 15, n. 1. · Palaus, tr. 3, diep. 6, punct. 5. n. 12. Bast!., loc. cit., n. 9. — · Tr. 17, dc Vote, cap. 3, n. 83. loc. cit., n. 10. qu. 97, art. 1, dub. 2, v. Gregor. * Cajctanus, in lltlft 2a', qu. 97, art. 4, hanc sententiam ita coarctat ·. « Nisi forte adeo notabilis casus sit, ut merito superior consu­ lendus occurrat ». / Suarez, dc Legib., lib. 6, cap. 14, n. 10, eam facultatem parochis concedit, dumtaxat ubi ct in quibus consuetudo invaluerit, sub­ dens: · L)e consuetudine autem solent dispen­ sare in casibus particularibus occurrentibus, in quibusdam frequentioribus praeceptis, ut jejuniis, in festorum observatione, quoad va­ candum ab operibus ». Sanchez, dc Matrim., lib. 8, disp. 9, n 27; ct Granado, in pat 2af, controv. 7, tr. 3, disp. 17, n. 9, concedunt quidem parochos ex consuetudine semper posse dispensare in lege jejunii; sed quoad festorum observationem, non dicunt cos semper id posse, sed solum ubi fuerit legitima consuetudo introducta. Ac­ curatius ergo poterant a Salmant citari. Λ Silvester, v.jejunium,qu.7, ad 4, 99.20, hic a Salmant. citatur ex Tapia; sed ipse lo­ quitur tantum dc jejunii lege, et dicit Rode- CAP. IV. - QUAE EXCUSENT A TRANSGRESSIONE PRAECEPTI. - L>UB. IV. 191. - Quaeritur Γ. Ah, praeter dictos casus, possit episcopus dispensare in le­ gibus superioris, in quibus non sit reser­ vata dispensatio? Prima sententia affirmat; quia, hoc ipso quod superior eam non reservat, vi­ detur eam concedere; aliter, ad quid de­ serviret reservatio? Ita Sotus1, Covarruvias et probabilem dicunt Palaus2 ac Bonacina·, dum oppositam tantum pro­ babiliorem vocant; sed expresse docet, vocatque communem D. Antoninus4, di­ cens: Episcopi autem dispensare possunt, secundum communem opinionem docto­ rum in his quae non sunt eis a jure pro­ hibita. — Eamdemque tenet etiam Glossa in cap. Nuper, de sent, excomm.; ex quo canone, praefati auctores hanc sententiam probant. Cum enim ibi quaesitum fuerit a quodam episcopo, an ipse potuisset absol­ vere ab excommunicatione lata a jure; af­ firmative respondit Pontifex, sic inquiens: Quia tamen conditor canonis ejus absolu­ tionem sibi specialiter non retinuit, eo ipso concessisse videtur facultatem aliis rela­ xandi. Et ibi Glossa 5 sic addit: Et est hic argumentum, episcopos posse dispensare, ubi specialiter dispensatio non est inhi­ bita...; et concessum videtur quod non est prohibitum; fT. Ex quibus cans, maj., 1. Nec non. Ii reliqui· tihil potest ♦pKcput. Hanc primam sententiam olim proba­ bilem censui. — Sed, re melius perpensa, omnino tenendam puto secundam oppo­ sitam, quam tenent Suarez e, Bonacina \ Palaus ·, Salmant. 9 cum Pontio et Sa­ las; itemque Benedictus XIV l0. Favetque S. Thomas H, ubi ait: In lege humana pu­ blica non potest dispensare, nisi ille a quo lex auctoritatem habet, vel is cui ipse commiserit. — Ratio est, quia infe• In 4, dht. 27, qu. 1. art. 4. v. At quo. — · Tr.3, ditp. 6, punct. 4, n. 7. — · Ditp, 1, dc Legib., qu. 2, punct. 1, n. 17. — ‘ Part. 1, tit. 17, cap. un., § 20. — · In verb. Λ’οη reti· 171 rior nihil potest in lege superioris, ut expressum est in Clement. 2, de elect., ubi dicitur: Lex superioris per inferiorem tolli non potest. Nec prorsus concludit textus citatus in cap. Nuper pro prima sententia; valde enim differt facultas absolvendi a censu­ ris, a facultate dispensandi in legibus ca­ nonicis; prout sapienter scribit Pater Sua­ rez. — Verum est leges, in quibus impo­ nuntur censurae, etiam leges esse; sed commune est apud omnes, et constat ex consuetudine recepta, quod censurae non reservatae, praesertim excommunicatio­ nes, bene possunt absolvi ab episcopis et a parochis, et adhuc ab approbatis confessariis; ut probat Suarez 11 cum Soto, Navarro et aliis. Unde in hoc bene ur­ get ratio apud textum allata, nempe quod, cum legislator non sibi reservaverit abso­ lutionem a censura, videtur praebuisse facultatem aliis eam absolvendi. — Sed quoad dispensationes in legibus pontifi­ ciis, nequaquam adest haec communiter recepta consuetudo, ut ipsae concedantur ab episcopis, semper ac non sint expresse Pontifici reservatae; sed circa ipsas pro­ cedit generale ct certum axioma, quod ex ipsa natura rei oritur, quod inferior nequeat dispensare in legibus superioris: prout habetur exemplo expressum in alio canone u, ubi dicitur quod, circa leges or­ dinationum, episcopus dispensare non po­ test, ideo nimirum, quia id episcopis mi­ nime est concessum : Cum illi hujusmodi dispensatio a canone minime sit permissa ; sunt verba textus. Et nota, quod ibi non dicatur: cum non sit prohibita·, sed : cum., minime sit permissa. Nec jam anterius aderat aliqua prohibitio episcopis dispen­ sandi in tali materia; sed tantum id adelib. », cap. 6, η. I. · SteXof, dc Legib.. dhp. 20. sect. 3. n. 30. — * De Synodo, hb» 13. cap. 5, n. 7 et 11. — w 1· 2-·, Dc Ceniur., ditp. 7, sect. 4, η. 1 ct seqq. — ’ Disp. 1, dc Legib., qu. 2. punct. 1, n. 17. — · Tr. 3. disp. 6. punct. 4. n. 8. — · Tr. 11. de Legib.. cap. 5, n. 43. · Pont., dc Matr., qu. 97, an. 4, ad 3. - Suar., de Ceniur., dhp. 7, sect. 4. n. 3. — ·· Loc. cit., n. 6. 7 et 9, · So/μ* In 4. diet. 22, qu. 2. art. 3, conci. 3. - Mnar,, Man., oap. 27, n. 39. — u Cap. Di lectu t 15, de temper, ordinat. riemn videri sentire, quod possit dispensare proprius sacerdos; ct ipse Silvester concludit • S. Thomas autem... tenet quod sacerdos potest dispensare ct praelatus in religione», 191. - ♦ Covarruvias, in cap. Alma mater, part. Z, $ ✓ , η. 0’. non loquitur dc casu prae­ senti, sed de eo de quo supra, n. 190, v. No­ tandum, S. Alphonsus tractavit. « Ubi a ca­ none dispensatio permittitur, ita Covarr, nec va denegatur episcopo, poterit is dispen­ sare, quamvis sil constitutio concilii univer­ salis ·. nuit. — * 172 LIB. L - TRACT. Π. DE LEGIBUS. rat, quod talis dispensatio ipsis nunquam permissa fuerat; ex quo Glossa recte in­ fert: Argumentum opinionis quod epi­ Quoad autem axioma a pluribus DD. admissum (ut referetur Lib. VI, η. 980, v. Sed dubitatur), nempe quod, quidquid scopi dispensare non possunt, nisi in ca­ potest Papa in tota Ecclesia, potest epi­ sibus sibi concessis a jure. scopus in sua dioecesi, nisi specialiter id pbSJJbiib.' Nec valet d*cere , Vasquez, Victoriae directionem animarum, et quae sunt mo­ ct aliorum; et ideo possunt dispensatio­ raliter necessariae; sed ad hunc ordinem nem impertiri, ubi illa non est eis spe­ nequaquam pertinere dispensationes le­ cialiter vetita. — Nam respondetur quod, gum canonicarum c>. — Hoc tamen non licet praefata sententia sit satis probabi­ excludit, ut scribit Bonacina fl, quod epi­ lis; attamen nemo negat talem jurisdi­ scopi dispensare possint in iis casibus qui ctionem semper esse Pontifici subordi- frequenter occurrunt et saepe dispensa­ tione egent ; aut vero (inquit) cum aliqua natam. Praeterea arguimus adversus primam gravis urget necessitas aut gravis utili­ opinionem, quod, si ratio illius fautorum tas, et tunc non possit commode Apostovaleret, non solum episcopi, sed etiam lica Sedes adiri: juxta quae dicentur in parochi dispensare possent eodem modo Append, de Privil., n. 40. 192. - Quaeritur 2°. Quid in dubio, an in legibus pontificiis; dum etiam parochis permissum est absolvere a censuris non casus indigeat dispensatione? Resp. quod, sive dubium sit positivum, reservatis, ut loquitur textus in cap. Nu­ per allatus, dicens: Λ suo episcopo vel a sive negativum, potest subditus uti sua — Consultius tamen est tunc proprio sacerdote poterit absolutionis be- libertate beficium obtinere. Sed hoc quis audebit adire praelatum, qui declaret vel dispen­ set; cum in tali dubio bene possit etiam dicere? Gloua, in v. Ptrmisia · Natal. Alex., lib. 2, de Ordine, cipiL 1. Artk. 8. - Cantin. Tonrn., de Ordine, part. 2, cap. 4, artic, X - Vaiq., in 3— part., diap. 240, Debiti ΑΛ opoi ■ dispeauU: ne, libérée Prxbts= adire, ce* tulit»*. num. 41 et seqq. — * Dc Censuri», disput. 7, »ect. 4. num. 6. — · Diep. 1, de Lepb., qu. 2. punct. 1, num. 17, ver», finem. h) Sotus ct Victoria oppositum tenent: So- sacram. Ecclesiae, cx doctrina R. P. F. Fran­ tus enim, in 4, dist. 20, qu. 1, art. 4,concl. 2, cisci a Victoria, dc Clavibus, n. 5, ubi haec scribit: « Summam ecclesiasticae potestatis habentur: « Imo crediderim, inquit, omnem primum contulit Christus Petro, tamquam potestatem episcoporum (qui sunt Apostolo­ ejus vicario et Ecclesiae capiti, quod ipse con­ rum successores) a Petro et successoribus, stituit, a quo ejusque successoribus in eadem Romanis Pontificibus, esse derivatam; ita quod sede, eadem jurisdictio in totam ecclesiasti­ successor Petri est immediatus vicarius Chri­ cam hierarch i am derivatur ». Quod inferius sti et a Christo accepit potestatem... Sed suc­ sic explicat: < Nullus praeter Petrum reliquit cessores Apostolorum nec susceperunt pote­ successorem, ut per suam auctoritatem, ct statem ab ipsis Apostolis nec a Christo imme­ episcopi omnes ct clerus ab una sede Petri diate, sed mediate a Romano Pontifice ». Et illam recipiunt». — Victoria autem, etsi, Re- inferius: < Successores Apostolorum, cum ma­ lect. 2, de Potest. Eccl., n. 27, videatur adhae­ nifeste ordinentur ab hominibus, potestatem rere sententiae hic relatae a S, Alphonse; at ordinis non immediate a Deo accipiunt; po­ certe, ibid., n. 30, expresse scribit: «Nunc testatem autem jurisdictionis accipiunt a Ro­ non potest episcopus fieri, nisi secundum for­ mano Pontifice immediate». e) Per se scilicet, uti notat ipse Suarez. mam traditam a Summis Pontificibus; et si secus lentatum fuerit, nihil efficietur ratum, 192. - Λ) Excipiuntur tamen dispensationes sed lotum erit irritum et inane. Dico vero quan­ matrimoniales; in his enim non solum agitur tum ad auctoritatem jurisdictionis ». Et addit: de valorc contractus, sed etiam sacramenti ; « Tota potestas ecclesiastica sive ordinis sive ideoque non possumus operari cum dubio, jurisdictionis, mediate vel immediate, pendet imo nec cum opinione probabili circa factum, a sede Petri. Patet, quia ab illa sede pendent (si tamen circa factum potest dari opinio pro­ episcopi; ab eis, presbyteri et omnes inferio­ babilis). Ita S. Alphonsus in Hom. up., tr. 2, res ordines ct potestates». Cfr. etiam Sum. n. 51. CAP. IV. - QUAE EXCUSENT A TRANSGRESSIONE PRAECEPTU - DUB. IV. IJ» dubii». Ium in «mdcati/ ordim r’rt’pouu. praelatus inferior dispensare sine conces­ sione legislatoris Ita Palaus \ Laymann 3 et Salmant· 3 cum SA et Diana. Idem dicunt 4 Suarez et Sanchez de . . . . . . dubio circa vota reservata. Idem, in dubio an adsit causa sufficiens ad dispensandum, Salmant. 5 cum Cajetano c>t Granado c> et Silvestro Idque asserit Croix e tenere Sanchez, Go­ bât et Tamburinium, quia potestas dispen­ sandi late interpretanda est; intellige: si data sit, non per modum commissionis, sed gratiae (ut infra dicetur //. 194, v. Au autem)} ct tunc dispensans non obligatur ad examen de plena sufficientia causae. Notat autem Palaus 7 cum Covarru­ vias, Sanchez, Suarez, Basilio, etc., quod potestas, quam habent praelati inferiores dispensandi ratione officii in legibus su­ perioris, utpote in casibus qui frequenter occurrunt, debet dici potius ordinaria, quam delegata. 193. - Circa potestatem autem delegatam dispensandi, notandum, quod quisque habens potestatem ordinariam potest eam delegare. Et tunc, si delegatio est per modum commissionis pro certo casu, ex­ spirat morte concedentis, si res sit adhuc integra ; si vero per modum gratiae, tunc non exspirat 8. — Pariter, quisque inferior, qui jure ordinario potest dispensare in legibus superioris (ut possunt episcopi in jejuniis, votis, etc., ut supra diximus 11. /90), potest etiam delegare potesta­ 1 Tr. 3, diep. 6, punct. 5, n. 10. — · Lib. 1, tr. 4. cap. 22, n. 4. — · Tr. 11, de Legib., cap. 5, η. 45. · .$d, v. Dfcpe *- cap. 6. n. 9. — · Reg. 16, de reg. jnr., in 6·. — · Tr. 11. dc satio, ' 173 num. 1. · Diana, part. 4. tr. 3, re·. 46. — · Apud Salmant., loc. cit. * Suar., dc Rclig., tr. 6, lib. 6, cap. 26, n. 6. · Sanch., Decal., lib. 4, cap. 40, n. 26. — M Loc. cit., cap. 5, n. 46. — · Lib. 1, n, «M. - Sim ., * Decal., lib. 4, cap. 45, n. 10. · Gobai, tr. 9, n. 681. - Tambur., Decal lib. 1, cap. 3, § 7, v, Diipettuitio, n. 6. — 1 Tr. 3. di«p. 6, punct. 5, n. 12. · Gn«r., Vartar. reto!, lib. X cap. 20, n. 6 et 10. · Sanch., de Matr., lib. 2, dhp. 40, n. 14 Suar., de Legib., lib, 6, cap. 15, η. 1. Batil., dc M.ur., lib. 8, b> Ex auctoribus hic citatis, Palaus, Laymann ct Sh dicunt, non quidem consultius esse episcopum adire; sed posse episcopum eo casu dispensationem concedere, vel decla­ rare eam non esse necessariam. * I Cajelanus, in 2*'nt 2tU,qtt. 147, art. 4 ; Granado, in I""· 2·" , contre. 7, tr. 2, disp 6, sect. 1, η. 2; Silvester, v. Dispensatio, η. 20, qu. 14, non loquuntur expressis verbis de du­ bio an adsit causa sufficiens; sed in genere tan tum, de casu quo causa dispensandi est dubia. tem dispensandi; modo hoc ei non sit limitatum. Vide Salmant. ·. Delegatus autem nequit subdelegare, nisi sit delegatus a principe,sive a Papa '°; vel nisi sit ab inferiore ordinario delega­ tus ad universitatem causarum " ; aut nisi concessa sit facultas subdelegandL — Sed de his sedulo observa quae dicentur de Sa­ Dclegaiwi Soaedo pov it «abdelegare. cram. Poeitit.,Lib. VI,n. 566,v. Geiteraltler. 194. - Nota, quod praelati regulares non possunt dispensare in regula, nisi iis concedatur a privilegio vel a jure. — Ratione privilegii, quod ex se muneri praelati adnectitur, possunt praelati etiam inferiores dispensare: Γ in rebus levibus, quae scilicet sub levi praecipiuntur; T in rebus frequentibus; 3" in statutis propriis, scilicet quae sunt propria illius conven­ tus. — Peyrinus “ et Palaus cum aliis. Ratione autem facultatis iis concessae a jure, praelatus dispensare nequit in votis essentialibus — In aliis vero re­ gulis bene potest in casu particulari, nisi expresse sit ei interdicta dispensatio Ita Peyrinus cum Rodriguez, Angelo, Silve­ stro, Turrecremata, Miranda. Talem enim facultatem praelati habent a jure “. Et ratio est, quia, cum lex humana non pos­ sit providere omnibus casibus, expedit ut in particularibus rectores provideant; alioquin non sufficienter provideretur bono communi. Et ideo, ex S. Thoma b>, quisQuantam, § 1. de off et pot. Jadic. dcleg. — 11 Ex leg. L $ I, Ab co, ff. Quis a quo. — “ Torn. It qu· I, cap. 8, $ 5. — " Cap. Cum ad monaste­ rium 6, de statu monaebor. · Pryrin.. loc. dl., cap. 8, § 5. v. Dico 10. - Rodrig., Quaestlon. regu!.. tom. 1, qu. 26» art. 1. init. Angel., v Dispensatio, n. 9, v Ao/m. · Sitrest., y. Dispensatio, n. 20. quaer. 14. verw Λ'ονο. Turrccr., in reg. D. Benedicti, tr. 14S. dub. 3. - Miranda, Legib., cap. 5, n. 51. — ** Cap. Manu.il. praelator., torn. 2, qu. 9tart. 6, conci. X — ’· Glos, in can. Monachum, *cau . 20, qu 4. in v. Remittatur. 194. - Λ ' Palaus his utique consentit, tr. 3, disp. 6, punct. 5, n. 4 et 5, excepto tamen eo quod sub 3e habetur, dc quo ipse, n. 0, scri­ bit: «Verum mihi probabilius apparet non inferri satis potestatem dispensandi, ex eo so­ lum quod lex pro illa tantum communitate lata sil *. '» S. Thomas, l* 9 ~‘,r> arL 4, do­ cet rectorem multitudinis posse ex causa di­ spensare in lege humana « quae suae aucto­ ritati innititur · ; sed in resp. ad 3, subdit : « In Rego Ures praelati, to quibat dt «pe axent. 174 LIB. I. - TRACT 11. DE LEGIBUS. que rector habet potestatem dispensandi Notandum etiam est circa causas diin lege humana, ex justa causa. Sed ad­ Spensationum, quod aliae causae per se verte dicta w. /9/. excusant a praecepto, puta jejunii, oflicii J// autem subditus teneatur obedire divini, etc. Et istae non egent dispensa­ praelato praecipienti aliquid contra re­ tione, si sint certe vel saltem probabili­ gulam ? ter justae. — Aliae vero sufficiunt ad di­ PrAecepto Resp. Negative, si certum sit rem prae- spensationem, sed ea indigent. Sufficiens um.qu*n. ceptam esse contra regulam, atque con- nempe causa est dignitas petentis, aut su­ dum. ,cn stet praelatum in illa non posse dispen­ perioris, ut benignum se ostendat ; necnon sare, vel non duci ex causa justa: ut utilitas communis vel privata, ct similes. Peyrinus ’, Sanchez f, Salmant. 3. — At Vide Salirfant.,0. — In dispensationibus au­ Salmant.4 dicunt praelatum jubentem ali­ tem impedimentorum in matrimoniis, suf­ quid probabiliter licitum, vel quod non ficit pro causa solutio pecuniae in subsi­ sit certe injustum, juste jubere; alias dium Ecclesiae, ut est praxis. Salmant.11 magna confusio adesset, si jubere nequi­ cum communi. Tribus autem modis dispensatio ces­ rent praelati nisi evidenter justa. Vide dicta n. 31. sare potest: Γ. Per cessationem causae. An autem facultas delegata dispen­ 2®. Per revocationem dispensantis. 3". Per sandi sit late vel stricte interpretanda? □Her* Resp.. late, si concessa sit. per modum Uo quomo . doinurprc gratiae, ut supra; stricte, si per modum renuntiationem dispensati. 196. - Et 1°. Per cessationem causae, si cuu | cnw cessat causa motiva et totalis. — Secus d^it? 1 commissionis pro certo casu. — Laymann5, autem, si cessat causa impulsiva, aut cesSanchez e, Salmant. 7 cum Tapia, Basi­ sat motiva, sed non totaliter; nam si ali­ lio, etc. quid istius perduret, adhuc perdurat di­ IP83 vero dispensatio, cum sit odiosa, spensatio; ut Busenbaum (supra, n. 186, «umenda, semper stricte sumenda est; nisi dispenv. Quaeres) cum Salmant. qtundo. satfo je^la. vc| sjt cx motu proprio At si dubium sit an totaliter cessave­ principis V; vel sit inserta in corpore rit, standum est pro dispensatione, quae juris; vel tandem nisi concedatur com­ possidet. Salmant. Vide Lib. VI, n. 1132. Quaestio vero est: an certo cessante munitati, vel ad bonum commune. In his enim casibus late accipienda est. Ita Sal­ totaliter causa, pereat dispensatio? Prima sententia affirmat; quia valor Ccwuci» mant. * cum Tapia. 195. - Quaeritur autem: quotuplicitcr dispensationis pendet a voluntate supeCC*MUHC dispensatio cessare possit? — Ad hoc rions, qui praesumitur nolle dispensare, ,Uefcnal X’dûÎïîm praenotandum est quod, si dispensatio nisi pro tempore quo causa duret. Ita »pcn%atio. jam sorûta sit suum effectum, vel si di­ Sanchez I3, Bonacina a>, et Dicastillus b>, spensationi (ucrit adjuncta aliqua com­ Coninck,1 Hurtadus et Trullench apud Sal- Probah!.» w · _ mutatio oneris; tunc, etiam cessante causa, mant?4. — Secunda sententia negat. Ratiof ter «u*. dispensatio non cessat. Vide Salmant. ·. qui obligatio legis jam ablata per dispen- dhioîuuT ‘ Tom. t, qu. L cap. 8, $ 5, Dico N, ver». Ad hoc aukm - · Dcca!.. Hb. 6. cap. 3. n. 8. - « Tr. 15, de Sutu rclig., cap. 6. n. 72 — * Loc. dt.. n. 66 et 67. — · Lib. t. tr. 4, cap. 72. n. ft. — · De MaU^ Ub.8, dt»p. 2, η I ct 6. — ’ Tr. 11, de Lcgib.. cap. 5. n. 53. Tapta, tom. 1. lib. 4. qu. 20. art, 11, n. 2 ct «cqq. · Jiaial. Pont.. de Matr.. lib. 6, cap. 4, n. 13 ct »cqq. — · Tr. 11 de Lcgib.. cap. 5, n. 51. lege humana pubhea non potest dispensare, nisi ille λ quo lex aulhorilatcm habet, vcl is cui ipse commiserit ». c ) Nempe: «In publicam utilitatem », ut Salmanliccnscs ct Tapia explicant. 196. - a) Bonacina hanc sententiam pro­ babilem arbitratur, disp. 1, de Lcgtb.,qu. 2, Tapia, toc. cit., qu. 20, art. 13, η. 2 ct «cqq. — ’ Tr. 11. de Lcgib., cip. 5, n. 86 et 87. — ·· Ixx?. cit., n. TA ct 74. — 11 Loc. cit.. n 72. · Salmant., loc. cit., n. RH. — ’· Loc. cit., n. 88. v. f. — “ Dc Matr., lib. 8, disp. 30, n. 14. · Comrnk, de Matr.. disp. 33 n. 9*> et 102. · Gatfi. Hurtad., dc Matr., di»p. 26, diff. 3, n. 13. Trull., de Sacram., lib. 7. cap. 10, dub. 6, η. 5 — M Tr. II. de Lcgib , cap. 5, η. 89. panel. ÎO, S /, n. 5 : sed oppositam, ut ipse S. Alphonsus, etiam probabilem, n. 9, repu­ tat, praesertim in iis, in quibus Papa potest absque causa dispensare. f·) Dicastillus,tr.lO.deMalr.,disp.8,dub.5, n. 102, * plusculum » in hanc sententiam inclinatj ct in praxi consulendam esse affirmat. CAP. IV. - QUAE EXCUSENT A TRANSGRESSIONE PRAECEPTI. - DUB. IV. 175 sationem non redit, nisi rursus impona­ bene possit illa uti, etsi casu postea ces­ tur a legislatore. Ita Pontius ·, Suarez c>, sent illae causae. — Secus autem, si causa Palaus *, Laymann et Salmant. 3 cum judicatur tantum pro tempore duratura. 1’erez % Salas, Sà, Angelo Silvestro rf>, Hinc, si quis obtinet dispensationem a Tapia % etc. Et probabilem vocant San­ jejunio, ob infirmitatem quae non judica­ chez, Dicastillus et Trullench. Et proba­ tur perpetuo duratura; cessante causa, tur ex reg. 73, de reg. jur., in 6°: Factum cessat dispensatio. legitime retractari non debet, licet castis Quando vero dispensatio est absolute postea eveniat, a quo non potuit inchoari. concessa, non cessat per unum actum: Secus vero dicendum, si dispensatio non v. gr., obtinuisti dispensationem in voto fuerit concessa absolute, sed sub conditione castitatis ad contrahendum matrimonium; expressa vel tacita, si causa perduret. mortua conjuge, perdurat dispensatio: nisi Utraque sententia satis probabilis vi­ fuerit concessa pro speciali casu, scilicet detur. ad ducendam virginem a te defloratam. Sed difficultas magis urget: quando- Et sic de similibus. Ita Salmant. 4 cum nam dispensatio censenda sit concessa Bonacina, Laymann, Sanchez, Basilio et absolute ; et quando sub tacita illa condi- aliis supra citatis. ibwiutc done: si causa duret? — Resp. quod si 197. - 2°. Cessare potest dispensatio i-*»causa judicatur perpetua, tunc dispensa­ per revocationem dispensantis. — Et qui­ tio censetur data absolute, etsi postea per dem, cessante causa, vel alia nova con­ accidens causa cesset traria superveniente, superior dispensa­ Hinc dicunt Salmant.4 quod, si quis tionem revocare potest; immo tenetur, obtineat dispensationem ab officio vel ab­ cessante totaliter causa motiva. Peccabit stinentia a carnibus pro infirmitate, quae tamen (sed tantum leviter) revocans sine existimatur perpetua; tunc, etiamsi va­ causa, licet revocatio valeat. — Bonacina letudo superveniat, potest uti dispensa­ et Salmant. 8 cum Tapia. tione. — Sed huic minime acquiesco; quia Etiam praelatus inferior, qui potest in iis casibus, puto dispensationem omnino concedere dispensationem, sive jure or­ censendam esse factam sub conditione. dinario, sive ex commissione legislatoris, Consentio autem cum Salmant. 5, quod potest ex justa causa dispensationem re­ irregularis, qui obtinuit dispensationem vocare; sine tamen causa, nulla erit re­ ob paupertatem parentum, ob inopiam vocatio. — Bonacina ·, Sanchez ,0, et Sal­ ministrorum vel ob honestatem morum, mant. 11 cum Salas, Tapia *), etc. * Dc Matr., Hb. 8. cap. 20. n. 4. — · Tr. 3, diip. 4. punct. 15, n. 7. — · Loc. cit., n. ‘X). · Sa/af, dc Lcgib., diip. 20, sect. 6, n. 67. · Sd, v. Gratia, n. 6. · Sanch., de Matr., lib. 8, diip. 30, n. 13. - Dicasf., tr. 10, dc Matr., disp. 8, dub. 5, n. 102. · TThI!., loc. cit., cap. 10. dub. 6, η. 5. — * Tr. 11, dc Lcgib., cap. 5, n. *>1. — · Loc. cit., n. 92. — · Loc. cit., n. 94. · qu. 2, punct. 10, § 3, n. L · Bonae., diip. Laytn., lib. I, 1, dc Lcgib., tr. 4. cap. 22, SancM., dc Matr., Hb. 8, Basil. Pont., de Matr., Hb. 8. cap. η. 16, v. f. ■ diip. 31, n. 8 ct 13. · 20. n. 10 et icqq — ’ Loc dt.. punct. 10, $ 2. num. 2. — · Loc. at, num. 97. · Tapia, tom. 1, Hb. 4, qu. 22, art 3, num. 2 ct teqq. — • Loc. dt.. punct. 10, $ 2, num. 2, 1. m. — * Dc Matr., Hb. 8, diip. 33. num. 12. — 11 Tr. 11, de Lcgib., cap. 5, num. 99. · Solas, dc Lcgib., diip. 30, icct. 18, num. 126, conci. 3. c> Suarez, dc Lcgib., lib. 6, cap. 20, n. 15 ; ct 7 ; Tapia, toni. 1, lib. 4, qu. 22, art. 1, ct lib. , quando dispensatus actum lan* contrarium ponit; puta, si obtenta dispen­ satione ad contrahendum cum una, quae­ rat inde contrahere cum alia. — Sed per ista signa nullo modo censeri factam renuntiationem, tenendum esse dicunt Salmant. 4 cum Suarez el Tapia. Hine inquiunt, quod dispensatus ad contrahen­ dum cum una, bene potest illa dispensa­ tione uti, etiam postquam cum alia con­ traxerit quae mortua sit; vel, postquam emiserit votum castitatis, voti dispensa­ tione postea tantum obtenta. — Denique, qui habuit dispensationem jejunii, officii divini, potest illa uti, etsi officium et jeju­ nium postea servaverit. Ita Salmant. B. Hic libet addere aliqua Γ de Cessa­ tione legis; ΙΓ de Interpretatione; ΙΙΓ de Epikeja. Γ. - De Cessatione legis. 199. - Nota, quod per legem genera­ lem nunquam abrogatur lex particularis alicujus loci; nisi expresse dicatur: Non obstante quacumque lege particulari. — Salmant. 0 cum Sanchez, Palao, Bona­ cina, etc. Sed hic notanda est quaestio illa ma­ gna inter doctores: An cesset lex, ces­ sante fine adaequato legis? — Finis adae- CaM..{ quatus est ille, qui est totalis finis legis: nam si lex plures fines habeat, finis adaeQuando autem intelligatur facta tacita quatus ex omnibus illis constituitur. — renuntiatio dispensationis ? Hoc posito, certum est quod, cessante Alii dicunt, quando dispensatus per fine adaequato seu totali legis in com­ decennium illa non utitur, cum uti pos­ muni, cessat lex: ut si vovisti non ingredi • Loc. dt.. n. % et %. — · Loc dU, n. 100. · Cajctan., In 2— 2-, qu. 104. arU 5, ad 3, ver». Art hoc dicitur. . Topia, tom 1 lib. 4, qu. 22, art. 9, η 2 et 3. — · Loc. dt., cap. 5, n. 101. · Swar., de Legib.. lib. 6, cap. 20. n. 8. . Capta. loc. dt.. art. 6. n. 4; et an. 8. n. 4. - Ronac., di»p. 1. de Legib , qu. 2. punct. 10, $ 2, n. 3 et 8, - Gregor. Mar­ fuerit; de validitate vero non loquitur ; immo remittit lectorem ad n. 4 ct 5, ubi revocatio­ nem dispensationis, factam a superiore sine causa, illicitam quidem esse ait, sed validam In reliquus concordat, η. 7. 198. - a) Sand.cz, de Matr., lib 8, disp. 32, n. 6, admittit quidem in hoc facto tacitam contineri renuntiationem; nihilominus prio­ rem dispensationem perire negat, eo quod ea [renuntiatio) non fuerit a concedente ac­ tine», xn !·· 2-, qu.97, art 4, dub. 3, concl.4, ver». Secundo potest — · Ix>c. du, n. 102. Suar., loc. dt., cap. 20, n. 8 ct 10. · Capta, loc. dt.. art. 7, n. 4 et 5. — * Tr. IL de Legib., cap. 5, n. 103. — · Loc. dt.. cap. 4, n. 14. Sanch., de Matr., lib.2,dhp.24, n.6. Palaus,u. 3, diwp. 5. punct. 2, $ 1, n IL • Ronac., diip. I, de Legib., qu. I, punct. ult.. $ 3, n. 40. ceptata». —- Gordon pariter, lib. 2, qu. /3. n. 20, scribit: «Impetratio secundae dispen­ sationis non est justa revocatio tacita, nec sufficiens signum renuntiationis, nisi forte secunda dispensatio repugnet priori... Quae­ ret aliquis, an actus aliquis repugnans omnino dispensationi, sit sufficiens revocatio tacita il­ lius, ut cum ille qui impetravit potestatem contrahendi cum consanguinea, actu contrahit cum alia; probabile est non sic revocari vo- 177 CAP. IV. - DUB. IV. - DB CESSATIONE LEGIS. talem domum ob periculum fornicationis, cessante periculo, cessat votum. Ratio, quia lex cum sit inutilis, vim amittit obligandi. Ita D. Thomas ·, et Salmant.1 cum communi. Jh vero tunc sit exspectanda declara­ tio legislatoris vel contraria consuetudo? xonrcqoi- _ Affirmant aliqui:’ sed alii omnes ne­ gant cum Salmant. 8. Sufficit enim, ut mihi in particulari constet, vel saltem probabile sit (ut Salmant.4 cum Palao et Granado), cessasse in communi finem le­ gis adaequatum αλ Quaestio urget: an cesset lex, cessante ntur deckratio. fine adaequato in casu particulari? cemate Prima probabilior sententia negat, si pmÎiiân", tantum cessat privative, scilicet, si lex tunc redderetur inutilis. Nam si cessat contrarie, quando scilicet materia legis redderetur in illo casu nociva vel valde difficilis; tunc omnes asserunt legem non obligare. — Ratio dictae primae senten­ tiae est, quia, licet cesset finis damni in casu particulari, non tamen cessat finis periculi in communi; ideo tunc non ces­ sat finis adaequatus. Ita Salmant 5 cum D. Thoma Λ ac Soto, Suarez, Palao et com­ muniori. jsiiaaiiM Altera vero sententia — quam tenent Cajetanus 7, Silvester ·, Angelus °; item “““,ex 1 1· 2··, qu. 103, art. 4, ad 3, i. i. - · Tr. 11, de Legib., cap. 4, n. 8. — · Loc. cit , n. 4. — · Loc. dt. · Palam, loc dt., punct. 1, n. 8, cum tr. 1, disp. 2. punct. 6. · Gra nodo, in Ι··2··, controv. 7. tr. 3, diap. 15. acct. 3, n. 24. — · Tr. 11, de Legib., cap. 4, n. 6 ct 7. — · 2· 2··, qu 154. Sotm, de Juit. et Jure, lib. 1, qu. 6, art. 8, incident. - Suar,, de Legib.. lib. 6, cap 7, n. 3 et *eqq. · Palam, tr. 3, di»p. 5, punct. L n. 10et 11. — ’ Opu*c. tom. 1, tr. 12, qu. 2. — · V. Lex, qu. 8 et 9. vcn. Oc/uro. — · V. Lex, n. 4, ca·. 7. Valent., in 2 * 2··, dhp. 5, qu. 6, punct. 5, * 2. cat. X · Tiraque!., tract. ait. 2, corp v. f., Quantio Valentia, Tiraquellus, Hurtadus ct Car­ denas apud Croix 10; Granado, Henriquez, Castro ac Diana apud Salmant. ”, qui dicunt, hanc sententiam non posse ne­ gari esse satis probabilem; sicut proba­ bilem etiam vocat Viva 11 cum Panormi­ tano c>, Ledesma % Sà % — tenet quod, cessante fine adaequato, etiam privative in casu particulari, cesset obligatio le­ gis. Quia, ut dicunt, in quocumque casu, cessante fine legis, lex etiam cessat; et sicut, cessante fine legis in communi pro uno tempore, cessat lex, licet non cesset pro alio: sic, cessante pro uno casu par­ ticulari, cessat lex pro illo, licet non ces­ set in communi. Sic ajunt evenire etiam in legibus naturalibus; correctio enim fraterna non obligat, ubi non speratur fructus. — Idem etiam tenent Abbas, Na­ varrus, Comitolus, etc. apud Tamburinium ll. Quia (ait Tamburinius), sicut ces­ sante fine in universo, cessat lex univer­ saliter; sic cessante fine in particulari, cessat lex in particulari, cum in utroque casu aeque lex reddatur inutilis, cessante fine legis. — Fornicatio semper est mala jure naturae, licet in aliquo casu cessaret periculum malae educationis prolis. Ratio, quia in fornicatione semper adest pericu­ lum magnae hallucinationis, immo in illa, Cenante cauwi cenat effectui, part. I. n. 130. - Petr. Huvtad., in 2·* 2*, dhp. 74. »ect. 3. $ 24 et 26. t f. - Carden., Crith, dhp. 62, n. 40. — * Lib. 1, n 867. - Granado, in 1·· 2··, controv. 7. tr. 3. dhp. 15. sect. 2. n. 10l · Henriq., lib. 11, cap 17, n. 2. litt. o. · Castro, de Lege poen., lib. I, cap. 5, docum. 3. — ” Tr. II, de Legib., cap. 4, n. 5. — “ Cors, theol. mor.. de Legib., qn. 6. art. 5, n. 5. . Abb. Panorm., in cap. Quoniam contra, de probation, n. 6. · A’otur., de Judiciis, in rubr.. n. 73 et seq. · Comitet., Reipon». moral., lib. 7. qu. 1, n 10. — ” Decal., lib. 2. cap. I, $ 7, n. ». luisse, ut delegatus male sic uteretur pote­ servanda erit, juxta dicta a S. Alphonso su­ state sua·. Unde isti auctores minus recte pra, n. 27, 29 et 68. Diana, part, /, tr. 10, res. 28: et part. 5, citantur a Salmant. (ex quibus videtur de­ sumpta allegatio), ct potius adhaerent senten­ tr. 14, res. 96, huic sententiae patrocinatur; tiae quam S. Alphonsus tenendam esse ait. sed part. 7, tr. 10, res. 33, etsi eam satis pro­ 199. - a) Haec Salmanticensium aliorum­ babilem adhuc arbitretur; fatetur tamen op­ que assertio de probabili cessatione finis, coar- positam probabilem esse, « et forsitan » pro­ ctari debet (si cum S. Alphonso consentire babiliorem. velimus) ad probabilioritatem cenam vel ad •9 Barthol. Ledesma, Suntmar., de Ma· probabilitatem unicam, quae scilicet sese te­ trim., diff. 17; et Sà, v. Lex, n. 1, et v. Ltutus, neat ex ea dumtaxat parte, qua judicatur n. 1, huic sententiae absolute patrocinantur; finis adaequatus cessasse, deficiente quacum­ et deinde Viva ipse (non autem cum allegatis que gravi probabilitate in contrarium Si enim auctoribus) eam probabilem reputat. — Ab­ ex utraque parte adsit gravis probabilitas, bas Panormitanus, a Viva ex Diana addu­ profecto dubia erit cessatio, proindeque lex ctus, rem plane significat in cap Quia in S. At moxsi, Opera moralia. — Tom. 1. 12 178 Pnor opi­ nio macis placet auc­ tori. LIB. I. - TR,\CT. Π. DE LEGIBUS. ultra periculum malae educationis, sunt alia damna, scilicet hebetatio mentis» sub­ jectio rationis sensui, etc. Ideoque ibi nunquam cessare potest, nec in particu­ lari quidem, finis adaequatus; vide Viva *. — Ac ideo non obstat auctoritas D. Tho­ mae, in contrarium adducta a Salmant. Nam S. Doctor tantum loquitur ibi de for­ nicatione: quod certum est apud omnes. His tamen non obstantibus, magis mihi arridet prior sententia, eo quod, commu­ niter loquendo, fere nunquam in particu­ lari cessat omnino periculum hallucina­ tionis. — Si vero aliquando casus acci­ deret, quo aliquis omnino certus et se­ curus esset abesse omne hallucinationis periculum; tunc non auderem secundam sententiam improbare. At hujusmodi ca­ sus rarissime poterit evenire. Utrum autem probabile sit legi posse conscientiarum ex lectione pravorum li­ brorum, sed etiam ut servetur obedienlia Ecclesiae in materia tam periculosa; et ne detur ansa haereticis vel malis scriptoribus perniciosa typis demandare. Ideo bene inquit Tamburinius, nullo modo aperiendam esse januam impune legendi hujusmodi libros; etiamsi quis putet pro se abesse periculum. II. - Dc Interpretatione legis. 200. - Interpretatio alia est authentica, alia usualis, alia doctrinalis. — Authentica fieri potest, vel ab ipso legislatore, vel a suo successore, aut a superiore. Usua­ lis est illa, quae ita ab usu est rqcepta. Doctrinalis autem est declaratio quae­ dam mentis legislatoris, quae a quocum­ que doctore fieri potest. Hic dubitatur: an declarationes quae libros prohibitos, cessante periculo ct scan­ fiunt a Pontifice vel a principe, alicujus legis, indigeant promulgatione, ut obli­ dalo? Affirmant ob eamdem rationem <0, Fe­ gent? Libri pro­ hibui, ce»· unir neri· culo illiciti. In hoc distinguere oportet declaratio­ linus, Albertinus, Mascardus, Decianus; ct inclinat Laymann J. — Sed negandum nes pure tales, ab aliis quae sunt non cum Palao, qui citat Toletum, Suarez, San­ pure tales, sed potius sunt merae inter­ chez, etc., ac Tamburinio, qui dicit quod pretationes. — Declarationes pure tales in hoc non cessat omnino periculum, vel sunt, cum ab illis explicatur aliquis sen­ non cessat omnino finis prohibitionis, nec sus, qui usque ab initio jam erat clare etiam in particulari; cum finis prohibi­ imbibitus in lege. Ex. gr., si dubium sit, tionis sit, non solum ut vitetur damnum an sub verbo filii intelligatur solus legi' In propo». 1β Innoc. XI. n. 9 et »cqq. · S. Thom., 2· 2*·, qu. ISI, art. '2, corp. · Salman!., loc. dt., cap. 4, n. 6, i. f. — · Lib. 2, tr. I, atp. 15, n. 6. · Tambur., Dccal. lib. 2, cap. I, $ 7, n. 41. - Tambiir., loc. cit. insulis, dc regular., tn. 3, scribens: «Quae­ libet dispositio debet ampliari ct restringi ad limites rationis expressae, etiamsi verba non patiantur » Sed magis expresse tenet in loco infra citando ex Tamburinio. Auctores pro hujus quaesiti solutione allegati, dc haereticorum dumtaxat libris di­ sputant (quod S. Alphonsus» et recte quidem, ad quoscumque prohibitos libros extendit, cum sit eadem ratio dc omnibus). Audiatur Palaus, tr 4, disp. 2, punct. 10, § 2, n. 8, a quo S Alphonsus auctores mutuatus est: «An excuseris ab hoc peccato, inquit, si ad confu­ tandos errores sine periculo perversionis il los retineas? Affirmare videntur aliqui,qua­ tenus dicunt ex hac retentione non reddi haeresis suspectum, retinentem supradictos libros: sic Fclin., in cap Si quis episcopus, in fine, vcrsic.: Pro quo infertur de haereti­ cis. Albert., Tractat, dc agnoscendis assert, cathol qu 28, n. 4 ct 5. Dccian., in Tra- ctat. criminal., lib. 5, cap. 35, n. 21, vcrsic. Limita primo, nisi confutandi gratia, deap. 46, n. 26 et 27. Mascard.» de Probat., torn. 2, conci. 862, n. 14. Ratio esse potest, quia haec retentio non favet haeresi, sed potius de­ struit». Haec Palaus, et re quidem vera sic tenent allegati auctores. Sed Albertinus, loc. cit. ct n. 7, etiam disertis verbis docet lici­ tum esse haereticorum libros legere ad ene­ ctum cos confutandi ac dc errore convincendi. — At pergit Palaus, n 9, affirmans: « Quo­ cumque fine libros haeretici retineas, absque licentia illius qui illam dare potest, te incur­ rere censuram ct suspicionem haeresis », ra­ tione scilicet periculi; ct quamvis nullum in retinente adesset periculum, « sufficit gene­ raliter adesse venenum conservari, quod pe­ rire Ecclesia sua prohibitione intendit». Pro qua sententia Palaus adducit Toletum, lib. t, cap 19, n 9; Suarez, dc Eide, disp. 20, sect. 2, n. 21; Sanchez, Dccal, lib 2, cap. 10, n. 53. fodint pure Uin CAP. IV. - DUB. IV Dnbuuo wo· rare U· i». Porcuh» un» ptto! ■dc«Sî? - DE INTERPRETATIONE LEGIS. 179 timus aut etiam spurius, el legislator de­ clarat intelligi etiam spurium; tunc ve­ rum fit, quod sensus in lege erat clare imbibitus. — Interpretatio autem, sive de. . * . ... clarntio non pure talis, est illa, cujus sensus non est dare imbibitus in lege, sed circa ipsum variae sunt opiniones, et tantum deducitur ex argumentis; v. gr., quod sub nomine patris intelligatur etiam avus, aut quod sub nomine mortis intel­ ligatur etiam mors civilis, prout est car­ eer perpetuus aut simile, recurrendo ad quamdam impropriam significationem. His positis, dicimus cum Suarez a> Castropalao Vasquez Salas, Salmant., Holzmann, Lacroix Suppl. SporerO,etc., quod declaratio sensus clare imbibiti in legc uott requirit promulgationem, sed sta­ tim obligat eos omnes, qui illum nove­ rint: cum talis declaratio non sit nova lex’ ~ Interpretatio vero alicujus sensus, non clare, sed tantum obscure, sive im- proprie imbibiti in lege, quae est decla­ ratio non pure talis (ut diximus), haec, quia habetur tamquam nova lex, ut obli­ get, necessario promulgationem requirit, sicut omnes aliae leges; juxta dicta n. 95 Sala», Salutant., punct. B, num 4, v. Seen tuta para. - Sala*, loc. cit. — 1 Dc Legib·, lib. 6, cap, >, η. X — · Tr. 3, diip. 5, punct. X dc Legib.. disp. 21, »cct. 12, n. 25, enroll. 5. tract. 11, capit. 3. num. 30, i. m. · Holam., dc Lcgc, num. 513. Bouck., disp. 1, dc Legib., qu 1, 200. - Λ) Suarez, de Legib., lib. 6, cap. 1, η. 3, scribit: · Frequenter contingere, ut haec interpretatio non sit nuda declaratio sensus prioris legis, sed mutatio etiam aliqua, vel addendo vel minuendo ». Et concludit in universuui: «Ut ergo authentica sit interpreta­ tio, oportet ut habeat omnes legis humanae conditiones; atque adeo, ut sit justa, proce­ dens a legitima potestate, sufficienter pro­ mulgata ». b) Castropalaus, tr. 3, disp. 5, punct. 3, § 1, n, 5, affert auctores qui negant declara­ tiones S. C. C. vim legis habere, nisi publi­ catae sint, ct qui distinguunt declarationem pure talem a declaratione non pure tali. Ipse vero n. 6, concludit in universum: « Verum probabilius et securius censeo has declara­ tiones (Sacrae Congr.] vim legis habere et astringere in judicio et extra, cum authentice de illis constat per breve Pontificis, vel per monitorium Auditoris Camerae, vel per epi­ stolam alicujus cardinalis, suo sigillo muni­ tam, vel per transumptum authenticum ex registre Congregationis parte citata ; quia hujusmodi publicatio videtur satis in harum legum declaratione ex usu et consuetudine ». c) Vasquez, in /“”· 2ni',disp. 177, cap. S, n. 73, in universum videtur negare vim legis declarationibus cardinalium; loquens enim dc stylo curiae, scribit : « Si agamus de stylo interpretandi leges aliquas vel difficultates, quae quotidie in judicio occurrunt, tametsi et 96. Hinc infertur cum Suarez et Castropalao (qui citat pro se Bonacina, Sa­ las et Lorea *>, quod declaratio, quae fit a legislatore, alicujus sensus clare in lege imbibiti (juxta exemplum adductum filii legitimi et spurii), non requirit promul­ gationem ut obliget. — Contra vero de­ claratio sensus obscure imbibiti (juxta exemplum avi sub nomine patris, vel mortis civilis sub nomine mortis), indi­ get quidem promulgatione; tunc enim ipsa novam constituit obligationem, quae per se non erat prius clare in lege imbibita. Et idem dicunt Suarez 1 et Caslropa- itera «tut laus 1 de illis declarationibus quae fiunt *e*“'xr“o· § 1, n. 2. judicibus liberum sit suo judicio probabili decernere, quid sit rationi magis consenta­ neum, et hoc modo leges interpretari ; tamen solo suo judicio et consensu non possunt in­ ducere legem, nisi a principe aut republic* decreta eorum fuerint approbam. Et ita deci­ siones Rotae, licet magna cum reverentia a judicibus recipiantur, Limen non sunt sicut leges omnino servandae». Et n. 75, addit: « Approbationem styli ct decisionum quae fiunt a judicibus... oportere expresse appro­ bari, ut censeantur approbatae et vim legis habere ». Croix, lib. 1, n. 581; et Supplem. Sporer, Suppi dccal., cap. 1, n. 177, distinctio­ nem allatam plane insinuant: « Decia rationes legum, ita Croix, non indigent promulgatione, quia leges ejusmodi sunt promulgatae, et tantum aperitur sensus qui ab initio inerat tali legi ». — Eodem modo et fere iisdem ver­ bis loquitur Suppi. Sporer. <· ’ Lorca, in t** 2*r, dc Legib., disp. IS, dub. append, a Palao allegatus, ut notatum est supra, nota b, loquitur de rescriptis princi pum, quae sunt « speciales sententiae, quas in causis pronuntiant, vel responsa, quibus dc dubio consulti, jura interpretantur, vel alia decreta ad aliquos specialiter directa ct non omni populo insinuata». Et ista quidem vim legis habere ait; sed « necessariam esse alisque dubio aliquam promulgationem horum decretorum ». 180 Docthiulii quando legitima. LIB. L - TRACT. II. DE LEGIBUS. non ab eodem legislatore, sed ab ejus successore aut superiore; quia legislato­ ris mens nequit his esse ita cognita, ut erat ipsi legislatori. Unde tunc, ut decla­ retur sensus (quamvis imbibitus in lege) alicujus obligationis, semper opus est re­ currere ad argumenta et interpretationes, quae novam legem jam constituunt, red­ dendo certum quod erat dubium. Et ideo promulgatio requiritur; alias declaratio nunquam authentica, sed tantum doctri­ nalis reputabitur. Interpretatio autem doctrinalis, quae est declaratio simplex mentis legislatoris, a quocumque doctore fieri potest ; modo fiat juxta regulas et sensum a sapientibus magis receptum. Cum enim saepe dubia occurrant, nec de facili semper obtineri possint resolutiones a legislatore; necesse fuit ut viris peritis haec facultas inter­ pretandi praeberetur, ut eruitur ex cap. 2, de privil., in 6n. An vero possit fieri interpretatio le­ gis, si in ea omnis interpretatio prohi­ betur? imcrprcNegant Salmant. f) cum Reginaldo/\ “oiubitur Henriquez f), etc. —Sed affirmant Palaus’, 1 Tr 3. 4i«p.5,puncx.3,}2, n.6, — ' De Lcgib., diip.2l, •ect. 2, n. 2, L f. — ’ Set*. 4. decret, de edit, et utn t&cror. libror. — · Part. 1, hb. g» cap. 2. qu. 3. — · In I— part., qu. 1, art. 10. dub. 6. — · In Trid., test. 4, decret, cit, n. 2. — 1 Loc. dt. — · Loc. cit.. n. 7. — · In Trid., %e%*. 25, de S et Salas, nec prohiberi quamlibet interpretationem typis excu­ sam ; sed eam tantum quae ex professo de­ sumitur, non vero si unum vel alterum Tri­ dentini decretum incidenter interpreteris. Reform., cap. 2, n. 5. · Palaus, loc. cit., n. 7. · Rodri^., Quxettion. regul.. tom. I, qu. II, Art. 3. Salas, de Legib.. ditp. 21, sect. 11, v. obstat si dictando. · Rc^in., lib. 20, n. S3. — n Ditp. 1, qu. I, punct. 8, n. 3, i. f. — “ Loc. du. n. 7, t. f. - Salas, loc. ciU, tect. 11, v. Ad secundum f) Salmanticenses, si in ipsamet lege in­ cet, inquit, viris in theologia aut jure canonico terpretatio prohibeatur, non negant quam­ peritis... explicare dubium sensum bullae aut cumque interpretationem fu ri posse ; sed cam privilegii apostolici, juxta planiorem verbo­ Unium, quae « ex professo » legi adhibeatur. rum contextum; quamvis in eodem privilegio Et hoc quidem exemplo Tridentini concilii, prohiberetur fieri interpretatio.... Sic sensus cujus interpretatio vetatur, confirmant. « Ubi dubius concilii Tridentini a Papa petendus nullus negabit, inquiunt tr 11, de Legib., esset vel a Congregatione cardinalium depu­ cap. 4, u. 23, per hanc prohibitionem tolli tatorum; et tamen ipsum interpretantur in omnem concilii interpretationem, non obiter tribunalibus judices, et in academiis lectores, ct incidenter, sed ex professo susceptam, pro causae utilitate ». maxime si typis mandetur ; quia consuetudine Sh. v. Interpretatio, n. 5, negat velari introductum est talem prohibitionem solum in- legis interpretationem, quae fiat a doctoribus telligi de commentariis, scholiis aut glossis vel tribunalibus «secundum doctrinam com­ praelo excusis, non dc illis quae orctcnus vel munem ». manuscripts traduntur. Ut doceU. Henriquez, h> Suarez, de Censuris, disp. 23, sect. 7, lib. 7, cap. 29, n. 4. Rcgin.,//& 20, n.53. n. 12, dicit concilii prohibitionem intelligenEt re quidem vera R« ginaldus, loc. cit., de dam esse « de propriis commentariis, glossis solo Tridentino decreto loquitur, et negat in aut scholiis super ipsum concilii decretum; ea prohibitione · esse sermonem de interpre­ non est (tamen) prohibitum illud interpretari, tationibus quae in scholis liunt docendo, prout ut constat ex usu et cx necessitate vix enim ostendit usus fundatus in necessitate:siquidem possel alia ratione tradi theologica doctrina, sine tali interpretatione doctrina theologica ac denique cx verbis ipsiusmel Pontificis, quae vix tradi potest · — Henriquez autem * Li­ in rigore non aliud exigunt». CAP. IV. - DUB. IV. - DE INTERPRETATIONE LEGIS R«ni« Regulae in interpretandis legibus sunt videlicet: Γ. Ut attendatur tuens sive finis intrinsecus legislatoris: hinc, si constat de mente legislatoris, huic magis stan­ dum est quam verbis legis. — 2". Atten­ denda est ratio legis. — 3°. In dubio men­ tis legislatoris, verba legis accipienda sunt secundum proprium sensum, semper ac non sequatur aliquod absurdum. Sensus autem proprius potest esse naturalis, et hic accipiendus est in poenalibus; potest esse etiam civilis, et hic etiam accipi po­ test in favorabilibus. — 4". Ut in dubio fiat interpretatio pro valore actus. — 5". Quod lex in favorabilibus amplietur, restringa­ tur in odiosis. Quando vero leges sint favo­ rabiles, quando odiosae, primarium motivum legis attendendum est. — Vide Sal­ mant. ’. Quaeritur hic: an lex extendi debeat de casu ad casum, ob identitatem rationis? simili· — Si non currit eadem, sed tantum sieifen milis ratio, communiter docent doctores 4it 53 Μ Udem ra­ il ix arxten- non esse faciendam extensionem, nisi ca­ sus exprimatur in lege tantum causa exem­ pli; puta si lex imponat poenam contra furantes centum aureos, certe compre­ hendit etiam furantes rem ejusdem va­ lons. Dubium fit: an fieri debeat extensio, quando occurrit pro alio casu non tantum similis, sed eadem adaequata ratio? Prima sententia affirmat, ex illo trito dicto: Ubi eadem est ratio, ibi eadem cur­ rit legis dispositio ·. Et hanc tenent Lay­ mann 0, Roncaglia 8, et Salmant. P cum Suarez 1), Granado i) > Tapia i) et com­ muni, ut asserunt. Ratio, quia mens legi­ slatoris colligitur ex legis ratione, quae 1 Tr. 11, de Legib., cap. 4, a n. 24 ad SI. — ’Exi. Illud 32, (Γ. Ad legem Aquiliam; et ex cap. InUr corporalia 2, dc trantlat. epiacopt. — · Tr. 3, de Legib., qu. 4, cap. 2, 181 ideo dicitur anima legis; unde censetur legislator bene comprehendere voluisse omnes casus, ubi eadem adaequata ratio legis reperitur. — Secunda vero sententia, Juxta allou non exten­ quam tenent Palaus *, Bonacina4 et Maz- dit zotta negat fieri extensionem de casu ad casum ob eamdem rationem, etiam in casibus favorabilibus, et tanto minus in odiosis et correctoriis. Ratio, quia ratio legis non est lex; et ideo, quamvis mili­ tet pro alio casu, illum non comprehendit Potuit enim legislator unum casum velle comprehendere, et non alium: vel quia non expedit omnia praecipere aut vetare, vel quia potest adesse aliqua superior ratio nobis ignota, movens principem, ut in uno casu, non in alio disponat. Hae tamen sententiae facile concilian­ Coca lian­ tur optalo­ tur. — Nam, licet fautores primae sen­ ne*tentiae (a qua non recedendum, cum sit communis, ut idem Palaus fatetur) do­ ceant extendi legem de casu ad casum, quando eadem currit adaequata ratio; ta­ men addunt tunc currere eamdem adae­ quatam rationem, quando, nisi lex exten­ deretur, legislator argui posset de injusti­ tia vel imprudentia. Tunc enim casus non expressus potius dici debet comprehensus in lege, quam lex extendi ad illum. Ita Suarez ’, Roncaglia8 et Laymann ’. — Et in hoc conveniunt etiam auctores secundae sententiae, ut Bonacina '°, Palaus11 et Mazzotta Id autem evenire dicunt Γ. In correBxtradi. lativis, prout in viro et uxore; tunc enim quod est sancitum de uno, censetur etiam de alio, si pro utroque eadem ratio pro­ cedat. Sicut enim sponsa potest resilire a sponsaliis, si sponsus sine ejus licentia punct. 3, $ 4, num. 2 ct 8 — ’ Dc Legib., Hb 6, capit. 3. num. 9 ct 16. — · Tract. 3, dc Legib., qu. 4, capit. 2, tr. 8. disp. 5, quaer. 4. reap. 2. — · Lib. 1, tr. 4, cap. 18. n. 9, v. L, ▼. Carterum. — * Di«p. 1. de Legib., qu 1, punct. 8, n. 26, v. Ad secundam. — M Loc. dt . n. 8. — “ Tr. 1, diap. 2. qu. 1, cap. 3, quaer. 5, verx. Excipe. t) Laymann, lib. 1, tr. 4, cap. 18, n. 9, hanc sententiam tenet de lege favorabili vel saltem non odiosa; in lege vero poenali, correctoria, exorbitante, odiosa, negat interpreta­ tionem ultra verborum proprietatem, ob ra­ tionis identitatem, fieri debere, · nisi necessitas cogat, ut quia alioquin iniquitas, jurium con­ tradictio, aliudve absurdum secuturum est · J) Salmanticenses, tr.ll, de Legib., cap. 4, n. 34, dc sola lege praeceptiva hoc affirmant; in quo Tapia, tom. 1, lib. 4, qu. 17, art. 4, η. 6 cum Salmant consentit — Suarez vero, de Legib., lib, 6, cap. 3, η. 16; et cap. 4, η. 2; et Granado, in lam 2a‘, controv. 7, tr. 3, disp 14, n. 6, sententiam hanc tenent, non solum de praeceptiva, sed etiam de poenali et odiosa lege. quaer. 4, resp. 2. — 4 Tr. 3, disp. 5, punct. 3, $ 4, n. 2. — • Disp. 1, de Legib., qu. 1, punct. 8, n. 26. — 4 Tr. 1. disp. 2, qu. 1, cap. 8. quacr. 5. · Palaus, LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. absit1 ; sic etiam sponsus. Item, si uxor potest communicare cum viro excommum «quip*- nicato*; ita etiam vir. — 2“. In aequipararatis, tis, ut sunt electio, praesentatio, provisio ad ia connexis beneficium. — 3". In connexis, ut sunt dia­ «eoa until. conus et subdiaconus. — 4’. In contentis, ut sunt vicarius episcopi et vicarius ca­ pitularis sede vacante; filia et neptis. — In his conveniunt omnes, etiamsi lex sit poenalis aut correctoria. Regulam autem juris *: Odia restringi, Odia rtet favores convenit ampliari, recte dicunt cedat. Suarez*-1, et Bonacinacum Menochio*>, procedere, quando dispositio legis exten­ ditur ex interpretatione cougruitatis, ut ajunt; non autem, quando extendi debet ex interpretatione necessitatis, quae dici­ tur potius adaequata interpretatio legis, quam extensio. Advertunt autem 1*. Sanchez4 et MazFrequen­ tia* exten­ quod si lex decernat aliquid causa ditur Jkl mi­ zotta nui (re­ frequentioris usus, ipsa etiam comprehen­ quest. dit casum minus frequentem. Et ideo lex S. Pii V, permittens monialibus egressum propter incendium, et lepram, aut epidemiam, extenditur etiam ad ruinam do­ mus, inundationem et invasionem hostium; ut communiter doctores docere ait Mazzotta *. — Advertunt 2". Laymann ’ et Pa­ bet exten­ laus’, quod judices, ex similitudine ra­ dere ex il­ eo di ratio* tionis, tenentur legem ad alios casus exten­ &e. dere; quia ipsi, quantum fieri potest, legi­ bus debent conformari ·. Cum in aliqua Df iUU 5, de «ponvalib. — · Ex can. Quo­ niam multet 103, caua. 11. qu. 3. — · Reg. 15. de reg. jur., in hr. — * Dc Mau.. lib. 3, diip. 30. n. 3. — · Tr. 1, diip, 2, qu. 1. cap 3, quxer. 5, ▼. Qnarto. - · Loc. di. — ’ Lib. L * Ex otp. tr. 4, cap. 18, n. Ii. — · Tr. 3, diip. 5, punct. 3, S 4, n. 14. — · Juxta L Non powt 12, ff. de Legib. - » Tr. 11, de Legib., cap. 4. n. 41. · Patau», loc. dt., punct. 3, $ 2, causa, sententia earum (nempe legum, ut supra exprimitur) manifesta est; is qui jurisdictioni praeest, ad similia procedere debet. ΠΙ. - Dc Epincja legis. 201. - Epikeja, seu epikia, est exceptio Eptbji quid. casus ob circumstantias, ex quibus certo vel saltem probabiliter judicatur, legisla­ torem noluisse illum casum sub lege com­ prehendi. — Salmant.10 cum Palao et Mar­ tinez. Haec epikeja non solum locum habet in legibus humanis, sed etiam in natura­ rut tn_ libus, ubi actio possit ex circumstantiis a malitia denudari. — Salmant. H. Ut tamen detur locus epikejae, non Lait* cesartn» solum debet lex cessare in casu particu­ trarit, lari negative, quia nimirum deficiet tunc finis legis; sed debet cessare contrarie, nempe, quod lex reddatur damnosa vel nimis onerosa : quare potest negari ensis depositus domino, si ille sit abusurus. Ita Salmant.cum S. Thoma.—Sufficit autem, ▼cl ew & mil dm si aliter lex redderetur nimis dura. Sal­ mant. 13 cum Arauxo a>, Gordon, etc. Hinc excusatur ab auditione sacri, qui timet notabilem jacturam bonorum. Et etiam excusatur ab observatione festi, qui ali­ ter amittere cogitur magnum lucrum; ut Suarez et Palaus apud Salmant. “. — Et super hoc vide dicenda. Lib. III, n. 301. n. 4. · Grrg. Martin**. in 1·* 2··, qu. 96, art. 6, dub. 3. ▼. SrcMHi. 27, interpretatur sect. 7,dijJ.3,a Salmant. utique hic allegatur, regulam 49, quae sic sonat · In poenis beni­ sed n. 42, non aliud habet quam : locuin dari gnior est interpretatio facienda ·. — Meno- epikejae, quando lex nociva esset bono com­ chius vero, quem Bonacina pro se adducit, muni vel privato. APPENDIX I. (Hermanni Busenbaum). DE DISPENSATIONIBUS S. POENITENTIARIAE Tna con· ideranda. Materia: vela. ’aprdimenu«mlla, 202. - < Quia ex officio S. Poenitentia« riae multae dispensationes (et gratis qui« dem) impetrari possunt, saltem pro foro «conscientiae; operae pretium censui, « quaedam circa hujus rei praxim poeni« tentibus et confessariis utilia hic subne« ctere. « Et quidem tria potissimum circa hanc «rem requiri possunt: Γ. Circa materiam « et causas; in quibus nimirum casibus, « dispensationes istae concedi soleant. — « 11°. Circa formam litterarum Poenitentia« riae, quibus dispensatio confessario com« mittitur; quarum verba nonnulla, quae « difficultatem pariunt, explicanda sunt. — « 111°. Circa ipsam exeeutionem dispensa· « Horn's; quae nimirum in ea observanda « sint. — De quibus, ex Bonacina, Diana *, « et Marci Pauli Leonis volumine integro « ea de re edito ». 203. - « Resp. 1°. In triplici materia «(pro cujus diversitate, diversa quoque « est forma) dispensationes, sive gratiae « istae concedi solent. « Prima est in votis; v. gr., ut votum « religionis, ob inopiam parentum vel fra« trum similive ex causa, liceat differre; « — ut quis a voto simplici castitatis vel « etiam religionis (postquam matrimonium « contraxit) absolvatur, ad manendum in « matrimonio debitumque licite petendum; « — ut a voto religionis (ob debilitatem « virium, per quas ejus onera ferre non « possit, aut ob metum incontinentiae, aut « dotis defectum) absolvatur, in ordine ad « contrahendum matrimonium. • Secunda, impedimentis occultis ma· « trimonii: sive ea sint impedientia tantum, « sive etiam dirimentia; sive matrimonium « cum iis publice contractum sit, sive con· « trahendum, dummodo de eo privatim Bomoc., di«p. I. d· Le· fawr, Praxia ad littera* Major. Poeoitentiar. et off. S. Pocnttcntiariae. 184 ct in accidectehta*. In accidcn* Uhbu* er­ ror non vi· tint. Requiri­ tur pericutam rereUtloniv Scandalam. r. — Contrarium tamen docent « Sanchez et Perez 1 ». 206. - « 3\ Confessarius ad id electus, « Γ. Debet dispensare in ipsa confessione, « vel saltem immediate post. Diana Leo1. « — 2\ Debet causae cognitionem, quando « ea in Brevi exigitur, essentialiter prae« mittere per diligens examen poeniten« tis; nisi habeat ante perspectam : quia « non est merus executor, sed judex, cui «delegatur potestas dispensandi. — 3*.In «ea debet credere illi, etiam sine testi« bus et juramento, nisi aliunde sciat esse « falsam ; tunc enim dispensare non debet. « Leo, Diana 8. — 4°. Opera in ipso Brevi «praescripta, etsi possit moderari, non « tamen condonare potest. — 5\ Etsi non « praescribantur certa verba ad dispen« sandum, debet tamen servare formam « a Rituali Romano probatam, et post ver« ba ista: Absolvo te a peccatis tuis, ad« dere: Et eadem auctoritate, declaro te in dicto matrimonio manere, et debitum conjugale reddere posse et debere: necnon dispenso tecum, ut idem debitum etiam exigere licite valeas. In nomine Patris, etc. Si vero sit absolvendus ab excommu« nicatione, vide formulam infra, Lib. VII ». [//. 116]. — « 6\ Absoluta dispensatione, « « « « « Ia· .friadAe, tse itteKUiOCC di· « debet lacerare litteras, praecipue sigil« lum, ita ut ad probandum servire non « possint ; alias incurrit cxcommunicatio« nem majorem 4. Laceratio tamen ista «non est de substantia: quia tantum in· «tenditur, ut non suffragentur in foro « externo. — 7\ Nullo modo debet atte« stationem dispensationis factae, neque « ipsum Breve seu diploma reddere; cum Sanch., de Matr., lib. 8. di«p. 27, n. 40. — 1 De Matr.. diip. 48, *ect. 5, n. 7. — · Part 1. Fonn. dilationi* voti reli gion., clau·. In actu; ct claui. Quatcnux audita. · Lrone, loc. cit., clau·. Si rt diligenter dixeus^a et «eqq. — • Part. S, tr. 3, reaol. 108. — · Lao, part. 2. Form, ditpen·. 205. - a) Diana, part· 8, tr. 3, resol. 104, re­ cital hanc opinionem; ipse vero deinde contra­ riam affert, juxta quam, si confessarius electus nolit dispensationem concedere, orator potest alium adire et ab eo illam obtinere. Et hanc opinionem Diana Lezanae tribuit, « cui ego (subdit) libenter adhaereo». 206. - °) Diana, part. 4, tr. 4, resol. 71, dicit dispensandum esse « in confessione sa· cramentali»; et infra dicit necessariam esse confessionem. 185 « pro solo foro conscientiae debeat servire. Gratis «x« — 8Λ. Nihil debet accipere, ne via qui- •equendar« dem compensationis, pro dispensatione, « etiam pro foro externo facta: ideo enim « inscribitur, gratis ubique. Alias incur· « rit ipso facto excommunicationem ma· « jorem. Gavantus, Diana *, ex declara· « tionibus cardinalium b>. « Ex dictis resolvuntur sequentes ca« sus: Qualtscon207. - « Γ. Confessarius pro hac di- keaaritt* e« spensatione eligi non potest, qui tantum ligenda* « est doctor ordinis, vel professor, vel « licentia tus theologiae; quod enim hic in « favorabilibus veniat nomine doctoris, « tantum intelligitur de iis quae ratione « exercitii, non quae ratione dignitatis « committuntur. — Leo *, DianaT. « 2\ Ex privilegio Societati Jesu con« cesso, alii etiam Mendicantes eligi pos· « sunt ob communicationem. Debent ta« men tam hi, quam isti, specialem ad « hoc habere facultatem a suis superio« ribus: alias dispensatio erit nulla. — Ita « auctores citatie. Et patet ex dictis. « 3°. Confessor debet ita examinare in8. · Suar., dc Lcgib., lib. 6, cap. 17, n. 9; lib. 8, cap. 31, n. 3; et dc Ccnsur., disp. 41, sect. 2, lib. 31, n. 216. . Pont., de Matr., lib. 8, cap. 21, n. 17. . Sanch., dc Matr., lib. 8, disp. 31, n. 29 ct 30. · Prrra, de Matr., di«p. 48, secL 5, n. 13 ct 15. · F·//., tr. 10, part. 2, n. 3fÔ. · Kxobar, tr. 1, exam. 16, cap. 4, n. 124, v. Diipcn I, f. · talio · Lfiana, Sara., v. Liltrram apostolicam, n 20. — • Part. 4, tr. 4, reaol. 71; et part. 8, tr. 3, resol. 1(6. — 207. - o) Salas, dc Legib., disp. 20, sect. 10, n. 98, negat requiri absolutionem sacramenlakm. — Palaus vero, tr. 3, disp. 6, punct. 15, § 1, n. 6, negat utique requiri confessionem Sanch., de Matr., lib. 8, disp. 28, n. ÉT7 et 92. · Car­ da, de Bcncîic., part. 6, cap. 2, n. 311. « iïavar., Man., capît. 27, num. 253, v. f; ct Condi., lib. 1, de filiis presbyter., consil. 3, num. 3. · Bonac., disp. 1, de Le­ gib., qu. 3, punct. 1, num. 15; ct punct. 8, § 1, num. 19, v. finem. sacramentalem, sed ibi non explicat clausu­ lam: Audita confessione, sed hanc alteram: Absolvas hac vice in forma Ecclesiae con­ sueta, injuncta poenitentia salutari. APPENDIX IL DE PRIVILEGIIS CAPUT L De Privilegiis in communi, 1. Differentia inter privilegium, dispensatjonem ct licentiam. — 2. Quando privilegium deroget juri communi. — 3. Quando privilegiatus tenetur uti privilegio. — 4. Utrum, extra sacramentum, censurae, etc. — 5. De clausulis; Ad instar, etc. Quatenus sacris canonibus non adversetur» etc. Supplentes defectus, etc. — 6. 7. ct 8, De interpretatione privilegiorum. — 9. 10. et 11. De communicatione. — 12. De privilegiis regularium revocatis, cum declarationibus S. Pii V. — 13. Dc rescriptis gratiae et justitiae, utrum exspirent morte Pontificis. — 14. Quot modis cesset privilegium. — 15. Quo­ modo cesset per revocationem. — 16. Dc revocatione expressa. — 17. De tacita, et utrum sit intimanda, vel saltem publicanda revocatio. Priviie. 1. - Privilegium definitur: Lex privata, quam consuetudinem aut legem munici­ aliquod spéciale concedens bénéficiant. — palem. His enim non derogatur, nisi de CaPrivilegium differta dispensatione: quae illis specialis mentio fiat. Suarez eximit a lege, et ideo semper est odiosa; stropalaus et Salmant 4 cum PellizzaTamburinio, etc. differt etiam a licentia, quae conceditur rio 3. - IT. Privilegiatus non tenetur, re­ tantum ad paucos actus. De privilegiis in particulari inferius, gulariter loquendo, uti privilegio * Sed excipiendum est Γ. Si non utendo, obUndouproprio loco dicemus; hic tantummodo adnotabimus quasdam regulas adverten­ grave damnum proximo inferret: hoc tamen intellige si per se, non vero conse­ das circa privilegia in communi cuarau 2. - Et Γ. Ut privilegium deroget juri quenter: v. gr. si confessarius habeat pri­ communi, non requiritur clausula dero- vilegium absolvendi a peccatis reserva­ ':Λ,°Γ· gatoria; praesumitur enim princeps jam tis, post auditam confessionem tenetur eo uti. Vide Salmant. 4 cum aliis. — 2°. Si scire leges communes. Excipitur tamen Γ. Quando privile­ privilegium cedat in bonum commune, gium non posset suum effectum sortiri quemadmodum est privilegium immuni­ sine hac expressa derogatione. — 2°. Si tatis, quo unusquisque tenetur uti T. — in lege cui derogatur esset apposita clau­ T. Si privilegium tollat impedimentum sula: Non obstante quocumque privilegio: ad observandum praeceptum: v. gr., si hoc intelligitur, dummodo in privilegio infirmus habeat domi oratorium privatum, non extet clausula : Ex certa scientia ; et facile potest audire sacrum, tenetur vel : Ex plenitudine potestatis. Salmant. ‘. privilegio uti. Suarez *, Palaus ·, San­ — 3°. Quando privilegium est contra ali- chez 10, Salmant a) cum Silvestro ■ Tr. 18. de Privilef., cap. 1, n. 42 et 43L - · Dr Lefib , lib. 8, cnp 14, n. 8. — · Tr. 3. di«p. 4, punct. 10. η 11. — 2 *4* Loc. dt., cap. 1. n. 8. · Affan. Tantbur., dc Jure Abbat., tom. 1, ditp. 16, qu. 10. n. 8. — · Re<. 61, 2. - a) Pellizzarius assertum istud quod sub 3 ponitur» non habet in Manual, rcgul., tr. 8, cap. 1, n. 13, quamvis indistincte pro omnibus a Salmant. adducatur. de ref. jar., in 6·. — · Loc. dt., n. 11. — 1 Cap. Si dill· Wti 12, de for© com pct. — · Dc Lefib., lib. 8, cap. 23, n. 8 ct 9. — · Tr. 3» db»p. 4, punch 7, n. 2 el 3. — · Dc Mntr., lib. 9, diip. 6, n. U, I. m. 3. Salmant» tr. 18, cap. 1, ex parte tantum tenent cum S. Alphonse: · Quando impedimentum (inquiunt η. /3), obstans ob­ servationi legis est commune, HlH ut interdi- 188 LIB. I. - TRACT Avila etc. — 4°. Si privilegium non est personale, sed reale, addictum loco vel dignitati vel statui; quemadmodum sunt privilegia concessa episcopis et regulari­ bus. Vide Salmant. l. SiuTtRte *· ~ m · Qui habet Privilegium pro OTuxxnuk ^oro clc-> absolvendi a cen­ suris et poenis ecclesiasticis, valde pro­ babiliter potest eo uti etiam extra sacra­ mentum; etiamsi facultas concepta esset in terminis: Sacerdoti confessario. Sua­ rez ·, Casiropalaus a, et Salmant. 4 cum Silvestro *>, Tabiena % etc., contra alios, qui probabiliter etiam negant. Ad^ur ' 5· ’ Loquendo de clausulis: clau­ sula Ad instar importat, tunc valere pri­ vilegium, quando aliud (ad cujus formam ’ Tr. 18, de Privilag., capit. 1, num. 17 et 18. — · Dc Lefib., lib. 8, capit. 6, num. 15 et 16. — · Tract. 3. di*p. 4. punct. 2, § 6, num. 6. — « Tract. 18, de Pri’ ctum..., vel si quis esset infirmus, incarcératus aliove modo detentus, et non posset ad ecclesiam accedere pro dicenda vel audienda missa, haberet tamen privilegium, ut eam in oratorio privato dicere vel audire posset ; an iste in utroque casu posset renuntiare tali privilegio et ab auditione sacri desistere? Et quidem si privilegium sit ex jure communi concessum, per quod in communi fuit impe­ dimentum sublatum, haud dubium est teneri privilegiatum eo uti, ut praeceptum observet, ut in festivitatibus in quibus suspenditur in­ terdictum ex jure communi... ». Et n. 14: « Sed quando privatim per privilegium au­ fertur impedimentum, ut in duplici casu n. praec. allegato, per privilegium personale, licet plures auctores satis probabiliter dicant teneri privilegiatum uti in eo casu privilegio, et sacrum audire, ut praecepto illo dic ur­ genti satisfaciat, probabilius oppositum dixi­ mus... Quod etiam modo asserimus, quia me­ lius erit se juri communi conformare». Et citant hic etiam Avilam, qui revera consen­ tit, de Censur., part. 5, disp. 4, sect 2, dub. 6, conci. 2 et resp ad 2. — Silvester vero nec satis accurate citatur a Salmant, nec quid­ quam habet, v. Matrimonium VII, qu. 5, vers. Sextum, quod ad rem praesentem faciat 4. - a> Silvester et Tabiena a Salmant ex Suarez allegantur; sed non salis ad rem fa­ ciunt nec Silvester, v. Absolutio 1, η. 1, nec Tabiena, v. Absolutio II, qu 4, n. 7. 5. Mazzoqa, tract. 1, disp. 5, qu 1, cap. 1, v. Sexto, non loquitur de casu quo primum fuerit validum necne; de cetero con­ cordat bJ Suarez, dc Legib., lib. 8, cap. 15, n. 6, loquitur non dc invalido privilegio, sed de II. DE LEGIBUS. secundum concessum est) fuerit validum saltem a principio, quamvis postea revo­ catum fuerit vel non acceptatum; ut ad­ vertit Pater Mazzotta «A Alias enim, si primum privilegium fuerit nullum, nul­ lum quoque erit secundum ; dummodo in secundo non exprimatur id quod conce­ ditur. Suarez b>, Castropalaus 5, Salmant.4 cum Bonacina b), etc., et Pater Mazzotta rA Hoc tamen currit (ut ajunt praefati au­ ctores) quando dicitur: Ad instar ; non vero si dicatur: Sicut concessum est, etc.; ut limitant Bonacina et Garcia apud Sal­ mant. d). — Clausula : Quatenus sacris canonibus et decretis concilii Tridentini non adversetur, intelligitur de iis tantum­ modo canonibus in quibus est expressum: vilef., capit. 1, num. 33. — · Tract. 3, disp. 4, punct. 2, § 8, num. 2 et seqq. — · Tract. 18, de Privilej. capit. 1, num. 39. eo quod non reperitur. « Si contingat, inquit, concedi privilegium ad instar, et postea nul­ lum inveniri privilegium in loco, aut persona vel corpore, ad cujus instar alterum est privile­ gium concessum...; tale privilegium ad instar, cx vi illius generalis clausulae, nihil operari; neque esse validum, si in eo nihil aliud expri­ mitur et exemplum non invenitur». — Eodemque sensu, licet obscurius loquatur, accipi po­ test Bonacina,disp. 1, dc Legib.,qu. 3,punct.7, § 1, n. 20, scribens: « Si detur casus ut nul­ lum inveniatur privilegium, ad cujus instar aliud conceditur, hoc secundum est invali­ dum, quando privilegium ad instar generatim solum conceditur ». c) Mazzotta, loc. supra cit., silentio prae­ termittit hanc partem. d> Quo melius explicatio haec seu limita­ tio intelligatur, exscribenda sunt ipsa Salmanticensium verba. « Ad valorem privilegii ad instar, inquiunt tr. 18, dc Privileg., cap. /, n. 39, requiritur necessario, ut privilegium illud, ad cujus similitudinem est concessum, habeat ab initio effectum et valorem, et sit vere privilegium; alias nulla erit concessio, Suar..., Pal..., Bonae, et Gare... ; qui hoc bene limitant, quando princeps in hoc privilegio ad instar expressit quid concedat, dicendo: Concedo tibi hanc facultatem dispensandi in votis, carnes comedendi, etc., sicut habet Petrus. Tunc licet Petri privilegium sit nul­ lum, tibi concessum valet; quia concessio facta satisque explicata, per illam particulam ad similitudinem non irritatur; non enim appo­ nitur ut conditio, sed exempli gratia ». Et re quidem vera sic loquuntur Bonacina, loc. cit. in nota pracced.; Garcia, in sua Politic, regu­ lar., tr. 8, diff. lf dub. 3, η. I APPEND. II. - DE PRIVIL. — CAP. !. - DE PRIVIL. IN COMMUNI. Noh obstante quocumque privilegio, Sal­ "'"fa* Fnnk Uoiaier· rrruikium. λ qno. mant. 1 cum Navarrof>, Suarez,Garcia,etc. — Clausula: Supplentes singulos riefeintelligitur tantum de defectibus ea­ rum rerum, quae requiruntur solum dc jure positivo, el qui sunt tantummodo accidentales; non vero de defectibus na­ turalibus aut substantialibus, utpole es­ set, si supplicans foret excommunicatus, aut si supplicatio foret subreptitia vel fraudulenta; aut si defectus esset circa causam aul personam supplicantis. Sal­ mant. 3 cum Barbosa et Tamburinio. — Aliae clausulae videri possunt apud Sal­ mant. 3. 6 - Vn. Loquendo de Interpretatione privilegiorum, plura adnotanda sunt. — jçotetur j". omne privilegium interpretan­ dum esse eo modo, quo privilegiato non sit neque inutile neque onerosum. Salmant. 4. — 2°. Privilegia solum princeps, vel alii, quibus a principe foret commis­ sum, authentice vel juridice possunt in­ terpretari. Doctrinaliter vero potest ea interpretari quicumque vir doctus, cu­ jus resolutioni licite potest acquiesci, ut omnes affirmant; et quando in privilegio prohibetur quaecumque interpretatio, de sola authentica et juridica est intelligendum: vide Salmant. »; aut ad summum intelligi debet de interpretatione quae fit ex professo, ut dictum est de legibus (Tract. II, n. 200). — 3°. A Clemente IV et ab aliis Pontificibus prohibentur epi­ scopi interpretari juridice privilegia re­ gularium. Solum id a Julio II et Paulo III (quando Apostolica Sedes consuli nequit) concessum est jurisperitis caeterisque ju­ dicibus, in favorem regularium. Idem • Loc. cit., n. W ct SO. - Suar., de Lepb. Hb. 8. cap. 18, n. 18. · Htrroii. Garcia, Politic, regular.. tr. 8, diff. 1, dub. 5, n 5. — · Loc. cit.. n. 51. · Barbota, de ClautulK, iUut. 177, n, 2, 8 et «cqq · .Isc. vntri, 2. noni» Julii Γ.*6β, in Dullar. Rom. Mai na rd i in Dullar· Praedicat, ct Franciscan. · Juhut II, Bul. luter < at· ttro», \ 2. 2 April. 1512, in Bultar. Mainardi. - Pauhtt III, Bulla tfii/iOMr roH^rui!, Ii 23, 3 nona.* Novembr. 1534, in Bullar. Mai nardi. — · Loc. cit.. n. 71 et »tqq — ’ Tr. 1. di»p. 5» qu 1. cap. 2, \er» Krspindro — · Loc. cit.. n. 78 et *cqq. munitati in perpetuum, aequantur legi, ac proinde habentur ac si injuris corpore inserta essent sunt enim constitutiones perpetuae·. h Salmanticenses, tr IS, dc Privilege cap. I, η. 83 ct 84, eam doctrinam tenent cum hac limitatione · nisi ex gravitate causae aut qualitate materiae, aliud praesumatur de intentione concedentis·. 190 Privilegia coetui con ce*M lainmac inter* preunda. Mrndkan le» com mu · ni cant inter LIB. L - TRACT. U. DE LEGIBUS. 8. - Hoc vero intelligendum est de privilegiis concessis personis particulari­ bus. — Sed ca quae sunt concessa alicui ordini, conventui, communitati, aut ad aliam piam causam, omnia sunt interpre­ tanda, non modo late, sed etiam latis­ sime, etiamsi adversentur juri communi vel alicui tertio; quemadmodum commu­ nissime affirmant doctores: Suarez Castropalaus *>, Mazzotta a>, ct Salmant. 2 cum Azor, Laymann Silvestro a>, lk>nacina % Henriquez a>, Coninck Lezana ai, Bordono et aliis. — Privilegia enim communitatibus concessa praesu­ muntur omnia esse remuneratoria servi­ tiorum praestitorum; et ideo omnia ha­ bentur tanquam favorabilia, ex \.Sunt per­ sonae 43, fi*, de rcligios.h). Vide Salmant.a. 9 - VL. Loquendo de communicatione privilegiorum, adnotetur Γ. Quod religio­ nes mendicantes communicant in totum inter se de privilegiis praeteritis et futu­ ris, tum circa personas, tum circa loca, festivitates et indulgentias; prout habetur ex bullis Sixti IV, Clementis Vlll et Leo­ nis X. Vide Salmant. 4. Et hoc currit, quamvis religio, cui concessum est privi­ • Dc Ucib., lib. 8, cap. 77, n. 7. - · Tr. 18. dc Privtlcg., cap. I, n. 27 ct 28; n. Ki ct 86. Acor, part. I, lib 5, cap. 23. qu. 2, v. ί. - Horthn , Variai, résolut, part. 2. rcsol. 62. n 28 ct *cq. — ’ Loc. dl., n.23 ct 27. Six/nt IV, Bulla Dunt altrnta, 28 Novcmbr. 117b. η. (Λ, in Bullar. Carmelitar. Clemens VJIl, Breve Dree/ Romanum, 5 Junii 1!/6. in cod. Bullar. Carmel. - Lto X, Breve Dudum f*r hom. 5 1, 10 Dcccmbr. 1519, in Bullar. Rom. Mai nardi. - · Loc. cil., n 88, 89. — * Loc. cit., n. »cq·— * Loc du, n 90. · Rodrie., Quacvtion. regular., tom. 1, qu 56, an. 1.7,9,11. . Pellit,, tr, 8, cap. I. n. 4L - legium, vel non acceptaverit vel eo usa non fuerit. Insuper quando ampliatur pri­ vilegium alicui religioni concessum, in· telligitur ampliatum etiam quoad alias. Salmant. \ Insuper hae religiones men­ E< na CCtCflU dicantes communicant privilegiis caete­ ftitati» ra rum religionum, vel congregationum, vel collegiorum monasticorum vel non monasticorum. Ita communissime Sal­ mant. ° cum Rodriguez, Pellizzario, Tamburinio, etc. — Et hoc valet, etiamsi in N οι o ■tante cl» privilegio concesso alteri religioni vel wUCMCîl congregationi, adsit clausula quod non ru. communicetur, nam in aliis bullis de com­ municatione dicitur, quod tollitur quod· cumque impedimentum communicatio­ nis^. Salmant.7 cum Rodriguez, Bassaeo, Miranda % Chassaing, Diana, Donato, etc. Hujusmodi privilegiis perfruuntur tam ct Cotrera noritii conversi (ipsi enim vere religiosi sunt: iruoRiu privriepn. vide Salmant. f>), quam novitii; quemad­ modum declaravit Clemens VIII et est communis sententia (quidquid dicant qui­ dam pauci) cum Suarez 8, et Salmant.0 cum Sanchez, Castropalao, Lezana, Pel­ lizzario et aliis. — Eruuntur quoque re­ mon

In citata enim lege haec habentur his zh. 35), asserimus esse veros religiosos, « Summam esse rationem, quae pro religione ct fungi omnibus religiosorum privilegiis..., facit ». quia qui tria vota substantialia sub certa re­ 9. - Λ) Vel, sicult dicunt aliqui ex alle­ gula a Sede Apostolica approbata emittunt, gatis auctoribus: non obstante dicta clausula, sunt veri religiosi ». communicantur nihilominus, quando genera 1 < Sic dicunt declarasse Clementem VIII APPEND. Π. - DE PRIVIL. — CAP. L - DE PRIVIL. IN COMMUNI. I Tertiarii. futdo iraMtvr. Cooirairct cjpalant. Monia· lea (ruun· w pridiefaocdinia. Efiara sub dîtac epiκυρ»». 191 non agatur de rebus quibus episcopi si utantur, aliquod religioni praejudicium proveniret, ut esset habitatio in mona­ sterio, datio suffragii, etc. Vide Salmant.1 cum Suarez, Lezana et Castropalao. — Tertiarii autem et tertiariae (vel beatae) subditae mendicantibus, et quae habitum religionis deferunt et votum habent ca­ stitatis (quibusdam tantum rebus exce­ ptis), eorum quoque privilegiis gaudent, sed quatenus sunt capaces. Confratrcs scapularis et cinguli (vocati cordonis), etc., (ruuntur tantum et participant in omni­ bus indulgentiis et remissionibus pecca­ torum; sed non in alio. Salmant. 8 cum aliis. 10. - Notandum 2°. Moniales tam or­ dinum mendicantium, quam non mendi­ cantium, gaudere privilegiis monachorum sui ordinis, et consequenter cujuscumque alterius ordinis, in omnibus quorum sunt capaces (intellige de favorabilibus). Hoc valet, etiamsi privilegiùm tantum de ho­ minibus loqueretur, ut deducitur ex bulla Leonis X. Atque ita e contrario, Fratres gaudent privilegiis monialium ordinum, ex eo quia ipsi communicant (ut supe­ rius dictum est) privilegiis concessis cui­ cumque religioni, congregationi aut mo­ nasterio. Vide Salmant.8. — Sed redeundo ad moniales; hujusmodi privilegiis gau­ dent etiam illae, quae Pontifici aut epi­ scopo subjiciuntur; atque ita, quando re­ ligiosis conceditur privilegium ut absol- vantur vel dispensentur a suo praelato, moniales subjectae episcopo possunt qui­ dem ab eodem absolvi et dispensari. Et hoc currit, etiamsi in privilegio nomina­ rentur tantum moniales quae regularibus subditae sunt a>. Suarez *, Bonacina », et Salmant.n cum Castropalao, Lezana, Pellizzario, Bordono, Bassaeo et aliis, contra paucos. 11. - Notandum 3". Privilegia noti com­ municari quando sunt odiosa, vel contra­ ria propriis statutis, adeo ut praejudicent bono sive communi observantiae religio­ nis. — Castropalaus ct Salmant. 8 cum Pellizzario, Lezana, Portellio, Tamburinio, Bordono. Notetur 4’. Privilegia alicui concessa, non tamquam personae particulari, sed ratione sui officii seu dignitatis, vel tam­ quam membro illius communitatis; intelliguntur concessa omnibus aliis ejusdem officii aut ejusdem communitatis. Et pri­ vilegia concessa subditis seu praelatis in­ ferioribus, etiam praelatis superioribus concessa intelliguntur. Salmant. *. — Si­ militer, privilegia concessa alicui conven­ tui aut ecclesiae, aut particularibus alicujus conventus, sed tamquam membris illius, intelliguntur quoque concessa caetcris religiosis him illius ordinis, quam aliorum qui communicationem habent, quando scilicet eadem vel similis ratio militat. Salmant.10 cum Pellizzario “^Gar­ cia “ Quintanadvenas, Tamburinio · etc. ’ Loc. cit., cap. 5, n. 43. · Suar.. dc Rclig., tr. 8. lib. 3, cap. 18, n. 2 d 3. · Lrsatia, Sum., tom. 1, cap. 17. n. 18 · n. 69. · Bass., v Privilegium V, n.7. — ’ Tr. 3. dtep. 4. punct. 2, J 9, n. 2. — · Tr. 18. dc Privilcg., cap. 1, n. 100; cfr. n. 101. - Pellis., tr. 8, cap. 1, n. 45 ct 48. · Lfaua, Sutnm.. tom. 3, cap. I, n. 5C ct 56. - Partti, (non dt. a Salin.), Dubia regular., v. Cammuunaho privilegiorum» n. 8 ct 10. . Afcau. Tambur., (non dt, a Salm.) dc lare Abbatum, tom. 1, ditp. 17, qu. 6, n 3 et 4. - Borde*., V artor. reaol. part. 2. retol. 53. n. 75 cl *M. — · Loc. cit., Caslropai., tr. 16, diwp. 4, punct. 24. n. 24. — · Tr. 18, de Privil.. cap. I, n. 94. - //ο X, Brev. dt. Dudum per not. 10 Deccmbr. 1519, $ I. — · Tr. 18. dc Privilcg., cap. I, n. 91. — · Dc Legib., lib. 8, cap, 10, n. 6 ct 7. — · Dc Legib., dl»p. I, qu. 3. punct. 7, $ 2, n. 2. — · Loc. dt.. n. 92 ct ncq. - Catfrapai., tr. 3, dhp. 4, punct. 12, η. I. · Lrzaua, Mar. tn.ign. Carmeli lar., n. 385. · Pellis., tr. 8, cap. 1. n. 73. · Bordon., Variar., rcaol. part. 2, resol. 53, qu. 34. plures ex doctoribus infra citandis » inquiunt Salmanticcnscs, loc. cit. 10. - ‘V Ex auctoribus citatis, Suarez, Bo­ nacina ct Castropalaus dicunt utique monia­ les communicare in privilegiis fratrum sui ordinis, modo tamen in privilegio non dica­ tur: viris religiosis; sed silentio praetereunt moniales episcopo subjectas. — Deinde notan­ dum est nullum auctorem a Salmant. allegari pro ultima ampliatione, quod scilicet moniales episcopo subjectae communicatione gaudeant, cap. 1« n. 110 ct 111. — ** Loc. dt.. n. 114. · QuiM/auativ., Singular, ad 5 Eccle». praecepta, tr. 2, »ing. 15, n. 3 ct »eqq. etiamsi in privilegio nominarentur tantum moniales quae regularibus subditae sunt; Bordonus tamen eam habet. II Pellizzarius, loc. cit., h. 42 et seqq. ; Micron. Garcia, Politic. regul.t tr. S, dijj. 1, dub. 4, n. S; Ascan. Tamburinius, loc. cit., disp. 17, qu, 2, η l ct seqq., communicatio­ nem istam concedunt absolute, sine distin­ ctione similis aut absimilis rationis. Garcia tamen excipit casum quo in privilegio expri­ mitur motivum concessionis, ut si dicatur ali- Odiosa non communi* cantur. ConcexMJt ratione o®cii comma meantur. Concm in­ feriori com­ municantur taper ion. Concerta alicui con ventui, cete­ ri* commu­ nicantur. 192 LIB. I. - TRACT. Π. DE LEGIBUS. LteitAtin. — Sed hoc non est intelligendum de pri­ vilegiis quae conceduntur alicui congre­ gationi ad tempus determinatum; vel per brevia particularia sunt concessa alicui monasterio ob specialem aliquam causam ; vel quando agitur de rebus quae diflidle solent concedi. Salmant. 1 cum Peyrino, Tamburinio, Merolla, etc. PnvtltfiA 12. - VIP. Certum est, ut habetur ex per TridenUnum revo­ propos. 36 damnata ab Alexandro VII, cata. religiosos non posse amplius uti privile­ giis jam revocatis per concilium Tridentinum. — Verum, hoc non obstante, at­ tendendae sunt quaedam declarationes concilii factae per S. Pium V in sua bulla Etsi mendicantium. Quaedam privilepa regula­ rium. ConfeuA ni tnoaia· Ilum ab e· piteopo Approbandi. Hac sunt: Γ. Quod saeculares pos­ sunt audire sacrum et conciones in ec­ clesiis regularium. — T. Quod episcopus nequeat impertiri licentiam ingrediendi monasteria monialium exemptarum. — 3*. Quod quarta funerum non intelligitur, nisi dc eo quod affertur. Vide Salmant.*. — 4’. Quod confessarii monialium exem­ ptarum, et concionatores regulares in propriis ecclesiis, non examinentur ab Ordinario. Venim, quod attinet ad confessarios, hoc privilegium abrogatum est per varias Apostolicas constitutiones, et praesertim per bullam Apostolici mi­ nisterii, emanatam ab Innocentio XIII anno 1723, et confirmatam per Benedi­ ctum XIII die 23 Septembris anni 1724. Ibi 1 declaratur, quod confessarii monia­ lium exemptarum debeant examinari ct approbari ab episcopo dioecesis, remota ccndi jurisdictionem, appellandi, etc. In rescripto gratiae dicitur gratia facta, Grata fe quando delegatus habetur tamquam me­ rus necessarius executor; gratia facienda, quando conceditur facultas dispensandi, ct relinquitur arbitrio delegati. Rescriptum justitiae exspirat morte tes çw principis, dummodo res adhuc sit integra; do CX»peont n et idem de rescripto gratiae faciendae. dpi*. Oppositum vero dicendum de rescripto gratiae factae, ut absolvendi, recipiendi ordines extra tempora, de oratorio pri­ vato, etc. Castropalaus 4, Sanchez a, Sal­ mant. e cum Suarez. — Privilegium con­ cessum cum clausula: Donec voluero, probabiliter non exspirat post mortem concedentis. Salmant. T. Quod si in con­ cessione exprimitur officium delegati ; mortuo delegato, transit etiam ad suc­ cessorem. Salmant. 14. - IX”. Privilegium multis modis Pneil» rittffl qi» cessare potest. mode ct» act. Et Γ. Per decursum termini constituti. Cettiùs 2°. Per cessationem causae finalis: CAUUl lU intellige, quando privilegium est conces­ Iit. sum sub conditione dictae causae. Sed quando concessum esset absolute, adest opinio valde probabilis, quod, etiamsi ces­ saret causa finalis, non cesset tamen pri­ vilegium. — Neque cessat, quamvis se­ mel privilegio usi fuerimus: Salmant. ·, juxta id quod diximus de dispensatione, Tract. II, η. /96, in fine. 3°. Ob renuntiationem privilégiât!. In ta * quo notandum est, quod particulares ne- ^ιΓ"4? queunt renuntiare privilegiis communiquacumque contraria consuetudine, etiam tatis; et ut valida sit renuntiatio, fieri debet immemorabili. in manu illius qui privilegium concessit, “ VHP. Distinguendum est reseri· et ab eodem acceptanda. Vidé Salmant. ®. •i jMdüae. plum gratiae, ut esset absolvendi, dispen­ 4°. Per usum contrarium vel per non· tW«*. sandi, etc.; a rescripto justitiae, ut exer- usum: in dubio tamen, praesumptio sem- trarios.M U1U1, • Loc. dt.. n. ne ct ne. · Pcyrtntom 2 Privi!.. ad continui. 8 Pauli III. annot.. n. 2. .4uan. Tambnr , loc. cit.» ditp 17, qu 2. n. 1 et vcqq. AAro/.. Theol. mor., ditp. 6» dc Privikg., cap, dub. 7, n. M. ct dub. S, n. 72. — * Loc. dt.. n 137. · /mmoc. XIII, Breve Afnito· lui Mixittorti, 23 Maji 1723. $ 20. — · Breve In tuprtmo militantia, 23 Sepi. 1724, 4 17. — * Tr. 3, di«p. 4, punct. 16. $ 3, η. 1 et $ 4, n. 1. — ‘ Dc Matr., lib. R. ditp. 28. n. 30 et 13. — · Tr. 18. de Privileg., cap. 1, n. 141 ct *cqq. · Suar., de lurjib., lib. R. cap. 31. n. 1, 5, 7 ct 19. — 1 Loc. dt., n. 149. — ■ Loc. cit., cap. 2, n. 3 ct 4. — · Tr. 18, dc Privtleg., cap. 2. n 5-8. quod privilegium alicui sanctuario concedi 13. - rt Hoc est intelligendum dc casu propter imaginis devotionem, propter pere­ quo exprimitur dumtaxat officium delegati; grinorum concursum, propter hospitium quod at vero «Si dignitatis et personae nomen sustentat; tunc enim aliis non communicatur exprimatur in concessione, judicanda est non vi concessionis; quamvis ex alia ratione ce­ realis, sed personalis, nisi aliunde oppositum teris communicari possit. colligatur ·. Ita Salmant., tr. IS, cap. 1, n. 150. 193 \ PP HND. Π. - DE PR1VIU — CAP. I. - DE PRiVlL. IN COMMUNI. per est pro usu. — Seel in hoc adverten­ dum est, quod privilegia gratiosa, quae non sunt aliis gravamini, ut absolvendi, dispensandi vel non jejunandi, et his si· milia; haec nunquam amittuntur per nonusum aut etiam per usum contrarium, quamvis temporis longissimi. Suarez **, Bonacina 3, Castropalaus % et Salmant.4 cum Laymann, Pontio,Lczana,Garcia,etc. Privilegia contra, quae tertio sunt one­ rosa, ut non solvendi decimas ct similia; haec praescribuntur per usum contra­ rium, et etiam per non-usum privativum (non vero dumtaxat negativum): quod accidit, quando privilégiants, conscius jam sui privilegii, occasionibus oblatis sponte uti recusavit. I loc autem currit, dummodo in privilegio non sit clausula utendi ad sui arbitrium a Castropalaus % Bona­ cina6, et Salmant.7 cum Laymann, Gar­ cia, Lezana, etc. Insuper hoc intelligitur pro foro externo; nam in conscientia non amittit privilegium, qui animum non ha­ bet renuntiandi. Vide Salmant. e. Potest cessare etiam privilegium per abusum, sive in totum sive in partem. Salmant. 15. - Cessat 5°. privilegium ob revo­ cationem principis. — In hoc autem di­ stinguere oportet privilegia gratuita, a remunerativis et ab onerosis. Si privilegium est mere gratuitum, revocari potest valide, etiam sine justa causa " , quamvis hoc non excusatur, sal­ tem a culpa veniali, si scandalum absit. Pontius ", Castropalaus ‘°, et Salmant. 11 cum Suarez, Sanchez, Bonacina, etc. Si vero cum privilegio translatum fuisset dominium alicujus rei in privilegiatum, illud revocari nequit nec licite nec va­ lide h>: nisi ob causam urgentissimam boni communis vel gravis delicti; vel ob illas causas, ob quas revocari potest quae­ libet donatio. Castropalaus Bonacina n, Suarez u, ct Salmant. “ cum Pontio, Gar­ cia, Lezana % etc. — Sed si privilegium est remuneratorium vel ob justitiam vel ob gratitudinem, semper requiritur justa ’ Dc Legib.. lib. 8. cap. 31. n. 17 ct 27. — · Dc Legib.. n. 18. — · De Matr.. lib. 8, cap. W, n. 13 et 15. - » Tr. 3, dhp. 4, punct. 21. $ i. n. 1. — n Tr. 18, de Privilcg.. cap. 2. n. 37. Suar., dc Legib., lib. 8, cap. 87, n. 10. · Sanch., de Matr.. lib. 8. dhp. 33, n. 11. · Bonae,, disp. 1, de Le­ gib., qu. 3. punct. 8, $ X n. 6. — u Tr. X di *p 1, punct. 21, S 1. num. 2 ct 4. — ” Dtep. 1, de Legib. qu. 3, punct. 8, § 3, num. 5. — H Dc Legib., lib. 8. capit. 37, num 7 ct 9. — u Tr. 18. dc Privilcg,, capit. 2. num. 29. Pontium, dc Matr·» lib. 8, cap 19, num. IX Hicrou. Garcia, loc. ciL, dub. 6, n. 2. (Jup. 1. qu. 3, punct. 8, § 5. η, 1. — ■ Tr. 3. dhp. 4. punct. 18, n. 3, ct punct. Γ». η. I. — · Loc. cit., n. 13. - Laym., lib. I, tr. I.cip. 23, n.22 ct 23. i. f.. /»««/., dc Matr.. lib 8, cap. 18. n. VI, 22 ct 25. · /xsimi, Sum., v. Pr/W/cgm, n. 15 ct lb. · Z/irrow. G *, Castropalaus % Pontius e, Mazzotta et Sal­ mant. 7. — N. Idem asserunt Bonacina, Sanchez d>, Castropalaus, et Salmant. cum Molina <*), Pellizzario aliisque quamplurimis (contra Pontium), de privilegiis con­ cessis ab aliquo concilio generali; quae non censentur revocata, nisi per clausu­ lam expressam: Non obstante quacumque constitutione, etiam a concilio generali edita; ut colligitur ex cap. Ex parte ct cap. ult., de capell. monadi. e). Bonacina * Castropalaus Sanchez et Salmant. 10 cum Pellizzario, Bassaeo, etc.; contra Pon­ tium n. Opponit Pontius Ecclesiae praxim» CaUrcpaL, toc. cit., $ 4, num. 6. · Salmant., loc. cit. cap. 2, num. II. Pellis., tr. 8, cap. 1, num. 98. · /'nn/, loc. cit., cap. 10, num. 19,— * Loc. cit., num. 13. — ’ Ixx.. dt.. num. 6. — * Loc. dt., num. 11. · Pcllla., loc. til., num. **. - Past., v. Privilegium HI, num. 3. — “ Loc. cit., num. 19. cari per subsequent privilegium repugnans praecedenti, nisi ipsius fiat mentio, etiam si posterius insertum sit in corpore juris... Hoc tamen inlclligi debet primo, modo prius pri­ vilegium non sil insertum in corpore juris; nam privilegio inserto corpori juris, derogari potest per posterius privilegium, juxta oppopositionem quam cum ipso habet posterius privilegium ». •J Apud Mazzotta, loc. supra cit., id reperire nequivi. d Sanchez, dc Matr., lib. 3, disp. 26, n. 7; ct Molina, dc Just, ct fure, tr. 2, disp. 173, n. 23, loquuntur de privilegio concesso con­ tra legem concilii generalis: « Non... cense tur derogatum (sunt verba Sanchczii' concilii generalis decretis, nisi expressa mentio fiat his verbis: Non obstante aliqua lege aut con­ stitutione in concilio generali edita ». Quae profecto t adero dicenda sunt de privilegio con­ cesso a generali concilio, cui scilicet non cense­ tur derogatum, nisi expressa mentio fiat, etc. < Cap. Ex parte 3 cl cap. Ad audientiam fin. de capell. moitadior,, pariter loquuntur d< privilegio concesso contra statutum con­ cilii generalis. APPEND. Π. - DE PRIVIL. — CAP. L - DE PRIVIL. IN COMMUN!. CUmuhe arqatralenta rcvoc*. tioni spe­ culi. Revocatio tiauqoan· do lUflklAl. 195 ct quamdam declarationem S. Pii V. Sed Castropalaus cum Garcia respondet gra­ tis id asseri; tantum inquit, a Garcia re­ ferri quemdam motum proprium S. Pii, in quo dicitur, quod concessiones, propria Pontificis manu signatae, non egent ali­ qua Tridentinl revocatione neque gene­ rali neque speciali. Omnes vero praefatae limitationes intelliguntur locum habere, si ttou constet de contraria mente derogantis ; quemad­ modum omnes /> praefati doctores com­ muniter afiirmant. Unde, si in lege revo­ catoria adsit clausula : Ex certa scientia, aut: c.v motu proprio, aut: de potestatis plenitudine; tunc revocatur omne privi­ legium, quantumcumque qualificatum, ex­ ceptis onerosis, aut quando revocatio praejudicaret juri a tertio acquisito. Vide Salmant. *. 17. - Quod attinet ad revocationem tacitam, privilegia ante concessa intclliguntur revocata per quamcumquc legem universalem in contrarium, etiamsi in ea non adsit clausula revocatoria, quando ipsa lex, vel novum privilegium aliis con­ cessum non posset effectum intentum sor­ tiri, nisi revocatis privilegiis antea con­ cessis. Non praesumitur enim legislator velle condere legem inutilem, aut conce­ dere privilegium elusorium, sive generale, sive particulare illud sit. — Hoc tamen intelligendum est, quando privilegia prius concessa nota sint principi: quemadmo­ dum praesumitur de omnibus privilegiis insertis in corpore juris. Quod e contra non praesumitur de aliis, quae existunt extra jus; unde horum specialis mentio est facienda. Suarez », Pontius ·, Palaus4, Bonacina *, Salmant. · cum aliis com­ muniter. Affirmant aliqui, ut Sotus Henri­ quez1’-'et Quintanadvenas, quibus adhae­ rent Salmant. ’, quod privilegium rema­ net in suo vigore, quousque revocatio non intimetur civitati vel religioni. — Ve­ rum ipsimet Salmant. postea · se retra­ ctant, et merito, asserentes cum Lay­ mann, Suarez, Portcllio et Lezana, quod sufficit ad invalidandum privilegium, ut publicetur revocatio, et ut transeant duo menses a publicatione; ita ut pervenire possit notitia ad privilégiâtes, quamvis de facto non perveniat *A Actum est usque adhuc de privilegiis in communi. In sequentibus Capitibus age­ tur de privilegiis in particulari ecclesia­ sticorum, episcoporum et religiosorum. Caatropal., tr. 3, dbp. 4, punct. 21, § 4. n. 6. · Nicol. Garda, dc Bcncfxc.. part. 4, cap. 5. n 33. — 1 Tr. 18, dc PrivîIcr., cap. 2, n. 42. — · De Lcfib., lib. 6, cap. 39. n. 2. — nadL., tr. 3, «inguUr. 15. n. 4. — ’ Tr. 10, dc Ccosur., cap. 2, n 81, I. f. — · Tr. 18, dc Privilege cap. 2. n. 45 ct »eqq. - Layr*., lib. 1, tr. 4, cap 23, n. 28. · Sttar., de Legib. • De Matr.. lib. 8. cap. 19, n. 19. — · Tr. 3, di»p. 4, punct. 21, lib. 8, cap. 40, n. 2 ct »eqq. · Parte!,, Dubia rcguL, v. Pn* viU^ii ceesaUa per revocat., n. 69. · Ltaana, v. Privi* S 4, n. 10. — · Di«p. 1. dc Legib., qu, 3, punct. 8, $ 3, n. 14. — · Tr. 18, dc Prjvilcg., cap. 2, n. 43 ct 44. · Qianta· J) Omnes, scilicet: Salmant., n. 42; Bo­ nacina, loc, cit,, Palaus, n, 7 ; Bassacus, loc. cit. 17. - " Solus ct Henriquez allegantur a Salmant. ut asserit S. Alphonsus; verum So­ lus, dc Just, ct Jure, lib. 1, qu. 1, art. 4, haec dumtaxat scribit: « Leges privilegiorum revocatoriae vim non habent, quoadusque pro­ mulgatae sint, non solum in provincia, verum in dioecesi ». — Melius autem Henriquez, licet breviter: · Privilegium, inquit tib.7, cap. 20, u^ia, ». 20. u. 1, non amittit vim ante certificationcm re­ vocationis seu suspensionis ». b) Auctores hujus secundae sententiae eam limitant ad casum, quo privilegii revocatio fit per legem communem; si vero agatur de revocatione per hominem vel alio modo pri­ vato, ut revocatio effectum sortiatur, requiri notificationem ipsi privilcgiato factam. Et sic ambae sententiae optime possunt inter se con­ ciliari. Non requi­ ritur inti­ matio revocauutua. 196 LIB. L - TRACT. II. DE LEGIBUS. CAPUT Π. Dc Privilegiis Ecclesiasticorum. 18, Quibus in rebus ecclesiastici sint exempti a potestate laicali. — 19. De privilegiis canonis et fori quoad personas. — 20. Quoad bona. — 21. Quis gaudeat hujusmodi privilegiis. — 22. De beneficiatis. — 23. De tonsuratis. — 24. Dc illis qui deposuerunt habitum. — *25 ad 28. De immunitate piorum locorum. Exemptio Mccoiari. 18. Ecclesiastici jure divino exempti sunt a potestate saeculari quoad materias spirituales vel mere ecclesiasticas, ut sunt ordinationes, electiones praelatorum, etc.; ut constat ex concilio Romano ’. Quoad personas vero et loca ecclesia­ sticorum, quaestio est: utrum sint, vel ne, exemptijure divino? Multi negant, ut Lcssius, Cajetanus % Becanus et Salmant. i. Multi alii affirmant, ut Suarez et Azor, Laymann, etc.; et probant ex pluribus textibus et praesertim ex cap. Quamquam, de censib., in 6°, et ex Tridentino a: Ecclesiae et personarum ecclesiasticarum immunitatem, Dei ordinatione et canoni­ cis sanctionibus ( esse ] constitutam. — Cer­ tum tamen est, ecclesiasticos tum jure canonico tum civili, non esse subjectos foro laicali. Vide jura apud Lessium *. Caeterum tenentur in conscientia illis legibus civilibus, quae non repugnant eo­ rum statui; non vi coercitiva, ut dicitur, sed directiva, ut uniformentur communi­ tati. — Est commune cum Salmant.ft. Priviie 19..· - Ecclesiastici ergo gaudent (ΙΙΙΠΙ * CMDO · _ Γ exnit ct im emptione circa suas personas. — Praeter .* ■oniuti privilegium canonis, cujus vigore incur­ runt excommunicationem qui injuste illos * Can. Bent, di»t. % (ex concit. Roman. Ill, «ub Sym­ macho, can. 1) et cap. Decerni/nui 2, de judicüi. - £îu., lib. 2, cap. 33, n. 28 ct 30. · Benin., de Sacraro., cap. 26, qu. 9. n. 6 ct «cqq. — · Tr. 8, de Ordine, cap. 7, n. 6. · Suar., Defensio fidei cath., lib. 4. cap. 9. - Aaor. part. I, lib. 5, cap. 12. · Layin., lib. 4, tr. 9, cap. 8, n. 1. — · Sevi. 25, percutiunt; gaudent clerici immunitate, ne puniantur a curia laicali; ut patet ex legibus a Becano relatis®. — Et quamvis jus civile cos eximat tantum in causis civilibus, et in criminalibus eas recogno­ scendi sibi jus reservaverit, nullatenus clericos condemnando nisi post degrada­ tionem; nihilominus jus canonicum tota­ liter eos exemit. Vide Salmant.7. Verum, his non obstantibus, in aliquibus casibus potest potestas laicalis ad cie- Si œctn ncorum carcerationcm procedere; ut si, exempli causa, aliquem noctis tempore inveniret deferentem arma prohibita, vel sine veste clericali, vel inveniret in fla­ granti patrantem aliquod delictum. Tunc enim potest ad ejus carccrationem pro­ cedere, ut postea remittat curiae eccle­ siasticae. Quod si interdiu illum invenerit, potest armis prohibitis spoliare. — Potest etiam in quibusdam casibus illum casti­ gare (sed non poena mortis); si ille re­ bellionem adversus principem moliretur, aut populum ad seditionem excitaret, et a proprio episcopo de hoc non esset pu­ nitus. — Insuper probabiliter potest sup- Notarié» plicio afficere clericos notorie sodomitas; test «op;l; hi enim a Leone Xe> et S. Pio V omni Reform., cap 20. — * Lib. 2, cap. 33, dub. 8. n. 18 19; ct dub. 4, n. 33 ct 31. — · Tr. 8, dc Ordinc, cap. 7, 16. — « De Sacram., cup. 26, qu. n. 6, v. CIcrici cr^o. ’ Tr. P, dc Ordine, cap. 7. num. 24. - S. Ptu * V, Balia Horrtndum, \ 3, 30 Aug. 1568, in magno Bullar. Mai· nardi. de el n. — 18. - *) Cajctanus, Sum., v. Excommuni 19 -« Leo X, in sua constitutione Supernae catio, cap. 31, non aliud habet quam verba dispositionis, data dic 5 Maji 1514 (in Magno sequentia: « Libertas Ecclesiae, inquit, non Bullar. Mai nardi), haec dc sodomitis §35. comprehendit nisi illa in quibus Ecclesia, qua­ decrevit: «Si qui vero tam laicus quam cle­ tenus Ecclesia, est libera, undecumque illa ricus, dc crimine propter quod venit ira Dei habeat, sive a Deo, sive a Papa, sive ab Im­ in lilios diffidentiae, convictus fuerit, poenis peratore ». Allegatur tamen a Salmant. ut per sacros canones aut jus civile respective impositis puniatur ». asserit S. Alphonsus. APPEND. Π. - DR PRIVIL. — CAP. H. - DE PRIVIL. ECCLESIASTICORUM. Eiempûo qeûâdbotuu Clend ne· (oUâtorcs et privan· tir. 197 clericali privilegio spoliati sunt. Vide Sal­ mant. *. Caeterum, pro quocumque alio cri­ mine, clerici nequeunt puniri a curia sac­ culari, cap. fin. de vita et honestate cleric., et cap. ht audientia 25, de sent, excoin. b>. 20. - II. Gaudent ecclesiastici exem­ ptione a foro laicali quoad propria bona, tam ecclesiastica, quam quocumque alio modo acquisita; unde, respectu illorum, non tenentur solvere ullum vectigal, ut habetur ex cap. Quia nonnulli et cap. Cle­ ricis, de immun. eccl., in 6°, et ex 1. San­ cimus 22, C. de sacros, eccl. Vide Sal­ mant. — Clerici vero negotiatores, circa bona mere ecclesiastica negotiationi jam destinata, spoliantur omni exemptione a>, cap. Quamquam 4, de censibus, in 6° Quoad vero reliqua bona propria, privan­ tur post tertiam monitionem. Salmant.8 cum Lessio, Molina, etc. — Insuper no­ tandum hic est, quod in casu urgentis necessitatis % potest princeps extrahere e domibus et vendere frumentum eccle­ siasticorum. Salmant.4 cum Diana et Moifesio 21. - Ii qui gaudent praefatis exemptio­ nibus, tam quoad personas, quam quoad buna, sunt primo omnes regulares cum suis novitiis et tertiariis; et etiam Eranciscanae tertii ordinis, Carmclitanae, etc., quae deferunt habitum una cum voto ca­ stitatis: quemadmodum declaravit Sacra Congregatio — Insuper equites S. Joannis, S. Jacobi Alcantarae et Calatravae; ut probant Bonacina b>, Filliuccius b> ct Diana b>. Vide Salmant. *. — Insuper om­ nes clerici in sacris constituti. De aliis vero in minoribus, vel sim­ pliciter tonsuratis, ita loquitur Tridentinum 4 : Fori privilegio non gaudeat, nisi 1 Tr. 8. de Ordine, cap. 7, n. 18 ct weqq., 27 ct »cqq. — • Tr. 8, de Ordine, cap. 7, n. 36 et »cqq. — ’ Tr. 8, de Ordine, Ju»t. ct Jure. tr. 2, disp. 342, n. 3 et 5. — · Tr. 8, dc Ordinc. cap. 7. n. 17. · Diana, part. 1, tr. 2, rcwl. 9. — 1 Loc. dt., n. 56 ct seqq. — · Ses». 23, dc Reform., cap. 6. b) Cap. Ex litteris 16, de vita et honest, clcricor., decernit clericum, qui tertio admo­ nitus, a saccularibus negotiationibus non ab­ stinet, amittere quoad bona, privilegium cleri­ cale. Cap. In audientia 25, de sent, excom., statuit clericum, qui ut laicus incedit, arma scilicet militaria portans, habitu clericali re­ jecto, nisi tertio monitus resipiscat, clericale privilegium amittere. 20. - a> In cap. Quamquam 4, de censib., in 6°, haec habentur: « Ecclesias et personas ecclesiasticas ad pedagia ct guidagia penitus non teneri, nec ad exhibendum vel solvendum talia pro rebus suis propriis, quas non causa negotiandi deferunt, vel deferri laciunt, seu transmittunt ». llinc recte colligitur cos ad vectigalia seu tributa teneri quoad bona, etiam ecclesiastica, quae negotiationi subjacent; et quidem ipso facto, seu nulla exspectata mo­ nitione; quoad reliqua vero bona, circa quae non negotiantur, nonnisi post tertiam moni­ tionem. b) Auctores citati requirunt ut necessitas srt valde urgens, et sit periculum in mora; secus recurrendum esse dicunt ad superiorem ecclesiasticum, ut iste clericos ad frumenti venditionem compellat. Molfesius, tr. 12, cap. 5, n 85, de casu omnino diverso loquitur, quidquid dicant Salmanticcnses. 21. - ») S. Congregatio Concilii de ter­ tiariis loquens, viros a mulieribus distinguit; et quidem viros tertiarios, mantellatos, corrigiatos, aliosque similes, declarat tunc privi­ legiis ordinis, cujus tertiae regulae habitum deferunt, potiri, si collegialiter vivant ct cum claustrahbus habitent, in Nullius, mens. De­ cembri 1607, lib. 11 decrctor.. p 21, ap. Pallottini, v. Tertiariae, n. 16; secus, si collegialiter et in communi non vivant, in Nullius, die Ie* Decembr 1620, lib. 12 decretoc, p. 58, Pallottini, loc. cit., n. 17. — Mulieres vero eadem S. C. declarat frui debere privilegiis ordinis, cujus tertiae regulae habitum deferunt, si vi­ tam virginalem aut caelibem simpliciter expressexjuc voverint, etiamsi in consanguineo­ rum vel affinium suorum, aut propriis da inibus vel seorsim habitent : ita S. C. in Nul­ lius, mens. Decembr. 1607, lib. 11. decretor., p. 21, Pallottini, loc. cit., n. 8. b) Bonacina, disp. 2, de Excom., qu. 4, punct. 3, n 9, de privilegio fori et canonis loquitur; Filliuccius, tr. 15, n. 14, de privilegio canonis dumtaxat. — Diana vero, part. 1, tr.2, cap. 7, n. M. - lib. 2, cnp. 33, n. 23. · Afoltna, de beneficium ecclesiasticum habeat, aut cie· ricalem habitum et tonsuram deferens, alicui ecclesiae de mandato episcopi in­ serviat; vel in seminario clericorum, aut aliqua schola, vel Universitate, de licentia episcopi, quasi in via ad suscipiendos ma­ jores Ordines versetur. — Atque hoc pri­ vilegio gaudent etiam clerici conjugati, qui deferunt habitum et tonsuram, et ec­ clesiae inserviunt. Verum in cap. ult., de temp, ordin., in 6° prohibetur conjugatis Repi Ure* findent hi· exemptioni bus. Clend in lacriv Clerici in minonbux. Conjugati derRi. 198 Privilegio farifAoJrnt beaclkUd. Clerici in minori bn b. Quandojaudeant foro. UB. I. - TRACT. ii. DE LEGIBUS. tonsura, nisi velint religionem ingredi, vel in sacris ordinari, praevia uxoris licen­ tia Vide Lib. VI, n. 827, in fiite, 22. - Igitur privilegio fori gaudent 1° bénéficiait, etiamsi nulli ecclesiae inser­ viant, neque deferant habitum et tonsu­ ram, ut probabiliter infertur ex concilio, ut volunt Salmant.1*cum Philiberto, Dia­ na et Rodriguez adversus Suarez βΛ Et etiamsi non percipiant fructus beneficii ne­ que possideant; sufficit enim quod solum titulum habeant: ut ajunt Garcia Phi· libertus et Diana cum Salmant.*. Sufficit etiam capellania vel praestimonium, quae censentur tamquam vera beneficia: sed non sufficit pensio Vide Salmant. 3 cum aliis. 23. - Gaudent 2° clerici in minoribus, et tonsurati, dummodo habitum simul et tonsura deferant, juxta id quod affir­ mat concilium: clericalem habitum et ton­ suram deferens, et ut probabilius existi­ mant multi doclores cum Castropalao et Barbosa (contra Salmant., qui interpre­ tantur particulam et pro particula vel, ita ut sufficere dicant alterutrum: vide Lib. VI, n. 827, v. De Clerico)\ dummodo eccle­ siae similiter inserviant βΛ Sed quoad ec­ clesiae servitium (dummodo spirituale sit, quia temporale non sufficit), satis est ut alicui ecclesiarum serviant, etiamsi haec destinata non sit ab episcopo; ut decla­ ravit S. Congregatio apud card. Lambertini4. 24. - Ut vero clerici in minoribus constituti foro priventur (nam aliud de canonis privilegio dicendum), non requiritur trina monitio; quia haec requiritur tantum pro beneficiatis, et pro ordinatis in sacris, ut deducitur ex cap. Contingit, de sent, excom. a>, vel pro minoristis qui negotiis saecularibus se addicunt, ut habetur ex cap. Ex litteris, de vita et honest, clericor. (Vide lib. VI, n. 827; v. Pro his) sed sufficit quod habitum et tonsuram dimi­ serint; quemadmodum pluries declaravit S.Congregatio, et quemadmodum commu­ niter affirmant doctores apud card. Lambertini5 et apud Salmant. *>: dummodo per longum tempus dimiserint, ut notant 1 Loc. dL, n. 62. Philibert. Marchin., de Ordine, tr. 2, part. 1, cap. 15. dirt. 1. · Diana, part. 1, tr. 2, resol. 29. Rodrie., Sam., paru I, c>p. 155 {al. 156) n. 2. Cfr. PaIIoL· tini, v. Presbyteri simplices, $ 4, η. 9 et 11. · Philibert., loc. cit · Diana, part. 1, tr. 2. reeol. 30. — · Loc. dt., n. 62, I. f. Cfr. Pallottini, loc. du, n, 12. - · Tr. 8. de Online, cap. 7, n. 62 et 63. « CattropaL, tr. 12, punct. 2, n. 7. · Barb., dc Off. ct Pot. cpiwpt, part. 2, allée· 12, η. 19. Salmant., loc. cit., n. 64. — * De Synodo, lib. 12, cap. 6, n. 5, in una Seni^allicn., 23 Januar. 1603 et Neapolitana, 1 Februar. 1614. Cfr. Paliottinl, v. Presbyteri simplicet, 5 I. n.2f ct »eqq,- S. Cone. Cone., in dub. 16 Novcmbr., 15411» ct in una Mctliotanen. 11 /\ufc. 1596. Cfr. Pallottini, loc.cit., resol. 73, equites illos dicit gaudere privilegio fori ct canonis; at rcsol.50, affirmat eos ve­ ros esse religiosos ac immunes esse a gabcllis solvendis. γ Scilicet: cap. Nullus, fin. de temporib. ordinat., in 6°, prohibet ne tonsura uxoratis conferatur. 22. - «J Suarez a Salmanticensibus alle­ gatur, tamquam innuens duo simul requiri: ut scilicet clericus beneficium habeat et alicui ecclesiae deserviat; et re quidem vera Suarez, de Censur.,disp 22, sect. 1, n. H, vers- Dixi tamen, asserit clericum minoribus initiatum, privilegium fori amittere, si continuata con­ suetudine, non utatur habitu ct tonsura cle­ ricali: «Quod inlelligcndum est, inquit, nisi beneficium ecclesiasticum habeant ct alicui ecclesiae inserviant, aut ex licentia episcopi ad id se praeparent». h) Garda, de Bene/, part. 2, cap. 2, η. 8 et 9, didt quidem satis esse titulum haberi ; sed n. Id, hoc intelligcndum esse ait de eo qui habitum clericalem defert; quod non ani­ madverterunt Salmanticenses. <) Attamen S. C G declaravit clericum ob­ tinentem pensionem, haberi pro clerico béné­ ficiât©, ad effectum gaudendi privilegio fori. Vide Pallottini, v. Presbyteri simplices, § 4, n. 13. — Si vero clericus sit in minoribus con­ stitutus, eique ut clerico reservata sit pensio super beneficio ecclesiastico ad commodiorem sui sustentationem, requiritur praeterea, nisi episcopus dispensaverit, ut habitum et tonsu­ ram deferat et alicui ecclesiae deserviat. Vide Pallottini, loc. cit., n. 14 ct seqq. 23. - i») Haec S. Alphonsi interpretatio omnino consonat declarationibus S. C. C., quaeconjunctim tria illa: scilicet habitum, ton­ suram, ecclesiae servitium, requirit. Cfr. Pal­ lottini, loc. cit., n. 31 ct seqq. 24. Cap. Contingit 45, de sent, excom., de quibuscumque clericis loquebatur; sed cum jus novum Tridentini non amplius monitionem requirat pro clericis, in minoribus constitutis non beneficiatis; et aliunde juris correctio sit vitanda quantum fieri potest, praedictum caput Contingit in suo vigore remanerc quoad cle­ ricos in sacris, recte docet S. Alphonsus. Salmanticenses, tr. 8, de Ordine, cap. 7, n. 6.J, hanc profecto sententiam tenent; sed n. 37 ct 38. — · Dc Synodo, lib. 12, cap. 2, n. 1. APPEND. Π. - DE PRIVIL. — CAP. IL - DE PRIVIL. ECCLESIASTICORUM. Salmant. * cum Bonacina, Suarez, Bar­ bosa et aliis. — Quamvis vero praefati clerici nequeant allegare forum, potest nihilominus episcopus eos a foro saeculari resumere: juxta declarationem S. Con­ gregationis, ab hodierno Summo Ponti­ fice approbatam Vide Lambertini *. Qundo HH vero clerici qui habitum resumunt, jure gaudent privilegio; dummodo id in fraudem non faciant. — Quae fraus tunc supponitur, cum aliquis in aliqua causa civili jam citatus fuisset ad forum laicale; aut pro causa criminali jam fuisset in carcerem conjectus; aut vero e carcere sub cautione egressus: ut ajunt Salmant.rf> cum Bonacina d> (adversus Gutierrez et Ceballos dJ) et card. Lambertini8 cum plu­ ribus decretis S. Congregationis. Magna vero quaestio est, utrum pote­ stas laicalis possit cognoscere causas in­ nocentium adversus ecclesiasticos. — Qui­ dam theologi absolute affirmant; sed qui­ dam alii magis communiter tantummodo admittunt, quando aut nullo modo, aut difficulter potest haberi recursus ad su­ periores ecclesiasticos majores. Vide Sal­ mant ♦. 25. - Immunitas autem ecclesiastica locorum, quoad asylum delinquentium, competit jure ecclesiastico et civili omni­ bus ecclesiis, quamvis interdicto subjectis, sive pollutis, et etiam dirutis (nisi omnino * Loc. dt., n.65. · Bonae., diep. 10, de octavo pracc., qu. 2, punct. 1, § 4, n. 15. - Suar., de Ccmur., disp. 22, 199 praesulis auctoritate fuerint profanatae), earumque capellis, sacristiis, coemeteriis, etiam ab ecclesia separatis, muris, campanilibus, tectis, atriis, atriorum gradibus cum quadraginta passibus ultra pro ec­ clesiis cathcdralibus, et triginta pro aliis ecclesiis (sed hoc intelligendum de illis, quae sunt positae extra moenia urbis vel loci), dummodo non intercedat via publica aut aliqua saecularium domus: aliud vero est, si domus sit alicujus clerici. Vide Sal­ mant. B. — Gaudent eadem immunitate hospitalia in quibus exstat aliqua capella publica, oratoria ab episcopis erecta, pa­ latium episcopale, et domus regularium cum suis dormitoriis, claustris, hortis, et porticibus ante ecclesias vel monasteria. Vide Salmant.5. 26. - Omnes vero delinquentes, dumQuinam modo sint Christiani, licet haeretici aut hi? interdicti, aut in carcere inclusi, qui ru- niute· ptis carceribus ad praedicta sacra loca confugerint, hac gaudent immunitate. Et in hoc reprobatur quaelibet consuetudo in contrarium T. Excipiuntur tamen in bulla Gregorii XIV latrones publici, depopulatores agrorum, qui committunt homicidium *> per proditorium vel per assassinium (sed regnans Summus Pontifex excepit omnia homicidia pro tota Ecclesia in ipsa ecclesia vel coemeterio; insuper haeretici Congr., vide Pallottini· loc. dt·. n. 75 ct 76. — · Tr. 8, dc Ordine, cap. 7, n. 76. — · Tr. 18. de Privilef., cap. 3, n. ft ct *eqq. — · Loc. cit., n. 87 ct teq. — 1 Cap. A’otvri/ 49, de Bent, excom., et Auth. 12, C. de «acro·. Ecvle*. Grtgor. XIV, Cou•lit. Cnm alias, 24 Ma)i 1591, J 3, in Bullar. Rom. Mai nardi. non affirmant eamdem communiter a doctoribus teneri. *) Scilicet: allatam a Lambertino. Et du­ plex est: una scilicet Lcodicn. 9 Nov. 1630 et altera Neapolitana, 22 Julii et 1 Aug. 1634; utra­ que etiam habetur a Pallottini, /oc. cit., n. 98. a) Sal man licenses disserunt non dc eo qui reassumit, sed de eo qui assumit habitum cle­ ricalem et ordines minores accipit, post patra­ tum delictum, animo subtrahendi se a pote­ state saeculari, de quo n. 66, quaerunt an gau­ deat fori privilegio, ct respondent affirmative, n. 67; ct allegant Bonacina, qui tamen hoc ne­ gat, disp. 10, de 8° praec., qu. 2, punct. 1, § 1, n 15, si statum clericalem assumpserit < hac sola intentione, ut evitet forum saeculare » ; secus vero, si «occasione delicti perpetrati, mo­ vetur ad assumendum habitum, animo scr- viendi Deo ct simul vitandi forum saeculare ». — Ceballos autem, dc Cognit. per viam violen­ tiae, part. 2, qu. 44, asserit eum de quo Sal­ mant. loquuntur, liberari a jurisdictione sae­ culari, « cessante fraude». — Guderrez demum, in suis Practic. quaest., lib. 1, qu. 5, n. 3, af­ firmat cumdcm subjici potestati saeculari ra­ tione causae ct bonorum, non autem respectu personae, si in fraudem clericalem statum as­ sumpserit 26. - °) Vel etiam « mutilationcs mem­ brorum ». b) Benedictus XIV, per bullam Officii no­ »«T»? stri ratio, 15 Martii 1750, ab ejusmodi immu­ nitate excipit homicidium, quod « non casu vel cx propriae defensionis necessitate » patratum fuerit ; sed exceptio ista valet pro iis dumtaxat locis, qui temporali S. Sedis dominio, mediate sect. 1, n. 11. Barbosa, loc. dt., n. 20. Cfr. etUm Pallottini, loc. dt., n. 39 et 40. — · Dc Synodo, lib. 12, cap. 2, n. 3 et 4. — · Loc. dt., cap. 8. n. 1 ct 2. - S. 200 LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. et rebelles contra eamdem personam prin­ cipis. Vide Salmant1 cum Suarez, Gastropalao, Pellizzario, Gutierrez, etc. Et in casi­ bus clare exceptis, potest judex saecularis ex se extrahere ab ecclesia delinquentes, juxta communem praxim. — In dubio au­ tem, judicium exceptionis spectat ad epi­ scopum; ita Salmant et alii.Vide Salmant.®. Praeter delinquentes exceptos, omnes alii gaudent immunitate; quemadmodum gaudent debitores ad ecclesiamconfugien­ tes. Salmant.®. 27. - Quaestio est: utrum clerici et re­ ligiosi gaudeant eadem immunitate re­ spectu suorum praesulum? Hacc tramanita» probabili*· time hfAl pcaeUto*. Juita com­ munit al· mam. non Ilfat. Affirmant multi, ut Barbosa, Bordonus, Gutierrez % quibus suffragatur quaedam declaratioS. Congregationis^; atque haec sententia est probabilissima, ut ajunt Salmanticenses. — Nihilominus ipsi, cum sententia communissima Suarez, Castropalai, Laymann, Bonacinae, Silvestri alio­ rumque, negant: tam vigore bullae Gregorii XIV, quae, respectu praefatae im­ munitatis, loquitur tantummodo de laicis: Ut laicis ad ecclesiam confugientibus, etc.; quam vigore communis et jam receptae consuetudinis; alias enim religiosi, semper in monasterio commorantes, difficulter possent puniri. ’ Tr. 18, dc PrivUef,, cap. 3, n. 91. Suar., dc Rdif., tr. 2 lib. 3. op. II. n. 18 ct 19. Qxs/ropa/., tr. 11. punct. 7. n 10. · Pelli»., tr.·, cap. 5, n.33. · Gn/irr,, Practic. quaesi., lib. 3, qu. 6, fi 4. ■ Salmant., loc. dt., n. 121. — · Loc. dt., n. %. 130 et 121. — · Loc. du, n. 94 et 95. · Barbota, de Jure ecclet., lib. 2, cap. 3, n. 137. - Bordon., Variar. Reaoteu. reeol. 1. n. 18. ■ Salmant., loc dt., n. 90. · Suar., de Relif., tr. L lib. 3, cap. 10, n. 5 et »eqq. · Caitrop,, tr. 11, vel immediate subjiciuntur, et · aliis regnis, provinciis atque ditionibus, ad quas dictae praedecessorum nostrorum constitutiones, si­ ve peculiaribus concessionibus.., sive per viam concordati, extensae et ampliatae fuerunt ». Ita § 13. 21 - a) Gutierrez, Proche, quaesi., lib. 3, qu. 3, n. 1, sententiam hanc affirmativam · in puncto juris veriorem quoque ct tenendam » censet; sed n.3, dc negativa sententia dicit: < Ita est intrepide tenendum in praxi, attento dicto usu et consuetudine ». Barbosa, loc. cit.; et Diana, part. 6, tr. 1, resol. 26, quaer. 10, adducunt declarationem S. C Epp. et Regg. in una Tropien. 29 Januar. 1617, et aliam dc die 17 Aug. 1618. Sed quidquid sit dc harum aulhenlicitate, duae Sicuti vero possunt superiores eccle­ siastici (episcopi et eorumdem vicarii) extrahere proprios subditos ab ecclesia; ita quoque, si opus sit, possunt eamdem extrahendi licentiam curiae saeculari con­ cedere. Salmant. — Episcopus vero ne­ quit extrahere suos clericos ab ecclesiis regularium; non ratione immunitatis, sed quia illa sunt loca a sua jurisdictione exempta. Salmant. 4. 28. - Extrahentes vero, aut illi qui via» tentaverint extractionem, incurrunt excommunicationem ipso facto; a qua ne- αβϊΜΛ queunt absolvi nisi a Pontifice. — Qui­ dam DD. opinati sunt, hujusmodi ex­ communicationem posse absolvi etiam ab episcopo; ita Salmant.5 cum Bonacina Castropalao et aliis. Id tamen negandum, cum Fagnano®, Farinacio et aliis; nam Gregorius XIV declaravit, quod violatores immunitatis incurrunt censuras omnes et poenas prius impositas a canonibus, con­ ciliis et aliis Pontificibus, iis qui violant libertatem, his verbis; Declaramus, eum ipso facto censuras et poenas easdem in­ currere, quae contra libertatis,juris et im­ munitatis ecclesiasticae violatores, per sa­ cros canones et conciliorum generalium nostrorumque praedecessorum constitu­ tiones, sunt promulgatae. Contra vero hadisp. un., punct. 7, n. 17. - Laym., lib. 4, tr. 9, cap. 3, n. 11. Danae., disp. 3, de 1- pmec. decal., qu. 7, punct. 5, n. 5. · Silwft., v. Immunita» III, qoacr. 3, ver*. Tertium. — • Tr. 18. de Privilef,, cap. 3, η. 12X - · Loc. cit., n. 117. Caltrop., tr. II, punct. 12, n. 7. — · In cap. 27, Cum pro cauta, dv lent, excom., n. 15 et *cqq. · Farinae., dc Im munit. Eccle*., append., cap. 20. η. 315. — Gregor. XIV, Const. Cxm alia», § fl. aliae similes reperiuntur: una scilicet S.C.C. apud Pallottini, v. immunitas ecclesiastica, w. 1; alia S. C. Epp. ct Regg., dc die 11 Aug. 1758, apud Bizzarri Coilectan., p. 365, edit. 1863. c> Salmanticcnses, tr. 18, dc Privilcg., cap. 3, n. 120, ut dtat S. Alphonsus, de alio casu tractant, ct negant in juris rigore extra­ ctionem in casibus exceptis, ad judicem sae­ cularem pertinere, nisi de licentia episcopi vel ejus officialis; addunt tamen, judices laicos, ex recepta consuetudine, posse id efficere in­ consulto episcopo. 28 Bonacina, disp. 3, dc p praec. decal., qu. 7, punct. 11, n. 2, probabilem uti­ que existimat hanc opinionem ; sed infra cum S. Alphonso consentit, his verbis concludens: APPEND. Π. - DE PRIVIL. — CAP. H. - DE PRIVIL. ECCLESIASTICORUM. 201 betur ex Paulo II1, quod olim adversus violatores ecclesiasticae libertatis, excom­ municatio pâpalis jam inflicta fuerat Nec obstat dicere, prius Pontifici re­ servatam esse tantum violationem liber­ tatis quae personas respicit, non autem violationem immunitatis quae respicit lo­ ca; et quod, tametsi a Gregorio lata fue­ rit excommunicatio contra violatores im­ munitatis, minime tamen fuit illa Papae reservata; reservatio autem excommuni­ cationis, nisi exprimatur, facta non cen­ setur. Respondetur enim quod Gregorius, cum violationi immunitatis eamdem im­ posuerit censuram, quae prius imposita erat violationi libertatis; si reservata erat censura quoad laesionem libertatis, est etiam reservata quoad laesionem immu­ nitatis. — Tanto magis quod Clemens VIII, duobus decretis ab ipso emissis super ca­ sus Papae et episcopis reservatos, in pri­ mo decreto prohibuit omnibus confessariis 6> absolvere a quocumque casu reser­ vato Pontifici; in altero autem, inter casus papales quos ibi enumerat, docet adesse violationem immunitatis, juxta bullam Gregorii XIV. Caeterum satis erat quod laesio immunitatis vocaretur casus papalis, ut ab episcopis nequiret absolvi. — Hoc tandem Fagnanus ‘ refert sic decisum fuis­ se a S. Congr. Concilii. Deinceps advertendum hic est, quod religiosi qui expellerent a suis eccle­ siis aut monasteriis aliquem delinquen­ tem, ad evitandum aliquod incommodum seu periculum, hi non violant immuni­ tatem, et rite id facere possunt. — Sal­ mant. a. 1 Cap. Etsi dominici 3, de poeniient. ct remMon., in Extrnv. com. · Clctn. VIII, Dccr. dc dic $ Jonuax. 1601; cfr. Bixxarri, Coilectan., p. 17, edit. 1863; et Dccr. de die. 96 Nor. 1602, ibid., p. 18. — · In cap. 27 Cum pro causa, de sent, excom., n. 36. · S. Conter. Cone., vide apud Pallottini, v. Ab­ solutio, § 4, n. 16 ct 17. — · Tr 18, de Privile*. cap. 3, η. 118. « Non nego Limen quin probabilis sit ct in praxi tutior ct sequenda opinio... simpliciter asserentium hanc censuram ob violationem immuniLatis contractam, reservatam esse Sum­ mo Pontifici ». *>) Decretum Clementis VIII id prohibet omnibus confessariis « per universam Italiam extra Urbem degentibus » ; et Urbanus VIII, annuente S. C. Epp. ct Regg., dic 17 Novcmbr. 1628, prohibitionem extendit ad confessarios, « tam intra quam extra Italiam degentes ». Vide Thcsaur. Resolution. S. C. C. in una Co Ionien., 16 Nov. 1720. Cfr. etiam apud Bizzarri, op. ciL, pag. 23 et 24, Decretum S C. Epp. et Regg., die 7 Januar. 1617, de mandato Pauli V de hac materia editum. Relifioci expellentes delinquen­ tem non excommunienntur. « 202 LID. I. - TRACT. H. DE LEGIDUS CAPUT III. Dc Privilegiis Episcoporum. 29. I. De facultate cap. Liceat. Utrum valeat episcopus dispensare in irregularitate ex delicto et ex defectu dubia. — 30. Quibus in locis non est receptum 7'ridcntinum, etc. — 31. Qui veniat nomine episcopi. — 32. De peregrinis. Et utrum episcopus absolvere possit a casibus papalibus extra confessionem. — 33. Quomodo delictum intelligatur occultum. — 34. Utrum episcopus valeat hanc facultatem delegare. — 35. Utrum a casibus ab aliis episcopis reservatis, etc. — 36. Si a casibus post concilium, etc. — 37 Utrum episcopus possit absolvere confessarium absolventem complicem in peccato turpi. — 33 Utrum episcopi a casibus bullae Coenae, etc. — 39. Utrum valeant dispen­ sare in irregularitate, quae per haeresim incurritur. — 40. Utrum valeant absolvere impeditos. — 41. Et utrum per alios. — 42. Qui dicantur impediti. — 43. De perpetuo impeditis. — 44. Utrum hi teneantur per epistolam, etc. — 45. Utrum teneantur saltem recursum habere ad episcopum. Quid, si recurrere nequeant, etc. Quid, si sint in mortis articulo. — 46. 47 ct 48. II. De sex casibus episcopalibus: et praesertim dc absolutione censurae propter percussionem clerici. — 49. III. Dc dispensatione cum illegitimis. — 50. Cum bigamis. — 51. IV. Circa irregularitates ob delictum occul­ tum; ct quid, si homicidium sit omnino occultum. — 52. Dc homicidio casuali. — 53. V. Circa inhabilitates. — 51. VI. De facultatibus episcoporum circa matrimonia. Dc dispensatione circa publicationes, votum castitatis ct impedimentum ad petendum (remissive). — 55. Circa impedimenta dirimentia dubia. — 56. Circa dirimentia certa, si matrimonium sit contractum. — 57. Si non sit contractum. — 58. Utrum episcopus possit hanc facultatem delegare. — 59. VII. De dispensatione interstitiorum. — 60. VIII. De dispensatione capeliant, ut celebrare valeat in alia ecclesia. — 61. IX. De celebratione post meridiem. — 62. X. De oratoriis. — 63. Quibus in locis possit cele­ brare episcopus. — 64. Utrum valeat dispensare ad celebrandum domi. — 65. XI. Dc facultate episcoporum et praelatorum circa electionem proprii confessarii. — 66. XII. Circa clausuram monialium. — 67. Dc approbatione confcssariorum monialium. — 68. XIII. Utrum valeant commutare ultimas voluntates. — 69. XIV. De compositione in restitutionibus incertis. — 70. XV. Dc reductione missarum. — 71. XVI. Quoad juramenta et vota. - Dc unione beneficiorum, novarum parochiarum erectione, etc. Facultate* < pUcopo· mm circa cam· OCCUlUM. 29. - I. Episcopi, vigore Tridentini, sess. 24, cap. Liceat, sequentes habent facultates: Liceat episcopis, in irregula­ Quare episcopi, vigore dicti capitis Liceat, dispensare possunt in omnibus ir­ regularitatibus et suspensionibus papali- bus, incursis ob delictum occultum; ex­ cepto homicidio voluntario, aliisque de­ ductis ad forum contentiosum. —Diximus: ob delictum occultum; unde bene ajunt Bo­ nacina, Castropalaus, Salmant., etc., quod non potest episcopus, vigore praedictae facultatis, dispensare in aliqua irregula­ ritate occulta ex defectu (vide Lib. VII, n. 469), nisi esset dubia; ut probabiliter tenent cum Gibert aliisque, ex cap. Nuper 29, de sent, excom., Fagnanus l, [Contin.) Tournely 1 et aliL Sed insuper absolvere possunt proprios subditos, vel per se vel per alium sacer­ dotem ad id specialiter deputatum, a ca­ sibus papalibus occultis. Quinimo, juxta concilium, poterant antea etiam ab hacresi absolvere (per se, non per alios); sed vide dicenda n. 38. Banac., diep. 7, de Irregular, qu. 4, punct. 4, η. IX . Catirop, tr. 7», di«p. 6. punct. 14, |5, n.6. Salmant., tr. 10, de Cenaur., cap. 9, η. 2X · Gibevt., InttHut. ecclé- •iaat., part. 1, Ht. 64, rèf. 1 et β. — 1 In cap. Venient, de Λ1ίί· presbyter.. η. 7 et 8.— · De Irregular., part. 3, cap. uh., reg. 7. ritatibus omnibus ct suspensionibus ex delicto occulto provenientibus, excepta ea quae oritur ex homicidio voluntario, et exceptis aliis deductis ad forum conten­ tiosum , dispensare; et in quibuscumque casibus occultis, etiam Sedi Apostolicae reservatis, delinquentes quoscumque sibi subditos in dioecesi sua, per seipsos, aut vicarium ad id specialiter deputandum, in foro conscientiae gratis absolvere, impo­ sita poenitentia salutari. Idem et in haere· sis crimine, in eodem foro conscientiae, eis tantum, non eorum vicariis sit permissum. APPEND. II. - DR PR1V1L. — CAP. HI. - DR PR1VIL. EPISCOPORUM. Virtat obi Tridenti· sum est reaptam. Qairum Tcoùnt no alne epi* 30. - Quoad hanc concilii facultatem, plura notatu digna consideranda sunt. Notandum 1°. Quod in iis locis, in qui­ bus Tridentinum non est receptum, ne­ queunt episcopi uti praefata facultate ca­ pitis Liceat; ut notant communiter DD., Suarez130 , Sanchez "Λ Salmant.31 cum Alterio, Palausa cum Barbosa et Garcia. Et merito: facultas enim concilii non reci­ pitur ab episcopis, nisi per acceptationem illius; et valde incongruum esset ut con­ cilii gauderet privilegiis, qui onera subire recusaret. 31. - Notandum 2°. Sub nomine episco­ porum, communi sententia venire etiam vicarios capitulares, sede vacante βΛ Non vero vicarios episcoporum, ex generali eorum commissione vicariatus; nam vica­ rius bene potest quod potest episcopus potestate ordinaria propria (ut dicetur n. 47)\ non vero id quod potest episcopus potestate delegata, quamvis ordinaria, utpole adnexa officio (ut dicetur n. 34 et 47). Praeterquamquod, hac in facultate, requirit concilium expresse delegationem specialem. Vide Sanchez*. Utrum veniant abbates et alii qui juris­ dictionem episcopalem habeant? — Ne­ gant b) Barbosa, Concina et alii cum Patre Suarez, qui affert etiam quamdam decla­ rationem S. Congregationis O. Affirmant vero communius Fagnanus, Sanchez, Castropalaus, Sayrus, Avila, Salmant., La­ croix Λ>, etc., dicentes quod, quando con­ cessio facta est in jure, habet rationem legis, quae extenditur ad omnes casus in quibus currit eadem ratio: alias, ajunt, talium praelatorum subditi ad quem re­ currerent, non haberent. — Vide Ltb. VI, n. 593, v. An autem, et ΙΛ. VII, n. 79. 32. - Notandum 3°. Nomine subditorum, venire etiam peregrinos, qui ab episcopo loci absolvi possunt ab omnibus casibus papalibus occultis; ut docent Suarez, San­ chez, Bonacina, Novarius, Barbosa, Trullenchius, Bossius aliique. Quia, etsi Tridentinum concedat episcopis absolvere tantummodo delinquentes quoscumque sibi subditos; nihilominus, ajunt praefiiti au­ ctores', quod exteri, subjiciendo se foro sacramentali, jam fiunt illorum subditu Et Pater Suarez affert etiam quamdam de­ clarationem S. Congregationis, in qua di­ citur peregrinus posse quidem absolvi a Comma* nias: ecUm abbat«. 1 Dc Centur., dhp. 41, sect. 2, n. 6. — · Tr. 6, de Poenit., cap. 13, n. 30. · Altrrins, de Suapcn»., diip. 8. cap. 3, concl. 4. — · Tr. 4, di«p. 4, punct. 3, § 1, n. 2. · Barbosa, dc Off. et Pote»t. epiacopi, alleg. 39, n. 3. · Garcia, de Bc* nefic., part. 7, cap. 11, η. 23. — · Dc Mair., lib. 2, diap. 40, η. 17. Cfr. Declaration. S. C. C. apud Pallottini, v. Epi· n. 34. · Concina, de Sacram. Poenit., lib. 2, dim. 2, cap. 6, $ 2, n. 8 - Barbow, in Trid., ictt. 24, cap. 6, n,7. · Suar., de Sacr. Poenit , diip. 30, »ect. 2, n. 6, v. Nihi­ lominus. · Fa^nan., in cap. Accedentibus 12, de excess. pracUt., n.29. · Sanch., Decal., lib. 2, cap. 11, n. 5. - Ca- tcvpiis, S 14. 30. - a) Sanchez, Decal., lib. 2, cap. 11, n.3, hanc profecto sententiam tenet; sed notat secus esse, « ubi circa aliquam specialem legem vel onus non est receptum ». Pariter «posset praedictum Tridentinum, quoad omnia ali­ cubi receptum esse, ac obligandi vires sum­ psisse; at postmodum decursu temporis abro­ gatum esse contraria consuetudine legitime praescripta, quoad leges et onera, manente in robore pristino quoad favores». 31. Modo tamen talis facultas specia­ liter per capitulum eidem vicario tributa fuerit, ut pluries S. C. C. declaravit. Cfr. Thesaur. Ré­ solut. tom. 65, in una S. Severinae, dic 28 Maji ct 18 Jun. 1796, ct in Cremoncn. die 4 Decembr. 1632;cfr. etiam Pallottini, v. Episcopus, § 14, n. 10 ct seqq. *>) Nota hanc quaestionem intelligendam Avila, de Censur·, part. 7, disp. 10, dub. 6, v, Tertio. · Salmant., tr. 10, de Censor., cap 2, η. M, v. f. · Shot., de Sacr. Poenit., disp. 30, sect. 2, η. X Sanch., Decat., lib. 2, cap. 11, n 9. · Bonac., disp. I, de Censur.. qu. 3, punct. 2, n. 5. - Novar., Singular. Juns, concl. 2, n. 2. - Barbosa, de Offic et Potest, episcopi, lib. 6. cap. 11, n. 83. - alleg. 39, n. 4 et 5; et in Trid., sea·. 34. cap. 6, n 43. Trull., Decal., lib. I, cap 3. dab. 4, n . 6. · Boss., de Jubil., sect. 1. cas. 10, u. 155 et 156. - Suar., de Censur., di«p. 41, sect. 2, n. 10. esse de abbatibus aliisque praelatis, propriam dioccesim habentibus. Si vero sermo sit de re­ ligionum praelatis, qui etiam in subditos juris­ dictione quasi-episcopali gaudent, omnes vel fere omnes isti auctores, non exceptis Barbosa, loc. cit., n. 3, ct dc Off. et Post, episcopi, al· leg. 39, η. 18; ac Suarez, loc. at., n. 7, con­ cedunt illos eadem facultate potiri, non qui­ dem vi concilii, sed vi privilegii specialis ipsis a Pio V concessi, (si tamen de eo constiterit, vel ipsum revocatum non fuerit). <1 Et habetur etiam apud Pallottini, v. Epi­ scopus, 9 14, n. 32 O Croix, lib. 7, dc Censur., n. 141, utram­ que sententiam exponit, ct quidem ultimo loco hanc affirmativam, sed nullum judicium de cis profert. Et opinionem supra allatam de regu­ larium privilegio dicit « late » a Mendo refutari. lutioDcm. 20-1 Non quoad dispenutlo nrtn. Subditu» Abtcn* po tent dnpentan. LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. praefatis casibus occultis ab episcopo loci, ritorium exerceri. — Neque obstant verba non vero a suo proprio; quia absolutio illa: in dioecesi sua, praefati capitis Li­ sacramentalis, de qua loquitur concilium, ceat; quoniam ajunt Salmant. et Tourrequirit praesentiam Vide Lib. VI, nely c), illa sufficienter verificari, quando n. 593. — Et ideo in eadem declaratione episcopus dispensat a sua dioecesi. Immo dictum fuit, quod episcopi extra Sacra­ valde probabiliter dicunt Suarez, Sanchez, mentum nequeunt a casibus jam dictis Lacroix, et Holzmann cum Castropalao absolvere: contra id quod asserunt Sal- et Pignatello Ό, praefata verba non referri manticcnses cum Bonacina aliisque; immo ad primam partem dispensationis irregu­ Fagnanus tradit1, hoc idem declaratum laritatis; sed tantummodo ad secundam etiam fuisse a Gregorio XIII. — Hoc cur­ (in qua sunt posita) de absolutione ca­ rit quoad absolutionem casuum. suum: unde concludunt, posse episcopum Quoad vero dispensationem ab irregu­ dispensare, etiamsi ipse et subditus ma­ laritatibus et suspensionibus propter de­ neant extra propriam dioecesim. Vide lictum occultum, idem Gregorius XJII de­ Lib. VII, n. 81. 33. - Notandum 4°. — Nomine delicti claravit, non posse illam concedi ab epi­ scopis loci, nec etiam iis qui ibidem, of­ occulti, non intelligendum illud quod po­ ficium praetoris vel medici exercendo, test in judicio probari per duos testes, ut quidam volunt, ratione cujusdam decla­ commorarentur, ut refert Fagnanus1. Utrum vero proprius episcopus valeat rationis S. Congregationis apud Fagnadispensare in irregularitate, cum subdito num, in qua dicitur, quod tutus [non] sit in conscientia, qui tali casu absolutus vel absente in aliena diocesi? Negant Avila b> aliique. Sed commu­ dispensatus sit. — Sed, ut vult commu­ nius et probabilius affirmant Bonacina, nior sententia, nomine delicti occulti intel­ Tourncly <>, Suarez, Barbosa, Sanchez, ligendum quodeumque delictum, quod Salmant. c>, etc.; quia dispensatio potest aliquo modo possit celari, etiamsi in judi­ etiam absentibus dari, et jurisdictio vo­ cio probari possit. Unde dicunt, Azore>, luntaria potest etiam extra proprium ter- Sanchez, Contin. Tournely, Bonacina % Salmant., tr. 10, c*p. 2, n. 54, L pr. · Bonae., di»p. 1, de Centor., qa. 3, punct. 2. η. 1, v. Tertia. — * In ap. Dilectu* 15, de tempor., ordinat., n. 35. — · Loc. dL · Bonae., de IrreguL, diip. 7, qu. S, puna. I, o. 5. - Suar., de Centur.. diip. 41, »ect. 2, n. 10. · Barbota, in Trid., •ea». 24, cap. 6, n. 44, ct dc Offlc. et Poteit. epiicopi, aller. 39, n. 7. · Sanch., Dead.. lib. 2, cap. Π, n. 12. · SahnanL, loc. de, n, 53. · Suar., de Centur., di»p 41, 32 - a) Ita quidem Suarez affert S.C. de­ clarationem; sed apud Pallottmi, v. Episcopus, § Id, n. 51, habetur tantum episcopum posse < absolvere in sacramento Poenitentiae exte­ ros commorantes in sua dioecesi; sed non dispensare in casibus cap. 6, sess. 24 dc re* formatione contentis». Et hoc etiamsi prae­ lati exteri extra suam dioccesim delictum com miserint ut apud eumdem Pallott., n. 52, ha­ betur. Ex qua declaratione facile colligitur extra sacramentum Poenitentiae hanc abso­ lutionem concedi non posse. b) Avila, de Censur., part. 7, disp 10, dub. 6, ante conci. 2, v. Circa, loquitur non de subdito, sed dc ipso episcopo absente. Conlin. Tourncly, de Censur., part. 1, cap 5, art. 1, qu, 2, resp. 4, vers. Possunt episcopi, haec quidem affert ct exponit < non ut omnino certa, sed ut a nostratibus discu­ tiantur», ut ipse dicit. Et ibi loquitur, sicut ct Sanch., Decal., lib. 2, cap. 11, n. 12. - Croix, Holam., de Poenia Eccles., n. 327, v. Dici­ tur Γ. · Catlrop., tr. 29, diep. 6, puna. 7, n. 9. · Fafçnan., in cap. Vêtira 7, de cohabit, clericor., n. 127 ; cfr. in cap. Dile­ ctu», dc tempor. ordinat , n. 37 et 38; cfr. Pallottini, v. Epiuoput,S 14, n. 21 et 22.- Sanch., dc Matr., lib. 8, di»p. 34, n.56; Decal , lib. 2, cap. 11. n. 19. - Cant. Tourtt., de Centur., part. 1. cap. 5, art. 1, qu. 2, resp. 4, v. Potsunt Epitcopi. •ect. 2, n. 10. · Hb. 7, n. 470. Salmant., tr. 10, cap. 2, n. 53, de absolutione a casibus reservatis ; sed haec profecto, et potiori ratione, applicari valent dispensationi ab irregularitate. d) Pignatellus, quamvis totam conclusio­ nem non habeat, ejus tamen rationem affert, torn. 6, consult. 99, η. 49, ubi scribit: « Haec verba...: in dioecesi sua, non sunt apposito in facultate concessa ad dispensandum, sed solum in facultate concessa ad absolvendum a casibus occultis, ea ratione quia dispensandi facultas exerceri potest in absentem». 33. Azor, part. 1, Hb. 8, cap. IO, quaer 9, dc haeresi occulta disserens, Trident, decretum eo sensu explicat, « ut occultum eo loco sumatur, ut a notorio ct publico distinctum. b) Bonacina, disp. 1, dc Censur , qu. 3, punct 2, η. 1, v. Quarto, non requirit ut de­ cem personae commorentur in loco; in reli­ quis concordat occultat quid APPEND. II. - DE PR1VIL. — CAP. III. - DE PRIViL. EPISCOPORUM. Castropalaus, Salmant. aliique, tune delictum non censeri occultum, quando innotuit majori parti oppidi vel viciniae vel collegii; dummodo ibi decem saltem commorentur personae. Vide Lib. VI, n. 593, v. Not. 3. Et card. Lambertinus 1 cum Tiburtio Navarro *0, Syro etc., (loquendo de im­ pedimentis occultis matrimonii, ubi cur­ rit eadem regula) asserit, haberi pro oc­ culto impedimentum illud quod innotuit septem vel octo in aliqua civitate, et sex in aliquo oppido. Et idem Fagnanus3 testatur S. Poenitentiariam habere pro impedi­ mento occulto, illud quod quatuor aut quinque tantum personis sit notum. Im­ mo mihi constat, S. Poenitentiariam di­ spensasse in quodam impedimento, quod decem circa personis innotuerat. (Vide Lib. VI, it. 1111). — Praeterquamquod idem Fagnanus affirmat, tunc delictum vel im­ pedimentum non censeri occultum, quam­ vis duobus [tantum) testibus notum, quan­ do in concessione absolvendi aut dispen­ sandi extat clausula : dummodo sit omnino occultum f), [e/ plane ignoretur]. 34. - Dubitatur hic Γ. Utrum episco­ Dnpenvi us jcntra· .itfdctegA* ·. pus possit generaliter delegare aliis sa­ cerdotibus hanc Tridentuti facultatem? Quoad dispensationem irregularita­ tum, sufficit (ut dicunt Suarez, Barbosa, Sanchez aliique) quod episcopus simpliciCattrop., tr. 29, dhp.6, punct. 7. n. 10. — ’ Notifie. 87. num. 43. — · In cap. IVs/rn 7, de cohabitai, clericor., · η. 118. · Λ’/içnnn., loc. dt., n. 120. · Suar., dc Ccniur., di«p. 41, »ect. 2. n.8 · Barboia, in Trid., ses%24, cap. 6. n. 43, I. f. - Sanch., Deca)., lib. 2, cap. 11« n. 25. « Sttar., 205 ter aliis suam facultatem committat, sine ulla speciali deputatione; quoniam prae­ fata dispensandi facultas vigore concilii competit hodie episcopis de potestate or­ dinaria: cum ea adnexa sit officio episcopi, non vero industriae personae. Quantum autem ad absolutionem ca­ suum, quidum -Affirvn'Ant requin specialem deputationem pro quocumque casu parti­ culari, attentis verbis Tridentini: per se tpsos aut vicarium ad id specialiter depu­ tandum. — Verum, hoc non obstante, com­ munissima sententia est et probabilior, cum Suarez, Sanchez, Barbosa, Navarro, Laymann *>, Lacroix, Salmant., etc., posse episcopum etiam generaliter delegare ali­ cui sacerdoti hanc facultatem cap. Liceat, dummodo expresse illam specificet; quo­ niam spccificando, jam habetur pro facta specialis deputatio, quae recte quidem po­ terit inde generalis esse pro cunctis ca­ sibus occurrentibus: nam, ut diximus, hacc facultas hodie competit episcopis de jure ordinario, utpotc adnexa dignitati episcopali. Vide Lib. VI, n. 594, Dubii. 10. 35. - Dubitatur T. Utrum episcopus absolvere possit aut delegare, vigore ca­ pitis Liceat, facultatem absolvendi etiam a casibus reservatis cum censuris ab aliis episcopis, quando sunt occulti? Bonacina et alii affirmant, ob particu­ lam etiam, quae in eodem capite legitur dc Poenit.. di»p. 30, sect. 2, n. 9. Matr.. lib. 2, diip. 40, n. 17; Deoi., lib. 2. cap 11, η. 23. · Barbota, in Trid.. bcm. 24, cap. 6, η. 43, i. f. · ASmr.» Coniil. I, dc constitui., n. 88 et 89. · Croix, lib. 7, n. 135, cum n. 147. Salutant., tr. 10. CAp. 2 n. 34. c> Salmanticcnses, tr. 10, cap. 2, n 59, oc­ S. C. C. declarationibus addendum est: scilicet cultum in hoc decreto accipiendum esse dicunt, occultam non censeri irregularitatem, proinita ut, · nisi sciatur a majori parte viciniae, pa­ deque episcopum ab ea dispensare non posse, rochiae, collegii vel monasterii, ita quod ex vi- quando delictum ex quo provenit irregularitas ginti vicinis undecim ad minus sciant, illud oc­ est publicum, quamvis actus ille, quo inter­ veniente irregularitas incurritur, occultus sit; cultum > existimetur. Ό Tiburt. Navarrus, Manuduct. ad prax., vel uti si sacerdos publice excommun icatus vel notorie simoniacus, occulte missam celebra­ introduct.,cap.3, hanc sententiam sub hac con ditione tradit: < modo scilicet ab illis jam non verit. Contra vero, si delictum occultum est, fuerit (res) divulgata,aut ex circumstantiis non utputa excommunicatio, actus vero missam ce­ appareat rem quidem nunc occultam, tamen lebrandi, ex quo irregularitas incurritur, pu­ blicus. irregularitatem eo casu occultam re­ facile publicandam ·. • Syrus, Dilucidat, facultat minor, poc- putari, ct episcopum ab ea posse dispensare. Vide P.illottini, v. Episcopus, $ 14, n. 23 h itentiar., part. 2, cap. 4, v. Sexto. de ipsa irregularitate loquitur; quod jure merito Lain- 11 ; citatque Suarez, Sanchez, Novarium, Bossium, Trullcnch, etc. Idem gant; ct inferunt ex quadam declaratione tradit Barbosa4 cum aliis. Et referunt de­ Grcgorii XIII, in qua, cum dubitatum cisum Nicolaus Garcia5, Armendariz ct fuisset, turum episcopus posset absolvere monialem frangentem clausuram, ab ex­ Stephanas Dalvin*. Id tamen videtur intelligendum juxta communicatione (quando est occulta) a limitationem Clementis X, qui bulla Su­ S. Pio V reservata; Pontifex declaravit perna, edita 21 Junii 1670, ait1 posse... non posseAttamen sententia commu­ regularem confessorem, in ea dioecesi m nissima, cum Sanchez, Bonacina, Suarez, qua est approbatus, confluentes ex alia Bossio, Diana, Vega aliisque, jure aftir1 Dbp. 1, dc Ccntur., qu. 3, punct. 2, n. 6. — · De Ceam., disp» 7, »ect. 2, n. 27, v. In tecunda. · Avila, dc Centur.. part. 2. cap. 7. ditp. L dub. II, conci. 3. · Co­ mnet, de Eicom.. disp. II, n. 25*. — · In Trid.. icn. 24. cap b. n. 13, · Snar., dc Pocnit , ditp. 30, sect. 2. n. & · SiHth., Dccal., lib. 2, cap. 11, n. 8 ct 9. .Vawr., Singu­ larium ct pntet Jur. can. conclu»., conci. 2. n. 2. Beti., dc Jubil., tect. I. eas 10, n. 155. Trull., Decal., lib. 1, cap. 3. dub. 4, n. h. — · De Off. cl Potest. cpi«copi, alleg. 39. η. I ct — 1 De Bencf., part. 11. cap. 10, n. 139. - Arrn/nIjr., Addit ad rccopil. legutn Navar., ad lib L tit. IM. 1.7 de Irregular., n. 18. — · De PotctL, epitcopor., cap. 27. scopus < vicario suo vel alteri idoneae perso­ nae talem facultatem specialiter committat». Quod sane potiori ratione valebit pro absolu­ tione ct tororum casuum. 35. - J Sed postea S. Alphonsus hanc opi­ nionem expresse rejecit, ct sententiam nega­ tivam secutus est. uti liquet ex lib. VI, n. 594, dub. S. Quaecumquc hic ex Barbosa auctoribus­ que ab ipso allegatis afferuntur; pariterque Mi gnu in frsslra reuncj» Faeci· U* Tridettini eitc» diter ad n· ccntiorn casui. n. 23. Cfr. Pallotti ni, v. E/Msco/tos $ 11, n. 51 ct 52. — ’ Bulla $ 7. Ronca*!., tr. 19. qu. 7. cap. 2, qu. I, reap. 2. — · De Synod., lib. 5, cap. 5, η. M. - /’c· /roror., de Pocnit., cap. 7 qu. 6 i. f. - Garcia. de Bencf. part. 11, cap. 10, n. 122 ct 123. · A7oronMde Ca»ib. reserv», part. 1. cap. 4. $ 22. η. I. - Diana, part. 7. tr. 2. rcsnl 2Λ · Sanch., Dccal.« lib. 6, cap. 15 n. 76; cfr. lib. 2, cap. 11, n. 27. · Bonac., de Claumr., qu. I punct. 5. n. 1; ct di»p. 1, dc Center., qu 3, punct. 2, n. 1, v. .Dr tvro. Sitar., de Pocnit., dup. 30, sect. 2, n 12 ct »cqq. · /?<>*»., dc Jubil., sect. I cap. 10. n. 149 Diana. part 7. tr. 2. resol. 20. - Vega, Sum. nuev. part. 2, cap. 15» cas. 2. quod a Garcia aliisque decisum asseritur, re­ ferenda sunt, non ad facultatem qua polleret episcopus absolvendi a casibus quos alii epi­ scopi sibi réservassent; sed ad id dumtaxat, quod peregrini Tridcntino decreto com pre­ hendantur, ita ut ab episcopo loci in quo reperiuntur, a casibus papal i bus occultis possint absolvi. 36. - ’ Duae declarationes afferuntur a Garcia : una scilicet, qua declaratur casus post rw· \PPEND. II. - DE PRIVIU — CAP. HI. - DE PRIVIL. EPISCOPORUM. 207 mat; in capite enim Liceat conceditur fa­ evaderet inutilis Pontificis reservatio; et cultas indefinite; et secundum axioma ge­ jam diximus //. 17, quod intelligitur ta­ nerale: Ubi lex non distinguit, nec nos di· cite revocatum omne privilegium, quando stinguere debemus. Neque obstat laudata aliter lex emanata post privilegii conces­ declaratio; quia in bulla S. Pii extabat clau­ sionem non posset suum effectum sortiri. sula: a quo (vinculo], praeterquam a Ro­ — Ex alia, posset quis respondere quod, mano Pontifice, nisi in mortis articulo salva episcopis jam dicta facultate, me­ absolvi nequeant. Unde prorsus non du­ morata reservatio non remaneret prorsus bitamus cum Diana*1, quod per illas bullas, inutilis: tum quia evenire potest quod in quibus extat aliqua clausula deroga­ casus aliquando publicus fiat; tum quia toria, ut est illa: nisi in mortis articulo, reservatio ista, saltem Romae, suum sem­ intelligitur ablata episcopis facultas· — per sortietur effectum, ct in omnibus aliis Vide Lib. VI, n. 504, Dabit. 7 ct 8. locis in quibus Tridcntinum non est re­ 37. - Dubitatur 4. Utrum episcopus, ceptum, et in quibus (ut diximus //. 30) ne­ vigore capitis Liceat, possit absolvere ab queunt episcopi hoc privilegio gaudere n’. excommunicatione papali, quam per bul­ 38. - Dubitatur 5*. Ulrum episcopis, lam Rencdicli ΑΎΙ 'Sacramentum, incur­ vigore bullae Cocnae, ablata fuerit prae­ runt confcssarii, absolventes suos com­ plices in peccato turpi? €λ<βί Ab •<»l v en i i» Ex parte una, videtur quod non pos­ sit; quia, cum casus iste per se sit occul­ tus, si episcopi possent ab illo absolvere, Abnrtr., Manual., cap. 27, n. 260, v. Sfptima, el n.275. · Tridcntinum Papae reservatos non compre­ hendi in cap. Liceat (et hanc solam Floronus affero; altera, quam memorat S. Alphonsus. Quae declarationes habentur apud Pallottini, v. Episcopus, § 14, n. 10 ct seqq.; cl v. Sa­ cramentum Poenitentiae, n. 102. Λ ? Diana utique, loc. cit., resol. 20, negat episcopum posse ab hujusmodi casibus absol­ vere, quando in constitutione · adest clausula sufficienter derogans huic decreto concilii ». Non Limen loquitur de clausula: nisi in mor­ tis articulo; quin imo videtur eam pro insuf­ ficienti habere, scribens, resol. 21: « Ad re­ vocandam dictam facultatem requiritur ut spe­ cialis mentio liat de illo» concilio. — Praeterea sedulo notandum est S. Alphonsum a senten­ tia, quam hic tenet juxta priores editiones, postea recessisse*, uti constat ex 7* editione Theologiae moralis, lib. 6, n. 594, dub. 3. Patet etiam ex quodam monito, quod in calce deditionis Hominisaposto1ici(1770\ post in­ dium materiarum inserendum curavit, tam­ quam de re magni momenti, utpote quae spe­ ctet nd jurisdictionem omnium episcoporum· (Vide epist. 8 Aprilis I//0, ad Rcmondinimn; Corrispond. speciale, lctL‘Jî6).In hoc monito, S. Doctor refert se, trait. 20, tap. 3, η. 36, negasse episcopum posse, virtute cap. Liceat. absolvere ab excommunicatione occulta Pon­ tifici reservata. si in bulla reservationis adsit clausula: n qua praeterquam a Romano Pom tiluc, nist /// mortis articulo, absolvi ne­ queant Sed re maturius perpensa, ait S Do­ fata Tridentiai facultas respectu hacrcsis occultae, ct respectu aliorum casuum per ipsam reservatorum ? Negant Navarrus, Coninck a aliique, a quibus non dissentiunt Milante, Concina M .Vi/a/ta; Excrcit. 3, in propos. 3 damnat, ab Alex. VII. ctor, inveni id communius ab aliis non ap­ probari. Quapropter hic expono ambis sen­ tentias. quae adsunt super hoc punctum ». Et haec quidem, in quarta ct quinLa editione Hominis apostolici (Bassani 1777 ct 1782\ quae vivente S. Alphonso editae sunt, in ipso textu operis reperiuntur. tr. 20, cap. 3, 11.36. Haec ultima opinio videtur conformior constitutioni . Ipostolicae Sedis, quae confirmat facultatem episcopis concessam per cap. Liceat, absol­ vendi a quibuscumque censuris Romano Pon­ tifici reservatis, exceptis iis quae speciali modo reservantur. Vide num. seq., notam a. 37. - 11 > Dubium istud solvitur in consti­ tutione Apostolicae Sedis, in qua negatur episcopis lacullas absolvendi a casibus spe­ ciali modo reservatis Romano Pontifici: ejus­ modi sunt absolutio complicis in peccato turpi et haerèsis (de qua S. Alphonsus tractat num. seq?: « Firmam tamen esse volumus sunt verba Pianae constitutionis) absolvendi facul­ tatem a Tridentina synodo episcopis conces­ sam, sess. 24. cap. 6, de Reform., in quibus­ cumque censuris Apostolicae Sedi hac nostra constitutione reservatis, /7>* tantum exceptis, quas cutem Apostolicae Sedi speciali motio reservatas déclarai imus ·. 38. - » Coninck, dc Excom. disp. 14, 11, 243, ail ablatam esse episcoporum tacui Litem quoad hacresim, non autem quoad alios casus. '· Concina sibi ipsi non consentit; nam dc Sacr. Pocnit., lib. 2, diss. 2, cap. 6, * 2, 2ûs LIB. L - TRACT. IL DE LEGIBUS. ct Salmant. 4/ dicentes, quod in bulla non 39 - Advertendum tamen hic est quod, Er fuerit expresse revocata concessio Tri- licet episcopus in foro interno nequeat ah dentini quemadmodum oportebat haeresi occulta absolvere; potest nihiloFaciiIiaw Sed nos cum sententia communiori minus, tamquam delegatus apostolicus, Tndcnuni rev·!Aiur affirmamus, et ob plures S. Congregatio­ dispensare in irregularitate incursa ob circa quae nis declarationes, tam vigore clausulae dictam haeresim occultam: ut dicunt Sal­ dan. derogatoriae: Nisi itt mortis articulo, quae mant. et Felix Potestas. Vide Lib. VIIf in bulla jam legitur (ut diximus antece­ n. 76. — Insuper bene potest episcopus, εγ^ denti u. 36), quam vigore alterius clau­ ut delegatus apostolicus, absolvere hac· sulae, qua prohibetur ab illis absolvere reticum, etiam notorium, quoad forum praetextu quorumvis indultorum, per Nos, externum, facta prius abjuratione coram ac cnjttsvis concilii decreta concessorum. notario et testibus: et postquam absolu­ Hac de re, plures a Fagnano ct card. tus fuerit ab episcopo delinquens, tunc Lambertino - afferuntur declarationes, poterit ipse absolvi a peccato haeresis a etiam S. Pii V et Gregorii XIII. — In>u- quolibet confcssario. Ita affirmant com­ per ab Alexandro VII damnata fuit pro­ muniter doctores, Roncaglia 4 cum Fa­ posito 3·1, quae dicebat, quod prior sen­ rinario, et Castropalao 5 cum Sanchez tentia a S. Congregatione fuerat visa et Navarro *4 Bartez, Gtnicrez <*>, Comitolo,n, tolerata. Quae damnatio, ut recte dicunt Vivaklo'", etc.; ex bulla Cum sicut Cle­ Viva·', Holzmann, Elbel, pruclaudatus mentis Vil, édita anno 1530. 40. - Dubitatur 6λ Utrum episcopus cardinalis Lambcrtinus 3, certe reddidit improbabilem contrariorum sententiam; absolvere possit ab haeresi, et ab aliis nam, cum Pontifex declaraverit nunquam casibus bullae Coenae, impeditos ire Ro­ illam fuisse toleratam, implicite quoque mam? declaravit non esse tolerandam. Unde Alii absolute negant; alii negant tan- impchu Lambertinus concludit, quod non sine tum in haeresi. — Sed nos affirmamus temeritatis nota, quis ca hodie uti possit. communiter posse, cum communi senten• Ex cap. NounutH 28, dc rescript. · 5. Gniçr. Cane,, vide apud Pulloaini, v. fc/Mx-opu», Π, n. 8 cici v. Sacra tutulum Patuikuliat, n. KU. · Fabliau., in {tuenti,im, dc conuitut.. n. 2% ct cap. dc cap. lem ponb. ordinat., n. 31. — * IX Synodo, lib. 4. cap. I. n. 5, ct lib. 9. cap. 4. Ifetent., dc Pocn. Bed., n. 2IM. § Contra ^(undtin ct § ytiibtu mature. · Elbe!, dc Censor., n. 2S3, Λ\ affirmat derogatum esse Tridcntino quoad haeresim ; ad cujus probationem allegat propositionem >ab Alexandro VII damna­ tam, quae loquitur de quibuscumque casibus bullae Coenae. Postea vero, tr. de Censur., lib. 3, diss. 1, cap. 7, n. 8 et seqq., dc eadem quaestione disserens, varias opiniones affert, sed a judicio ferendo abstinet, his verbis con­ cludens, u. 10: · Quare hanc controversiam illis quorum interest dirimendam relinquo». * Salmant. tr 10, cap 2, n. 50, hanc sententiam probabilem vocant (si excipiatur haeresis). Verum, n. 58, sese revocant pro­ pter propositionem ab Alexandro \ II damnalain; et patrocinantur sententiae quam ipse S. Alphonsus propugnat. i\ ab inquisitore reconciliatio. 209 APPEND. I!. - DE PRIVIL. — CAP. III. - DE PRÎVIL. EPISCOPORUM. tia theologorum et canonistarum, quam tenent Lugo, Laymann, Concina, Roncaglia, Castropalaus, Milante, Salmant., Co· ninckius, Avila, Potestas, Viva, Pellizzarius, etc. Quia, stante impedimento, resti­ tuitur episcopis potestas ordinaria, quam prius habebant super dictis casibus, vi­ gore cap. 13, 29 et 58, de sent. exc. ; ubi, quamvis sermo habeatur tantum de cen­ sura ex percussione clerici, tamen com­ muniter doctores extendunt ad omnes alias censuras; et specialiter ex cap. Eos qui 22, eod. tit. in 6°, ubi generaliter sermo habetur de omni censura canonis vel ho­ minis, et dicitur, cum ad illum, a quo fuerant absolvendi, nequeunt, propter im­ pedimentum, habere recursum, ab alio absolvantur αΛ — Vide Lib. VII, n. 84. 41. - Et notandum hic Γ. Quod, in tali casu impedimenti, episcopus non solum absolvere potest haeresim per se ipsum, sed etiam per alios generaliter delegatos, — Nec obstat Tridentinum, in quo dici­ tur: Eis tantum, non vicariis sit permis­ sum ; quia tunc episcopus non absolvit in virtute concilii, sed juris communis, juxta quod cx potestate ordinaria conce­ ditur episcopis absolvere et delegare, ut in aliis casibus. Vide Lib. VII, n. 90. finira " Notetur 2°. Quod respectu eorum qui sunt impediti, veniunt senes, mulie­ res, infirmi, impuberes, pauperes et illi qui aliquam habent inimicitiam, et omnes alii qui habent alias justas excusationes, quibus ab itinere rationabiliter excuscnhpdiaen- tur ’. In hoc autem advertatur, quod si S. n‘ impedimentum sit temporale, et est no­ tabile (duraturum, exempli causa, sex vel Lugo, dc Sacram. Pocnit., di»p. 20, n. 218. · lib. I, tr. 5. part. 2, cap. 6, η. 5. · Concilia, dc Cerner., di». I, cap. 7, n. 13. · EoncagUa, loc. cit.. rc»p. 2. · Ca­ ltrop., tr. 29, dhp. 1, punct. II, ξ b, n. 6. Milantc, Excrcit. 3, in propo*. 3 damn, ab Alex. VII, v. f. Subnant, tr. 10, cap. 2, n. 63; et tr 18, cap. 4, η. 1M. - Can., diip. 14, de Excom.. n. 240 et 241. · Avila, dc Ccntur., part. 2. cap 7, 40. - a) Haec S. Alphonsi opinio non po­ test amplius in praxini deduci. Ad quaesitum enim: · Utmm tuto adhuc teneri possit sen­ tentia docens ad episcopum aut ad quemlibet sacerdotem approbatum devolvi absolutionem casuum ct censurarum, etiam speciali modo Papae reservatorum, quando poenitens ver­ satur in impossibilitate personaliter adeundi Sanctam Sedem? » S. O., dic 23 Junii 1886 rcS. Alhioxu, Optra moralia — Tom. 1. septem mensibus); tunc impediti possunt bene absolvi. Sed ipsi, exceptis mulieri­ bus et pueris, debent juramentum prae­ stare se praesentandi, cessante impedi­ mento, Sedi Apostolicae, saltem per pro­ curatorem, ut ab illa directe absolvantur; et non se praesentantes reincident in eamdem censuram f. Et hoc currit, etiamsi emendati sint, et partibus offensis satis­ fecerint. — Vide Lib. VII, a n. 85 ad 87. 43. - Si vero impedimentum sit per­ petuum (id est, duraturum sit per decem annos vel saltem quinque, ut dicunt Roncaglia, Viva et Tamburinius) absoluti re­ manerent penitus liberi ab obligatione se praesentandi. Sed, generaliter loquendo, impediti in perpetuum dicuntur: Ie. Filiifamilias. — T. Religiosi, etiamsi incurrerint censuram ante ingressum. — 3°. Senes septuage­ narii. — 4". Servi. — 5°. Pauperes. — 6". Damnati in vita ad triremes vel car­ ceres. — T. Infirmi morbo gravi ct diu­ turno, ut quartana, et simili. — 8\ Qui alere tenentur, vel ministrare bona fa­ miliae. — 9l· Omnes mulieres, etiamsi non moniales (excepta excommunicatione quae incurritur a monialibus ob fractio­ nem clausurae, quamvis occultam, quae semper reservatur Papae *>, ex declara­ tione Gregorii XIII, ut diximus n. 36). — 10'. Impuberes, etiamsi peterent absolvi post pubertatem. — 1Γ. Qui convivunt in loco aliquo, unde egredi nequeant, ut mi­ lites, seminaristae. — Et tandem caeteri omnes, qui nequeunt Romam ire sine gravi damno, vel spirituali, vel tempo­ rali. - Vide Lib. 1Ί1, n. 88. ditp. 1, dub. b. rond. 3. · PoUsla», loc. cit., n. 3347. - |*7rw. In propo». 3 Alex. VII. n. 5. - Ptlhiaar , de MoaUJ., cap. 9. n. 26. — 1 Cap. De car/rro /// cap. Ea hoxci/mf 13; cap. Quamvis 5St de acne, excom. — ’ Cap. Eas çwî 22, de «cnL exroto., in 6-. · Rencatha, tr. 4» de Cenwr.. qu. I, cap. 6. quaer 4. rrxp. 2, ver». Demacm. · VHu.de PocniL, qu. 9, art. 2, n. 8. · Tatnbur., Decal., lib. 2, cap. I, $ 8. n 9. spondit: «Attenta praxi S. Poenitcntiariae praesertim ab edita constitutione apostolica san. mcm. Pii PP. IX, quae incipit: Aposto­ licae Sedis, Negative ·. Quod responsum Leo XIII, dic 30 Junii ejusdem anni, appro­ bavit et confirmavit. 43. - <*) Haec tamen, in constitutione Apostolicae Sedis, recensetur inter excommuni­ cationes Romano Pontifici simpliciter reser14 Impedi men­ tum perpe­ tuum. Perpetuo impediti quinam sinu 210 LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. ♦4. - Notandum 3". Quod taliter impe­ diti, secundum probabiliorem communemque sententiam Castropalai, Avilae, Coninckii, Milantis, Roncagliae, Salmant., Vivae, Sporer, Dicastilli aliorumque (con­ tra Bonacina et Potestà), non tenentur recurrere Romam per procuratorem aut per epistolam. Quia, stante impedimento (ut diximus w. 40), restituitur episcopis potestas or­ dinaria absolvendi, quae ipsis per ponti­ ficiam reservationem fuerat ablata. Eo magis, quia lex ad aliud non obligat, nisi ad recursum personalem ; unde qui perso­ naliter Romam ire impeditur, solvitur ab omni alia obligatione "Λ — Vide Lïb. VII, num. 09. diip. I, punct II, § 3. n. 6. · Avila, de Ceniur., part. 2. cap 7, diip. 1, dub. 6, co nd. 3, ven. Secundo. · Con., diip. 14, η. 241. · .Milante, exerciL 3. in propo». 3 Alex. Vil, v. f. Roncaglia, tr. I. de Çemur.. qu. 1, cap. 6, qu. 4, reip. 2. I. f. · Salmant., tr. 10, cap. 2. n. 66. · Vita. in propoi. 3 Alex, VII, n. 7. · Sparer, Theol. tacram., part. 3, cap. 6, η. 75Λ. · Dicast., tr. 10, Cattrop., tr. 45. - Notandum 4°. Quod, quando pocnitens nequit se Pontifici praesentare, te- îbVoîîÎÎ netur necessario ad episcopum habere re- lttr’ cursum, ut absolvatur a censura papali Quando vero nec etiam se potest episcopo praesentare (etiam extra mor­ tis periculum), est valde probabile cum Soto *), Navarro % Suarez, Castropalao, Laymann Roncaglia, Salmant., La­ croix d), etc., quod absolvi possit a quo­ cumque simplici confessario (cum obli­ gatione tamen se praesentandi episcopo, cessante impedimento), ut deducitur ex textu in cap. Nuper 29, de sent. excom. Vide Lib, VIT, h. 92. — Et tunc dicimus, quod poenitens probabiliter, per se lo­ quendo, ut dicunt Castropalaus Gersode Ceniur., disp. 3. n. 57. · Bonae., dixp. 1, de Ceniur., qu. 3, punct. 2. n. 4, ven. Ego erro. - Potest., tom. 1, n. 3316. — · Cap. De caetera 11; et cap. Ea noscitur 13, de tent, excom. · Suar., de Poenit., disp. 30, »ect. 3, num. 8. i. f. · Castrop., loc. cit., num. 6. - Roncaglia, loc. dt., quaer. 4, resp. 3. · Salmant., loc. cit.. num. 63. ver», hnem. valas, hinc juxta dicta in nota a ad num. 37 queat, ct pariter durum sit pocnitenti alium supra, si sil occulta, episcopi ab ea possunt iadire confessarium, licet confessario poenitentem absolverè a casibus S. Sedi reservatis absolvere. 44. - Opinio ista non potest amplius su­ absque onere mittendi epistolam. S. O., die 9 stineri. Ad quaesitum enim: «Utrum [quando Novembr. 1898 et 5 Septembr. 1900. Excipitur poenitens versatur in impossibilitate persona­ tamen casus absolutionis complicis, ex de­ liter adeundi Sancum Sedem] recurrendum creto S. O. de die 7 Junii 1899. — Quando sit saltem per litteras ad Em. cardinalem autem aliquis luit absolutus, ut supra, ratione Majorem Pocnitentiarium, pro omnibus casi­ urgentis necessitatis, satis est recursus ad bus Papae reservatis, nisi episcopus habeat episcopum, qui facultate absolvendi instructus speciate indultum, praeterquam in articulo sil, vel ad ejus vicarium generalem; non mortis, ad obtinendum absolvendi faculta­ vero ad quemlibet sacerdotem habitualiter tem? » S. Ο.» die 23 Junii 1886 respondit: Af­ subdclegatum ab Ordinario ad absolvendum firmative ». At in casibus vere urgentioribus, ab his papalibus reservatis. Dccr. S O. dc in quibus absolutio differri nequeat absque die 17 Deccmbr. 1900. 45. - n) Sotus, in 4, dist. 22, qu. 2, art. 3, periculo gravis scandali vel infamiae, dari posse absolutionem, injunctis de jure injun­ v. f., vers. Demum, dumtaxat scribit impe­ gendis, a censuris etiam speciali modo Summo ditos posse absolvi « a suo praelato, vel sa­ Pontifici reservatis, sub poena tamen reinci- cerdote». Subdit tamen nunc standum esse dentiae in easdem censuras, nisi saltem infra consuetudini potissimum in causa hacrcsis. mensem per epistolam et per medium con­ b) Navarrus, in Man., cap. 27, η. 90, fessarii absolutus recurrat ad S. Sedem — negat tantum hujusmodi impeditum absolvi Posse etiam sub iisdem conditionibus absolu­ posse « a simplici sacerdote, etiamsi cum nun­ tionem dari in casu quo nec infamia nec tius vel episcopus absolvere recusent ». scandalum est in absolutionis dilatione, sed <) Laymann, lib.l, tr. 5, part. 2, cap. 6, durum valde est pro pocnitenti in gravi pec­ η. 5, asserit absolutionem ab excommunica­ cato permanere per tempus necessarium ad tione ob clerici percussionem, reservari epi­ petitionem ct concessionem facultatis absol­ scopo, etiam in mortis articulo, · modo eo vendi a reservatis, uti declaravit idem S. O casu ad episcopum accessus sit». die 16 Junii 1897. — Si vero nec confessarius d> Lacroix, lib. 6, part. 2, n. 1624, hanc nec poenitens scribere queant ad S. Pocnitcn- Vivae sententiam exponit, ita tamen ut earn tiariam, ct durum sit pocnitenti alium adire nec reprobet nec approbet. conlessarium, vel si poenitens scribendo impar ') Palans, tr. 21, punct. 21, n. 6 ; ct Lugo eidem confessario iterum se praesentare ne- de Euchar., disp. 14, n. 86, hoc dicunt dc APPEND. II. - DE PRIVIL. — CAP. III. - DE PRIVIL. EPISCOPORUM. nius !>, Sotus, S. Antoninus <4 Lugo ·), Salas *>, etc., non tenetur confiteri pec­ cata reservata: nisi quando in illis est recidivus, aut ratione illorum exstet in occasione proxima, adeo ut necesse sit illa manifestare, ut confessarius recte ju­ dicare valeat de sua dispositione (Vide Lib. VI, m. 265, Qu. 2). Et quando poenitens est in mortis ar­ ticulo, probabiliter, etiam praesente epi scopo, absolvi potest a casibus papalibus a quocumque confessario; in morte enim (ut diximus) cessat quaecumque reservatio. — Dicimus: a casibus papalibus; sed non a casibus reservatis cum censura ab eodem episcopo. Quoniam confessarius etiam moribundo injungere debet, quod se praesentet suo superiori, casu quo con­ valescat, ut accipiat ab eodem tam con­ ' »·· venientem admonitionem, quam poeniten­ tiam ob censuras reservatas, quamvis ab­ solutas; juxta communem sententiam. Unde, quomodo possit inde absolvere, superiore praesente, vide Lib. VII, tt. 92. v. Salis etiam. Sed transeamus ad reliqua privilegia et facultates, quibus gaudent episcopi. Petrus Sotus, de Institut, saccrdot., de Confess., !ect. 10, co qui, accessurus ad sacram mensam ct ha­ bens peccata mortalia reservata et non re­ servata, non potest confiteri nisi simplici con­ fessario. f) Gersonius, in opusc. Super absolvendi potestate, dilucide enuntiat hanc opinionem: «Casus reservati praelatis, inquit, possunt audiri per cos aut eorum vicarios et absolvi, dum tamen poenitentes bona fide proponant reliqua confiteri suis habentibus potestatem; immo quod libenter confiterentur uni ct ei­ dem, si simul idem confessor vel vellet, vel posset absolvere ». K) S. Antoninus, part. 3, iit. 14, cap. 19, § 6, haud obscure innuit, scribens S. Thomam contrariam sententiam · persuadere, non de­ monstrare » se intendisse. Salas videtur citari hic ex cardinali dc Lugo, uti lib. 6, n. 265, quaer. 2; Lugo au­ tem citat Mss. dc Poenit., quae reperire ne­ quivi. Sed quidquid sit, in quodam Ms. Universit. Salmant. ejusdem Salas de Euchar. Sacr., dub. 108, v. f. (fol, 228 et 2281)» Salas distinctionem adhibet, scribens: « Quando ur­ get necessitas, et recordatur quis peccati ser­ vati praelato absenti, qui commode adiri non potest,... tunc potest communicare, vel confi­ 211 46. - II. Exstant in jure quaedam ex- Cm» epicommunicationes, quarum absolutio tan- ▼at?, tummodo episcopis est reservata. — Et sunt Γ. Contra percudentes clericum, vel monachum, vel aliam personam habentem privilegium canonis. — 2°. Contra procu­ rantes abortum foetus animati. — 3“. Con­ tra eos qui absolvuntur in mortis arti­ culo a censura episcopis reservata, et postea, recuperata sanitate, non curant se eidem praesentare. — 4’. Contra Fra­ tres Minores, admittentes in suis eccle­ siis ad divina officia Fratres Tertii Ordi­ nis. — 5’. Contra communicantes in eo­ dem delicto, cum excommunicatis ab epi­ scopo. — 6". Reservantur tandem omnes excommunicationes quas episcopus sibi reservat ·). — Vide Lib. VII, n. 213. Adnotanda autem hic sunt quaedam specialia circa absolutionem excommu­ nicationis ob percussionem clerici. — Ante Pcraurfo omnia, distinguenda est percussio levis a tupia. gravi (seu mediocri) et ab enormi. Ad incurrendam excommunicationem, sem­ per requiritur peccatum mortale. — Per­ cussio levis, ut habemus ex extrav. Per­ lectis, quam per extensum refert Navarvers. Secundo. tendo alteri qui commode haberi potest tam casus reservatos quam non reservatos, ut tenet Soto, et est communis in materia de Poenitentia; vel prorsus sine confessione, nec dimidiet confessionem vel absolutionem, ut alii tenent esse faciendum ; quod certe vide­ tur mihi valde probabile, saltem si nullum haberet peccatum mortale praeter illud re­ servatum...; secus si haberet aliud peccatum mortale, quia ratione illius subjicitur ei ne­ cessario qui vult communicare, ita ut ab illo sit absolvendus directe; a peccato autem re­ servato, indirecte ». 46. - <>) Hodie, ex jure quatuor tantum (praeter eas quas sibi ipsi episcopi reserva­ verint) excommunicationes sunt episcopis re­ servatae; eae sunt quibus subjacent: Ie. Cle­ rici in sacris constituti vel regulares aut moniales, post votum solemne castitatis ma­ trimonium contrahere praesumentes; necnon omnes cum aliqua cx praedictis personis matrimonium contrahere praesumentes. — 2°. Procurantes abortum, effectu secuto. — 3°. Litteris apostolicis falsis scienter utentes, vel crimini ea in re coopérantes. — 4·. Laid contra decreta» quibus mercimonium cx mis­ sarum stipendiis prohibetur, delinquentes 212 Lin. I. - TRACT. Π. DE LEGIBUS. rus est, quando intercedit simplex per­ cussio, quae fit manu, pede, baculo et his similibus. — Gravis, quando eruitur dens, quantitas notabilis capillorum; aut quando intervenit aliqua percussio, relin­ quens maculam aut contusionem in came ; aut quando adest effusio sanguinis, pugnis vel ungulis causata. — Enormis vero est, quando mutilatur aliquod membrum, aut fit aliquod magnum vulnus; aut vulnus fiat instrumento aliquo, aut adsit magna effusio sanguinis; aut quando irrogatur magna quaedam injuria. Unde saepe vul­ nus ex levi potest evadere grave aut cnorme: ratione aut dignitatis personae offensae; aut scandali, ut si religiosus cle­ ricum percuteret; aut ratione loci sacri, aut publici; aut ratione temporis, ut si, exempli causa, dum fiunt sacrae aliquae functiones; aut tandem, si injuria ipsa per se sit enormis. — Vide Lib. VII, n. 277 et 278. Epucopo* 47. - His positis ex extrav. Perlectis, ievt si excommunicatio incurntur ob percus­ sionem levem, potest absolvi ab episcopo, immo etiam a suo vicario. Haec enim facultas competit episcopo de jure ordi­ nario: ut dicunt Sanchez % Bonacina, Molina aliique; et juxta regulam gene­ ralem (ut diximus n. 31) quidquid potest episcopus ex jurisdictione ordinaria, non vero delegata, idem potest vicarius, qui cum episcopo constituit unum idemque tribunal: ut probant Fagnanus, Sanchez aliique. Vide Lib. VII, n. 224. — Eadem excommunicatio probabiliter absolvi po­ test etiam ab iis, qui habent jurisdictio­ nem quasi-episcopalem, quique veniunt sub nomine episcopi: ut diximus n. 31. Quod si percussio fuerit publica b>, ex▼i abwivju communicatio tantum a Pontifice aut a Bonae., suo legato potest absolvi (potest etiam haberi recursus ad S. Pocnitcntiariam); sed non ab episcopo. — Excipe, si fuerit occulta; aut si percutientes essent impu­ beres aut mulieres1; aut si impediren­ tur Romam ire, juxta ea quae diximus Etrrpu: nes. n. 40. Collegialiter conviventes possunt ab­ solvi ab episcopo, si percussio fuerit gra­ vis; non vero, si fuerit enormis *. — Vide Lib. VII, n. 279. 48. - Notandum hic Γ. Quod in dubio, utrum percussio fuerit levis, an gravis, judicatur gravis; ex illo textu °: Potius... in dubio esse percussionem gravem, et ab ea non posse absolvere. — Notandum 2°. Quod, juxta sententiam communiorem et probabiliorem, si aliquis det venenum clerico, tunc incurrit censuram, quando venenum coepit nocere; quia tunc adest jam violentia. E contra, priusquam no­ ceat, non adest violentia effectiva; sed solum actio apta ad causandam violen­ tiam. Ita Bonacina, Viva, Diana, etc. — Vide Lib. VII, n. 280. 49. - III. Quoad irregularitates non occultas, episcopus 4 potest dispensare cum illegitimis, tantum ad recipiendos ordines minores et beneficia simplicia et canonicatus in collegiatis, ut etiam por­ tiones non integras in ecclesiis cathedralibus, aut alia beneficia, quibus sa­ cer ordo non est adnexus; sed non ad beneficia curata B. In hoc conveniunt omnes. Dubitatur autem Γ. Utrum episcopus Ii dsho censeur rrivik Propxc» venenis, quando b currit. E pt neopa diipciut cum ίΠφ timo. possit dispensare ad canonicatum in ec­ clesiis cathedralibus? Et quidem cum probabiliori sententia, Non >d et communion, Lessu, Castropalai, Bar- incatbedn bosae, Concinae, Salmant., etc. (contra h* dbp. 2. de Excom. in pan., qu. 3, punct. 6, •ecL 5. η. X - Molina, de June et Jure, tr. X diip. 59, ο. I. · Fa^nan., in cap. Quoniam, de off. de!e<.« n. 15. · Sanch., de Matr., lib. X diip. 29, n. 15 et 16. - ’ Cap. Pueris 60; et ap. J/a/irm 6, de nent. excom. — ’ Cap. Quoniam 9, dc vita et honot. clericor. — · Extrav. Per Inhs. · Bonae., de Excom. In part., diip. 2, qu. 3, punct. 6, •cct. 1. $ 1, a. 6, et disp. 2, de Excom , qu. 4, punct. 1, 5 1, n. 6. > Viva, de Ccnsur., qu. 5, art. 3, n. 2, p. m. · Diana, pan. 9, tr. 4, reeol. 36. — · Cap. t et 2, dc tilile preibyler., In 6·. — · Cap. /t qui 1, cod. tiL, in 6*. £r Scii.: gravis et publica; cfr. lib. 7, n. 279. APPEND. Π. - DE PRIVIL. — CAP. I». - DR PRIVIL. EPISCOPORUM. Pontas, et [Contin.] Tournely cum Gibcrto), dicimus non posse "Λ Quamvis enim canonicatus in se sit simplex bene­ ficium; tamen, vigore Tridentini ‘, est adnexus ordini sacro; unde hodie de sua natura ordinem sacrum requirit. — Vide Ub. VII, n. 428 ct 429. Dubitatur 2". Utrum episcopus possit generaliter dispensare iu hujusmodi irre­ gularitatibus, cum illegitimis occultis? Admittunt Diana bl, Avila, Barbosa,etc., dicentes Tridentinum jam permittere epi­ scopis, posse dispensare in irregularitati­ bus ex delicto occulto provenientibus. — Ethmii Sed noi\negamus cum Suarez, Laymann", -iSouS. Bonacina, Castropalao, |Contin.) Tour­ nely aliisque. Quin et ipse Diana % quoad hoc se retractavit, ex eo quia hujsmodi irregularitas non oritur ex delicto, sed ex defectu ; et etiamsi oriretur ex delicto, caput Liceat intelligitur de delicto pro­ prio, non alieno. — Vide Lib. VII, n. 430. Dubitatur 3". Utrum episcopus valeat dispensare cum illegitimo occulto, saltem ad ministrandum iu ordinibus majoribus jam susceptis? Afiirmant Laymann Castropalaus et Diana, non solum si ille susceperit ordi­ Ponlas, v. Di'fvnsatù irregularitatis, cas. 29, v. (. . Cant. Tourn., de Irregular., part. 2. cap. 1, η. 5, ν. Kort conveniunt. - Gibert, Usage* dc Pcfl. gallic concernant lei cent, cl rirrvgul.; de l’irrégular. en partie., tit. 3, $ 7, règle 7. — 1 Sen. 24. dc Reform., cap. 12. - Avtla, de Cen*ur,, part. 7. dhp. 3. dub. 7 · Barbosa, de Jure cccle*., lib. I. cap. II, n. 136. · Suar., dc Ccniur., disp. 50, «ect.5, n, 5. · lionac., diip. 7, dc Irrcgul.. qu. 2, punct. 3, n Ik . Cattrop., tr. 29, diip. 6. punct. 9. n. 10. · Cant. Tonrit.. 213 nes bona fide, sed etiam mala fide; et infe­ runt ex cap. Nisi,§ Personae, de renuntiat., ubi dicitur, posse episcopum dispensare cum illegitimo occulto, qui culpabiliter est ordinatus. — Verum omnino negan­ Neque ud ministran­ dum est cum Suarez, Filliuccio, Sal­ dam m tacri·. mant., etc., ex rationibus supra allatis, quod episcopus nequeat dispensare circa ordines majores. Neque obstat citatus te­ xtus: quia illud posse dispensare intelli­ gitur omnino de Papa; ibi enim sermo est de quodam episcopo, hoc modo per­ peram ordinato. — Ibid., n. 431. 50. - Asserunt Navarrus Sanchez b>, Concina aliique cum D. Thoma b>, posse episcopum dispensare etiam cum bigamo, ad suscipiendos ordines minores et beneficia simplicia. — Sed nos nega­ Episcopus diipenmus cum Suarez, Laymann, Castropa­ non ut cum N lao *), [Contin.] Tournely, Barbosa Bo­ gamo. nacina, etc., vigore cujusdam declaratio­ nis Sixti V, in qua Pontifex declaravit suspensum quemdam episcopum, ex eo quia contulerat beneficium cuidam biga­ mo ; addiditque ordinatum incurrisse poe­ nas, utpote perperam promotum ». Dispensat m Si vero bigamia sit similitudmaria, simili tadinaria biquamvis ea sit publica ej communissima gamia. Mfccssitas recurrendi. - Castrop., tr. 29, diip. 6, punct. 9, n. 10. - Diana, part. 4, tr. 2, resol. 64, v. (. · Suar., dc Censur., disp. 50, «cot. 5, n. 4. - Fill., tr. 19, cap. 5, n. 152. Salman/., tr. 10. cap. 9. n. 34. · Suar., loc. dt., di*p. 49, sect. 6, n. 4. - Laym , lib. !, tr. 5, pan. 5, cap. 6, n. 7. · Cant, Tourn., dc irregul., part. 2. cap. 7, ▼. C. quacr. 2, v. Diev 2·. · Bonac.. disp. 7, dc Irrcgul., qu 2. punct. 5, n. 15. — 1 Ap Fa^nanum, lib. I, de Constitue., cap. Quoniam, n. 32. (Cfr. Pallottini. v. Bibamus, n. 10 ct 12). loc. dt.. cap. 1, n. 2, v. 49. - . Num. 381. — Insuper est sententia communissima cum Navarro, Laymann, Dispesu in booud. Silvestro, Barbosa, etc., posse episcopum dio emik dispensare in irregularitate ob homici­ dium casuale, non modo occultum, sed etiam notorium b>, ad suscipiendos ordi­ nes minores et beneficia simplicia. Hoc enim antiquitus jam poterant episcopi, ut plures DD. testantur; et Tridentinum ex­ cepit tantummodo homicidium volunta­ rium, non casuale, quamvis publicum. Vide Lib. VII, n. 393, v. Praeterea. 52. - Homicidium vero casuale exem­ Karoo pli causa est, si aliquis volens simpliciter diamauu Ic, quii perculere, ob negligentiam occidat; aut si chirurgus ob negligentiam sit causa mortis; et his similia. Dubitatur inde: utrum reputetur ca­ suale homicidium commissum in rixa? — Multi affirmant, ut Diana et Salmant. Hoaia dium inriii cum aliis. Sed nos negamus cum sententia e*t roluetacommuniori Suarez, Navarria>, Concinae, riam. Ub. L cap. 68, n. 6. · Suar., loc. dt., dinp. 49, •ect. 6, n. 7. - Caltrop, tr. 29, dilp. 6, punct. 8, n. 19. Sanch., de Matr., lib. 7, di»p. 66, n. 20. · Salm., tr. 10, cap. 9, n. 4L · Cent. Tourn., de Irrepit, part. 2, cap. 7, v. L, quaer. 2, ▼. Dico 3. Salm., tr. 10, cap. 8, n. 16. · Roncagl., tr. 4, qu. 7, cap. 3. qu. 1. rt*p. I. — 1 Thruur. résolut·, torn, i, ρα<. 6ô, In una Pa pic n. Cfr. Pallottini, ▼. Epitcopui, S U, η· 6. · Suar., de Ccntur., dinp. 44. sect. 2. n. 4. - Caitrop., tr. 29, disp. 6, punct. 15, $ 3, η. X · Bonae., dhp. 7, de Irregulor,, qu. 4. punct. ult., n. 11. · Salm., loc. cit., n. 28. · Naver., Man., cap. 27, η. 240. · Laym., lib. X tr. 3, part. 3, cap. 12, η. 3. - Silvctl., v. Homicidium III, n 11, qu.8, v. ÛMÎrt/wm et Sextum. · Barber., Ac Off. et Po­ teat. cpitcopi, alleg. 39, n. 62. · Diana, part. 9, tr. 7, renol. 22, I. C. - Salmant., tr. 10, cap. 8, n. 6. - Suar., de Ccnnur., disp.44, tcct.L n.3. - Concina, de Cen%ur.,dins. 2, cap.6, n.2. affirmant episcopum posse in ea bigamia di­ spensare, sed soli Salman licenses, disertis verbis, dicunt posse dispensare, quamvis bi­ gam ia sit publica. 51. - a) Quod quidem conforme est S. C. C. declarationi, in una Cremoncn. Cfr. Ballottini, v. Episcopus, § 14, n. 28. b) Omnes auctores hic allegati asserunt episcopum posse sic dispensare in irregula­ ritate ob homicidium casuale (Barbosa dc solo voluntario tractat); sed solus Laymann dicit idem posse, quamvis homicidium sit noto­ rium. 52. - *) Navarrus, Man., cap. 27, η. 240, rem satis perspicue innuit, his verbis definiens homicidium voluntarium: «Esse homicidium illicitum, intentum sive volitum in se, saltem acquipollenter, alias quam vitandae mortis APPEND. Π. - DE PRIVIL. — CAP. III. - DE PRIVIL. EPISCOPORUM. Tamburinii, Sporer aliorumquc cum eo­ dem Diana % qui se rctracuit: nam, qui in rixa perpetrat homicidium, jam volun­ tarie occidit. — Vide Lib. VII, n. 394. Hoœici· Attamen est valde probabilis et comnoJtMia munissima sententia, cum Suarez, Laymann, Navarro, | Contin.] Tournely c>, Bo­ nacina et Lacroix (qui eam communem vocat), posse episcopum dispensare cum eo qui occidit ob propriam defensionem, sed in defensione aliquantum excedit. Nam hujusmodi homicidium nequit dici abso­ lute voluntarium. — Ibid., n. 395. 53. - V. Quoad mhabilitates injunctas a Pontificibus in poenam. Dubitatur: utrum episcopus possit di­ spensare? — Talis v. gr. est inhabilitas ad recipienda beneficia, imposita a SLxto V in sua bulla Effraenatum, procurantibus abortum; et inhabilitas ad celebrandum, a Benedicto XIV injuncta confessariis sollicitantibus, in sua bulla In generali Congregatione. .ΕηΡ^“’ Alii affirmant; sed negandum, juxta ujibinh». dicta Lib. I, n. 191, ubi diximus omnino tenendum, non posse episcopos dispen­ sare in legibus pontificiis, nisi specialiter eis facultas a Pontifice fuerit impertita. Tambur., Sperer, 215 — Negat Anacletus “■>, et dubitat Roncaglia h>, loquendo de abortu ; verum Elbel et Sporer admittunt absolute, ob regulam communiter receptam (ut dicunt) a Scoto c>, S. Bonaventura O aliisque: quod dispen­ satio ab omnibus poenis impositis a jure communi, et Pontifici specialiter non re­ servatis, intelligitur concessa episcopis; ut colligitur ex cap. Nuper 29, de sent, excom. Vide Lib. I, n. 191, et Lib. VI, n. 705, in fine. 54. - VI. Circa materiam matrintona, Ept^opi . . . . ,. -, tacaltate· episcopus habet vanas dispensandi facul- ara maarilates. Dispensare quoque potest in publi­ cationibus. Insuper dispensare potest in voto castitatis emisso a conjugibus. — Videndum nunc superest, utrum episcopi habeant aliquam facultatem circa impe­ dimenta dirimentia. 55. - In impedimentis dirimentibus, so­ is UBpelum Pontifex potest dispensare. — Quod dierato d>si impedimentum esset dubium, commu­ rimente d·* nissima est sententia posse etiam episco­ Mo. pum dispensare. Ita dicunt Salmant., Merbesius, Tournely Diana *>, Pichler, etc.; et quamvis Sanchez in Tractatu de Ma­ trimonio id negati; tamen in Decalogo' videtur se retractasse. Ibi enim ait, tam­ . Sporer, part. X, cap. 4, num. 722. i. t. Salmauf., tr 11. cap. 5, num. 43. - Mcrbe*., de Matr.· qu. 89, quaestiune, 8, ▼. Quartum · Pichler, Jus Dc· eat, tr. 5, cap. 3, n. 251 ct 252. Suar., dc Censor.. disp. 16, sect. 1. n. 13. - Laym., lib. 3, tr. 3, part. 3, cap. 12. η. 2. A’aiwr., Ma»., cap. 27. η. 239. - Bonae., disp. 7, de Irregul., qu. 4. punct. ult., n. 9. · Lacroix, lib. 7, n. 474. - Elbtl, de Matr., num. 474. - causa ab oratore ». In quibus sane videtur comprehendi homicidium commissum in rixa; quod proinde, juxta Navarrum, voluntarium dicendum erit, non casuale. b) Diana, part. 10, tr. 11, resol. 19, camdem sententiam tenet quam in loc. cit part. 9, loquens in utroque loco de homicidio < cx subita ira » patrato. f) Contin. Tournely, de Irregui., part. 3, cap 1, art. 3, conci. 3, hanc opinionem, quam utique tenet, hoc modo limitat: * Nisi invasus in ipsa conii ictus serie, conceperit intentionem occidendi adversarii, e cujus manibus sentie­ bat sc aliter quam occidendo evadere posse » 53. - ") Anacletus, tr. 9, dist 3, n 36, eas inhabilitales remanere dicit, prout in bulla Sixti V rcpcriunlur; atvero inhabilila· tes in dicta bulla Romano Pontifici non re­ servantur. ft i Roncaglia, tr. U, tap. 2, qu. 5, eo sensu dubitare dicitur, quod negat satis lutam esse opinionem, quae asserit episcopum posse ab ea inhabilitate dispensare. < ) Scotus contra, quidquid dicat Elbel. re­ gulam allatam rejicit, in 4, dist. 25, qu. 1, n. 12, v. Qualiter relaxatur. d> S. Bonaventura, in 4, dist. 18, part. 2, qu. 6, v. f., v. Ad illud quod, hoc revera dicit, sed loquens de absolutione ab excom municatione. 55. Contin. Tournely, dc Dispensat in specie, part. 1, cap. 17, art. 3, reg. 3, id concedit in impedimentis dumtaxat occultis b' Diana, part 4, tr. 3, resol 17, utramque opinionem, affirmativam scilicet et negativam affert; judicium tamen suum non profert. «J Sanchez, de Matr., lib. S, disp. 6, n. 18, tunc tantum negat episcopum posse dispen­ sare, si res non yit proprie dubia, sed prae­ sumptio urgeat pro impedimento (in dubio facti). Si autem res sil omnino dubia, negat opus esse dispensatione; posse tamen episco­ pum ad cautelam et pro inierim dispensare. Pariter si adsint opiniones probabiles oppositae de impedimento, negat opus esse dispensa­ tione. dc Irrcgul., cap. 15, $ 6, n. 5. · canon., lib. 4. tiu 16, num. 32, sub 5. — 1 Dead., lib. 4, cap. 40, n. 26. 216 LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. quam ex regula generali: Cum dispensa­ tionis reservatio sit odiosa, est restrin­ genda ad casus certos; dubii enim non comprehenduntur sub reservatione; ut as­ serit probasse antea — Vide Lib. VI, n. 902, v. Caeterum. In dirur.cn«e certo, quando di•penMt. 56. - E contrario, quando impedimen­ tum dirimens esset certum, ct matrimo­ nium jam fuisset contractum; est com­ munis sententia, posse episcopum in eo dispensare, quoties non facile posset ha­ beri recursus ad Pontificem; et quoties im­ mineret periculum scandali aut infamiae, si conjuges separarentur; aut incontinen­ tiae, si non separarentur. Ita Sanchez, Castropalaus, Concina, Merbesius, Tournely4>, Cabassutius, Natalis Alexander, Bonacina, Barbosa, Salmant., etc.; contra quosdam paucos. Vide Lib. VI, n. 1123. Et idem sentit Benedictus XIV Prae­ sumendum est, Summum Pontificem de­ legare episcopo facultatem dispensandi, quam certe requisitus non esset denega­ turus. — Sed advertunt hic Lacroix et Felix Potestas<), quod si dispensatio po­ test commode obtineri a S. Poenitentiaria, et conjuges essent in bona fide; tunc ilia est exspectanda, et interim sponsi sunt relinquendi in sua bona fide. Insuper advertendum est cum Pontio, Castropalao, Barbosa, Escobar*,, Sanchez, Salmant. aliisque communiter, non posse episcopum, si ambo conjuges mala fide contraxerint. Tunc enim, si daretur locus hujusmodi dispensationibus, daretur ansa celebrandi quotidie matrimonia nulla, sub spe dispensationis. Praeterquamquad Tridentinum2 vult omnino privari quacum­ que spe dispensationis, quicumque scienter contrahit in gradu prohibito. Notandum tamen cum Sanchez, Salmant., Baflez r>, Concina, Aversa, etc., quod, ad consti­ tuendam in hoc casu malam fidem, oportet ut contrahens non modo scienter factum commiserit (quod scilicet cum conjuncta contraxerit); sed insuper, quod sciverit extitisse impedimentum, immo quod de eo veram notitiam habuerit; concilium enim inquit: Scienter.... praesumpserit. Unde cum ignorantia crassa potest qui­ dem dispensari A — Deneganda est insu­ per dispensatio ei qui contraxit, sed ex ’ Dccxl.. lib. 1. cap. 10, n. 74. · Sanch., de Matr., lib. 2, disp. 40, n. 3. * Cattrop., tr. 28, disp. 4, panct. all., § 1, n. 7 el 8. Concina, de Matr., diw. 3, cap. 4, n. 4, - Sfcrbcs„ loc. cit., qoaewtiunc. 5. · Cabassui., lib. 3, cap. 27, n. 3 ct 7. · Natal, AUxatui, dc Matr.. cap. 4, art. 13, ref. 10. · Bonac., d« Matr., qu. 3, punct. 15, n. 4. · Barbeta, dc Off. ct Potest, episcopi, alleff. 35, n. 3 et I. · Salmant., tr. 9, cap. 14, n. 7. - Croix, lib. 6, part, 3, n. 837 56. - «JContin. Toumely, /. c., reg. 2, alias praeterea conditiones apponit, scilicet: 1· ut occultum sit impedimentum (ct idem dicunt pleriquc ceteri auctores), matrimonium vero publicum; 2° ut matrimonium bona tide con­ tractum fuerit (quod etiam tenent Merbesius, Cabassutius, Natal. Alexander et Bonacina); 3° ut sit consummatum. h> Benedictus XIV, de Synodo, lib. 9, cap. 2, n. 2, verba haec habet dc matrimonio proxime contrahendo; sed ibi recitat opinionem alio­ rum, addens, n. 3: « Quidquid sit de ea extraor­ dinaria potestate..., nullum in praesens de ea ferimus judicium ·. At, lib. 12, cap. 8, n. 1, concedit episcopis in quibusdam rerum adjun­ ctis non praevisis, posse jus commune relaxare, si res dilationem non patiatur, nec facile Pon­ tifex consuli queat Potestas, tom. 1, n. 4229, negat tantum paupertatem esse causam sufficientem non re­ currendi ad Papam ; ct addit facilem esse re­ cursum ad S Pocnitentiariam pro occultis im­ pedimentis. cum Hb. 7, n. 143. · Pont., dc Matr., lib. 8, cap. 13, n. 4. · Caifrop., loc. cit., n. 8. - Barbosa, loc. dt., n. 4. · Sanch., dc Matr., lib. 2, di»p. 40, n. 4. - Satmant., tr. 0, cap. II. n. 9. — ’ Scsi. 24, de Reform. Matr., cap. 5. Sanch., de Matr., Hb. 2, diep. 40, n. 4. - Salmant., tr. 9, cap. II, n. 10. - Concina, de Matr., diti. 3, cap. 4, n. 7, v. f. ♦ Aversa, de Matr., qu. 19, eect. 2, % Sexto, ver*. Supponi. *J Escobar, lib. 27, n. 686, requirit bonam fidem, non tamen explicat an in utroque re­ quiratur necne. e) Bafiez, in 2atn 2at, qu. 62, art 6, dub. 5, conci. 4, hic citatur ex Salmant, ut consuit ex lib. 6, n. 1124, ad quem S. Alphonsus lecto­ rem remittit; sed a Salmant. adducitur non tam pro ipso asserto, quam pro ejus ratione, nempe: ad malam fidem requiri scientiam tum speculativam tum practicam. Quod utique dilucide significat Baficz, loco citato. i) Ad hanc quaestionem dc episcoporum potestate, pertinet facultas quam Leo XIII, per litteras S. O.» 20 Februarii 1888, concessit, cujus scilicet virtute « locorum Ordinarii dispensare valeant, sive per se sive per ecclesiasticam personam sibi benevisam, aegrotos in gravis­ simo mortis periculo constitutos [qui juxta ci­ viles leges sunt conjuncti aut alias in concu­ binatu actualiter vivunt), quando non suppetit tempus recurrendi ad S. Sedem, stiper impe­ dimentis quantumvis publicis, matrimonium jure ecclesiastico dirimentibus, excepto sacro APPEND. II. - DE PRIVIL. — CAP. III. - DE PRIVIL EPISCOPORUM. 217 malitia publicationes praetermisit; ut ha­ betur ex eodem concilio *.— Vide Lib. VI, u. 1124, v. Dubium. q»ij m 57. - Si vero matrimonium non adhuc contractum sit, probabilissima quoque tla· adest sententia, et est communis, quod possit tunc episcopus dispensare in im­ pedimento dirimenti, quando imminet pe­ riculum infamiae, et facilis non est recur­ sus ad Pontificem. Ita Suarez, Pignatellus a>, Pontius, Concina, Cabassutius, Castropalaus, Salmant., Bonacina, Cardenas, Silvius, Lacroix, Viva % etc. cum Benedi­ cto XIV c>; contra rigidissimum Fagnanum, qui id negat etiam in mortis peri­ culo, et in necessitate legitimandi prolem. Sed alii communiter ajunt tunc praesumi, aut quod Pontifex deleget episcopo suam dispensandi facultatem ; vel quod in casu tantae necessitatis cesset dispensationis reservatio, et quod tunc episcopus dispen­ set ex potestate sua ordinaria. Vide/Λ. VI, n. /122,et fusius eodemLib.,n. 613.—Immo asserit Pignatellus, probatque, in tali casu cessare non modo reservationem, sed etiam legem impedimenti, utpote eam, quae jam perniciosa evaserit; cum certum omnino sit, legem nocivam non obligare, ut docent omnes cum D. Thoma. Et ex hoc inferunt Roncaglia et In­ structor novorum Coufessariorum quod, adveniente casu quo sponsi jam ad eccle­ siam pervenerint, et unus ex ipsis mani- festaret confessario impedimentum occul­ tum jam contractum, tamquam peccatum, et sine scandalo aut infamia matrimonium differri non posset; potest tunc confessarius declarare, eo casu non obligare le­ gem impedimenti, et posse licite contrahi. Verum ad majorem cautelam consulunt, ut obtineatur inde dispensatio a S. Poenitentiaria^. Sed advertendum est, hoc cur­ rere quando episcopus esset absens; quan­ do etenim fieri potest, necessario ad ipsum est recurrendum, ut dispenset: juxta ea quae diximus w. 45. Dicunt autem Sambovius et Gibert, quod si contrahentes sint diversarum dioe­ cesium, quisque sponsus debet a proprio episcopo dispensari. Verum probabiliter id negat Honoratus Tournely cum aliis; quia, sublato per episcopum impedimento sui subditi, jam hoc ipso reddit habilem ad contrahendum cum alio impedito: quem­ admodum qui habet facultatem dispen­ sandi in aliquo gradu, eo ipso quod di­ spensat cum uno ex sponsis, dispensat etiam cum alio. —- Vide Lib. VI, n. 1142. 58. - Quaeritur: utrum episcopus pos­ ‘ Se». 24, de Reform. Matr.. cap. 5. · Suar,, de Legib., lib. 6, cap. 14, n. 10. · Pontius, de Matr., lib. 8, cap. 13, n. 6. · Concina, loc. cit., n. 5. · Cabassut., Ilb. 3, cap. 27, tract. 21, dc Matr., qu. 5, capit. 1, qu. 2. * Instr. nor. conf,, part. 2. num 32. · Sambav., Deci*. cat. cooaclenL, tom. 1, cai. 76. · Gibert, Consult, canon, sur 1c Pignatellus, torn. 3, consult. 33, η. 3, consentit quidem, sed subdit id faciendum esse « lege... recurrendi ad Summum Ponti· licem statim atque illud opportune exsolvi pos­ set. » Cfr. etiam h. 3 ct //. 10. Viva, dc Matr., qu. 6, art, 1, n. , Elbel% Valentia^, Vasquezr>, Salasc>, Henriquez d>, Coninck b>, Gutierrez, etc. — Cum enim hujusmodi potestas, non indu­ striae personali, sed episcopali officio sit adnexa, ipsa jam reputatur ordinaria, et ideo recte potest delegari (ut notavimus w. 34). Et tanto magis idem dicendum de omnibus aliis facultatibus quas habent epi­ scopi circa publicationes et impedimenta impedientia. — Advertendum tamen, quod hanc facultatem dispensandi non habent vicarii episcoporum, sine corumdem spe­ ciali commissione. Diximus enim n. 31, quod in generali commissione vicariatus, non committitur facultas illa quam ha­ bent episcopi dispensandi in hujusmodi casibus, ob praesumptam Pontificis volun­ tatem 'A — Vide Lib. VI, n. 613, v. Et eo casu, et fusius n. 1125. 59. - VII. Episcopus dispensare potest in interstitiis, a Tridentino praescriptis quoad ordinationem clericorum. Et Γ. quoad ordines minores, concilium remittit prudentiae episcopi hujusmodi di­ spensationem, dicens: Minores ordines... per temporum interstitia, nisi aliud epi­ scopo expedire magis videretur, conjerantur1. Quare etiam inter ordines mino­ res (per se loquendo) habet aliquid tem­ poris intercedere, scilicet: vel ab una ge­ nerali ordinatione ad aliam, ut quidam as­ serunt; vel ab uno die festivo ad alium, ut quidam alii affirmant. Caeterum, ut dispensetur in hujusmodi interstitiis, quae­ vis sufficit causa; ut plurimi DD. docent. — Inter primam vero tonsuram et ordi­ nes minores, probabilius nullum requiritur intervallum; quia probabilius prima ton­ sura non est ordo. 2\ Quoad subdiaconatum, concilium Ad MÏC4 conatus requirit anni intervallum a susceptis mi­ noribus ordinibus; sed subdit inde: Nisi necessitas, aut ecclesiae utilitas, judicio episcopi, aliud exposcat. — To ecclesiae intelligendum de ecclesia in qua clericus est adseriptus a. 3°. /X subdiaconatu ad diaconatum, etiam annus requiritur: sed in hoc potest episcopus ex quacumque rationabili causa dispensare; inquit enim concilium: Nisi Ad dix» natucn aliud episcopo videatur ·♦ 4®. Tandem a diaconatu ad sacerdotium, annus item requiritur, sed magis rigorose. Exigit enim concilium non modo ecclc- Sanch., lot. at., n. 17. · Caltrop., loc. du. n. 11 · Salmant., loc. cit. Gutter., dc Matr. cap. 49, n. 19 ct *eqq. — * Se**. 23, de Reform., cap. II. — * Loc. dt. — negat utique Sambovii ct Giberti assertum, seclusa tamen contraria consuetudine: « Ubi Umen moris est ut utriusque dioecesis episcopi subditum quisque suum dispenset, male tutum videretur ab ea consuetudine recedere·. 58. - « Bonacina, dc Matr., qu.3, punct. 15, n. 6, dicit utique episcopum posse dispensare sive per se sive per alium delegatum; sed nihil addit de modo delegandi generali an speciali. Elbe), dc Matr., n. 494, hanc doctrinam clare significat, dum scribit: < Dictam potesta­ tem episcopi esse quasi-ordi nanam, in quan­ tum imitatur ordinariam, m hoc quod non sit delegata certae personae, ct officio adhaereat ·. — Idemque docet Coninck, l.c., dicens eam di­ spensationem episcopo competere, «ratione dignitatis et quasi potestate ordinaria». • Valentia, tom. 4,disp. 10,qu. 5,punct. 5; Vasquez, in lJctkbf*Odea Io alio duri- Exceptio. 219 cat. Immo excusatur ab omni culpa, si celebret in altari privilégiât© ; quia tunc redundat in majus bonum ejusdem funda­ toris. — Vide Lib. VI, n. 329, v. Item dixi. 61. - IX. Potest insuper episcopus di­ spensare, justis de causis, tam secum, quam cum aliis, ad celebrandum post meridiem; ut dicunt Lugo, Wigandt, Na­ varrus a>, Castropalaus, Laymann, Sal­ mant., etc. — Vide Lib. VI, n. 344. Adde 7*. 62. - X. Olim * poterant etiam episcopi celebrare vel per se vel per alios sacer­ dotes, in quocumque loco, etiam in pri­ vatis domibus. — Sed postea a Tridentino ’ vetitum fuit episcopis, celebrandi licentiam impertiri in aliis locis, praeter­ quam in oratoriis ab eisdem benedictis, et ad sacros usus destinatis, quae cen­ sentur tamquam publica; unde ibidem potest quotidie celebrari. Hujusmodi ora­ toria debent habere januam ad viam pu­ Dupeneat 60. - VIII. Episcopus potest etiam di­ ad celebras* spensare ad celebrandum in alio altari, dum post meridiem. aut ecclesia non destinata a fundatore, quando adest aliqua justa causa : exempli causa, si hoc ad ejusdem ecclesiae utili­ tatem redundaret; aut si capellanus morbo detineretur, aut studiis operam daret, vel aliis negotiis; aut si sine magna mole­ stia ad ecclesiam destinatam se conferre Non con­ nequiret ; aut ex similibus aliis rationabi­ cedit cele­ libus causis. Ita communiter asserunt Ca­ brationem in era toni· stropalaus, Concina, Lacroix, Salmant, privati·. Barbosa, Roncaglia, Passerini®·', Henri­ quez, Tamburinius, Mazzotta aliique. — Tunc enim episcopus (ut recte potest, juxta ea quae dicemus ». 68) fundatoris volun­ tatem interpretatur. Merito tamen excipit Lacroix % cum blicam. Sed hoc non est intelligendum de il­ In quibas Pasqualigo b>, si fundator ecclesiam desi­ erxtonbcegnasset et horam, ob commodum spe­ lis, quae in regularium domibus sunt Icbrxn pos­ ciale familiae vel populi, vel ad cultum erecta, aut alicujus communitatis, ut es­ sit. alicujus sancti peculiarem. — E contra, set in seminariis, conservatoriis, hospita­ De Lugo c) et Tournely ') ajunt, quod libus, vel in carceribus: quae non requi­ si fundator nullum circa hoc finem ha­ runt januam secus viam; et rite potest buerit, aut si finis jam cessaverit, sacer­ celebrari in diebus solemnibus, quemad­ dos alibi celebrans nonnisi venialiter pec- modum S. Congregatio declaravit "Λ —· Trident., loc. dt., cap. 14. - Cos/rop., tr. 13, diip. 1, punct. 6, n. 27. · Concina, de Sacrifie. Miwtc. cap. 6, $ 2, n. 28. · Lacroix, lib. 6, part. 2. n. 120. · .Salmant., tr. 5, cap. 5, n. 19. · Barbosa, alleff. 24, n. 36. · Roncaglia, de Sacr. Mim., cap. 8. qu. 6, reip. 2, v. Tertio. - Htnriq., lib 9, cap. 24, n. 4. - Tambur., Meth. celebr. Mi··., lib. 3, cap. 2, S 2, n. 1. - MassoOa, tr. 5, disp. 4, qu. 2, cap. 3, $ 5, qu. 1. · dc Euch., disp.20, n.42, cum 27. - Wl^andf, tr. 15, a. 52. resp. 4, v. Dixi Z·. · Casfrop., tr. 22, punct. 7, n. 14, ▼. C · Laym., lib. 6, tr. 5, cap. 4. n. 3. aaaert. 3. tub α. · SalmanL, tr. 5, cap. 4, η. 97. — 1 Can. Jdutamm 13, de conaecr., dist. 1. — · Sew. 22, Decret de observ. etc. in celebrat. Mim. CJ Lugo, de Euchar., disp. 21, h. 36 et gationcm specialem, jam ex praclaudatis Lit­ teris 20 Februarii 1888, Ordinarii eam dare 37 ; Continuat. Tournely, de Euchar., part. 2, possunt cuilibet personae ecclesiasticae sibi cap. 9, art. 2, sect. 1, coud. 4, loquuntur Lan­ bene visae. ium dc missa in aliquo altari determinato 60. - °) Passerini, de Statib., qu. 187, art. 4, celebranda. 61. - Navarrus, Man.,cap. 25, η.85, hanc n. 1182, loquens de impossibilitate celebrandi in altari a fundatore electo, negat opus esse celebrationem fieri posse ex jure communi episcopi auctoritate, si impossibilitas sit ma­ concedit, negatque ullum adesse textum aut nifesta; si vero sit dubia, ait requiri episcopi rationem, < quae prohibeat jejuno, ubi sine auctoritatem, de consensu Limen haeredum, scandalo potest, facere eam ante nonam ». si isti sure velint aequitati. 62. - a) Haec S. Rit. Congr. declaratio af­ Croix, lib. 6, part. 2, n. 120, excipit fertur quidem a Merati, in Serie decretorum, casum, quo missa celebranda esset < certo sub n. 392; sed non habetur inter decreta au­ loco, dic, hora praescripta, propter commodi­ thentica. Verum exstat similis & C. C. decla­ tatem populi». — Idemque dicit Pasqualigo, ratio, quae rcperilur apud Pallottini, v. Λ/issa, dc Sacrif. Miss., qu. 1187, i.f., « si missae es­ § 8, n. 22; negatur tamen haec facultas cele­ sent celebrandae in diebus festivis, ut popu­ brandi diebus solemnibus in oratorio publico, lus posset audire missam, et non haberet « parum ab ecclesia parochiali distanti · Pal­ quam commode posset audire». lo» i ni ibid,, n. 24. 220 un. L - TRACT. H. DE LEGIBUS. Idem dicendum de oratoriis quae habent episcopi in suis domibus, etiam campe­ stribus, extra proprias dioeceses. — Vide sit aliquando dispensare, ut celebretur m oratoriis existenlibus in domibus privatis? Negat Pater Mazzotta. — Sed commu­ niter affirmant Suarez, Lugo <’>, Castropalaus, Navarrus h>, Vasquez, Coninckius, Salmant., Ilolzmann, Elbel, Lacroix alii que complures; dummodo adsit aliqua rationabilis causa, dummodo licentia non concedatur permanenter per modum ha­ bitus, sed solum per modum actus, id est, ob illam accidentalem causam. — Dicuntque, minime obstare, tam decretum Tridentini: quia per illud ablata fuit episco­ pis potestas ipsis data (ut diximus n. 62) impertiendi licentiam celebrandi per mo­ dum privilegii, et ad suum arbitrium, sed non dispensandi ex aliqua justa causa; quam decretum Clementis XI: illud enim est intelligendum juxta decreta Pauli V <> et Urbani VIII % in quibus prohibetur episcopis dispensare per modum habitus, praeter casum alicujus necessitatis tran­ sitoriae, ut infirmitatis, etc. Istud tamen aliqui admittunt tantum Vaurii durci ci·· pro quibusdam vicibus intra annum. Sed Kl. Pasqualigus a> ct Gallcmart Ό (neque dis­ sentiunt Ilolzmann et Elbel) dicunt inde­ finite posset concedi, quousque illa acci­ dentalis causa perduret; et merito; nam 1 Cap. Quoniam, fin., dc privil., in 6*. · Ctem, XI, Decrvt. dc dic 13 Dccembf *. 1703, in Oullar. Clement. XI. dc Sacrii. Mimu, dhp. 81, eect. 3, n. 3, i. f. - Caslrop.. tr. 22, punct. 8. n.5. · Vaiq., in 3 part., disp. 233, cap. 1, n. 3. - • Breve ApaUolici iHtithlerir, $ 24. Brtuiiid. XUl. Breve tu tupremo, de dic 23 Scptembr. 1721. · Tamlmr., Method, cclcbr. MImu. lib. 1. cap. 4. § 2, n. 10. - .Matzoita, tr. 5, diBp. 4. qu. 2. cap. 3. % 4, qu. L · Suar,, in 3 part., Can., Lib. VI, n. 357. θ3· ~ InsuPer epicopi olim \ cum a nbi cet< suis dioecesibus essent absentes, poterant ***** celebrare per se vel per alios in qua­ cumque domo extra propriam habitatio­ nem. Sed Clemens XI abstulit ipsis hujus­ modi facultatem. — Verum, Innocen­ tius XIII iterum illam restituit in sua bulla Apostolici ministerii, sub die 23 Maji 1723, in qua dixit, quod prohibitio non erat intelligcnda de domibus, in qui­ bus morarentur episcopi, occasione visi­ tationis vel itineris..., ut nec etiam quando episcopi in casibus a jure permissis... absentes... moram...faciant m aliena domo. Atque hoc confirmatum fuit per aliam bullam Benedicti XIII. — Sed cum hoc privilegium sit personale episcopi; ideo advertit Tamburinius, alios sacerdotes, absentibus episcopis, non posse in dictis domibus celebrare. — Vide Lib. VI, n.358. 64. - Dubitatur: utrum episcopus pos­ 64. - ·* Lugo, dc Euch., disp. 20, n. 49, negat utique ejusmodi facultatem episcopis per Trldcntinum sublatam esse; at n. 50, dicit sublatam esse per breve Pauli V; « sed lortns.se (subdit) non fuit breve, sed epistola quaedam card. Horatii Lanccl lotii, jussu Pau­ li V, die 10 Martii anno 1615·. Navarrus, cap. 25, n. 82, ad hanc ce­ lebrationem non requirit episcopi licentiam: * Skin... poterat, inquit, ante praedictum con­ cilium [scii. extra locum sacrum] celebrari propter necessitatem sine licentia episcopi, ita posset etiam hodie, quia non videtur quoad hoc esse illi [capiti Concedimus} derogatum per concilium ». CNMI ATCÜerXi km. qo.83, 0.225, i. f. · Salmant., tr. 5, cap. 4, η. M» ct seqq. · IfolttU., dc Euchar., n. 370, p. mcd. · kJItl, de Euch., a, 233. Lacroix, lib. 6, part. 2, n. 263. ffohm., loc. cit. · Elbel, loc. dc. iniclliguntur, prout intelligitur decretum Tridentini..^ id est de dispensatione per modum habitus, non jam per modum actus ad tempus pro aliquo casu particulari, existente justa causa dispensandi ». Et S. Alphonsi doctrinae accedit S. C. C. declaratio de dic ‘20 Dc ccmbr. 1856, quae concedit episcopo faculta­ tem dc qua hic sermo est, ubi < tamen ma­ gnae ct urgentes adsint causae, per modum actus tantum ». Ctr. Thcsaur. Résolut, tom. 115, p. 722. Et in ejusdem causae disceptatione mentio habetur declarationis Pauli V per litteras hujus S. Congregationis die 25 (Xto bris 10 *25 ». Falso tamen allegatur ibi Pau lus V, cum anno 1625, Urbanus VIII San­ ctam Sedem occuparet. Alia igitur est have declaratio ab ca quam Pasqua ligo, qu. 447, n. 3, ct Lugo, Λ<·. cit, afferunt. tf Pasqtialigo, dc Sacri/. Missae, qu. 431, u. 3: Gallcmart, iu Trid., s< ss. 22, Dccr. dc nb, voiunute*. Sanchez b>, etc.; quia in cap. Tua nobis, de testam., et in cap. 8 ejus­ dem sess. 22 jubentur episcopi adamussim exsequi ultimas voluntates. Neque obstat quod opponunt, et quod legitur in eodem cap. 8; quia ibi tantummodo com­ mittitur episcopis, ut examinent causas, utrum verae sint nec ne, quando ulti­ mae voluntates a Sede Apostolica com­ mutantur. Tanto magis, quia in Clem. Quia contingit, de relig. domib. dicitur, bona in aliquem usum applicanda, non posse in alios nisi a Sede Apostolica ap­ plicari. Exceptio. Caeterum est valde probabile quod di­ cunt Laymann, Bonacina, Salmant. Concina d> ct Trullench €>, quod, sive super­ veniat aliqua causa, sive testator ignora­ verit aliquam causam, quam si cognovisAn^tl., v. Lnta/wm II, n. 12 et 14. · SÜVUt., v. LxKalum IV, qu. 12. · Armi/., v. Lt^afum, n. 56 et 56. · Tabiena, ▼. L^alum II. n. 12 el 14.. Croix, Ub. 4, η. M6. — ’ Sect. 22, de Reform., cap. 6. · Laym., lib. 3. tr. 5, cap. 11, n. 11. · Bonac., ditp. 3, de Contract, qu. 17, punct. 8, $ 9. n. 4. · Vwa, de Rcttitut., qu. 4, art. 3. n. 3. Diana, pan 4, tr. 4, recoL H2, v. f. · Trull., in bull. S. 68. - a) Croix affirmat quidem cam esse communem sententiam; sed « probabilius » dicit aliquos putare Tridcntinum committere tantum episcopis ut causas examinent; ut ipse S. Alphonsus infra explicat. b) Molina, de Just, et Jure, tr. 2, disp. 249, n. 5 et 7 ; Laymann, lib. 3, tr. 5, cap. 11, n. 11, id profecto negant; sed in casu quo defuncti voluntas juste et honeste impleri potest, vel (ut dicit Sanchez in Consil., lib. 4, cap. 2, dub. 2, η. 5 et 6), « quando in speci­ fica forma impleri » potest. ‘) Salmant., tr. 14, cap. 5, n. 194; Trullench, Decal., lib. 7, cap. 18, dub. 12, n. 30, non .aliud habent quam : episcopum, cx causa set, aliter disposuisset; tunc episcopus potest opus commutare, sed una cum haerede: quamvis, si haeres contradicat, asserant plures DD. posse id facere epi­ scopum illo contradicente. — Vide plura de hoc, Lib. III, n. 931, Qu. 2. 69. - XIV. Dicunt insuper DD., ut Jtiui Viva, Diana, Trullench, Busenbaum (vide SSc? infra, Lib. III, n. 696, ad 2) aliique, posse ab episcopo fieri compositionem incerta­ rum restitutionum (illarum scilicet, qua­ rum dominus est incertus), quae paupe­ ribus sunt erogandae. Quoniam (ut ipsi dicunt) hujusmodi compositio nulla lege Pontifici reservatur; et e contra, ipsa est juxta praesumptam creditorum volunta­ tem. — Sed magis rationabiliter contra- gluttus dicunt Lugo, Molina, Turrianus, Corduba wr. φ aliique; quia talium bonorum administra­ tio pertinet tantummodo ad Pontificem vel ad principem (Vide Lib. III, n. 592, v. Notat). Et re quidem vera, Benedi­ ctus XIV in bulla Pastor bonus, 23 Apri­ lis 1744, hujusmodi facultatem S. Poenitentiariae concessit βΛ Vide Lib. VII, n. 470, ad 10. 70. - XV. Affirmant quoque Lacroix *)9 Tamburinius et Pasqualigo a>, posse ab episcopo minui numerum missarum a testatore relictarum, quoties ob eleemosy­ nae parvitatem, qui missas celebraret, non inveniretur. — Sed hic se opponit Pater reduc·» Λ .. . . ... wr i minina Concina, ct quidem rationabiliter. Nam de- oumeno. Cmdxlae, lib. 3, dnb. 1, n. 3. - Busenb., lib 3, tr. 5, cap. 2. dub. 7, act. 3, num. 2. · bigo, de Juit. et Jure, diip. 21, num. 107. - Molina, de Juit. et Jure, tract. 2, diip. 748, num. 7. - Turrian., in 2— 2··, de Just, el Jure, disp. 41, dub. 2, num. 12. · Cordub., Quacstionar., lib. 5, qu. uit., ▼. Et U rurium. · Concina, de Sacr. Mil·., cap. 6, $ 2. num. 42. quae sibi justa videatur, ct consentiente hae­ rede, si ob id gravatur, et loco pio, cui res relicta fuerat, posse legatum pium, in alium usum pium convertere. <*) Concina, lib. 3, de Just, et Jure, diss. 5, de Testam., cap. 9, n. 19, docet dumtaxat episcopum posse commutationem haerede con­ sentiente (acere, si testatoris dispositio impleri nequeat. 69. - oJ Quando scilicet casus sunt occulti. 70. - ° J Lacroix, lib. 6, part. 2, n. 119; Tamburinius, Method, cclcbr. Miss., lib. 3, cap. 1, $ 2, n. 9; id affirmant fieri posse, sed antequam missae sic relictae ab aliquo acce­ ptentur; vel, (ut dicit Pasqualigo, dc Sacr. APPEND. II. - DR PRIVIL. — CAP. HL - DE PRIVIL. EPISCOPORUM. cretum S. Congregationis, emanatum jussu Urbani VIII, et confirmatum ab Innoccntio XII, prohibet districte episcopis redu­ ctionem, moderationem aut commutatio­ nem onerum missarum, impositorum in limine fundationis, et post Tridentinum; volens quoad hoc omnino ad Sedem Apo­ stolicam recursum haberi. Quare recte ibidem declaratum fuit, quod facultas con­ cessa episcopis aliisque a concilio ‘, intelligenda est pro reductione missarum re­ lictarum ante concilium. Caeterum ait Fagnanus cum Felino, quod si ab initio redditus erant sufficien­ tes, et deinde taliter fuerint imminuti, ut nullo modo sufficiant; tunc non videri ablatam facultatem, quam habent episcopi de jure communi moderandi missas juxta cap. Nos quidem, de testam. b). — Vide Ζ.Λ. VI, ». 331, Dabit. 1. 71. - XVI”. Jam superius dictum est n. 53, posse probabiliter episcopum di­ spensare in omnibus, in quibus dispensa­ tio non est specialiter Pontifici reservata. 5. Cattgr, Cone., Decret, de die 21 Jun. 1625, $ I. in Bultar. Mainardi. - Innoc. XII, Bulla § 3 ct 16, de die 23 Decem br. 1697. Cfr. Pallottini, v. .Wisso, $ II, n. 8. — 1 Se». 25, de Reform., cap. 4. · Γακηαη., in cap. park Missae, qu. 1169, u. 6, si · nominatus nolit acceptare ». h) Cap. Nos quidem 3, de testam,, loqui­ tur de quodam legato ad monasterium aedi­ ficandum relicto, cujus exsecutio ab haerede differebatur; hinc Pontifex ad episcopum scri­ bit: « Quodsi infra praedictum tempus, sive in loco quo constitutum fuerat, seu, si ibi non potest ct alibi placet ordinari, tccum implere neglexerit, tunc per te aedificetur, et omnia e/Xî Notandum hic denique, posse ab epi- e^«o^« scopo, juxta Tridentinum * uniri aut trans* nrsâiîam. ferri ad aliam ecclesiam beneficia simpli­ cia jam ad tenuitatem redacta; aut fun­ data in aliqua ecclesia, quae lapsu tem­ poris jam corruit, adeo ut nequeat amplius reparari. Vide Barbosa ·. — Insuper epi­ scopus potest unire seminariis beneficia simplicia, etiam reservata, aut affecta, aut vacantia in curia Romana. Triden­ tinum 4. Insuper, tempore visitationis, potest episcopus cogere parochianos ad neces­ saria parocho subministranda. Tridenti­ num \ Potest etiam novas parochias erigere, Erectio « sal· paroet de matricis fructibus dotare, si haec c-btATun. abundet, sed sine praejudicio possessoris. Tridentinum ·. — Potest etiam duas pa­ rochias unire, si divisae nequeant sin­ gulae suum parochum sustentare: Tri­ dentinum dummodo populus non adeo distet, ut non sufficiat unius parochi assi­ stentia. de constiL, n. 27 et 29. · Λ/m., in cap. Oim de comti!., n. 19. — ■ Se». 21, de Reform., cap. 5 et 7.— • Allef. 66, a a. 15. — 1 Sets. 23, de Reform., cap. 18. — • Ses*. 21, de Reform., cap. 4. — *L.c. — 'L.C.. cap. 5. per te loco ipsi sine diminutione qualibet as­ signentur. Sic enim secundum piissimas le­ ges, dilatas defunctorum pias voluntates epi­ scopali decens est studio adimpleri ». — Vide­ tur tamen doctrina Fagnani parum consonare declarationibus S. C. C., quae negat episcopum gaudere facultate reducendi onera missarum, etiamsi redditus ita sint diminuti, ut non suf­ ficiant pro eis supportandis. Cfr. Pallottini, v. Missa, § 11, n, 9 et seqq. 224 LIO. L - TRACT. IL DE LEGIBUS. CAPUT IV. Dc Privilegiis Regularium. DH PRIVILEGIIS SPECTANTIBUS AD OMNES REGULARES IN COMMUNI. 72. 73 ct 74. Γ. Dc exemptione a jurisdictione episcoporum. — 75. Casus excepti, praecipue circa celebrationem missarum. — 76. Declaratio S. Congregationis. — 77. Quibus casibus potest episcopus obligare regulares, etc. 78. Utrum regulares teneantur praeceptis episcoporum. — 79. Utrum episcopus possit eos visitare. — 80. Utrum visi­ tarc clausuram monialium. — 81. Utrum petere rationem missarum relictarum, etc. — 82 et 83. Quibus casibus possit criminaliter procedere, etc. — 84: ad 87. 11°. De obli­ gatione decimarum. — 88. IIIe. Circa fundationes. — 89. De monasteriis episcopo subjectis. — 90. rV°. Dc judice conservatore. — 91 et 92. V°. Dc sepultura. —- 93 ct 94. VI°. Dc portione canonica, ctc. % RecuUrea 72. - Γ. Regulares habent privilegium pu. ric“’ exemptionis a jurisdictione episcoporum. Nam praelati regulares habent in suis ec­ clesiis ct monasteriis jurisdictionem quasiepiscopalem, tam quoad personas, quam loca; sicut probant Salmanticenscs, qui agunt fusius de omnibus privilegiis prae­ dictis in hoc puncto. Sed nos solum de­ notabimus hic res magis principales. — Salmant. ’. In dubio 73. - Itaque, quoad praedictam exem­ Pontifex ju· dicat ptionem, adnotandum primo, quod in du­ bio alicujus privilegii, decisio spectat ad Summum Pontificem; quemadmodum de­ claratum fuit a Clementc IV ct ab aliis Regulars non powant Pontificibus. Salmant. *. — Adnotandum crdere ex­ secundo, quod huic privilegio exemptio­ emptioni nis regulares cedere non possunt, sicuti habetur ex cap. Cum tempore, de arbitr., quia id redundaret in damnum religionis. Quare nulla consuetudo in contrarium po­ test in hoc praevalere. Salmant. a. Novitu 74. - Notandum tertio, hoc privilegio pt». gaudere, non solum professos et conver­ sos, sed etiam novitios,qui in favorabilibus veniunt sub nomine religiosorum, ct etiam tertiarios ct beatos (sicut dictum est n. 9). — Servi etiam regularium, qui actu famulantur et resident intra claustra monasteriorum, et vivunt sub obedientia, juxta Tridentinum4 eximuntur a jurisdi­ ctione episcoporum, tam quoad censuras (juxta bullam Alexandri IV apud Sal­ mant.), quam etiam quoad communionem paschalem. Vide Salmant.5 (et vide Lib. VI, n.240, in fine}. Notandum quarto, quod apostatae et fugitivi possunt capi ab episcopis; sed solum modo ut consignentur suis superioribus. Episcopus solum cos posset punire in casu quo eorum monasteria essent in longin­ quo posita, et ipsi moniti nollent regredi: juxta Tridentinum *. Salmant. ’. — Vide alia quae dc hac re dicentur n. 82 ct 83. Notandum quinto, quod sacculares in monasteriis existentes, si ibi patrent aliquod delictum, non incurrunt poenas ab episcopo impositas. Salmant. H cum Laymann, Avila, Peyrino, Garcia a> ct aliis pluribus. — Excipiatur, si contravenirent Salmant., tr. 18, de Privilcg., cap. 3. — · Loc. cit., 2 ct 3. CUm. IV. bulla Ordinii crifrr, $ 2, de dic 7 Reform, cap. 3; cfr Ses*. 25, de Regul et monial., cap. 4, cfr. etiaœ decret. S. C. C. jussu Urbani VIII. de aposta­ tis, de die 21 Sept 1624. $ 4. — ’ Tr. 18, de Privil., cap. 3, num, A. — · Loc. cit., n. 9. · l^aym.. lib. 1, tr. 4, cap II, num. 5. - Avila, de Censur., part. 2, capit. 3, disp. 2, dub. 5. Prynn., tom. 1, Privileg., Sixti IV constit. 2. num. 9. 74. - « / Garcia, Politic, regal., tr. 8, diff. 3, duh I, punct t, n. 2, videtur duri a Snlmanticensibus non quidem pro praesenti opi­ nione in specie, sed pro sententia quae negat in universum leges episcopi obligare intra regularium monasteria;quod profecto,loc.cil., dub. 5, clare significat, negans regulares per se legibus synodalibus teneri. n. Julii IM, in Bullar. Franciecan., torn. 3, cl Bullar. Mainardi. — · Tr 18. cap. 3, η. 6. — · Loc. cit.. num. 7. — • Seva. 24, de Reform . cap. 11. Salmant., loc. cit., n. A; rfr. Bullar. Franciscan., tom. 2, bull, (ft in tvitrts do· de die 27 Jun. 1256. — · Loc. cit. — · Sets. 6, dc Apeuut pTab «pKOp' sxeeaum \PPEND. 11. - l>E PRIV1U — CAP. IV. - DE PRIV1L. REGUL. IN COMMUNI. h rfunVr x nI ’’ ir. botfone. urril «edi* in htm lorcuitu. tioüacndi. It} CAUM rrohuio in kiu kauicvir‘ " ' 225 ordinibus episcopi circa missarum cele­ brationem; sicut dicetur in fine sequentis numeri. 75. - Sexto adnotantur e contrario multa hoc in loco, in quibus regulares non eximuntur ab episcoporum jurisdictione. Et Γ. Sine episcoporum licentia, ne. . queunt regulares aedificare monasteria: juxta bullam Urbani VIII die 28 Augu­ sti 1624. — Et animadvertatur, quod in bulla Gregorii XV Cum alias, prohibetur episcopis dare hanc licentiam, si in mo­ nasterio nequeant ali reditibus aut elee­ mosynis saltem duodecim religiosi. Sed hoc non intelligitur quoad hospitia, ut di­ cunt Bariola, Peyrinus et caeteri. 2 ’♦ Regulares non possunt in lucem libros edere sine episcopi licentia; ut ex Tridcnlino *, Salmant.2. 3°. Episcopus potest cogere religiosos ad restituendum novitiis qui nolunt pro­ fessionem emittere, lotum id quod attu­ lerunt in ingressu. Vide Salmant. 3. 4“. Dispositio facienda a novitio, non ante duos menses quam profiteatur, fieri potest (juxta Tridentinum4) absque licentia episcopi aut vicarii. 5°. Episcopus habet potestatem cognoscendi simul cum superiore de religiosi causa nullitatis professionis. — Sal­ mant. B. 6". Episcopus, aut alius ab eo deputatus, debet scrutari voluntatem virginum, quando ingrediuntur aut profitentur in monasteriis: ex Tridentino·. Sed id debet efficere infra quindecim dierum spatium; aliter non potest hac in re se amplius in­ gerere. ^*· ^P’SCOPUS potest prohibere, ne in monasteria monialium, etiam exempta· rumrt4 suscipiantur ultra numerum carum quae possint inibi ali juxta redituum fa- cultatem; sicuti statutum fuit in bulla S. Pii V. — Salmant. 8. Episcopus potest cogere monachos qui permanentor degunt extra monaste­ riorum claustra % propter debita ab ipsis contracta cum pauperibus personis, ut sunt pupilli, viduae, etc. — Salmant. ·. 9*. Episcopus potest adstringere reli­ giosos, ut processionibus intersint; juxta Tridentinum®; dummodo eos vocet non per publicum edictum, sed medio aliquo nuntio personaliter. — Salmant.IO. ΚΓ. Episcopus habet jurisdictionem su­ pra monasteria, in quibus non possunt ali duodecim religiosi, ut dicetur w. 88, ad 3. 11 Denique excipiuntur episcoporum ordines circa missarum celebrationes. Ete­ nim quoad hoc statuit Tridentinum u, ut episcopi sc gerant velut delegati a posto· lici, dicens: Ut non solum ea ipsa, sed Breve Romanus Pontifex» ( 2. · (7rr, $ 7, in Bullar. Mainardi. — » Tr. 18. dc Privileg., cap. 3, num. 11. i. L — • Loc. cit.. num. 15. — ’Sn*. 25, dc Regular., cap. IX — addit. »<1 connu. 3. (al, 13), not. X - · So·. 4, decret dc edit... S. libror., com Reg. 10 Indici·. Ctr. conititut. Offi- riorum, •’Loc. cit., num. 17. Cfr. Pallottini, v. Profcssionts, num. *-6 ct teqq. — n Set·. 22. de obten. ct viund. in celebr. Mi··., in fine. — 11 Ap. Boned. XIV, dc Synodo, η de Regular. etc., rap. 16. - 1 Tr. 15, dc Statu rclifc., cap. 5. lib. o. cap. 15. n. 5. — ” Λ pud Ikncd. XIV, loc. dt. — 14 Loc. dt. 75. -*» Sed in exemptis: cum interventu superiorum », ut notant Salmant. Nisi tamen (ita limitant Salmant.) « sub regulari observantia, hoc est cum dependentia, correctione et visitatione suorum praelatorum adhuc extra claustra » vivant. Urban** VI Jl, tit. 2. cap. L n. 36. — * Tr. 18. di Privil., cap. 3. II. — · Tr. 15. dc Statu relig., cap. 3, n. 76. — 4 Set*. 25. S AifHOMM, Optra moralia. — Tom. J quaecumque alia huc pertinere visa fue­ rint, ipsi... ut delegati Sedis Apostohcac prohibeant, mandent, etc., atque ad ea in­ violate servanda censuris ecclesiasticis aliisque poenis... fidelem populum com­ pellant: non obstantibus privilegiis, exem­ ptionibus, appellationibus ac consuetudi­ nibus quibuscumque. — Item hic notan­ dum quod adest Responsum S. Congre­ gationis ad episcopum Nebienscm, 7 Fe­ bruarii 1632, ubi generaliter loquendo dictum fuit 11 : In his, tu quibus a jure com­ muni, a S. Concilio Tridentino, a consti­ tutionibus Apostolicis, tributa est episcopo jurisdictio tu regulares, potest illos etiam per censuras ecclesiasticas compellere. Et idem decisum fuit13 die 4 Junii 1672. —Qua­ re, sicut bene advertit Benedictus XIV u, episcopi quoad celebrandas missas possunt adigere omnes, quamvis regulares, ad ob­ servandum non solum ea quae statuuntur a concilio, sed etiam quae statuuntur a se 15 In debiti» qaibuMlAOl. QuovJ pro ctSMcnei. In parvis m obaite· nis. In celebra­ tione QUijifura. 226 LIP. L - TRACT» II. DE LEGIBUS. ipsis. Quarc rcctc Eminentissimus card. Spinelli, cum esset archiepiscopus Nea­ polis, die 5 Januarii 1743 praecepit sub poena suspensionis a divinis, etiam regu­ laribus, ne admitterent ad celebrandum in suis ecclesiis aliquem sacerdotem ad­ venam sine licentia Ordinarii. Qu*edam 76. - Adnotantur alia quae declarata occUratto· _ _ _ . , ,. n«s.Conc. fucre a S. Congregatione in decreto die 2 Julii 1620 *>. Et Γ. Regulares possunt recipere quae a devotis offeruntur, sed non mendicando per ecclesiam. — 2°. Non possunt uti pallio aut pluviali per parochiam extra eorum ecclesias aut earum recinctum. Neque pos­ sunt facere processiones, dummodo non habeant pro se consuetudinem in contra­ rium; ut dicunt Rodriguez, Bordonus et Villalobos Vide Salmant. Vo­ cati ad funeralia, debent ire ad ecclesiam ubi manet clerus jam coactus; sed in hoc dicunt Salmant.1 cum Lezana esse con­ suetudinem in contrarium. — 4e. Non po­ test vetari regularibus, ne celebrent mis­ sam in suis ecclesiis ante missam parochialcm, et non pulsent campanas; uti declaravit S. Pius V ’. — 5°. Regulares ne­ queunt publicare matrimonia. — Pos­ Splndli, ApuJ IV-ncd XIV, dc Synodo, hb. 9, c*p. 15, n. 5. Cfr. dc hac tnaterta declarat. S. C. C. ap, Pallottini, v. Rt^ulaye-%, 4 3, n. 36 et *cqq. · llifrvityni, Ralnf., reaol. 113, n. 10 — * Tr. 13, de Privilcg., cap. 3. n. IH ct 19. — * Loc. cit., n. 19, v. Quarta. — · Conflit. Elii mendi(antium, de die 16 Maji 1547, $ 2, n. 3. Cfr. Pallottini, v. Kc- 76. - a> Regulares posse a parocho prohi heri ne per ecclesiam parochialcm quaestucnl declaravit S C. C, ut videre est apud Pallotlini, v. Oblationes, n. 4. — Eosdem non posse uti pluviali extra eorum ecclesias aut carum recinctum decrevit S. R. C.; cfr. Novam col­ lect, dccretor. authcnt.ji. 796. — Denique regu­ lares non posse processiones agere extra pro prias ecclesias vel claustra, pluries declaravit S C. C. ut refert Pallottini, v. Processiones, n 76 ct seqq·; sed Bordonus assignat quoad hoc declarationem dc dic 2 Julii 1620. Bordonus, resol. 7, n. 135; ct Villa­ lobos, part. 2, tr. 35, diff. 5, n. 9, negant regulares posse processiones ducere extra clau­ stra, et addunt ex Portellio praxim esse con­ trariam in Lusitania. Sed hic notandum est consuetudines etiam immemorabiles, secluso speciali privilegio, haud suffragari regulari bus, ut constat ex S. C. C declarationibus ap. Pallottini, v. Processiones, n. 76 ct seqq. Et quidem privilegium regularibus a Grego­ sunt ipsi condonari in suis ecclesiis, tem­ pore adventus ct quadragesimae, quamvis in parochia sermocinetur. Vide apud Sal­ mant. 4 77. - In tribus casibus potest episcopus ReffuU/n quAndo Ii cogere regulares ad obediendum, etiam prntur ct» «ori» epi adhibitis censuris. — l<“est, ad restituen­ •copi. das res novitüs, ut dictum est; juxta Tridentinum 5. — 2U· Ad observandam clau· suram, loquendo de monialibus; Tridentinume. — 3ulAd observandum totum id, quod ab episcopo statutum est quoad mis­ sarum celebrationem; ut dictum est >/. 75, ad 11. Et circa id refert Benedictus XIVrt> duo decreta S. C. Concilii, in quibus di­ ctum fuit, quod episcopi, ut delegati apostolici, possint etiam censuris cogere reli­ giosos, ct procedere adversus eosdem, si admittant ad celebrandum in suis eccle­ siis advenas sine episcopi licentia; juxta Tridcntinum T, ubi praeceptum fuit, prae­ sertim episcopis: Interdicant, ne cui vago ct ignoto sacerdoti missas celebrare li­ ceat. An deinde in aliis casibus supra citatis, possit episcopus cogere censura regulares? — Affirmant Barbosa, Garcia et alii. Sed communius negant Sanchez h), Lezana h> Udaret, § X n. 28 ct neqq. — 1 Tr. 18, dc Privileg., cap. 3, n. 19. — · Se«w. 25. de Regular., cap. 16. — · Loc. dt., cap. 5. — ’ Se*»· 22, de otnerv. et vitand. in cclebr. mi«. Cfr. Pal­ lottini, loc. cit., n. 36 ct *cqq. · Barbata, de Jure cccle»., lib. I. cap. 43, η. 16X · Garcia, Polit, re^ut., tr. 8, diff 3. dab. 2, punct. 3, n. 17 cl 18. rio X1TI ex constitue Cum interdum conces­ sum est agendi processiones SS. Sacramenti in quacumque die infra octavam Corporis Christi, quin ulla indigeant episcoporum aut parochorum licentia; sed non obstante hoc pri­ vilegio, tenentur incedere per viam semel electam. Vide Pallottini, v. Processiones, n.82. c) Lezana. Sum., torn 2, cap. /, i/. 47, dicit SC saepius vidisse oppositum mullis in locis: «ideo legitimae consuetudini standum est » ; ct re quidem vera a Salmant. pro ultimo tantum asserto allegatur. 77. - ‘L’ Vide supra u. 75 eas declaratio­ nes non esse de praesenti materia apud Bencd. XIV; sed generales Lanium, ex quibus ipse Benedictus doctrinam hic expositam col­ lisit. b> Sanchez, de Matr., lib. 7, disp. 33, n 23; Decal., lib 6, cap /, n 14; ct Lezana. Sum. qitacst. rcgul., torn 1, cap. 11, η. 14, et tom. 2, v. Exemptio, η. Π, id negant de iis dum­ taxat regularibus, qui speciale privilegium APPEND. II. - DE PRIVIL. — CAP. IV. - DE PRIVIL. REGUL. IN COMMUNI. et Salmant. cum aliis, propter multa pri­ vilegia papalia quae hac de re afferunt; ct addunt cum Barbosa % Diana ‘1, Le­ zana ri contra alios, quod episcopus ne de­ nuntiare quidem potest regulares cxcommunicatos, etiam ob publicum delictum. Salmant. ’. 78. - Quaeritur Γ. Utrum regulares KecuUrei qOMûdo fl)· podii inter· lint. Quin do uncantur 1ère »τηο· obligentur decretis synodorum provincia­ lium aut dioecesanarum, aut aliis episcopi praeceptis? — Certum est, regulares non teneri intéressé dictis synodis, dummodo non essent parochi; sicut habetur ex Tridentino a et ex pluribus decretis S. Con­ gregationis. Deinde quoad quaesitum: Vasquez, Sanchez, Becanus a> aliique dicunt eos obligari ad eorum omnium observantiam, quae non praejudicant observantiae regu­ lari. Sed non intelligitur quoad vim coaclivam, ita ut contraveniendo non incur­ rant aliquam poenam; sed solummodo quoad vim directivam, id est, ut se confor­ ment rcipublicae, cujus sunt partes. — Alii tamen, ut Suarez, Lezana, Salmant., etc. id negant (dummodo hoc necessarium non sit ad evitandum scandalum; aut casus non esset, in quo religiosus aliquis habe­ ret aliquod munus dependens ab epiSalmant., 227 scopo, ut munus parochi, confessoris, concionatoris, etc.). Et id probant ex cap. 1 dc privil., in 6°, ubi dicitur, regulares eximi a praeceptis episcoporum, exce­ ptis casibus in jure expressis Ratio­ nem deinde adversariorum dicunt valere, quando partes sunt homogeneaejnon, cum sunt heterogeneae, ut sunt religiosi, qui non perinde ac sacculares, multa alia onera particularia habent. Caeterum, in duobus ulla sine haesita­ tione ipsi obligantur ad obediendum, ut dicitur in Tridentino a. Γ. Quoad obser­ vantiam interdicti positi ab episcopo, sem­ per ac observatur ab ecclesia matrice. — 2°. Quoad observanda festa ab episcopo statuta (vide Salmant. 4); praeter ordina­ tiones circa missarum celebrationem, ut dictum est superius, n. 75, circa fin. Praeterea notetur, episcopum posse regularibus interdicere auditum confes­ sionum in propriis aedibus sive cellis; juxta decretum S. Congregationis ema­ natum anno 1617, 15 Septembr., et videri potest apud Patrem Ferraris. — Potest etiam vetare omnibus confessariis audien­ tiam confessionum mulierum aut puella­ rum extra confessionarium, sub poena suspensionis ab audiendis confessionibus; tr. 18, de Privilcff., cap. 3, n. 22. — ’ Loc. cit,, n. 24. — · Se··. 24, de Reform., cap. 2. · 5. CbMf. 4, v. regularium, n. 27. · Salmant. loc. dt., cap. 3. n. 37. — · Scm. 25, de RefuLir., cap. 12; Cone., apud cfr. clem. Ex frequentibus t. dc *cnL ex com. — · Loc. cit., cap. 3, n. 30. · Ferraris, v. Confessarius. art. 4, n. 8. Bened. XJV, de Synodo, lib. 3, cup. 1, n. 10; cfr. etiam Pallottini» v. Synodus dioecesana, n. 82 et seqq. · Vatq., in di«p. 167, cap. 4, n 32. - Sanch., Dead., lib. 4, cap. 15, n. 21. - Suar., dc Le^ib., lib. 4, cap. 20. n. 10. · habent, ne possint excommunicari, suspendi aut interdici. Et hoc privilegium habent re­ ligiosi Societatis Jesu, ex bulla Pauli III, Li­ cet débitant, de die 18 Octobr. 1549, § 17. Hinc declarationes contrariae S. C., quae reperiuntur tum apud Pallottini, v. Processiones, n. 67, 70 et 71, tum apud Bizzarri, p. 305 (edit. 1863), intelligendae videntur secluso tali privilegio c) Barbosa, Diana et Lezana a Salmant. allegantur pro sententia, quae dicit regula­ rem excommunicatum posse ab episcopo de­ nuntiari, quando delictum est notorium. Et ita sane tenet Barbosa, alleg. 105, η. 73; sed Lezana oppositum tenet, tom. 1, cap. 11, n. 15; et v. Exemptio, n. 9. At loc. cit., n. 9, hoc solum concedit, nempe: Ordinarios posse « religiosum exemptum, excommunicatum vi­ tandum, vel quia est publicus percussor cle­ rici, vel quia a suo praelato est denuntiatus ut talis, denuntiare illum suis subditis; hoc Leea na, tom. Cfr. etiam Hluarri, p. 130 (edit. 1863), In una 22 Sept. 1645. Pisaure n enim non est exercere jurisdictionem in il lum, sed monere suos subditos de obliga­ tione quam habent sic excommunicatum viLandi... Imo etiam videtur posse Ordinarios declarare cxcommunicatos regulares sacra­ menta Eucharistiae et Extremae Unctionis mi­ nistrantes, aut Matrimonia solemnizantes, aut cxcommunicatos in certis causis absolven­ tes ». — Diana demum, part. 3, tr. 2, resol. 35, exponit utique diversas opiniones, sed de nulla judicium suum profert 78. - a> Bccanus, de Legib., cap. 6, qu. 11, n. 3 et 4, dicit regulares legibus synodalibus obligari, « praesertim si statui religioso­ rum non adversentur». Cap. Volentes 1, de privil., in 69, quod isti auctores allegant, eximit profecto regula­ res ab episcoporum praeceptis, exceptis casi­ bus in jure expressis; sed ibi loquitur dum­ taxat de episcoporum potestate conveniendi exemptos ratione delicti, contractus, etc. Teaentur •errare in­ terdictum. festa. et quA*d.im ordinatio­ ne· circa confeoionem. 22S LID. L - TRACT. Π. DE LEGIBUS. cx decreto S. Congr. 18 Decemb. 1093, apud cumdem Ferraris 79. - Quaeritur 2’. Utrum episcopi pos­ sint visitare personas ct monasteria re­ gularium? RepxUrv» ci empti a vi«tuüonc episcopi. Nt*i «tnt parochi Communiter loquendo, certum est ex can. Nutti, cans. Id, qu. 1, et ex Tridentino1, exempta esse a visitatione episcopi, tam personas, quam monasteria et eccle­ sias regularium 'tf (dummodo in illis de­ gant duodecim religiosi: vide n. 88, ad 3). Et juxta plures declarationes Congrega­ tionis, etiam ecclesias parochiales saecu­ larium, quae subduntur regularibus, et ubi parochus est religiosus; qui, si delin­ queret etiam circa suum oflicium, non posset ab episcopo puniri. — Sed, hoc non obstante, nunc, praeter bullam Grcgorii XV Inscrutabili, a Benedicto XIV declaratum atque definitum est in bulla Cum nuper, edita 8 Novembr. anno 1751, hujusmodi subjectos esse episcopo in his... quae vel ad ipsum spectant exercitium citrae animarum, vel etiam ad eorum vitam ct mores pertinent. — Sed fusius idem Benedictus XIV dc hac re agit in quadam bulla peculiari Firmandis, edita die 6 Novembr. 1744, ubi plura statuit: Parochi Γ. Quod parot iti regulares omnimode regulare* utnaino'ub* subsunt jurisdictioni, correctioni ct visi­ sont epixo· tationi episcopi, in iis quae concernunt I*· curam animarum ct proprios mores. ViMlatio 2 Quoad visitationem localem, possunt IocaH« aJ qiXAC «c ex· visitari altare, in quo SS. Eucharistiae Sa­ undat. cramentum asservatur, sacrum taberna­ culum, fons baptismatis, confessionale in quo residet parochus, pulpitum e quo parochus concionatur, sacrarium ad inspi­ ciendam sacram suppellectilcm, scpul’ L«. cit.. n. 10. — ’ Scsa. 2’», Je Regular.. cap. S. BulU hiurutahilf, nonh Eebrttar. 1622, M» Bull. Mainardi. Built Cm mi Hiffirr3 5, Built Ftriihitufit; cfr Pa! loltini. v. /?<χι//<ίκ*. 3, n. 14 et vrqq.. v. S 10, n. ISet «cqq.et $ P», n t?*et eqq.; n. ION el *eqq., n. 327 et 346. Harboia, in Trid., SC9». 7, cap. 8, n. 12. — SeM. J2. dc Re· form.,cap. 8. S. Con^r.; cfr. Pallotlini, v. Ephcoput, h 17, n.3*6cl*cqq.,cfr cliam Blzzarri(edit. 1863) fol.277, 279.660. f » Nisi tamen societati incumbat onus ma nutenendi altare scu capped Ia m ct illius cul­ tum c t ornatum; tunc enim competit episcopo facultas visitandi, circa ea quae respiciunt ipsam manutentionem, cultum ct ornatum altaris scu cappcllac, nccnon onera missa­ rum atque divinorum officiorum ibidem cele­ brandorum. ct circa ea cuncta quae ad obii- APPEND. IL - DE PRIVIL — CAP. IV. - DE PRIVIL. REGUL. IN COMMUNI. insuper illae quarum praefectus est reli­ giosus: cx privilegio Gregorii ΧΙΠ <^cui nulla contraria consuetudo potest obstare. Salmant. l. 80. - Quaeritur 3". Utrum episcopi pos­ sint visitare claustra monialium exem­ ptarum? Negant Salmant. cum Navarro, San­ chez, Bonacina, Pellizzario, etc.; ex cap. Periculoso, dc statu regular., iu 6°, ubi cura claustri monialium exemptarum ma­ nifeste conceditur superioribus regulari­ bus. — Neque obstat (ut ajunt) Tridentinum 2, ex quo contendunt patroni adver­ sae sententiae, episcopos esse delegatos apostolicos quoad claustrum monialium exemptarum; cum ibi statuatur, ut ipsi curent ut restituatur aut conservetur clau­ strum iu omnibus monasteriis sibi subje­ ctis, ordinaria ; in aliis vero, Sedis Apo­ stolicae auctoritate. Etenim respondent, quod sub in aliis, etc., non intelligantur monasteria regularibus subjecta, sed sub­ jecta immediate Pontifici: quod asserunt declaratum fuisse per Pium V, in sua bulla Circa pastoralis; eo magis, quia concilium in loco praedicto renovat, non revocat, citatum textum Periculoso. Episcopi vi- . His non obstantibus, contraria sentenuramoma’ tia amplectenda est, cum Bàrbosa, GaruTum n vanto, Lezana, etc.; quia, licet non obsta­ ret Tridentinum, nihilominus obstat equi­ dem bulla Gregorii XV Inscrutabili, anni 1622, in qua dictum fuit: — Γ. Ut regulares nequeant destinare alium ad audiendas monialium confessiones, prae­ ter eum qui fuerit approbatus ab Ordi­ nario. (Et in hoc animadvertendum est, quod praeterea statuit Benedictus XIV ’ Tr. 18. dc Privilege cap. 3, a η. 31 ad 3ύ. · Satinant.. loc. cit., η. 38. A. — Ac 5° specialiter fuit sta­ tutum ut episcopus possit corrigere et punire, veluti delegatus Apostolicae Se­ dis, eos omnes qui aliquid admittunt ad­ versum claustrum monialium, etiam exem­ ptarum. — Placet hic adnotare verba bul­ lae: Tam regulares, quam saeculares.. nullis privilegiis... tueri se possint, quo­ minus, si deliquerint arca personas intra septa degentes, aid circa clausuram... mo­ nialium, etiam regularibus subjectarum, ab episcopo loci..., tamquam ad hoc Sedis Apostolicae delegato..., puniri et corrigi valeant. Vide Barbosam 3 et Salmant.4. Et refert Barbosa decretum quoddam S. Congregationis, ubi statuitur, quod nullimode possint impediri episcopi, quin vi­ sitent monasteria exempta, ct regularibus subjecta, quoad observantiam clausurae; et qui praesumit impedire, post tertiam monitionem incurrit excommunicationem ipso facto H Vide de Alexandrie ·. — Praeterea, hoc in loco adnotandum est daHtitra. n. 60 el 61. · Lciana, v. n. 13. Cfr. clinm PaUoltini, v. Ma nastcria ntaniatimn, I 2. n 51.34. n. 6. — · Sc%<. 25. de Regular., cap. 5. - BulU Chia patior a h», dc die 29 Mftji 1566, 8. Rarbota, alteg. 102, n. 7 el *eqq. · Gavant., Man. cpi«copcr.. v. Uoniathnn 6\ 66, 68, 71 ct *cqq. - Bulla /mrmtaNti. 4 4 cl 5. · Bulla Patianih*. v. Pfr^rtptum J9. n. 400 ct seqq. •f) Salmant. allegant privilegium Grego­ rii ΧΙΠ ex Hieronymo Gama, tr. 3, dtfj. 3, dub. 2, punct. 3, η. 11 : Garcia autem dicit se illud a Cespedes, dc Exempt. Regular., dub. 235, n. 2, mutuatum esse; at revera Cespedes de privilegio Cregorii XIII omnino silet; sed dicit episcopum ejusmodi con frater­ nitates nunquam visitare; ct si vellet eas visi­ tare, deberet uti delegatione apostolica, cum annullatione cujuslibet privilegii. 80 Una cum superioribus regulari­ bus, ut bulla loquitur, $ 5. b ' Quod nullimode episcopi prohiberi pos •ora, qu. I. punct. 6, η. I. - PtlMs,, de Monti! cap. 5. LID. L - TRACT. II. DE LEGIBUS. quod Clemens X ri et Clemens XII prae­ quam in casibus in jure expressis. — ceperunt ut observaretur bulla Grego- Praeter id quod spectat ad missarum rii XV, non obstante quacumque contra­ celebrationem et clausuram monialium, ria consuetudine. in duobus aliis casibus possunt cx Tri­ 81. - Quaeritur 4’. Utrum episcopi exi­ dentino episcopi contra eos procedere: gere queant a regularibus rationem hae- Γ. Si regularis aliquis patraret delictum, reddatis relictae cum onere missarum, degendo extra monasterium 3. Sed hoc aut legatorum satisfaciendorum saecula­ intelligitur eorum respectu, qui pennaribus? neuter extra monasterium habitant; non Videntur posse, ex eo quod eruitur vero quoad illum religiosum, qui extra pta reucu rc, 82. - Quaeritur 5λ Utrum episcopus Peyrino, Bordono, etc., negant, ex cap. in aliqua causa possit procedere crimi­ Ex rescripto, de jurejur., ubi dicitur, naliter contra regulares? quod qui manet extra monasterium ex Dictum est, regulares exemptos esse licentia superioris, judicetur in monaste­ ab episcoporum jurisdictione, praeter­ rio manere *4 Quare ajunt, quod tam 1 Sets. 22. de Reform., cap. 8. - Sixtui V. Bulla Act/uutn rrpM/mnmM*, kalend. Maji 15ft, in Bullar. Mai nardi. — • Tr. 18, dc I’rivil., cap. 3, n. 40 et »eqq. — ■ SeM. 6, dc Re· form., cap. X - Auan. Tatnbnr., de Jure Abbatum, tom. 1, dhp. 15, qu. 7, η. Ί el 9. · Barbota, allej. 106, n. 16. - Lttana, y. Epitcopu», n. 24. - S. Cortz. Cotu., c(r Pal­ lottini, v. Rr^utariutn tnonaitfriunt, § 3, n. 15 et 17. · Salman!., tr. 18. de Privilef., cap. 3, num. 48. Satu h., Consii., lib. 6, cap. 9, dub. 2, num. I. - Pryritt., tom. L Sixli IV con»t 2. $ 11, n. 22. - Bordon., Retol. 7, n. 56. sint ne visitent monialium monasteria in iis quae ad clausuram pertinent, ct quod possint impedientes censuris puniri, habetur cx plu­ ribus S. C. C. declarationibus; cfr. Pallottini, v. Monasteria monialium, § 2, n. 59, ad 4 ct n. 83; cfr. etiam bullam Grcgorii XV Inscru­ tabili, § 2. — Quod vero impedientes incur­ rant excommunicationem (seu censuram qualemcumque) post tertiam monitionem, colligi­ tur cx Clem. Attendentes, fin., de Statu monachor. Clemens X, bulla Superna confirmavit quidem bullam Grcgorii XV, sed tantum quoad praedicationem verbi Dei ct sacra­ menti Poenitentiae administrationem; ct pa­ riter Clemens XII, suo brevi Romanus Pon­ tifex, de dic 12 Ecbruar 1732, revocavit quaecumque privilegia, vivae vocis oraculo concessa, circa confessiones saccularium aut regularium, etiam monialium; neutra tamen constitutio loquitur de monialium visitatione, nisi forsan inquantum Clemens XII revocat facultatem regularibus concessam alloquendi moniales aliasque personas intra clausuram degentes, absque licentia eorum ad quos per­ linet. 81. - a Salman licenses hanc sententiam in duo membra distinguunt: · Primo, inquiunt n. 40, quando testator relinquit haeredem mo­ nasterium absque aliquo onere, vel si onus aliquod relinquit,est intra idem monasterium: ut si tot missas, tot anniversaria perpetua in tali monasterio celebranda, pro onere relin­ quat... Secundo, quando haeres relinquitur mo­ nasterium cum onere extra illud exsequendo, ut si tot legata saccularibus relinquat sol­ venda, vel si quotannis tot ducata tali vel tali tribuantur · Et dc hujus ultimae partis dum­ taxat probationibus dicunt: « Haec certe pro­ babilem hanc secundam partem relinquunt». «2 - ··) Silvester, v. ReligioIII, qu. 19,% Se­ cundo, v,Quinto, non aliud habet quam princi­ pium quo nititur haec sententia, scilicet: Ubi­ cumque fuerit monachus, modo sil subobedientia abbatis, semper lingitur esse in claustro». 'J Cap. Ex rescripto, quod allegant Sal- EptKcpw quando pr» cedat coi to repé­ rera de! iquenlem. APPEND. II. - DE PRIV1L. — CAP. IV. - DE PRIV1L. REGUL. IN COMMUNI. Aller CA- concilium, quam praedictae declarationes vigere intelligantur in eos qui extra mo­ nasterium morantur sine licentia, aut in loco adeo remoto ab eorum superiore, ut puniri non possint, nisi post longissi­ mum tempus. Salmant. ’. 83. - Secundus casus est, cum religio­ sus, etiam degens in monasterio, extra ad procedendum in suum religiosum: ut ajunt Salmant. 4 cum aliis. 84- - ΙΓ. Regulares privilegium habent exemptionis a contributione decimarum. dentinum ·. — Et quia superiores quidam transmittebant hujusmodi delinquentes ex­ tra dioecesim, ut immunes essent a poena; statuit Clemens VIII anno 1596 in bulla Suscepti muneris, ut in tali casu, instante episcopo, superior infra tempus ab epi­ scopo praescriptum, revocare debeat de­ linquentem et punire; alias possit eum castigare episcopus loci, quo ipse trans­ missus est. — Salmant. 8. Adnotant deinde Salmant. cum aliis Γ. Ut hujusmodi concilii decretum vigere debeat, cum delictum est notorium, etiam facti publicitate. — 2°. Non valeat adver­ sus superiores delinquentes; qui in odio­ sis non includuntur sub nomine regula­ rium, quemadmodum ait concilium. — 3°. Ut episcopus procedere non possit, nisi postquam pluries monuerit superio­ rem, ut delinquentem puniret, et ille ne­ glexerit. Si tamen episcopus delinquen­ tem in actuali delicto interciperet, potest illum capere sicut dictum fuit a>, sed ut statim eum transmittat ad superiorem; et quando crimen fuisset gravis scandali, potest etiam eumdem retinere in carcere, ut transmittat infra 25 saltem horarum spatium. Superior deinde praebere epi­ scopo debet sufficientia argumenta sequutac punitionis. Episcopus, licet capere possit summariam informationem, ut eam ad superiorem transferat, non potest ta­ men juridicum efformarc processum ad­ versus reum; sed si forte eflbrmasset, probabile est eo superiorem uti posse Arrepta occasione, opportune hoc in loco adnotantur quaedam circa decimas. — Decimae dicuntur illa fructuum portio, aut industriarum personalium, quae a fide­ libus tribuenda est Ecclesiae ministris, pro eorum sustentatione. Revera deci­ mae debentur ex jure divino naturali; sed quoad quantitatem id est, decimam par­ tem, sunt ex jure ecclesiastico, cum cessa­ verit jus antiquum divinum, ut judiciale. Hinc fit Ie. Pontificem posse quemli­ bet eximere ex onere decimarum. Ponti­ ficem, inquam, non episcopos: ipsi dum­ taxat possunt ex Tridentino ·, applicare decimas unius loci ad alium, et unire ac separare beneficia. Vide Salmant. ·. — Infertur 2*. quod consuetudo rite potest aliquos eximere a solvendis decimis: dum­ modo remaneat id, quod sufficit ad con­ gruam ecclesiasticorum sustentationem. Sed hujusmodi consuetudo praescriptio­ nem quadraginta annorum non interru­ ptorum habere debet; licet ab initio nec titulus nec bona fides interfuerit. Ad praescriptionem deinde (accipiendo vo­ cem prout sonat praescriptio, non ut con­ suetudo) necessaria sunt bona fides, ct quadraginta anni cum titulo; sine autem titulo requiritur tempus immemorabile- — Pro futuris decimis, fieri potest compo­ sitio; sed etiam solummodo a Pontifice non ab episcopo, nisi fieret inter unam et aliam ecclesiam. Dictum est pro futuris ; quia praeteritas remittere potest etiam ille cui debentur. Salmant.T. 85. - Olim decimae debebantur, ut di­ ctum est, tam ex fructibus bonorum, quam ex personarum industria. — Sed juxta praesentem consuetudinem pene universalem, solvuntur solum r.v fructi­ bus bonorum tam stabilium, quam mobi- * Loc. cit., a n. 43 nd 48. — · cap. |4, — Bulla Suutpti num. 49 et *eqq. — 4 Tr. 18, de Privil., cap. 3. n. 50. — • Ses*. 21, de Reform., cap. 5 et seqq. — · Loc. dt., η. 52 illud delinqueret cum publico populi scan­ dalo, ct superior cum non puniret. Tri- Conditio!*» rrqoliiue at pro.rdcfe poi­ nt. 231 25, de Regular., dic 7 kal. Mart. IW6, $ 3 — · Loc. cit., num. 46 ct »eqq. · Salmant., loc. cit. manticcnscs, nihil habet quod ad praesentem materiam faciat. 83. - ·) Si nempe sit periculum fugae; sicut dictum fuit de clerico, qui in hoc casu et >eqq. — ’ Tr. 18, de PriviL, cap. 3, n. 56. potest capi a judice saeculari, ut eum remit­ tat ad judicem ecclesiasticum. 84. Si per multum tempus facienda est, uti subdunt Salmant. Quid tint decimae. Qui* exi mere poa-vit a solvenda decima. Dcbentur ex fractibus. APPEND. IL - DR PRIVIL. — CAP. IV. - DE PRIVIL. REGUL Lin. L - TRACT. IL DE LEGIBUS. lium *. Et debentur ex fructibus integris, non deductis expensis, et oneribus con­ tributionum; ut nit S. Thomas 3 et alii communiter ·. Salmant. 4. ikbcnrur 86. - Decimae praeterea solvi debent ûLüKl?0* ab omnibus fidelibus, etiam a principi­ bus; sed non a pauperibus: isti tamen, nisi sint in extrema necessitate, sed so­ lum in pravi, si pervenirent ad melio­ rem fortunam, tenentur solvere praete­ ritas decimas, ut dicunt Suarez, Lay­ mann, Castropalaus a\ et alii cum Sal­ mant. s. — De jure autem communi, tam clerici, quam religiosi, et etiam parochi, tenentur solvere decimas suorum bono­ rum patrimonialium, licet assignata fuis­ sent ad titulum ordinationis; non autem bonorum beneficia! ium; ut docet D. Tho­ mas ·. — Quoad eos vero qui deficiunt a solvendis decimis, haec statuit Tridentinum T; Qui vero eas (decimas) aut sub· trahunt aut impediunt, excommunicentur ; nec ab hoc crimine, nisi plena restitutione secuta absolvantur. Vide Salmant. 8. RejuUrw 87. - Sed, quicquid sit de jure antiquo, eiimumur. |10jjc ex multis privilegiis pontificiis, omnes regulares, etiam moniales, cujuscumque ordinis (et etiam equites Hiero­ solymitani) eximuntur a decimis, non so­ lum personalibus, sed etiam stabilium, tam propriorum (etsi colantur a colonis), quam conductorum, ut emphytcuticorum. Eiceptio. Vide Salmant. ·. Notandum tamen, quod si transeant in dominium regularium bona jam decimis obnoxia, remanent ipsa ad idem onus subjecta; cx pluribus decretis 1 Cap. Xoh t»t 2'3. dr decimH. — · 2' 2··, qe. 87, art. 2, ad 4. - · Ex cap. Cum non sit 33, dc decimi». — * Loc. cit., η. 'Λ. Suar., de Rcllf., tr. 2, Hb. L cap. 16. n 18. I. f · Lnyin., Hb. 4, tr. 6. cap. 3, n 6. — · Loc. cit,. n. 59. — • 2*2~. qu. 87. art. i, corp, ct ad 1, ex can. Λ qui* /ai­ ent, am·. 16, qu. L — 1 Sea». 25, de Reform., cap. 12. — • Loc. cil., η. <0 et icqq. ~ · Loc. cit., a n. 72 ad η. 79. H Tom. L contait. Xm; torn. 8. consult. 8. η.M. Cfr. etiam Pallottinl. v. lUcinw, n. 249 et «eqq.; et DecH. Rotae Franc. Pe3a, Jeci». 1018. — ” Cap. un., de exceaa. prae­ lator.. in 6·; cap. un. dc religion, domtb , in · Ur 86. - ») Castropalaus, tr. IO. punct. it, n. 2, consentit profecto huic opinioni: ca tamen de­ cimarum parte deducta, quam parochus illi egenti ad ci subveniendum erogare debuisset 88. - Et haec affirmativa sententia con­ firmationem accepit cx ennstit Leonis XIΠ, quae Incipit Romanôs Pontifices, dr dic N id S. Congregationis et Rotae, apud Pignatellum 10. 88. - IIP. Olim regularibus vetitum erat, ne nova aedificarent monasteria, aut derelinquerent aedificata, sine expressa li­ centia Summi Pontificis H. Tractu deinde temporis, obtinuerunt diversa privilegia; sed haec omnia anno 1624 limitata fuere ab Urbano VIII in bulla Romanus Pon­ tifex, ubi statutum fuit, non posse acce­ ptari nova monasteria, nisi observata for­ ma canonum Tridentini et bullae Clemen­ tis VIII Quoniam ad institutam. — Quare hodie adfundandum novum monasterium, tria requiruntur: Γ. Licentia Episcopi. — Utrum vero requiratur etiam licentia Pontificis? Alii affirmant n>, ut Barbosa, Tamburinius, Pcllizzarius, ex declaratione S. Congregatio­ nis. Negant vero Salmant. cumLezana^, Suarez, Rodriguez et alii. 2°. Adsit consensus eorum quorum in­ terest, ct praesertim omnium monaste­ riorum existentium intra quatuor milliariorumspatium;aliter episcopus concedere non potest dictam licentiam, nisi quando illi injuste contradicerent. Salmant. ,a. — Carmelitae tamen privilegium habent, ut alii ordines fundari non possint, ubi ipsi habent monasterium infra spatium 560 ul­ narum florentinarum; et Minores, infra spatium 1200 ulnarum, etc. Contra, Mi­ nimi et Jesuitae privilegium habent fun­ dandi in locis etiam non remotis intra spa­ tium 560 ulnarum praedictarum. Et in omnibus his privilegiis conceditur comban. VIII, Breve Ramanut Pontifex, dc dic 28 Augu­ sti 1621. · Cient. VII/, Breve Qnanlain ad inxtihttaiH, dc die 23 Julii UAL Rarbosa, dc lure cede»., lib. 2. cap. 12, n. U, ci de Off. ct Poiwt. epftcopi. nlleg. 3Τ», η. 4, - Λ<τ<τμ. Tambur., dc Jure abbatum, torn. 3. dhp. 5. qu. 1. n. 3; et dr Jure ahbatiu., dhp. 33. qu. L n. 6. Pc/lii., Manual, regular·, tr. 8, cap. 7. η. 92 · S. Cbnç., cfr. Bixzarri. fol. KI ct KS in nola (edit. 1863). · Sa/ntanl., tr. 18, dc PriviL, cap. 3. n. 136. · Snar., dc Cennur., dHp.23. %ect. j, n. J4. Rodrt*., Quarnt. regular., Ium. 2, qu. V», art. L — ” I^oc. dt.. A n. 124 ad n. 136. Maji IRSl, § Quum res in vado sit. Clr. Acta Leonis ΧΠΙ, torn. 2, fol. 249. r,) Lczana, in Sum., v. Monasteria, η. 4, id quidem negat, sed solum dc iis regulari­ bus, qui privilegium erigendi monasteria, absque praedicta Romani Pontificis licentia, ante Tridentinum obtinuerint. municatio. — At praedicta privilegia circa ulnas, juxta consuetudinem non intelliguntur quoad monasteria quae fundantur in civitatibus. Vide Salmant. L 3\ Requiritur ut novum monasterium possit commode reditibus aut eleemosynis sustentare duodecim religiosos; sufficit tamen ut adsit intra breve tempus pro­ babilis spes praedictae sufficientis susten­ tationis. — Quod si monasterium (intelli­ gitur de monasteriis fundatis post citatam bullam Urbani VIII, emanatam anno 1624), non valeret sustentare duodecim religio­ sos, qui revera in illo non habitarent; sta­ tutum fuit per S. Congregationem plu­ ribus decretis, confirmatis a Gregorio XV et Urbano VIII, ut hujusmodi monaste­ rium omnino subjectum esset episcopo, per haec verba: Ordinarii loci visitationi, Qtutr.ir requirant cr ad fuDditionem motu sterii. correctioni, atque omnimodaejurisdictioni, talia monasteria erecta absque eo, quod duodecim Fratres in eis valeant habitare, ct de facto habitent, subjecta esse intelligantur. Salmant.8. Xm tequilentur in ia&Undis hcspitiis. Eaedem conditiones requiruntur in fun­ dandis monialium monasteriis. Et adver­ tendum hic quod, ex Tridentino et S. Con­ gregatione, prohibetur, ne fundentur mo­ nialium monasteria extra habitatum. — Salmant.3. 89. - Praedictae conditiones non re­ quiruntur in fundandis hospitiis religioso­ rum, ut notant Peyrinus, Tamburinius, etc.; saltem, ut limitat Lezana a>, si ibi non re­ cipiant missas, et non habeant ecclesiam. ’ Tr. 18, de PriviL. cap. 3, n. 138 cl eeqq. — ’ Loc. dl.» n. 129 et 130. · TT/denC, seas. 25. de Regular., cap. 5. — 1 Loc. cit., η. 134 · Pcyrin., tom. 2, addit, ad Ur bam VIII const. 3. (o/. 13) n. 3. · ztscau. Idnibnr., de Jure Abbatum, tom. 3, diip. 5, qu. 1. n. 10. — 4 I^oc. dt.. n. 132. · Sat­ inant., loc. cit., n. 14-1 cl scq. · Nccret. Cum saepe, dc dic 21 Jun. 1625, § /·/. Sensus hujus decreti fideliter hic refer­ Pontifices, § Fieri solet utique, negat regu­ tur, licet aliquantulum differant verba, quae laribus licere privati ipsorum auctoritate < dimovere de loco instituta alioquc trans­ cx Salmant desumpta sunt. 89. Haec sunt verba Lezanae, v. Mo­ ferre >. • 1 Sixtus IV, suo brevi Fecisti nobis, de nasteria, n. b: * Quod intcllige[nempe prae­ dictas conditiones in hospitiis religiosorum dic 22 Martii 1432, quod habetur apud Rodri tundandis non requiri 1, quando religiosi in illo guez, Bullar. Regularium, concedit vicario ge­ hospitio existentes campanas non pulsarent. nerali Fratrum Minorum regularis observan- 234 LIB. L - TRACT. Π. DE LEGIBUS. remanent in dominio religiosorum, ut de iis possint libere disponere. Salmant. Repu 90. - IV’. Regulares habent privilegium 'niauTm1 eligendi judicem conservatorem, qui judiiSTnal°’ cet de omnibus illis causis, in quibus re­ ligiosi sunt rei, et etiam in quibus sunt actores; sed quando sunt actores, solum propter injurias et manifestas violentias ipsis irrogatas. — Vide Salmant.*. Quitum 91. - V”. Regulares habent privilegium £uri°in£ admittendi eos omnes qui volunt sepeliri ;XK, Peyrinus, et Salmant.11 cum aliis intelligunt, eam editam fuisse universaliter pro omnibus. T. Cum sepeliendus est defunctus in regularium ecclesia, debent ipsi vocare ct attendere parochum. Sed si ille renuit venire aut nimis moratur, possunt ipsi • Tr. 18, cap. 3, n. 1<7. — · Loc. cit., a n. 1W ad n. 178. —1 Loc. dt.« punct. 6 p ex Clem. Dudum, de sepult. Haec portio quandoque fuit tertia, quandoque quarta pars: et Inno­ centius III statuit3, ut quoad quantitatem attenderetur consuetudo, palmant. 4. — ndi*uiu Alia est P^ochiaUs, quae proprie voca­ Barbota, de Parocho, cap. 26, n. 70. · Lfiana, ▼. Srfultura, n. 4. - Pryrin., tom. 1. in eon«titut. 26 Looms X, 235 tur Quarta funeralis; et est illa portio quae parocho debetur ex funeralibus, le­ gatis piis, et omnibus quae perveniunt ad ecclesiam in qua sepeliendum se de­ functus statuerat. Et ista etiam fuit di­ versa; sed quoad eamdem, etiam consue­ tudo attendenda est. Salmant. * 94. - Sed quoad regulares, eximuntur a solvenda portione episcopali, eorum monasteria tam hominum, quam foeminarum: ex Extrav. Inter cunctas, de pri­ vil., et ex aliis privilegiis apud Salmant.e. — Quo vero ad Quartam funeralem, ex jure communi olim regulares tenebantur ad illam solvendam. Sed hodie, attentis eorum privilegiis, et Tridentino T, et bulla Pii V Etsi Mendicantium anni 1567, te­ nentur ad illam solvendam ea monasteria dumtaxat, quae ultra 40 annos, antequam concilium confirmaretur, solebant sol­ vere βΛ Ita probant Salmant. cum senten­ tia communi, et pluribus decretis S. Con­ gregationis: ex multis privilegiis ponti­ ficiis, et praesertim Sixti IV, qui imposuit poenam excommunicationis et privationis beneficiorum, parochis qui vellent exigere praedictam Quartam. Vide Salmant. ·. — Excipiuntur tamen illa monasteria quae solverent praefatam Quartam ex con­ tractu inito aut ex consuetudine imme­ morabili. Salmant. $ 10. n. 20. —1 Tr. 18, de Privil., cap. 3. n. 208. - S. Cowif., cfr. Pallottini, v. CoJatvra, $ 2, n. 97 et «cqq.; Bizxarri. Collectanea, in una Atyrtiw, fol. 272 (edit. 1363). S. Cower., cfr. Pallottini, loc. dt.. n 384 et »cqq.; n. 408 et %eqq.; cfr. ettam Collect, authent. S. R. C. decretor., n. 515. - · Loc. cit, n. 212 et 2ΙΧ - · Cap. ÆrçMMftf /5, de teitamenti*. — 4 Loc. cit., num. 216. — · Loc. cit.. n. 218. — · Loc. du, a. 217. — ’ Sem. 25» de Reform, cap. IX · S. Pint V, Bo!U Etsi mrnMcantmm, 17 luü. Junii 1567. \ 2, η. II. Salmant., tr. 18, de Prini, cap. 3, n. 218 ct «cqq. S. G»m<. Comcm cfr. Pallottini ▼. Qnarta J unsrails, a. 115 et *eqq. - SLrftu IV, Bulla Dum Attenta. dc die 4 kal. Dccembr 1476, num. ICO et 102. m Bullar. Regular. Rodrig. Cfr. etiam Bullarium Carmeli tarum. — • Tr. 18, de PriviL cap. 3» a n. 218 ad η. — · Loc. cit., num. 23» et «eqq. A> Scilicet S. Congregatio prohibet nc quae­ vis persona laica in monialium ecclesiis sepe­ liatur. Cfr. Pallottini, v. Cadavera, §3. n. 281 ct 282. Attamen educandae vel aliae mulie­ res co minorantes in monasterio, si ibi sepultu­ ram elegerint, in ecclesiis monialium tumulari possunt. Cfr. Pallottini, loc. cit., n.285 ct seqq. 93. - OClcm. Dudum. tin., de sepulturis, loquitur de canonica portione, non quidem episcopis debita, sed quae « parochialibus sa­ cerdotibus ct ecclesiarum rectoribus · de­ betur. 94. - n) Sed omnia quaecumque ejusmodi privilegia regularibus concessa revocata fue­ runt < in Italia eique adjacentibus insulis » a Benedicto XIII, per bullam Romanus Ponti fex. de die 28 Aprilis 1725, in Bullar. Rom. Mainardi. Regulare* eximantur a portioee epucopddi. Quando te­ neantur ad quATtun oerxlrtn APPEND LID. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. CAPUT V. De Privilegiis Regularium in particulari. 95. 96 et 97. Ie. De facultate absolvendi subditos a casibus ct censuris. — 98. De reservatione casuum, etc. — 99. De facultatibus quoad saeculares. — 100. Utrum regulares possint absolvere a casibus episcopis reservatis a jure vel consuetudine. — 101. Utrum a casibus papalibus. — 102. Utrum in itinere aut ex bulla Cruciatae, etc. — 103. Utrum confessorii regulares possint denuo examinari ab episcopo. — 104 et 105. 1Γ. Circa dispensationem in irregularitatibus, — 106. IIP. De dispensatione in praeceptis eccle­ siasticis, etc. - 107. IVe. Circa officium divinum. — 108 Ve. Circa dispensationem lotorum et juramentorum. — 109. Circa votum castitatis conjuguai et sponsorum. — 110. VP. De privilegio religiosorum, notatiorum ct famulorum, conjitendi cui­ cumque sacerdoti, etc. — HI. De religiosis peregrinantibus. — 112. Utrum in jubi­ laeo, etc. — 113 ad 116. \ΊΡ. Circa ordinum receptionem.117 ad 120. VHP. Circa ordinum collationem. — 121 ct 122. IX0. Circa celebrationem'missarum. — 123. X°. Circa communionis ministrahonem. — 124 ad 128. XI°. Circa condonandum. 95. - Γ. Quoad facultatem quam habent superiores regulares circa absolutionem casuum reservatorum et censurarum, opor­ tet hic distinguere potestatem erga subdi­ tos, ab illa quam habent erga sacculares. SapertoSub nomine superiorum regularium, mqnuÏÏm. veniunt non solum Generales et Provin­ ciales, ct eorum vicarii subrogati in eo­ rum locum; sed etiam omnes locales su­ periores, ut priores, guardiani, rectores; et etiam eorum vicarii, quando ipsi ab­ sunt, saltem per integrum diem Ita com­ muniter doctorcs. — Vide Salmant. n>, ex cap. Abbates, de privi!., iu 6". A btol· Omnes isti absolvere possunt suos sub runt ιαΝρ to* a can· ditos: 1° ab omnibus casibus, et censuris bv* non re· •ervati* Ro­ mou reservatis Pontifici, licet fulminatae mano Pon· essent ab homine per specialem senten­ tiBd. tiam; ut dicunt Salmant. 1 cum Lezana, Candido, Pellizzario, etc., ex privilegiis Pauli III, Sixti IV et Eugenii IV. • Tr. 18. de Privi!, cap. I. n. 2. · fxzaim. tom. 1. cap. 18, n. J7. · Camlhl., disquh. 21. ait. W, dub. *>, · PtiUa.. tr. 9. cap. 3. n. LO? - Paul. HI. Bulla Lilcbu>uiit de die 15 kal. Novcmbr. 1M9, In Bullar. Rom. Mainaidi · IV. Bulla Rcximini HftttvrtalU, dc dlr JI Aug. 1171, pro Minoribus, I 12. 13 et 10. in Bullar Et id quod currit pro professis, valet et pro novitiis; ita ut iidem absolvi pos­ sint a superioribus regularibus a casibus episcopis reservatis, incursis non solum post ingressum, sed etiam ante; ut dicunt Salmant.* cum Bonacina, Pellizzario, etc., et Pater Mazzotta3 cum Sanchez % Tamburinio, etc. Et idem dicunt Salmant. 4, et Mazzotta 6 cum Pevrino et Tamburinio, quoad illos qui proximi sunt, qui recipiantur, v. gr. si manent in proba­ tione in monasterio, ut assumant habi­ tum. — Et id ex bulla Clementis VII f>, relata a Candido, Rodriguez et a Sal­ mant. e; in qua fuit concessum Provin­ cialibus regularibus et eorum vicariis, aut aliis deputatis, absolvere novitios ordinis ab omnibus casibus reservatis (exceptis illis bullae Coenae), incursis ante ingres­ sum, et a censuris quae illis sunt an­ nexae. lar. Reculai. Rodric. — · Tr. Γ», de Statu rclif.. cap. 3» n. 88. - B*>hoc., dUp. 4, dc 2 pr.uc. dccal., qu. 2, punct 7. } 4, n. 28. · Pclliz., tr. 2, cnp. 7, η. X*. — ’ Tr. 6, di*p. 2. qu. 3, cap. 2. qu. 's · Tatnhur., dc Caiih» reterv.. cnp. X n. 7. — · Tr. 13, Jc Statu relic., cap. 3, η. 88. — * Loc. Mainardi; BttlU Dttm atfriiia, I kal. D*xcnibr 1476. pro Carmel»· > M. 53 ct 62, in Bullar. Rodrig. tt Bullar. Carmr- Pryrht., dc Off. praei, regul.. qu. 3, cap. I, η. 6X a>Ci»/i. Tantbur., de Jure Abbaium, tom. Ί, dltp. 6, qu. 27, η. Λ. Camlhf, dirquiv. 22, art. 48, dul». 1. · /?o/r/ç.. lit. · Eittftt. / Γ, Rescript. 1 pro Cone. S. Bcned. Vallisolcti, et Bulla £*/ vitia*. Eiccfiio < rod aori* liet. IL - DE PRIVIL. — CAP. V. - DE PRIVIL. REGUL. IN PARTICULARI His posset aliquis objicere decretum Urbani VIII (allatum Libro VII, n. 95), in quo fuit statutum, quod per confirma­ tionem privilegiorum obtentorum a regu­ laribus post Tridcnlinum, non intelligebantur rursus concessui ipsa privilegia ipsis ablata tam a concilio, quam a S. Con­ gregatione, absolvendi a casibus reser­ vatis Ordinario. — Multipliciter respon­ dent Salmant. huic oppositioni; sed eorum responsiones non suadent (ut diximus Lib. VII, n. /03). — Responsio congruentior videtur esse, ita scilicet, quod decre­ tum Urbani loquitur de saccularibus, sicut etiam loquebatur propositio 12 damnata ab Alexandro VII; sed non de novitiis, qui in favorabilibus communiter a DD. reputantur ut religiosi: ita Sanchez, Sua­ rez, Castropalaus, Lezana, cum iisdem Salmant. 1 et aliis. Eo magis quia Cle­ mens VIII'" ita declaravit; ct Diana 1 re­ fert privilegium concessum Jesuitis (quod ex communicatione extenditur ad omnes religiones), quo possint communicare no­ vitiis omnia privilegia Societatis. — Exci­ piunt tamen Bonacina, 1’cllizzarius ct Sal­ mant. 3 casum, quo jam inceptum esset judicium episcopi ·1 contra novitium, an­ tequam intraret ; quia tunc (ut njunt) pos­ set episcopus eum extrahere et punire. Quod dictum est de novitiis, idem dicit Urban. VIH. Décret. 17 Nov. 1628. αρ. Quintanadv., tr. 3. vingul. 13. Stihnaitl., tr. 10, cap. 3, η 79. · Sanch., Deval., lib. 4. cnp. 3°, n. 17 cl 23. Suar., de Relie. 10. lib. 9, cap. 1, n. 18; cl ir. 7. lib. 5, cap. !♦· n. 17. <>/>., Pater Mazzotta />cum Peyrino f>, de /n- AMoimm miliaribus monasteriorum: dummodo/)//&/ Umi sint quasi de familia, et continui commen­ sales, ut dicitur in bulla Superna Clemen­ tis X. 96. - Possunt 2' regulares absolvere suos subditos professos, ct novitios etiam (sicut dictum est Lib. VI, n. 593, v. An praelati), ab omnibus casibus papalibus occultis, eodem modo quo episcopi va­ lent absolvere suos subditos ex cap. Li­ ceat 4. ?\tque hoc ex privilegio Pii V, relato per extensum a Salmant. et Patre Concina, confirmato a Benedicto XIII in bulla Pretiosus, anno 1727; in qua fuit concessa regularibus potestas absolvendi etiam a casibus bullae Coenae, excepto relapsu in haeresim, falsification? Littera­ rum Apostolicarum, et translatione rerum prohibitarum ad infideles "Λ — Ac obiter hic notandum, quod in dicta bulla fuit etiam concessa Generali Dominicanorum potestas dispensandi ab irregularitate ob homicidium commissum a subditis; dum­ modo patratum non fuerit data opera, et secutum intra claustra monasterii. Sed id revocatum est a Clemente XII — Vide dicenda Ub. VII, η. 101. 97. - Possunt 3' regulares absolvere suos subditos ab excommunicatione ob percussionem, etiam gravem et enormem Mlcp, S. I , v. CufHiHHHicatio, n. 5. · Banac., dijip. 10, de h praec. decal., qu. 2, punct. I. § 1. n. 17. PelUa., tr. 2. Compcnd. pri· cap. 7. n. 8. — 1 Tr. 15 cap. 3. n 87. — · Tnd.. «eit. 24, dc Reform.. cap. LuraI. · S. Piw.% V, Broc KnutAni P^hhfiit», dc die 21 lut 1571, I X in Bullar. Roman. Mainardi. · Salntaxl., tr. 6, cap. IX n 33. · Cvikima, de Cen»ur.. dix. I, cap. 7, η. 1·>. facultatem concessisse anno 1530; Rodriguez vero earn tribuit Clementi IV. Seu, ut ajunt Salmant., loc. ciL·· « Sic dicunt declarasse Clementem Vlll. phires ex 1 )1>... citandis ». <> Auctores hic allegati loquuntur de ju­ dicio incepto coram judice sacculari; coque casu dicunt novitium ab eodem judice extrahi posse ac puniri; quod sane et potiori ratione concedendum erit ipsi episcopo. f) Mazzotta, tr. 6, disp. 2, qu. 3, cap. 2, qu. 5, loquitur dc casibus episcopalibus, in quos negat novitios incidero, subdens: · Ex­ tendunt hoc Peyrin. ct alii ad familiares re­ ligiosorum, modo inibi sint quasi dc familia ct continui commensales, ex const Clemen­ tis X Superna ». Et de absolutione dicit: « 11- lud videtur certum hos familiares et alumnos non posse per quemcumque confessarium sae­ cularem absolvi a casibus episcopalibus». — Peyrinus autem, tom. 1, Julii II constit. 1, § /5. //. 13, negat familiares monasteriorum posse ab episcopis excommunicari; ct n 14, affirmat eosdem posse absolvi, « intra septa monasterii commorantes, a casibus locorum Ordinariis reservatis, ct pro tempore reser­ vandis ». 96. - *»1 Hodie tamen, constitutio Apostolirae Sedis, omnia quaecumque regularium privilegia revocavit ct abrogavit, circa abso­ lutionem a casibus Romano Pontifici reser­ vatis. Bulla Romanus\ Pontifex, 30 Maji 1732, § 2, omnia reducit ad pristinum statum ac tr. 16, dhp. 1. punct. Il, n. L · t.tuma, Mar, map)· Mi· minor.. l °, η. X». — ' Tr. 13, dc Statu rclip . cap. 3. n. 83 — · Part. 3, tr. 2, rc*ol. 73, |. f. - Jf^nUar, Abwhunt vubdtlo* < ccn»ura eb pcrcvMioncm. LIB. J. - TRACT. IL DR LEGIBUS. Pensum reter va re urxtadm caBU«. RegyUret a quibu·- n»m Absol­ vant « ecu * larrt. et publicam, inflictam non solum religio­ sis ejusdem ordinis, sed etiam alterius, et etiam clericis saecularibus. Castropa­ laus, Roncaglia, Salmant. et Croix ex privilegiis Bonifacii IXctClementis VHPZ Atque hic adnotandum, quod si percussio sit levis aut occulta, religiosus percussor (si velit) potest petere absolutionem etiam ab episcopo; sed obtenta sui superioris licentia. Lib. VII, n. 107. Dictum est: subditos; quia nequeunt absolvere sacculares: cum hic casus limi­ tatus sit regularibus intra Italiam et extra Romam, a Clemente VIII, (ut mox dice­ tur n. 99). 98. - Adnotandum hic praeterea, su­ periores regulares, ex concessione Cle­ mentis VIII, posse, si ipsis expediens vi­ detur, reservare undecim casus ;sed non plures, sine consensu capituli generalis, aut saltem provincialis pro provincia. — Si autem superior denegat licentiam, et utrum pro prima vice possint religiosi absolvi a reservatis: vide Lib. VI, u. 586. 99. - Quoad vero saeculares, olim Men­ dicantes gaudebant privilegio, quo pote­ rant absolvere saeculares ab omnibus ca­ sibus ct censuris reservatis tam a Ponti­ fice, quam ab episcopis. — Sed deinde, decreto Clementis VIII anno 1602, confir­ mato a Paulo V anno 1617, et Urbano VIII anno 1628, limitata fuit praedicta pote- hodie non est in dubium revocandum (quidquid aliqui dicant) quin saeculares absolvere |non] possint a casibus ab epi­ scopis reservatis. Vide Lib. VI, n. 599, v. Certum est, et Lib. VII, n. 95. — Ita neque possunt absolvere saeculares a sex casibus Clementis, etsi occulti sint; con­ tra Patrem Viva hL Potestas enim, quam regulares habent ex bulla S. Pii V (relata n. 96), qua possunt absolvere casus oc­ cultos, quam habent episcopi ex capite Liceat, est solum respectu suorum reli­ giosorum, non autem saecularium. Id tamen probabile judicamus cum Caitrop., tr. 2*>, diip. 3, punct. 23, $ 4, n. 10. · Ronca^Ua, de Ceniur., qu. 4, cap. 2, qu. 2. · Salmant., tr. 10, cap. 2, n. o9. · Ronifac. /X. Bulla Sacrat religioni*, 5 kal. Maj» 1402, apud Confecti um. · Cient. VIII, Decretum S. C. RR., 2ft Nov. 1602, ap. Btrzarri, fol. 18. · Panlus V, De­ cret. S. C. EE. ct RR.. 7 Januar. 1617, ap. Btaarri, fol. 23. · Urban. Vl/l, Decret. S. C. 17 Nov. 1628, apud Quintanadv.. tr. 3, «InguUr. 15, n. 1 ; et Donat., torn. 2. fol. 129, EE. et RK„o JanoAr. 1601, ap. Bitzarri. fol. 17 (edit. 18b3). . Clctn, VII/, Decret S.C. RE et RR., 26 Maji 1ΣΛ3. ap. Buzarri, fol. 274. · Cient. VI//, Decretum S. C. EE. et n. 6. - terminum», in quo stabant antequam litte­ rae Benedicti XIII émanassent, « perinde sci­ licet ac si illae non émanassent >. 97. - a) Croix, lib. 7, n. 321, consentit pro percussione non enormi dumtaxat religiosi ejusdem conventus; loquendo de jure com­ muni ct seclusis privilegiis. Clemens VIII hanc facultatem non con cedit; sed ex eo quod Pontifex in decreto S C. Epp. ct Regg. apud Bizzarri, fol. 274, (edit. 1803) « super casibus quos superiores regulares sibi reservare possunt», comprehen­ dit sub 10 occisionem vel vulnerationem seu gravem percussionem cujuscumque personae; inde colligit Bordonus, Rcsol. part. I, reset 28, η. 50, eosdem superiores posse etiam ab iisdem excessibus respectu cujus cumque personae suos subditos absolvere. 99. - a) Et reali scienter contracta, juxta decretum Clementis VII1, ut ipse S. Alphon­ sus notat, lib. VI, n. 599, in fine. h) Viva non semper eamdem opinionem tenuit; nam, dc Ccnsur., qu. 5, art. 4, n. 5, concedit probabile esse Mendicantes privilegiatos posse absolvere provocantes ct pugnan­ tes in duello, quando casus est occultus. Sed, in propos. 12 Alex. VII, n. 14, adducit opi­ nionem eorum, qui asserunt posse regulares absolvere ab illis sex casibus, quando sunt occulti; at ipse concludit: «Sed quidquid sit de his ratiocinationibus, equidem sententiae... adhaerendum censeo, putantium regulares non stas; ct statutum fuit, ne regulares exi­ stences extra Romam et intra Italiam possent absolvere saeculares, nec a casi­ bus bullae Coenae, nec ab aliis sex se­ quentibus: scilicet 1 * a percussione cle­ rici; T a duello; 3’ a violatione immu­ nitatis; 4 a violatione clausurae mona­ steriorum monialium ob pravum finem; 5° a simonia confidential! in beneficiis e>; et denique ab omnibus casibus quos sibi reservant episcopi. Itaque, tam ex dicto decreto Clemen­ tis VIII,quam etiam ex bulla Gregorii XIII Cum a sacra; ct praesertim ex proposi­ tione 12 damnata per Alexandrum VII, quae sic se habebat : Mendicantes possunt absolvere a casibus episcopis reservatis, non obtenta ad id episcoporum facultate ; Grr^or. X/II, Declarat. S. C. C. Cttm a Sacra Can ftrcKaUoHe, 10 Sept. 1577, up. Peyrinum, tom. 1, qu 4, cap. 10, append., ct Apud Confect., Summar., tit. 17, cnp. b. APPEND. Π. - BE PRIVIL. — CAP, V. - DE PR1VIU REGUL. IN PARTICULARI. Viva r>, Cornitolo et aliis, quibus adhae­ ret etiam Pater Concina, scilicet quod regulares possint absolvere a casibus, quos sibi in synodo episcopus reservavit, sed deinde non expressit illos in tabella; quia tunc praesumitur voluisse conce­ dere potestatem ab iis absolvendi omni­ bus confessariis, modo ab ipso approba­ tis. — Vide Lib. VII, n. 100, v. Proba­ Avivant i tailbox wc cpucop rticrvak 239 tis VIII, in quo fit mentio tantum casuum, qui sibi ab episcopis reservantur: Item omnes casus (haec ait Clemens) quos Or­ dinarii locorum sibi reservarunt, vel in posterum reservabunt. Eo magis quia, ut ait Pater Suarez, casus reservati episco­ pis in jure debeant potius dici delegati episcopis, quam reservati. Sed animadvertendum, id non valere biliter. quoad percussionem clerici, nec quoad 100. - Dubitatur Γ. Utrum religiosi omnes alios casus, quos sibi Ordinarius possint absolvere saeculares a casibus, reservaret. Etenim, quoad istos, sublata non reservatis sibi ab episcopis, sed iu fuit omnis facultas regularibus, ut dictum jure, aut ex cousuctudme reservatis epi­ est n. praec. — Vide Lib. VII, n. 99. scopis, ut sunt abortus foetus animati, et 101. - Dubitatur Z. Utrum regulares alii adnotati n. 46? absolvere valeant saeculares a casibus Negant Viva, Bordonus, Cabassutius, papalibus ? Milante et alii; eo quod (ut ajunt) in de­ Negant pauci quidam, id est, Viva cum creto Pauli V et Urbani VIII prohibetur Bordono et Florono, ex iisdem decretis regularibus absolvere laicos a casibus epi­ Pauli V et Urbani VIII, quibus etiam ve­ scopis reservatis: A casibus Ordinario... titum fuit regularibus absolvere a casibus reservatis, sunt verba Urbani. — Nihilo­ reservatis Sedi Apostolicae. — At com­ minus probabilius affirmant Concina, La­ munissime et probabilius affirmant Bona­ croix, Sporer, Salmant., Lezana a>, San­ cina, Aversa, Salmant., Pellizzarius, Ro­ chez b>, cum multis aliis; quibus adhaeret driguez, Potestas, Peyrinus et ipse Viva etiam (se retractans) Pater Viva *. Ratio (licet id affirmet solummodo quoad casus est, quia citata verba decreti Urbani (ct papales occultos): ex privilegio Pauli III idem de decreto Pauli V) intelligenda sunt concesso anno 1545 Jesuitis, quo dictum de casibus quos episcopi sibiniet reser­ fuit, quod possent absolvere saeculares vant: cum talia decreta (ut diximus n. ab omnibus peccatis etiam Sedi Aposto­ praec.) sint confirmativa decreti Clemen- licae reservatis, exceptis contentis in bulla Florin., mor., lib 1, qu. 25, π. 14. · Concina, dc Cenwr., diss. 1, cap. 7, n. 17. Pirtw, in prop. 12 Alex. VI!, η. I I. - BordoH., Rctnl. 6. qu. 0, n. 11. · Ca de Cxub. rexerv., ρ<Π· 1» cap. 5 η. 6. . Bonae., tom. 3. di*p. 1. qu. 22. punct. 2 n. 18. · ,4trr>a, dc Pocnit.. qu. 17. 6. v. Per a/iuJ qtoquc. Salmant., batsul., lib. I, cap. 11, n. 5. « Ahlautc, Exercitat. 12. in prop. 12 Alex. Vil. § Et quamvis P. Γιΐ«, et «eqq. Con tr. IB, cap. 4 n. 153. · Prilia., tr. 8 cap. 3. n. fO. · Hierouym Ro.tr<<.. Rcxol. J, n. Aci 3b. · PoUU., torn. 1 n. 3156. · Hna, Pcyrin., tom. I, Comitol., Reap, Lacroix, lib. 6, part. 2. n. 1628. · Sfior., part. 3, cap. 6, η. 745. - Salmant., tr. 6. cap. ΙΛ» n. 52. — 1 De Cenxur.. qu. 2. art. 2, n. 7» ■ Suar., de Pocnit., loc. dt. · dbp. 29, xect. 3, n. 7. - 1'ή«, in propc*. 12 Alex. VII» posse absolvere a nisibus quomodolibct Ordi­ nario reservatis, nec a casibus ullis reserva­ tis Sedi Apostolicae ». Viva, dc Ccnsur., qu. 2, art. 2, n. 7, ita profecto tenet; sed oppositum asserit, in propos. 12 Ale.\ 17/, n. 14. 100. - 11 Lezana, Summa, v. Casus reser­ vati, n. 4 affirmat quidem pro casibus « qui dicuntur a jure episcopis reservati, quia nulli tales sunt·. Sed negantem sententiam tenet pro casibus · illis (si qui forsan luerint', quos certo constaret consuetudine antiqua in co episcopatu reservari solitos. Idem dico de casu abortus». b> Sanchez citatur hic a Salmant. ex Del- n. 14. · qu. I. cap. 10. tn append, v. f.. ct Julii II const 6. $ 3, n 21. torn. 2, tn Pii V con*l 6. \ iva, de Censuris, qu. 2. art. 2, n. 6, non modo de occultis, sed in universum dicit: • Mendicantibus ct aliis qui cum iis commu­ nicant in privilegiis, conceditur, ut possint ab­ solvere ab omnibus casibus Sedi Apostolicae Olim ab solvebant a eaubet jupalibua. 240 Lin. I. - TRACT. 11 Cocnae. Nec obstant praedicta decreta Pauli V et Urbani VIII; quia illa (ut di­ ctum est //. anteced.) intelliguntur de ca­ sibus decreti Clementis VIII (quos supradicti Pontifices confirmare voluerunt), in quo solum casus bullae Cocnae et sex alii excepti fuere — Animadvertendum au­ tem est, hanc potestatem valere tantum­ modo quoad forum internum. (Vide Lib. minare. — Sed postea, Gregorius XIII in sua bulla In tanta rerum, ad tollendas lites exortas circa regulares, revocavit omnes declarationes S. Pii V, et praeser­ tim hanc, concernentem approbationem contessariorum regularium: revocavit, in­ quam, ad statum pristinum dispositionis Tridentini ’, quod nihil aliud exegit quoad regulares, nisi ut approbarentur ab Ordi­ VII, n. 96 ct 97). nario. Observetur praeterea, quod dictum est //. 31, de abbatibus habentibus quasi-episcopalem jurisdictionem. RtnUrr» 102... - Adnotandum hic, quod olim conApprotandi . -, ah Ortiru fessam regulares, ex concessione Gregorii XIII ct Eugenii IV, /// itinere poterant excipere confessiones, non modo subdito­ rum dioecesis ubi approbati erant, sed caetcrorum omnium.Et ex bulla Cruciatae, cum approbarentur in uno loco, erant ap­ probati pro omnibus. Ita apud Salmant.1. — Clemens autem X deinde statuit, ne regulares possent excipere confessiones alicubi sine loci Ordinarii licentia: etiamsi haberent privilegium Cruciatae, ut decla­ ravit Innocentius XII in bulla Cum sicut, anno 1700. - Vide Ub. VI, n. 548, v. Et haec; et //. 549. 103. - Animadvertendum praeterea est, quod olim ex clem. Dudum, de sepult. n>, regulares approbati absolute semel ab Or­ dinario, non poterant obligari ut denuo examinarentur. — Attamen S. Pius V in extrav. Romani Pontificis dixit, quod episcopus successor pro majori conscien­ tiae suae quiete, posset rursus illos exaG’rrjçor. XIII, Breve D«fi R.unatium Pontificem, J Maji 1575. in Dollar. Recul. Rodriz. · Eugrn. IV, Ora cuU vivar voci*, n. 13. pro Mtnorib., in Bullar. Recul Rodrig. — ’ Tr. IS, cap. 4. n. 71 et 72. - Cltm. X. Bulla Sup» rna, 11 kal. jun. 1670, R 4. in Bullar. Rom Mainardl. /Miror. XII, Breve Cmim s/ntl, 19 April. 17(0. apud cum· APPEND. DE LEGIBUS. Hinc inferunt multi DD., ut Araujo, Dicastillus b>, Villalobos h>, Delbene bL etc. apud Salmant.0',quod regulares approba­ tos examine ab aliquo episcopo non possit denuo examinare successor. — Attamen contrarium tuentur Diana 3 et Lezana, Bossius, Bordonus et multi alii, ex de­ creto S. Congregationis (relato a Lezana et Diana); quo fuit declaratum, quod, non obstante bulla Grcgorii XIII, posset epi­ scopus successor examinare approbatos ab antecessore; et hanc hodiernam esse episcoporum praxim, testantur Diana et ipsi Salmant. — Sed probabiliter dicunt Salmant. 3 cum Villalobos, quod tam ex constitutione S. Pii, quam ex declaratione S. Congregationis, possit Ordinarius suc­ cessor iterum vocare ad examen aliquem, aut aliquos regulares, quos notitiam habet non esse idoneos; sed non potest edicto generali suspendere omnes confessarios regulares usquedum denuo examinentur. Caeterum animadvertendum est, quod, revocante generaliter Ordinario omnes li­ centias, non comprehendantur regulares; qui in odiosis non comprehenduntur, nisi Bulla /m tanta rerum, I Martii 1573, § 6, in Bellar. Mai* nardi. · * Sex*. 23. cap. 13, dc Reform. - Araujo, Dca*. inor., ir. 1, qu. M. n. 12. — ’ Part. 3, tr. 2, rc*o1. 27. · Ltnina, Summa, tom Leap. 19, η. 7. · IJomihs, de Jubil , *cvt. 3, ca*. 2, n. 13. lierAon., Resol. 36. n. 20. · S. Cmigr. Corn., dem MainardL - S. /’im< V, Bulla Romani Pontifici* proititfniia.6 A«c 1571, Ç 2, apud M.dnnrdl. G'rrçor. XIU, dr. Palluttini. v. Su:ramrntum Pornitrntiar, n. III. Diana, loc. cit. Salmant., tr. 18, de PriviL. cap. 4, n 115. — ’ Loc. cit., n. 120. · Villalob,, part. 1, tr. 9, Jiff. 53, n. 5. reservatis..., exceptis casibus bullae Cocnae ct sex Clementis VIII, in Italia extra Urbem ». Cfr tamen quae notavi supra ad n. Ό. nota b n Hodie tamen ox const it.ApostoHcae Se­ dis, omnia quaecumquc privilegia regularium absolvendi a casibus papalibus revocata sunt et abolita. 103. - * Clement. Dudum de examine non loquitur. Salman licenses, tr IS, cap. 4. n. 119, auctores allegant tamquam negantes episco­ pum posse regulares novo examini subjicere, « sine nova causa ad confessiones pertinente ·. Et re quidem vera ita tenent Dicastillus, tr.S, dc Poenit., disp. IO, dub. 11, n. 313 e! 333; Villalobo·,, part I, tr.O.diff53, n. 5 — Delbene autem, dc Immunit.eccl.,cap. 14,dub. IS, sect. H, η 24, affirmat posse iterum examinari a successore, · si sic res postulare videatur, vel pro majori conscientiae suae quiete». 11. - DE PRIVIL. — CAP. V. - DE PRIVIL. REGUL. IN PARTICULARI. exprimantur. Salmant.1 cum communi — Animadvertatur insuper, quod capitularis vicarius, sede vacante, non possit ad exa­ men vocare regulares: ex privilegio iis concesso a Clemente IV ri Vide Salmant.1 et Diana®. Animadvertendum praeterea, supradicla valere pro approbationibus concessis absolute, non tamen pro concessis ad tem­ pus, e. gr. ad sex menses, ut plerumque fit; cum certum sit ex bulla Innocentii XIII Apostoliciministerii, confirmata per Bene­ dictum XIII, quod confessarii tam saecu­ lares, quam regulares, non valeant exci­ pere confessiones extra locum, personas, et tempus praescriptum, quocumque pri­ vilegio non obstante. — Vide Lib. VI, KtnUic» qiurxlop^ •int itrne cxatnraa n. 549 et 552. R. jclare* içttaanl , di­ spensare cum suis subditis, in omnibus irregularitatibus occultis; in quibus pos­ sunt Ordinarii dispensare cum suis dioeccsanis ex capite Liceat, ut dictum est n. 29. — Et idem possunt cum saecula· ’ Loc. ciu, n. 115. — · Loc. dt., n. 116. — ■ Part. 3, ir. 2, rcwl 77. - /nnoc. XIII, Breve AfioaoUci mini* slcril, 23 Maji 1723, 19, in BulUr. Rom. Mainardi. · Rrncit. XIII, Breve In supremo, 23 Sepi 1724, $ 16 et 28, in Bullar. Mainardl. · S. Pius V, Breve Romani Ponti­ ficis, 21 Jul. 1571, $ 3, in Bullar. Rom. Mal nardi. · Sayr., () Clemens IV, in bulla Exigentibus t'e­ strae, 17 kal. Julii 1265 data, ct quae repcritur apud Confcctiuin et apud Rodriguez, Bullar. Regular., concedit conlessariis ex ordine Prae­ dicatorum, ut, mortuo episcopo, possint « uti tamdiu libere praedicta licentia [confessiones audiendi], donec viduatis ecclesiis provisum luerit dc pastore ». 104. -il) Rectius dicetur Julius II, per suam bullam Virtute conspicuos, dc die 28 Jul. 1506 127, (quae habetur in Bullar. Rom. Mainardi) superioribus ordinis Minimorum concessisse, ut possent cum suis religiosis (non loquitur de saccularibus) dispensare super quacumque irregularitate, «praeterquam homicidii volun­ tarii, bigamiac ct mutilalionis membrorum*. Pariter § 8, concedit, ut possint cum regulari­ bus alius ordinis, vel saecularibus qui Mini­ morum ordini aggregari velint, dispensare su­ per irregularitate, in quam forte incurrissent, si censuris ligati, ordines suscepissent aut sa­ cra officia célébrassent. — Postea vero, scili­ cet dic 21 Julii 1571, per breve Romam Pon S. Atriioxki, OfnrA mvralia. — Tom. I. 241 ribus; ut ajunt Suarez b>, Sanchez *4 Pel- lizzarius Sayrus, Salmant., Sporer, Le­ zana Λ>, etc.: ex concessionibus Sixti IV et praedicti Julii II. —Vide Lib.VII,n.355, v. Quo vero. 105. - Possunt praeterea regulares di- Eu«n ou ..... . . defectum spensare cum subditis ut quacumque irre· vei deiigularitate, aut ob delictum, aut ob defe- ctum ctum : ex privilegio Martini V (Vide eodem n. 355). — Itaque, ut ad particularia de­ scendam, possunt superiores dispensare cum subditis: Γ. In irregularitatibus ob homicidium, non solum occultum, ut concessum fuit in privilegio Martini V; sed etiam volunta­ rium notorium (ut dictum est n. 96), ex privilegio Benedicti XIII a>, dummodo data opera patratum non fuerit, et consumma­ tum intra claustra. 2\ Quoad defectum animae, possunt dispensare cum religioso ad suscipiendum sacerdotium, licet ipse passus esset per­ manentem dementiam; si deinde, medi­ corum judicio, cessavit ejus periculum. — Vide Lib. VII, u. 400, v. Praelati. 3°. Quoad defectum corporis, ut si ali­ cui pes aut oculus deficeret, etiam sinister, dc Ccitsar.. lib. 7, cap. 13, n. 14. - Salmant., tr. 10, αψ. 7. n. 63; ct tr. 18, cap. 4, n. 170. Sparer, Supplctn. Decal , cap. 3, num. 170. · Sixtus IV, Bulla Srdcs apostolica, Τι Maj! 1474. § 7, pro Minimorum ordinc. in Bullar. Rom. Mainardi. · Martin. V. ap. Rodrig.. Quacut. rcfuL. tom. 1, qu. 24. art. 12. - Martin. V, loc. cil. tificis, S. Pius V privilegium concessit.de quo supra n.96. b Ncc Suarez nec Sanchez (quod reperire potuerim) loquuntur de saccularibus, quam­ vis a Salmant. pro hac parte adducantur. D Pellizzarius, tr. 8, cap. 3, n. 90, con­ sentit quidem; sed addit consultum esse, ut regulares aliorum ordinum, qui cum Minimis communicatione fruuntur, ab illius privilegii usu abstineant. Lezana affirmat in Summa, v. Confes­ sorius, n. 10, se vidisse privilegium a Sixto IV Minimis concessum; addit tamen aliquos pu­ tare non esse tutum eo uti; vel Minimos eodem non uti; vel dubium esse propter ejus ampli­ tudinem: quas quidem opiniones non dijudicat. 105. - «» ’ Benedicius Χ1Π, per bullam Pre­ tiosus, 7 kal. Jun. 1727, illud privilegium con­ cessit soli Magistro Generali ordinis Praedi­ catorum, absque ulla distinctione notorii vel occulti. Atvcro ea bulla revocata luit, et ad terminos juris redacta a Clemente Xll, ut supra notatum est, n. 96. 16 242 LIB. I. - TRACT. II. DE LBGIDUS. possunt dispensare; ut probant Salmant.1 cum Bordono, ex privilegio Sixti IV. Et in dubio possunt etiam declarare defectum non obstare: ut possunt Ordinarii cum suis subditis. — Vide Lib. VII, n. 414, v. Praelati. 4/ Quoad defectum natalium, haec irre­ gularitas per se cessat religionem profi­ tendo, quoad id quod spectat ad ordinum susceptionem, ut habetur ex cap. 1, de fi­ liis presbyt. Nam quoad dignitates, neces­ saria est dispensatio; sed ex pluribus pri­ vilegiis, possunt dispensare cum suis om­ nes superiores regulares, Generales, Pro­ vinciales, et etiam Priores. — Lib. VII. n 354 et 426. Vide etiam Salmant.’ cum Bordono, Peyrino, Lezana, Pelltzzario, etc. — Quod vero inquit Sotus, professione ces­ sare quamlibet irregularitatem b>; id com­ munius negatur. Vide Salmant.’. 5\ Possunt dispensare in bigamia, etiam vera: ex privilegio Martini Ve). Ita Ca­ stropalaus, Pellizzarius, Machado, Sal­ mant., etc. — Vide Lib. VII, n. 355 ct 453. 6*. In irregularitate etiam publica, ob defectum lenitatis. — Lib. VII, n. 469, v. Praelati. • Tr. 10, de Ceawur., up. 9. n.75, et tr. 18. dc Privi!., cap. 4 o. 28. · Bordcn., RevoL 11, n. 10. - Sixlut IV, Bulta wtfotrtalis, 31 Auf. 1474, $ II, pro ordine Mi­ norum. Ballor. Rom. Mainardi. — · Tr. 10. de Ccnsur., cap. 9. n. 57 ; ct tr. IS, dc Privi!., cap. 4, n. 28. · Bard&t., Rctol. 12, n. ® ct acqq. · Pryrin., tctn.l, in cotivt. 2 Jalil Π, $ 29, n. 93 et >eqq. · Lftana, torn. 1, cap. !S. n. 60. · Pe/· hx.t tr. 9, cap. 3, n. 131. in 4, dUt. 25, qa. 1, Excepta ilia quae, vel ex homicidio vo­ luntario, vel ex bigamia contrahitur, ut notat ipse Sotus. Et hanc facultatem seu potius mo­ rem dispensandi, in religionibus servari dicit, • sive jure communi, sive consuetudine, vel privilegio fuerit obtentus». Murtinus V, ut videre est apud Rodrig., Quaesi, regul., torn. 1, qu. 24, art. 12, non lo­ quitur de bigamia in specie; sed m universum concedit Pnori monasterii Vallisoleti O. S B. facultatem, qua possit cum suis monachis di­ spensare super quacumque irregularitate, non exceptis illis casibus (modo sint occulti), quos Papa sibi reservat *1 Suarez, dc Relig., tr. 8, lib. 2, cap. 12, n 9, afferi dumtaxat privilegium Carthusianis concessum, ex quo Generalis ordinis potest cum suis subditis dispensare in omnibus casi­ bus papal i bus, nullo excepto, in foro conscien­ tiae tantum; sola dispensatio in homicidio vo­ 7. Et ultimo possunt regulares dispen­ sare cum suis subditis in omnibus inita· bilttatibus et poenis contractis ratione de­ licti, ut privationis officii, beneficii, vocis, loci, etc., etsi illae reservatae sint Ponti­ fici; ut ajunt Suarez Sanchez *), Pelliz­ zarius et Salmant, cum aliis: ex privile­ giis Sixti IVD,S. Pii V<>et Gregorii X1V/Z — Salmant.4. 106. - ΙΙΓ. Praelati regulares habent po- Diipn testatem dispensandi cum suis subditis in to» ta fnc praeceptis ecclesiasticis: ut possunt epi- "indu scopi cum suis dioccesanis (ut diximus Lib. I, n. 190). Etenim ipsi habent quasiepiscopalem jurisdictionem; ut commu­ niter docent DD., ex clem. Ne Romani, de elect. Λ>; Salmant. 5 cum Bordono, Pa­ squaligo, etc. — Et ideo possunt proba­ biliter dispensare in omni co, quod non est specialiter Pontifici reservatum άΛ Et praesertim in dubio, utrum res dispensa­ tione indigeat (ut diximus Lib. I, n. 192). Salmant. ·. Possunt etiam dispensare cum causa in i^ (sicuti semper supponitur) in legibus poti- dK.’qSi tificiis, cum latae sunt pro aliqua provin- J cia aut monasterio particulari: quia tunc praesumitur data hujusmodi facultas; aut art. 3, coacl. I. — ■ Tr. 10, dc Cenwr., cap. 7, n. 58. · Castrop., tr. 29, disp. 6. punct. 7, n. 2; ct punct. 8, n. 21. · Prilie., loc. cit , n. 125. · Machado, Periclo confessor, lib. 5, pari. 9 tr. 2, doc. 6. · Salmant., loc. cit., cap. 9, n. 42. . PtUU., loc. cit., n. 147. · Salmant.. tr. 18, de Privil., cap. 4, n. 29. - * Loc. cit. — » Tr. 18, cap. 4, n. 31. - Bordon., Revoi. 18, n. 7. · Pa^juat., Prax. jejun., dccis. 388, n. 2. • Tr. IB. cap. 4, n. 33. luntario conceditur cum limitatione, scilicet: citra altaris ministerium. < ; Sanchez consentit in Decal., lib. 6,cap. 15, n.78, dummodo inhabilitates sint occultae. D Sixtus IV, bulla Regimini universalis, § 14, concedit ut superiores possint subditos ab irregularitate dispensare eosque ad quaccumque ordinis officia admittere. Idemque concedit Gregorius XIV per bullam llltus qui pro gre­ gis, 21 Sept. 1591, § 29, in Bullar. Rom. Mainardi. S. Pius V, suo brevi Romani Pontificis, 21 Jul. 1571, § 3, praelatis ordinis Praedicato­ rum concessit facultatem camdem, quam Trid. per cap Liceat, episcopis concesserat. 106. - Λ) Clem. Ne Romani, dc electione, hanc doctrinam non tradit, quidquid dicant Salmanticenses. h) Quod S. Alphonsus dixit superiores regulares posse probabiliter dispensare in APPEND. II. - DE PRIVIL. — CAP. V. - DE PRIVIL. REGUL. IN PARTICULARI. la repjli» rdiponi*. Ad orc· rudan die· kitii. cum talis est consuetudo, aut quando non potest facile recurri ad superiorem, aut quando agitur de rebus parvi momenti, quae non obligant ad lethale peccatum, aut quae frequenter accidunt, ut jejunia, abstinentia a carnibus, festorum obser­ vantia, recitatio officii: dummodo non di­ spensetur per longum tempus, ut dicunt Salmant. cum Cajetano O, Soto, etc. — Et idem valet quoad regulas religionis. Sal­ mant. ’. Ita dicunt etiam Azor, Gistropalaus, Salmant., Trullench, Machado, etc., posse superiores dispensare ad operandum die- 243 bus festis, tam cum religiosis quam ser­ vis domesticis O; sed non cum extraneis: qui alioqui possunt operari pro monasterio, si monasterium sit pauper, ut ajunt Sil­ vester, Fagundez, et Salmant’ cum Pa­ squaligo *>, Leandro f) et aliis. — Vide Lib. Ill, H. 288. 107. IV". - Quoad drvmum officium, Vuupd· notentur hic privilegia quae habent regulares. diriaom. Γ. Leo X concessit religiosis, ut pos­ sent recitare horas privatim, omnino mentaliter. (Sed Pater Ferraris, citans Sporer, ait hoc privilegium esse adulterinum) βλ — Trull., Dead., lib. 3. Oap. 1, dub. pari. 2, lib. 1, cap. 28, qu. 5, v. Postremo. · Castrof*., tr. 9. punct. 10, n. 5. · Salmant., tr. 18, de Privil., cap. 4, 10, a. 12. · Machado, Perfcto confe»., lib. 2, part. 3, tr. 16, doc. 5, a. 1. - SOveit., v. Dominica, n. 7, qu. 5, v. Tertia. - Fagund., de 1· pracc. EccL, lib. 1, cap. 14, n. 25. — ’Tr. 18, cap. 4, n. 37. omni eo quod non est specialiter Pontifici reservatum, accipiendum est secundum anti­ quam S. Doctoris sententiam ; sed cum postea et re melius perpensa eamdem impugnaverit, ca quae hic dicuntur sunt reformanda juxta doctrinam, lib. 1, n. 191, traditam. Cajetanus, in lant 2a*, qu. 97, art. 4, id quidem docet fieri posse « quoad levia, quoad frequentia, quoad propria » ; sed non limitat ad breve tempus, nec pro hac limitatione a Sal­ mant. allegatur. d) Azor et Machado non loquuntur nisi de religiosis; Palaus vero de subditis; ct Trul­ lench dc domesticis intra claustra degentibus. f) Pasqualigo, quem Salmant. hic ex Lean­ dro allegant, oppositam sententiam tuetur in Dccis. moral. 287, n. 7, negans licere aedifi­ care templa, conficere vestes sacras in diebus festis ; et dccis. 286, n. 3, negans opera servilia, in die festo fieri licita ratione pietatis, ut si fiant in favorem ecclesiae vel ob pauperes alendos. f> Leander, dc Observ. fester., tr. 1, disp. 6, qu.64, dc casu simili loquitur, scilicet dc eo qui opera servilia in dic festo exerceret in fa­ vorem ecclesiae, et consentit, modo ecclesia < paupercula sit ». 107. - a) Privilegium Leonis X habetur apud Rodrig., Bullar. regular., inter vivae vocis oracula hujus Pontificis sub n. 12, ct apud Casarubios, v. Officium divinum I, n. 9 (sed signatur o parva). Et quidem peti­ tum fuerat a Fratribus Ord. Minor., « ut, ne fratres mutuo se impediant in officio divino, aut aliis sint fastidiosi, quod illa quae in or­ dinario jubentur dici secrete sub silentio, tam in horis canonicis quam etiam in missa, non teneantur proferre vocaliter, sed satisfaciant dicendo mcntaliter aut legendo intra se per librum, quia aliqui devotius sic dicunt, ct absque impedimento ct fastidio aliorum; ct eodem modo possit facere qui dicit officium per se solus, cum prolatio verbalis sit prae­ cipue ut ab aliis intelligatur ». Quae card. Laurentius, lit Sanctorum quatuor Corona­ torum, Ordinis Minor, protector, suis litteris dc die 15 April. 1516, concessa esse testatur apud Rodriguez, loc. cit., n. 24: « ut fuerunt petita a praefato SS. D. N. ». — Jamvero con­ troversia vertitur non quidem circa hujus privilegii auctoritatem, sed tantum circa ejus interpretationem, an scilicet illa verba: Et eodem modo possit facere qui dicit officium per sc solus, debeant referri solum ad prae­ cedentia, nimirum: Illa quae in ordinario jubentur dici secrete sub silentio; an vero sint extendenda ad totum divinum officium. Ferraris in sua Bibliotheca, v. Officium di­ vinum, art. 3, n. 101, utramque sententiam affert, sed asserit « fere communiter » negari posse ad totum officium extendi; idemque didi Sporer, de Horis canon., n 111, et alle­ gat Lugo, qui revera negat posse extendi ad totum offidum: «Cui (ita concludit Sporer) ego acquiesco; tu cogita quid agas». — Sed S. Alphonsus, lib. 4, n. 64, i. f., approbat sen­ tentiam, quae ad lotam officii privatam reci­ tationem privilegium hoc extendit — Pri­ vilegium vero de longiorum officiorum anti­ cipatione, duplex circumfertur. Et primo qui­ dem apud Rodrig., loc. cit., n. 26, petitum fuerat, ut · quando habent aliquas occupatio­ nes, possint sine consdentiae scrupulo ante­ ponere, sive postponere ofticium, puta dicendo Matutinum ante mediam noctem, quacumque hora voluerint, et alias horas dc mane usque ad \resperas exclusive, etiamsi occupatio non sit multum necessaria; sed satis est quod cogitent tunc devotius ct quietius dicere ». Et Pontifex annuit: «ut., fuerunt petita», ibid, n. 27, per litteras patentes ejusdem cardin. protectoris, dic 1 Sepi 1518 datis. Et in eodem Sabnant., tr. 18. cap. 4, n. 31. · Sotus, de Ja«t. et Jare, lib. 1, qu. 7, art. 3, p. m. — · Loc. cit., n. 34 ct 35, - Ator, n. 37. · 244 LIB. L - TRACT. Π. DE LEGIBUS. Praeterea, ut possint anticipare officia lon­ giora, et reservare brevia pro diebus ma­ joris occupationis. Z. Clemens VII concessit omnibus re­ gularibus infirmis (intelligitur de illis infirmis, qui per se non excusantur ab officio) et infirmariis, posse satisfacere officio, recitando sex aut septem Psalmos (assignandos a superiore) cum septem Pa­ ter et duo Credo. Et Martinus V b>, con­ cessit convalescentibus, ut satisfacere pos­ sent, dicendo illam officii portionem, quam judicaverit eorum confessarius. 3°. Innocentius IV concessit monialibus S. Clarae (et ita intelligitur pro omnibus aliis communicantibus), satisfacere officio conversarum, ob quamcumque rationabi­ lem causam: v. gr. si religiosa non sit bene instructa, juxta judicium abbatissae aut confessarii, in officio choristanun; aut si sit scrupulosa; aut ob labores lassa; aut occupata in rebus utilibus, ut esset religioso esse applicatum ad excipiendas confessiones, praedicationi aut studio ec­ clesiastico pro majori dici parte: etenim supponitur, quod privilegiis concessis mo­ nialibus gaudeant etiam religiosi ad invi­ cem (ut dictum fuit n. 10). Animadvertunt insuper Salmant., hu­ jusmodi privilegio eas posse uti, etiam sine licentia superiorum; fuit enim con­ cessum sine ista conditione. — Animad­ vertunt praeterea, quod si moniales omit­ terent laicarum officium, utentes hujus­ modi privilegio, non peccarent lethalitcr <>; quia tunc reputantur ut laicac, quae sub mortali non tenentur ad sui officii recitationem. Sed hoc non mihi placet: etenim, hujusmodi privilegio, monialis non transit in qualitatem laicae, sed tantum officium ejus choristae tran­ sit et commutatur in illud laicae. 108. - V”. Confessarii Mendicantium, potestatem habent irritandi, remittendi et dispensandi juramenta ac vota. Possunt insuper dispensare cum cohjugibus, quoad impedimentum ad peten­ dum debitum, propter incestum commis­ sum cum consanguinea conjugis; ut com­ muniter ajunt Sanchez, Pontius, Salmant. aliique (contra Patrem Concina), ex mul­ tis privilegiis variorum Pontificum. Vide Lib. VI, n. 1076, v. Insuper. — Animad­ vertendum est autem hic, quod confes­ sarius debet in hoc obtinere licentiam specialem, saltem a superiore inferiore sui monasterii. Ibid., v. An autem. 109. - Possunt praeterea confessarii Mendicantes dispensare cum conjugibus, C/rm. VII, Breve Dudum pro parte, 7 Mari. 1533. S 2. in BolUr. Rom. Mainardi. pro Cler rcgul. Theatinii. - Innocent. IV, Bulla Solet annuere, 9 Aug. 1253, cap. 3, in ilullar. Rom Mainardi. · Sabnant., tr. 16, cap. 3, n. 62. Sanch., dc XUtr.. lib, 8, disp. 1ύ, n. 8. - Pont., dc Matr., lib 8. cap. 13, n 11. · Sabnant., tr. 9, cap. 14, n. 14. · Conuna, dc Matr., diw. 3, cap. 4, n. 10. · Castrop., tr. 28, ditp. 4, punct. ulL, $ I, n. 18. · Pont., de Matr., lib. 8, cap. 10. n. 12. · Sanch., loc. dt., di»p. 16, n. 3. · Bjnantit, tr. 16. exam. 7, n. 100, resp. 3. - Sabnant., tr. 9, cap. 14. n. 11. · S. Pius V, Vivae voc. orae., n. 12, apud Rodrig., BulUr. Regul. Ct, Casarub., v. Dispensatio, in annot. i. f.; cfr. etiam Compcnd. privil S. J., v. Dispen­ sabo, S 6. · Sanch., loc. cit., divp. 16, n. 5. · Sabnant., tr. 9, cap. 14. num. 14. · Pont., dc Matr., lib. 8, cap. 10, num. 12. Bullario Rodriguez, inter Oracula vivae vocis Leonis X, n. 44; et apud Casarubios, v. Prae­ dicatores, n. 15, (sed signatum o parva) aliud habetur privilegium pro concionaloribus et confessariis, ut. · quando actu praedicunt et confessiones audiunt, utputa in adventu et in quadragesima, possint officium feriale antici­ pare, et festa illis diebus reservare, quibus illos amplius laborare necesse est». Martinus V hoc privilegium concessisse fertur fratribus S. Hieronymi, «dum fuerint infirmi, ct etiam senes ct valetudinarii». Et habetur apud Casarubios, v. Infirmi jratres, in voto castitatis elicito ante matrimo­ nium, ad petendum debitum; sicut etiam communiter dicunt Castropalaus, Pon­ tius, Sanchez, Tournely a>, Wigandt, Sal­ mant. etc., ex privilegio S. Pii V. — Et etiam in voto elicito post matrimonium ; uti rite existimant Sanchez. Salmant., etc. (contra Pontium), ex aliis privilegiis, ex quibus possunt ipsi dispensare in omni- η. 11; sed signatur o parva, quo significatur esse vivae vocis oraculum non authenticum. Vide tamen quae infra dc hoc dicentur, lib. IV, n. 63. c) Salmant., n. 6/, adducunt Pellizzaritim sic docentem, cujus sententiam nec probant nec reprobant. Et ibi loquuntur non dc pri­ vilegio Innoccntii IV, supra relato, sed dc alio simih Clementis VIII, per vivae vocis oraculum (non authenticum) concesso. Cfr. Casarub., v. Moniales, n. 30. 109. Contin. Tournely, de Dispensat, in specie, part. I, cap. 17, art. 3, reg. 1, ita ,c«do» rii rtruu rei dupt-. «nuru APPEND. If. - DE PRIVIL. — CAP. V. - DE PRIVIL bus votis, in quibus valent dejure ordinario dispensare episcopi cum suis subditis.Vide Lib. VI, n, 987, v. Jn autem, et >/. 1128. Id vero quod magis ambigitur est: utrum, tu casu necessitatis, possint di­ spensare cum sponsis, ut possunt epi­ scopi, tu voto castitatis ad contrahendum matrimonium? — Plerique affirmant, ut «un id s, de Pocnit, diip. 21, Sol niant loc. cit., n. 56. · IFstfUarfS, tr. 13. eu®. 5, n. S3. re Allegata Sacrae Congreg. de­ claratio, non dc novitiis, sed de familiari­ bus monasterii loquitur. Error vero inde ac­ cidit, quod Salmanliccnses eodem numero et indistincte, de novitiis et familiaribus disputant. III. - o-» Roncaglia, de Pocnit., qu. 5, cap. 1, qu. 8, resp. 1, hanc sententiam significat, dicens regulares, in praesenti casu confiteri posse « quibuscumque idoneis sacerdotibus, 246 LID L - TRACT. Π. DE LEGIBUS. in jnbl· 112. - Dicunt insuper Lugo 1 et SalηΠαΐη· mant. 1 cum Navarro a\ Soto b>, Castro- 4 il Γ L <. ι· I secretarii, aut cancellarii ipsius episcopi, qua constet vel ipsum abesse a dioecesi, ÎSÏÏüoS.* Peyrino, Bossio % etc., quod tem- vel ordinationem habiturum non esse pro­ Mr,a· pore generalis jubilaei possint regulares ximo legitimo tempore, per leges eccle­ et etiam moniales, sine suorum superio­ siasticas statuto. Et praecepit idem Pon­ rum licentia, confiteri religiosis alterius tifex hoc expresse declarandum esse, ut ordinis, licet haberent confessarium ordi­ cognoscatur, quod non sufficit, ut dicatur nis sibi assignatum *); ex pluribus pri­ episcopus ordinationem non habiturus, vilegiis, quae referunt Lugo, Mendo, etc. si accedant extra tempora; aliter easdem — Vide Lib. VI, u. 536, v. Hic addendum. subit poenas, quas subeunt qui sine didUnlmiM ’ VIF· Regulares, quoad ordines, missiorialibus litteris ordinantur. — Insu­ *cdpiunt a non recipiunt litteras dimissoriales ab per vetatur religioso, ne alibi data opera St’ prreta- epjSCOp£Sj sej eorum superioribus: ali­ permaneat, ut eximat se ab examine epi­ ter graviter peccant, et incurrunt suspen­ scopi loci, ubi prius morabatur. — Reli­ sionem. giosi vero morantes in dioecesibus, quae Attamen quoad recipiendos ordines, sunt nullius, ordinari debent ab episcopo primo S. Pius V ipsis concessit privile­ viciniori βΛ — Vide Lib. VI, u. 768, et gium recipiendi ordines a quocumque epi- n. 788, Not. 8. Λ quocAm scopo. —· Sed hoc revocatum fuit per Gre· 114. - Quaeritur hic Γ. A quo debeant Sn«°?eci- gorium ΧΠΙ. Quae abrogatio confirmant ordinari uovitii? Dicunt Suarez et Henriquez % ab Norim » piMt· est a pluribus aliis Pontificibus, et nuper a Benedicto XIV, bulla Impositi etc., Ordinario aut originis, aut domicilii. Sed DtttYT anno 1747, qua praeterea praecipitur, ut, Sanchez, Castropalaus, Delbene et Fagnasi loci Ordinarius ordinationem tenet, ab nus cum aliis existimant, quod possint ipso debeat examinari et ordinari reli­ ordinari ab Ordinario loci, ubi est novigiosus; quod si episcopus absit aut non tiatus. — Recte dicunt Lacroix et Pater habeat ordinationem, potest ordinari ab Mazzotta *), utramque sententiam esse alio episcopo; sed tunc requiritur atte­ probabilem: dummodo (quoad hanc se­ statio authentica vel vicarii generalis, vel cundam) novitius animum habeat, quan» De Poenit., dUp. 20, n. 186. - · Tr. 13, de Privil., C*p. 4, n. 124. - CaUrop., tr. Z3. punct. 17, $ 2, n. 11. · Peyrm., lom. 1. Addit Ad comhtut. Leoni· X, cap. 4, n. 3 et 4. Luto, loc. dt., n. 186. · Mendo, In bull. Cruciat., di*p. 24, cap. 14, n. 154 et *eq. . S. Ptui V, Bulla Etsi Mendicantium, 16 Maji 1567. $ 2, n. 7, in Bullar. Rom. Mai nardi. - Grcgor. XIII, Bulla In tanta rerum, 1 Martii 1573, in Bullar. Rom. Mainardi. Sanch., Dccal., lib. 4, cap. 39, n. 20. - Cattrop., tr. 16, di«p. 1, punct. 11, η. 8. · Delbene, de Immun, cccL, cap. 12, dub. 7, aect. 8, n. 7. · Fa^natt., in cap. Cum inter tOf, de sent, ct rc Judic., n. 8. · Croix, lib. 6, part. 2, n. 2199. si proprii ordinis confessarium non habeant ». regulares extraordinarium confessarium sibi — Palaus quoque eodem fere modo loquitur, eligere. tr. 23, punct. 14, n. 12, asserens cos a « sae­ d> Salmant. loquuntur de magnis jubilaeis, cularibus clericis » absolvi posse. Lugo vero dc extraordinario jubilaeo. 112. - a) Navarrus, Consil. 3, de statu mo­ 113, - n) Ultimum istud assertum non ha­ nachorum, it. 51, principium generale dum­ betur in bulla Impositi nobis; sed et ipse taxat tradit quo nititur haec sententia, scilicet S. Alphonsus, lib. VI, n. 768, illud tribuit Papam superiorem esse omnium monacho­ Roncagliae aliisque auctoribus. rum, omniumque Christianorum praelatum 114. - a) Suarez, de Relig., tr. 6, lib. 6, maximum, qui cum omni praelato in jurisdi­ cap. 11, n. 9, clare rem significat, asserens ctione concurrit ; proindeque posse thesauros novitium ab « episcopo suo » pendere in lit­ Ecclesiae aequa lance ordinibus indifferenter teris dimissoriis, si ordinari velit. — Henri­ porrigere. quez pariter, lib. 10, cap. 23, n. 3, in com­ b) Sotus a Salmant. allegatur, quasi hanc ment., litt. gg, et lib. 14, cap. 9, u. 2, litt. f, sententiam teneat, dc Justitia et Jure, lib 8, asserit novitium ordinandum esse « a proprio qu. 5, art. 1 ; sed liber 8 non habet quae­ episcopo ». stionem 5; neque alibi, quod sciam, id tenet Mazzotta casum aliquantulum diversum Sotus exponit, tr. 5, disp. 6, qu. un., cap. 2, § /, c) Bossius, de Jubil, sect. 3, cas. 4, η 15 quaerens utrum abbates conferre possint ton­ et seqq., id utique concedit, modo tamen in suram ct minores ordines suis novitiis. Et jubilaei bulla specifice concedatur, ut possint adducit aliquos auctores negantes; alios vero APPEND. Π. - DE PRIVIU — CAP. V. - DE PR1VIL RECUL. IN PARTICULARI. 247 turn in se est, perpetuo permanendi in dum duplex, etiamsi non sit festum de illo monasterio in quo est, et hac de re praecepto ? juramentum praebeat, ut praecipitur in Affirmant Fagundez, Villalobos a), Dia- fSjd auty· na, etc.; et dicunt esse probabile Suarezb> praecepto/ bulla Speculatores. — Lib. VI, n. 765. 115. - Quaeritur 2°. Utrum religiosi aliique: quia Alexander VI, cum ageret de hujusmodi privilegio, dixit posse ordi­ possint ordinari extra tempora? Rr<Îi7î Negant Vasquez, Lezana, etc. Etenim nari diebus dominicis, sive festivis du­ poaraot e»· ajunt, quod, etsi Gregorius XIII id con- plicibus ; at non dixit de praecepto. — £ tempo cesscrjt jesuitis> attamen prohibuit com­ Hanc opinionem rejicere non audeo. Exi­ municationem. — Sed hodie non amplius stimo tamen probabiliorem oppositam, est in dubium revocandum, quin possint: cum Lugo d>, Azorio et Escobar; quia Gre­ lam ex multis privilegiis concessis aliis gorius XIII, agens de eodem privilegio, religionibus, quam ex declaratione nuper declaravit dicens: tribusque dominicis vel facta per Benedictum XIII in concilio aliis festivis diebus, et non dixit duplici­ Romano in quo statutum fuit, quod talia bus: dies festivus proprie accipitur ille, privilegia in suo robore persistant, nec in quo vetantur opera; unde intelligitur iis derogatum fuisse constet. — Lib. VI, de praecepto. — Et revera usus obtinet n. 797. Dubit. 3. quoad omnes eos qui dispensatione ordi­ 116. - Quaeritur 3°. Utrum, cum ordi­ nantur in tribus diebus festivis, pro qui­ nantur regulares extra tempora, valeant bus valet eadem regula Vide Lib. VI, ordinari quocumque die in quo fit offiBulla In nocenti i XD, Speculatorei, prid. non. Nov. 1W4, n. 797. Dubit. 4. in Bullar. Rom. MaituirdL —1 Tit. 6. cap. 2. * Fafund., de 1· praec. Eccl., lib. 1, c*p. 2, n. 12 et 13. · Diana, pan. 5, § 5, in Bullar. Rom. MAinnrdi. « Vaaq., In 3 part., dbp. 246, cap. 5. n. 60. · Lceana, v. Ordinet sacri, n. 19. · Gre· tor. XIII, Breve Pium ct utile, 21 Sept. 1682, $ 3 et 4, tr. 13, rceol. 97. · A»or, part. 2, lib. 1, cap. 27, qa. 19. · Etcob» hb. 23, n. 472. · Gregor XIII, Breve Pium et utile, S 3. affirmantes, · quia hi in loco novitiatus statim acquirunt domicilium, cum animo quantum in se est, perpetuo ibi manendi... Utraque sententia est probabilis apud Croix». 116. - a) Villalobos, part. 1, tr. 11, diff. 13, n. 6, privilegium Grcgorii ΧΠ1 Societati Jesu concessum, ita interpretandum esse ait ex quadam Clementis VIII (ut asserit) declara­ tione, ut per diem festivum intelligatur etiam semiduplex. Suarez, dc Relig., tr. 2, lib. 2, cap. 9, n. 22, solum dicit: Doctorum festa in Clemun. de reliquiis et venerat sanctor., festis Apostolorum acquiparari, non quoad illarum festivitatum observantiam, sed solum quoad celebrationem earum sub officio duplici. c) Privilegium istud non bene refertur a patronis hujus prioris sententiae; nam sicuti habetur in Bullario Cassinensi, tom. 1, constit. 106, η. 3, Alexander VI, in constitutione Ex Apostolicac Sedis, 20 Novemb. 1492 data, monachis Sublacensibus privilegium conces­ sit, ut possint « ad omnes, etiam sacros et pre­ sbyteratus ordines, aliquibus diebus domini­ cus vel festivis, (etiam extra tempora a jure statuta) se promoveri facere ». d) Lugo, in suis Rcsp. moral., lib. 1, dub. 34, si non dc praesenti casu, at certe dc casu omnino simili disputat; scilicet in Pontificali Romano, tit. de Ordin. minor., dicuntur ordines minores conferri posse « die­ bus dominicis ct festivis duplicibus » ; quae verba Lugo intclligenda esse vult de diebus festis, qui ex praecepto servari debeant. ') Huic S. Alphonsi opinioni maximam vim et auctoritatem conferunt declarationes S. C. C., pluries de hac re editae, et quae habentur in Thesauro Rcsol. S. C. C., in una Tirasonen., Visitationis SS. Liminum, dic 20 Aprilis 1782, § Id etiam; una scilicet Caesara ugustana, in qua cum archiepiscopus petiisset declarari: «In dispensationibus de promovendis extra tempora diebus festivis, an ad omnes, etiam sacros et presbyteratus ordines possint isti tales promoven quolibet die festivo, de quo in Ecclesia fit officium; an vero debeat esse festivus a populo colendus ». S. Cong. respondit: Intelligi oportere de die­ bus festis, qui a populo coluntur, lib. 3 dé­ créter., pag. 79. Et in Brixten., proposito dubio: · An diebus festis duplicibus, non ta­ men de praecepto, possint ordines sacri con­ ferri habentibus Breve dispensationis Apo­ stolicac super interstitiis vel extra tempora · ? die 15 Januarii 1689, prodiit resolutio: Nega­ tur, sed tantum diebus festis de praecepto, lib. 39 decretor., pag. 27. /Miaque similis de­ claratio ibidem habetur, § Non una, ex Fagnano. — Addendum Limen est ordines sa­ cros habentibus indultum ordines suscipiendi extra tempora, conferri posse diebus festis, in quibus fideles, audiLi Missa, ex Apostolica dispensatione operibus servilibus vacare pos­ sunt, uti declaratum est in eadem Tirasonen., 248 LIB. L - TRACT. IL DE LEGIBUS. 117. - Vlir. Quo vero ad potestatem conferendi ordines, olim abbates regula»« dim. res, cx concessione ipsis facta in sy­ nodo VII poterant ministrare tonsu­ ram et ordines minores, non solum suis subditis religiosis, sed omnibus aliis: at­ tamen per Tridcntinum 1 hujusmodi po­ testas fuit ipsis limitata pro solis regula­ ribus subditis. — His tamen non obstan­ tibus, plerique DD. sustinuerunt abbates, saltem mitratos (ut existimant Salmant., et adducunt plura S. Congregationis de­ creta), qui possunt pontificalia exercere, posse ordinare etiam saeculares suos sub­ ditos, et etiam alios, habentes dimissoriales litteras suorum Ordinariorum. Hodie abNihilominus omnes istae opiniones lotum «olo * cum amplius hodie non obtinent, post (ula/ct. decretum S. Congregationis, approbatum ab Urbano VIII, die 17 Januarii anno 1642, in quo, rejecta quacumque contraria sen­ tentia, prohibitum fuit abbatibus, ne ordi­ nes conferrent vel litteras dimissoriales concederent aliis, quam solis subditis re­ gularibus; iisque contrarium facientibus suspensio imposita fuit. — Excipiuntur Limen plerique bl descripti in Cancellaria Romana, qui privilegium habent dimisso­ riales epistolas concedendi, ut abbas Mon­ tis Cassinensis, abbas Cavensls, etc. — Vide Lib. VI, n. 763. 118. - Quaeritur hic Γ. Utrum abba­ tes, habentes jurisdictionem pene-episco- Potous * Scm 23, de Reform., cap. 10. · Salmant., tr. 8. cap. 4, n. 35. · S. Connr., cfr. Pallottini. ▼. .4bbat, S 3. n. 188 et •eqq., n. 212 et 213. — ’ Lib. 6. part. 2. n. 2235. - · Dc Synodo, lib. 2, cap. 11, n. 15. — · Lib. 6, part. 2, n. 2235. · Car/rop., tr. 27, punct. 14. n. 6. Barbota, allée. 3, η. 8 · Sayr„ de Censur., lib. 4, cap. 13. η. 5. · Suar., de Relif., palem in aliquo territorio separato, pos­ sint ordinare suos subditos saeculares? Molfesius apud Lacroix a affert de­ clarationem affirmativam S. Congrega­ tionis a>. — Sed Benedictus XIV 3 refert alteram contrariam; et idem affert deci­ sum Pater Zaccaria apud Lacroix 4. 119. - Quaeritur T. Utrum abbates, qui possunt ordinare subditos professos, va­ leant et novitios? Negant Castropalaus, Barbosa, Sayrus, etc. — Communius autem et proba- ctumn bilius affirmant Suarez, Laymann San- ',n Laymann, lib. 5, tr. 9, cap. 9, Apostolicam Sedem abrogatis, quando epi­ n. 2, inclinat quidem in affirmativam senten­ scopo datur facultas conferendi ordines sacros tiam, attamen eam non aperte tenet. diebus festivis S. R. C. Decreta authent., h) Sanchez, in Decal. t lib. 6, cap. 10, n. 2682. Cfr. etiam decret, n. 2705. n. 22, loquens de dimissoriis, asserit novi117. - pro ecclesiis propriis; in quibus tamen (subdunt) possunt hujusmodi pri­ vilegio uti etiam sacerdotes saeculares De Lugo et Salmant. 4. Insuper Eugenius IV concessit regu­ laribus licentiam celebrandi tribus horis ’ Tr. 15, de Statu religioto, cap. 7, n. 97. - Clem. XI. De cretum S. C. C , 15 Dccembr. 1703. In Bultar. ClemenlK XI — ’ Encycl. Jun. 1751, $29. - Maxxol., tr.5» disp. 4. qu. 2, cap. 3, $ 4. · Innoc. XIII, Breve Apoitolici miniUcrU, 23 Maji 1723, $ 24, in Bultar. Rom. Mainardi. * Gregor. XIII, Breve Decet Romanum. 3 Maji 1575, in Institut. S. J. Gregor, XIII. Bulla Quanta in ttnea, Î1ÛQ/ Maj. 1579, in Instit. S. J. - Ln*o. de Eu char., di*p. 20. a n. 32. Suar., de Euchar., dttp. 30, sect 4, n. 7. · Rodrift,, Quae«t. rtfful , tco. 1, qu. 43, art. 1. - Sahnant., tr. 15, de Statu reli£»f cap. 7. n. 94. · Alrxaud. VI, Bulta Sitae merita, 5 kal. Maji 1499. in Bultar. rcffuL Rodriff . cum Brevi Clem. VIII, Romana* Pontifex, 3D Sept. 1592, Ibid. — Lnço, de Euch. dûp. 20, n. 27 et 29. - Rodrif., Quae* L reffuJL, te au l. qu. U, an. 5. - Diana, part. 10, tr. 12, rctol. 25. · Satinant.. tr. 15. cap. 7, n. 94. — ■ Seo. 22. decr. de cb*crrand. et vitand. in ctlebr. Mîmu — · Loc. cil., n. 91. · Eu^en. IV, Bulta EiU qaathbei. prid. kat jul. 1436, n. 6, in Bullar. repli. Rodriff. 121. Benedictus XIII, suo Brevi In supremo, 23 Sept. 1724, confirmat utique, non vero extendit ad totum orbem, constitutionem Apostolici ministerii: sed Benedictus XIV, bulla Pastoralis, 5 Aug. 1748, § Perscriptum, declarat illas constitutiones pro tota Ecclesia valere. h> Gregorius XIII concedit profecto, ut in ejusmodi oratoriis < Missae et alia divina officia... celebrari possint ». Quod ipse Merati, part. /, ht. 20, Iit. f, v. Addam in gratiam, ita interpretatur, ut possint ibidem · sacer­ dotes alit non regulares celebrare». 122 - Narbona, Horograph jur., hora 2, n. 2 ct 3, dare significat ea privilegia non luisse a Trid. revocata, cum dc illis loquatur tamquam etiam nunc vigentibus. '· Notanda tamen huc venit concessio facta a Clemente XI, Piorum Operariorum Con­ gregationi, Brevi Sollicitudo pastoralis, 10 Maji 1707, § 1, quod reperitur in Bullar. Rom, Mainardi, ut scilicet « tam in eorum, quam in aliis ecclesiis civitatum, terrarum et loco­ rum, in quibus juxta laudabile eorum insti­ tutum. sacras missiones de Ordinariorum re­ spective locorum licentia exercebunt, per ho­ rae spatium ante auroram ct post meridiem, Missas celebrare libere et licite possint et valeant ». Sed § 3, de hujus privilegii usu subdit Pontifex: · \ olumus autem, ut presby­ teri praedicti hujusmodi induito celebrandi ante dum parce utantur». < Lugo, de Euch., disp. 20, n. 30, silentio praetermittit ultimum assertum:quod scilicet sacerdotes etiam saeculares possint uti hujus­ modi privilegio. Sixtus IV, Hntvertalis, 31 Au<. 1474, $ 4, in Bultar. Rom. Mai nani I. · Alex. VI, Balta J?o· manni Pontifex, 8 id. Nov. 1498, $ 4, in Bultar. recul. Rodriff. · Urban. V, Bulla Sincerae lineationit, 7 kill. Bulla Maji 1363 (pro Carthusian!·), In Bullar. Rom. Mai nardi. — Privilégia circa horam celebrandi. 250 LID. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. post meridiem d>, justa tamen ex causa. 124. - ΧΓ. Quoad facultatem concioAttamen Azor, Fagundez aliique dicunt, nandi, olim regulares 1 poterant libere hujusmodi privilegium fuisse revocatum praedicare in suis ecclesiis et in plateis. per S. Pium, bulla Sanctissimus anno 1566 ; — Sed Tridentinum 1 statuit, ne in alienis n cujus rei Lezana affert declarationem ecclesiis praedicare possent sine licentia SoTmS S. Congregationis. — Sed his non obstan­ Ordinarii ; et in ecclesiis propriis sui or- Ηί ' tibus, dicunt Lugo *), Salmant. f) cum dinis, antequam benedictionem petant ab Aversa , Dicastillo, Narbona , Dia­ episcopo. Quare religiosis, ut in suis con­ na % etc., authentice non constare de donentur ecclesiis, sufficit, ut petant be­ revocatione S. Pii, qui loquutus fuit de nedictionem, etsi illa denegetur; ut di­ Missis tantum, quae celebrantur dc sero, cunt Lezana % Pellizzarius, Bordonus et etiam forsan circa solis occasum. Unde Salmant. ° cum aliis, adducto decreto dicunt, vigere privilegium Eugenii IV; S. Congregationis. — Sed hujusmodi be­ et ut quis illo utatur, sufficere quamcum- nedictio, ut dicunt Salmant., non requiri­ que mediocrem causam, ut convalescen­ tur, ut praedicent per plateas: nam con­ tiae, studii et similium. cilium loquitur solum de ecclesiis. Renuret 123. - X’. Quo vero ad ministrandam Semper tamen debent regulares habere Euchart «urn mini- Eucharistiam, Paulus III aliique Pontifices approbationem suorum superiorum, qui concesserunt regularibus facultatem mini· peccarent, si, nullo eorum praehabito exa­ *"*· strandi in suis ecclesiis omnibus fidelibus. mine, iis praedicare permitterent. Sal­ ^ Etcepti». Excipitur tamen Γ. Si episcopus ratio­ mant. 4. — Possunt autem superiores com­ nabiliter prohiberet alicui, ne Euchari­ mittere etiam simplicibus clericis tonsu­ stiam sumeret. — Excipitur 2". Communio ratis, ut praedicent: ex privilegio Gregoin mortis articulo aut periculo; dum­ rii XIII; licet S. Congregatio generaliter modo non adsit extrema aut gravis ne­ declaraverit, praedicationem non posse cessitas, et parochus nequeat aut nolit committi cuicumque tonsurato.Salmant.M ministrare; Lugo, Roncaglia, etc. Vide 125. - Quo vero ad ecclesias alienas, prudiaLib. VI, n. 239 et 240. — Excipitur ut dictum est, regulares ibi praedicare X‘cec, Barbosa a>, Diana <0, At « Usque ad nonam inclusive · ; quod Lugo n. 42, negat esse in toto anno tertiam ho­ ram post meridiem, sed solum in aequinoctio. Lugo, loc. cit., n. 42, ct Aversa, dc Euch., qu. 11, sect. 15, v. Admittunt, innuit privilegium istud non fuisse revocatum a S. Pio V ; privilegium enim afferunt, nec du­ bium movent dc eius auctoritate. Praeterea Lugo, n 29, expresse negat revocatum esse a Tridentino. — Diana pariter, part. 2, tr. 14, resol. 34; et Narbona, Horographia juris, hora 7, n. 9 et 10, asserunt regulares po^se celebrare usque ad nonam : unde satis indi­ cant sibi non satis constare vel de revocatione facta a S. Pio V, vel saltem de revocationis extensione ad regulares stnb., lib.6, tr. 3, cap. 2, dab. I, art. 1, v. Dixi 2*. — ’ Clem. Dudum. de ♦epultar. — · Seis. 5, dc Reform., cap. 2. · PdHx., tr. 8, cap. 4, n. 2 ct 5, v. Ex quibus. · Bordon., Resol. 7. n. 21. - ■ Tr. 18, dc Privil., cap. 4, n. 178. · S. Cow^r. Cone., in una Intcramncn., 1506, apud Pallol· tini, v. Condonator, $ 2, n. 48. · Sa/mant., loc. cit., n. 177. — · Tr. 18, dc Privil., cap. 4, num. 176 cl 177. - Grtlor. XIII, Breve Vittore privilegii, 20 Nov. 1581, in In­ itie S. J. f) Salmant, tr. 15, cap. 7, n. 95, afferunt tantum et recitant aliorum de hac re opi­ nionem. 124. - a) Lezana, tom. 1, cap. 20, η 3, haec dicit, aliorum opinionem (quos non re­ probat) adducens. b) Salmant, loc. cit., η. 174, contra affir­ mant Gregorii XIII concessionem, potius esse juris communis interpretationem, quam pri­ vilegium, cum (ita illi) Sac. Cong. declara­ verit praedicationis munus committi posse etiam clerico sacris ordinibus nondum ini tiato. Quandonam vero S. C id declaraverit nusquam reperire potui. 125. - a) Salmant, loc. cit., n. 184, dicunt parochum posse dare licentiam viro docto et APPEND. II. - DE PRIVIL. — CAP. V. - DR PRIVIL. RECUL Salmant. a>, aliique; aut dummodo Ordi­ narius non maneret inibi, ct religiosus aliquis transeunter ibi esset: quia tunc potest illi parochus licentiam concedere praedicandi, uti concessit Gregorius XIII. Salmant. *. — Quando tamen Ordinarius veniam concederet, religiosus valet con­ donari in parochiis, etiam contradicente parocho: et quin Ordinarius est parochi superior, et quia id fuit expresse conces­ sum per Alexandrum IV. Salmant. *. 126. - Quaeritur Γ. Utrum liceat re­ Cofltndi· etotc epiKspo, ne· qieunt ffiedjcire i ibtni·. gularibus condonari, contradicente epi­ scopo ? Quando sunt alienae ecclesiae, et epi­ scopus ab initio veniam denegat, procul dubio non licet. — Sed si episcopus jam concessisset licentiam, et deinde vellet eam revocare, aut si ecclesiae essent pro­ priae, dicunt Peyrinus % Vega a>, Pellizzarius % et Salmant. cum Diana c>, etc., posse praedicare. Sed huic obstat quod in Tridentino 3 statuitur: Nullus... saecu­ laris, sive regularis..., contradicente epi­ scopo, praedicare praesumat. Obstat in­ super bulla Grcgorii XV Inscrutabili, in qua statuitur, episcopum, ut delega­ tum Apostolicae Sedis, posse punire reliGrrgor. XIII, Breve Decet Romanum, 3 Maj» 1575, in Initit. S. J. — 1 Tr. 18, cap. 4, n. 184. · Alexand. IV, Balla Cum olbn, 13 Maji 1259, in Bullar. Francise., tom. 2, ball. 'W. — · Loc. cit., n. 179. — · Seas. 24, de Reform., cap. 4. IN PARTICULARI. 251 giosos, qui in alienis ecclesiis, aut quae suorum ordinum non sunt, absque epi­ scopi licentia; et in ecclesiis suis aut suorum ordinum, non petita illius bene­ dictione, aut ipso contradicente, praedi­ care praesumpserint. Sed respondent Sal­ mant., quod tam praedicta bulla, quam concilium accipienda sint juxta id quod statuitur in Clementina Dudum supra ci­ tata: qua prohibetur praedicare, quando praedicat episcopus, aut quando solemniter coram ipso praedicatur. Et ita deci­ sum referunt per S. Congregationem Epi­ scoporum et Regularium, die 30 Janua­ rii 1629, apud Barbosa 4. — Cum ego tamen observassem Barbosam, inveni, quod S. Congregationis declaratio fuerit solummodo quoad conciones in ecclesiis propriis regularium Unde quoad ec­ clesias alienas, mihi non videtur proba­ bilis supradicta responsio. 127. - Quaeritur 2°. Utrum episcopus valeat examinare religiosos, petentes ve­ niam condonandi in ecclesiis non pro­ priis? S. Congregatio (apud Barbosa *), die Epi*»p« 22 Januarii anno 1628, statuit affirmative. ”η^ηΓ»ο1 — Sed negant Salmant. · cum Pellizza- iS,re. Ptyrin., tom. 1. addit, ad con«(it. Sisti IV, cap. 2. n. 10. - Iro X, Bulla Super nar, cap. I, n. 22. — in %ru. II cone. Laleran., W Decembr. 1516. $ 3. ct in Bullar Rom. Mainardt. · Pellis., tr. 8, cap. 4, n. APPENDIX III DISSERTATIO dc justa Prohibitione ct Abolitione Librorum nocuae lectionis, brevi calamo plura conti­ nens, f/uae diffuse ab auctoribus tradita sunt. occ.io Nuper in duas offendi epistolas calamo «a exaratas, in quibus saluberrima ac per­ necessaria Ecclesiae disciplina circa libro­ rum prohibitionem perperam impetitur; et temere asseritur licitum esse, Eccle­ siae lege non obstante, modo evidens non appareat periculum subversionis, libros quoscumque perlegere. — Epistolarum auctores his duabus falsis fulciuntur ra­ tionibus: prima, quia lex prohibitionis librorum non procul ab hisce temporibus invecta est in Ecclesiam, sed prisca disci­ plina non comprobatur. Secunda, quia Ec­ clesia in hac re nec canonice procedit, nec recto juris ordine servato; et ideo hu­ jusmodi lex obligare nequit. — Miratus sum quidem, novas hasce opiniones tam perfricta fronte ab auctoribus epistolarum obtrudi: cum satis compertum sit disci­ plinam, qua pravorum librorum lectionem Ecclesia prohibet, a primis usque saeculis semper et constantissime viguisse; tum etiam Ecclesiam catholicam, in hujusmodi librorum proscriptione, accurato semper examine, rectoque ordine processisse, et nunc quoque procedere. Hinc aggressus sum rem hanc funditus ad trutinam revocare: praesertim, cum experimento constet, ex praefatis pravis opinionibus auctoritatem Ecclesiae non minimum labefactari, et fidelium mentes ab obsequio Ecclesiae definitionibus de­ bito valde retrahi; ex quo deinde in alios errores contra fidem et mores misere et de facili incidunt, cum immensa animarum strage. — Ac proinde operae pretium duxi Parimo. in publicam lucem hanc Dissertationem edere; in qua primum ostendam necessi­ tatem prohibendi libros omnes, qui erro­ res in legentes ingerere possunt. Deinde, hanc Ecclesiae legem vetandi libros, ab ejus incunabulis usque nunc continuato semper usu firmatam fuisse. Tertio de­ monstrabimus, quam prudenter et ordi­ nate in hujusmodi prohibitione semper Ec­ clesia processit et procedit. Tandem quo­ rumdam confutabimus inanes objectiones haereticorum, a quibus postmodum catho­ lici aliqui minus caute effata quaedam sunt mutuati, quae deinde impudenter in vul­ gus, maxima cum fidelium pernicie, pro­ diderunt. LIB. 1. - TRACT. II. DE LEGIBUS. CAPUT I. Demonstratur Utilitas ac Necessitas prohibendi Libros noxiae lectionis. SocietA· haeretico mm viun- 1. - Haereticos homines omni modo et studio evitare, speciale Domini mandatum est, tam in veteri1, quam in novo Testa mento *. Praesertim S. Joannes scripsit (II Joan., 10): Si quis venit ad vos, et hanc doctrinam non affert, nolite recipere eum in domum, nec Àve ei dixeritis. Sapien­ ter enim dixit S. Paulus (Π Tim. n, 16, 17): Verba corum multum proficiunt ad im­ pietatem: et sermo eorum ut cancer serpit. Hinc Joannes maxime sategit se cavere ab Ebione; horruitque adhuc balneum, quo Cerinthus usus fuerat. Vide Baronium 3. — Eodem modo se gessit Polycarpuscum Marcione 4. Eusebius Vercellensis potius fame destitui patiebatur, quam ex Arianorum manibus panem accipere. Apud Baron.· S. Cyprianuse, loquens de quibus­ dam excommunicatis, sic oves suas com­ monuit: Ne fallacibus verbis consensum facile commodetis, ne pro luce tenebras..., venenum pro remedio, mortem pro salute sumatis... Procul ab hujusmodi hommum contagione discedite, et sermones eorum, velut cancer et pestem fugiendo, vitate. — Porro, quod ab omni cum haereticis et excommunicatis commercio fideles absti­ nerent, semper in Ecclesia custoditum fuit; ut testantur S. Ephrem T, Alexander Ale­ xandrinus ·, S. Athanasius ·, S. Leo10, et sic pariter concilia, Pontifices et Patres omnes. nkiS? ÎS2. - Si igitur pravum collocutorem delomacHri- vitare tam instanter ab Ecclesia semper praeceptum fuit; quanto magis se cavere oportebit a libro pernicioso, qui valde plus quam sermo potest lectores lAfidi. ~ , corrumpere? Si verbum quod statim avo­ lat, serpit ut cancer, et ad mortem vul­ nerat; quid mali non afferet liber impro­ bus, qui potest evadere perpetuus fons subversionis? Nefarius liber quascumque potest penetrare domos, ad quas auctor nunquam forte aditum posset habere. — Si religio ct publica quies consistere non possent, ubi perversi homines permitte­ rentur prava dogmata evulgare, aut per­ niciosas ingerere opiniones contra rece­ ptas morum regulas, ut dicitur a) in 1. Con­ gruit, ff. de off. praestd.; quanto minus Siilva consistere valebunt, ubi hujusmodi nebulones permitterentur eadem latius dis­ seminare scriptis, ipsaque comprobare ca­ ptiosis argumentis, quae longe magis per­ lecta, quam audita nocent ?Quicquid enim legimus, mentem validius occupat, ac fa­ cilius ad cor pertransit. Sicut sancta lectio virtutes fovet, sic contra, lectio prava ad vitia impellit; et fortius impellit, cum ad vitia procliviores sint homines, quam ad virtutes. Bene S. Basilius libros appellavit cibum animarum; quia, sicut cibus dele­ ctabiliter ingreditur in hominem,et deinde fit proprius hominis sanguis; sic liber, cum legitur, delectabiliter legitur (quis enim leget invitus?), et sic de facili fieri solet res propria lectoris. — Praeterea, qui ad auctorem legendum accedit, illi pene di­ scipulum se tradit, ipsique cor docile et benevolum offert, et ideo facile ab illo decipi potest; valde enim difficile est, quod lector aliquo amore erga auctorem illum non afficiatur: ex quo deinde facile eve­ niet, ut impietas et error latens hau- 1 Dealer, χιπ, 6 et »eqq. — · Rom xvu 17; Tit. m. 10. — ■ Amud.. «d aon. 74, n. 8 et 9. — · Euteb.. Hietor, ecdea., lib. I. cap 14. — · Annal., ad ann. 356. η. 96. — ' EphL 40, ad plebem, etc., η. 4 ct 5. — ’ Dc Virtute, cap. 8. —■ Epitt ad Alexand Constantinop., 13.—’Vita S. Anton., n. 68. — M Serm 16, de Jejun., cap. 6. 2. In lege Congruit, quam S. Al­ phonsus hic allegat, haec sanciuntur : « Con­ gruit bono et gravi praesidi curare ut pacata atque quieta provincia sit quam regit; quod non difficile obtinebit, si sollicite agat ut malis hominibus provincia careal cosqucconquirat: nam et sacrilegos, latrones, plagiarios, fures conquirere debet». v*- APPEND. 111. - DISS. Scnpioic» impii rene­ as ts diseimuLinL DE PROHIBIT, LIBRORUM. - CAP. I. 255 riatur inscnsibiliter, ct tenaciter postea re­ tineatur. 3. - Adde quod impii scriptores magno quidem studio errores suos ita ornant et colorant, ut non solum simplices, sed etiam docti decipiantur. Illos enim nunquam (saltem sub initio) aperte produnt ; sed eos variis speciosis rationibus, eruditionibus ac leporibus vestiunt et liniunt, sicque lethale venenum ingerunt. — Quandoque sanctitatem ac zelum praeseferunt, solli­ citudinem de publico bono affectant, ca­ nonesque perfectionis tradunt; sed latet anguis in herba. Spectabis eos innumeras Scripturae et Patrum sententias et exem­ pla afferre; sed cuncta, vel adulterata, vel perperam interpretata. Ita haeretici de­ cipere plures consueverunt, scientes, foctores suos nulli cito fore placituros, si nudi exhalentur; et ideo illos coelestibus eloquiis, vclut quibusdam aromatibus con­ diunt, ut alii impietates horrentes, divina non facile oracula contemnant. Hinc Sal­ vator clamabat: Attendite a falsis prophe­ palam prodit, quisque se vertit. Sed au­ ctores isti Angli, sub specie deferendi evangclicam veritatem, difficultatibus suis ejus­ dem fundamenta submovent, ac principia diruunt, nihilque omittunt, quo ejusdem argumenta reddant valde suspecta. Virus evomunt, eo magis lethale, quo subtilius et magis abditum. Diu inde dementati ho­ mines bibunt; nihil autem ibi vident, quia nihil suspicantur. Vellicationes etiam ac eruditiones miscent, ut melius visco obli­ niant. Et quoniam delectat novitas, et exi­ gua est religionis instructio, liftlinatio vero ad pravitatem nimia; non est mirum, si libri hujusmodi spiritum ac corda per­ vertant illorum qui incaute perlegunt. Sermo incredulorum ferit: lectores impli­ cantur, egrediuntur scrupuli, et tandem fiunt increduli inopinato. EJfraena inde mentis libertas immoderatam necessario, ac irresistibilem creat cordis licentiam; haec passionibus indulget, ac vitiorum di­ latat imperium. Hinc vere dici potest, ma­ gnam hanc civitatem (nempe Londinum) tis, qui veniunt ad vos in vestnnentis nunquam eo magis fuisse depravatam si­ ovium, intrinsecus autem sunt lupi ra­ cut est hodie. Et quidem pene status omnes paces (Matth. vn, 15). Quid est vestitus Europaei et regna nimis infeliciter con­ ovium, nisi simulatio pietatis, qua captiosi spiciuntur infecta; sed essent absque dubio scriptores callide se induunt? Quid lupi amplius, si esset in illis libertas, quae in rapaces, nisi sensus haereticorum, qui gre­ nobis est cogitandi, scribendi ac legendi. gem Christi dilaniant? Vide (inquit OriHactenus ille. Quippe hujus haeretici genes), ne te decipiat fulgor operis, ne te querela praefata et exclamatio, vel sola rapiat sermonis aureipulcritudo. Pariter sufficit ad ostendendum, quam sit neces­ ait S. Gregorius l: Haeretici permiscent sarium ad religionem et publicam pacem perversa, ut, ostendendo bona, auditores fovendam, libros perniciosos interdicere. sibi attrahant; ct exhibendo mala, latenti — Atque utinam falsum esset illud, quod cos peste corrumpant. praefatus auctor ultimo loco asserit, nem­ 4. - Sed valde refert hic afferre verba cujusdam docti haeretici, Abraham Le Moine, qui, loquens de pluribus libris in Anglia editis atheismum sapientibus, sic ait ah Libri hujusmodi, cum incidissent in manus gentis innumerae, malum peperere infinitum. Et eo magis, quo prima facie exornati apparent ex fine et ratione laudabili. Contra incredulitatem, quae se OriKfH., in libr. Je»u Navo, homtl. 7, n. 7. — 1 Mora!.. 4. Textum hunc, quem S. Alphonsus dicit excerptum cx Traductione trium episto­ larum pastoralium episcopi Londincnsis, ann. 1730, nusquam reperire potui, nisi apud Zaccaria, Storia polemica delle proibistoni pe, etiam apud catholicos pestem atheismi plures infecisse! Et hoc cui tribuendum, nisi damnatorum librorum improbae le­ ctioni? Alii quoque Angli, cum haeretico relato, de suae gentis communi contagione fortiter conqueruntur; sed interim minime curant exitiosam scribendi et legendi li­ bertatem comprimere. Tempore quo An­ glia Romanae Ecclesiae obtemperabat, lib. 5, cap. II. n. M. de libri, lib. 2, diss. 1, cap. 4, n.8. Quaedam tamen, his similia, licet non adeo explicita, habentur in traductione epistolae pastoralis pseudo episcopi Londincnsis, typis impressa Londini, anno 1729. 256 LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. nulli quidem ibi lugebantur increduli, nulli athei, deistac, vel latitudinarii nulli: co quod nulli ibi edebantur, et nulli legeban­ tur qui talia docerent libri. Hoœinci 5. - Nunc praestat id exemplis confirh. mare. — Testatur B. Dionysius Alexann°ram.‘e drinus, apud Baronium libros noxios Nepotis, episcopi in partes Kiliastarum, pene medium adduxisse Orientem. — Bardesanes Syrus in Mesopotamia, ad fidem jam conversus, ita olim fuit pietate con­ spicuus, ac sollicitus in exagitandis hae­ reticis voce ct scriptis, ut catholicis admi­ rationi haberetur. Sed ubi Valentinianorum quaedam volumina legit, non tantum eorum subscripsit erroribus, sed alia atrociora paradoxa finxit, et sic innumeros homines seduxit (Vide Ephraim Cham­ bers’). — Idem testatur S. Hieronymus % quod Hispania et Lusitania non conta­ minatae fuerunt, nisi cum ibi libri Priscillianorum fuerunt vulgati. — Pariter S. Turribius, in suis ad Idacium, Ceponium et B. Leonem epistolis c>, corru­ ptionem Iberiac et Galliae Narbonensis de­ plorat, ob quosdam nefarios libros, quos unicam dicebat causam fuisse tantae stra­ gis. — Eutyches, invictus antea fidei de­ fensor, ad unam lectionem libri cujusdam Manichaei d>, mutatus est in infandum caput innumerabilium haereticorum (Vide Anastasium Sinaitam). Postea ille, in mo­ nasterio detentus, mutire coactus est; sed ejus scripta, ipsius silentio non obstante, adOricntem corrumpendum progredi non cessarunt. — Julianus Halicarnassaeus, in Caria, ex lectione librorum Valentini r>, a fide similiter misere defecit (Anasta­ sius *). — Sic et Avitus, presbyter Hi­ spanus, legendo scripta Origenis, quam­ vis simul legeret ipsorum confutationem, et per Hieronymum admonitus fuisset ab erroribus se cavere, virus tamen, reje­ cta monitione, lethaliter absorbuit. Baronius 3. Luctuosius Henricus Bullingerus, do­ ctor catholicus, olim piissimus, imo per­ fectionis cupidus, mox ad Carthusianos ingressurus, in librum incidit Melanchtonis; a cujus lectione licet divina voce interius exterritus />, tamen ad legendum a daemone impulsus, legit ct cecidit: sicquc, ex probo Dei ministro, infelix mi­ nister Satanae evasit 4. — Hieronymus Wicleff, post multos improbos suos la­ bores in Anglia editos, donec ore docue­ rit, nihil pene nisi improperia reportavit, et paucissimos fecit sui erroris sectarios; at ubi nefarios suos libros diffudit, totam, quam nunquam vidit, Bohemian! perdi­ dit, potumque venenatum et aliis tradi­ dit. Cum enim Joannes ab Hus Wicleffi libros a quodam Bohemo, qui Oxoniae stu­ duerat, acceperit, eorumdem impiam do­ ctrinam undique disseminavit (Cochleus 5. Vide etiam Bon. Blanciotti e. Omittimus, ne longiores simus, alia similia exempla, quae in historiis passim inveniuntur. — Caetcrum eruditis cunctis patet, novas haereses fere semper exhau- * Dinonar. uni venu, v. RardcMniUi, — · Viae dux advenu Acephalo·, cap 14. — * Ad ann. 414, n. 10 ct U. — • Lad vocat, Duionar. portat, v. Bullintcr. — 1 limor ia HoMitArum, lib. I. pag. 7 et / Isaiam, hb. 17, cap. 64, v. 4 ctS, dicit multas mulierculas in Hispania ct Lusitania deceptas fuisse lectione librorum apocryphorum, · ut Basilidis, Balsa­ mi atque Thesauri, Barbclonis quoque ct Lc u siborac ac reliquorum nominum portenta su­ sciperent ·. •J ita sane res a Zaccaria. Storia polemica dehe proibisioiii dei libri, hb. 2, diss. 1, cap. 4, u. 5, narratur; sed epistola S. Turribii Asiuncvnsis ad Idacium tantum ct Ccponiurn scripta est, ct reperitur inter S. Leonis epi­ stolas. Neque ibi sermo videtur esse dc Gallia Narbonensi, sed dc Gallicia, ut ex epist. 14 S. Leonis colligendum videtur. Ό Res pariter ita refertur a Zaccaria, loc. cit.; sed Anastasius Sinaita, in opere cui titulus Viae dux adversus Acephates, cap. 6 ct 14 ; non de unius libri lectione loquitur, sed dc lectione librorum Manichaeorum, Valcntinianorum. Marcionilarum ct Arianorum, quibus inspectis depravatum esse Eutychcn affirmat. r) Manetis et aliorum, ut dicit Anastasius. /> La d vocat non dicit Bullingcrum a le­ ctione Mvlanch ton is, divina interiorique voce deterritum luis.se. Id Limen habetur apud Zaccaria. f»p ct loc. cit., n. 6. 257 APPEND, m. - DISS. DE PR0H1UIT. LIBRORUM. - CAP. 1. btas et exscriptas fuisse ex libris aliorum veterum haereticorum. 6. - Hinc concilia, Pontifices ac pii principes, et calamo et voce, et censuris et aliis poenis, toti fuerunt ad extirpandos libros, qui fidem aut mores quoquop»irr» *- modo inficere potuissent. — Hinc Patres vertunt li- . . in suis scriptis magnopere sunt conati ruiitri». avcrterc fideles ab hujusmodi librorum lectione. Origcnes ‘ eos, qui libros impu­ dicos aut impios injuste revolvunt, ejus­ dem culpae asseruit reos, quam qui car­ nes falsis numinibus oblatas manduca­ rent. S. Isidorus s scripsit: impia scripta legere idem est ac thus immolare dia­ bolo; addiditque, non licere Christianis legere figmenta poetarum, quia per illa mens ad libidinem incensa excitatur. S. Hieronymus a) ait : Nento in perfo­ ratam intrat cymbam, ut discat vitare naufragium ; et ad haeresibus plenum volumen animam diriges immunem doli, ut ibi discas catholicam veritatem? For­ tius Tertullianus ·: Nemo inde strui po­ test, unde destruitur : nemo ab eo illumi­ natur, a quo contenebratur. Etiam impius Lutherus librum edidit de abolendis scriptis pravae doctrinae. 1 In Numen, homil. 30, num. 3. — · Can /Λ*ο 15, Sleidanus, de Statu relig. ct reipubl., lib. 2, commentar., sub fin., narrat Lutherum jussissc libros juris pontificii comburendos, ct subdit: « Edito scripto, sui facti rationem ex­ ponit, suaque voluntate, consilio ct opera pon­ tificios libros esse crematos profitetur; his nimirum de causis: Γ vetustum esse morem ct singulis temporibus observatum, ut mali ct perniciosi libri flammis aboleantur, ejusque rei testimonium in Actis Apostolorum ex­ tare». Et re quidem vera Lutherus haec as­ seruit in libello quod inscripsit: Quare Pontificis Romani ct discipulorum ejus libri a Doctorc M. Luthero combusti sunt? 7. Bodinus, Ddmonomanie des sor­ ciers, fib. 2, cap. 2, hic allegatur cx Braschio, dc Libert. Eccles., tom. 3, cap. 26 ; sed revera loquitur dc rege Ezechia, qui librum Salomonis dc vi ct proprietate animantium, plantarum, etc. ex professo tractantem, e me­ dio sustulit ac fecit flammis exuri. At idem Braschius factum regis Joakim adducit ut S. Ali’monwi, Opera moralia. — Tona 1 Vide Sleidanum — Calvinus pariter ejulabat adversus malos libros. Braschius4. Notum est etiam, libros Michaelis Served anno 1553, una cum impio auctore, Ge­ nevae fuisse, Calvino instante, concre­ matos. Ipsi gentiles, sola duce ratione aut et cenuie·. experientia, idem de malis scriptis extirpandis judicium protulerunt. — Plato hinc necessarium duxit, ut libri, priusquam ad alios pertranseant, sapientum examini subjiciantur. 7. - Quippe apud omnes nationes cui- Apud na­ tas, mos abolendi libros noxiae lectionis semper invaluit. Apud Hebraeos, Joakim, hr<*n'JXK*· cum per Baruch librum accepisset a Jcremia transmissum, timens ne Judaeis scandalo esset, ignibus dari jussit. Vide Bodinum Rex etiam Herodes omnes Hebraicarum originum codices concre­ mari voluit, utpote paci publicae adver­ sos. Eusebius — Apud Syros, Antiochus Epiphanes publico edicto praecepit, libros Hebraeorum comburendos. Joseph He­ braeus — Apud Athenienses, Prota­ goras ex senatusconsulto undique exter­ minatus est, ejusque scripta publice igni tradita; quia in illis de existentia deorum Ecd., com. 3, capit 26, nam. 5. 2, v. f. Plata, de Republ.. dut S. Alphonsus enarrat; Josephus tamen, in suis Antiquitat. Judaic., lib. 10, cap. 8, id refert diverso modo accidisse, cum Braschio in eo consentiens, quod dicit librum ab irato rege diruptum esse et igne crematum. Cfr etiam Jcr., cap. 36, per totum. b) Factum Herodis ex Braschio, loc. cit., a S. Alphonso exscriptum est; Eusebius tamen, cx quo Braschius historiam hanc desumpsit, aliter rem narrat: < Herodes (ita ille Histor. eccl., lib 1, cap. 7}, priscas illas Israelitarum familias nihil ad se pertinere intclligcns, igno­ bilitatis suae conscientia stimulatus, omnia illa veterum familiarum monumenta concre­ mavit: ratus se tum demum nobilem visum iri, cum nemo esset, qui ex publicis monumen­ tis originem genens sui, vel ad patriarchas vel ad proselytos, vel ad permixtos Israclitis pe­ regrinos, qui dicuntur, posset referre ». «J Josephus, Antiquit. Judaic., lib. 12, cap. 7, scribit: · Et si apud aliquem volu­ men inventum fuisset sacrum aut lex, et is quoque crudeli sorte moriebatur ». At I, Ma· chab. r, 59 addit: « Et libros legis Dei com­ busserunt igni, scindentes eos». 17 258 LIB. I. - TRACT. il. DE LEGIBUS. dubitabatur. Cicero 1 ct Lactantius — Apud Graecos, pariter concremati fue­ runt libri Epicuri. Erasmus e. Apud Romanos, cum quidam bubulcus aratrum trajiciens, in arcula sepulchrali, Numae volumina reperissct, ubi Numa de cultu deorum non bene (licet vere) sen­ tiebat, senatus jussit illa igni tradi. Va­ lerius Maximus O et Plinius Marcus Aemilius, certior factus de multitudine librorum qui Romam intromittebantur, jussit ore praeconis omnia concremanda scripta, ubi novi ritus et preces contine­ bantur ·>. Testatur Arnobius 4 apud Baronium Romanos petiisse extirpari li­ bros Ciceronis de Natura deorum, ubi Cicero de ipsorum religione patenter male sentire jam videbatur. — Plura item Ro­ mana jura habentur, ubi jubetur exter­ minandos libros improbae lectionis®. Prae­ terea testatur Livius apud Romanos pontifici maximo demandatum esse, de scriptis cognoscere, cosque damnare ct comburere. Item Imperator Augustus su­ pra duo millia combussit libros, ubi nul­ lus auctor, vel parum idoneus legebatur. Suetonius e ct Nicephorus /A Idcmque Caesar cavit, ne legeretur liber de Arte amandi; ejusque auctorem Ovidium in exilium misit. L»*» o}»8. - Et hic maxime advertendum, quod Amore ua- multo studio episcopi ct parochi curare moveodi.re debent, ut removeantur a suis ovibus libri obscoeni aut de vitioso amore tra­ ’ Dc Natur, deor., lib. 1, cap. 2X — ’ Lib. dc Ira Dei, cap. 9. — 1 AdAgior. chili*» 1, ccntur. 7, v. Ficulntu. — * Advcr«.Gcnt., Ub. 3. cap.7, cfr. Mlgne, Patrol. Ut., torn. 5. — · Annal, ad ann. KC. n. 19. — · L. Cotterat -t, (f. Ea· milUc crciacundae, $ Tautumdcm ; Paul. Jul. SentcntUr. rcceplar.. lib. 5, tiU 23. { 12, L. Damnata 6 et I. Qui­ Res ista diversimode a Plinio, Hister, nat., lib. 13, n. 27 (at /3); et a Valerio Ma­ ximo, Memorabit. lib. 1, cap. 1, n. 12, nar­ ratur; uterque tamen in co consentit quod volumina illa igni tradita sunt, cx eo quod (apud Valcr. Maxim.) religionem evertere vi­ derentur. *) T. Livius, decad. 3, lib 5, his verbis rem narrat: · Edixit (M. Aemilius praetor], ut quicumquc libros vaticinos precationes ve aut artem sacrificandi conscriptam haberet, cos libros omnes litcrasque ad se ante kalen. Aprilis deferret, neve quis in publico sacrovc loco novo aut externo ritu sacrificaret ». c tantes: quos sapienter vocat Origenes: calices Babylonis, venena propinantes; et S. Augustinus a>: ranas ascendentes de ore bestiae. — Etiam gentiles hujusmodi putida scripta exeerabantur. Plato ajebat impudicos libros omnino a civitatibus ar­ cendos. Apud Laccdaemones ct per totum Spartanorum dominium, vetitum fuit le­ gere ac retinere libros Archilochi; eo quod obscoenum quid continebant. Vale­ rius Maximus ®. Fama est, ut tradit qui­ dam auctor, Beycrlinck b>, Virgilium opus suum, propter confictam Didonis impudi­ citiam, praecepisse, jam morti proximum, in ignem injici. Plures hujus farinae libelli, dicti romanenses (vulgo romansi), undique hodie per domos circumferuntur, et per manus simplicium adolescentium circumeunt. Ho·_/··. rum romanensium pnmus inventor fuit Heliodorus, Phoenix, episcopus Tricensis in Thessalia, ut enarrat Nicephorus ,0. Hic, cum talem romanensem tempore suae juventutis inscripsisset, cujus lectio facile poterat juvenes impellere ad exitiosos amores, synodus provincialis, cognito hoc periculo, eam Heliodoro imposuit condi­ tionem, ut vel opus suum traderet flam­ mis, vel episcopatui renuntiaret; at ille maluit suae dignitati cedere, quam opus suum destruere. 9. - Hujusmodi romanenses non sunt quidem universe damnati de jure ccclcsiaslico; nam in Indice 11 tantum damnan- tovow roeam dom. Roexee i<»i Haec habentur in Scrm. 20, n. 2, qui inter supposition Augustini opera recen­ setur (Migne, Patrol, lat., torn. 39, col. 1781), ct his quidem verbis: < Secunda vero plaga, in qua inducuntur ranae, indicari figuraliter arbitror carmina poetarum, qui inani quadam et inflata modulatione vclut ranarum sonis ct cantibus, mundo huic deceptionis fabulas in­ tulerunt ». b) Beycrlinck, in suo Theatro mundi, v. Liber, % Obscoeni, amatorii, haec scribit non assertive, sed dubitative: · Virgilius, inquit, APPEND. HI. - DISS. DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. I. tur libri, qui res lascivas seu obscoenas ex professo tractant, narrant aut docent. Tamen, de jure naturali, ut optime ad­ vertit quidam doctus auctor, Continuator Tournely l, saepe sunt per se vetiti pro­ pter grave damnum quod legentibus in­ ferunt; in ipsis enim virus, quanto minus patet, tanto magis nocet. — Scribit de hujusmodi libellis Alexander Tassoni J: Co/ leggcre accidenti e stratagemmi amo· 259 quae ad fatuum alliciebat amorem; et inter Christianos et per Christianos tale aid pejus opus sustinetur, laudatur, de­ fenditur ' 10. - Similis farinae est liber inscriptus Pastor fidus (hodie jam merito expresse damnatus); cujus non defuit quidam insi­ piens, ut refert Petrus Bayle ·), qui tute­ lam hujus perniciosi libelli assumpsit ine­ pte dicens, nihil damni eum allaturum, rosie libri lascivi, eparticolarmente nelle si puellae a se repellant amasios. — Sed solitudini e negh osi chc richteggono le bene idem Bayle, licet vir impius et sine lettere, si appresentano fantasmi osceni fide, sic defensorem illum insulsum expro­ e pensieri e voglic di cosc illecite, sollo brat (ejus verba e gallico idiomate ad laapparensa di gusto e di diletto, e iin- tinum transferimus): Responsio haec so­ gegno sagace vi si abbandona sopra. phistica est ; nam ipsa conditionem exigit, quam liber idem difficillimam reddit. Duas tu res requiris: ut tuum legamus opus, ct ut amasios repellamus. Si haec duo simul requiris, injustus es, quia idem nostrum poema vim repellendi nobis au­ fert. Illud porro amoribus nos implet, concupiscentiam accendit, mentem detur­ bat'. illud ad amasiorum praesentiam ex­ petendam nos violenter impellit... Sed dato quod eos repelleremus, nonne propter hu­ jusmodi narrationes, multis impuris pas­ sionibus expositae ac excitatae misere in­ veniremur ? Et deinde prosequitur Bayle Porro ipsi non apertae impudicitiae sca­ tent; sed animum ad profanos amores mirabiliter incendendo, illum obtenebrant, a Deo alienant et vehementer ad malum inclinant, ita ut, occasione oblata, homo facile in infandas libidines ruat, et perti­ nacius in ipsis deinde perseveret. Et insuper hic notandum, quod sae­ pius patresiamilias rei sunt de hoc damno: quia ipsi tenentur eripere hos improbos libellos e manibus filiorum; et si non faciunt, intelligant se non posse a culpa excusari. Et minime deinde querantur, si filii utilia studia negligant et despiciunt, ad exhortandum, quod haec librorum ge­ quia ipsi, delectabili illi romanensium le­ nera undique et omnino aboleantur. ctioni assuescendo, alios proficuos libros 11. - Scripsit Cicero ·: Videsue, poetae legere postea fastidiunt et horrent ; et sic quid mali adferant?... molliunt animos remanent rudes, et vitiosi evadunt — nostros..., nervos omnes virtutis elidunt. Joannes Gersonius, scribens contra quem­ Hinc Quintilianus 4 prohibuit, ne unquam dam romanensem, inscriptum de Rosa, libri Horatii et aliorum similium poeta­ damnationem affert Caesaris Augusti libri rum pueris explicentur, et S. Hierony­ Ovidii, deinde exclamat: Oh Deus!... oh mus dixit ·; Daemonum cibus est car­ praesentis temporis mores! Inter paga­ mina poetarum. Ipse Lutherus, quamvis nos, paganus judex ct incredulus paga­ moribus foedissimus, scripsit: Necessa­ num condemnat, qui doctrinam scribit, rium est ut libri Juvenalis, Martialis, • Dc Decal., cap. 1, art. I, punct. 3. $ 2, concl. 2. — ut., lib. 2, cap. 11. — · De Institut orator., lib. 1, cap. 8. n. 6. — B Epiit. 21. Ad Damn·., n, 13; Migne. Patrol, lat, • Penmri diver·! UK 7, cap H, v. Chc similmcntc. · Gerwmiit, tract, contra Romant. rfr Rosa. — · Tuacul. di»pu- torn. 22, col. 385. moriturus mandavit exuri suum carmen, for­ morum integritati prodesse, eo quod illo lecto tassis propter confictam Didonis impudici­ virgines nuptaeque complures pudicitiae nau­ tiam ; licet amici nc id facere intercesse­ fragium fecisse dicantur Haec autem ipsi Bayle pugnare cx adverso videntur cum ef­ rint ». 10. - a) Baylc, in suo Dictionn. histor., fato quodam Joannis La Fontaine, scilicet li­ v. Guarini Baptiste, nota C, loquitur quidem brum nihil damni allaturum, si puellae a se dc opere inscripto Pastor fidus, et ibi adducit repellant amasios; et hoc effatum Bayle hic aliquem dicentem illud opus parum fortasse refellit. PoeiAt gentiles vi- 260 LIB. L - TR/XCT. IL DE LEGIBUS. Catulli ct Priapeia Virgilii ex omnibus locis ct scholts exterminentur; quia lam turpia ct obscoena scribunt, at sine ma­ gno detrimento juventutis noti possint legi l* . — Similis, imo perniciosior est li­ * I f ctis constare, quod ipsius naturae judicium sit, libros illos qui religioni aut bonis mo­ ribus officiunt, omni modo exlirpandos, ut theologi omnes docent; imo addunt, ne cum licentia quidem Pontificis a>, lectio­ ber pestiferus Boccacii (adhuc ille, qui nem permitti posse illius libri, qui sub­ expurgatus dicitur et circumfertur); qui, versionis occasio alicui esse posset. Juemeo sensu, plus juvenibus nocere potest, nin 4*, Continuator Toumelye, Graveson0, quam opera Lutheri ct Calvini. Busenbaum (vide infra, Lib. II, n. 19, ad 6), caraawj. At ibi, proferunt aliqui, selectum idio- HabertT. Subdit autem doctissimus Silvius fi· ma discitur; et plura adsunt, quae ad apud Contin. Tournely^ neminem posse u‘ bonos mores instruunt. — Sed bene re­ haereticorum opera legere sine proximo spondet huic Joannes Gersonius, scribens periculo gravis damni, nisi tribus saltem adversus romantium de Rosa: Suntne, quatuorve annis theologiae operam dede­ quaeso, propterea mala in eo deleta ? Ignis rit. — Si igitur gentes, ut supra vidimus, est periculosior. Hamus nocet pisci, si coo­ ad ipsarum falsam religionem conservan­ pertus sit esca. Gladius unctus meile fe- dam, libros adversantes aboleri nccesse ritne minus? Subdit sapienter Gretserus ·: putarunt; quanto magis Ecclesia incum­ Ad haec bona illa qualiacumqne pura, bere debet, ut veram religionem illaesam integra ct sincera, in catholicorum scri­ custodiat ? Nccesse est, dixit Theodosius*), ut quae scripta vel Deum accendunt ad iracundiam, vel animos hominum in per­ niciem et fraudem impellunt, ad nullius aures perveniant. Et Marcianus e dixit: Materia subtrahetur erroris, sipeccatorum et doctor defuerit, et auditor. Et: Facino­ rosae perversitatis vestigia flammis com­ — Scripsit etiam S. Augustinus adver­ busta depereant. Item Carolus V, sapien­ sus legentes Terentium, ut verba addi­ ter sic protulit9: Si optimi quique cibi scant ■: Non omnino, per hanc turpitudi­ unius tantum guttae veneni, qua huma­ nem,verba ista commodius discuntur; sed num corpus laederetur, infusione suspecti, per haec verba, turpitudo ista confiden­ sunt omnino abjiciendi; quanto magis ea tius perpetratur. Non accuso verba..., sed scripta, quae tantis et tam noxiis anima­ vinum erroris, quod in eis nobis propi­ bas venenis passim infecta sunt, non so­ nabatur. lum nobis cavenda sunt, sed etiam, ne ’ Sed nostrum propositum re· aliis noceant, ab omnium hominum me­ Jloi’ r deamus; et concludamus ex omnibus di­ moria veniunt obliterantia? ptorum libris reperies ; quid ergo opus divertere ad... lutulentos illos rivos? Quis non libentius aquam limpidam bibat, quam veneno tinctam, licet veneni segregandi non sit ignarus? Saltent enim periculo exitii et labore sejungendi caret, quisquis aquas omnis contagionis expertes bibit. 1 Scrm. convivial., üt. de Authoribu*. - Girtoniua, tract, contra R ornant. dc Rota, v. Si dicati*. — · Dc Jure et more prohib. etc. libro» haeret, etc., hb. 1, cap. 29. — • Coofeta., lib. I, cap. Î6. n.26. — · Initlt. thcol., pari. 7, dita. 4, qu. 1. cap. 6, art. 3, $ 2, qu.2. — · Decal., cap. !, 12. - a> Aliquot cx his AA. dicunt id jure naturae prohiberi: quibus verbis satis in­ nuunt ne cum licentia quidem Pontificis le­ ctionem ejusmodi librorum, in casu enuntiato sere. Silvii verba, in 2art1 2at, qu. 11, art. 3, quacr. 6, conci. 2, haec sunt: « Rudes ct in theologia tenuiter instructi, quales fere sunt omnes, qui duobus aut iribus annis theologiae art. I, punct. 3. §2, cond. 2. — · Ilistor. ecc!., mcc. XVI, colloq. 6,1. f, — 1 Tr. de Fide, etc., cap. 4, qu. 9. — · Act. concit Chalcedon., pari. 3. cap. 12 ct cap. 19. Cfr. I Ohicuhc· que C. de Haeret. ct Manlch. — · Edict. Wormat. 1521, apud Petram, in conttit. Geloni i PàJtfr, aect. un., n. 3. studuerunt, non sine gravi peccato legere pos­ sunt istiusmodi libros, etiamsi nulla esset lex ecclesiastica». Et sic etiam a Cont. Tourncly, /. c., Silvius allegatur. Theodosius, in 1. Decere, §. /, C. dc SS. Trinitate, sic loquitur: «Omnia enim pro­ vocantia Deum ad iracundiam scripta, et pias mentes offendentia, nc ad aures quidem ho­ minum venire volumus». APPEND. III. - DISS. DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. II. 261 CAPUT II. Demonstratur, quod sancta Dei Ecclesia usque ab initio, ex Apostolorum praecepto, pro abolitione pravorum Librorum sollicita fuit. Ecclesia ei Fontifea pouunt Ii brns prohi­ bere. 1. - Communiter theologi tradunt, dogma esse veritatemque fidei, quod Ec­ clesia, et pro ipsa, ejus caput Romanus Pontifex, utpote Christi vicarius, jurisdi­ ctionem ab ipso Domino acceperit prohi­ bendi fidelibus lectionem librorum, sive de religione impie tractantium, sive contra bonos mores, aut Ecclesiae disciplinam aliquid continentium. Suarez ’, card. Albitius a, Charlas3, Braschius4, Anonymus \ — Equidem, si haec facultas penes Ecclesiam non esset, et fideles in hoc parere illi non tenerentur; nec fides illaesa servari posset, nec Christus satis Ecclesiae suae provi­ disset: Frustra Ecclesia, bene ait Baroniusa>, laboraret in haeresibus extirpaitdis, bonisque moribus fovendis, nisi unde scatet errorum ac vitiorum colluvies, fons penitus obstrueretur. Patet equidem, quod cura et jus removendi e manibus fidelium noxios libros, specialiter Ecclesiae com­ petit: illi enim soli datum est, de fidei et morum causis decernere, ovibusque suis bona pascua ad pascendum designare. — Recte hinc docent doctorcs (vide Hono­ ratum Tournely *), quod Ecclesiae circa libros censura, seu judicium, sit omnino infallibile: Ecclesiae cntmvero (ut ait Na­ talis AlexanderT), cum sanam doctrinam ab haeretica judicio suo discernere datum sit a Christo, et cum quaelibet doctrina libris aliquibus contineatur; operae pre­ tium erat, ut Ecclesia, in judicio quod de libris, in quibus de fidet et moralis Chri­ stianae quaestionibus agitur, tulerit, non 1 Dr Fide· diep. 20. ecet. 2. n. 4 ct 8. — · Dc Incorut. in fide, cap 90, n 148 ct 152. — · Dc Libcrtatib. Kcclev» rallie., lib. 10. cap. ult., n. 8. — * Dc Libert. Rccle*., tom. & posset deficere. Nemo quippe pastorem il­ lum censebit idoneum ad oves pascendas, qui noxia pascua a salutaribus certo di­ stinguere non posset. Inepte igitur Eccle­ siae fidelium cura esset demandata,si certa scientia ad libros rectae vel improbae doctrinae dijudicandos, ipsi tributa non fuisset. 2. - Quod autem mos Ecclesiae prohibendi et abolendi pravos libros sit ex traditione et praecepto Apostolorum, plura r. 5. - Sed praestat nunc exemplis rem bu*· quidem cavere non tantum a sermone, hanc magis elucidare. — Quamvis videsed etiam a scriptis haereticorum. — At­ batur de se permittendum Ecclesiae paque si Apostoli fidelibus praeceperunt ne storibus, pro necessitate et tempore, libros broinoxK·. quidem ave dicere haereticis (II. Joan. 10); haereticorum legere, ut cos confutare va• Orat. 24, (n laud. S. Cypriani (martyr. Antioch.), n. 12. — · In P*alm lxi, n 23. - S. Joomh. Damait., de Barlaara ct Jtxaphat hiator., cap. 32. — · Theatr. mundi, torn. 4, v. Ltbtr, Curtotct, juptrtlihowt, ck — · Lib. 1, cap. 6. — · Dc Baptismo, lib. 4, cap. 24, n. 31. — · Apolog. per i reformatori, etc., cap. 19, η. 7. — 1 In Ptaltn. exi, η. 23. — · Ορακ. Quart Pontifici* Romatti. ck. Ubri a Doct. ΛΛ Lutbrro combutti tint, init- — · EpiftU 42 (ad Comet» Papam 2·), n. 2; ap. Migne, Patrol, lat., tom. 3. col. 7Π6. · Juthntan., Novella 42, cap. I, $ 2. 4. -O) Edictum istud inscribitur: < Mennae, sanctissimo ct beatissimo archicpiscopo ct universali patriarchae », ut habetur in ipso Novellae titulo. APPEND. III. - DISS. DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. ÏL lerent, juxta concilium Carthaginense IV >; attamen primis Ecclesiae saeculis, iidem patriarchae ab hujusmodi operum lectione se cavebant; vel, cum esset necessitas, non sine magno legebant timore: Ego vero (scribit Dionysius, Alexandrinae ecclesiae patriarcha) in libris ct traditionibus hae­ reticorum cognoscendis operam posui; exeerandis quidem illorum sententiis ani­ mum meum tantisper coinquinans; hanc tamen ex eis utilitatem percipiens, ut illos tacitus apud me refutarem, multoque ma­ gis quam antea detestarer, Et cum frater quidam ex presbyterorum ordine prohi­ beret me, veritus ne forte nequitiae illo­ rum coeno commiscerer; quippe animum meum contaminatum iri ajebat, et quidem verissime, ut ipsemet sentiebam, visione coelitus missa confirmatus sum. Ita apud Eusebium ·. Attende: quamvis Dionysius patriarcha existeret tam magnae ecclesiae, et libros haereticorum tantum ad eos confutandos inspiceret; tamen ex lectione animum suum nonnihil inquinationis aut saltem perturbationis attraxisse fatetur. — Et quod magis mirum est, licet Dionysius esset vir tanta sanctitate et doctrina prae­ ditus (ipse enim expulit Kiliastarum erro­ res, et Nepotis episcopi libros explosit; ipse primus Sabellii haeresim debellavit, et de ea Sixtum Papam reddidit certio­ rem; ipse contra Novatianos felicissime disputavit, ac Fabium Antiochenum mox in eumdem errorem prolapsurum susti­ nuit; ipse scriptis confutavit etiam Pau­ lum Samosatenum, Nepotianos aliosque haereticos): et tamen, his non obstantibus, ut refert Eusebius *>, fideles, cum nove­ rint Dionysium libros haereticorum evol­ vere, magnum scandalum passi sunt; imo de hoc apud Pontificem eum accusarunt, 263 et Pontifex reprehendit, ac prohibuit ne haereticorum lectionem prosequeretur, ubi suis offendiculum praeberet. Praeterea narrat Socrates·, quod Theo­ philus, ejusdem Alexandrinae ecclesiae patriarcha, vir doctissimus, cum perlegis­ set Origenis libros de Principiis (quos ipse omnium primus damnavit), non modo a suis objurgatus est; sed in concilio dam­ natus, ubi excusationes ab eo allatae ne­ quaquam admissae fuerunt 6. - Usque ab Ecclesiae primordiis, hoc Ab Eedeipso quod aliquod opus ab haeretico no­ uacpnmor dite haereli­ sceretur conscriptum, etiam nulla ema­ ticcmm bri vetiti. nata speciali prohibitione, illud legere (saltem generaliter loquendo) vetitum erat. Sic respondit S. Gregorius Anastasio, pa­ triarchae Antiocheno, interroganti, an damnato quodam haeretico, omnia ejus opera statim damnata habenda essent «Λ Vide card. Petra4. — Praeterea, cum in domo cujusdam Athanasii presbyteri, mo­ nachi in Isauria, inventus fuisset codex, in quo errores aliqui contra fidem con­ tinebantur; Joannes episcopus, damnato codice, ipsum a monasterio expulit, transmisitque acta ad S. Gregorium, qui rem probavit. Sed cum Athanasius asseruisset ignoranter legisse, Gregorius ei reditum ad monasterium concessit, expresse ta­ men prohibens illius operis lectionem ·. Hinc notant editores e Congregatione S. Mauri·, antiquam jam fuisse apud Ro­ manos Pontifices, libros proscribendi po­ testatem et disciplinam; cui parere etiam Orientalis Ecclesiae patriarchae, et alii tenebantur. 7. - Hinc etiam illud eruitur, eos qui Legente» libroa hae­ haereticorum libros legissent vel habuis­ retico». ·α· de sent, semper reputatos fuisse de haeresi •pecti harrv®. suspectos, ac ut tales puniri potuisse. Vide Archidiaconum, Joanncm And reamT, Ana" ’ Can. 16, apud Labbe, tom. 2. coL 1433 — * HiM. cccl., lib. 7, cap. 7. — ■ Htttor., lib. 6. cap. 17. — · Com­ ment. in conMit. Valde Gelaaii I, acct, on., η. I. — · Epi­ Molar. lib. 6. indict. 14. eptet. 06. apud Migne, Patrol, lat. tom. 77. col ®0. — · In dictam epi«t. S. G recorti, nod r, ibid. · Archidiac,, in cap. Fïlii, de haervL, in 6*; et in can. fin eau». 24, qu. 2. η X — ’ In cap. FMtt. de bar­ 5. - a) Res ita narratur ab Eusebio; affert nempe in suae Historiae ecclesiaste lib. 7, cap, 7, quamdam Dionysii Alexandrini epi­ stolam, in qua sanctus ea de se ipse scribit, quae superius S. Alphonsus attulit; sed aliud non habet de haereticorum librorum lectione. 6. - *) Grcgorii textus est : « Cum Coe­ lestius atque Pelagius in ea [Ephesina ) synodo sint damnati, quomodo poterant illa capitula recipi,quorum damnabantur auctores ». Et ha­ betur inter epistolas S. Gregorii Magni, lib. 9, indict. 2, epist, 49, apud Migne, Patrol, lat., rette., in 6·. 264 LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. niam Rojas «Λ — Et quod tandem, in primis Ecclesiae saeculis, omnia haereti­ corum scripta fuerint igni damnata, ex eo eruditi demonstrant, quod cuncta sic perierint, ut omnium pene haereticorum ne nomina quidem hodie haberentur, nisi illorum Ecclesiae Patres meminissent. Ubi sunt enim Arianonim innumeri libri,Orien­ tem replentes? Ubi plura volumina Apol­ linaris, Celsi, Manetis et Gnosticorum? De illis omnibus factum est id quod dixerunt Patres concilii Constantinopolitani II '* Libri lue­ re t Irorum Brrnper igni damnati. mus, prout constat ex ejus praelatione ad Urbanum II libri de Fide Trinitatis, etc. — Idem fecit S. Augustinus ®, quoad li­ bros suos contra Pelagianos, quos ad S. Bonifacium transmisit. Idem fecerunt Orientales, prout Dio­ nysius Alexandrinus, Joannes Orthodo­ xus, Photius et alii; praesertim Eulogius, patriarcha Alexandrine, scripta sua cen­ surae S. Gregorii submittens, ut apparet ex ejusdem Gregorii epistola 9. 9 - Item inter scripta Abbatis Joa­ chim chartula inventa fuit anno 1200 a>, ipsius manu subscripta in qua ista legun­ tur: Universis quibus literac istae osten­ Haereticorum quidem ejfraenatas linguas, et eorum impiissima conscripta... patri mendacii diabolo connumerantes, illis di­ cemus · Eccc omnes vos... convalescere fa­ sae fuerint..., aeternam in Domino saliicitis flammam ignis: ambulatis in lumine -tem.... Quia vero pro angustia tempo­ ignis vestri, et per flammam quam accen­ rum, non potui hucusque opuscula ipsa, ditis. praeter librum Concordiae, Apostolico cul­ 8. - Hic etiam sedulo notandum id, mini praesentare, ut ab ea corrigerentur ; Pnrait uc· cqH« libri ... si me contigerit prius egredi ex hac tubjiciun - quod tradunt Baronius3, card. Albitius 4, lar PontiBraschius e, Ludovicus Bail e et alii, ni­ luce quam possim..., siquidem ea condi­ ftei. mirum quod ex primis Ecclesiae saeculis tione suscepi dictanda, ut... ei cui da­ mos fuit, ut quilibet libros suos subjice­ tum est omnimode magisterium praesen­ ret examini et censurae Summi Pontifi­ tarem. Rogo ex parte Dei omnipotentis cis; prout fecisse testantur in Occidente coabbates meos et priores..., el ca qua Caesarium Arelatensem, S. Honoratum, posse videtur auctoritate praecipio, qua­ Gennadium et alios. — Fecit et episco­ tenus praesens scriptum aut exemplar pus Possessor, qui, cum de codicibus suis, habentes secum, ac si pro testamento quos ad Hormisdam pro examine et cor­ opuscula... (quam citius poterint) collecta rectione direxerat, responsione non digna­ omnia, relictis in salva custodia exem­ retur, sic illum interpellavit T: Codicem plaribus, Apostolico examini repraesen­ quoque tractandum (tractatuum| antehac tent, recipientes ab eadem Sede, vice mea, direxisse memini, continentem B. Pauli correctionem...; abjiciens quod ipsa abjicit, Apostoli epistolarum explanationes, pro suscipiens quod suscipit ipsa, etc. Apud quo rescripto gratulari non merui. Unde Natalem Alexandrum. simili prece deposco, ut praerogativam 10. - Item, S. Julianus, Toletanus epi­ benedictionis vestrae competenti respon­ scopus, circa annum 685 subjecit examini sione merear adipisci. — Fecit et Ansel- Benedicti II Apologiam suam adversus * ab Anama, in cap. Si t/ttls cptecopui, de haerctic. η. 6. — · Collatio B, prima «entent, concil.. t. f. Celebratum anno 563, »ub Vigilio; vide Labbe, tom. 6, col. 206. — · Ad ann 490. n. 43, II ct 47.— · De IncooM. in ftde. cap, 30, n. 155. — · De llbert. Ecclev, tom. 3, cap. 26. n. tJ. — · Sum. concilior., tom. 1, pag. 112. concil. Late- ran III. — ’ Relatio Po *. Tandem, ad hoc probandum, unum Conradi III et Friderici I ac Ilenrici VI, quod iste, quamvis esset in curia prae­ sufficit decretum Nicolai I 4, ubi dictum fatorum principum, tam adversantium Ec­ fuit: Romanorum Pontificum decreto, catclesiae juribus; tamen pro certo habuit, terorum opuscula tractatorum approban­ Romanorum Pontificum proprium esse tur vel reprobantur. 11. - Romani igitur Pontificis olim sem­ libros recognoscere et approbare. Sed praestat hic ipsum audire Gothofridum, per fuit praesidere arbitrium librorum qui in praefatione ad opus suum Chroni­ omnium. — Sed, ubi in immensum ex­ cum, quod anno 1186 transmisit ad Ur­ crevit moles librorum, statuit Leo X banum III, sic scripsit: Si quod Historia­ anno 1515, constitutione probata in con­ rum opus... conficitur, ratio suggerit, ut, cilio V Lateranensi, et deinde confirmata antequam in publicum deveniat, Aposto­ in regulis Indicis, ut non vulgentur libri lico examini praesentetur... Eapropter... cuiusque generis absque licentia et ap­ hoc opusculum... ante vestrum examen probatione Ordinariorum vel Inquisito­ perferre disposui vestraeque gratiae prae­ rum, sub poena amissionis librorum, et sentare curavi, ut, si... per Fos fuerit suspensionis, ac excommunicationis pro approbatum, ad alias ecclesias ulterius editoribus *>; qui, si in excommunica­ derivetur. — Item Patres synodi Suessio- tione ultra annum permanserint, erunt nensis anno 1120, sanxerunt, libros Petri acriter puniendi. — Et notandum quod Abaelardi a>, hoc ipso damnatos reputan­ praefata constitutio Leonis jam reperitur dos, quod Romani Pontificis aut Eccle­ adnotata in archivo regiae jurisdictionis siae auctoritate commendati non appare­ in regno Neapolitano; ut refert Barthorent 3. — Sic etiam Nicolaus Papa, cum lomaeus Chioccarellus *. * Op. dt., »aec. vn. cap. 3, art. 20. — 1 Ad an. 11S6. η. 22 et 23. Gothofrid., ap. Baron., loc. dt.; cfr. cttam .Mignc, Patrol, lat., tom. 1*^8, col. 877. — · Epi«t. Abaclardi J. ad Amicum, cap. 9; ap. Mignc, Patrol, lat., tom. 178, 10. - n) Scilicet librum Abaelardi dc Uni­ tate et Trinitate divina. b) Nicolaus Papa in suis litteris loquitur de opere S. Dionysii, « quod de divinis nomi­ nibus vel caelestibus ordinibus graeco descri­ psit eloquio ·, quodque Scotus Erigena in latinum verterat. 11. - Λ) Ex constitutione Officiorum, eccle­ siasticae censurae illi dumtaxat libri hodie subjiciendi sunt, qui divinas Scripturas, sa­ cram theologiam, historiam ecclesiasticam, jus canonicum, theologiam naturalem, ethi­ cen, aliasve hujusmodi religiosas aut morales disciplinas respiciant, ac generaliter scripta omnia, in quibus religionis ct morum hone­ statis specialiter intersit (Constit. Officiorum, lit. 2, cap. 3, n. 41). Quoad poenas/vero contra transgressores, constitutio Apostoiicar Sedis jam sanxerat excommunicationem ipso ficto incurrendam, ac Romano Pontifici spe­ ciali modo reservatam, contra cos qui libros coi. 149. · Xicclauf /, epi«L 115, ad Carolum (Calvum) regem; ap. Migne, Patrol. Uu. tom. 119, coL 1119. — · Can. Si U^maftorufft 1, disL 19. · Ltv X. cotut. Inter 90lNci- ;clr. Re gulam Indidi x. — * Archiv.. tom. 17. lit. 7, apostatarum et haereticorum haeresim pro­ pugnantes, necnon libros cuiusvis auctoris per Apostolicis Litteras nominatim prohibi­ tos imprimunt Sed praeter hanc censuram, quam constit. Officiorum, n. 47, simpliciter innovat, bulla Apostolicac Sedis excommu­ nicationem nemini reservatam sanxerat etiam contra eos, « qui libros de rebus sacris tra­ ctantes, sine Ordinarii approbatione impri·· munt aut imprimi faciunt». Hanc vero ita restringit seu explicat constit Officiorum, n. 48: · Qui sine Ordinarii approbatione sa­ crarum Scripturarum libros, vel earumdem adnotationes vel commentarios imprimunt aut imprimi faciunt, incidunt ipso facto in excom­ municationem nemini reservatam ·. Demum, n. 49, habetur: « Qui vero cetera transgressi fuerint, quae his decretis generalibus prae­ cipiuntur, pro diversa reatus gravitate, serio ab episcopo moneantur; ct si opportunum vi­ debitur, canonicis etiam poenis coerceantur ·. 266 LID. 1. - TRACT. IL DE LEG1ÜUS. CAPUT HI. Fusius ostenditur, Ecclesiae praecipuum et proprium semper fuisse libros malos proscribere; et hujusmodi jurisdict. semper Ecclesiam exercuisse. 1. - Saeculo IV, concilium Nicaenum anno 325, Arii scripta damnavit (Nicephorus ’); et deinde Constantinus praecepit morte multari, qui librum aliquem ab Ario confectum statim non attulisset (Apud Socratem *). — Patres etiam pseudo-concilii in Tyro cirai annum 336, Mar­ cellum Ancyranum ideo deposuerunt, quia sententiae damnationis suorum librorum noluit acquiescere, nec illos igni tradere. (Socrates *). Ori cenis Theophilus, Alexandriae episcopus an­ «cripta. no 385, fuit primus, qui libros Ongenis damnavit, prohibuitque ne sui illos lege­ rent; de quo eum postea Hieronymus, Epiphanius et Damasus Papa valde com­ mendarunt. — At, cum Origenis opera usque tunc ubique cum plausu perlecta fuissent, quidam monachi in Palaestina dicebant, errata, si quae in libris inveni­ rentur, illa ex aliena manu in scripta Origenis irrepsisse; hinc contendebant, non propter illa, etiam reliqua esse da­ mnanda. Theophilus vero hoc non obstante, ut refert Sulpitius Severus 4: Arii scri­ pta damnsta. •I !· »· •· (•. •» I I* »· Origenis libros proscripsit, suosque a le­ ctione compescuit. Denique Anastasius Papa illos pariter damnavit. Vide S. Hie­ ronymum a. — Censuit Baronius °, tantum Periarchon Origenis fuisse damnatum; sed in hoc aperte ei contradicunt Seve­ rus, Palladius, Sozomenus, Hieronymus et alii, dicentes omnes codices Origenis vetitos fuisse. Eosdem deinde medio sae­ culo VI Justinianus comburendos man­ davit, de hoc ab Ecclesia requisitus; ct non obstante plurimorum reclamatione, edictum concremationis omnino exsecu­ tioni demandari voluit. Eodem saeculo IV, concilium Carthaginense IV, sed verius V a>, anno 398, sic statuit7: Episcopus gentilium libros non legat ; haereticorum autem pro necessi­ tate et tempore. — Circa eadem tempora, S. Joannes Chrysostomus Montani opera interdixit, ac igni tradidit. Vide Nicephorum b>. 3. - Saeculo V, Inpocentius I, in sua epistola anno 417, Pelagii et Coelestini opera damnavit. — Praeterea anno 431 pro potestate cogebant, recta Patres concilii Ephesini, postquam libros etiam universa cum pravis... damnare, omnes proscripserunt Nestorii (Libera­ quia satis superque sufficerent libri quos tus e); praevidentes autem, non defuturos Ecclesia recepisset; fsubdens]: respuen­ homines pertinaces, qui censuras despi­ dam esse penitus lectionem, quae plus cerent, in epistola synodali Theodosium esset nocitura insipientibus, quam profu­ Imperatorem rogaverunt, ut obtrectantes tura sapientibus. sua potestate puniret ·. Et ideo Theodo­ 2. - S. Epiphanius pariter, coacto con­ sius, ac deinde Valentinianus non solum cilio cum episcopis suae insulae, eosdem bonorum publicatione, sed etiam capitis • Eccles, hietor., lib. 8, cap. 18; ap. Migne, Patrol. graeco-laL, tom 146, coi. 74. — · Lib. 1, cap. 9 epist. Constantini episcopis et plebibus. — · Lib. 1, cap. 36. — 4 Dialog. I, η. 6; ap. .Migne, Patrol lat., tom. 20, col. 188.— • Epiit. 97, ad Pammachtum, n. 4; ap. Migne, Patrol, tat., tom. 22, col.792. — · Ad an. 402. n. 16. — ♦ Concil. carthag. iv, cap. 16, ap. Labbe, torn. 2, col. 1<13H. Cfr. can. EpiiCûptu 1, dist. 37. · Jhhoc. /, Epist. ad quinque episcopos, n 5; habe tur Inter epistol. S. Augustini, «ub n. 183, ap. Migne, Patrol, tat., tom. 33, coi. 788. — · Dreviar., cap. 10; ap. Migne. Pa­ trol. lai., tom. 68, col. 900. — · Co net I. Ephes., act. 6, Relatio synodi ad Imperat., sub n. 15; ap. Labbe, tom. 3, coi. 1298. !. Aliique episcopi, uti liquet ex ipso textu Sulpitii Severi. 2. - a) Apud Labbe, tom. 2, col. 1433, dc hoc concilio habetur: « Nomine el temporis ordine quartum ·. Λ Niccphorus Callistus, lib. 8, cap. IS suar historiae (quem locum allegat S. Alphonsus), loquitur, non de concilio Carthaginensi nec dc operibus Montani, sed de Nicaenae synodi edicto, quo Arii scripta igni addicta sunt. Alio­ rum scripci damnato. - APPEND. III. - DISS. DR PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. III. supplicio contumaces coercendos esse mandarunt l. Deinceps, cum Nestoriani curaverint circumferri libros Diodori Tar­ sensis et Theodori Mopsuesteni, in qui­ bus Nestorii errores magna ex parte la­ tebant; Cyrillus Alexandrinus et Aeacius Metropolita Armeniae, coactis synodis, illos proscripserunt, caveruntque ne fide­ les cos haberent. (Liberatus °>.) — Item anno 451, concilium Chalcedonense libros Eutychetis damnavit; et eodem tempore insuper mandavit, ut omnes Manichaeo­ rum libri flammis traderentur. (Platina, apud Braschium *λ) Ac proinde Marcia­ nus Imperator horum canonum contem­ ptores damnavit poena deportationis ; at­ que si impia dogmata postea docuissent, poena mortis. Extat apud concilium Chal­ cedonense et vide etiam Baronium 3. Lanium· 4. - Eodem saeculo V, iterum S. Leo libros Manichaeorum proscripsit; ut re­ fert S. Prosper 4*,sic scribens: Diligentia Papae Leonis innotuit, eos (Manichaeos) 267 rae..., non solum interdicendae, sed etiam penitus auferendae sunt atque ignibus concremandae... Unde, si quis episcopo­ rum... apocrypha haberi per domos non prohibuerit.^, haereticum se noverit judi­ candum ; quoniam qui alios ab errore non revocat, seipsum errare demonstrat. — Idem S. Leo, ut legitur in suo responso ad S. Turribium, scripta damnavit Apollinaristarum et Dictinii episcopi Asturicensis (qui tamen ab errore jam resipue­ rat), sic inquiens: Sed nemo hoc impune praesumat, nec inter catholicos censeatur, quisquis utitur scriptis, non ab Ecclesia solum catholica, sed etiam a suo auctore damnatis. 5. - Eodem saeculo V, putatur prodiisse celebre decretum de censura libro­ rum, Gelasio attributum. — Baronius ·, cum aliquibus aliis, Damasum credit de­ creti illius auctorem, Gelasium vero pro­ mulgatorem ; sed Pearsonius ’, ex antiquis­ simo codice, in Angliam perlato a Lan­ dc secretis suis erutos, et oculis totius franco ex coenobio Beccensi, legit titu­ Ecclesiae publicatos, omnes dogmatis sui lum: Decreta Gelasii Papae de recipien­ turpitudines et damnare fecit, et prodere, incensis eorum codicibus... Multique Orien­ talium partium sacerdotes industriam apostolici Rectoris imitati sunt. Idem S. Leo scripsit6: Curandum... est, et sa­ cerdotali diligentia maxime providendum, ut falsati codices... in nullo usu lectionis habeantur. Apocryphae autem scriptu1 L Damnato. C. dc haereticis ct Manichaeis, et L. Z>r- errt, $ 3, C. de SSma Trinitate. — · Part. 3, cap. 19, ap. I.Abbc, tom. 4, coi. 1832; et L. Qnicumqut 8, § 5, C. de haeret, et Manich. — ’ Ad an. 452. n. 5 et 6. — 4 Chronie., pan. 2, ad an. 443; ap. Migne. Patrol, lat., tom. 51, coL 6Û0. — * Epist. 15, ad Turribiom, cap. 15; ap. Migne. Patrol, lat., tcm. 54. coi. 688. - S. Leo, epist. 16, ad Turribtura, capit. 16; ap. Migne, Patrol., tom. 54, coi. 688. — · Ad ann. 382, n. 19, et ann. 494, n. 19. — 1 Vindictae Ignatianae 3. - «? Liberatus, in suo Breviario, cap. 10, narrat Aeacium Mclitcncnsem et Rabulam Edessae, scripsisse · Armeniae episcopis, ne Theodori Mopsuesteni libros susciperent tam­ quam haeretici et auctoris dogmatis Ncstoriani... Congregati sunt ergo in unum vene­ rabiles Armeniae episcopi ct miserunt duos presbyteros.. ad Proclum Constantinopolitanum episcopum secundum morem, cum libel­ lis suis ct uno volumine Theodori Mopsue­ steni : scire volentes, utrum doctrina Theodori an Rabulae ct Aeacii vera esse probaretur ». Deinde narrat Proclum scripsisse tomum ad dis ct non recipiendis libris ; quae scripta sunt ab eo cum 70 eruditissimis episco­ pis. Et idem confirmant Gratianus ·, Lu­ pus Ferrariensis · aliique, cum Nicolao Papa xo. Nec obstat quidam codex apud Baluzium, ubi decretum illud adseribitur Hormisdae Papae. Nam (ut referunt idem (L e. EphtoUu*. S. IgnatU pjul. 1. cap. 4, § Deere* turn gwMcm et «cq. — * Can. Sancta Rotnana 3, diau 15. — · Epist. 129. ad Domi num rcgem Carol, calr., v. f.; ap. Migne, Patrol, lai., tom. 119, col. «6. — · Epist. 42 ad univers, epiecop. Galliae, ap. Labbe, tom. 10. coL 2S3 ; epUt. 75, ap. Migne. Patrol, lat., tom. 119, cot 9CQ. - /U/».. Notae ad eplat. 128 S. Lupi Ferranetm*. nota ad v. Grüe- «MJ cwm ; ap. Migne. Patrol, lat.. tom. 119. col. «6. Armenos, qui postea a Chalcedoncnsi con­ cilio probatus est Denique Cyrülum Alexan­ drinum quatuor libros scripsisse, tres scilicet adversus Diodorum et Theodorum, ct alium de Incarnatione. Platina, apud Braschi, torn. 3, cap. 26, fi 8, rem profecto narrat ut refert S. Alphonsus; at re vera Platina, in sua Vila S Leo­ nis I, dicit Chalcedonense concilium decre­ visse: «ut- Nestori us et Eutychius nefandus Manichaeorum praesul damnarentur ». Qui­ bus sic dictis ipse Platina subdit « Combusti etiam publice sunt Manichaeorum libri» Decretus GeUiHde cessuri Ubrorom. 268 LIB. L - TRACT. II. DE LEGIBUS. Baronius l, Pagius * card. Noris a, Pater Orsi 4 et alii), idem Hormisda, scribens ad Possessorem episcopum, asserit jam pridem extilisse decretum, dicens: Quae essent catholica dogmata (in illo decreto) definiit (Patrum sapientia], certa librorum, Alius autem auctor, nempe Van-Espcn ’ dicit, in laudato decreto actum esse tan­ tum de publica, non autem de privata lectione. Sed hic etiam perperam; nam in decreto dicitur: cum haec ad catholi­ corum manus devenerint a>. Quis non vi­ diam veterum in auctoritatem recipienda. det, hic etiam de privata lectione fieri In decreto autem Gelasii legitur: Non sermonem? solum repudiata (nempe haereticorum scri­ 6. - In saeculo VI, anno 536, Patres Ljwalpta), verum etiam ab omni Romana et concilii sub Menna Constandnopolitano mu***1 Apostolica Ecclesia eliminata, atque cum proscripserunt libros Severi, Petri Antio­ suis auctoribus auctorumque sequacibus, cheni et Zoarae, dicentes: Abjicimus et... sub anathematis indissolubili vinculo, in aeternum confitemur esse damnata. — anathemate ferimus... omnia ab ipsis con­ scripta. Et deinde ab Imperatore petierunt, .Abbas de Fleurv scribit δ, in eo decreto simplicem directionem ad cautelam dari; non vero praeceptum prohibitionis, quia nullae in ipso adsunt censurae seu poe­ nae injunctae. Sed perperam; nam ver­ bum eliminata satis demonstrat, quod scripta illa jam ab Ecclesia fuerint dam­ nata. Quomodo autem asserere potest Fleury, in illo decreto nullam adesse censuram impositam, dum in eo legitur: ut sua sanctione canones pro re illa sta­ tutos roboraret βΛ—Eodem tempore, Papa Vigilius damnavit scripta Theodoreti ad­ versus S. Cyrillum; item libros Theodori Mopsucsteni et epistolam Ibae: ac deinde anno 553, libri illi in concilio II Constantinopolitano igni traditi sunt, et omnia eo­ rum exemplaria, si quae postmodum inve­ nirentur, sub excommunicatione vetita b). — De libris pariter Priscillianorum, in con­ cilio I Bracharensi anni 563 sic legitur9: S/ quis Scripturas, quas Priscillianus se­ sub anathematis indissolubili vinculo ? Accedit quod Clemens VIII 5 6* testatur, Gclasium sub censura librorum illorum detentores jam damnasse. Accedit insu­ per, quod Patres concilii Tridentini (ut refert cardinalis Pallavicinus ’), ex dige­ stis a Gelasio arguerunt, non esse opus in prohibitione librorum, ut citentur au­ ctores, quorum sunt libri interdicendi. — * Ad onn. 520, n. 21. — ’ Critica in AnnxL Baronli. ad ann. I'M, η. 4. — · Cenotaphia Ptaui*, 4, cap. 2, $ I. v f — 1 Storia ecc1et.,lib. 36, n. 104. · HorinUda, cpht. 70, ad Pmtettor. episc.. v. f.; ap. Mi. Sacrosanctum, die 17 Octob. 1696, in prooem.; habetur in Bultar. Rom. Mainardi. — ’ Hiit. Concit. Trid., lib. 15, cap. 19, n. 11. — · Part. 1, tit. 22, cap. 4, η. 2. · Canell. Conflanti nop., »ab Menna, act. 5, Sententia Mcnnae... contra Severum, etc. ; ap. Labbe, tom. 5, col. 1231. — · Con­ tra Prisollian. ha ere·., cap. 17 ; ap. Labbe, tom. 6, col. 510. (Condi. Brachar. i, al. n). 6. - «2 Justinianus roboravit quidem sua auctoritate decretum hujus concilii; nusquam tamen reperitur Patres hanc confirmationem petiisse. Vide Corp. jur. civ., Novell. 42. Cfr. Labbc, tom. 5, coi. 1238 ct seqq. b) Concilium hoc II Constantinopolitanum damnavit scripta de quibus hic habetur men­ tio; non tamen ibi reperitur quod eadem igni tradita fuerim Constitutum autem Vigilii, quo Pontifex damnavit scripta Theodoreti, etc., datum est anno sequenti, scilicet 554. ‘'Haec non habentur in actis concilii quae supereunt; quimmo Baronius, ad anu. 5S9, n.t3, de concilii hujus actis scribit : · Aliquid in cis desiderari posse videtur, cum aha ab APPEND. Ill. - DISS. DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. HL Saeculo·*· pümo ct octaro. In sequentibus saeculis, anno 649 in concilio Romano sub Martino I dictum fuit *: Si quis... non respuit cl anathematizat anima ct ore omnes... nefandissimos haereticos (nempe Theodorum Pharanita- num, Cyrum, Sergium, Pyrrhum et Pau­ lum, etc.) cum omnibus impiis eorum con­ scriptis..., condemnatus sit. EcJ damnata fuerunt et sub anathemate prohibita scri­ pta commentitia Mennae et Vigilii Papae de unica Christi voluntate. — Et in Trullano, anno 692 proscriptae fuerunt3 quae­ dam apocryphae martyrum historiae, et flammis traditae. — Item, anno 745 S. Bonifacius, episcopus Moguntinus, Sedisque Apostolicae legatus, concilium advocavit, cujus imperio scripta impii Aldeberti com­ busta fuerunt. Deindeque Zacharias Papa, in concilio Romano idem confirmans, di­ xit : Optime provisum a vestra sanctitate, 269 dum de libris allatis a Saracenis; respon­ dit: Utpote noxii ct blasphemi, igni tra­ dendi^. — Praeterea Adrianus Papa, an­ no 869 sic Basilio Imperatori scripsit: Cuncta decernimus exemplaria [Photii prorsus a possessoribus suis ablata... igne cremari; nec superesse apud quemlibet ex his... unum apicem, nisi forte quis totius nominis Christiani dignitate, anathemate perculsus, carere voluerit... Accendatur... tuae aelus pietatis, etc. Sicque prosequitur Pontifex, rogans Imperatorem, ut ipse suis etiam edictis, poena coerceret inobedientes. Apud Beyerlinck6Z — Concilium Tui- ubnScoii lense 1 anno 859 * confirmavit canonem quartum concilii Valentini III, qui de li­ bris Scoti Erigenae ita statuerat: A pio auditu fidelium penitus explodimus, et ut talia et similia [scripta ] caveantur aucto­ ritate Spiritus Sancit interdicimus. Leo IX anno •X» in concilio Vercellensi sub anathemate pariter damnavit librum Scoti concilio Nicaeno II anno 787, proscripti de Corpore Christi. (LanfrancusT). Hono­ fuerunt aliqui Iconoclastarum libri, his rius III anno 1225, confirmans acta con­ verbis: Anathema illis libris, et eis qui cilii Senonensis, proscripsit alium praefati Scoti librum de Naturis. legunt4. Praeterea, in Concilio Romano sub Ni­ 7. - Nono saeculo, Nicolaus Papa, cum requisitus fuisset a Bulgaris; quid facien­ colao II anno 1059, Berengarius, ejuratis ut conscripta illius omnia igne concre­ mentur. Apud Baronium d>. — Item, in Saeculo B6Û0. ’ Can. 18, ap. Labbe, tom. 7, coi. 863. — · Condi. Con· stantinop. m, act. 14, i. m. ; ap. Labbe, tom. 7, coi, 1015. — 1 Can. 63, ap. Labbe, tom. 7, coi. 1375. — 4 Act. 5, poet 8 Euscb. librum; ap. Labbe, torn. 8, col. 1018 — · Epiât. rc*p. ad Bulgaro*, n. 103, ap. Labbe, torn. 9, coL 1566. · Adrian., np Labbe, tom. 10, col. 492. — · Can. 4, ap. Labbe, tom. 10, col. 129. — Concil. Valent., can 4, ap. Labbe, torn. 9, col. 1154. — ’ Lib. de Corp, et Sang. Domini, cap 4 , ap. Mtgne. Patrol, Ut., tom 150. col. 413. Cfr. Labbe, tom IL coL 1431. · Hotter. III, ap. Mifne, Patrol, lat . tom. 122, col. 439, Bulla desumpta cx Albena Chronico, ad an. 1225. eodem rege [Reccaredo] statuta esse tradan­ nobis relecta sunt, igni concrementur.. Zacha­ tur, quae in eisdem actis minime reperiuntur rias, SSmus et beatissimus Papa, dixit Opti­ expressa: nam et regio dicitur sancitum edicto, me provisum esta vestra [nempe Patrum con­ ut libri omnes haereticorum igni comburendi cilii Romani] sanctitate, ut scripta illius omnia darentur. Testatur id quidem Aimonus ». Ita igne crementur. Sed opportunum est, ut in Baronius. Aimonus vero Floriacensis, in sua scrinio nostro ad reprobationem et ad per­ Historia Francorum, lib.3, cap. 77, ait: « Rec- petuam confusionem ejus reserventur». Ita caredus, rex Gothorum,... omnes libros sectae apud Baronium. ad ann. 745, n. 36 ; neque Arianac apud Toletum uno in loco adunari aliter ap. Labbe, torn. 8, cot. 298 ct 305. praecipiens, ipse cremavit». Cfr. Migne, Pa­ 7 - Λ) Scilicet actorum concilii quod Photrol. laL, tom. 139, coi. 749. tius contra Sedem Apostolicam coegerat d)S. Bonifacius damnavit quidem Aldeberb) Adrianus quidem prosequitur rogans lum; sed ipse Bonifacius in dicto concilio, pri­ Imperatorem, ut ipse suis edictis poena coer­ mus archiepiscopus Moguntinus, deposito Ger- ceat inobedientes, sed Beyerlinck, in suo Thea­ vilione, renuntiatus est. Neque in illo ipso con­ tro mundi, tom. 2,pag. 699, v. Dedecus, haec cilio igni tradita sunt Aldeberti scripta; sed res narrat: « Basilius Imperitor, inquit. Photii pa­ ita se habuit. Lecta siquidem in concilio Ro­ triarchae Constantinopolitani volumen, contra mano Aldeberti oratione, · Zacharias, SSmus Nicolaum et Romanae Ecclesiae ambitionem ar Beatissimus Papa, dixit: Quid ad haec, san­ scriptum, et a synodo subscriptum, ad Adriactissimi Patres, respondetis? Sanctissimi epi­ num misit, et sententiam de eo petiit. Adria­ scopi et venerabiles presbyteri responderunt: nus illud Romae in synodo damnavit ct igni Quid aliud agendum est, nisi ut omnia quae tradidit ♦. nux. Λ 270 LIB. L - TRACT. II. DE LBG1BUS. erroribus, adducere omnes suos suorum­ que libros coactus est, qui omnes concrcAbaeur- mati fuerunt. (Lanfrancus ·.) — In concilio Suessioncnsi anno 1121, coactus est Petrus Abaelardus sua scripta propriis manibus igni committere. (Gaufridus 9 apud Petavium ®, et apud Natalem Alexandrum 6), jussi sunt omnes comburi; et sub poena excom­ municationis cautum est in eodem con cilio, ne quis eos dc caetero scribere, legere praesumeret, vel quocumque modo habere. In concilio Tolosano anno 1229, veti- Um* tum fuit, ne laici cujuscumquc generis et s^1^* status penes se haberent, durante haeresi, quemcumque librum sacrae Scripturae, exceptis Psalterio et Breviario. (Concilium Tolosanum, apud HarduinuniT.) — Et quo­ niam haereticorum est sacras Scripturas in vernaculam linguam vertere, ut illas, modo suo interpretantes erronee, post mo­ dum tradant suis adddiscendas; ideo sy­ nodus Biterrensis anno 1246, interdixit omnes Scripturae libros vulgarem in linguam traductos. Idem statuerunt con­ cilia Hierosolymitanum, Mechliniense, Ca meracense et alia plura, quae observari possunt in libro edito Parisiis anno 1661, ex praecepto cleri Gallicani, sub titulo: Collectio auctorum, qui cx professo sacrae Scripturae in vulgarem linguam transla­ tiones damnarunt. Dc hac re adest etiam quarta regula Indicis Insuper Papa Cle­ mens XI proscripsit propositionem 79 Quesnelhi, quae dicebat: Utile ct neces­ sarium est omni tempore, omni loco et »a .·> Ii * P ’ Lib. de Corp, et Sang. Domini, cap. 1; «p. Migne, Patrol, lat., tom. 150, col. 400. Cfr. Labbe, tom. 12. col. 48, in notit Scverini Binii. — 1 Epitt. 193, ad Magbtr. Ivonem card., ap. Migne, Patrol. Ut., tom. ÎR2, col. 37). · Gatt /rbl.t epiitola ad Albinum cardin.. n.8; ap. Migne. Patrol, lat., tom. 185, col, 592. — ■ Histor. ecclea., aacc. xti, lom. 3, part. 4. — · Histor. cede·., *aec. xi ct xii, cap. 4, art.9, v. f. — * Dc theol. Dogmat., prolegom., cap. 3, n.8. — · Hi«t. ecclc·., *aec. xm ct xiv, cap. 3, .ut.2, p. m. — ’Cap. 14. ap. Harduinam, Collect, concilior., tom. 7, coi. 178; cfr. ctlarn Labbe, tom. 13. coi. 1233 ct »eqq. · Clemen i XI, Bulla Unt^cnitui, dc 8 Sept. 1713. in Bullar. Rom. MainardL Gaufridus, in vita S. Bernardi, lib. 3, cap.5,ii. 14, i.f. (Migne, Patrol, lat., lom. 185» coi. 311), rem sic narrat: «Et ipsum ergo au­ ctorem eadem sententia cum erroribus suis apostolicus praesul involvens, scripta incen­ dio, scriptorem silentio condemnavit» Quod autem compulsus sit Abaelardus, ut suis ipse manibus librum in ignem conjiceret, narrat Otho a Erisinga, lib 1, de Cestis Fr ider ici, cap. 47, apud Labbe, tom. 12, coi. 1319, ct ipse Abaelardus in sua epistola prima seu historia calamitatum, cap. 10, ap. Labbe, ibid., col. 1322. ct Migne, Patrol, lat, lom. 178, coi. 150. d) Innocentius II, in concilio Lateranensi 11 (anno 1139 celebrato), defensores Amaldi ex­ communicatione pcrculsit. Vide Labbc,tom. 12, coi. 1505. Quorum meminit ipse Innocentius, in suis ad archicpiscopos Rhcmcn. ct Senonen., et ad D. Bernardum Litteris (Labbe, tom. 12, coi. 1531 ; Migne, Patrol, lat., tom. 179, coi. 515, Innocenti! epist 447). Quod autem eo­ rum scripta igni comburerentur, hoc non fuit in Lateranensi concilio sandlum, sed habetur in alia Innocentii ad eosdem epistola, Laterani tamen data (Labbc, loc. ciL, coi. 1532; Migne, loc. cit-, coi 517, epist. 448), in qua haec legun­ tur: · Per praesentia scripta fraternitati ve­ strae mandamus, quatenus... faciatis... libros erroris eorum [Arnaldi et Abaelardi), ubi­ cumque reperti fuerint, igne comburi». 8. - a) Opera Davidis de Dinando damnata quidem sunt in Parisicnsi concilio (anno 1209 celebrato, non vero 1204, ut Pctavius scribit); sed verba Rigordi, Lib. de Gestis Philippi Au­ gusti, regis Francorum, ad an. 1200, refe­ renda sunt ad Aristotelis opera de Melaphysica alii dicunt dc philosophia naturali), quae pariter eodem concilio damnata sunt. Cfr. Labbc, lom. 13, coi. 808. h) Concilium Biterrense, cap. 36, loquitur « de libris theologicis, non tenendis etiam a laids in latino, et neque ab ipsis neque a cie ricis in vulgari ». Ap. Labbc, tom. 14, coi. 106. Sed concilium Tolosanum anni 1229 sancivil, cap. 14, pro laicis prohibitionem quam refert hic S. Alphonsus. Labbc, tom. 13, coi 1239. () Adesi etiam dc hac materia decretum in const Leonis X1U Officiorum, tit. 1, cap. 3. c p APPEND. III. - DISS. DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. HL omm personarum generi studere, el co ^noscere spiritum, pietatem et mysteria sacrae Scripturae. Circa li­ bro» He­ braeorum LibnGu· htlmi a S. Amore. < Praeterea Cancellarius Parisicnsis, ct Doctores Regentes jussu Gregorii IX li­ bros Thalmudicos publice concremarunt. (Natalis Alexander ’.) Idem statuerunt Cle­ mens IV, Honorius IV, Joannes XXII et alii (vide Sixtum Senensem ’); et ex sola bi­ bliotheca Judaeorum, quae erat Cremonae, combusta sunt duodecim millia exempla­ ria Insuper Julius III8 praecepit quos­ cumque codices Judaeorum f> ex eorum domibus eruendos, et concremandos; et Clemens VIII4 omnibus facultatem ade­ mit, adhuc inquisitoribus et legatis a late­ re, impertiendi licentiam ad eos legendos. 9. - Alexander IV6 anno 1256, sub ex­ communicatione vetuit, ne quisque haberet scripta Gulielmi a Sancto Amore °), mandavitque, ut intra octo dies illa combu­ rerentur; et omnes paruerunt. Vide Gulielmum Nangium ·. — Pariter Petrus, Tarraconensis archiepiscopus, auctoritate Alexandri V anno 1260, sub anathemate 271 libros Raymundi Lulli proscripsit; et cum deinde anno 1376, Gregorius XI prohibi­ tionem confirmasset, Petrus Aragoniae rex, de illa moerens, Pontificem rogavit, ut opus Lulli iterum examinaretur ab epi­ scopo Barcinonensi: sed hoc non obstante, proscriptio stetit, et rex humiliter illi acquievit — Item Thomas Arundclius, ar­ chiepiscopus Cantuariensis, coacto conci­ lio provinciali anno 14Û6 Oxoniae, prohibuit sub excommunicatione, ne quis legeret aut haberet quemcumque librum ab Aca­ demia Oxoniensi aut Cantabrigensi prius non probatum. Pariter Joannes XXIII, in concilio Romano anno 1413, plures li­ bros damnavit, episcopis curam injungens, ut omnes illi concremarentur. (Vide Lab­ be7 et Natalem Alexandrum8.) Idemque mandatum renovavit concilium generale Constantiense anno 1415. His perspectis, nequeo intelligerc, qua fronte possint quidam asserere, Ecclesiae tantum esse censuram dare dc pravis li­ bris, non vero illos prohibere ct combu­ rere. 1 Hitl. ecd., »acc. xm ct xiv, cap. I, art. 4, η. 3. — • Bibii o th. sancta, lib. 2, v. Traditiones ; cfr. lib. 4, v. Ma· nahem, — » Brcv. Cum steut nuper, dc 29 Maji 1Î6I. $ 1. Bullar Rom. Mai nardi. — · Conttil. Cum Hebraeo· rum, dc 28 Fcbruar. 1592. $ 4, in citato Bullar. Rom. — • Const. Romanus Pontifex, dc 5 Octob. 12f6, in cit. Del- Ur Rom. — · De Gestis Ludovici (ii> Francor. re<„ ad an. 1255. — ’ Concilium Ox oui en *e. cap. 6, ap. Labbe, tom. 15. col. 1096 ; cooal. Rom. ap. Labbe, lom 15, col 13ft). — · Hist, ecclesia*I., *aec. xv et χνι, capit. 6, axUe. L Conditum Constan tie use, Seas. 8; ap. Labbe, lom. 18, Sixtus Senensis, lib. 4, loc. cit., narrat nulle fere exemplaria commentariorum in Pentateuchum Manabem, innumeris thalmudicis erroribus referta, < una cum aliis decem millibus thalmudicorum scriptorum volumi­ nibus», Cremonae flammis tradita fuisse. Eos scilicet, « in quibus nomen Jesu Sal­ vatoris nostri... cum blasphcmia, aut alias igno­ miniose nominatur». 9. - a) Constitutio Alexandri respicit non quaelibet opera Gulielmi, sed librum dc Pe­ riculis noiissimorum temporum. col. 122. Libri Lom 4 272 Lin, L - TRACT. II. ÜE LEGIBUS. CAPUT IV. Respondetur inanibus adversariorum objectionibus, quibus impugnatur Librorum prohibitio ab Ecclesia indicta. piura ea1. - Diversi diversa objiciunt. Alii absoSîôiwi/ lute asserunt, librorum prohibitionem per se nocuam ct injustam esse. Alii conce­ dunt quidem, ad Ecclesiam pertinere cen­ suram ferre de libris, ad principes vero lectionem eorum prohibere, illosque com­ burere. Alii demum utrumque Ecclesiae concedunt, quod possit nimirum libros damnare et eorum lectionem interdicere; sed autumant, prohibitiones quae hisce temporibus ab Ecclesia prodeunt, omnino esse irregulares et a recto ordine aber­ rantes, ac proinde non posse conscientias obstringere. — Singula discutiamus. 2· - Objiciunt igitur Γ. Injustam esse wr librorum prohibitionem, ex illo Apostoli: Omnia autem probate: quod bonum est tenete (I. Thess. v, 21). Errat igitur Eccle­ sia Romana, temere dicunt, librorum le­ ctionem prohibendo, cum unicuique ex praecepto Apostoli datum sit libros le­ ctione probare, bona in eis inventa reli­ nendo, mala autem reprobando. 3. - Id confirmant auctoritate S. Hie­ ronymi, qui, cum argueretur ab aliis, quod haereticorum opera evolveret, sic respon­ dit : Si quis... immurmurat, quare eorum explanationes legam, quorum dogmatibus non acquiesco, sciat me illud Apostoli li­ benter amftr&Ofnnia probate, quod bonum est tenete... Cur me lacerant amici mei, et adversus silentem crassae sues grun­ niunt...? Meum propositum est antiquos legere, probare singula, retinere quae bona sunt, et a fide Ecclesiae catholicae non recedere ’. — Confirmant deinde exemplis, reprehenderetur quod scripta Origenis le­ geret, reposuit: Si quid boni in illis re­ perio, illud excipio ; sivero spinosum quid visum fuerit, hoc tamquam aculeatum praetereo. Item Dionysius, pariter repre­ hensus de lectione haereticorum, rem cum Deo in oratione conferens, coelestem vocem audivit ei dicentem: Lege omnia quae in manus tuas veniunt ; valebis enim omnia expendere et probare. Hinc Dio­ nysius legit, et aliis (forte ipsum repre­ hendentibus) scripsit: Acceptavi visionem hanc, tamquam apostolicae voci confor­ mem. Apud Eusebium*. 4. - Addunt, quod etiam Hormisda Papa lectionem librorum pravorum non reprobavit, imo laudavit, eo quod alias non bene possent errores confutari nec vitari; sic enim dixit: Nec tamen impro­ batur diligentia per multa discurrens, sed animus a veritate declinans. Saepe dc his necessaria providetur, dc quibus ipsi ae­ muli convincantur, instructio. Nec vitio dari potest nosse, quod fugias: atque ideo non legentes incongrua in culpam veniunt, sed sequentes. Quod si ita non esset, nun­ quam Doctor ille gentium acquievisset nuntiare fidelibus: Omnia probate, quod bonum est tenete3. Quin et ipse Gelasius, in decreto supra laudato, eodem tempore quo damnata opera recensebat, sic ibidem adnotavit Λ>: Sed cum haec ad catholico­ rum manus pervenerint, B. Pauli Apo­ stoli sententia praecedat: Omnia probate, quod bonum est tenete. — Hinc Fleury et et dictis Theophili et Dionysii, Alexandriae episcoporum. Theophilus enim, cum Van-Espen inferunt, Pontifices, ac ipsummet Gelasium, libros notatos damnasse, non ut eorum lectio prohiberetur, sed ut ’ Epist. 119, ad Miner*. et Alex., n. 11; ap. Mifnc, Patrol, lat., tora. 22, coi. 979. T*ro/>Ai7., ap. Socratem. Hhtor. cedes.* lib. 6, cap. 17. — · Hut. codes·· Ub. 7, cap. 7. — · Epttt. 70, ad Poaaceaor. cpi*c. ; ap. Ml.· Audiant haec, Praeterea dicit Natalis Alexander: pro­ bare doctrinas librorum non unicuique qui haereticorum libros passim sibi legen­ dos fore contendunt, et salubrem parentis Ecclesiae prohibitionem despiciunt; vene­ num enim aureo etiam haustum poculo, in i epi«t. ad Thrml. v, 21. - Cornel, a Lap., in cumd. loc. in cumd. loc., Iit. n. · Natal. Alex., in cumd loc. · Tlrin.. in eumd. loc. · Estiut, ibid. Natal Alex., ibid., Scn«u« moralia. — 1 E piet. M ad Fu· πμπ». η. II; ap» Mlpie Patrol. laL, com. 22, col. S56. — •Scholia in cpUt. S» Hieronym., epi»L 10 (a7. M), ad Furum, «choL 28 — · EptiL 124 W), ad Avitum, η. I; ap. Patrol lat.. torn. 22, col. 1060. 6. - a) S. Hieronymus, in sua epist 97 (a/. 78), ad Pammachium et Marcellam (Migne, torn. 22, col. 490) dc Anastasio Pontifice haec tantum habet. « Celebri sermone, in­ quit, vulgatum... beatum quoque Papam Ana stasium, eodem fervore.- latitantes in foveis suis haereticos persecutum; ejusque litterae doceant damnatum in Occidente, quod in Oriente damnatum est ». b) Victorius commentatur haec Hieronymi verba ad Avitum : < Quisquis igitur hos vo­ luerit legere libros (Periarchon].... legat prius hunc librum ; et antequam ingrediatur viam, quae sibi cavenda sint, noverit». Eitius, S. Alpmohii, Opera moralia. — Tom. I. (al. 18 ExpCAdlt«r weruo* HieroeymL 274 LID. L - TRACT. II. DE LEGIBUS. nisi praesumpto antidoto, semper nocet. tur quod, licet ipse immunem se diceret Bxpüa tar futn (Marianus Victorius ’)· Scribit alibi idem ab omni reprehensione, quia in lectione li­ Theochj. Ü et Hieronymus haec magni ponderis verba: brorum Origenis caute se gerebat, omnino tiL Melius est aliquid nescire secure, quam reprobando quae prava videbantur; atta­ cum periculo discere1. Alibi demum, ut alia men refert Socrates °, Theophilum nihilo­ praetereamus, sic gravissime monet (apud minus damnatum fuisse a concilio, nec Sixtum Senensum c>): Nemo ad lupanar excusationes ab eo allatas fuisse admismittit virgines suas, quamvis quaedam sas. Si igitur hic patriarcha damnatus ibi reperiri possent de turpi corruptione fuit, eo quod libros nondum vetitos lege­ lugentes: nemo haeredem suum latronum rit, quisque videre potest, qualis fuerit turbae committit, ut discat audaciam: Orientalium sensus circa lectionem libro­ nemo in perforatam intrat cymbam, ut rum jam proscriptorum. — Quod vero ad­ discat vitare naufragium: et ab haeresi- ducunt adversarii de Dionysio, id valde bus plenum volumen animam diriges im- longius eorum causam infirmat, quam munem doli, ut ibi discas catholicam ve­ adjuvat. Relege, benigne lector, quae de ritatem? hoc diximus cap. II, n. 5, ubi retulimus Ί. - Quod si uno illo in loco ab ad­ quod Dionysius non ausus est legere hae­ versariis objecto, diversimode S. Doctor reticorum libros, nisi divina visione et sentire videtur, hoc nimio ejus ardori voce confirmatus; et nihilominus adhuc parcendum, quo a Rufino et aliis impe­ a suis apud Pontificem accusatus fuit, tebatur. Hinc non desunt, qui de hujus­ qui non omisit eum de hoc reprehendere, modi lectione Hieronymum reprehendunt. prohibuitque ne deinde hujusmodi lectio­ (Vide Christianum Lupum). Et ipsemet nem prosequeretur. Mira resl primis illis Ecclesiae saecu­ adhuc fatetur, de tali re a Domino fuisse lis, quando paucissimi habebantur sacrae correctus, ac etiam flagellis coercitus Scribunt alii, Hieronymum libros quos­ Scripturae explanatores, si vel patriarcha cumque legisse propter Ecclesiae neces­ opera legisset alicujus magni nominis in­ sitatem, et de licentia saltem tacita Da- terpretis, qui in aliquem errorem incidis­ masi aliorumque Pontificum. — Caetcrum set, scandalo erat fidelibus, et reprehen­ sciendum est, quod tunc temporis magna debatur, et deferebatur, et damnabatur; vertebat controversia inter episcopos, an et hodie, cum SS. Patribus et multis af­ permittenda aut vetanda foret operum fluamus explanatoribus, in quorum ope­ Origenis lectio. Negabant Theophilus epi­ ribus doctius quam in libris haereticorum scopus Alexandriae et Epiphanius Sala­ veritates elucidantur, inveniuntur homi­ minae in Cypro, quorum tamen decreta nes Ecclesiam criminantes quod librorum erant tantum particularia pro suis eccle­ erroribus infectorum ovibus suis lectio­ siis. Affirmabant autem Eusebius (qui tunc nem prohibeat! apologiam de libris Origenis tradiderat), 9. - Scripta demum ab Hormisda no- ex^ item Chrysostomus, Thcotimus, Cassio- bis opposita minime obsunt. Non enim dorus ct alii, ac ipse Hieronymus, dum­ Pontifex ignorare potuit traditionem Ec­ modo caute atque a paucis peritis praefati clesiae, conciliorum canones decessorum­ libri legerentur. Adde quod lectio ipsorum que decreta, nempe Leonis aliorumque non erat usque tunc damnata ; quis dubi­ Pontificum, ct multo minus decretum Getat, quin si ipsa ab Ecclesia fuisset vetita, Iasii, quod ipsemet Hormisda in eadem Hieronymus Ecclesiae non paruisset? sua commendat epistola. Ipse insuper ibi­ 8. - Quod autem ad Theophilum Ale­ dem adnotat, Gennadii libros ab Ecclesia xandriae patriarcham pertinet, responde­ non recipi. Insuper ipsemet fideles a le1 Schol. in dtetara epivt.ad Artt,«chol.l8.— ’Epi* 1.22, ad Eostoch., n. 29; ap. Migne, Patrol. Ut . tom. 22, coL 415. · c) Apud Sixtum Senensem haec verba reperire non potui. Christ. Lupus, tom. 9, cap. 4. in Hbr. Tcrtull. dc Prae •cript., «chol. ult. — · Hiit., lib. 6, cap. 17. 7. - «J S. Hieronymus, in Epist. 22, n. 30, (Mignc, tom. 22, coi. 416) narrat se a Domino APPEND. III. - DISS, DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP IV. ctione librorum Manichaeorum aliorum­ que haereticorum compescuit. (Vide Pla­ tinum in Hormisdam, apud Beyerlinck l). — Quod autem Hormisda scripsit Pos­ sessori, nempe: Non legentes incongrua in culpam veniunt, sed sequentes, illud quidem scribit sine praejudicio prohibi­ tionis damnatorum librorum. Fervente Constantinopoli magna controversia circa Gennadii librum, bene poterat Possessor episcopus eum legere, etsi novisset damna­ tum, quandoquidem concilium Carthaginense (ut supra diximus) non diu ante celebratum, decreverat posse episcopos legere damnatos libros haereticorum pro necessitate et tempore: quanto magis igi­ tur legere poterat Possessor, tempore quo liber Gennadii nondum fuerat damnatus? Nolebat autem ipse illum legere, nimis in ea re scrupulis indulgens; at de hoc ab Hormisda fuit exprobratus, propter illud Apostoli monitum : Omnia... pro­ bate; opus est enim ut pastores aliqua probent, ac deinde oves instruant de iis quae tenere et quae abjicere debeant. Dicere autem cum adversariis, quod stricta librorum prohibitio non potest esse nisi perniciosa, eo quod libertinos magis 275 ad legendum impellit: hoc argumentum infringit omnia Ecclesiae, imo ipsius Dei mandata. — Haec quidem est misera ho­ minum conditio, ut vetita avidius patrare cupiant, juxta vulgare illud proverbium: Prohibitio generat appetitum. Sed hoc non evenit, ut ait Chrysostomus * ob legis naturam, sed propter eorum, qui legi tenentur parere, defectum. Augusti­ nus dixit: Ex prohibitione auctum est desiderium ·. Et alibi: Hoc ipsum quod concupiscitur, fit jucundius cum veta­ tur ·>. Sed quid inde? Numquid justa prae­ cepta ex hoc erunt perniciosa, ac proinde permittendum erit ut homines agant quid­ quid velint? 10. - Praefatum hoc ridiculum argu- PrUumtio mentum primus proposuit petulans Petrus Soave; sed illud egregie diluit car­ dinalis Pallavicinus, dicens, quod licet lectio noxia librorum per se a natura sit vetita, tamen valde prodest ad vitandos lapsus injuncta Ecclesiae prohibitio: Im­ perciocche (sunt verba Pallavicini e>) pru e maggiori peccati si schifano, mentre in­ numerabili persone per ubbidiensa rattenendosi da si fatti libri, rimangon libere dal male, in cui lè trarrebbe improvvedu- ad Po»*c*«or.; Migne, Patrol, lat., tom. 63, coi. 492. — · HomiL 10, in Epiit. ad Rom., n. 3; ap. Migne, Patrol. cnuxo-laL, tom. 60, coL 47K — · Serm. 156 (aL 6) dc verbi* ApotL, etc., cap. 2, ap. Mifne, PalroL lat. tom. 38, coL SIL · Palimc., HtoU cone Trid.. Hb. 15» cap 18. n. 3. correptum fuisse, eo quod ethnicorum libros, neglecta Scriptura sacra, perlegeret 9. - a) Verba S. Augustini in Expositione quarumdam propositionum ex epist. ad Ro­ manos, n. 39, sunt haec: « Desiderii prohibiti fructus dulcior est ». (M igne, Patrol, lat., tom. 35, coi. 2070.) Et in Epistolar class. 3, epist. 196, n.5: < Appetuntur enim ardentius quae vetan­ tur ». Ap. Mignc, Patrol, lat., tom. 33, coi. 893. 10. - a) Textus iste sic latinc redditur a P. Joanne Baptista Giattino S J. in sua edit Pallavicini (Augustae Vindelicorum 1755): • Etenim plura ct graviora peccata vitantur, dum innumerabiles homines ex obedientia ab hujusmodi libris abstinentes, vivunt expertes damni, in quod ipsos imprudenter pertrahe­ ret ea lectio, quam quae committuntur eo quod aliqui curiositate pellecti legem trans­ grediuntur: nec satis est, ut experientia do­ cet, id singulorum conscientiae committere, ita ut per se quisque perpendat, an hujusmodi sit liber qui lapsus periculum creet, unde sibi naturali lege netas sit illo uti. Hoc periculum nunquam nisi sero cognoscitur et per noxium experimentum: quidnam multa opera conti­ neant, complures ante ipsorum lectionem igno­ rant Praeterea nimia est hominum fiducia suae tum scientiae tum potentiae : sibi quisque persuadet se a nullo impostore deceptum iri, a nullo visco oblitum iri. Historiae, quae nar­ rant quod reipsa extitit: ct fabulae, quae ob oculos ponunt quae saepe contingere consue­ verunt, exemplis abundant quibus docemur, quanta sit hominum ante opus confidentia, quanta in opere ipso debilitate succumbatur. Praeterquam quod pravorum librorum inter­ dictio duo simul affert emolumenta: alterum, quod metus hujus noLac suis paginis inu­ rendae, complures cohibet ab iis scribendis evulgandisque; alterum, quod eadem injecta venditioni prohibitio, typographos retinet ab ipsis imprimendis et bibliopolas a coemendis. Hinc fit ut seges maligna ex cultorum penu­ ria paulatim rarescat ct arescat; et sty li, tor­ cularia et officinae allidantur ab utilitatis esca, ad se in operibus utilibus exercenda». Platbta.VU* Hormisdac Papae. — 1 Theatrum mundi, tom. 2, pA£. 699, v. Dedrcus, Libraria.... exiuHo. · /for- tnitd., Ept«t. 276 LID. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. lamente una tai lezione... Nb si scorge bastantc in pratica il rimetier cib alla coscienea di ciasctino, il quale consideri, se un tai libro il ponga in lubrico di caduta, onde, sia in obbligasione dt non usarlo. Questo pericolo mal si conosce, sc hoh tardi, cd a rea prova. Di moite opere, a molli non è nota la contettensa prima della lezione. Oltrc a cib, troppa è la fidan&a che ha Γ uomo s) dei suo saperc, s) dei suo potere: ciascheduno si persuade che da niun seduttore sarà ingannato, da hîuh vischio sarà tmpaniato. Le istoric che raccontano cib che una volta fit, e le favole che rappresentauo cib che moite volte suol essere, sono picne di esempj, i quah insegnano quanta iu cib sia la presuneione degli uomini avanti al fatto, quanta la debolessa nel fatto; sema che la proibizione de’ libri cattivi porta insieme due aitri salutevolt effetti: l'uno è, che il timore di questa autentica nota ritiene molli dallo scrwerli e dal divulgarli; laltro che ella col difficoltarne lo spaccio, ritrae gli slamp atori dall'im­ pressione ed i librai dalla compera ; onde la trista erba per difetto dt coltivatori a poco a poco si dirada cd inaridisce; e le penne, i torchi, le botteghc son invitate dall' esca dell' ulilità ad impiegarsi solo m opere profittevoli. Quamvis igitur ali­ quando alicui viro pio prodesse poterit legere pravum librum erroribus notatum, nihilominus (generaliter loquendo) magis expedit ab hujusmodi lectione homines removere, ut illusionum periculum vite­ tur, aut saltem ne ipsorum exemplo, liber­ tini ad legenda inducantur ea, quae facile subversionis causa eis esse poterunt. Objectio 11. - Objiciunt 2”. Per librorum prohihifcuo no°^ bitionem, ac multo magis per eorum conud.S0C,€ cremationem, ipsam rempublicam laedi, et ideo plures maximam subire bonorum ac famae jacturam; hinc illas nonnisi a saeculari principe posse imperari, ad quem unice spectat super bona temporalia ju­ risdictionem exercere. Addunt, quod Ec­ clesia nonnisi posterioribus hisce saeculis hujusmodi negotiis se immiscuit; quam­ vis enim, ait Petrus Soave apud Pallavicinum a>, Ecclesia semper libros malos damnaverit, eorumdem tamen prohibitio et concrematio nonnisi per principes le­ gitur imperata: ut apparet cx prohibi­ tione librorum Arii, vetitorum a Constan­ tino, Nestorii a Theodosio, Porphyrii a Justiniano, Eutychetis a Valentiniano ct Marciano, Pelagii ab Honorio, ac tandem Lutheranorum a Carolo V. Nec nisi sae­ culo XIII Ecclesiam hanc jurisdictionem usurpasse asserunt; tempore, quoin con­ cilio Tolosano prima vice ipsa fidelibus interdixit sacrae Scripturae lectionem. 12. - Respondetur. Jam supra Cap. II et III satis evidenter ostensum est, ad tim Ecclesiam praecipue pertinere libros, qui wuproh‘’ fidem vel mores offendunt, prohibere, cum ipsi Ecclesiae praecipue incumbat oves suas a venenatis pascuis removere; et hanc jurisdictionem jam a primis saecu­ lis, innumeris exemplis demonstravimus semper exercuisse interdicendi ct concre­ mandi libros nocuae lectionis, ipsis viden­ tibus et comprobantibus piis principibus. — Quod si aliquando principes libros fidei Priici aut moribus adversos proscripserunt, aut EStPiipr concremarunt, hoc fecerunt ad petitionem jüwîi* Ecclesiae, ut sua potestate coercerent re­ nuentes Ecclesiae canonibus se subjicere: prout Constantinus, cx praecepto concilii Nicaeni, scripta Arii aboleri mandavit (Raynaudus % Barbosa b>). Honorius li­ bros Pelagianorum, instantibus Zosimo et Bonifacio episcopis, (Vide Cap. III). Theodosius et Valentinianus libros Ne­ storii et Porphyrii, postulante concilio II. - ·») Pallavicinus, lib. 15, cap. 18, n 2, 12. Raynaudus, de malis ac bonis li­ ex iis quae hic afferuntur, dicit solum Soave bris, part 3, crotem. 2, n. 466, asserit potesta­ pro certo assumere consuetudinem interdi­ tem libros damnandi penes Ecclesiam esse; et cendi usum librorum, praesertim si fidei non h. 481, negat ad laicos pertinere libros dam­ adversentur, esse recentem in Ecclesia, ct nare de fide tractantes; · libros tamen (ita pro­ diuturno tempore nulla alia lege fuisse Chri­ sequitur) quibus traduntur hacreses, ab Eccle­ stianos obstrictos ad abstinendum ab hujus­ sia jam damnatae, merito per laicos aboleri ». modi lectione, nisi naturali; vel ne periculo b) Barbosa, dc Potestate... episcopi, allaedendae pietatis se exponerent, vel ne tem­ leg. 50, n. 58, quidquid investigare potuerim, haec non habet. pus tererent infructuose. APPEND. ΠΙ. -r DISS. DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. IV. Ephesino (Ibid.). Justinianus libros Se­ ven, petentibus Patribus concilii Constantinopolitani (Ibid.). Basilius scripta Photii, ad instantiam Adriani Papae, qui illa prius damnaverat, et ex Oriente trans­ missa Romae ignibus tradidit (Ibid.). Ludovicus Pius librum Claudii a Sorino, ex episcoporum judicio commisit igni. Idem· que fecit S. Ludovicus rex de libris thalmudicis, judicio Innocentii IV. Ubdjnu· 13. - Saltem omnes libri qui a prinitind” a cipibus damnati fuerunt, prius ab Ecclesia fuerunt interdicti. — Sic libri Eutychianorum proscripti a Marciano, antea jam a concilio Chalcedonensi (cui Impe­ rator interfuit) fuerunt vetiti. Libri Wicleffi, damnati a Richardo II Angliae rege, jam prius a Gregorio XI fuerunt damnati. Et idem accidit de libris Novatorum a Carolo V proscriptis. — Porro ipsimet principes fatentur se gladium habere ad canones ecclesiae custodiendos; sic enim declaravit Childebertus rex: Quia necesse emanata a Benedicto XTV, et directa ad episcopos regni Poloniae *. Ibi loquens Pontifex dc quodam libro edito a Patre Laborde, Congregationis Oratorii in Gal­ lia, in quo auctor labefactat (verba sunt decretalis) collatam a Christo DominoEcclesiae suae potestatem, non solum diri­ gendi per consilia et suasiones, sed etiam jubendi per leges, ac devios contumaces· que exteriore judicio et salutaribus poenis coercendi..., ecclesiasticum ministerium ita saeculari dominationi subjiciens, ut ad hanc spectare pronuntiet de externa omni ac sensibili gubernatione cognoscere,ac ju­ dicare. Pravum ac perniciosum systema, jam pndem— a Joanne XXJI _ consti­ tutione incipiente Licet juxta doctrinam, reprobatum, ac pro haeretico expresse damnatum, ut testatur; Benedictus ite­ rum damnat, praefatique auctoris propo­ sitiones impias et haereticas declarat. 14. - Objiciunt 3e. Non raro censuras librorum committi viris imperitis, aut ma­ est, ut plebs quae sacerdotis praeceptum ledicis et invidis, qui de rebus scriptis vel hoh ita ut oportet custodit, nostro etiam nesciunt judicare, vel quibus auctores sunt corrigatur imperio l. Et Ludovicus VII, exosi, et ideo ipsi, salebras in plano quae­ Gailiarum rex: Digna vox est majestate rentes, sive bene sive male auctor scripse­ regnantis, Dei servum et Ecclesiae defen­ rit, damnandum esse volunt; ut loquuntur sorem se principem profiteri2. Raynaudus · et Ludovicus Moratorius ·. *Ecdeii Concedimus, alii opponunt, posse Ec- Et sic Opera Ven. Bellarmini fuerunt ve­ Hbtreu· clesiam prohibere libros religionem im- tita. (FuligattiT). Sic etiam scripta S. Tho­ * loiophi pugnantes; sed quo jure Ecclesia potent mae fuerunt sub anathematis fulmine inter­ sifc. pOtestatem arrogare proscribendi li­ dicta a quodam episcopo Parisiensi. (Ray­ bros de philosophia, vel de aliis materie- nauduss). Quapropter referunt, Pium II bus tractantes? At istis sapienter respon­ sic monuisse Francorum regem Carodit cardinalis de Luca, inquiens: Quam­ lum VII (ut refert Launojus): Unum a te vis... ignarum vel iniquum vulgus hanc prohibitionem ad solos libros, qui fidei dogmata contineant, restringere satagat, quasi quod ea quae mores vel pietatem, sive ecclesiasticam potestatem seu liber­ tatem concernunt, ad fidem non perti­ neant; prorsus tamen erronea est haec opinio, quae ignorantiae vel malitiae filia dici meretur, quoniam ista sunt haeresum vel schismatum semina, vel radices aut praeparationes ·. — Confirmatur quod petimus, carissime fili, ut doctoribus Sedis Apostolicae semper non credas; multa illo­ rum passionibus tribuas. — Hinc dicunt, dicimus, ex decretali dic 4 Mart. an. 1755 quod ad errores fraudesque vitandas omni­ no opus est, ut in prohibitione librorum, auctores, vel alii pro ipsis audiantur, qui operum tueantur partes; agitur enim de re gravi, nimirum de fama scriptoris, et de ejus non levi damno propter editionem libri jam perfectam: ideo pertinet ad sub­ stantiam judicii, ut reus citetur et audiatur, juxta ipsorum canonum praescriptum, • Child» berti consui., ap. Labbe, tom. 6. coi. 488. — * In Bpi«t. a Baluxio re Ut. in nota ad n. 8, cap. 12. lib. 2 Petri dc Marca.de Concord, «acerdot. et imperii. — ■ Tbeatr. veritat., tom. 15, Relatio Roman, cur., diecura. 19, n. 14. — 1 Conati t. Ad airidtuu. $ 1 et 2. — · De bonis ac ma ID libri·, partit. 3, erotcra 3, nam. 512. — · De Incenio­ rum moderatione, lib 2, cap. 5; cir. Buon fuaio. pari. 3, cap. I. ver». f»n. — ’ Vita Bellarmini, cap. II. — · Loc. cit. num. · Lummov. Epittolar. lib. 5, ep»»t. 9, cap. 16, num. 123. Objec.: C, suppresso primi censoris nomine, ut alter liberius judicium suum exponat. Bulla Sollicita ac provida, 9 Julii 1753. 16. - *) Paulus ΙΠ, in sua bulla Licet ab aPaulolVœmmissum perhibent; idque adhuc initio, die 21 Julii 1542 data, instituit quidein ab ea exerceri pergit, ubi de libris ad certa S. Inquisitionem; sed ibi dc libris cognoscen­ rerum genera pertinentibus judicandum oc­ dis non loquitur. At Benedictus XIV, in prooe currit ». mio suae bullae Sollicita ac provida, testa­ b) Quando scilicet de « auctoris catholici · tur: «Id muneris (cognoscendi ct prohibendi libro agitur, et ubi · primus censor librum libros] Congregationi quidem Rom. Univ. Inq. prohibendum esse judicet». APPEND. ΠΙ. - DISS. DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. IV. hurum. Si censor secundus primo assentitur, tunc liber ad Singulos consultores mittitur, ut suum quisque suffragium praebeat: sin autem, adhibetur tertius revisor. Postea liber cum censura et consultorum suffra­ giis ad cardinales transmittitur, ut hi in Congregatione de re definitive pronun­ tient. Demum acta omnia ad .Pontificem referuntur, cujus judicio res absolvitur. Quandoque etiam Pontifex, ob rei gravi­ tatem, judicium coram seipso habendum mandat. 17. - Quod autem ad Congregationem Indicis pertinet, sciendum quod, cum no­ vatores transacto saeculo XVI, Occiden­ tem impiis libris repleverint, et eorum damnationes ad fidelium notitiam, maxime propter bella, difficile possent pervenire, opus fuit ut vetitorum librorum Index efformaretur. Hinc Paulus IV, anno 1557, inquisitoribus mandavit, ut hunc Indicem conficerent, qui jam perfectus fuit, et anno 1559 jussu ejusdem Pauli evulgatus. —-At quia in Indice illo melior methodus, aliaeque declarationes, ac plurium aliorum li­ brorum et auctorum nomina desideraban­ tur, hinc Pius IV Patribus synodi Tridentinae,quae tunc celebrabatur, commisit novum Indicem efformandum. Concilium 18 Patres ad hoc selegit, qui opus perfe­ cerunt detuleruntque: at quia Patres ni­ mium fatigati, de reditu erant solliciti, et jam aliqui discesserant, rem ad judicium Pontificis una cum regulis jam elaboratis absolvendam remiserunt. 18. - Proinde Pius IV, adhibitis pluri­ bus doctissimis praelatis, Indicem perfecit, ac mandavit ut ab omnibus fidelibus cum suis regulis ubique observaretur; decrevitque, ut si quis deinde librum aliquem propter falsi dogmatis suspicionem dam­ natum legeret vel haberet, ipso jure in excommunicationem incideret, et in eum tamquam de hacresi suspectum proceden­ 279 dum esset ; qui autem libros alia de causa vetitos legeret, praeter peccati mortalis reatum, episcoporum arbitrio severe se nosceret puniendum. Ita in bulla praefati Pii IV Dominici gregis, data 24 Maji 1564. — Deinde Philippus II, rex Hispaniarum, Neapolis, etc., die 15 Fcbr. 1569, edictum emanavit (edictum Philippi II, extat*> apud Van-Espen 1 et apud Haraeum 2), quo prae­ cepit, Indicem Romanum praefatum, prout a Pontifice fuerat publicatus, ab omnibus suis regnis recipi et observari, ipsumque ad omnia consilia regia transmitti, ut per provincias more solito publicaretur: quod et in regno Neapolitano sine contradictione factum est. 19. Postmodum, cum libri perniciosae lectionis magno m numero undique ede­ rentur, nec Congregatio generalis Inqui­ sitionis sufficeret ad eos examinandos, S. Pius V (ut asserit Benedictus XIV in laudata bulla Sollicita ®) operae pretium duxit novam Romae Congregationem in­ stituere, appellans Indicis, quae in id unice incumberet, ut Ecclesiam a pravis libris expurgaret; eamque confirmarunt Grego­ rius XIII, Sixtus V et Clemens VIII ; qui Clemens insuper anno 1594 praefatum In­ dicem, multis libris, aliquibusque decla­ rationibus adauctum, iterum per totum orbem publicari mandavit; addens aliam excommunicationem contra legentes li­ bros haereticorum, licet ipsi libri errorem non continerent, nisi prius approbati fue­ rint, et contra legentes libros catholico­ rum de haeresi suspectos. 20. - Refert hic breviter adnotare re­ gulas Indicis, ut noscantur quam rectae sint et necessariae ad commune bonum. — Γ. Libri omnes ante annum 1515 da­ mnati etiamsi in Indice descripti non reperiantur, declarantur vetiti. — 2°. Li­ bri omnes eorum, qui capita vel duces fuerunt haereticorum, omnino vetantur % Mattii 1564. in Bn1l.tr. Rom. MAin.irdi. — * Jui eccle·., part. 1. Iit 22. cap. 4, v. n.®. — · Annal, tumultuum Bel gi cor., iub Philippo II. ad an. 1570. — · In pnneip. Grc*. XIIIcl C/rw. VIII, vide Bull. Sollicita, in prooemio. - Sixtau V, Bulla orlrrni, 7 Congr., 22 Januar. 1567. in Bullar. Rom. Mai nardi. 18. - 1 Id est commemoratur a Van Espcn. Scilicet edictum, ut dicit Van Espen. 20. Constit Officiorum, tit. l,cap. 1, n, /, hanc regulam ita immutavit, ut in ea comprehendantur omnes libri damnati ante annum MDC, « iis exceptis qui per haec de­ creta generalia permittuntur». b) Nova constitutio nullam inter haeresiar­ chas aliosve haereticos ponit distinctionem; sed absolute statuit ibid. n. 2l « Libri aposta- Pitt» IV, Breve Dominici Rrcgis, 24 S. Cocgrcfxtio lodi­ ci». Ree alae 280 LIB. I. - TRACT. II. DE LEGIBUS. et etiam omnes alii haereticorum libri de religione tractantes caeteri autem hae­ reticorum permitti possunt, modo fuerint examinati et probati *>. — 3°. Scripturae, et libri controversiarum in lingua verna­ cula non permittuntur; sine autem per­ missione legi non possunt. — 4 . Lexica, Concordandae, Indices, et alia hujusmodi, in quibus pene nihil auctoris haeretici ha­ betur, probata permitti possunt. — 5°. Li­ bri obscoena tractantes, absolute prohi­ bentur, quamvis non inveniantur in In­ dice descripti. — 6°. Pariter vetantur omnes libri et scripta necromantiae, geomantiae, hydromantiae, pyromantiae, honomantiae, chiromantiae, astrologiae ju­ diciariae, et omnia alia in quibus conti­ nentur sortilegia, veneficia ac auspicia: et contra haec legentes vel habentes pro­ cedi potest tamquam suspectos de haeresi — T. In impressione Scripturarum et aliorum librorum, servandum est sta­ tutum in concilio Lateranensi l*, nempe ut non imprimantur, nisi ex superiorum permissione /Λ — Tum regulae traduntur pro visitatione bibliothecarum et typographiarum: item instructiones pro epi­ scopis, bibliopolis, etc. — Demum decla­ ratur, quod legentes vel habentes librum propter falsi dogmatis suspicionem da­ mnatum, ipso facto incurnmt excommu­ nicationem : qui autem alia de causa damnatum legerit vel habuerit, praeter peccati mortalis reatum, erit severe ab episcopo puniendus. Modus pro21. - Congregationis igitur Indicis est, cedeodi i n ctruur* li­ ut fuse declarat Benedictus XIV in citata brorum. 1 CoqcîL Latcr&n. V, ditui, 4 non. M>)1 1515, âp. 10. BalU Inter ioIlicituLabbe, tom. 19, col 912. — tarum, haereticorum, schismaticorum et quo­ rumcumque scriptorum, hacrcsim vel schisma propugnantes, aut ipsa religionis fundamenta utcumque evertentes, omnino prohibentur ». c) Constitutio Officiorum, loc. cit., n. 3, loquitur de libris « acatholicorum », dc reli­ gione ex professo tractantibus, eosque prohi­ bet, « nisi constet nihil in eis contra fidem catholicam contineri ». <*) Nova constitutio, loc. cit., n. 4, habet: « Libri eorumdem auctorum, qui ex professo de religione non tractant, sed obiter tantum fidei veritates attingunt, jure ecclesiastico prohibiti non habeantur, donec speciali de­ creto proscripti haud fuerint ·. Hinc abrogata bulla Sollicita in examen vocare libros, quorum prohibitio vel permissio delibe­ rari debet. In Congregatione plures adsunt consultores et relatores, selecti ex utro­ que clero, saeculari et regulari, atque plures cardinales, a Pontifice Congrega­ tioni adscript!. Antequam censura ad con­ gregationem cardinalium feratur, alia con­ gregatio privata sive praeparatoria ha­ benda est, cui sex assistunt consultores, cum Magistro sacri palatii et secretario, cui incumbit vota consultorum in scriptis adnotare, ut deinde in congregatione car­ dinalium una cum relatorum censura omnia referat. Praeter id, novissime praefatus Benenedictus XIV 8 statuit, ut, cum de libro agitur auctoris catholici, qui sit integrae famae et clari nominis, vel ob alios edi­ tos libros, vel forte ob ipsum qui in exa­ men adducitur, et hunc quidem proscribi oporteat, prae oculis habeatur jamdiu recepta consuetudo prohibendi librum, adjecta clausula: Donec corrigatur, si lo­ cum habere possit; ac suspensa decreti publicatione, res antea cum auctore, vel altero pro eo, communicetur. Si noluerit emendari, vel nullus comparent, decre­ tum edatur; si vero emendatur, priora tantum exemplaria vetentur. — De eaetero 4, declarat, non esse opus auctores in judicium vocare, ac ideo minime im­ probandas librorum prohibitiones, inaudi­ tis auctoribus indictas: optans nihilomi­ nus, illud in posterum servari, nempe, quod saepe alias eadem Congregatio fa­ cere consuevit, ut quando res sit de au• BalU Sollicita, $ 1 et 8. — » Bulla cil., $ 9. — 4 BulU dt., 5 10. censenda est regula de Lexicis, Concordan­ dis, Indicibus, etc, quae praetermittitur in hac nova consdtutione; ct, uti dicit haec eadem constitutio de decretis in ipsa sancitis: «Ea vim legis habere sola volumus, abrogatis re­ gulis, sacrosanctae Tridcntinae synodi jussu editis ». f) Brevius in constit. Officiorum, n. 12, his verbis exhibetur : « Nefas esto libros edere, legere aut retinere, in quibus sortilegia, di­ vinabo, magia, evocatio spirituum, aliaeque hujus generis superstitiones docentur vel com­ mendantur ». f) Quoad haec et sequentia, vide quae no­ tavi supra ad cap. 2, n. U, nota a. APPEND. III. - DISS. DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. IV. MooitA Ad κη pt of es catholicos. 281 ctore catholico aliqua fama illustri, ejus- sint, et super iisdem propositionibus ju­ que opus (demptis demendis) prodesse dicium proferatur. — Deinde prosequitur possit, vel auctor audiatur, vel unus ex Benedictus ·: Cohibeatur itaque ea scri­ consultoribus designetur, qui ex officio ptorum licentia, qui, ut dixit S. Augusti­ operi patrocinetur. Subdit tamen ’ hanc nus *>: Sententiam suam amantes, non regulam non esse adhibendam, cum agi­ quia vera est, sed quia sua est, aliorum tur de haeretico libro, in quo errores opiniones non modo improbant, sed etiam auctor consulto tradit, vel de aliquo alio notant atque traducunt. Non feratur ita­ opere, in quo rectae morum regulae la­ que omnino, privatas sententias, veluti befactantur, ac vitiis fomenta praebentur. certa Ecclesiae dogmata, a quopiam in Deinde dicit, ut ambigua dicta catholici libris obtrudi; oppositas vero, erroris in­ probatique auctoris in aequam partem simulari. In quam scriptorum licentiam, accipiantur. — Loquendo autem de li­ praecipit Pontifex, ut revisores librorum bris, in quibus dogmata religioni vel mo­ pro munere suo censuram intendant..., ribus exitiosa referuntur, absque eo quod eamque Congregationis cardinalibus co­ auctor ea refutandi curam in se recipiat gnoscendam subjiciant, ut eam pro zelo (quod novum vocat seducendi genus), suo et potestate coerceant. mandat ut revisores in id diligenter in­ 23. - Inspice igitur, benevole lector, tendant, ut vel hujusmodi libri emenden­ quam caute ac mature in hujusmodi exa­ tur, vel in Indicem referantur *. mine et prohibitione librorum Mater Ec­ 22. - Tandem a valde exprobrat libros, clesia procedat. in quibus dissidentes auctores mutuis se Ad ea vero quae scripserunt Raynaujurgiis conviciisque (verba sunt Pontifi­ dus et Muratorius, respondetur, hos aucis) proscindunt, aliorum opiniones non­ ctores non de legitima prohibitione locudum ab Ecclesia damnatas censura per­ tos, sed tantum de aliqua prohibitione stringunt, adversarios eorumque scholas facta a quodam maledico inquisitore, sive ac coetus suggillant, et pro ridiculis du censore. Caeterum ipsi Raynaudus 1 et cunt: magno equidem bonorum scandalo, Muratorius, jurisdictionem Ecclesiae ad haereticorum vero contemptu, qui, digla- obligationem proscribendi libros Infectos diantibus inter se catholicis seque mutuo multis confirmant. Exploratum est (inquit lacerantibus, plane triumphant. Et si vero Muratorius), nihil magis futurum esse fieri non posse intelligamus, ut disputa­ cordi pascentibus gregem Christi, quam tiones omnes e mundo tollantur..., com­ removere et avertere ab ovili suo quaecum­ pertum praeterea Nobis sit, magnam ali­ que venena, quoscumque lupos. Quei ergo quando utilitatem ex iis capi posse; mo­ ferant perniciosos libros passim gras­ dum tamen in defendendis opinionibus et sari...? Perniciosi autem, miuimeque fe­ Christianam in scribendo moderationem rendi sunt ii omnes libri, in quibus aut servari merito volumus. Subditque 4 id corrumpitur doctrina verae religionis, jam praescriptum fuisse ab Innocentio XI aut justitia desideratur, aut caritas, aut in decreto, ubi dictum fuit: In virtute prudentia... In his autem omnibus locum sanctae obedientiae... praecipit, ut tam in habere debet ecclesiasticorum judicum, et libris..., quam in thesibus, etc., caveant Apostolieae praesertim Sedis, atque con­ ab omni censura et nota, necnon a qui­ ciliorum auctoritas... Audiendi porro non buscumque conviciis contra eas proposi­ sunt haeretici, qui ecclesiasticis pastori­ tiones, quae adhuc inter catholicos... con- bus irascuntur, et male quotidie dicunt trovertuntur, donec a S. Sede recognitae propter usum istiusmodi juris: parum » Ibid., S U. - · Ibib., S 30 et 21. - ’ Ibid , $ 22. - · Ibid.. S 23. · Innor. XI, Decret. SS. Dhm< tioMrr, 4 Mart. 167**, !.(, — · Bull* Sollirita, j 24. — · lie boni· ac mali» ltbrl«. partit. 3, crolcm. 2. Xlnralor., de Ingeniorum modera­ tione. lib. 2. cap. &. («uppoailo auctori' nomine Lamindi 22. - a> Ita quidem ap. Benedictum XIV; genuina tamen S. Augustini verba haec sunt: « Nec noverunt Moysi sententiam, sed amant suam, non quia vera est, sed quia sua est», ha S. Doctor, in Confession., lib. 12, cap. 25, n. 34. Pri tanti.) Ri^od 282 sane aequi, dum Ecclesiae ac Deo negant, quod ipsi in suis urbibus propter tempo­ raria commoda faciendum putant. Con­ tra vero moerens de aliquibus censoribus, qui, objurgandi aliorum scripta desiderio abrepti, facile et saepe injuste libros er­ roribus notant, eos valde exprobrat. Pro­ testatur tamen non loqui de librorum prohibitionibus, quae Romae per Sacras Congregationes emanant; de his namque sic ait: Nobis enim jam constat, neque Pontificibus Maximis, neque supremis aliis Ecclesiae magistratibus isthaec esse tribuenda. Nonnisi sanctissime instituta sunt tribunalia, ad quae deferantur pravi libri, coranique auctores. Optimis item legibus armata fuere. !· Espen, Fleury, Dupinus, praefatus Lau­ nojus, et alii similis furfuris auctores. 25. - Quod autem subdunt adversarii, tel ' nempe, opus esse ad justum patrandum ci«rc«M judicium, auctores audire, priusquam ipso­ «lire. rum opera damnentur; dicimus id nec oportere nec expedire: ut jam olim judi­ carunt Patres synodi Tridentinae contra quosdam paucos episcopos, qui omnino requirebant, ut auctores audirentur. In hujusmodi enim judicio, non de personis scriptorum damnandis tractatur, sed de removendo damno sive damni periculo, cui fideles propter librorum illorum le­ ctionem subesse possunt. Ad quid autem requiritur citatio auctoris, ubi ipsa sua scripta ejus confessionem exhibent? Cum vitium (ait Ludovicus Moratorius J) satis 24. - Respondetur autem ad alia su­ pra objecta, quod jure merito opusculum apertum se dissimulari non patitur, et quoddam Bellarmini traditur fuisse veti­ excusationi locum aufert, intrepide sen­ tum. — Opera autem S. Thomae, si inju­ tentia feratur, ct inauditis quoque aucto­ ste ab uno episcopo Gallicano damnata ribus, proscribantur libri. Reipublicae de­ fuerunt, jam ab Ecclesia Romana undi­ betur isthaec medicina. — Minime igitur que commendantur. Quod si quandoque opus, nec expediens est, ut audiantur aliquis liber inconsiderate proscriptus lue­ auctores, ubi ex iisdem libris potest judi­ rit, id Ecclesiae auctoritati non officit, nec cium efiormari, quod eorum lectio noxia fideles ab onere obediendi excusat; hoc vel saltem periculosa aliis esse possit. enim raro accidit, et valde magis expe­ Quamvis enim auctor innoxie scripserit, dit quidem ad commune bonum, alicujus et deinde in bono sensu valeat scripta libri lectionem aliquando non damnandam sua explicare, nihilominus bene potest ct damnari, quam perniciosi libri damnan­ debet Ecclesia librum proscribere, si judi­ Expendi dam lectionem permitti. — Quod autem cat lectionem illius perniciem populis al­ tor textui Pius II scripsisset, non semper doctori- laturam. PH II. 26. - Quaero, quid tunc ageret auctor, bus Sedis Apostolicae esse credendum id inique asseritur; ipse enim Launojus si coram audiretur? Vel diceret, se catho­ (qui fuit mullum Romanae Ecclesiae in­ lico sensu fuisse locutum; vel, opus non festus) confitetur ·, verba illa legi in una esse suum? — Si primum, nihil id ei pro­ sola editione Basileensi, anno 1571 per derit ad damnationem operis vitandam, haereticos elaborata; sed in aliis omni­ ubi aliqua propositio censetur posse aliis bus tam vetustioribus, quam recentiori- offendiculo esse, quamvis ipse innocens bus editionibus sic legi: Unum a te pe­ judicetur. Si secundum, neque id prohi­ timus..., ut detractoribus Sedis Apostoli- bitionem impedire valebit, cum non au­ cae semper non credas ; multa illorum ctor damnationi subjiciendus sit, sed tan­ passionibus tribuas Valde quidem dif­ tum fideles ab operis lectione removeri ferunt verba haec ab aliis supra relatis. debeant; prohibitio enim non tam libros Ejusmodi vero detractores sunt Van- respicit, quam fideles, quos interest ab Ouacdam •crtpu ia)u«ic dam MU. ( „ I t » i APPEND. III. - DISS. DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. IV. LID. I. - TRACT. II. DR LEGIBUS. 1 Epistolarum lib, 5, epi«t. 9, dip 16, num. 123. — 24. - « Ita quidem Launojus; sed ipse, quo movetur odio in Sedem A|X)stoliram, vindicat priorem textum genuinum esse, quia, ut autu­ mat, etsi priores editiones verbum · dctracto- • Dc ingcnior. moderAt., lib. 2, cap. 5. ri bus * exhiberent, vae Limen corruptissimae erant, Basilccnsis vero emendatissima Quae quanti valiant, in homine adeo in Romanum Pontificem infenso, nemo non dijudicabit. eorum lectione avertere. Nihil opus esse (inquit Benedictus XIV in bulla ciL Sol licita, § 10), auctores m judicium vocare, 283 dignoscitur, quoniam a suis temerariis con­ scriptis apertius accusantur... Ita namque Dominus ait..,: Ex verbis enim tuis justi­ ficaberis, et ex verbis tuis condemnaberis ubi non quidem dc eorum personis... agi­ tur, sed de consulendo fidelium indemni­ (Matth. ΧΠ, 37). Item, contra Theodorum tati, atque avertendo ab ipsis periculo, et Origenem in synodo V accusator quippe quod nocua librorum lectione facile incur­ nullus adfuit; sed tamen sola ipsorum ritur. Si qua vero ignominiae labe aucto­ scripta ad eos damnandos suffecerunt — ris nomen ex eo aspergi contingat, id Caeterum, ubi scripta sunt ambigua, ju­ non directe, sed oblique ex libri damna­ stum est auctores audire, priusquam ipsi tione consequi. Qua... ratione, minime im­ auctores damnentur. probandas censemus... librorum prohibi­ 28. - Textibus autem allatis responde- ciuuoiit tiones, inauditis auctor Unis factas: cum tur, nempe, quod ibi non de libris, sed de praesertim credendum sit, quidquid pro personis agebatur. — Sic pariter Abbatis ditum damnassent: sed adversus Bercn- non necessitatem inducit, sed tantum ae­ garium sapienter scripsit Natalis Alexan­ quitatem ostendit in quibusdam casibus der1: An ideo inconvictus, cujus errores adhibendam, prout sapienter insinuat Be­ in libris ab ipso editis ita manifesti? — nedictus XIV in cit. bulla Sollicita, § 10, Ex scriptis itaque judicium de personis ubi dicit: Nihilo tamen minus, quod saepe 27. - Sed quid amplius de hoc dubi­ tandum, cum id semper ita fieri in Ecclesia consuevit? Ubi judicium (regula est) de persona faciendum, oportet personas au­ dire: ubi autem de libro agitur, liber au- ferri posse, et sic institutum Ecclesiae ju­ alias... ab eadem Congregatione factum dicium indeficiens esse, Martinas I et 105 fuisse constat, hoc etiam in posterum... ser­ Lateranensis concilii Patres... statuerunt... vari... optamus, ut quando res sit de au­ Si causae cognitio instruatur cx hommnm ctore catholico aliqua... fama illustri, ejustestimoniis, et instrumentis, criminis vel que opus (demptis demendis)... prodesse innocentiae probationem continentibus,con­ posse dignoscatur, vel auctorem ipsum cedo I potest Ecclesia errare |... S/ de facto suam causam tueri volentem (Congrega­ doctrinali quaestio sit, et cognitio causae tio I audiat, ve/ unum e.v consultoribus desi­ instruatur cx libris auctoris, qui erroris gnet, qm ex officio opens patrocinium.^ accusatur, nego | non potest errare). Prae­ suscipiat. terea, saeculo septimo Maximus Aquile­ jensis in eodem Lateranensi concilio sic Murtinum alloquutus fuita: Si placet Fe­ 29. - Objiciunt 4 . Ad valorem legis otyec..pn> ecclesiasticae non sufficere, ut illa Romae mïuaES tantum promulgetur, eam affigendo ad uH*0 hoc edictum Philippi II apud Van-Espen), praecepit, Indicem Romanum, sicut per Pium IV publicatus fuerat, recipi et obser­ vari in omnibus regnis suae ditionis, et ideo ipsum ad omnia consilia regia trans­ mitti mandavit, ut eorum auctoritate per provincias more solito promulgaretur. Quod proinde praesertim in nostro regno Neapolitano sine ulla contradictione exse­ cutioni demandatum fuit. Et cum Inno­ centius XII conquereretur apud Carolum II, quod in Flandriis quidam libri ab Ecclesia proscripti impune legerentur, Ca­ rolus de hac re scripsit gubernatori (tunc Bavariae Electori); et hic regis epistolam Bruxellarum senatui transmisit, qui die 13 April. 1696 sic Electori respondit: In alias res, quae juribus regiis nullum affe­ rebant gravamen. — Caeterum, quamvis legentes libros ob haeresim, vel ob falsi dogmatis suspicionem damnatos, excom­ municationem bullae Coenae non incur­ rerent, saltem effugere non possunt excom­ municationem inflictam in Indice. 31.-Adde, quod lectio librorum erro­ ribus infectorum ipso jure naturali vetita est illis, quibus offendiculo esse potest; ut recte inquit Petrus Collet, Continuator operum Honorati Tournely4: Lectio... li­ brorum (haereticorum) multis prohibita fuit, nullo modo posse vendi et retineri libros prohibitos. Quod vero pertinet ad bullam Coenae, constat ex pluribus scriptoribus (vide Bartholom. Chioccarelli · et Troyli·), oppo­ sitiones a regiis ministris propositas ad­ versus laudatam bullam, restrictas fuisse tantum respectu ad aliqua peculiaria ca­ pita, quae regalem jurisdictionem laedere censebantur: sed non se extendisse ad est jure naturali,... iis omnibus, quibus est periculosa; atqui periculosa est multis: cum paucivafritiem... haereticorum... dete­ gere valeant, pauciores ab eorum laqueis... sese expedire. Ergo merito dixit Silvius, rudes, et in theologia leviter instructos, quales, inquit, sunt ii fere omnes, qui duo­ bus aut tribus tantum annis theologiae studuerunt, non sine gravi peccato legere posse istiusmodi libros, etsi nulla esset lex ecclesiastica. Idem scripsit Natalis Alexander5: Qui libros haereticorum, de religione tractantes atque haeretica dog­ mata continentes et propugnantes, legunt absque licentia, auctoritate Sedis Apostolicae concessa, in lethale peccatum et excom­ municationem incurrunt. Haec enim lectio pontificiis constitutionibus plerisque sub poena excommunicationis latae sententiae vetita est. Merito quidem, ne passim ab omnibus vel imperitis, vel semidoctis, aut etiam eruditis viris, absque necessitate, et cum subversionis periculo legantur: quod doctis etiam hominibus, sed nimium cu­ riosis, et quorum fides interdum infirmior est, quam simplicium et ineruditorum, ex hujusmodi lectione plerumque imminere, infelix experientia comprobavit. Additque: Et nec cum licentia posse legi, si vel pe­ riculum subsit, vel nulla adsit causa gra­ vis legendi Tandem, quicquid alit auda­ cter autument, prioribus fidelibus cordi semper fuit satagere, ut Ecclesiae in omni· 1 Pracmat... Nea pol. regni, de i m prêt», libror. pragw. I. — · ArchiVu tom. 4. tit. 2. — · lator, del rume di Napoli, tom. 4, part. 2, lib. 10. cap. 4. $ 2, a. 17 et 18. — · Dc Decal., cap. I, art. 1, tect. 3, punct. 3, S 2. conci. 2. - Sil· vim, in 2·* 2··, qu. 11, art. 3. quaer. 6. conci. 2. — · Theol. mor., lib. 4, cap. 3, art. 8, reg. 25. 30. - a) Id est commemoratur hoc edictum ap. Van Espen, in Jur. cccl., part. 1, tit. 22, cap. 4, n. 35. h> Scilicet: rex ipsum edictum, quo prae­ cipiebat Indicem observari, ad omnia consilia regia transmitti mandavit. hoc usque tempus non audivimus quem· quam tueri scripta voluisse, et libros legi­ time prohibitos. Praeterquam quod et cum gaudio auxilium daturi sumus ecclesia­ sticis, quibus ad hoc eo opus fuerit. A dde, quod in Pragmatica de impressione libro­ rum (vide apud Rovitum *) praeceptum Ubci ie?. Jure qaii rae pete bill, qnu APPEND. 111. - DISS. DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. bus humilem et devotam obedientiam ser­ varent. Carolus Magnus solitus erat dicere: In memoriam B. Petri Apostoli honore mus sanctam Romanam et Apostolicam Sedem, ut (/nae nobis sacerdotalis Mater 1 GraMaHHi, in Decreto, diat. 19, can X Cfr. Balas. Capitular, regum Prancnr., ad an. 801, tom. 1, p. 3B7, Nauclerum Chronograph., vol. 2, gener. 2S. Cfr. etiam IV. est dignitatis, esse debeat magistra eccle­ siasticae rationis. Quare servanda est cum mansuetudine humilitas, ut, licet vix ferendum ab illa S. Sede imponatur ju­ gum, tamen feramus, et pia devotione tole­ remus ’. Labbe torn 11, cal. 6U op. ΊΟ, « MW Severi»» B, laxorum facile principe: dicentes quod, cessante fine legis adaequato, cessat lex prohibitioRequiH. tuflic entia njs. _ Sed cum sententia communissima, qunm tenent Castropalaus cum SuarfciiJ®/*’ rez^,Toletoà4 Sanchezet Tamburinio1* , omnino negandum; primo, quia licet pro­ babilis esset opinio quod cesset lex, ces­ sante ipsius fine adaequato, etiam in casu particulari (cui opinioni alias opponitur communior et probabilior sententia, eo quod cessante fine damni in particulari, non cessat nihilominus finis legis in com­ muni, qui est ut vitetur periculum hallu­ cinationis): licet, inquam, opinio illa a plu­ ribus habeatur ut probabilis, nempe Sotoe> Cajetano, Silvestro, Valentia, Cardenas, etc.; attamen quoad lectionem librorum * Dccm!., damnatorum, minime potest esse proba­ bilis, quia in hac re nunquam periculum omnino cessare potest, vel saltem nunquam finis prohibitionis cessat adaequate, neque in communi, neque in particulari. Prohi­ bitionis enim finis non solum est, ut da­ mnum vitetur conscientiarum ex lectione pravorum librorum, sed etiam ut servetur obedientia Ecclesiae debita, maxime in re tam periculosa; ct insuper finis est, ne detur ansa haereticis, aut aliis improbis scriptoribus, perniciosa typis demandandi. 2. - Hinc nullo modo permittendum alicui legere damnatos libros, etiamsi ipse putet respectu sui omne abesse pericu­ lum. Tantummodo, ut supra notavimus, concilium Carthaginense IV permisit epi­ scopis legere libros haereticorum pro ne­ cessitate et tempore. Caeterum non videtur improbabile id quod plures DD. docent, Holzmann f, iicttkrn Elbel cum Mayr a>; item Laymann et Dicastillus apud Lacroix 3, nempe ex lib. 2, cap. L $ 7. n. 41. · Cajclan., Opasc. torn. 1, tr. 12. qa. 2. ■ SitvrH., v. Ltx, qu. 8 ct 9. ver». Octavo · Valent., in 2— 2·«, ditp. 5, qu. 6, punct. 5, Ç 2, ou. X · Cardenas, Crilis. diip. 62, n. 40. · Cone. Carthag., vide «upra cap. 2, n. 5. — · Dc Virlut. theol., n. 77, v. Sed nnntquid. — ■ Ltb. 7, η. 34X I - a) Caramuel oppositum tenet cum ipso S. Alphonso, dicens in sua Theol fundamen­ tal., fundam. 17, qu. 2, n 644 ct seqq., talem mortaliter peccare, quia in hoc periculo non consistit adaequatus finis legis. b> Castropalaus, tr. 4, disp 2, punct. 10, ^2, n.8, dc librorum retentione loquitur, ct quaerit utrum censuram incurrat, qui « ad confutandos errores, sine periculo perversio­ nis» eos retineat; et n 9 respondet: genera­ liter loquendo, incurri censuram (ergo mor­ tale esse peccatum), · quocumque fine libros herctici retineas,absque licentia illius qui illam dare potest ». Pro qua sententia auctores citat, qui revera eodem sensu loquuntur, nempe Suar., de Fide, disp 20, sect. 2, n. 21; Sanchez, Decal., lib. 2, cap 10, η. 53; Tolctus(qui ta­ men directe de ipsa lectione loquitur), lib. 1, cap. 19, η. 9. Al certe si sola librorum re­ tentio peccatum mortale inducat, idem ct po­ lion ratione dicendum erit dc lectione. <) Sotus, de Just. et Jure, lib. 1, qu. 6, art. 8, vers. Quaestio incidens, oppositam sen lentiam tenet cum S. Alphonso, uti ipse S. Do­ ctor notavit supra, lib. I, n. 199. - a) Elbel omnia hic a S. Alphonso dicta 2. clare significat; dicit enim, dc Censur., con­ fer. 3, n. 99, dari posse locum cpikejac: « in lanium ut vir prudens ac discretus v. g., ad convincendum haereticum aut retundendum eorum insultum, vel informandos alios, etc., luta conscientia possit inquirere aliquam ci­ tationem vel textum in libro haeretico— Casu quo tamen necessitas frequentioris conversa­ tionis talem retentionem vel lectionem sua­ deret aut exigeret, opus erit ut talis petat facultatem a summa sede, prout bene notai noster P. Cherubinus Mayr, in Trismeg.^, n. 196 ». Et revera Mayr in citato Trismegi­ sto doctrinae Christianae, de Fide, dist. 2, n. 196, negat posse eo casu retineri aut legi libros haereticorum, et ait petendam osse li­ centiam a Sancta Sede vel etiam ab Ordi­ nario. b> Laymann, lib 2, tr. 1, cap. 15, n. 5, dicit tantum (et ita quidem a Croix affertur) APPEND. HI. - DISS. DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. V. justa cpikeja excusari virum pium et do­ ctum, legentem librum haereticum, si ne­ cessario tali indigeat lectione ad convin­ cendum aliquem haereticum ex suo pro­ prio, puta inveniendo contradictiones, concessiones, fallacias, et similia; dum­ modo (dixi) urgeat necessitas, et insuper non pateat recursus ad Romam, vel ad proprium episcopum. Licet enim ordinarie a Pontifice vel a Congregationibus Roma­ nis sacrae Inquisitionis vel Indicis, licentia legendi libros prohibitos impetranda sit; tamen in casu magnae necessitatis poterit episcopus illam impertire. Viva ’. 3. - Quaeritur 2Γ. Quaenam requiran­ Ad excooi· nanicatiown requi­ ritur utxuaoriit hitrrtkus. tur, ut incurrant excommunicationem qui scienter retinent, legunt, imprimunt, vel defendunt libros haereticorum? Requiritur a> Γ. Ut auctor sit haere­ ticus, vel saltem, prout dicit Holzmann f, ut liber, quamvis lateat auctor b>, ex pro­ fesso tractet de haeresi. — Non autem incurrunt legentes libros infidelium, licet haeresim contineant. Ita Suarez ·, et Sal­ mant. 4 cum Sanchez, Palao, etc. Libri vero Thalmud, et similes Hebraeorum, prohibentur per bullas Pii IV et Clemen­ tis VIII. Vide apud Lacroix ft. 1 De Ccniur., qu. 5, art. 1, n. 10. — · De Virtue theolog., n. 78, ver·. Qui Itf&nt. — · Dc Fide, di«p. 20, *cct. 7, n. 11. — 4Tr. 10, de Ccniur., cap. 4, n. 71. · Sanch., Dccal., lib. 2, cap. 10, n. 22. · Pol., tr. 4, diep. 2, punct. 10, $ 1, n. 1 cum n.7. · Pius IV, in Indice Trid., lit. T. incertor, au­ ctor.; promulgato per Breve Dominici gr^isTA Martii 1564, in Bullar. Rom. Ma i nardi. - Clem. VIII, Breve Socfommctum, 17 Octobr. 1595, confirmant lodicem. Ctr. Bull. Cum Htbratorum, 28 Fcbr. 1692, In Bullar. Mainardi. Cfr. etiam Observat. Clementis VUI ad regulam 9 Indicit — · Lib. 7, accidere posse casum, · quo aliquis vir pru­ dens ac doctus in Germania nihil peccabit, si locum aliquem contradictionis in haeretico auctore quaerat, certo sperans, eo exhibito, alterum ad fidem catholicam se perducturum esse ». Eo enim casu, vincendam esse ait ec­ clesiasticam legem, lege caritatis naturali. Cujus sententiam Dicastillus, de Censur., disp. 3, n. 1195, affert, quin eam approbet aut reprobet, quamvis luicroix absolute asserat Dicastillum Laymanni sententiam admittere. 3. - a> Quoad haec ct seqq., recole quae monuimus supra ad cap. 2, n. 11, nota a, ex novo jure constit. Officiorum. h) Quamvis auctor lateat, scilicet igno­ retur in particulari seu in individuo, sed aliunde sufficienter sciatur vel indubitato prae­ sumatur esse haereticus, ut ipsemet Holz­ mann explicat. 287 4. - Requiritur 2°. Ut hujusmodi libri ^«jiber haereticorum scienter legantur aut reti- i»w. neantur, ut dicitur in bulla. — Unde ex­ cusat legentes a censura, non solum igno­ rantia invincibilis, sed etiam crassa, imo juxta plures: Sanchez a>, Silvestrum, Bo­ nacina % Roncaglia, Salmant., etc., (vide Lib. VII, n. 47 et 48), etiam affectata: quia (ut dicunt) in ea, rigorose loquendo, deest dolus formalis, qui verum censurae contemptum inducit. 5. - Requiritur 3*. Ut liber vel de re- Uc jtyut hgione tractet, vel haeresim contineat. — vei haereSufficit autem ut liber tractet de reli- oeat. gione a), tametsi errorem non contineat, nempe de sacra Scriptura, aut de theo­ logia, aut canonibus, ritibus Ecclesiae, aut aliis rebus spiritualibus. Ita Sanchez ·, Laymann 7, Suarez ·, Salmant. · et alii. — Sufficit etiam, ut liber unum solum errorem contineat contra fidem, etiamsi de alia re agat. Sanchez, Bonacina, Ca­ stropalaus et Salmant,0. (Vide Lib. VII, n. 283). Quid, si error sit abrasus a libro? Adhuc remanere prohibitum tenent Quando multi DD., Suarez, Sanchez u, Bonacina m error m et alii; quia particularis illa expunctio a n. 331 Sitivit.. v. Culpa, n. Il, qu. 11. - Boncagha, de Censur . qu. 1, cap. 5, qu. 1, resp.'4, p. med. - Salmant., tr. 10,cap. 1. n. 199; ct cap. 4,n.74.~ * Dead., lib.2,cap. 10. n. 21 cum n. 34. — ’ Lib. 2, tr. 1. cap. 15, n. 4. — · De Fide, disp. 20, sect. 2, n. 16. — · Tr. 10, cap. 4, n. 72. - SuncA., loc. dt., n. 31. - Bonae., disp. 2, de Excom. qu. 5, punct. 4. n. 20. · Caltrop., tract. 4, disp. 2, punct. 10, § 1. n. 7. — * Loc. dt., cap. 4. n. 72. · Smot., de Ccniur., disp. 21, sect. 7, n. 10. — u Loc. dL, n. 35, i. t. - Bonae., loc. dL, punct. 4, n. 20. i. L 4. Sanchez, m Dccal., lib. 2, cap. 10, n. 38, omnino consentit, « nisi (ita limitat) quando vehementem suspicionem habuit ma­ litiae libri: tunc enim reputabitur sciens ». Sed sibi contrarius est Sanchez ; nam, dc Ma­ tr im., lib. 9, disp. 33, n. 40, docuerat: « Af­ fectata ignorantia.^ nunquam excusat ab his poenis scientiam ac praesumptionem exigen­ tibus ». b) Bonacina hanc utique sententiam,disp. 1, dc Censur., qu. 2, punct. 1, n. 11, tuetur; eam tamen, disp. 2, dc Excom.,qu.5, punct. 4, n. 9, his verbis limitat: · Modo ignorantia non sit conjuncta cum ingenti temeritate; tunc enim censetur adesse scientia. Ingens teme­ ritas dicitur, quando habetur magna suspicio pravitatis libri ». 5. Scilicet < ex professo», ut notant auctores allegati. r LIB. L - TRACT. II. DE LEGIBUS. Ut lectio *11 no ubi Ii*. Voxuc opimone* de qmntiute notabili. non aufert communem libri proscriptio­ nem. — Sed alii, ut Pignatellus et La­ croix ’, dicunt excusari a censura illum, qui reliqua libri legit; quia tunc liber non amplius continet haercsim, nec offen­ diculo esse potest. Idque probabile vide­ tur cum Sporer b>, semper ac liber non de religione tractet, sed de alia materia, v. gr. de philosophia aut de historia : exceptis tamen libris Centuriatorum Magdeburgensium, ct similibus, in quibus re­ vera dc religione agitur. 6. - Requiritur 4*. Ut lectio sit in ma­ teria notabili. Nam communiter DD. in hac re bene admittunt, dari parvitatem materiae; discrepant vero in assignando, quacnam sit materia parva. — Alii, id est, Sanchez cum Sà % Manuele ai ct Vivaldo % dicunt esse paginam, et quid amplius, si volumen sit ex grandioribus: sed hoc merito (sic saltem generaliter dictum) ab aliis rejicitur. Alii contra, Ριχκαΐύ., Novi**. nempe Graffitis et Reginaldus apud Bonacina dicunt esse tantum tres vel quatuor versus. Alii: SuarczO, Palaus 4 cum Azor d>, Coninck d) et Sanchez d>, di­ cunt esse decem lineas. Alii tandem: Holzmann ’, Sporer °, Elbel 4 Croix e cum Marchande, melius distinguunt, ct dicunt in hoc attenden­ dum finem prohibitionis. Si enim ape­ riendo librum, offendis in doctrinam quae directe fidei adversatur, et legis; etiam si paucas lineas legas, excommunicatio­ nem non effugies, quia tunc periculo per­ versionis jam te exponis. Secus, si liber haeretici ageret de re indifferenti; tunc enim legendo forte usque ad paginam r ', poteris a mortali excusari, si nullam ibi advertas propositionem erroris suspe­ ctam. — Caeterum bene incurri potest censura, legendo solum prooemium aut indicem libri, si in notabili quantitate percurratur. Laymann °, Bonacina 7, etc. chant. cowalUL, tom. 2, comuItAt. |95, n. ®. - · Lib. 7, η. 3». — · De Virtue theol., n. 77. ver*. Dixi ·/. — · In Decal., tr. 2, cap. 3, n. 44. — · De Fide, confer. 4, num. 113. — * Lib. 7, num. 340. · Mar· Tribunal, tom. 2, tract. 2. tit 2, sect. 4, qu. 2, conci. 1, v. Petti — · Lib. 2, tr. 1, cap. 15, num. 5, i. (. — ’ Di*p. 2, dc Excom., qu. 5, punct. 4, n. 19, (loquen* dc b) Sporer, in Decal., tr. 2, cap. 3, n. 40, postquam retulit Sanchezii sententiam, supra a S. Alphonso allatam, ita prosequitur. « Du­ bium tamen est de ejusmodi libris haereti­ corum, quorum principale et totale argumen­ tum bonum est, tamen obiter ct per accidens hacrcscs et errores continent, ut sunt vere libri historici haereticorum, utpote maxime Centuriatorum Magdeburg., Aventini, Slcidani, Munsterii, etc... Cessante periculo excu­ santur, non tantum a censura bullae, sed etiam a prohibitione Indicis ct peccato ». 6. - Sanchez, in Decal., lib. 2, cap. 10, n. 31, auctores allegat pro sententia, quae assent materiam parvam esse unius paginae lectionem; et ita quidem tenent Sà, v. Excommunicatio bullae Coenae, n 2, (in edit, genuina); Manuel Rodriguez, in Addit, ad § 9 bullae Cruciatae, n 68; Vivaldus, in Candelabr. aur., part. 2, explan. bullae Coe­ nae, η. 11 (edit 1590). At ipse Sanchez sub­ dit: «Et ita credo unam solam paginam, quamvis liber sil ex voluminibus majoribus, non sufficere » ad culpam gravem. *>) Bonacina, disp. 2, de Excom., qu. 5, punct. 4, n 13, auctores adducit pro senten tia, quae vult 1res aut quatuor lineas, mate­ riam levem esse, quod revera docet Grattius, Decis. aur., part. 1, lib. 4, cap. 18, n. 45; sed Reginaldus non recte a Bonacina allega­ tur ; scribit enim, lib. 9, n. 254: « Quod., ali­ qui definiunt in hoc negotio tunc posse cen­ seri [materiam levem) paucas lineas, cum plures non sunt quam decem aut duodecim, ita temperandum est, ut... neque in hac re excu­ set, si habeat adjunctum notabile periculum perdendae fidei... Nam si quis legat sex lineas, in quibus contineri putat summam et funda­ mentum doctrinae haereticae, quae toto libro tractatur. non video cur non tam contraveniat intentionem prohibentis, quam legendo inte­ grum folium, in cujus lectione non est tan­ tum periculi». f > Suarez, dc Fide, disp. 20, sect. 2, n. 20, requirit « ut nimis brevis nec multarum li­ nearum sit lectio, ut hanc excusationem [levis materiae] admittat». d) Palaus, tr. 4, disp. 2, punct. 10, § 2, n. 6, existimat parvam esse materiam, lectio­ nem « quatuor vel decem linearum » ; pro qua sententia allegat quidem auctores rela­ tos, sed minus recte. Nam Azor, part. 1, lib. 8, cap 16, qu. 3, dicit adesse materiae parvi­ tatem « in legendo uno aut altero versiculo ». Coninck autem, dc Fide, disp. 18, n. 179, i.f., affert tantum Sanchezii sententiam, ponen­ tem materiae parvitatem in unius paginae lectione Ipsum Sanchez vide supra nota a. f) Sporer dicit tres paginas legere, post lactum non esse damnandum de mortali ; Mar­ chant dicit plures paginas; Croix vero, unam paginam, «et forte amplius». prooemio). 289 APPEND. HL - DISS. DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. V. 7. - Dubitatur 1°. Ah incurrat excom­ municationem, qui legit haeretici concio­ nem aut epistolam seorsim editam? Coodo vel epiatolA •Krtim edl UL Affirmant alii: Suarez, Farinacius apud Salmant. >. — Sed negant alii: Sanchez », Holzmann cum Laymann Mar­ chant, etc., Salmant. % ac Bonacina V, Castropalaus <0 et Lugo apud Croix ·. Ratio, quia revera hujusmodi concio vel epistola non potest dici liber; et in hac re dicunt stricte faciendam esse interpre­ tationem, cum agatur de re odiosa, utpote de poena incurrenda. 8. - Dubitatur 2°. An incurrant cen­ suram legentes manuscripta haeretico­ rum ? MADQKriveniant tab nomine L brorum. tur; utque etiam nunc manuscripta, ubi adnotantur baptismata et matrimonia, a Rituali et ab omnibus adhuc libri vo­ cantur. De praefata autem declaratione S. Congregationis respondent satis non constare. Censeo quidem, hanc sententiam omni- °Pa»° . , ... eitconiu no esse consulendam, quia in hac re expe- 1«^. dit ordinarie rigidiores opiniones sequi. Caeterum rationes supra allatae non vi­ dentur satis convincere; nam hodie no­ mine librorum proprie libri intelliguntur, non manuscripta. Maxime tamen adver­ tendum quod ex praescriptis in Indice Ro­ mano b\ incurrit excommunicationem ipso facto, qui libros haereticorum, vel cujus- Negant Azor *), Viva et alii cum Sil­ vio e> (qui Silvius insuper pro hac opi­ nione quamdam declarationem S. Congre­ gationis profert); Azor e>, Barbosa ·>, etc. apud Croix % Viva 4. — Affirmant tamen constanter Holzmann », Sporer ·, Croix 78 cum Suarez, Sanchez, etc., dicentes, ma­ nuscripta adhuc venire sub nomine libro­ rum, sicut olim ipsa, antequam typus inventus esset, pariter libri appellaban- vis auctoris scripta, ob haeresim, vel ob falsi dogmatis suspicionem damnata at­ que prohibita, legerit, sive habuerit. 9. - Dubitatur 3*. An excommunicatione irretiatur, qui audii alterum, librum haereticum legentem? dc Fide, dUp. 20, Beet. 2, n. 10, · Farin., dc lUcretl, qu. 180, n. 31. — · Tr. 10, cap. 4, n. 72. — · Decal., lib. 2, cap. 10, n. 29. · Marchant, loc. dU sect. 4, qu. 3, dub. 2, reap. 2. · Lu^o, de Fide, ditp. 21, n. 33. — 1 Lib. 7, n. 337. · Mva, in propo·. 43 Alex. VII, n. 10. — 4 Loc. cit. — 1 Dr Virtue. theoL, n. 77, verv. 6 - « In Dead., tr. 2. cap. 3, n. 39. — ’ Lib. 7, n. 339. - Suar., de Fide, disp. 20, MCt. 2, a. 10. - SunxA.( Dccal., liK 2, cap, 10, n. 28. — 1 In Dead., tr. 2, cap. 3, n. 43. — » Lib. 7, n. 3X2. SiMus, tn 2*· >*, qu. 11, arL 3, qu. 6, conci A 7. - al Holzmann, de Virtut. theol., n. 77, v. Dicitur 6, consentit, limitans: «Nisi forte talis concio vel epistola ascenderet ad quan­ titatem decem foliorum». — Eamdemque limi lationem affert Palaus, tr. 4, disp. 2, punct 10, § 1, n. 5. Attamen hic auctor, etsi secundam sententiam sic explicatam probabilem habeat, in praxi tamen priorem sententiam tenendam esse didL b) Laymann, lib. 2, (r. 1, cap. 15, n. 3, exponit hanc sententiam ejusque fundamenta; unde videtur eidem adhaerere, quamvis prio­ rem vocat valde verisimilem. Salmant., tr. 10, cap. 4, n 72, hanc sen­ tentiam vocant probabilem; sed ipsi tenent oppositam. d) Bonacina huic sententiae videtur con­ sentire, cum eam non reprobet, < modo illa compositio (ita ille disp. 2, de Excom., qu. 5, punct. 4, n. 19), communi loquendi modo uno folio contineatur ». 8. - *») Croix minus recte auctores alle­ gat; ii enim non dc haereticorum manuscriptis disputant, sed dc Tridcntini decreto circa libros de rebus sacris tractantes: < Qui... seri- pto (sunt verba Trid., srss. 4, decret, de im­ pressione ct usu sacror, libror.) cos commu­ nicant vel evulgant, nisi antea examinati pro­ ba tique fuerint, eisdem poenis subjaceant [anathematis, etc) quibus impressores ». Quae quidem auctores relati: Silvius, Resol. var., opusc. 6, v. Libri; Barbosa, dc Off et Potest, episc., alleg 90, n. 15, ita explicant, ut ejus­ modi libri possint aliis scripto >4hllH communicari, dummodo non communicentur utJmprimantur, aut per modum librorum. Et consentit Azor, part 1, lib. 8, cap. 17, qu. 4. Inter­ pretationem istam Silvius confirmat ex qua­ dam S. C. declaratione, quam ipse ex· Compend. prMl. Fratrum minorum, v. Impri­ mere, annot. Cappuccini, desumpsit, et cujus authenticum exemplum Sorbo affirmat exstare in archivo sui Ordinis. b) Haec indicis regula X non amplius ex­ stat in nova constitutione Officiorum. 9. - a) Laymann, lib. 2, tr. I, cap. 15, n. 6; Azor, part. 1, lib. 8, cap. 16, qu. 4, revera non dissentiunt ab opinione, quam S. Al phons us communiorem et probabilio­ rem vocat; et dicunt eum solum incurrere Suar., S Alfhombi, Opera moralia. — Tom. L Alii affirmant: Laymann ·>, Azor «4 etc. Αα4ΐ««ι< Sed communius et probabilius negant alii, modo non induxerit alterum ad legendum: Sporer ·, et Croix · cum Silvio, Pi· • Illi Mill 19 290 Libri ca· tbdicLreferente* ver tu haeret ieorum. Libri haeretkoram de alia ma> terla tra­ ctantem LIB. L - TRACT. II. DE LEGIBUS. gnatello, Sayro, etc. Imo alii: Sanchez l, Castropalaus 1 cum Coninck b>, et Bona­ cina 0 cum Navarro 0, Reginaldo etc.» adhuc probabiliter excusant, etiam si in­ duxerit. Et alii : Sporer % Sousa et Ste­ phanas apud Lacroix D excusant adhuc a peccato, si audiens nullum ex auditione timeat morale periculum perversionis. 10. - Notandum insuper, quod non sunt prohibiti libri catholicorum, qui verba hae­ reticorum referunt ad eos confutandos; ut omnes communiter docent: Laymann 4 cum Navarro et Sanchez, ac Azor, Pignatellus et Bonacina apud Croix &. — Neque libri catholicorum, ubi adsunt alicujus haeretici notamenta sive scholia: dum­ modo (sapienter limitant Suarez, Pignatellus etc.) hujusmodi notamenta non sint tam copiosa, ut potius liber illis, quam scriptis auctoris, constet. Suarez, Pignatellus a>, etc. apud Croix e. — Neque libri haereticorum, qui de alia materia tractant, quam spirituali, ut diximus, sed absque ullo errore; nam (ut diximus supra num. 5), quamvis vel solus error adhuc incidenter inesset in libro, quidquid ali­ qui dicant, liber revera damnatus existit fi . 11. - Incurrunt autem excommunica­ tionem non solum legentes libros haere­ ticorum prohibitos, ut supra, sed etiam qui illos retinent. — Quapropter qui eos habet, tenetur quamprimum, juxta prae­ ceptum Pii IV’, tradere vel inquisitoribus vel episcopis. Et loquendo pro regnis ubi vi­ get inquisitio, dicit Pater Suarez cum aliis (Barbosa, Dicastillo apud Croix T), incur­ rere censuram etiam qui librum non tra­ dit, quamvis comburat. Sed communiter excusant alii (Salmant.®, et Croix cum Sanchez, Pignatello et Filliuccio), quia (ut ajunt) qui librum destruit, nequit am­ plius dici quod retineat. — De caetero, non excusatur qui librum retinet etiam nomine alterius, v. gr. in deposito, mutuo aut pignore: nec qui librum suum tradit alteri ad tenendum; quia retento sibi do­ minio, ipse etiam dicitur retinere, cum possit illum suo arbitrio repetere. Ita DD. communiter: Suarez 9, Sanchez l0, Castropalaus n, Roncaglia Salmant.,3, Croix u, Bonacina I5, etc. Praeterea hic advertenda est propo­ sitio 45 proscripta ab Alexandro VII, quae dicebat: Libri prohibiti, donec ex­ purgentur, possunt retineri, etc. Dicit Plguatcl., Conialt. novits., totn. 2, eoam 19*», n. 62. Sayr., de Cernar., lib. 3, cap. 5, n. 14. — 1 Decal., lib. 2, cap 10, n. 48. — * Tr. 4, di«p. 2, punct. 10, $ 2, n. 4. — • Di«p. 2, de Ex cora., qu. 6, punct. 4. n. IL Strph. a S. Paulo, tr. 3, dwp. 1, n. 51. — « Lib. 2, tr. 1, cap. 15, η. I. · Favor., Man., cap. 27, η. 56 v. f. · Sanch., Decal., Ilb. 2, cap. 10, n. 23. · Aaor, part. 1, Hb. 8. cap. 16, qu. 2. · Pi^natr!., Consultât. novi**., tom. 2, contuit. 196, n. 79, ▼. Z/frM wro. Danae., di*p. 2, de Excom., qu. 5, punct. 4, n. 19. — · Lib. 7, n. 336. Suar., dc Fide, di«p. 20, acci. 2, n. 13; ct de Ceneur., di«p. 21, »ccL 2, η. II. — · Lib.7, n. 334. - Suar., de Fide, di*p. 20, sect. 2, n. 23. - Barb,, de Off. et Potest, episc., alleg. 90, n. 5. · Dirait., de Center., dinp. 3, nam. 120Θ. — ’ Lib. 7, num. 355. — · Tr. 10, cap. 4, nam. 74. - Sanch., Dccal., lib. 2, cap. 10, num. 56. - Pi· tnatei., loc. cit., η. 106, v. Exinde asserendum. · Fill., tr. 16, cap. 2, nam. 45. — · De Fide, disput. 20, sect. 2, num. 21. — " In Decal., lib. 2, cap. 10, num. 52. — M Tr. 4, dixp. 2, panct. 10, $ 2, nam. 7. — M Tr. 4, de Cemur , qu. 3, cap. 1, queer. 2, retp. 4. — " Tr. 10, cap. 4, num. 74. — 14 Lib. 7, n. 347. — u Disp. 2, de Excom., qu. 5, punct. 4, nam. 15. excommunicationem, qui alium legentem au­ dit, quem ad legendum ipse induxerit b> Coninck, de Fide,disp. 18, dub. 11, n. 178, sic mentem suam aperit: < Non est omnino improbabile (audientem non incurrere excom­ municationem); ct certum puto, quando au­ diens non est causa lectionis». Et ita etiam a Palao allegatur. Navarrus, a Bonacina allegatus ut re­ fert S Alphonsus, non aliud habet quam haec. «Non incideret audiendo eadem [hae­ reticorum dicta], relata verbo per alium». Ita Navarrus, in Man., cap. 27, η. 56. Reginaldus perperam a Bonacina pro hac sententia allegatur; ipse enim, lib. 9, u 251, disertis verbis tenet sententiam, quam S. Alphonsus communiorem ct probabiliorem appellat; affirmat scilicet in excommunica­ tionem incidere cum, « qui audiat alium quem ad legendum induxit». *) Neque Sporer, Decal., tr- 2, cap. 3, n. 43; neque Sousa, dc Censuris bullae Coe· nae, cap. 2, disp. 14, n. 2, hujus excusatio­ nis mentionem faciunt, nec pro ca citantur a Croix. /; Quamvis Stephanus a S. Paulo revera hoc teneat, loc. cit., Croix tamen, lib. 7, n. 342, cum non citat pro hac parte. 10. - aJ Pignatellus, quamvis pro hac li­ mitatione a Croix citetur, eam tamen omnino praetermittit. '9 Ex nova constitutione Officiorum, ejus­ modi liber nequit amplius dici damnatus. Cfr. supra cap. 4, n. 20, nota d. 11. Hoc loco dc duplici excommunica­ tionis vinculo auctores disputant. Unum sci- Retbc t c · aat musitat tw. Situfcc: qui cogX Non αα ntur reti r.«Bi oe alttdn APPEND. HI. - DISS. DE PROHIBIT. LIBRORUM. - CAP. V. 291 Ki«r; aut « saltem implicite, ut probabiliter quidam «docent cum Coninck b> et Laymann: « Christum et SS. Trinitatem. Vide Esco« bar8, ubi ex Vasquez4 docet culpabilem «ignorantiam horum mysteriorum, sive • negligentiam ea discendi, esse grave pec« catum, distinctum ab eo cujus est causa. « Vide Diana 6 ». Fides definitur: Est virtus theologica, a Deo infusa, inclinans nos ad firmiter Aw, assentiendum, ob divinam veracitatem, omnibus quae Deus revelavit, et per Ec­ clesiam nobis credenda proposuit. — Di­ citur 1°. Virtus theologica, id est quae Deum respicit; fides enim, prout etiam spes et caritas. Deum directe spectat, ad differentiam virtutum moralium, quae in­ directe eum respiciunt. 2*. A Deo infusa; quia fides est donum supematurale divi­ num. 3*. Inclinans nos ad firmiter cre­ dendum; nam assensus fidei nequit cum formidine consistere, prout perperam di­ cebatur in propositione 21 ab Innocentio XI proscripta, sed omnino firmus esse debet. 4’. Ob divinam veracitatem. Veritas enim infallibilis (quae est ipse Deus) est formale objectum fidei. 5*. Omnibus quae Deus revelavit; omnia enim a Deo reve­ lata sunt objectum fidei materiale. Et per Ecclesiam nobis credenda proposuit; nam divina revelatio nobis non patefit, nisi per Ecclesiam, quae revelationes pro­ ponit; cum sit aliunde evidens, propter signa credibilitatis (qualia sunt prophetiae, miracula, constantia Martyrum, et similia) Laym.. • Decal., lib. 2, cap. 2, η. 1. — part. 1, lib. 8. cap. 6 et 7. - Fa/rwA. in 2··. di«p. 1, qu. 2, panel· 2; cfr. panct. 3 et «eqq. — · Se». 6. Decret, de Justihc., cap. 8. · lib. 2. tr. I, cap. 8, o. S. — · Prooein., exam. 2, cap,6. η. 20. — · In I·· 2*·. di»p. lit, cap. 3, n-6. — I. - a> Molina, in 1 part. D. Thom., qu. I, art. 1, disp. 2, de fide explicita Christi lo­ quitur. b)Coninck, de Fidc,disp. 14, dub. 9, n. 163, negat necessarium esse necessitate medii, · ut quis explicite credat mysterium Incarnationis, sive secundam personam fuisse incarnatam, et Christum fuisse verum Deum et hominem, et pro nobib in cruce mortuum ac resurrexisse: atque adeo sufficere ut haec implicite credat, credendo explicite eum esse mediatorem et Salvatorem nostrum·. • Part. 3, tr. 5. rcaol. 46. 296 LIB. Π. - TRACT. I. DE PRAECEPTO FIDEL quod Ecclesia nec falli nec fallere potest. Praeterquam quod S. Augustinus illud ce­ lebre dictum protulit: Evangelio non cre­ Trini Ub et IncAmA· do probabt· Hu· expH* die credenda nccettiUte med it. derent, nisi me catholicae Ecclesiae commoveret auctoritas. 2. - Quaeritur: an mysteria SS. Tri­ nitatis et Incarnationis, post promulga­ tionem Evangelii, credenda sint fide expli­ cita dc necessitate medii vel praecepti? Prima sententia, quae est communior et videtur probabilior, docet credenda esse de necessitate mediia). Ita tenent Sanchez Valentia · Molina Continuator Tournely ·, Juenin2 *4*, Antoine · Wigandte, Concina7 cum Ledesma, Serra % Prado, etc.; item Salmant.8*,Cuniliati · et Roncaglia ,0. Sed postremi hi tres d) dicunt, quod per accidens et casu raro posset quis justifi­ cari fide tantum implicita. — Id probant ex Scripturis, quibus ajunt clare probari necessitatem medii. Probant etiam ratione: quia, licet ante promulgationem Evangelii sufficiebat fides implicita Christi, post ta­ men promulgationem, eo quod status gra­ tiae est perfectior, perfectior requiritur notitia, nempe explicita fides Christi et Trinitatis. Secunda vero sententia, satis etiam pro­ babilis, dicit, necessitate praecepti omnes S. Ah?., lib. contra cpi»t Manichaei, cap. 5; ap. Migne, Patrol, leu, torn. 42, col. 176. — 1 Dead., lib 2. cap. 2. n. 8 et 10. — · In 2·· 2··, diip. 1, qu. 2, punct. 4, assert. 3; ct punct. 5, MMcrt. 2. — ■ De Decal., cap. 1, art. L »cct. 2, punct. 1, $ 2, conci. I. — · Initii. theol., part. 7, di·». 4, qu. 1, cap. 6, art, 3. $ 1, cond. 2, sub in et iv. - 1 De Vlrtut theoL, part. I, cap. 1. qu. 2, rewp. 2 el 3. — · Tr. 7, exam. 2, qu. 3, n. 32, resp. X — ’In Decal., de Fide, din. 1, cap. 8, n. 12. · Petr, Ledetma, Theol. mor. (in 2*· 2-· D. Thom.), de Fide, cap. 2, cond. 3 et 4. · Prado, Theol. mor., cap. 7, qu. 4, § 3, n. 13; ct $ 7, n. 41 et 42. — · Tr. 21, de Price. Decal., cap. 2, n. 15 et teqq. — » Tr. 4. cap. 1, S 2, n. 2. — * Tr. 6, de Fide, etc., qu. 1, cap. 2, qu. 3, resp. 2 teneri haec mysteria explicite credere; necessitate autem medii, sufficere, si cre­ dantur implicite. — Ita Dominicus Soto n, ubi ait: Quamvis praeceptum fidei expli­ cita* (scilicet Trinitatis ·*> et Incarnatio­ nis) absolute obliget universum mundum; PffrUh: 1er mom uu prit cepii ut IUEL nihilominus possunt multi ignorantia in­ vincibili ab eadem obligatione excusari. Franciscus Silvius11*scribit: Post promul­ gatum sufficienter Evangelium, fides In­ carnationis explicita est omnibus ad sa­ lutem necessaria necessitate praecepti, ac etiam (ut probabile est) necessitate medii. Et in sequenti conclusione, idem profert de mvsterio Trinitatis. Cardinalis Gotti15* ait: Dico 1°. Sententia negans fidem expli­ citant Christi et Trinitatis esse ita necessariam, ut sine ea nemo justificari aut salvari queat, valde probabilis est. Et as­ serit D, Scotum hanc tenere sententiam. Eusebius Amort, recens scriptor et valde doctus u, absolute eamdem sententiam tuetur. Elbel15 scribit, hodie hanc senten­ tiam teneri ab insignibus DD., Castropalao ,e, VivaIT, Sporer,e, Laymann le, qui di­ cit, hanc non esse minus probabilem, quam primam, cum Richardo, Medina, Vega, Sà et Turriano. — Cardinalis de Lugo 20 vocat primam speculative probabilem ct 3. — M In 4 seni., diit. 5, quant. unie., art. 2. po«t raed., conci. 2. — “ In 2·* 2··. qu. 2, art. 7 et 8, conci. 6. — “ Tr. 9, de Fide theol.. qu 2. dub. 4, § 1, n. 2. Theol. cclect., de Virtue., part. 2, de Fide, ditp. 3, qu. 17. — “De Fide, confer. 1. n. 17. — “ Tr. 4, di«p. 1, punct. 9, o. 7. — n In propoi. 64 damn, ab Innoc. XI, n. 10. — “ Tr. 2, cap. 2, n. 9. — " Lib. 2, tr. 1. cap. 8, n. 5. · Richard, dc Mediat'd., in 3, diit. 25, art. 4, qu. 1. · Michael Medina, de Recta in Deum fide. lib. 4, cap. 10. Ctr. Barthol. de Medina, Summa, lib. 1, cap. 14, 2, v. La testa, opin. 3. · Andreas Vc*a, de Justificat., lib. 6. cap. 19. · Sd, v. Fides, n. 1. - Tur· rian., in 2·"· 2"·, diap. 27, dub. 4 et 8. — e De Virt. Fidei div., disp. 12, n. 90, 91 et 106. 2. - Λ> Et huic sententiae favet responsum bit, in 2aftt 2af, qu. 2, art. 7, vers. Dicen­ Cong. S Officii. Ad dubium enim utrum adul­ dum est 2°: « Etiam nunc post Christi adven­ tus, qui in mortis articulo versaretur; quique tum et sufficientem publicationem Evangelii promitteret fore ut, post recuperatam sanita­ posse aliquos salvari, et tam primam quam tem, fidei veritates addisceret, baptizari posset, secundam salutem consequi absque fide Christi respondit die 3 Maji 1703: « Non sufficere pro­ explicita ». Idemquc iterum dicit de Trinitatis missionem; sed missionarium teneri adulto, fide, sub 3° in probat. etiam moribundo, qui incapax omnino non sit, Quibus etiam annumerandus est Prado, explicare mysteria fidei quae sunt necessaria loc. cit., § 3. necessitate medii, ut sunt praecipue mysteria *1 Sotus de fide Incarnationis hic loquitur. Trinitatis et Incarnationis ». Ap. Bened. XIV, D Ita sane Gotti, loc. cit., n. /;sed faten­ Instruet. Postremo mense, 28 Febr. 1747, n 41. dum est Scotum, in 3, dist. 25, qu 1, n. 6 et *) Uti notatum est num. praeced., nota a, seqq., obscurissime de hac sententia loqui. Molina de Christi fide loquitur. < Seu rectius: Lugo n. 90, vocat primam <■) Serra, quidquid dicat Condna, haec scri­ sententiam satis communem. CAP. 1. - QUAE MYSTERIA FIDEI NECESSARIO CREDENDA SINT. sed hanc secundam absolute et fuse ut probabiliorem tuetur, cum Javello*>, Zu· mei et Suarez 1 ; scribitque de Lugo, eamdem sententiam videri esse S. ThomaeJ, ubi S. Doctor ait: Ante baptismum, Cor­ nelius et a hi similes consequuntur gra­ tiam et virtutes, per fidem Christi et de­ siderium baptismi implicite vel explicite. Unde arguit Lugo: sicut Cornelius gra­ tiam est consecutus per fidem implicitam, quia nondum in illa regione Evangelium perfecte promulgatum fuerat: ita pariter consequi poterit ille, qui mysteria haec invincibiliter ignorat; ipsi enim pariter non satis Evangelium est promulgatum. Dicunt autem repugnare bonitati et providentiae divinae, ut damnet adultos invincibiliter ignorantes, qui juxta lumen naturae honeste vivunt; dum contra (Actor, x, 35) habetur: In omni gente, qui timet eum, et operatur justitiam, acceptus est illi? — Respondent vero quod omnes Scri­ 297 mann · vir adultus, si esset mutus et sur­ dus a nativitate, quamvis baptizatus, non posset alia sacramenta accipere, si opta­ ret; imo nec salvari: quia hujusmodi homo incredibile est, quod vero conceptu ap­ prehendat et explicite credat mysteria In­ carnationis, et praesertim Trinitatis. Notant autem Tannerus 4.’ Silvius ·,’cacantur «· Azor O et Valentia A cum Gulielmo Pa- ration «mnsiensi» apud Sanchez4, quod si quis adeo sit rudis, ut ea mysteria percipere nequeat, tunc excusatur ratione impotentiae, et comparatur infantibus ac fatuis. — Atta- aim m men Sanchez7 dicit, quod aliud est cre- fiSf dere, aliud scire mysteria, nempe rationem de eis reddere. Unde censet, omnes adultos teneri necessitate medii, aliquando hujus­ modi mysteria credere, necessitate vero praecepti ea scire; a quo praecepto scien­ tiae excusari mente obtusos; et sic intelligendos ait AA. citatos. Concluditque cum Gabriele, qui dicit: Sufficeret... eis (scilicet rudibus), quod... singulos (arti­ culos) explicite credant, dum eis propo­ pturae et SS. Patrum testimonia quae op­ ponuntur, de facili explicari possunt de necessitate praecepti: vel quia ordinarie nentur. nullus fere salvatur sine fide explicita ho­ Quamvis autem sint damnatae proposi­ rum mysteriorum, quia post Evangelii pro­ tiones 64 et 65 ab Innocentio XI, quae dice­ mulgationem fere nullus de his laborat bant: Absolutionis capax est homo, quan­ invincibili ignorantia; vel quia, ait Lugo, tumvis laboret ignorantia mysteriorum explicari possunt de fide implicita, sive fidei, et etiamsi per negligentiam etiam explicita in voto. — Praeterea, ait Lay- culpabilem nesciat mysterium SS. Trini1 Dc Fide loc. cit., n. 91, i. f. — · 3 P., qu. 69, art. 4. ad 2. · Lufo, loc. dt., n. 98. · bigo, de Fide, diip. 12. «ect. 4, n. 100. — ■ Lib. 2, tr. 1. cap. 8. n. 5. v. Cott/lrmalur. — « Tom. 3. diap. 1, qu. 7. n. 49. — · In 2— 2·*. qa. 2, art. 8. conci. 8. v. Srçwz/Mr pûUrcmo. — · Dccal.. Lib. 2. cap. 3, n. 18. — 1 Loc. dt, · Gobr. Biti., in 3. dût. 25. qu. unie., art. 2, conci. 6, v. C h) Javel lus male citatur a Lugo pro hac sententia; nam ipse oppositam tenet in suo Cornpend. philos., Christiana philosophia, part. 2, tr. I, cap. 1, ubi dicit: < Post cujus [mysterii Incarnationis] consummationem, in­ dubie tenendum, solum eos qui explicite cre­ dunt in Christum Salvatorem, cum articulis symboli solemnizati in Ecclesia catholica, ha­ bere divinam fidem sufficientem ad salutem ». Inferius tamen Javellus haec sibi objicit: « Sed dices: supposito quod sola Christi lex ct fides medium sit ad salutem, numquid aliquis vi­ vens inter gentiles, abstinens se ab idololatria ct operibus malis, a quibus ratio dicat absti­ nendum, nesciens Lunen credenda in lege Christi, quoniam forte dc illis non intelle­ xit;... potest salvari?» At respondet : ejusmodi homines I3eo placere si ita vivant, et volunta­ tem suam divino beneplacito submittant, pa­ rati assentiri iis quae Deus sibi revelaverit. < Suntque excusabiles (ita prosequitur), donec in credendis Christianis articulis per Christum promulgatis, aut per angelum aut per homi­ nem Dei nuntium eruditi fuerint-. Quibus tamen perseverantibus, divina Bonitas non deficeret, causando in eis veram et expressam fidem de credendis ». O Azor, part. 1, lib. 8, cap. 6, quaer. 6: < An si quis (inquit) adeo hebeti et obtuso sit ingenio, ut ipsos articulos secundum subsuintiam capere nequeat, fidei praecepto satisfa ciat, si aliquos clariores articulos explicite cre­ dat, reliquos vero quos non assequitur, credat implicite, credens gencratim quidquid credit sancta Mater Ecclesia ? Respondeo satisfacere; si autem nullum articulum explicite credide­ rit, ei non sufficit credere implicite et gene­ rat im quidquid credit sancta Mater Ecclesia ». /J Valentia, in 2a"* 2a‘. disp. /, qu. 2. punct. 4, assert. 2<·, vers, (jiunt si, et Guliel- Zumfl, in 1“ 2··, qu. Θ9, art. 6, dlip. 4, Dico 3. — disp. 12. »cct. 4, n. 10 et seqq., et n. 25. · Lugo, 298 hoe, ccnfea aio facta com ifno> rantia my. •tenorinn. non repe­ tead*. LIB. Π. - TRACT. I. DE PRAECEPTO FIDEI. tatis et Incantationis D. N. Jestt Chri­ sti. — Sufficit illa mysteria semel credi­ disse; dicit tamen Viva cum Marchant, probabiliter non esse necessario repeten­ das confessiones factas cum ignorantia praedictorum mysteriorum; cum ex prae­ fata opinione jam probabile sit fuisse va­ lidas, si ignorantia fuit inculpabilis. Certum enim est, talem ignorantiam, si sit vinci­ bilis, peccatum esse lethale. Praedicta au­ tem propositio merito damnata est, quia dicebat capacem esse absolutionis etiam illum, qui tempore confessionis laborat ignorantia praedictorum mysteriorum. — Opinio ill* Caeterum opinio Patris Viva mihi non est non proba­ tur auctori. satis probabilis. Quamvis enim poenitens probabiliter validato confessionem exple­ verit, ita ut videatur deinde possidere exemptionem ab iteranda confessione, cum prius bona fide confessus fuerit; attamen respectu ad eum qui certo graviter pec­ cavit, semper urget ac possidet antecedenter obligatio explendi confessionem, non tantum probabiliter, sed certo vali­ dam. Quapropter, cum ipse adverterit con­ fessionem suam, ob ignorantiam myste­ riorum SS. Trinitatis aut Incarnationis Jesu Christi, fuisse probabiliter validam, sed etiam probabiliter nullam; tenetur, postquam dc illis mysteriis instructus fue­ rit, confessionem iterare M «Porro, implicite credere dicitur, qui ica* « credit aliquid explicite, in quo alterum ’ « implicite est; v. gr. si credas quod credit < Ecclesia. Vide Scholasticos et Lay« mann 1 », 3. - « Resp. ΙΓ. Necessitate praecepti, ere** « quivis fidelis sub mortali explicite ere- pntctfL « dere et scire, crasso saltem modo, et « quoad substantiam, tenetur haec: l°Sym« bolum. 2°: Orationem dominicam « 3°. Praecepta Decalogi et Ecclesiae. «4°. Sacramenta maxime necessaria, ut « Baptismum, Eucharistiam et Poeniten« tiam; reliqua autem tunc, quando vult « suscipere. Suarez Sanchez, Filliuc« cius — Quae omnia in tel lige, nisi im« potentia aut invincibilis ignorantia ex« cuset. « Unde resolvitur: « Γ. Non omnes tenentur sub mortali Qaoai. « haec praedicta scire memoriter, aut eo « ordine, aut iis verbis quibus proponun« tur; sed quoad Orationem dominicam, « scire omnia bona petenda esse a Deo, « quae est ejus summa: quoad Symbolum « vero, praecepta et Sacramenta, sufficit, « si quis rogatus de singulis, recte respon« deat. Bonacina, Laymann d>, Sanchez2 ». [Hoc est conforme ad id, quod tradidit S. Carolus Borromaeus in sua Instructione ad confessarios, ubi docuit satis esse, quod XI. num. 10. · Marchant, Hortu» pastor.. Résolut pastor, dc Sacr. Poenit, cap. 2, qu.7. — ‘ Lib. 2, tract. 1. cap. 8, num. 1, sub π. · Sa neh.. Decal., lib. 2, cap. 3, num. 6 et seqq. · Bonac., disp. 3. de 1· Pracc. Dccal., qu. 2, punct. 2, n. 14. — · Decal., lib. 2, cap. 3, n. 16. mus Parisiensis, tr. de Fide, cap. 2, v.f., dc credendis ex necessitate praecepti hoc asse­ runt; sicut etiam Gabriel Bicl, loc. infra cit. *) Quod S. Alphonsus hic docet contra Vivam: iterandam nempe esse co casu con­ fessionem, alicui forsan videbitur non satis cohaerere cum ejusdem S. Doctoris dictis, lib. VI, n.505,xib\ negat cogendos esse pocnitentes ad repetendas confessiones, nisi mo­ raliter certo constet eas fuisse invalidas. Sed praeterquam quod non videtur heic adhiben­ dum juris effatum: In dubio standum est pro va lore actus; siquidem in casu de quo hic agimus, minime dubitatur an apposita fuerit necne, conditio ad actus valorem requisita; immo certum est defuisse conditionem pro­ babiliter requisitam ad sacramenti valorem His, inquam, omissis, si adfuerit inter utrum­ que locum contradictio, praeferenda sane vi­ dentur quae in praesenti loco traduntur, et liquet S. Doctorem suam dc hac re sententiam immutasse. Nam quae hic asseruntur de ite­ randa necessario confessione, in prioribus quinque Theologiae moralis editionibus de­ sunt, ct primum in 6* editione, anno 1767 typis impressa, reperiuntur ; dum contra doctrina ex tract.dc Poenitentia desumpta locum jam obti­ nuerat in prioribus Theologiae moralis edi­ tionibus. 3. In Horn, apost., tr. 4, n. 3, S. Al­ phonsus addit etiam Salutationem angelicam. b) Suarez, dc Fide, disp. 13, sect. 4, a n.5, haec utique tenet, omissis praeceptis Ecclesiae; ct n. 12, dc Oratione dominica disputans, ne­ gat constare sufficienter dc tali praecepto, quamvis probabile sit, inquit, non excusari a culpa saltem veniali, qui propter negligen­ tiam illud ignoraverit. Filliuccius, tr. 22, cap 2, n. 34 et seq , ct n. 51, haec profecto docet, omittens tamen IScclcsiac praecepta. •h Laymann, lib. 2, tr. 1, cap. 9, n. 2 et 3, Viva, ia propot. M Innoc. CAP. I. - QUAE MYSTERIA FIDEI NECESSARIO CREDENDA SINT. fideles rudes sciant Credo saltem in sub­ stantia ') « 2°. Quamvis sit praeceptum Eccle« siae discendi memoriter Symbolum, Ora« tionem dominicam et Salutationem an«gelicam, vclitque Barbosa 1 non esse « absolvendum, qui ob negligentiam vel • verecundiam ea addiscere non curat; « consuetudo tamen, ut notat Navarrus « et Lopez, exposuit obligationem non « esse ultra veniale /> ». [Ita tenet etiam Viva1 cum Azor Trullench et Villa­ lobos apud Salmant. °, ex concilio Rhemensi A> et Toletano IV *Λ Vide Prax. Confess., n. 22]. « Uti nec est ultra ve« niale, nescire facere crucem, ut docet «Sanchez contra Sil vestrum, qui docet « esse mortale. « 3°. Moraliter nihilominus necessarium « est, ut rudiores memoria teneant Sym« bolum sua lingua: quia alioquin non « possunt habere sufficientem cognitionem « articulorum. « 4°. Falsa est opinio quorumdam ca« nonistarum, rusticis esse satis, articulos « fidei aliaque dicta credere implicite, cre« dendo quicquid credit Ecclesia. 1 De Paroch., part. 1, cap. 15, η. 5. · A&ror., Man., cap. 11» n. 22, ▼. StpHmo; et (In edit. VeneL 1573) cap. 23, n. 137. · L*d. Lepta, Instruct, conac., port, b cap. 41, v. Vtnialc tst. — ’ In propo*. 1 Alexand. VU. n. 9. · Trull., 299 <5". Excusantur ii, quibus aut defuit • doctor, aut nunquam venit in mentem « obligatio similia discendi, aut qui nimis « sunt rudes, ita ut non possint ea com« prehendere aut retinere: quod saepe con« tingere docent Azor et Becanus O con« tra alios. « 6*. Si confessarius probabiliter judi« cet poenitentem ignorare ex doctrina « Christiana, ea quae scire tenetur (quod « de litteratis, vel bene educatis, vel fre« quenter confitentibus praesumendum « non esse monet Sanchez 4), debet eum « interrogare de negligentia in iis addi« scendis: cum per eam plurimi gravi« ter peccent. — Ledesma, Azor ·, Trul« lench ·. « 7°. Possunt absolvi (contra quosdam) « qui ignorant ea, quae sub mortali scienda « esse dixi Ratio est, quia licet peccarint « omittendo discere, possunt tamen de « hoc dolere cum proposito discendi San« chez ». (Cum Salmant ’. Nisi prius Λ bis admoniti, neglexerint addiscere]. · Quod « si tamen ignorarent ea, quae necessitate « medii scienda sunt, deberent instrui arte « absolutionem. Bonacina ·, Sanchez ’. Sanch., loc. dt» cap. 3, n. 14. · SOvcst., ▼. Sii/mAui, § Srcundum. — · Loc. dt., n. 21. - Prtr. Lfdttma, in 2“ 2*·, Decal., lib. 1, cap. b dub. 8, n. 20. · Villal., part. 2, tr. 1, dÆ 4, n. 12, — ■ Tr. 21, de Pracc. Dccal., cap. 2, n. 47. - tr. 1, dc Fide, cap. 3. poet 7— conci. — · Part. L Ub. 8, cap. 8» qu. ulL — · Loc. du. dub. 4, η. 6. - Sauch., Dccal., Ub. 2, cap. 3, n. 21. —1 Tr, 21, cap. 2. n. 60. — · Disp. 3, dc 1· Pracc Dead., qu. 2, punct. 2. n. 16. — · Loc. du n. 22 et 29. liaec clare significat, dicens scienda et cre­ denda esse saltem secundum substantiam. Verba S. Caroli, Act. Mcdiolan.,part. 4, Instruet. pocnit., v. At vero omnino, haec sunt « Atvero omnino perquirat [confessarius), si rudes quidam homines, ad confessionem acce­ dentes, fidei articulos ignorent, et si opus esse viderit, eos doceat, ita ut explicite eos et intelligenter sciant, non autem quasi recitantes tantum ». f) Rectius et clarius dicendum est cura AA. citatis: Praeceptum discendi illa memo­ riter, ex consuetudine ortum esse, quae ta­ men non obligat ultra veniale. e) Azor, quamvis non disertis verbis sic teneat, idem tamen clare significat. Affert enim part. 1, lib. 8, cap. 7, qu. 5, Navarri senten­ tiam, quod scilicet praeceptum illud non obli­ gat nisi ad veniale; postea vero eorum opi­ niones, qui solum dicunt adesse praeceptum, non determinantes an grave sil necne, et con­ cludit: < Attamen negare non possumus cos auctores postea scipsos explicuisse, dum ad- dont sufficere quidem, si haec omnia scian­ tur, licet non memoria teneantur: sufficere item, si quis rogatus dc singulis credendis et agendis, noverit ad interrogata respon­ dere ». Concilium Rhemense II, anno 813 ce­ lebratum, vult canone 2, omnes Christianos Orationem dominicam scire. Ap. Labbe, tom. 9, col. 342. Pariter concilium Toletanum IV, an­ no 633, praecipit capit. 10, ut a sacerdotibus vel a clericis subjacentibus Oratio dominica quo­ tidie recitetur. Ap. Labbe, tom. 6, col. 1451. O Azor, part. /, lib. 8, cap. 8, qu. ult., tenet quidem ea quae hic a Buscnb. traduntur; sed non affirmat id saepe contingere; sicut nec Becan us, de Vir tut. theol.,cap. 12, n. 14, qui dicit solum excusari rudiores, qui non possunt omnes ct singulos Symboli articulos in par­ ticulari capere vel addiscere. 1) Scilicet, ut dicunt Salmant.; · Si bis aut ter» admoniti de obligatione illa mysteria addiscendi, adhuc negligant ct ignorent, dif­ ferenda est absolutio, donec praedicta sciant Quinam excolentur. Cceieaari» quando isterrocart debear. Quinam ignorant ea pocemt ab­ solvi. 300 LIB. II. - TRACT. I. DE PRAECEPTO FIDEL « 8”. Parochus suas oves (sicut parens Disceptatur autem inter scholasticos: « liberos) tenetur sub mortali, per se vel an revelatio divina sit etiam objectum « alium, docere ea saltem quae sub mor- formale fidei? « tali scire tenentur. — Sanchez ', FilPro sententia affirmativa sunt Jueni• liuccius, Palaus, Trullench », Coninck ». nus et alii, qui dicunt, voracitatem Dei Objectum 4. - Notandum, quod objectum mate­ esse objectum formale quod, nempe ra­ materiate fi­ dei. riale fidei (nimirum id quod credere te­ tionem praecipuam ob quam credimus; nemur) principaliter est ipse Deus, et revelationem vero esse objectum formale deinde omnia a Deo revelata. Ita S. Tho­ quo, hoc est medium quo credimus. — mas ·, dicens: Fides, quae hominem divi­ Sed communior sententia Haberti, card. nae cognitioni conjungit per assensum, Gotti, et Holzmanni cum Scoto, etc., do­ ipsum Deum habet sicut principale obje­ cet, totale objectum formale fidei esse ctum; alia vero...,sicut consequenter adjun­ veracitatem Dei, et revelationem esse tan­ Objectum cta. — Objectum autem formale (id est tum conditionem, sine qua non crede­ formale. motivum, propter quod revelata credere remus, sive medium per quod nobis ap­ tenemur) est Dei veracitas. plicatur notitia eorum quae credimus. . Obiiratio parochi. f I • Loc. dt., n. 15. · FHI., tr. 22. n. 47. - Pal.. u. 4, dtep. 1, ponce 11, n. 2. — · Decal., lib. 1. cap. I, dub 4, din. 4, qu. 1, cap. 3, § 1. · Haber t., de Fide, cap. 1, $ 2, v. Dicitur 4. · Gotti, tr. 9, de Fide, qu. 1, dub. I, | 1, n. 7. · Cotdnck, de Fide, diip. 14, dub. 30, n. 195. — 1 De Verit., qu. 14, art. 8. corp. · Jucnin., Inuit. theol., part. 7, q. 2, 3 ct 5. · /fo/awi., de Virtue. theol., n. 12 et 14. . in 3. ditt. 23, qu. unie., n. 6 et 11. Scotus, CAP. II. - QUANDO OBLIGET PRAECEPTUM FIDEI. 301 CAPUT II. Quando obliget Praeceptum Fidei. 5. Quos et quando obliget praeceptum fidei. — fy Notandae propositiones damnatae in hac materia. — 7. Quoties teneamur in vita elicere actus fidei et spei. 8. Quoties circa caritatem. — 9. Quando haereticus teneatur suam sectam ejicere. — 10. An circa fidem liceat sequi opinionem minus probabilem. — 11. Quando teneamur fidem exte­ rius confiteri. — Et qui teneantur jure ecclesiastico ad externam professionem fidei* Priece· >lam fidei isttrovm, quando o- 6. - Certum est, hominem teneri ex 5. - < Resp. Γ. Praeceptum fidei inter• num obligat Γ. Pueros inter fideles edu- lege naturali ad Deum per fidem, spem < catos, quando rationis usum perfecte et caritatem se convertere; et ideo eli­ < consecuti, mysteria fidei audiunt, appre- cere earum virtutum actus, cum quaeque « henduntque, quod illa credere sit res ne- virtus suis actibus vivat. — Hinc ante « cessaria ad salutem ; peccantque mor- omnia notandae sunt omnes propositio­ < taliter omittendo. Sanchez, Bonacina l, nes proscriptae super hac materia; vide­ « addens plurimos eorum excusari inad- licet: Prop. !· ab Alexandro VII: Homo nullo « vertentia aut invincibili ignorantia. — « 2\ Adultos infideles, quando ratio in- unquam vitae suae tempore tenetur eli­ « cipit dictare, res fidei sufficienter pro- cere actum fidei, spei et caritatis, ex vi « positas esse, et contrariam sectam esse praeceptorum divinorum ad eas virtutes «faisant Sanchez a, Coninck, Filliuc- pertinentium. Prop. 16* ab Innocentio XI: Fides non « ciuse>. — 3°. Quando urget tentatio con« tra fidem, quae aliter vinci nequit. Quod censetur cadere sub praeceptam speciale, « tamen non convenire scrupulosis, re· et secundum se. « cte monet Sanchez: quia hi, avertendo Prop. 17* ab eodem: Satis est actum « mentem ad alia objecta, facilius supe- fidei semel in vita elicere. « rant. Et in his duobus casibus praeceProp. 6* ab eodem: Probabile est, ne < ptum obligat per se, in sequentibus per singulis quidem rigorose quinquenniis, « accidens. — 4°. Quando tentatio urgens per se obligare praeceptum caritatis erga « contra alias virtutes aliter superari ne- Deum. • quit. — 5n. Quando facienda est profesΊ. - Quaeritur autem: quoties in vita « sio fidei exterior, vel ex praecepto eli- teneamur elicere actus théologales? « ciendus est actus alterius virtutis, v. gr. Quod ad praeceptum fidei spectat, plu• spei, caritatis, poenitentiae, quae fidem res sunt opiniones. — Scotus censet, tu *cn»um « supponat. Bonacina a. — His addit Hur- teneri nos ad eliciendos actus fidei omni­ < tadus contra Sanchez, 6 in hora mor- bus diebus festis. Nider % quoties myste­ « tis; et T semel quotannis. Vide Diana 4 ». ria in ecclesia celebrantur. Sed Salmant.5*7 Sanch., DccaL, lib. 2. cap. 1, nam. 3. — ' Di»p. 3, de I· Praecept. DccaL. qu. 2. punct. 2. num. 8. — ■ I.oc. dt., num. 6. — ConincH, de Fide, dt«p. U. dub. 10, n. 206 et 206. - Sanch., loc. dt., n. 3, v. S^cunJum. — ’ Loc. 5. - λ) Filliuccius, tr. 22, cap. 2, n. 25, ut allegatur a Busenb., de hac re non tractat; et η. 52, de fidelibus, non vero de infidelibus loquitur. 7. - °) Scotus, qui citari videtur ex SalmanL, loquitur de caritatis praecepto, in 3, dist. 27, n. 18, v. Quantum ad secundum. Pftr. JittrUd., de Fide. di»p. 98, · Sanch.. loc. dt., num. 3, ▼. Ttrfittm el du. num. 9 et KU - \ 6. — · Part. 5, tract. IX rcsoL 19. — · Tract. 21. capit. 2, num. 31. N Nider, citatus edam, ut videtur, ex iis­ dem Salmant, loquitur non dc tempore prae­ cepti implendi, sed de ipso fidei objecto, quod scilicet sit explicite credendum: < Exigitur, inquit in suo Praeceptor., praecept. 1, cap. 2, litt. 8. quod quis in specie cognoscat illos articulos [Symboli], et explicite, seu ista de 302 LIB. Π. - TRACT. L DE PRAECEPTO FIDEI. ct Croix c> horum opiniones minime ap­ probant; imo Oviedo apud Croix 1 asse­ rit, illas passim rejici ab aliis. Lugo apud Croix 3 recte dicit, toties fideles teneri ad repetendos actus fidei, quoties sufficiat ad profitenda mysteria nostrae religionis. At quia haec regula Probabili- est obscura, sat probabiliter putant Sallemdinin! mant.8 cum Sanchez Trullench d), Bafiez f), Ledesma et aliis, teneri saltem semel in anno fideles ad exercendum actum fidei; ct idem sentiunt Concina et sati»!·/ Franzoja cum communi. — Advertunt num alia* tamen cum Suarez, Prado; et idem dicit tum Croix 4, quod huic praecepto fit satis etiam per exercitium aliarum virtutum, sive per susceptionem sacramentorum, sive cx quacumque alia occasione actus fidei ponantur. Num autem teneamur ad eliciendos hoc actus fidei formaliter, scilicet ex moActu. fi. tivo Dei revelantis ? Affirmat Viva ·. forma· Qutcqutd sit, ut addit, an semper ac fi,Ker’ des est snpernaturalis, nitatur huic motivo saltem languide attacto. Notat vero e, quod viri timorati nullo modo circa hoc anxii sint, cum vix accidat, cos abunde raurotlut huic praecepto non satisfacere. — Croix reflexe. etiam 7 dicit non esse rationem, cur quis ob id scrupulose se divexet, cum huic praecepto fiat satis (ut asserit ®) audiendo Missam, adorando crucifixum, formando crucem, orando, etc., quamvis haec non fiant reflexe ex motivo fidei. Qui enim, Ovitdo, de Fide, controv. 7, n. 70. — ’ Lib. 2, n. 51. · Lugo, de Fide, dltp. 13, n. 23. — · Loc. cit. — ■ Loc. cit., n. 31. - Pctr. Ltdetma, in 2·· 2··, tr. 1, de Fide, cap. 9, conci. 4.. Concina, Decal., diu. 1. cap. 11, n. 18. · Fran· •oja, lib. 2. tr. 1. cap. 2. animadv. 1. v. flaque. · Suar., dc Fide. diup. 13, nect. 5, n. 6. · Prado, Theol. mor., cap. 7, qu. 5. n. 20. — « Lib. 2, n. 51. — · In propoa. 1 Alex. VII, n. 11. - · Loc. cit.. n. 7. - ' Lib. 2, n. 51. - · Lib. 2. n. 27. · Pctr. ffurtad., dc Fide. diip. 8. xect. 4, concl. 2 ct 3. — • In propot. 17 damn., diu. 11, n. 78. — “De Fide, dltp. 13, quibus festivatur in Ecclesia, in festis princi­ palibus anni ». Quod fusius litt C, ex alio auctore explicat. c) Croix has opiniones non approbat in quantum ipse, lib. 2, n. 51, contrarium pro­ babilius existimat <*) Sanchez, Decal., lib. 2, cap. 1, η. 3, v. Quartum; et Trullench, Decal., lib. 1, cap. 1, dub. 6, 9i. 8, oppositum tenent, negantes adesse praeceptum eliciendi semel saltem in anno actum fidei. ait, saepius posuit fidem tamquam regu­ lam suarum actionum, quibus ad Deum vult tendere; quicquid postea boni agit, ex eadem regula jam ad Deum dirigit exercite, licet non advertat. Aitque Hurtadus apud Cardenas · hos actus esse vere actus fidei, quia radicaliter ex mo­ tivo fidei oriuntur. Insuper de Lugo10 sic docet: Cum materia... honeste et inhone­ ste operandi adeo frequenter occurrat, non est dubitandum de exercitio plus quam sufficienti [in homine, qui fidem Christianam semel toto corde amplexus est], actuum fidei ad satisfaciendum ejus praecepto. 8. - Quod autem pertinet ad actus erga praeceptum caritatis, jam adnotavimus supra, damnatam fuisse propositio­ nem: Ne singulis quidem rigorose quin­ quenniis, hoc praeceptum obligare per se. — Palaus apud Croix 11 dicit esse pec­ catum grave differre actum caritatis per triennium. Alii, ut Hurtadus, lllsung, Mendo, etc. apud Croix ls, dicunt requiri elici actum caritatis erga Deum saltem semel in anno: et hanc sequuntur Sal­ mant. 13 cum Trullench a>, Tapia, Lastra. Alii vero, ut Gabriel, Almainus, Tabiena apud Croix u, ajunt hoc praeceptum obli­ gare quolibet die festivo. Cardenas tandem ,a (cui adhaeret Croix ,e) censet, non excusari a mortali qui per mensem actum caritatis differt; haneque sententiam omnino ego suaden­ Pa!., tr. 6, disp. 1, punct. 4, n. 10. — ” Lib. 2, n. 141. · Pctr. ffurtad., dc Carit., dltp. 174, sect. 5. $ 26. · lllsung, tr. 3, n. 80. · Mendo, Statera opinion., dits. 1, n. 143. — *· Lib. 2, n. 141. — “ Tr. 21, cap. 6, n. 12. · Tapia, tom. 2, lib. 3, de Carit., qu. 2, art. 2, n. 3. · Lastra, in propot. 6 Innoc. XI, n. 101. · Gabr. Pici, in 3, ditt. 87, qu. unie., art. 3, dub. 2. · Ahnain., in 3, ditt. 37, qu. unie., vert, med. · Tabiena, v. Chariiat, n. 22, qu. 20, concl. 6. — n. 45. 14 Lib. 2, n. 133, — “ In propot. 5, diu. 6. n. 18. — * Lib. 2, n. 141. f) Bafiez a Salmant. allegatur ut S. Al* phonsus asserit; sed revera loquitur de spei praecepto: « Qui aliquoties, inquit in 2a,tt 2a, Sanchez ri. Adveniat, etc. Fiat voluntas tua, etc. item 303 Haeretici quando te oeACtur cre­ dere. Z 304 Illicita est minui pro* babilla cir­ ca fidem. Codîcmîo fidet quan­ do oblifet Jure natu­ rae. « 30. Si talibus oriatur dubium de sua « secta, tenentur ulterius inquirere, et a «Deo petere lumen: quod si negligant, « peccant contra fidem, cum non adhi« beant media ad implendum praeceptum « fidei. Quod si deinde nostra fides eis « sufficienter proponatur, tenentur ample« cti. Sanchez — Vide Fcrdinandum de « Castropalao 1*». 10. - Notanda est hic propositio 4a da­ mnata ab Innocentio XI: Ab infidelitate excusabitur infidelis non credens, ductus opinione minus probabili — Ex hac ali­ qui non recte inferunt, prohiberi in omni materia sequi probabilem, relicta proba­ biliori. Nam respondet Viva · et alii com­ muniter quod, etsi liceat sequi opinionem minus probabilem, nunquam tamen licet cum periculo gravis damni, quando illud vitare non pendeat ab opinionis probabi­ litate: ut est in collatione sacramento­ rum, in medendo, etc.; et hoc esset pari­ ter in sequendo sectam minus probabili­ ter veram. A probabilitate enim opinionis fit quidem, ut peccatum formale vitetur in aliis humanis actionibus; sed non potest fieri, ut sit vera secta non vera. Et sem­ per ac secta sit falsa, nunquam cum qua­ cumque probabilitate vitatur periculum damnationis: cum non vitetur periculum carendi fide necessaria ad salutem, gratia sacramentorum, etc. — Adde quod infi­ delis nunquam habere potest veram pro­ babilitatem suae sectae sine culpa. Si enim oraret, Deus absque dubio infunde­ ret lumen suum in illum de vera reli­ gione. Ita Viva 4* . 11. - < Resp. 1Γ. Praeceptum exterius « fidem confitendi jure naturali obligat «duplici casu: scilicet, cum vel honor « Deo debitus, vel utilitas proximo impen« denda, privative vel contrarie subtrahe« tur. — Dixi V privative ; ut si ideo ces« saret magnus honor in Deum vel utilitas n. — n. — » LTD. II. - TRACT. I. DE PRAECEPTO FIDE!. 1 Dead., lib. 2, up. !, n. 6. —1 Tr, 4, di»p. 1, punct. 12, 9. — · In propos. 4 Innoc. XI, n. 6. — ♦ Loc. dt., n. 6, · 2· 2··, qu. 3, aru 2. - Suar., de Fide, disp. 14, aect. 2, 4 et teqq. · lib. 17, n. 20. — · Tr. 22, n. 61 ct 62. ’ Loc. dt., « n. 93. Sess. 24, de Reform., cap. 12. — lentiae sententiam, qui dicit peccare eum, qui ex dubitatione disputat de rebus fidei; hoc tamen procedere nisi nondum fides illi in proximum redundans. Dixi T contra rie; ut si alioqui Deus afficeretur inju­ ria, vel proximus gravi malo; v. gr. si inde penderet aliorum conversio aut perversio, contemptus religionis, scan­ dalum, etc. Ratio responsionis est, quia actus virtutis tunc videtur praeceptus, quando est necessarius ad finem prae­ cepti , quod hic contingit ; quia finis praecepti est caritas. — S. Thomas *, Suarez, Reginaldus, Filliuccius·. — Unde resolvitur hic casus: « Si haeretici conculcent imagines, aliisve injuriis fidem afficiant, tenetur eam sua confessione tueri catholicus, si quidem inde prudenter speret pro­ fectum. « Resp. ΙΙΓ. Ad professionem fidei ex­ Prdmt» fidd rtçt ternam jure ecclesiastico tenentur sub aita jut te mortali, secundum Tridentinum, cum ckiùutx juramento obediendi Ecclesiae Roma­ nae, ut docet Filliuccius 7, sequentes personae: « Γ. Provisi de beneficio curato; idque intra duos menses a die possessionis, coram episcopo aut ejus vicario gene­ rali vel Officiali. — Tridentinum ®. « 2°. Provisi de canonicatu vel digni­ tate in cathedrali ecclesia; idque non tantum coram episcopo vel ejus vica­ rio, sed etiam in capitulo®; addita poena (ad quam non videntur teneri ante sen­ tentiam), ut alioqui fructus non faciant suos. — Vide Sanchez 10, Barbosa n. «3°. Primates, archiepiscopi, episcopi; idque in prima synodo provinciali, cui intererunt. — Tridentinum ,f. « 4°. Extendit Pius IV hanc legem ad omnes praelatos religionum, etiam mi­ litarium; idemque in Motu proprio /n sacrosancta l3, ad omnes promovendos in doctores, magistros, regentes, pro­ fessores, addita excommunicatione latae sententiae, et privatione omnium beneLoc. dt. — * Decal., lib. 2. cap. 6, η. 1. — »> De Off. et Poteau epiac., alleg. 61, n. 28. — «· Seca. 25, de Reform., cap. 2. . Pius IV, Bulla Injunctum nobit, 13 Nov. 1561, In Bullar. Malnardi. — u Conatit. (n Sacrviancta, eod. die ct anno; in Bullar. Mainardi. sufficienter proposita sit; et tunc licitum esse illi dubitare, ac dubitando inquirere veritatem. CAP. Π. - QUANDO OBLIGET PRAECEPTUM FIDEI. « ficiorum, in eum qui alios promovet ad « talem gradum,sine praevia professionCA • Vide Filliuccium Barbosa ’. — Verum . ubi hoc decretum non est receptum usu, « non obligare monet Sanchez ·. « Unde resolvitur: « Γ. Non tenentur ad dictam profes• sionem provisi de canonicatibus in ec• clesiis tantum collegiatis, vel de bene« ficiis tantum simplicibus. ’ Tr.22, n.%. — · In Trid., MM. 24, de Reform, cap. 12, η. 17. — ■ Decal., Hb. 2, cap. 5, o. 4. · Aaor, part. 2, hb. 7. cap. 2, quaer 6. · Atotrr,, 305 « 2. Etsi probabile sit, hanc professio­ nem posse fieri per procuratorem, ut docet Azor, Navarrus et Sanchez; pro­ babilius tamen est, teneri personaliter, ut docet Filliuccius. — Ratio est, tum quia alias non videtur fieri satis ju­ ramento, quod personaliter faciendum esse docet Glossa apud Filliucdum ; tum quia ita decidit Rota apud Garcia ‘ ». Jorando. n. 2. · Gloria, in ap. ProrMbc· bo· per» aalltrr U ■ oeoda. Sa*cJt., toe. at., n. 7. - Filk. tr. 22 · Ut circa, àe elccuz-. . ia 6*. ▼. Cerpvrah* - Consi!.. Hb. 2, con ad. 11 de jurc- II. - <·) Poenae istae sancitae erant pro inferioribus episcopo; sed ipse episcopus, per­ mittens aliquem eo modo promoveri, interdi- cebatur ab ecclesiae ingressu. Atvero consu tubo Apostolicac Scdis eas poenas omisrt; ideoque non amplius vigent dl nil S. Alpmomv. Opera morale). — Torn. I 306 LID. IL - TRACT. I. DE PRAECEPTO FIDEL CAPUT HI. An aliquando liceat exterius Fidem veram negare, aut falsam profiteri. 12. An liceat unquam positive fidem negare. — 13. An uti verbis ambiguis. An tacere. — 14. An fugere. (Vide alia ibid.) — 15. An uti vestibus vel signis infidelium. — 16. An audire conciones haereticorum. (Vide alia ibidem). Fidem ncrarc »empcf illici­ tum. u ; (b' »3 ft f Λ I Uti verbi» ambigui*. qaaDdo illi· citum. 12. - «Resp. Nullo casu licet, sive « voce, sive alio signo fiat, dicente Chri« sto (Matth. x, 33): Qui... negaverit me « coram hominibus, etc. Interim vero, etsi « licitum non est mentiri seu simulare «quod non est; licet tamen dissimulare « quod est, sive tegere veritatem verbis « aliisve signis ambiguis et indifferenti« bus, ob justam causam, et cum non est « necessitas fatendi. — Est commune. « S Thomas *), Coninck \ Laymann *. < Unde resolvitur: 13. - « 1°. Rogatus de fide in odium « religionis, sive publica auctoritate sive « privata, nullo modo potest, utendo re« strictione mentali aut verbis ambiguis, « ita respondere, ut praesentibus videa« tur fidem negasse; multo minus dicere « se esse haereticum, vel calvinistam, vel « non catholicum. — Azor, Filliuccius °. « 2°. Qui rogatus, seu privata seu pu« blica auctoritate, vel tacet, vel respon« det obscure, vel ait se nolle respondere, « se jure non rogari, non teneri se nec « velle aliis dicere quid ipse credat, ac « simili modo tergiversatur; non videtur « negare fidem, sed nolle prodere. Unde, « si sic potest molesta inquisitione libe« rari, licet; ut habet Coninck 4. — Ge« neratim enim verum non est, quod inter« rogatus auctoritate publica teneatur po«sitive fidem profiteri; nisi quando id • necessarium est, ne praesentibus videa« tur fidem negasse. Coninck B, Navar« rus % Azor b>, Sanchez, Becanus % ». (Hac de re, vide propositionem 18 inter damnatas ab Innocentio XI 14. - « 3”. Non negat fidem, sed prodit, «qui fugit: quod etsi liceat, non tamen « pastori, tunc cum ejus opera oves indi«gent; uti contra, si eis consultius est, « ut ad tempus se subducat, et in bonum « earum reservet, tenetur fugere. — Re« ginaldus*, Becanus a>, Filliuccius a>, etc. « 4 . Si quo casu tacere esset negare, « tunc id non liceret; v. gr. si, aliis ro« gatis an fidem negare vellent, iisque re« spondentibus quod non, tu taceres. Ibid.T. « — Vide Bonacina ·, Laymann To« letum l0. «5e. Si princeps generali lege jubeat, «ut fideles se prodant, gestato signo, vel «sistendo se, vel aliter; non tenentur, « cum nemo teneatur verum dicere, nisi 1 De Fide. diip. 15, dab. 2, 3 et 5. — · Lib. 2, tr. cap. 11, η. 1 et 2. Λαογ, part. L lib. 8, cap. 27, quaer. 1. ’ Tr. 22, a. 63 et »eqq. — 4 De Fide, diap. 15, dab. 5, n. 91. • Loc. dt., dab. 2, n. 17 · Sanch., Decal., lib. 2, cap. n. 6. - 4 Lib. 17, n. 26. - ’ Scilicet /Terto., Hb. 17, n. 20; et ΛΪ//.. tr. 22, n. 62. - · Diip. 8, de 1· Praec. Deca! , qa. 2, punct. 3. n. 6. — ■ Lib. 2, tr. 1, cap. II, n. 2. — * Lib. 4, cap. 2, n. 2. 1, — — 4, 12. Scilicet S- Thomas, in 2a 2ar, qu. 3, art. 2, negat semper adesse obligatio­ nem fidem confitendi. 13. - */ Navarrus^Manual., cap. 11, η. 27, non aliud scribit quam haec sequentia : · Non autem peccaret propter solam omissionem signi vel habitus christianismi ». Azor, part. 1, lib. 3, cap 27, qu. 1 ; ct Becanus, de Virtut. thcol., cap. 9t qu, 4t n. 3, negant absolute posse tacere aut dissi­ mulare fidem, cum qui a potestate publica interrogatur; ct ajunt illum teneri tunc ad fidem confitendam. Propositio 18 damnata ab Innocentio XI, haec est: « Si a potestate publica quis inter­ rogetur; fidem ingenue confiteri, ut Deo et fidei gloriosum consulo; tacere, ut peccaminosum, per se non damno». 14. Becanus, loc. cit., n. 10 et 11; Fil­ liuccius, tr. 22, n. 75 et 76, non habent ulti­ mam partem hujus casus. Et Reginaldus dicit tunc pastores prudenter acturos si fugerint. tu». τ*α«. obUptn dendiqu» doadRt CAP. III. - AN ALIQUANDO LICEAT EXTERIUS FIDEM NECARE. Noo rota­ tos proden ur tcjit 6· dîS. Sc rcdiœert ab inqui· KtiOCt, Ndna. VwubQ» i&Meliom Bti. quando iDjatoœ. Quando 11· oturu 307 • specialiter rogatus. Excipe, nisi eae sint « circumstantiae, ut hoc ipso, quod se non « prodant, videantur fidem negasse; ut v. « gr. si quidam antea noti essent, ct tunc « ex hoc putarentur defecisse.—Sanchez1, «Becanus, Reginaldus, Filliuccius9, etc. « 6°. Cum non rogaris de fide, non so« lum licet, sed saepe melius est ad Dei « honorem et utilitatem proximi, tegere • fidem, quam fateri: ut si latens inter • haereticos, plus boni facis; vel si ex con« fossione plus mali sequeretur, v. gr. tur« b.itio, neces, exacerbatio tyranni, peri« culum defectionis, si torquereris. Unde « temerarium plerumque est offerre se « ultro. — S. Thomas, Sanchez, Lay« mann ·. « Τ'. Redimere pecunia, ne de tua fide « fiat inquisitio, licitum est; et saepe ma« gna virtus discretionis est vitam ad Dei « gloriam servare, ac fidem tegere modis « licitis ». 15. - « 8.° Talis modus non est uti ve· « stibus aut signis infidelium, quae alium « usum non haberent, quam quod essent « signa professiva falsae religionis seu « cultus: uti essent vestes, quarum usus « est in sacrificiis ; item incensio thuris « aut genuflexio coram idolo; item sum« ptio coenae haereticae, etc. — Sanchez4, « Filliuccius·, etc., et communiter. « 9°. Licitus autem modus est, quando « subest causa (ut v. gr., ad evitandum « grave periculum, ad obtinendam victo« riam, eludendos hostes), uti vestibus et «signis infidelium, quae aliquem alium « usum habent, quam profitendae religio. « nis: quales sunt vestes talis nationis « (non religionis), quibus uterentur, etsi « converterentur, ut sunt vestes et signa « nationis Turcicae. Quod verum est, etsi « hint vestes ipsorum religiosorum: dum· « modo non habeant peculiare signum pro« fitendi erroris, sed sint tantum indicium « nitidioris cultus, ut saga praedicantium « in Germania; vel eminentioris vitae inter « suos, ut togae bonziorum in Japonia. « Idem dicendum est de signis quibus Ju« daei utuntur, v. gr. flavo annulo in pal• lio Francofurti, etc; quia haec sunt signa « mere politica, et distinctiva unius gene· « ris hominum ab alio, et non proprie pro« fessiva fidei. — Quae sententia proba« bilis est. Vide Sanchez · Becanum 7, « Laymann9, Coninck; contra Cajetanum, « Navarrum, Toletum. « 10λ Licitus item modus est, cum ca­ tholicus transit per loca haeretica, et « periculum grave ei imminet vitae v. gr « vel bonorum (non tamen, si derisio tan« tum vel vexatio, ut habet Becanus ·), ad « dissimulandam fidem, vesci carnibus die • prohibito; quia praeceptum Ecclesiae « non obligat sub tali periculo. Nec hoc «est fidem negare: cum usus carnium « non sit institutus ad professionem reli« gionis, et catholici etiam mali et gulosi « id faciant. — Si tamen ex circumstantiis « fieret signum professivum fidei, ut si, v. « gr. in odium fidei convivae statuerent, « ut qui est hostis fidei pontificiae, come« dat carnes; peccaret contra fidem qui « ederet sine protestatione; secus, si pro« testaretur. — Sanchez, Azor, Becanus l0, « et communiter ». 16. - « 1Γ. In Germania audire con« ciones haereticorum, deducere funus, • assistere baptismo pro patrino e , non « habentur signa professiva fidei, vel com« munionis cum haereticorum sacris. Fil« liuccius, Azor, Sanchez,l. Unde, seclusis « aliis, v. gr scandalo, periculo, prohibi« tione, et si ex justa causa fiant, licent ». [At in synodo Neapolitana expresse prohi­ betur assistere concionibus, catechismis, ct quibuscumque ritibus haereticorum, ex quocumque praetextu. Estque casus re­ servatus cum excommunicatione ipso fa· ’ Decal., Hb. 2, cap. 4, n. 29. · Brcax., dc Virtu t. thcol., cap. 9. qu. 5, n. 39. · Brgin,, Hb. 17, n. 27 et «cqq. — • Tr. 22, n. 90. · S. 2· 2··. qu. 3. art. 2. ad 3. * Sanih,, Decal., lib. 2. cap. 4, n. 3. — 1 Lib. 2, tr. I. cap. IL η. 2. — * Decal., Hb. 2, cap. 4, n. 16, 13 et 21. — · Tr. 32, η. 78 el 82. — · Loc cit., n. 16 et ueqq. — ’ De Vtrtut lheol., cap. 9, qu. 5, dub. 6, n. 85. — · Lib. 2, tr. 1, cap. 11, a. 4. Corttnck, diep. 15, dub, 3, n. 66 et 66. · Cajeta*., in 2·" 2··, qu. 3, art. 2. · A’atur., Manual., «p 11. η. 77, v. Quarte. - Tolft, lib. 4. cap. 2, η. 3. - · Loc. cit., qu 5, n. 23. · SawA.. Decal., Hb. 2, cap. 4. n. 25. · part. I, lib. 8, cap. 27, quâer. 3. — * De VirtuL lheol.. cap. 9, qo. 5, n 23 ct »eqq. JW , tr. 22, n. 85. · Aeer, loc. cit.. quaer. 6. — 16. - <*) Auctores allegati non loquuntur, locis citatis, dc eo qui ut patrinus baptismo assistit ; sed eadem sane ratio est de hoc casu, quam dc reliquis. 11 Loc. cit., n. 26. Praecepta non •erra­ re in loot haere tide, quando Uatum. Caenmonüihaertucorura inte­ reo* quan­ do illia tum. 308 LID. IL - TRACE I. DE PRAECEPTO FIDEL cto. Caeterum Salmant.1* tenent licere, modo absit scandalum, periculum perver­ sionis, et communicatio impietatis). — « Imo patrinum fieri talis infantis, videtur « potius optandum, seclusis aliis; quia non « est aliud, quam obligare se ad eum olim « erudiendum in fide catholica « 12\ Infidelium et haereticorum sacris « non licet ita interesse, ut eis communi· «care censearis; alioquin licet, v. gr. ut « quis spectet tamquam comoediam, aut « famulatum praestet politicum domino « suo, exemplo Naaman Syri; de quo vide « Becanum, Filliuccium, SanchezJ, Lay« mann ®. « 13\ Si princeps haereticus mandet « sub gravissima poena omnibus subditis, « adire conciones haereticorum, etiamsi « verbis dicat se hac re aliud nihil exigere, «quam obedientiam civilem, nec velle « cogere ut a fide discedant; cum tamen « reipsa contrarium velle videatur (nam « obedientiam suorum aliter exercere po« test, et haec res ex se apta est catho« licos paulatim pervertere, et insuper « conciliare auctoritatem hacresi, ac vi- lipensionem verae fidei), non licet obe« dire. — Atque ita bis rescripsit Anglis « Pius V, apud Sanchez % Filliuccium et Azor < 14°. Catholici viventes inter haereti«cos, si ex praecepto magistratus con· « trahant matrimonium coram ministro « haeretico, peccant contra fidem; etiamsi tU0L « contraxerint ante, vel contracturi sint « postea coram sacerdote catholico (Co· « ninck4, Palaus5); testaturque contrahens « caeremonia illa, se illum agnoscere verae « fidei ministrum: quae sunt intrinsece « mala (Malderus^): quia auctoritas mi· • nislri, et consequenter doctrina ejus au« getur, concurriturque ad ritus haere« ticos, quos minister isto actu exercet rZ « — Licite tamen contrahunt coram ma· « gistratu civili, vel potius testantur se «contraxisse; modo prius vel posterius « ritu catholico contrahant: quia haec actio « est instituta ad finem politicum, ut con« juges habeantur, et proles non cen« seantur illegitimae ». 1 Tr. 21, cap. 2, η. 122. · loc. dt„ qu. 5, n. 14. · Fili, loc.du, n. 91. — ’ Loc. dt, n. 27. — · Lib. 2, tr. I. cap. 11, n, 3. — * De Fide, disp. 15, dub. 3, n. 63. — · Tr. 4, b) Quod Buscnbaum hic optandum dicit, prohibetur ab Ecclesia, et quidem a S. C. de Propaganda Fide, quae cum interrogata esset: « An haeretici levare possint ad Baptismum filios fidelium, ct c contra *? dic 22 Sept 1612, respondit: « Alias dubium fuisse resolutum negative». — Et S. C. S. Off. in una declara­ tione 10 Maji 1770, pariter prohibuit munus patrini suscipere in haereticorum baptismate; et in hac declaratione S. C. addidit : « Catholicis regulariter non licere haereticorum aut schismaticorum concionibus, baptismis cl ma­ trimoniis intéressé·. Haec plane indiligenter ct perperam referuntur a Buscnbaum. Et primo quidem prohibitio ista lata est non a S. Pio V, sed a Paulo V. — Deinde Sanchez, Decal., lib. 2, cap 4, n. 27, Filliuccius, tr. 22, n. 86 ct 87; AiOTypart. /,lib 8,cap.27,qu 5,prohibitionem eo sensu interpretantur, ut sit illicitum tem­ pla haereticorum adire, si princeps eo animo jubeat, ut illo actu, tamquam hacrcsis sym­ bolo, catholici haeresim profiteantur, ct ut hae­ retici a catholicis discernantur; licitum vero esse ajunt, si solus principis jubentis animus sit, ut omnes suis praeceptis obtemperent. Et re quidem vera Paulus V, in Brevi Magno animi moerore, 10 kal. Octobr. 1606 dato, (quod confirmatum est Brevi Renuntiatum est, 10 kal. Octobr. 1607),sic loquitur: «Cogimur mo­ nere vos atque obtestari, ut nullo pacto ad haereticorum templa accedatis, aut eorum con­ ciones audiatis, vel cum cis in ritibus commu­ nicetis, ne Dei iram incurratis. Non enim licet vobis haec facere sine detrimento divini cul­ tus ac vestrae salutis ». Utrumque Breve reperitur apud Suarez, Defens. fidei cat hot., lib. 6, prooem., et in Act. Pii VI, quibus Ecclesiae cath. calamitat. in Gallia consultum est, tom I, Append., Docum XI et XII. (Romae, Typ. S. C de Prop. Fide 1871). d> Maldcrus, in 2am 2ae, qu. 3, art. 2, membr 3, obf 2, i. negat istiusmodi ca­ tholicos, coram ministro haeretico contrahen­ tes, excusari posse; quibus insinuare videtur haec intrinsece mala esse. 'J S C S. Off., die 27 Mart. 1878 et 22 Mart. 1879, declaravit catholicos, qui matrimonium ineunt coram ministro haeretico vel schisma­ tico sacris addicto, incurrere excommunicatio­ nem, eam scilicet quae sub n. 1 constitutionis Apostolicae Sedis contra haereticorum fauto­ res sancitur, et Romano Pontifici specialiter reservatur. di»p. 1, punct. 17, n. 14. CAP. IV. - DE INFIDELITATE ET VITIIS FIDEI OPPOSITIS. - DUB. 1 ET II. 309 CAPUT IV. De Infidelitate, et Vitiis Fidei oppositis. DUBIUM L Quid et quotuplex sit Infidelitas. it&wiu» 17. - « Resp. I.° Infidelitas generarim 5?kx « est triplex. Prima dicitur negativa, eo« rum scilicet qui nihil unquam de fide < audiverunt. Quae non tam est peccatum, • quam poena peccati: quia, si fecissent « quod in ipsis erat, Deus fidem eis non « abscondisset. Secunda dicitur contraria, « eorum scilicet qui fidem sibi sufficienter « propositam vel contemnunt vel ei con« tradicunt pertinaciter, ut haeretici. Tertia « dicitur privativa, quod privative oppo· < natur fidei; et est culpabilis ignorantia vel error circa res fidei. — S. Thomas, Sanchez *)t Vasquez Laymann *. « Resp. ΙΓ. Infidelitas contraria ex tri· lafideiiu» plici modo repugnandi fidei, est triplex, triple.r * scilicet: paganismus, qui fidei nondum susceptae ‘Judaismus, qui fidei susceptae in typo; et haeresis, quae fidei susce­ ptae in veritate, repugnat. — Apostasia a fide revocatur ad haeresim; a qua tan­ tum differt, quod haeresis sit error fidei ex parte tantum contrarius, apostasia vero ex toto. — S. Thomas, Laymann 1 ». DUBIUM Π. De Judaismo, Quaeritur hic tantum, quae communicatio cum Judaeis sit interdicta Christianis. 18. - < Resp. Γ. His casibus, qui colli· guntur ex can. Nullus, can. Omnes, SS?O,I“ « cap. Judaei *>: Γ. Non licet cohabitare. <2°. Nec conviviis interesse. 3\ Nec uti « communi balneo. 4*· Nec medicos adhi* bere. 5°. Nec medicinas ab iis datas re«ciperc; emere tamen licebit praescri« ptas. 6°. Nec Judaeorum filios enutrire « in ipsorum domibus. 7\ Iis non famu« lari. 8\ Nec servitute subjici. 9\ Prohi· « bentur publicis officiis inter Christianos « fungi. 10’. Vetitum est eorum azymis «vesci. Quibus addit Azor, prohibitum « esse accedere ad eorum nuptias, festa, « synagogas » ; [ Adire synagogas curiosi­ tatis causa, non esse peccatum grave di­ cunt Salmant. · cum Bonacina, Coninck b>, Palao b), etc.] « cum eis ludere, saltare, etc. < — Ratio eorum est, tum ut conserve« tur dignitas Christianae religionis; tum « ut caveatur familiaritas cum Judaeis et « periculum perversionis. Vide Laymann4, « Sanchez \ Filliuccium ·. « Resp. ΙΓ. In decem dictis casibus « communicare cum Judaeis, ex genere « suo videtur esse mortale. Ratio, quia, < si clericus id faciat, incurrit periculum « depositionis; laicus vero, excommuni- S. Thotn., 2· 2··, qu. 10. art. i et 5. — 1 Lib. 2, tr. 1. cap. 12, η. I ct oeqq. - & Thom., loc. dt.. art. 5, qu. 11, art. 1; ct qu. 12, art. 1. — · Loc. dt., n. 1, v. t. - A*or, part. 1, lib. 8, cap. 22, quaer. 3, i. f — · Tr. 21, cap 2, n. 123. · tionac., diip. 3, de 1· Praecepi. Dead., qu. 2. punct. 6, n. 2, v. OcAnvs. — · Lib. 2. tr. I, cap. 17, n. L — * Decal., lib. 2, cap. SI, num 4. — · Tr. 22, num. 136 et teqq. 17. Neque Sanchez, Decal,, lib. 2, cap. 1, n. 4 et seqq; neque Vasquez, in la™ 2a‘, disp. 120, cap. 3, hanc divisionem adducunt. 18. - a) Praeter hos canones, cfr. etiam Glossam in can. Nullus, cap. Multorum, cap Judaei, cap. Ad haec, cap. Etsi Judaeos, cap. Cum sit nimis, cap. Ex speciali, et cap. Nulli Judaeo, de Judaeis. hJ Coninck, disp. 15, dub. 3, n. 55; Palaus, tr. 4, disp. 1, punct. 17, n 12, hoc non habent quod sciam; neque a Salmant. (sicut nec Bonacina) pro hac parte allegantur. Cosmo. «or. «οΓ* 310 LIB. II. - TRACT. I. DE PRAECEPTO FIDEI. « cationis \ quae nonnisi ob peccatum « mortale imponi solet. Dixi: ex genere « suo; quia probabile est, vel ob materiae < parvitatem, vel ob necessitatem aliamve « causam rationabilem (si tamen non sit « periculum perfidiae, nec familiaritatis « cum Judaeis), saepe excusari a mortali; « aliquando etiam ab omni peccato. — Ita « communiter. Vide auctores supra dta« tos 1*et Bonacina ·; item Laymann 4*». Principes Christiani possunt permittere Judaeis et paganis aut haereticis, libertatem conscientiae tantum ob bonum religio- SL” nis, et ob spem conversionis; non autem 00 ob temporale emolumentum. Salmant.1. — Bene autem potest Ecclesia et quicumque princeps supremus compellere Judaeos et paganos subditos ad audiendam fidem no­ stram. Salmant. e cum Suarez, Azor, Be· canoc>, Bonacina, etc. (contra Coninck et Valentia); et constat ex praxi quae viget Romae. DUBIUM m. Quid sit Haeresis. lUertsi· dtfinitur. Per tina· cla Judidi, quid. I I 19. - « Resp. Haeresis est error intel« lectus liber et pertinax contra fidem, < in eo qui fidem suscepit. Ita communi• ter. Suarez, Becanus T. — Unde patet « ad haeresim, uti et apostasiam, duo re« quiri: Γ. Judicium erroneum, quod est « ejus quasi materiale. 2*. Pertinaciam, < quae est quasi formale. « Porro pertinaciter errare, non est « hic acriter et mordicus suum errorem « tenere aut tueri ; sed est eum retinere, « postquam contrarium est sufficienter « propositum : sive quando scit contra« rium teneri a reliqua universali Chri« sti in terris Ecclesia, cui suum judi« cium praeferat: sive id fiat ex vana « gloria, sive libidine contradicendi aliave « causa. Ita Sanchez, Vasquez, Laymann ·, « et alii communiter. « Ratio est, quia tunc putat judicium « Ecclesiae non esse sufficiens fundamen«tum credendi, quae est vera pertina• da: quum cum Coninck facilius sic • explicant alii, eam tunc esse, cum « etsi objectum fidei credibiliter propo« natur, ita ut prudenter de eo non pos« sit dubitare; contrarium tamen judi«cet, a quo nolit avelli ullo casu, vel « saltem nisi evidenter convictus. Vide « Coninck °. « Unde resolves: « 1°. Non est haereticus qui exterius « tantum fidem negat, aut adorat idolum. « Ratio est, quia non errat. Neque talis « incurrit in foro conscientiae censuras « latas contra haereticos, etsi in foro ex« terno secundum externa procedatur. — < Filliuccius 10. < 2°. Est haereticus qui affirmative de « aliquo articulo fidei dubitat, hoc est, «judicat esse dubium. Dixi: affirmative; « quia negative tantum dubius, hoc est « suspendens judicium, per se et simpli« citer non est haereticus, quia non habet «judicium; ergo nec erroneum: modo « tamen non ideo suspendat, quod virtua« liter judicet, non liquere de certitudine « objecti. — Sà α>, Azor b>, Toletus contra punct. 6, ▼. Srd quaeret sect. 1. n. 5 et 6. — ’ De Virtut. thro! , cap. 11, qu. L n. 2. Sanch., Decal·, lib. 2, cap. 7, cu 2 et *cqq. in 1·- 2··, disp. 126, cap. 3, n.9,— · Lib.2, tr.Leap.IX n. L — · De Fide,di »p. 18, dub.7, n.79. - “Tr. 22, n. 162 et 163. . ToM., lib. 4, cap. 4, n.X 1 Can. CoK-tMwr/ 31, cau·. 17, qu. 4. — 1 Π %unt : Sanch., n. 26 ; ct Filliuccius, n. 129. — · Dhp. 3, de 1· Praec., qu. 2, punct. 6, n. 2. — · Lib. 2, tr. 1, cap. Π, η. 1. — » Tr. 21, cap. X n. 6. — · Tr.21, cap. 3, n. 8. - Suor., de Fide, dhp. IX «ct. 2, η. X · part. 1, lib. 8, cap. 24, quacr. X · Bonae., di*p 3 de t* Praec. DecaL, qu. 2, punct. X η. X · Valent., in 2‘- 2··. di»p. 1, qu. 10, aliquis, · Suar., de Fide. di«p. 19, f ) Becanus, de Virtut. theol., cap 13, qu. 4, n. 4 et 13, affirmat profecto ejusmodi haere­ ticos et infideles, indirecte, sed non directe compelli posse ad audiendam fidem. Eam· demque sententiam tenet Coninck, disp. 18, dub 14, n. 240, cunt num, 231 et 238. 19. - ·? Sà. v. Haeresis, n. 1, in editione genuina haec scribit: « Non est haereticus qui ex infirmitate animi de fide dubitat non per­ tinaciter; quin etiam dum dubitat, non est censendus haereticus ; in dubio enim non est pertinacia proprie, quae ad haeresim requi­ ritur ». Quibus sic dictis editio correcta sub­ dit: «Tamen in contrarium est communis sententia, quae tenenda est ». Azor, part. 1, lib. 8, cap. 9, quaer. 5: o CAP. IV. - DE INFIDELITATE ET VITIIS FIDEI OPPOSITIS. - DUB. III. Eat mor­ ule κ ex­ ponere pé­ dalo hie· rttik 311 « Sanchez et Malderum c> ». (Vide di­ cenda Lib. VII, n. 302}. <3*. Nemo est haereticus, quamdiu « paratus est judicium suum Ecclesiae « submittere, aut nescit contrarium te« nere veram Christi Ecclesiam ; esto ex « ignorantia etiam culpabili et crassa sen« tentiam suam mordicus tueatur. — Lay« mann \ « 4*. Nec est haereticus, qui ita dispo« situs est, saltem habitualiter, ut a suo • errore esset discessurus, si sciret esse « contrarium fidei; dummodo pertinaciam « actualem nunquam habuerit. — Lay« mann * et Coninck fl. « 5®. Rustici, aliique homines simpli• ciores in Germania, qui haeretici ha« bentur, et tamen pertinaces non sunt, « possunt absolvi a suis parochis. Ratio «est, quia non sunt haeretici formales: « habentque fidem catholicam in Bapti« smo acceptam, quae non perditur, nisi « errando pertinaciter. — Laymann 4. « 6ft. Cum haeresis et quaevis infide« litas mortalis sit, peccant quoque mor« taliter qui ejus periculo se exponunt, «sive conversando, sive conciones au« diendo, sive libros legendo; quae pro« inde, si cui periculosa sint, illicita sunt jure naturae: si vero periculum absit, lectio librorum haereticorum nihilomi­ nus illicita est jure positivo Ecclesiae, uti etiam formalis disputatio laid de fide. Quod posterius tamen in Germa­ nia lodsque similibus, ubi catholid hae­ reticis sunt permixti, abrogavit consue­ tudo. — Azor d), Filliucdus d>, Becanus, Sanchez, Bonacina B. « 7°. Matrimonium contrahere cum hae­ retica, etsi per se sit illicitum, habeaturque in Hispania et Italia mortale; probabile tamen est, ob gravium do­ ctorum auctoritatem (Sanchez ·, Azor T, Reginaldus ·, Basilius Pontius ·; vide card, de Lugo ’°), in Germania licere ex gravi causa *1; salvo tamen jure naturali, et semoto periculo tum con­ trahentis, tum prolis: unde de iis initio constitui debet, ut catholice educentur. Vide Becanum u, Diana ll. « 8®. Eum qui lapsus est in haeresim, non teneri in confessione explicare, qua­ lis illa sit, eo quod omnes ejusdem spe­ ciei sint, docent Reginaldus, Diana ,a citans alios, et Escobar u. — Alii tamen contrarium tenent, quos sequitur card, de Lugo 15 ». [Vide dicenda Lib. V, ft. 50]. 1 Lib. 2, tr. I, cap. 13. n. 2. — ’ Loc. dt. — ■ De Fide, diip. 18, n. 97 et »eqq. — · Loc. dt., n. 4. · Βκα*., de Virtut. theol., cap. 15, qu. 7, n. 6. · Sartch., Decal., lib. 2, cap. 6, n. 7. — 1 Diip, 3, de I· Praec, decal., qu. 2, punct. 5. n. 1 — · De Matrim., lib. 7, dhp. 72, n. 5. — ’ Part. 1, lib. 8. cap. 11, quacr. 5. — · Lib. 31. n. 169. - · De Matrim.» Hb. 7, cap. 46, num. 8. — * De Sacram, in jen., disp. 8, num. 228. — 11 De VirtuL theoL cap. 9, qu. 5, num. 20 et 21 — ·· Part. 3, tr. 4, resoL 2n9. lib. 6, η. 114. — u Part. 1, tr. 7, resol. 46. — M Prooetn., exam. 2, cap. 6, num. 55, ▼. ApoUala — u Dc Poenit, disp. 16, num. 291 ct scq. « Meo, inquit, judicio, quoties quis voluntarie biam aut sub opinione esse, nemo negare et pertinadter de fide haesitat, eo ipso est potest esse hunc dubitantem aut opinan­ haereticus... At, inquies, haeresis est error tem perfecte haereticum... Unde moraliter lo­ intellectus. Respondeo esse errorem intelle­ quendo, cum dubitatione intellectus circa res ctus; vel absentiam assensus fidei,quem tamen fidei solet esse conjunctus hic actualis error, praestare oportet ; vel dubitationem, qua quis quo illas non omnino certas esse judicat-. sdenter ct voluntarie ambigit dc rebus fidei, Atque ita haeresis communiter adest». — quas certo credere debet ». Nec differt a Sanchez Malderus, de Vir tui. Sanchez, Decal., lib. 2, cap. 7, w. 12, theol., qu. 11, de Haeresi, art. 2, mentbr. 4, non aliam sententiam tenet quam quae a Bu- v. Dico 3. senb. exponitur; nam vocat probabiliorem, d) Azor, part. 1, lib. 8, cap. 26, quaer. 1; opinionem quae negat esse haereticum eum Filliucdus, tr. 22, n. 103, non loquuntur dc qui dubitat: « Intellecta tamen (ita prosequi­ consuetudine abrogante in Germania aliisvc tur) ut debet intclligi, nimirum quando intel­ locis hanc ultimam prohibitionem. Neque Sanchez neque Azor requirunt lectus, utriusque partis rationibus perpensis, pendulus est nullumque judicium format Quod gravem causam. Sed quidquid sit, matrimo­ est vere et formaliter intellectum dubium ma­ nia mixta hodie ubique, etiam in Germania, nere. Nam si supra suum dubitandi actum graviter illicita esse, constat ex multis decre­ reflectitur, judicans illam fidei rem esse du­ tis S. Sedis. Matrimo­ nia mixta t Ili citu Peccatum haemi· «t unius spe­ ciei. TRACTATUS SECUNDUS DE PRAECEPTO SPEI - CAPUT UNICUM. Qutd sit •7«. Qiad4o o· Kifet per ie Qwidoper lodrnt. 20. - « Per Spem , quae est secunda « virtus theologica, intelligitur amor con« cupiscendae erga Deum, quo Deum et «divina, prae omnibus aliis concupi« scibilibus, nobis concupiscimus, ita ut « omnia potius parati simus perdere, « quam Deum et divina. — De hac quae· « ritur, quando ejus praeceptum obliget. « Resp. Γ. Probabile est, praeceptum « spei obligare per se, cum primum ho« mini usum rationis assecuto, Deus, et « beatitudo tamquam finis ad quem ten« dere debet, sufficienter est propositus; « ita ut notabili tempore non differat. Ita « Becanus a>, Turrianus, et caeteri com• muniter. Et est ratio, quia sine actu « spei, nec justificari, nec in justitia di« vina persistere, nec meritorie operari « possumus. — Vide Scholasticos. « Resp. ΙΓ. Praeceptum spei per acci• dens obligat: Γ. Quando actus oratio« nis, poenitentiae, caritatis, etc., in prae« cepto sunt, qui sine praevio actu spei • exerceri non possunt. Ita auctores ei« tati et Filliuccius — 2°. Quando quis « ita tentatur bJ, ut periculum sit consen· • sus, nisi animum spe erigat. Vide Fil« liuccium ’, Laymann ®, Bonacina «. « Unde sequentes casus resolvuntur: < Γ. Morule peccatum est sperare, sive « amare magis (amore concupiscentiae) « terrena haec, quam coelestia; v. gr. si « quis iu comparatus sit, ut desideret per« petuo degere in hac vita, et Deo relin« quere coelum, si sibi relinquat terram. « 2". Mortale item est desperare de con• sequendo Deo, aut salute et venia pecca• torum, aut mediis ad illam consequen« dam necessariis, v. gr. auxiliis gratiae « et emendatione vitae. Quod peccatum « ratione parvitatis materiae non potest « esse veniale, cum sit injuriosum miseri· « cordiae Dei. — S. Thomas % Laymann \ « 3". Morule etiam est praesumere de • misericordia Dei, v. gr. dum quis sperat « id quod est impossibile secundum legem < Dei ordinariam; ut, si speres remissio« nem peccatorum et salutem sine poeni· « tentia, vel per propria merita et vires na· « turae: vel etiam si quis statuat perseve« rare in peccatis, quamdiu bene valet, et « tamen speret se acturum poenitentiam « ante mortem.—S.Thomas '^Laymann *>. « 4*. Denique mortale est odisse Deum « (odio scilicet abominationis, seu aversio« nis); v. gr si Deus displiceat tamquam Turrian., in 2« 2··, di»p. 66, dab. Î. · Auctor. cil.: Btcauut, de Virtue th eoi., cap. 17, qu. 7, n. 2; Turrtouut, in 2* 2-, ditp. 66, dub. I. - ‘ Tr. 22, a. 286. - · Loc. d(. — ’ Llb. 2. tr. 2. cap. 2, η. I. — * Dt»p. 3, de l· Praoc. Dccal, qu. 3, pu net. 2 n. 2 et 3. — · Ub. 2, tr. 2, cap. 2, n. 3 c< 5. 20. - «i Becanus, de Virtut. thcol.,cap. 17, qu. 7, n. 3, adducit Baftez dicentem spei prae­ ceptum obligare, quando homo primum venit ad usum rationis; sed ipse addit: < Quae sen­ tentia et dura est, et parum probabilis». b) Filliuccius non dc quocumque peccandi periculo loquitur, sed : < quando graviter [quis] lentatur dc praesumptione vel desperatione, cum periculo peccandi. Tunc enim ad pecca­ tum vitandum tenetur sperare et timere». <) S. Thomas, 2*· 2a't qu. 20, art. 3t hoc plane innuit, dicens desperationem esse gra­ vissimum inter peccata mortalia S. Thomas, loc. cil., qu. 21, art. 1, dicit praesumptionem esse speciem peccati in Spi­ ritum Sanctum; et in resp. ad 1, dicit per eam diminui divinam virtutem. Laymann, loc. cil., n. 3 ct 5, ita qui­ dem docet; sed ultimum exemplum silentio praetermittit. Antepone­ re lerrrr-i coelesti bos, raoruüc. Desperor* dc salace, mortale. Praesum , merta Aver­ sio contra Deum mor­ talis. 314 nitor. Objectum materiale ■pa Objectum formale. Vitia con­ tra »pem. UB. Π. - TRACT. II. DE PRAECEPTO SPEI. < nobis infestus, propter vindictam pecca« torum. — Vide Laymann *, Bonacina 1 ». 21. - Spes brevius et congruentius sic definitur: Est virtus, per quam cum certa rita propria, vel tantum propter merita Christi, absque ulla cooperatione suorum bonorum operum. Dicit Busenbaum hic (n. 20 ad 3), v»iw fiducia futuram beatitudinem et ejus me­ peccare graviter eum, qui vult in peccato dia assequenda exspectamus per Dei au­ perseverare usque ad mortem, sperans xilium. — Objectum materiale primarium quod poenitebit ante mortem; et citat spei (nempe id quod sperare debemus) S. Thomam et Laymann. — Sed hoc non est aeterna beatitudo, quae est ipse Deus dicunt neque S. Thomas, neque Lay­ fruendus; secundarium autem sunt divi­ mann. S. Thomas enim 6 docet tantum, nae gratiae, atque nostra bona opera di­ quod praesumptio sit (sunt ejus verba): vino auxilio exsequenda. —Objectum vero cum aliquis sperat se veniam obtinere formale (sive motivum propter quod spe­ sine poenitentia, vel gloriam sine meri­ rare tenemur), alii dicunt esse Dei mise­ tis. Addit autem e, quod peccare cum pro­ ricordiam; alii, divinam omnipotentiam, posito perseverandi in peccato sub spe prout communiter tenent thomistac; alii, veniae, ad praesumpionem pertinet. Et... divinam promissionem, sicut sentit Jue- auget peccatum. Peccare autem sub spe ninus. Ahi tandem dicunt esse divinam veniae quandoque percipiendae, cum pro­ bonitatem, in quantum ipsa nobis com­ posito abstinendi a peccato et poenitendi municat auxilia ad salutem assequendam ; de peccato, hoc non est praesumptionis ; et juxta hanc intelligentiam, bonitas idem sed hoc peccatum diminuit; quia per hoc est quam divina misericordia : si quis videtur habere voluntatem minus firma­ enim vellet objectum formale spei esse tam ad peccandum. Quare, secundum Dei bonitatem, in quantum ipse est res S. Thomam, non est peccatum contra sperata, sapienter ait Continuator Tour- spem, velle perseverare in peccato sub nely 8, quod non bene loqueretur. spe aliquando poenitendi. Verum est ta- pctcit His autem positis, concludendum puto, men, quod difficulter hic posset excusari quod prima tria praefata motiva consti­ a peccato gravi contra caritatem erga tuunt objectum formale spei, nempe mi­ seipsum; cum ex communi consensu DD., sericordia et omnipotentia divina, qua qui sic proponeret, magno periculo suae Deus nobis auxilia impertitur ad salutis damnationis se exponeret. Hinc recte ajunt Bonacina, Sporcr 7 p««w hostes superandos; et haec duo motiva expresse docentur a S. Thoma 4, ubi ait: et Croix 8, quod qui differt poenitentiam niae, 49 Ita... formale objectum spei est auxilium sub spe veniae, non peccat contra spem: ▼«««. divinae potestatis et pietatis; propter quod dum spes illa remissionis tantum concotendit motus spei in bona sperata, quae mitanter se habet ad peccatum, sed non sunt materiale objectum spei. Censeo in­ efficitur illi motivum sive ratio peccandi. super, his duobus omnino tertium adden­ Idem dicendum de eo qui peccat sub spe dum motivum, nempe divinam promissio­ veniae. Tunc autem judicandus est ali­ nem, prout recte sentit Jueninus, sive divi­ quis contra spem peccare, quando spei nam fidelitatem circa promissionem, quam facilitas de venia obtinenda fieret illi exhibuit salvandi nos propter merita Chri­ ratio seu motivum ad peccandum in­ sti; alias, sine hac promissione non vale­ fluens. Secus vero dicendum, si ille pec­ remus salutem cum certa fiducia sperare. caret ex passione, sperando concomiVitia autem opposita spei, ut supra tanter peccatum illud postea simul sibi dictum est, sunt desperatio et praesum­ remitti. Qui autem augeret peccata, prae­ ptio. — Circa praesumptionem notandum, textu quia Deus tam facile ignoscit de­ quod ille de praesumptione peccat, qui cem quam quinque peccatis, peccat ex salutem sperat, vel tantum propter me- praesumptione; ut [Contin.] Toumely·. 1 Lib. 2, tr. 3, cap. B, n. 5. — · Ditp. 3» de l· Praec. DecaL, qu. 4, punct. ulL, S L n. 4. - Jm*1*., In»tit. theol , part. 7. dita. 4, qu. 2. cap. 2, art. 2, coocl. 2. — · De Decal . cap I, art. 2, acct. 2, conci. 2. — · Qoae*t. ditp., quaeat. un., dc Spe, art. 1, corp. · Jt"*in., loc- dt. — 1 2· 2—, qu. 21, art. I, corp. — · Loc. cit., art. 2, ad 3. · Ronac., ditp. 3, de l· Praec. Deca!.. qu 3, punct. 1, num. 6 — ’ In Decal., tr.2, cap. 4. num 17, v. f - · Lib. 2. num. 126. • De Decal., cap. 1, artic. 2, tect. 6, conci. 2, ver·. Retro ta*"*. TRACTATUS TERTIUS DE PRAECEPTO CARITATIS CAPUT I. An, quando, et quomodo obliget Praeceptum Caritatis Dei. 22. Quomodo Deus amandus. — 23. Quando obligat praeceptum caritatis — 24. Resol­ vuntur casus. Caritas M ddbi. Qeid praeapilL Qundo o· «i)· Ita S. Thomas ’, Navarrus, Valentia, et caeteri communiter; (Notat autem Co· ninck*>, non statim post talem notitiam peccare mortaliter, sed tantum si diffe­ rat notabiliter, v. gr. ultra annum) con­ tra Palaumc>, qui dicit probabile esse quod non obliget. — Si scrupulus te an­ gat, an praecepto huic satisfeceris, docet Escobar ex Petro Hurtado ·, quod, si po­ sitive non meministi te omisisse, tenere possis te satisfecisse. Trullench 4 tamen monet expedire, ut quis se in confessione aliquando accuset sub dubio, si forte praeceptum istud violarit, vel alia prae­ cepta affirmativa, de quibus non certo constat quando obligent vel violentur. « 2®. Quando est periculum labendi in odium Dei, nisi actum caritatis elicias. « 3*. Quando quis tenetur conteri, v. gr. moriturus aut celebraturus, cui confeslent., in 2— di«p. 3. qu. 19, punct. 1, ver*. Prtmnt casui. tr. I, exam. 2, cap. 4. a. 21. — · De Carit., diap. 174, Met. M ». t C. - 4 Decal., lib. 1, cap.5. dub. 3» a. 9. spei ct caritatis, ex vi praeceptorum divino­ rum ad eas virtutes pertinentium». b> Coninck, de Caritate, disp. 24, n. 50, negat posse praecise determinari quanto tem­ pore possimus eum actum absque mortali pec­ cato differre. « Crediderim tamen,subdit, omni­ no peccaturum mortaliter, qui eum ad aliquot annos differret; aut forte edam qui ultra an­ num, seclusa. , inadvertentia ». Palaus, tr. 6, disp. I, punct. 4, n. 2, ne- 4 316 LIB. Π. - TRACT. III. DE PRAECEPTO CARITATIS. «sanus deest. Ratio est, quia contritio « includit actum caritatis. « 4e. Si quis gravem tentationem, prae« sertim in articulo mortis, putet se aliter « vincere non posse. — Quibus aliqui ad« dunt articulum mortis absolute, eo quod « tunc securissima via eligenda sit. Vide «Laymann1, Bonacina*, Hurtadum8». [Et probabilissimum est; ut Sporer4 et Marchant^, et TournelyO cum Antoi­ ne O et communi]. 24. - « Ex dictis resolves: « Γ. Mortale est, si quis omittat dile« ctionem Dei tunc, quando praeceptum « obligat. « 2*. Mortaliter peccat etiam, si quis « amet Deum amore appretiativc seu ae• stimative minore, quam creaturas. « T. Peccat item contra caritatem Dei, < si quis Deum non diligat principaliter « propter se tamquam finem ultimum om« nium rerum; sed tantum propter aliud, « v. gr. vitam aeternam vel ad evitandum « infernum: quod esse mortale docet Sil« vester et Navarrus; quia scilicet Deus « non diligeretur appretiativc super om« nia, si illud ab illo amaretur ut finis prin■ cipalis. Addo: principalis; quia (ut bene « ait Toletus6) Deus propter retributionem « vitae aeternae amari potest, sed minus < principaliter, ut scilicet vita aeterna vel « alia Dei dona sint tantum causa movens, « ut facilius, expeditius et ferventius dili« gatur. « 4. Mortale ct gravissimum omnium < est, si quis Deum formaliter oderit odio « inimicitiae, seu malevolentiae (amori « amicitiae opposito); v. gr. si optes Deum « non esse, non habere scientiam, poten« tiam, etc. — De his vide Laymann, Bo« *nacina , Sanchez1, Reginaldum® ». • Lib. 2, tr. 3, cap. 2, n. 6. — · Diep. 3, de 1· Praec. Decal.. qu. 4, punct. 2, n. 2. — · Loc. ciu, $ 27. — 1 Dccal., tr. 2, cap. 5, a. 35. * Si/tvc/., v. Caritas, n. 5, quaer. 7. Navor., loc. cit., cap. Π. n. 20. — · Lib. 4. cap. 9, n. 2 · Laym., lib, 2, tr. 3, cap. 8, n. 3. — · Disp. 3, dc 1· Prarc. Dccal., qu. 4, punct. ulu, $ 1, n. L — ’ Dccal., lib. 2, cap. 35, gat tantum obligationem hanc adesse « cum primum rationis usum assequeris·, etiam si illud instans « moraliter sumatur pro aliqui­ bus horis vel diebus». Unde videtur Palaus non aliter sentire quam auctores citati. , Habert bJ et Gotti, quod si in hujusmodi actu re,« «ctai spicimus nostrum propnum bonum tam· quam terminum, talis actus revera est amoris concupiscentiae, qui ad spem tanx-T’ouT tum Pcrt’net — Si vero respicimus bonum uia. nostrum ut terminum gloriae Dei, dili­ gendo divinam bonitatem, tamquam nobis convenientem, eo quod ipsa nos adjuvat ad Dei voluntatem adimplendam, et con­ sequendum ultimum nostrum finem, qui est diligendi Deum, et propter quem Deus Golfi, 317 nos creavit ; hic est verus actus caritatis. Unde S. Augustinus ajebat1: Sic amare debes, ut ipsum (Deumj pro mercede de­ siderare non desinas, qui solus te saliet. Diligere autem Deum propter benefi- Dii«ctio cia, non est verus actus cantatis, sed gra- neScu. titudinis, ut dicunt Habert et Croix Nisi, ait Habert, spectentur beneficia uti com­ municationes bonitatis divinae; tunc enim in iis amamus non utilitatem nostram, qui accipimus, sed bonitatem Dei, qui com­ municat. Nota hic propositionem damnatam 10 ab Alexandro VIII: Intentio, qua quis de­ testatur malum, ct prosequitur bonumt mere ut coelestem obtineat gloriam, non est recta, nec Deo placens. Tunc tamen (dicit Laymann *) quis in hoc peccaret, quando actuali intentione nollet amare Deum, nisi propter spem aut timorem. Habert, de Carit·, cap. 2. qa. C — ’ Lib. 2, tr. 12, dc Carit,, quaesi. 1, dab. 3, n. F. — * In psalm, cxxxiv, n. 11; apud Miffne, Patrol. Ut, tom. 37, coi. 1745. · 24 - S. Bernardus, Opusc. dc diligendo Deo, cap. 15, n. 39, loquitur de eo qui in aeter­ nam bcatitudinem ingressus fuerit; ct verba S. Doctoris haec sunt: « Quasi... miro quodam modo oblitus sui ct a se penitus velut deficiens, totus perget in Deum ; et deinceps adhaerens ci, unus cum co spiritus erit ». Jucnin, Inst. theol., part 7, diss. 4,qu.3, eap. 2, art. 2, obj. 1, negat amorem Dei ut nobis convenientis, discrimen tollere inter spem et atritatem, quia « objectum formale quo can­ tatis, seu modus quo circa objectum versatur, plane discrepat ab objecto formali quo spei.-: nempe caritas abstrahit a praesentia et ab­ sentia objecti, ab illius possessione et priva­ tione; e contra spes essentialiter tendit in ob­ jectum quatenus est absens Habert, loc cit. v. Instabis 1, responsum assignatum non habet. CJ Croix, lib. 2, n. 147, hunc actum dicit esse ex « amore concupiscentiae ·. tr. 3, cap. 2, n. 4. 318 LIB. II. - TRACT. III. DE PRAECEPTO CARITATIS. CAPUT II. De Praeceptis Caritatis erga Proximum. Carjuupro« Carius proximi praecipit: Γ. Ordi?ra et communi dicunt, ad hoc teneri qui dubitat de suo periculo, dum periculum proximi e con­ trario est certum; nempe, si infans certo sit moriturus sine Baptismo, si tu non ac­ cedas, licet accedere non possis sine sub versionis periculo. Vide Lib. V, n. 63 et Lib. VI, H. 453. « 2°. Nullius boni consequendi causa peccin « licet peccare, etiam venialiter: quia ta- SSTVnï « lis vellet sibi malum spirituale. — Lay- lua· « mann · ». • Tr. 21, cap. 6, η. 26. — 4 Loc. dt., η. 27. — · loc. cit., n. ». — · Loc. cit., n. 2. Salmant., magis providebit Deus ne in illo pereat ». Nec vero S. Basilius aliquid similis habet in alle­ gato cap. 4; sed cap. 5, disserens de operibus quae ascctac conveniant, scribit: « Quod si oportuerit ob inevitabilem quamdam necessi­ tatem opus aliquod etiam sub dio perfici, ne hoc quidem philosophiae futurum est impe­ dimento ·. Mignc, Patrol, graeco-lat., torn. 31, col. 1359. Valentia, in 2™ 2a‘, disp. 3, qu. 4, punct. 3, assert. 5; et Azor, part. 2, lib. 12, cap. 4, qu. 3, a Salmant. pro hac sententia CAP. II. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB Soaurrrndea jtoii· c» ifl ex· trrrai ne· cenitate ipntuxli. Eiufli cum >u-:urapro· pnu nue. Noa iu c cectMi· ut< pivi. 27. - « 3\ Tenetur quisque proximo, in « extrema necessitate spirituali constituto, «succurrere, etiam cum certo vitae pe«riculo: dummodo sit aeque certa spes « illum juvandi, neque gravius inde ma« lum immineat; v. gr. teneris cum vitae « periculo baptizare vel absolvere mori· « turum, si alius non adsit qui faciat « — S. Augustinus ’, S. Thomas ·, Regi« naldus ’. « Dixi: in extrema; v. gr. qua certo « putetur moriturus in mortali; quia in « gravi tantum obligatur is qui ex officio « alienam salutem curat, ut parochus: cui « ideo non licet fugere tempore pestis, « nisi substituto aeque idoneo. Valentia et • Laymann4 ». Tenetur quidem quisque succurrere proximo in extrema necessitate spirituali, adhuc cum jactura suae vitae. Dummodo tria constent: Γ. Ut sit aeque spes ju­ vandi, ut ait Busenbaum cum Laymann. 2*. Ut proximus nullum alium habeat, a quo sublevetur. 3°. Ut proximus certo damnandus sit, nisi a te adjuvetur, ita ut (addit Malderus) tibi constet, proximum aliter non esse convertendum contritione vel alia operatione divinae gratiae. Hinc, si proximus sit in necessitate tantum gravi, non teneris ei succurrere cum periculo vitae, famae vel bonorum: nisi sis pastor, ut ait cum Busenbaum [Contin.] Tournely *); vel nisi tuum da­ mnum temporale esset leve, ut Salmant.5. — Hinc dicunt Salmant. · cum Suarez, Palao, Coninck, ex S. Thoma quod non I. 319 teneris retrahere peccatores cum tali pe­ riculo, nec ad Indos convertendos navi­ gare: cum sint alii qui hoc facere pos­ sunt, et alias fructus sit incertus; ut etiam notant Tamburinius, Bonacina ·, Palaus9 et [Contin.] Tournely10. Nï® axa* Secus vero, te teneri dicunt Γ. Sal­ xaaaiOâ ait mant. n, si communitas aliqua esset in ia ncceotf* rate. gravi necessitate spirituali; quia tunc grave damnum commune praecavendum est magis, quam tuum particulare. — Hinc inferunt, teneri cum periculo vitae mini­ strare sacramenta populo, qui alias esset in periculo amittendi fidem; vel si tem­ pore pestis populus sit omni sacerdote destitutus; ut Laymann ,f. Dicunt 2°. teneri in gravi necessitate, Nid ex ofûao tmeaqui ex officio debet subvenire, modo spe­ rti «accur­ ret fructum. — Hinc tenentur ex justitia rere. pastores, scilicet episcopi et parochi, cum periculo vitae, ministrare ovibus sacra­ •Liu menta necessaria: ut Baptismum et Poe­ nitentiam, non vero alia. Nec pastor po­ test tunc officium renuntiare (licet possit alios substituere cum justa licentia Ordi­ narii; ut Laymann ex communi cum Va­ lentia li, Palao14). Ita cum Busenbaum, Sal­ mant. 15 cum S. Thoma, Palao, etc. Et hoc certum esse dicit Croix u, ubi addit Sua­ rez V, quod pastor tenetur, etiam cum magno suo damno temporali, procurare magnam utilitatem spiritualem subditi. Quaenam autem sit necessitas spiri­ tualis extrema, et quaenam gravis? Croix n cum Cardenas, Valentia etc., dicit extremam esse, quando proximus est • De Mendacio, cap. 6, n. 9; ap. Mi. O Valentia minus recte a Croix pro hac Cardan., Crith, diap. 76, n. 6. 32ί) LIB. If. - TRACT. 111. DE PRAECEPTO CARITATIS. wpiniiSS1 m Proximo Pcricul° damnationis vel peceV r·*?/ candi, ex vehementia passionis. (Sed me· qoae. ’ lius dicunt Salmant. et Palaus3 cum Bo­ nacina, neminem teneri cum periculo vitae aut bonorum, extrahere alios a peccatis, a quibus possunt ipsi se liberare perseipsos aut per poenitentiam); gravent au­ tem esse, quando ex circumstantiis salus aeterna ei difficilis redderetur. Λη autem sit obligatio absolvendi mo­ ribundum cum periculo vitae? Monbun.Affirmandum, si is habituatus sit in QUW AMOl· vendacum peccatis, et sit adeo rudis, ut nesciat pcncu.oxi· actum contritionjs elicere. Ita Palaus8, Coninck d', Navarrus Salmant. I>, Mazzotta *>9 etc. Tempore autem pestis, cen­ seo cum Laymann (ut supra) contra Palaum 4, teneri sacerdotes, deficientibus aliis, absolvere moribundos cum periculo vitae; quia in tanta multitudine morientium nunquam deficient hujusmodi igno­ rantes. Quaeritur: an quis teneatur occidere nocentem pro tuenda vita innocentis? — Affirmat Laymann 5 ut probabilius, cum Navarro, Molina, etc.; nisi non possit oc­ cidere sine gravi incommodo. Sed verius negatur; ut infra de quinto Praecepto, Lib. III, n. 390. Poti po­ nere vitam alienae , quando li­ ceat « 4°. Ordinarie non licet vitam suam « postponere alienae. Addo: ordinarie ; « quia licet, si sit persona publica, a qua 1 Tr. 21, cap. 6. n. 32. — * Loc. dt, n. 9. - Bonae., ditp. 3, de 1· Praec. Decal., qu. 4, punct. 4, n. 2 et 4. — • Loc. dt., n. 6. · Laym., loc. du, cap. 3, n. 3. — 1 Loc. du, n. 6,1. f. — · Loc. dt., n. 5. · Novar., in can. Non in infe­ sententia adducitur; nam ille, in 2am 2af, disp. 3, qu. 4, punct. 3, assert. 5, vers. Est igitur sciendum, negat proximum extrema necessitate laborare: < Si quomodocumque ad tempus sit futurus extra gratiam; sed si pu­ tetur vel certo vel probabiliter moriturus etiam extra gratiam, atque adeo incursurus quoque damnationem aeternam. Id quod dupliciter potest accidere. Primo si jamjam mors quo­ que corporalis immineat Secundo si ob rei circumstantias putetur saltem proximus longo tempore in malo statu permansurus, atque adeo ex hac vita migraturus, ut quae est in­ certissima ». Coninck, dc Caritate, disp. 25, dub 7, n 90, non d< habituato in peccatis (sicut nec Mazzolta, tr. 2, disp. 2, qu. 1, cap. 2, § 3, qu. 1, v. Similiter si te) loquitur, sed dc existente m lethah peccato, cujus status certo sciretur multum pendet: uti etiam pro republica, pro fide ct religione defendenda; imo etiam pro amico, propter Deum dilecto. — Lessius e, Laymann T. < Resp. ΙΓ. Quoad proximos inter se, Ofdo ;x· Lati· fr* • servandus est hic ordo: Γ. Qui melior proxisx « est, magis diligendus est ea dilectione, • quam comitatur gaudium circa bona « possessa, item honor, cultus ct reveren« tia. Sic v. gr. plus diligendus est vir « sanctus, quam parens improbus. Ratio, « quia est magis conjunctus cum praeci« puo objecto caritatis, quod est Deus. < Item parentes, magis quam filii vel uxor; • magisque benefactores, quam ii quibus « benefecimus. Laymann8 et communiter. « — 2°. Appretiative, et dilectione ea, qua « alteri optamus bonum nondum posses« sum, cum beneficentia, magis diligendi « sunt ii, qui nobis sunt conjunctiores, « quoad ea bona quae sunt debita tali « conjunctioni, et in quibus haec fundatur. < Unde resolves: • Γ. In bonis pertinentibus ad naturam, In boes pcrtistiU « et vitam corporalem conservandam, sue- ba» ad n· taxn. « currendum est (extra necessitatem ex· < tremam) primo omnium uxori, quia est < una caro cum viro. Filiis ». [In ae­ quali necessitate, primo est succurrendum filiis, quam parentibus. Salmant. ° cum S. Thoma et communi]. «3°. Parentibus, « et quidem patri prae matre. 4°. Fratri• • • « renda, caut. 23, qu. 3, n. 23. · Molina, de Juit. et Jure, tr. 3, ditp. 18, n. 6. — · De Juit. et Jure, lib. 2, cap. 9, n. 77 ct 30. — 1 Lib 2, tr. 3, cap. 3, n. 4. — · Loc. dt.. n. 5. — • Tr. 24, cap. unie., n. 21. - S. Thom., 2· 2··, qu. 26, art. 9. a sacerdote, ct omnino speraretur, tunc posse juvari. r) Navarrus hanc sententiam potius indicat quam aperte declarat. Scribit enim, Manual., cap. 24, η. 9, sacerdotem teneri sub mortali, etiam cum vitae corporalis jactura, ad subve­ niendum extremae necessitati spirituali pro­ ximi; ct subdit: «Patitur tamen illam [ne­ cessitatem] qui, existons in culpa mortali ct proximus morti, putat se quavis peccatorum attritione salvum fore; ct ideo non curat eam augere ad perfectionem necessariam ». f) Salmant, tr. 21, cap. 6, n. 31, non re­ stringunt casum ad rudes ct ignaros; sed lo­ quuntur dc co qui morti proximus est, et vitam antcactam in prava peccandi consuetudine duxit; cui (ajout) difficillimum est, «maxime si sit ignarus ct rusticus », actum contritionis cliccre. 321 CAP. 11. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB. 11. « bus, sororibus ; deinde propinquis, dome· « sticis, ct familiaribus.—Dixi: extra extre* mam necessitatem; quia in hac parentes, « eo quod vitam dederint, praeferendi sunt « etiam uxori et liberis. Laymann 1 ».[Ita etiam Continuator Tournely ·, et proba­ bilius, contra Salmant.·. Nota hic, quod in extrema necessitate praeferendi sunt parentes creditoribus. Salmant.4 cum Caje· tano <4 Soto contra Navarrum h>, etc.). « T. In rebus pertinentibus ad civi- « lem communicationem, praeferendi sunt momie « concives; in bellicis, commilitones; in < spiritualibus, spirituales filii, patres, fra« tres. Battez tamen probabiliter docet, « parentes carnales, etiam in spirituali« bus, aliis omnibus praeferendos: quia « conjunctio carnalis est fundamentum « aliarum conjunctionum. — Vide Lay· « mann 6 ». DUBIUM IL De odio et dUectione inimicorum. 28. An quisque teneatur inimico exhibere communia signa dilectionis. — 29. An injuriam remittere. — 30. An abominatio sit licita. An in confessione explicanda sit species mali, proximo votiti. Et an aliquando liceat proximo velle malum. bmiddih (tadi tant. Sipicom· ■BEii tintm ifcbcn· IV. Slcni »peculia quin­ io dcbeint«r. 28. - « Certum est, inimicos aliquo « modo diligendos, cum sint proximi: cum « S. Thoma ·, communiter omnes. — Sed «quaeritur de modo, et an possint odio « haberi. « Resp. Γ. Quilibet homo, saltem pri« vatus, tenetur proximo, etiam inimico, « communia dilectionis signa et beneficia «exhibere, ex praecepto; specialia vero, «ex consilio tantum, nisi aliunde ratio « obligationis accedat. — Ita communiter • cum Laymann7, ex S. Thoma ·. Dixi Γ. « Communia; qualia, secundum Cajeta« num ·, sunt quae Christiano debentur a «quovis christiano in communi, concivi « a concive, cognato a cognato. Ratio au« tem est, quia ista negare est vindicare « injuriam: quod non licet privato. — Dixi « 2° Nisi aliunde accedat ratio obligatio« nis; qualis esset v. gr.: Γ timor scan- « dali ex omissione, 2"spes salutis inimici « (vide Azor ,0); 3e necessitas temporalis, « vel spiritualis; 4' culpae deprecatio, et « exhibitio specialium signorum amoris. « Ratio est, quia his casibus neglectus spe· « cialium signorum esset exterior odii de« claratio. Laymannu. « Unde resolves casus sequentes: « Γ. Per se loquendo, nemo tenetur « ad inimicum diligendum positivo et pe« culiari actu, neque ad eum salutandum, « alloquendum, aegrotum invisendum, « moestum consolandum, hospitio exci« piendum, vel familiariter cum eo agen« dum, etc.; quia haec sunt signa specia« lia amoris. Filliucciusli. — Dico: per se; « quia, si omissio scandalosa esset, aut « per aliquid horum posses sine tuo incom« modo inimicum tibi et Deo reconciliare, «id omittere esset grave; uti etiam, si * Loc. dt., n.6. — · De Dccal , cap. 1, art. I. icet. 4, punct. 2, conci. 4, n. 1, 3 et 5. — · Tr. 24, o. 21. — · Loc. qu. 25, art. 8. — ’ Loc. cit., cap. 4. n. 2 rt 3. — · 2· 2·* qu. 25. HaKta, in 2*· 2··. qu. 26, art. 8, dub. 2, ver». Secundo dico. — · Lib. 2, tr. 3, n. 6, coroll. 7. — · > 2··, art. <>. — · Summi, ▼. Odiam. — * Part. 2. lib. 12. cap. 3, quaer. 4. — »» Loc. dt., cap. 4, num. 2. — “ Trace 25, num. 19. *) Salmant. videntur allegare auctores, non quidem pro hac ipsa sententia, sed pro ratione qua nititur, quod scilicet: «in necessitate ex­ trema omnia sunt communia; ergo,cum me­ lior sit conditio possidentis, sibi potius, et con­ sequenter/ nota) patri subveniendum est quam creditori Sic docent... Sotus..., Cajetan. ». — Et re quidem vera Cajctanus, in 2atH 2at, qu. 62, art. 5, ad 4™*; Sotus, de Just, ct Jure, lib. 4, qu. 7, art. 1, vers. Ad 4utn argumentum, non aliud docent nisi: in extrema necessitate possessorem creditori praeferendum esse.Quin etiam Solus paulo inferius, dc praesenti casu disserens: an scilicet « parente tuo ac tuo pa­ riter creditore in eamdem extremam neces sitatem conjectis, tenearis potius patri quam creditori?» quaesito sic respondet : «Arbitror problema esse in utramque partem proba­ bile ». Navarrus, in Man., cap. 17, η. 60, ita scribit: «In necessitate extrema constitutus., restituere non tenetur, nisi creditor eadem dt., n. 25. - S. Alphomu, Opera moralia — Tom. L 21 LIB. Π. - TRACT. III. DE PRAECEPTO CARITATIS. « inaequalis persona soleret alium salu- ctare possis, vel quia (ut ait S. Bernar« tando praevenire, v. gr. subditus prae· dinus Senensis) probabiliter times, ex hoc < latum. Laymann 1 ». pejus evenire; tunc abstinendum ab illis Sic etiam, si prius consueveras inimico amicitiae signis, modo interius diligas, et peculiaria signa exhibere; ut Continuator apud alios scandalum repares. Tournely1 cum Suarez «4 Bonacina «4 etc. Quaeritur: an tenearis salutare ini­ Ad hoc tamen non teneris cum gravi tuo micum ? incommodo, modo scandalum amoveas. Resp. negative, regulariter loquendo; Excludere « 2°. Non licet inimicum excludere a quia, per se, omissio salutationis non est tm» «icaii. « communibus orationibus, v. g. oratione signum odii, nisi antea solebas eum sa· « Dominica, et quae pro communitate in- lutare; vel nisi ex circumstantiis colliga­ « stituitur; nec a communibus eleemosy- tur, ex odio non salutare; vel ille sit tuus « nis, resalutatione, responsione, exposi- superior; vel nisi occurrentibus pluribus, « larum mercium venditione: quia haec inter quos est ille, reliquos, eo excepto, « sunt communia dilectionis signa. Ideo- salutes. Ita Palaus7 cum Valentia et Co­ « que contra haec facere, v. gr. cognatos ninck, Salmant.e, Mazzotta ·, Bonacinal0, « omnes invitare, obvios omnes ex vicinia Tamburinius11, Sporer ιβ. Vel etiam(adden« vel collegio, ex consuetudine salutare, dum) si sine magno incommodo salutando < solo inimico excluso, est ex genere suo inimicum, posses eum ab odio et culpa « et regulariter mortale. S. Thomas, Na- gravi liberare: ad hoc enim bene videtur cx genere « varrus, Laymann.8 — Addo Γ. Ex gecaritas te obstringere, ut recte ait Con­ il o ■ if·· · « nere suo; quia si levitas materiae, aut tinuator Tournely ,3. — Omnino autem te« causa rationabilis excuset, v. gr. si pa- neris cum resalutare: quia alias censeris «ter vel superior, filio vel subdito, ob inimicum contemnere, et in hostilitate velle « correctionem ea subtrahat ad tempus, perseverare; ut communiter cum A A. ci­ « leve vel nullum erit: quia habet jus pu- tatis docetur. Excipe, nisi esses praelatus, parens vel judex; vel nisi hoc facias, non Exceptio- < niendi. Addo 2\ Regulariter; quia, si Ht·. · · . « persona multo major inferiorem non ex odio, sed ex justo dolore acceptae inju­ « resalutet, v. gr. nobilis rusticum, pater riae; ut Sporer, Mazzotta % et Hurtadus «filium, non videtur mortale; ut notat apud Tamburinium d>, modo, ut bene adver­ tunt Roncaglia et Mazzotta f) cum Tam« Sà Bonacina 4; vide Azor5 ». Notat autem Continuator Tournely fl, burinio f>, ex brevi tempore injuriam ac­ quod si nolis cum inimico conversari, ceperis — Religiosum autem, qui renue­ quia non aliud quam malum ab eo exspe- ret per notabile tempus, puta post heb• Lib. 2, tr. 3, cap. 4, n.2. — · Dead., cap. 1. art. 3. •ecu 3, conci. 3, Quinto. v. 5. Si ante. · S. Thom., 2· 2·*, qu. 25. art. 9. A'owr., Mxn.. cap. 14. n. 23. — · Loc. cit. — 4 Di»p. 3, de 1· Price. Dccal., qu. 4, punct. 3, n. 4. — * Part 2, hb. 12,' cap. 3. quaer. 5. — · Decal., cap. I, arx. 3, »cct. 3, conci. 3, Tertio. ver·. Si quit ta tn t η. . S. Ber­ nard. Sent h., tom. 1, term. 36, art. 1. cap. 1. — ’ Tr. 6, dup. 1, punct. 6, n. 5. Valent., in 2*· 2··. di«p. 3, qu. 3. puncl. 2, v. Hinc tcquitur 1 ·. · Coninck, di«p. 24, dob. 6, n. 91 et 92. - · Tr. 21, cap. 6, n. 21. — · Tr. 2, dl»p. 2, qu. 1. cap. 2, S 2. qu.3. — »· Disp. 3, de 1· Praec. Decal., qu. 4, punct. 3, n. 3. — »» Dccal., lib. 5, cap. 1, $ 3, η. II. — 11 Dccal., tr. 2, cap. 6. n. 29. — “ Decal., cap. 1, art 3, sect. 3, conci. 3, Quinto, η. 4. · Spor., loc. cit., n. 31. Petr. Hurtad.. dc Carit., disp. IM, sect. 4, $ 67, i. f. cum $ 64. necessitate prematur; imo neque si eadem prematur ., nisi dominium ejus quod resti­ tuendum est, semper penes creditorem re­ mansit *. 28. - a) Suarez, de Carit, disp. 5, sect. 5, a num. 7; Bonacina, disp 3, de 1° pracc., qu. 4, punct. 3, num. 3, male allegantur a Contin. Tournely pro hac sententia, quam non habent *) Sik, v. Caritas, n. 9, in editione correcti haec dumtaxat habet: « Teneris quidem... sa­ lutantem te resalutare, ct veniam petenti re­ conciliari ». Sed editio genuina non correcta ita prosequebatur: « Quodsi scandalum nul­ lum sequitur, ct causa subest aliqua haec ne gandi, non auderem negantem condemnare » Mazzotta, loc. cit., qu. 3, non loquitur dc resalutatione, sed dc ipsa salutatione. d> Tamburinius, loc. cit., n. 12, allegat pa riter Petrum Hurtadum pro salutatione; quam vis ipse Hurtadus, loc. cit., idem quoque te­ neat de resalutatione, ut dicit S. Alphonsus. O Roncaglia, tr. 6, qu. 3. cap. 2, qu. 2, resp. 2, haec advertit in ordine ad ipsam sa lutationem, non vero ad resalutationem. /) Mazzotta, loc. cit., qu. 6; ct Tamburinius, quate» <βΜΓΛ BtCOBfÜL tici»ew CAP. II. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB. IL Offen** reeitteaiU VOiAQ p< ItatL N'oo nqoi· ntuotiuLa remit* utar. D*anum «e Beet*· uno condmrJura. domadam, colloqui cum inimico, merito dicit Sporer non esse absolvendum. 29. - « 3·. Etsi quivis teneatur inimico • veniam legitime petenti non tantum «interius remittere, sed etiam externa < remissionis signa ostendere; negat ta< men Trullench 1 ex Azor et Filliuccio, • teneri statim postquam offensio est illata: « eo quod sit res violenta, et supra fra« gilitatem humanam ». Ita etiam probabiliter Sporer 1 cum Tamburinio ex communi; quia videtur su­ pra humanam fragilitatem, laesum cogere statim ad reconciliationem faciendam,non­ dum sedata perturbatione. Unde exspe­ ctandum tempus opportunum; et interea sufficiet, quod offensus deponat odium. « Non tenetur autem remittere satisfa« ctionem pro damno, si ab eo sit laesus: « imo nec eam acceptare, si offerat; sed « etiam juridice potest compensationem • petere, dummodo in utroque casu po« natur odium, ut docent Valentia, Navar· « rus, Laymann ·. Quod si tamen poena «sit valde gravis, v. gr. capitis, mutila· « tionis, neque laeso ex ea commodum « proveniat, non videtur ea, deprecante ab 1 Dead., lib I. cap. 5 dub. 5, η. 13. · .4wr, part. 2, lib. 12, cap. 3, qu. 7. · Fill.. tr. 28. η. Λ. — 1 Tr. 2, cap. 6, n. 44. * Tatnbur., Decal., lib 6, cap. 1, § 3, n. 22. · I'a/ra/., in 2·" 2-·, di«p. 3, qu. 3, punct. 2, v. f., v. Videtur au/cm. · Mnar., Jib. 5, contil. I, dc accuiationibuv; ct coniil. 3, de pocnitent., etc., n. 2. — · Lib. 2, tr. 3, cap. 4, η. X · Silivst, v. Caritas, n. 4. quaer. 6. ver». Tertium. — · Tr. 2S, loc cit., n. 22, haec utique docent, sed de danda venia petenti. Sporer cum distinctione loquitur ; et qui­ dem, loc. cit., cap. 6, ft. 3d, disserit dc duabus monialibus, quae post rixam, longo tempore inter sc non colloquebantur,et quaerit utrum eis deneganda sit absolutio: « Resp. Omnino quod sic, saltem quando causa rixae, vel ipsa rixa gravis fuit. Quia eo casu cessatio loquendi per tantum tempus, vel tot annos merito prae­ sumitur ab odio gravi proficisci Quodsi ta­ men causa rixae ipsaque levis fuit, quantum est cx hoc capite significationis odii ac scan­ dali, poterit omissio loquendi a mortali excu­ sari et veniale reputari. Quia tunc, maxime in focminis, iisque alioquin timoratis, non prae­ sumitur oriri cx odio gravi..., quamvis iterum cx alio capite, scilicet veri odii interni vel contemptus, maxime possit esse mortale; ideoque ego talem, saltem post unam et alleram septimanam adhuc recusantem colloqui, non absolverem ». Quibus consentit doctrina, quam « tero, sine peccato vindictae posse expeti. • — Similiter, si satisfaciat quantum po« test, ad id quod non potest eum urgere, • videtur contra caritatem; ut docet Sil« vester et Filliuccius4 ». Licet quivis teneatur inimico injuriam Petiuovmremittere, dicunt tamen Salmant. *, quod bhcaÎ'pm· nemo tenetur vindictam publicam condonare, cum poena cedat in bonum reipublicae. Sed 4 fatetur Bailcz cum Busenbaum (ut supra), difficile esse tunc non uti livore vindictae, si poena sit capitis vel mutilationis: et hoc dicendum est de quacumque poena gravi; quia difficile est ut offensus diligat vindictam publicam propter amorem communis boni, disjuncte ab amore propriae vindictae, ut bene advertunt Laymann1, Sporer·, Viva· et Roncaglia ,0. Hinc adhaereo Antoine al, quod practice loquendo, nunquam liceat expetere punitionem mimici, etsi justam, et legitima auctoritate faciendam. — Caelerum ait Continuator Tournely11 cum Ha­ bert, bene posse aliquem prosequi coram judice satisfactionem injuriarum, si albas tota sua familia infamiam sit passura. Item D. Thomas ” dicit, vindicationem posse n. 22. — · Tr. 21. cap. 6, n. 18. — · Ap. SxlmMU, loc. cit. · Barie», in 2·· 2··, qu. 25, art. 9, dub. 5. ver». Chea d. — ’ Lib. 2, tr. 3. cap 4, η. X — · Tr. 2, cap. 6. η. 20. — • Dc Pracc. Decal., qu. 11, art. 3, η X — *’ Tr.6 dc Cariu, qu. 3. cap. 2, qu. 2, rcep. X — u DecaL. cap. 1, art. X »eet. X concl. 3, qu. 4, ver». Di.\t regulariter. Habcrt, dc Carit., cap. 3, 5 2, qu. 6. — “ 2· 2*·, qu. 108. art. 1. idem Sporer n. 30, tradit dc viris religiosis, qui rixae alicujus causa, non se salutant intra monasterium, nec alloquuntur, cum antea id facere solerent. 29 - Quamvis S* Alphonsus, adducendo sententiam Gabrielis Antoine,addat clausulam practice loquendo, quam ipse Antoine innuit dicens: «Ordinarie non vacat periculo» ; atta­ men citatus auctor non adeo absolute loquitur. En ejus verba, dc Virtut. theol., part. 3, cap. 2, art. 2, qu. 3: « Nunquam licet expetere puni­ tionem inimici etsi justam, ct legitima aucto­ ritate factam, quatenus [nota] ejus malum est; nam hoc est actus odii nunquam liciti » Caetcroquin, qu. 2, resp. 3, jam scripserat: « Ad­ versus illum [inimicum) licet instituere actio­ nem, tum civilem tum criminalem, modo id non fiat cx odio, vindicta vel alio pravo fine... Qui tamen uterque procedendi modus ordi­ narie non vacat periculo, cum pauci amore justitiae aut boni communis ducantur ; plurimi vero, vindictae explendae desiderio». LID. Π. - TRACT, lit. DE PRAECEPTO CARITATIS. aliquando esse licitam, nempe si sumatur Odium ιηι· nticlltac.eu It (hale. Odium «bomin-uionii S. Doctor, in Horn, apost., tr. 4, n. 17, suam de praesenti quaestione sententiam his verbis exponit. · In praxi, ego nunquam au­ sus sum absolvere aliquem istorum, qui di­ cebant se inimicis pepercisse, sed voluisse ut justitia suum haberet locum, animadver­ tendo in scelestos; nam nunquam mihi sua­ dere potui, quod hujusmodi, qui aliquando ve­ niunt peccatis onerati, ita bonum commune et justitiam diligant (non quidem in alios delin­ quentes, sed dumtaxat in suum offensorem), ut omnis vindictae tabe sint defoecati, unde in ipsis, dicunt DD., facillimum est, ut eorum erga justitiam amor sit coloratus praetextus ad tegendam propriae vindictae cupiditatem. Nihilominus judico bene posse absolvi offen­ sum. Γ si jam vellet remittere, sed juste prae­ tenderet prius sibi satisfieri de damnis passis, modo offensor non esset adeo pauper, ut nullo modo esset satisfaciendo. 2°. Si condonaret inju­ riam sub conditione, ut offensor in longin­ quam regionem proficisceretur, aut quia habet fratres aut filios, qui facile iracundia abripiun­ tur, aut quia offensor est ita dyscolus et ad rixas proclivus, ut juste timeret, suam exper­ tus imbecillitatem, ut perlaturus esset ejus insolentias ». 30. - a) Cajetanus, in 2at1t 2nr, qu 34, art. 6, in resp. ad ultimum, scribit quidem: • Quod omnia nocumenta, inquantum conside­ rantur secundum communem rationem mali, reducuntur ad odium; prout autem conside­ rantur secundum aliquas speciales rationes mali, ad aliqua specialia vitia. Ex hoc enim patet, quod odii in proximum species unita­ tem habet ex ipsa ratione mali, quia scilicet vult malum proximo. Alia autem vitia spe­ cialia sunt, quae volunt proximo malum tale ut sic, puta mortis, infamiae, rapinae... •.— In­ ferius tamen addit odii vitium imperare actus interioris desiderii ejusmodi malorum; «et sicut odium (ita prosequitur) cum opere unum constituit peccatum multarum deformitatum, ita et odium cum desiderio talis mali unum constituit plurium deformitatum peccatum». Et adhuc: · Cum... quis proximo suo deside­ rat ut habeat malum, vel cum desiderat ut habeat omne malum, non descendendo ad tale vel tale, solo odii peccato inquinatur ·. Ex quibus omnibus, videtur Cajetanus secundae sententiae potius quam priori adhaerere: ra­ tione scilicet odii unum quidem esse peccatum, sed plures deformitates, in eo esse ratione mali voliti bJ Turrianus pariter, in 2at" 2ar, disp. 91, dub. 1: «Odium proximi, inquit, in ratione odii esse ejusdem speciei, etiamsi mala volita sint diversae rationis... Ex malo autem volito oriri potest in actu odii peculiaris ratio ma­ litiae ». Et paulo superius ibid., jam dixerat frequenter contingere, cum peccato odii aliud conjungi peccatum, quando scilicet odio addi­ tur actus externus; si autem odii actus in inero et simplici affectu sistat, absque desiderio CAP. II. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB. Π. « licet mala poenae inefficaci affectu aliis «velle: quia, cum in hoc affectu bonum « spirituale praeferatur temporali, non est « inordinatus. Vide Lessium 1*». — (Vide dicenda Lib. V, n. 21], • Sic licet v. gr. mortem optare haere· « siarchac vel publicae pacis turbatori, « ob bonum commune, et multorum; ju« xta illud Galat., v, 12: Ulinarn... abscin• dantur. Item, tristari de eo quod digni« tates conferantur indignis; vel de sani« tate ejus qui ex illa sumit occasionem • peccandi. Item, mortem, egestatem aut « morbum alicujus desiderare, ut cesset « a peccatis, et vitam in melius mutet. • — Eadem ex causa, Bonacina, Azor « et Palaus *, excusant a peccato matrem, « quae mortem filiarum exoptat, eo quod, « ob deformitatem vel inopiam, commode « et honeste nuptui tradere non possit ». [Sed hoc minime admittendum; ut recte dicunt Salmant. · et Roncaglia 4]. opure « Etsi vero sibi ipsi optare mortem, ',a qui * Navarruset caeteri dicant esse mortale; et Fumus volunt, sub mortali; « contra Medinam qui vult esse tan« tum consilii. Ratio est, quia cum in « Scriptura frequenter damnentur horni« nes ob neglecta opera misericordiae, « haec non sunt restringenda ad exire« mam et raram necessitatem. — Vide « Laymann 4 ». Et hoc tenendum cum Viva 5, et Roncaglia · cum Sanchez, Palao ac Azor, et Salmant. 7 cum communi ex D. Thoma · Et videtur clare inferri ex praefata pro- — · Part. 2. lib. 12. cap. 7, queer. 6. · Eutnut, v. El"· fnoryna, n. 3. — 4 Lib. 2. tr 3. cap. 6, n. 5. — · In pro· poa. 12 Innoc. XI. n.8. — · Tr. 6. qu. 3. de Carit., cap. 3, qu. 2, r«p, 2. - Sanch., Conti!., lib. 1, cap. 5. dub. 5, n. 34. · Pa!., tr. 6, disp. 2, punct. 2, n. 13. · ,-Uor. loc. dt. — ’ Tract. 21, cap. 7. num. 12. — · 2· 2··, qu. 32. art. 5, ad X 31. Laymann, loc. cit., ex Navarro; et Navarrus ipse, in Man., cap. 2d, n. 6, v. Septimo, dicunt non ita facile judicandum esse (utique a confessario), homines saccula­ res plura in bonis suis habere, quam ad sta­ tum eorum necessarium sit. Silvester, v. Eleemosyna, qu. 1, vers. Quinta, dicit quidem eo casu teneri dare eleemosynam sub praecepto; non tamen di­ cit esse sub gravi. • / Joannes Medina, tr.5, Cod. dc Eleemos., qu. 3, dub. 2, concl. 2, negat adesse obliga­ tionem gravem, nisi necessitas sil extrema vel quasi extrema. 1 lacc sunt ejus verba : « Vi­ detur 2* quoti extra hanc extremam necessi­ tatem vel quasi, etsi pauperes communem patiantur necessitatem, non sit necessarium sub poena peccati mortalis, de superfluis na­ turae ct statui illis subvenire·. Et concl. 1, quasi extremam necessitatem intclligit: < no- Nullae* patio moiyruu necemrrt ▼itat. Ex ttptr fills vitat ct statai «crurrrdum pnr, ter cfteu. CAP. 11. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB. ΠΙ. Snuaen positione 12·. — Notat tamen Viva, et « modum proximi impedire. — Laymann * idem dicit Continuator Toumely 1 cum « ex D. Thoma *>, Bonacina *Λ < Ex dictis collige: "· Silvio, quod neque in gravi, neque in « Γ. Homines privati non tenentur in- rifOTM^ta· extrema necessitate pauperis, teneatur dives magnam pecuniam erogare O, cum « quirere pauperes. Vasquez, etc. — Si tahaec sint media valde difficilia et fere « men dubitent de extrema alicujus indimoraliter impossibilia. Tenetur vero be­ « gentia, tenentur inquirere veritatem. neficiarius, nisi reliquum velit aliis piis « Sanchez, Diana O. « 2". Nemo tenetur magnam vim peoperibus applicare. «Resp. ΠΓ. Proximo in extrema ne- « cuniae dare pauperi, ad pretiosissimam * caitum < cessitate tenens succurrere ordinarie, « medicinam emendam, vitae servandae jcs < ex bonis etiam aliquo modo ad statum « necessariam, vel ad redimendum a pe« necessariis. Suarez, Laymann ex com- « riculo mortis. — Sà et Coninck 4. Et « muni. — Satisfacis tamen probabiliter, « ratio patet ex dictis. « 3". Si proximus tantum egeat usu Quando «a « si des cum onere restituendi, quando 1x1 «erit ditior. Vasquez, etc., contra Sua- « rei, satis est illam accommodare : v. gr. « si ab hostibus spoliato vestem commo« rez *>, Coninck *>, etc. Vide Diana *. « Addo: ordinarie ; quia, si majus da· « des, vel vulnerato equum, donec domum « mnum aestimaretur, te excidere tuo « revertatur. — Laymann, Bonacina 1 ». « statu, quam mors pauperis, non tene- (Cum Continuatore Tournely ·]. « reris. — Azor f). 32. - * Resp. V*. In communibus pau- in COUUBU* « Resp. IVn. Probabile est, quod pro- « perum necessitatibus, tenetur aliquando «uta». ‘ « ximo in gravi necessitate constituto « dare eleemosynam, qui habet bona na« quisque teneatur subvenire cum modico « turae et statui superflua. Ita communi«’detrimento proprii status: quia parvo « ter S. Thomas, Suarez, Bellarminus; « suo incommodo tenetur magnum incom- « contra Navarrum et Vasquez, qui neViva, loc. cit., n. 7 et 8. — * Decal.. cap. I, art. 3, »ect. 5, p. 2. resp. ad 1. · SiMus, in 2·· 2··, qu. 32, art. 6, qu. 1, concl. 2. v. Dica. · Suar., de Carit., disp. 7, sect 4, n. 3. · Laynt., loc. cit., cap. 6, n. 4, v. Secundo. · Kmç., Opuac. de Eleemosyna, cap. 1, dub. 6, n. 54. — · Part. 5, diip. 27, dub. 8, n. 143 et »eqq. · Laynt., lib. 2, tr. 3» cap. 6. n. 6. — * Diip. 3, de 1· Pracc. Dead., qu. 4, punct. 6. n. 15. — · Dead., αιρ. 1, art. 3, icct. 5, punct. 2. resp. ad 2. · Thom., 2* 2", qu. 32, art. 5; cfr Suar., de Carit., disp. 7, sect. 3, n. tr. 8, resol. 5. — ’ Loc dt., n. 4, v. Trr/io. · Vasq., de Etecmos., cap. 1, dub. 3, n. 24. - Joan. Sanch., Select., diip. 43, n. 20. - S3, v. Elcctnosyna, n. 4. — 4 De Carit , qu. 118, art. 4, ad 2. * 2, 4 et 7. · Btilarm., de boni· Operib. in partie., lib. 3» cap. 7. - Navor., Man., cap. 24, num. 5. · Vaiq., de Elecmoi., cap. 1, dub. 3, n. 11 et 21. tabilem ct arctam necessitatem, etsi extrema non sit; sed tanta ut, nisi illi subveniatur, sit verisimile quod notabiliter vita illius abbre­ viabitur, aul in aliquam aegritudinem nota­ bilem incidet». Λ) Scilicet, ut addit ConL Tournely: « cum totali status sui suacquc familiae subver­ sione » Nisi tamen, ut limitat uterque Contin. Tournely ct Silvius, pauper ille persona esset, cx qua reipublicae salus dependeat. Suarez, dc Carit., disp. 7, sect. 5, n. 5; Coninck, disp. 27, dub 9, η. 153, sunt con­ trarii sententiae Busenbaum, loquentes de rebus non consumptibilibus. Quin etiam Co­ ninck, n. 149, suam explicat sententiam dc eo qui est absolute pauper, ita ut neque hic neque alibi aliquid habeat, quo se possit su­ stentare, neque in ipsius potestate sit id brevi habere; si vero alibi habeat, vel spes ei sit, fore ut brevi et facile habeat unde restituere possit, bene posse ei subveniri cum onere restituendi. f) Azor, part. 2, lib. 12, cap. 7, hanc li­ mitationem non habet, quidquid dicat Bu­ senbaum. S. Thomas id significat, juxta Lay­ mann; atvero 2* 2*‘, qu. 32, art. 6 allegato, S. Doctor haec dumtaxat habet: «Quandoea quae sibi subtrahit, etsi sint necessaria ad convenientiam vitae, tamen de facili resarciri possunt, ut non sequatur maximum inconve­ niens... In his enim casibus laudabiliter (non dicit praeceptum esse, quod vult Laymann] praetermitteret aliquis id, quod ad decentiam sui status pertinere videretur, ut majori ne­ cessitati subveniret». Bonacina, disp. 3, de /*> Praec. Decal., qu. 4, punct. 6, non tenet hanc sententiam; immo, n. 11, negat obligationem adesse elee­ mosynam elargiendi in gravi privatorum ne­ cessitate, < de superfluis vitae, sed non statui ». O Diana, part. 5, tr. S, rcsol. 39, adducit utique opinionem Sancii; sed nullum de ea profert judicium. S. 328 LIB. Π. - TRACT. ΙΠ. DE PRAECEPTO CARITATIS. « gant teneri. Ratio est, tum quia quisque « tenetur diligere proximum sicut sei«psum; tum quia alioquin pauperes isti • inciderent in necessitatem gravem. — « Videtur tamen haec obligatio tantum «esse sub veniali, ut recte Medina: id«que, si nulla sit justa causa negandi; « alias, sub nullo. Vide Laymann, Bona« cina 1 ». Quaeritur: an in communibus paupe­ Justa alio·, nulla obligatio gravi· ex •aperflui· «latui. rum necessitatibus, sii obligatio gravis dandi eleemosynam ex superfluis statui? Prima sententia negat; et hanc tenent S. Antoninus g, ubi, loquendo dc divite obstricto ad eleemosynam, de eo tantum loquitur qui de superfluo utriusque neces­ sitatis, naturae scilicet et personae, non subvenit magnas necessitates,,, patienti­ bus, etsi non extremas; item Laymann 8 Auctor af­ firmat obii· gat Ionem. cum Alensi, Majore et Gabriele, Diana 4 cum Turriano, Abbate, Fernandez, Victorello, Vasquez et Medina; item Sotus et Silvester apud Croix5; item Covarruvias, Petr. Navarra et Malderus apud Bonacina e, qui7 probabilem putat cum Carde­ nas apud Croix H. — Ratio, quia commu­ niter obligatio eleemosynae non oritur ex superfluitate bonorum, sed ex urgenti proximi necessitate; alias non liceret di­ vitibus de superfluis donationes aliis elar­ giri. Saltem (ut ait Laymann), cum pau­ perum communis miseria soleat esse levis et tolerabilis, non videtur culpa gravis auxilium eis denegare. Secunda vero sententia communior, cui adhaereo, affirmat. Et hanc tenent Palaus ·, Holzmann 10, Viva n, Continua­ tor Tournely ,f, Sanchez 13 cum Aragon, Joan. Medina, tr. 5, cod. de Eleemo*., qu. 3, dub. 2, conci. 2. « Laym., loc. dt., n. 5. — 1 Loc. cit., n. 8. — • Part. 2. tit. I, cap. 24. S 5. v. Tertio. — · Loc. dt.. n. 5, v. Quaerti. · Alens., Sum., part. 4, qu. 34. membr. 1. retoL, v. In tertio casu. · Major, in 4. dial. 15. qu. 7, 4 Contra 3— conci., i. f. . Gabr, Biti, in 4, di«t. 16, qu. 4, art. 2, conci. 5. — · Part. 2, tr. 15, resol. 32. · Turrian., in 2*" 2··, dirp. 82, dub. 2. Abb. Panorm., in cap. St vero H, de jurejur., n. 6. - Fernand. de Moure, Exam, theolog., part. 4, cap. 20, 4 2, η. 12, v. Dico secundum, Victore!., Ad Man. Navar. notae cl append., ad cap 23. n. 74. · Vasq., dc Eleemoa., cap. 1, dub. 3, n. 21. Me­ dina, loc. dt. · Sclut, de Ju»t. et Jure, llb. 5, qu. 8, art. 1, dub. 2. ■ Stiveft.. v. Eleemosyna, qu. 1, v. f. vert. Quinta — · Lib. 2, n. 202. · Covar., Variar. read. lib. 8. cap 14, η. 5. · Petr. Novar., de Reslit., llb. 3, cap. 1, n. X0 et Jfiô. Malder., in 2— 2**,qu. 32, art. 6, dub. 4. prop. 2 — · Diep. 3, de 1· Praec. Decal., qu. 4, punct. 6, n. 7. — ’ Loc. cit., o. 8. - Carden., 2 Cm . di··. *>. n. 13 et 15 — · Lib. 2. η. Λ3. Laym., lib. 2. ir. 3» cap. o, n. 5, ven. Quaeres. — Ledesma, Ba fiez, Abulensi, etc.; Salmant.14 cum Cajetano, Tapia et Prado, ex D. Tho­ ma *·, ubi: Sic ergo dare eleemosynam de superfluo est in praecepto, et dare elee mosyuam ei qui est iu extrema necessi­ tate. — Probatur Γ ex Luca, cap. xi, 41: Quod superest, date eleemosynam: et ecce omnia munda suut vobis. Probatur 2" ra­ tione: tum quia divisio rerum, communi gentium consensu facta, nequit esse in praejudicium pauperum; tum quia, si di­ vites absolutam non haberent obligatio­ nem subveniendi communiter mendicis, possent isti ab omnibus in sua necessi­ tate derelinqui. Et hic notandum id quod dicit Navar- Qmou rus cum Cajetano, scilicet, pertinere ad urutux. decentem statum conservandum, omnia quae requiruntur, non solum ad filios, et famulos, et hospites sustentandos; sed etiam ad honestas donationes, convivia, et moderatas magnificentias exhibendas. Et sic respondetur rationi primae sen­ tentiae. — Additque Navarrus 17 cum eo­ dem Cajetano et Silvestro, ex D. Thoma, quod necessarium ad decentiam status non consistit in individuo; sed habet lati­ tudinem, et eo majorem, quo status est major. Dicunt autem probabiliter VivaIe, Maz- Qwupm zotta l9, Roncaglia w, Salmant. 81 cum Lorca, et Tamburinius M cum aliis, non esse obligationem omne superfluum hujus­ modi pauperibus elargiri; hoc enim prae­ ceptum non obligat singulos in solidum, sed communiter omnes divites, ex qui­ bus, si singuli aliquid largiantur, satis subvenitur his communibus nccessitati• Tr. 6, dhp. 2, punct. 2, n. 15. — ,e De Virtut. theol., n. 177. — 11 In prop. 12 Innoc. XI, n. 4 et 10. — 11 Decal., cap. 1. art. 3. »ecL 5. punct. 2, conci., et v. Probatur 3- pari. — “ Cotitil., lib. 1, cap. 5, dub. 5, η. 31, 87 et 38. • Aragon, In 2*· 2·*, qu. 32. art. 5, conci. 3; et qu. 71, Aii. I, 4 Sed quod majorem. · Martin. Lede ima, 2· 4··, qu. 15, art. 3, dub. 2, propo·. 2. - BaUcs, in 2·· 2··, qu. 32, art. 6. dub. 2, conci. 3. · Abut,, in Matth., cap. vt, qu. 34. — “ Tr. 21, cap. 7. n. 17. Cajetan., in 2— 2··, qu. 32, art. 5; cfr. Oputc. torn. 2, tr. 5, cap. 3. · Tapia, tom. 2, lib. 3. qu. 5, art. 4, n. 2. Prado, Thcol. mor., cap. 13, qu. 6. n. 3- — rt 2· 2··, qu. 32, art. 5, corp. — * Man , cap. 24, n. 6. - Cajetan., v. Eltemotyna. — Loc. cit., n. 6. · Cajetan., loc. cit. Stive it., v. Eleemosyna, qu. I, v. Ter­ tium ; el Ro*a aurea, tr. 3, cjl·., 57, 4 Quantum ad pri­ mum. · S. Thom., loc. cit.. art. 6, — “ In prop. 12 Innoc. XI, η. II. — *· Tr. 2, dl«p. 2, qu. 1, cap. 2, 4 6, qu. 1% — • Tr. 6, qu. 3. de Carit., rap. 3, tegul. in praxl, n. 2. — » Tr. 21, cap. 7, n 18. . Lorca, in 2·- 2*·, MCI. 3, di»p. 39, memb 2, n. 30. — ® Decal., lib. 5, op. I, 4 I, n. 17, CAP. II. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB. IIL bus. — Unde sic scribit Silvius a>: Tene­ tur dives dare, nec omnibus pauperibus occurrentibus, nec totum superfluum ; sed non ita modicum, pro quantitate suae substantiae, ut, si alii divites sic facerent, pauperibus deesset subsidium. Huic con­ sentit Sanchez 1*cum Ledesma, dicens, quod habens superflua statui non tene­ tur omnia pauperibus erogare, sed ali­ quando, et modo morali: ita ut satisfa­ ciat suae obligationi dives qui habet cu­ ram pauperum, aliquando illis subve­ niendo. Unde concludit, illum peccare mortaliter, qui statuit nullam dare elee­ mosynam in communibus necessitatibus, vel qui in hoc est notabiliter negligens. Idem etiam sentit Laymann *, ubi, licet hanc obligationem dicat non esse sub gravi, addit tamen, in malo statu versari divitem, qui omnes mendicos a se inhu­ maniter repelleret. Verum subdit quod confessarius non facile tali diviti absolu­ tionem negare debet: cum de hac obli­ gatione, qualis sit, doctores non consen­ tiant. Caeterum Viva, Tamburinius, Mazzotta et Roncaglia % cum communiori, cen­ sent, satisfacere probabiliter divites, ero­ gando in pauperes communes quinqua­ gesimam partem suorum redituum, sive duos aureos ex centum; sed non in ea­ dem proportione, si divitiae multum ex­ cedant 329 Ecclesiastici vero tenentur erogare de reditibus beneficiorum, quidquid superest eorum sustentationi Sufficit tamen epi­ scopis, dare pauperibus quartam partem; aliis vero beneficiatis simplicibus, quin­ tam vel sextam, ut dicunt Viva d> et Roncaglia *); modo alia applicent in alios pios usus. — Sed melius, vide dicenda Lib. Ill, n. 491, qu. 1. < Unde resolvuntur casus sequentes: « Ie. Pauperibus trivialibus, etsi ex nu« ditate, morbo, etc., videantur ostendere « signa extremae necessitatis, raro quis « tenetur ex praecepto subvenire, etiam « de superfluis: tum quia fere ad moven« dos spectatores, ista necessitas exagge« ratur; tum quia ab aliis juvandi prae< sumuntur. — Malderus Wiggers % « Diana a. « 2e. Si quis dives et abundans diu neget omnes eleemosynas, cum propo­ sito dandi meliori et commodiore loco ac tempore, vel egentioribus, vel in alium pium usum convertendi; is non peccat, cum habeat justam causam ne­ gandi. Si vero talis sine rationabili causa, omnes a se pauperes inhumaniter repel­ lat, eum dicit Laymann 4 versari in malo statu. « 3". Nulli omnino, quantumvis diviti, omnes pauperes sine eleemosyna repel­ lenti, facile neganda est absolutio: tum ob dubium, et dissensum DD. de hac 1 Conii!., lib. 1, cap. 5, dub. 5, n. 38, * Martin. Ledesma, 2· 4··, qu. 15, art. 3, vers. Tertio dico. — · Llb. 2, tr. 3. cap. 6, n. 5, v. Quaeres. · Viva, in prop. 12 Innoc. XI, n. 11. - 1, $ 1> a. 17. - MaeuoOa, tr. 2. disp. 2, qu. I. cap. 2. $ 5, qu. I, ▼. Infers 4. — 1 Part. 5. tr. 8, resol. 17. — · Llb. 2, tr. 3, cap. 6, n. 5, ▼. Quaeres 32. - a) Genuinus textus Silvii, in 2am 2a‘, qu. 32, art. 6, quaer. 2, hic est: « 2°. In communibus pauperum necessitatibus..quae­ dam debet ipsis communicare, aliis in alios usus servatis... 4°. Non tenetur dare omnibus occurrentibus, nisi extremam aut gravem ne­ cessitatem patiantur... 6°. Si quis habens su­ perflua, ita omittit eleemosynam, ut nihil omnino det communem necessitatem patien­ tibus, aut ita modicum pro quantitate suae substantiae, ut si alii divites eo modo face­ rent, pauperibus deesset subsidium, morta­ liter peccat ». Quo melius mens Constantini Ronca­ glia perspiciatur, placet ejus citare verba: Quoad laicos (ita ille, tr. 6. qu. 3, de Carit., cap. 3, reçut. in praxt, n 2> habentes su­ perflua proprio statui, sunt qui putant ab ipsis satisfieri obligationi de eleemosyna elar­ gienda, si pauperibus distribuant quinquage­ simam partem annui reditus, ceteris reserva­ tis ad altiorem statum adipiscendum. Talis opinio, meo videri, nimis favet divitibus; unde consulerem ut liberaliores essent erga pau­ peres, ne verificetur facilius esse camelum transire per foramen acus, quam ipsos in­ troire in regnum coelorum ». Quod autem dicit communius, referendum est ad ea quae infra dicemur de episcopis caeterisque perso­ nis ecclesiasticis. Haec restrictio a solo Tamburinio (ex allegatis auctoribus) apponitur. *1 Viva, loc. cit., n. 11; Roncaglia, loc. cit., haec dicunt de quibuscumque ecclesiasticis, aliis ab episcopis. Malderus, in 2*‘, qu. 32, art. 6, dub. 2, quaer. 4, haec revera docet, loquens de superfluis « vitae ». — Quem quidem appro- Tambur., Decal., Hb. 5, oap. TrivUlL b-M tubreaire raro te· nenur. ExipecKixi meliorem occancoem nen peccat. Ncgam eleemoiy · nam, non facile dam­ nandos. 330 R cl Jouais debetor e· lectncMvna. ElremofcyoA fit ex boni» pro· pni» In extre­ ma nece«*l· tite etiam ex alieniv Ha ben· propriumet dan* alie­ num. reati· tuere debet. LIB. Π. - TRACT. III. DE PRAECEPTO CARITATIS. « obligatione ; tum quia vix repentur, qui « causam saltem apparentem non prae« tendat, si superflua se habere fateatur. « — Laymann *. « 4°. Etsi dicta de eleemosyna danda in• telligantur respectu omnium egentium, • etiam peccatorum, infidelium et inimi«eorum; damnandi tamen non sunt ma« gistratus excludentes a suis civitatibus, « justa de causa, pauperes peregrinos. — « Laymann Trullench a. « 5". Religiosis aeque ac aliis paupe« ribus debentur eleemosynae; quia eo· « rum paupertas et necessitas est vera « et justa, tametsi voluntarie contracta : « cum voluntas et causa fuerit rationabi« lis, et grata Deo. Lorea, Diana Aliud « est de iis qui sponte sua culpabiliter « sunt pauperes, ut vagabundi. Diana 8. 33. - « Resp. VI’. Eleemosyna tantum « facienda est ex bonis propriis, et quo« rum quis liberam habet administratio« nem. — Potest tamen fieri ex alienis, « quando proximus est in extrema vel « quasi extrema necessitate, et aliunde «succurri non potest: tunc enim omnia « sunt communia ». (Si vero potuisses rem largiri tuam, et dedisti alienam, videtur quod tenearis ad restitutionem ; quia non poteras determinare alienam, cum tibi propria suppetebat. Ita Croix ° cum Spo1 Loc. d(. — ■ Loc. dt, n. 3. — 1 Deoil., lib. I. cap. 5, dab. 10. η. 8. · Lorca, in 2— 2··, »ccl 3, di»p. 39, membr. 4, n. 57. — « Part. 5, tr. 8. resol. 18. — · Loc. dt., resol. 19. — • Lib. 3, paru 2, n. 434. — ’ 2· 2**, qu. 32, art. 7, ad 3. — • Lib. 4, n. 286. · FUI., tr. 28, part. 1, n. 86 ct eeq. . Laytn., bat Wiggcrs, in 2ai,t 2ar, qu. 32, art. 6, n. 32, sed loquens de « necessariis ad statum ». 33. - a) Sporer, tr. 3, cap. 6, n. 72, non citatur a Croix pro hac opinione, quam cacteroquin apud cum reperire nequivi. b> Vasquez, Opusc.de Eleemosyna, cap. 4, n. 2; Azor, part. 2, lib. 12, cap. IO, quaer. 5, dicunt tantum tutores ct curatores posse elee­ mosyna^ facere, ex bonis quorum administrationem habent; et Coninck, disp. 27, dub. 5, rer ">; quia eo casu praeceptum eleemo­ synae te obstringebat ad subveniendum de tuis], — « In communi vero necessi· * tate, licet tantum cum consensu domini, « tacito vel expresso. Vide S. Thomam ’, « Reginaldum ·, Filliuccium, Laymann, « Bonacina ·, Lessium '°. « Unde resolves: • Γ. Non licet dare eleemosynam ex c«u. bonis obnoxiis restitutioni, v. gr. furto ablatis; licet tamen ex acquisitis per opus illicitum (sed non cum injustitia), v. gr. ex lucro meretricum. Ratio est, quia haec sunt propria; priora, non. — Bonacina **. Me­ • T. Pueris, filiis-familias, servis, ancil- ri·,Profilii·, i». « lis, uxoribus non licet dare elecmosy- un ribos. « nam, nisi tenuem, in qua parentum, do­ minorum, et maritorum voluntas prae« sumitur. — Particulares vero casus, in « quibus uxor dare potest, vide suo loco. « Vide Bonacina ”, Diana ”, ubi ex Hur« tado notat, si pater nullas det eleemo« synas, posse pro eo dare filium ». [Circa uxores, vide Lib. III, n. 540]. Pro tuto­ «3". Tutores et curatores, et qui ha- ribus et «· « bent curam bonorum alienorum, pos- ratoribuv « sunt facere modicas eleemosynas ex bo« nis quae administrant: quales nimirum « ipsi facere deberent, quorum sunt. — Va« squez b>, Azor b>, Coninck b), Diana ». lib. 3, tr. 4, cap. 12, n. 10. — · Disp. 3, de 1· Praec. Decal., qa. 4, punct. 6, n. 21, — w Lib. 2, cap. 12, n. 79 et 84. — 11 Loc. dt, n. 22. — “ Loc. dt., n. 24 ; et de RestiL, disp. 2, qu. 10 — “ Part. 6. tr. 8. resol. 25. · Carit., di»p. 159, sect. 6, $ 139. Petr. Hurlad., de n. 62, addit « moderatas », ct « quando id sine notabili pupillorum incommodo iit». ‘> Diana, loc. cit., resol. 35, dicit pariter tutores, etc., posse facere ex illis bonis « mo­ deratas eleemosynas·. Quod autem possint hoc pietatis officium taliter exercere, qualiter ipsi pupilli ct minores, si adultae aetatis es­ sent, exercere deberent, opinionem Reginald!, ut asserit, mere recitat; de qua nullum ipse judicium profert CAP. Π. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB. IV. 331 DUBIUM IV. De Misericordia spirituali, seu praecepto Correptionis fraternae. 34. Ob quale peccatum proximi teneamur ad correptionem — 35 /1m ob peccatum leve — 36. An ob peccatum factum ex ignorantia — 37. Quid, si correptio omittatur ob timorem. — 38. An in dubio teneamur corripere. — 39. An, quando absit periculum relapsus Vel si adsit alius idoneus. Vel non sit spes fructus. Vel si exspectetur occasio. — 40. Qui teneantur corrigere. — 41. Quinam ordo servandus in correptione. — 42. Resolutio plurium casuum. 34 . - « Correptio fraterna est admoni. « tio.qua quis proximum conatur revocare « a peccato. — De qua certum est, prae· « ceptam esse jure tum naturali, quo mem· « bra unius corporis se mutuo juvare te« nentur ; tum divino positivo (Matth. x vm, « 15): Si... peccaverit in te frater tuus..., « corripe eum. — Becanus *, Laymann 3, « Filliuccius, Bonacina a. « Quaeritur autem: quae sit ejus mate« ria, et quos, et quomodo obliget? Matera « Resp. Γ. Omne mortale peccatum 2,π'ς1,°· «proximi per se est sufficiens materia, « ut hoc praeceptum obliget sub mor· « tali a>. — Ita communiter. Et ratio est, « quia cum vitam spiritualem proximi tol« lat, sufficientem necessitatem correptio< nis inducit. « Dixi Γ. Omne mortale; quia, etsi « etiam veniale sit materia correptionis, « non tamen graviter obligans, nec nisi « facillime possis ». 35. - Hinc dicit Laymann, peccati ve­ nialis correptionem rarius esse praece­ ptam. — Excipitur, nisi esset praelatus religionis: qui aliquando tenetur sub gravi corrigere leves subditorum culpas, ex quibus incipiat minui vigor disciplinae cum magno religionis detrimento. Ita Con­ tinuator Toumely 4, Laymann · cum Busenbaum (infra n. 40). Et vide Lib. IV, • De Virtul. theol., cap. 21, n. 26. — · Lib. 2, tr. 3, cap. 7. Fil!., toc. cit„ â η. 114. — ’ Diip. 3. de V Prate. Deca!., qu. 4, punec. 7, n. 1. - Laym., lib. 2. tr. 3. cap. 7, n. 3, v. CatUrum. — * Decal., cap. I, art. 3, aect.6. punct. 2, coqcL 1. v. //ore conchato- — · Lsc.dt. — · Lib. 2. n. 214. Optato, In 1— 2··, tr. 5, de Con*c., conlrov. 2, n. 29. — 1 Tr. 21, cap. 7, n. SX — · Tr. 6, qu. 3, c»p. 4, quaer. ?, retp. X — · Loc. du* n. SX 34. - S. Alphonsus, in Horn. apost., tr. 4, n.20, correctionis materiam ita definit: «Ma­ teria correctionis, inquit, est quodlibct pecca­ tum mortale, in quod proximus aut lapsurus est, aut jam incidit, ct non adhuc emenda­ tos est ·. 36. - «»> BaHez, quem Salmant. adducunt ut refert S. Alphonsus, loquitur cum distin­ ctione de privatis: .Omnis homo (ita ille, m 2,,m 2>tr, qu 33, art. 2, dub. 3, conci. 2\ sciens veritatem cujuscumque legis, tene­ tur proximum docere, ignorantem earum re­ rum quas tenetur scire, dum est in periculo peccandi mortaliter propter ignorantiam.« ». Deinde, conci. 5 « Quando ignorantia est la­ cti contra legem humanam, inquit, non tene­ mur admonere proximum, etiamsi videamus quod ex ignorantia aut oblivione operatur tactum illud, vel omittit facere .. Sed Limen conclusio intelligenda est, quando factum vel omissio non redundaret in scandalum, vel ir­ reverentiam Dei et Christianae religionis ». — Et hanc doctrinam et distinctionem pariter tenet Petrus de Ledesma, Sum. (in 2a"‘ 2a')t tr. 4, cap. 4, conci, 6 ct 9. Minus igitur recte a Salmant citatur. correctio iraterna prifcipitor. n. 13. 36. - Quaeritur hic: an sit obligatio corrigendi peccata, facta ex ignorantia invincibili? Respondetur distinguendo: — Si pec­ cata sint contra jus naturae, correptio fieri debet; quia tunc illa sunt intrinsece mala, ut commune est apud Croix ·. Et idem dicit Oviedo cum communi, de igno­ rantia juris divini. — Nisi tamen despe­ retur fructus, aut timeatur, quod mala ex materialibus fiant formalia; ut com­ muniter dicunt Salmant.7 et Roncaglia · cum aliis. Si vero sint contra jus positivum tan­ tum, probabile est, privatis non esse obli­ gationem, saltem non sub gravi, corri­ gendi; secus autem praelatis, parentibus, confessariis, magistris: quia ipsis specia­ liter incumbit docere subditos. Ita Salmant. · cum Bafiez ·>, Ledesma * ; item Peccata ex ignorantxa junt natarxe, cor· rigeAda. Exceptiocea Contra poMUYum pro* bab 11 it«r non cerri gtnda a pri­ vat h. LID. IL - TRACT. HI. DE PRAECEPTO CARITATIS. 4 I’ a· Bonacina *, Navarrus 1*3, Viva 3 Palaus bk Ratio, tum quia proximus non est in pec­ cato, quo deficiente, non urget praece­ ptum correctionis; tum quia ille nil agit Prob·*- intrinsece malum. — Sed probabilius et niblicwri· communius Palaus 4S *, Coninck 3, San•rcr“îl chez <), Mazzotta °, Continuator Tournely ’, et Croix 8 cum Burghaber et aliis, docent omnes teneri ad correptio­ nem; quia illa transgressio, licet materia­ lis et non intrinsece mala, attamen posita lege, adhuc est mala; et ideo per correptionem tenemur eam impedire. Omiitio 37. . - « Dixi 2“. Per se; quia, si quis. correctioni* . quAodoqae « ob timorem, verecundiam, pusillammiTrnialts. « tatem, putet se non ita stricte obligatum, « vel minus esse idoneum ad corripien« dumf videtur tantum peccare vcniali« ter. — Vide S. Thomam *, ct cacteros « supra citatos ». Nota hic doctrinam S. Thomae l0, ubi ita docet: Hujusmodi omissio est pecca­ tum vernale, quando timor vel cupiditas tardiorem facit hominem ad corrigen­ dum^: non tamen ita, quod si ei consta­ ret, quod fratrem posset a peccato retra­ here, propter timorem vel cupiditatem dimitteret, quibus in animo suo praeponit caritatem fraternam. Et hoc modo quan­ doque viri sancti negligent corrigere de­ linquentes. QoAndo oWijet prae­ ceptam cor* rectioni*. « dagare enim tenetur solus superior ». I Ut etiam Contin. Tournely 11 ]. Ita ut, si non constaret de peccato proximi, nempe si notitia de peccato illius nobis perveniret tantum per auditum aut per alia signa dubia, non teneremur cor­ ripere. Salmant.13 cum Sanchez, Diana,etc. — Nisi suspicio sit de homicidio vel de damno communi, vel nisi quis esset prae­ latus, qui in dubio debet corripere, cum is ex oflicio teneatur peccata subditorum in­ quirere: licet potius tunc expediat, ut cor­ reptionem faciat in communi; ut Salmant.® cum aliis, cum Busenbaum bJ. 39. - « 2°. Si probabile sit non emen« dassc, nec emendaturum, vel relapsu, Abulensis, Palaus, Reginaldus, Coninck, Diana, Villalobos, etc.; et valde probabilem vocant Laymann 15 cum Silvestro b), Turriano h) et Glossa b>. — Ratio istorum, quia neque ipse quidem peccator tenetur statim pec­ catum delere per poenitentiam; tanto mi­ nus igitur illum a peccato sublevare te­ netur alter, cui incertus est emendationis fructus. Ideo ait Laymann ie, praecipi in Ecclesiastico xix, 14: Corripe proximum.,., sccim 38. - < Resp. ΙΓ. Praeceptum hoc obli« gat, concurrentibus his circumstantiis: « Γ. Si certo tibi constet de peccato ne forte iteret. AHJ • proximi ». [Vel de proximo periculo pec­ Secundam tamen sententiam contra- μνι·«« candi; ut Continuator Tournely 11 ); « in- riam merito probabiliorem putant (Con- ^.ob!l cond. 3. — · Lib. 2, n. 214. Bar^h., Centur. 3, ca·. 79. — • 2· 2··, qu. 33. art. 2. ad 3. — * Loc. cit. — ·· Decal., cap. 1, art. 3. «ect. 6. punct. 2, cond. 2; êi punct. 3, concl. 2. — ” Loc. dt., punct. 1, v. f., ver·. Sequitur 3. — u Tr. 21. cap. 7. n. 62. - Sanch., Condi., lib. 6, cap. 2, dub. I, n. 4. · Dianii, part. 7, tr. 3, reu>1. 6. — »· Loc. dt., n. 52. — »· Tr. 21, cap. 7, n. 49. - Abut,, In Maith., cap. χνιιι, qu. 83. · Pal., tr. 6, ditp. 3, punct. 2, n. 6. · Rr^itt., lib. 4. n. 332. - Com., dc Carit., dhp. 28, dub. 6. n. 117. · Diana, part. 7, tr. 3, re»ol. II. Villal., pari. 2, tr. 4, dirt. 2, n. 4. . *· Lib. 2, tr. 3, cap. 7, n. 2, v. Corripr. — M Loc. dt. b) Palaus, tr. 6, disp. 3, punct. 4, n. 2, hanc profecto sententiam exponit; sed n. 3, oppositam tenet, pro qua S. Alphonsus, eum mira adducit. Sanchez, de Matrim., lib. 2, disp. 38, n 5, loquitur tantum de confessario, quem dicit teneri ad monendum pocnitentem, si fructus speretur. 38. Quin etiam tenemur eo casu non corripere, ut dicunt Salmant. ct Diana. b) Busenbaum dicit superiorem indagare teneri; vide hic supra 39. - «m Sà, v. Correptio, η. I, perspicue innuit, scribens ad correptionem teneri ali­ quem, · si... credat profuturum, ncc illum sine correptione emendandum ' Silvester, v Correi h<>, et Diana ri, contra Suarez <4 Tapia et Lorca apud ipsos Salmant.T; attamen tale offi­ cium, cum ortum habeat ex obligatione solius pietatis aut caritatis, non videtur obligare ex justitia ad tantum onus. Aliud enim est teneri ex justitia ratione stipendii, ut tenentur pastores; aliud, ratione officii. Addunt Salmant. concionatores te­ neri peccata publica reprehendere, etiamsi ideo damna privata timeantur. — Hoc tamen intelligendum, si ex reprehensione aliquis fructus speretur, et majus damnum commune non timeatur. • Diip. 9, eect. 2, n. 4. — · Tr.6, disp. 3, punct. 6, n. 4 ; 41. - · Resp. IV". Ordo in correptione orto» « servandus est, quem Christus praescri• psit, Matth. xvm, [15, 16, 17], scilicet: • primo, ut corripias privatim; deinde, • coram testibus; tum, ad praelatum ec« clesiae, sive superiorem deferas. « Excipe tamen Γ. Nisi praestet supe Biop. • riori, viro probo et prudenti, quam aliis "* « testibus innotescere: prout cautum est « in regula S. Augustini ·. [Vide Lib. IV, it. 243 et srç.]. — « 2°. Nisi peccatum sit « publicum; tunc enim potest publice cor« ripi. — 3°. Nisi vergat in grave darn« num tertii, aut communitatis, si supe· • riori non statim innotescat: v. gr., si quis « proditionem moliatur, haeresim occulte • spargat; tunc enim immediate superiori « indicandum, quia commune bonum prae· « ferendum est privato. Filliuccius ·. — • 4". Quando corripiendus est contentus • ut superiori statim significetur: ut est « apud quosdam religiosos, qui quoad hoc • juri suo renuntiaverunt. Vide Suarez, « Becanum, Laymann, Sanchez, Filliuc« cium l0. « Ex dictis resolvitur: 42. - « 1°. Qui facile potest impedire pec· coru«cu « catum mortale proximi, et ob mali tem« poralis timorem negligit, peccat morLorca, in 2— 2·’. lect. 3, diip. 42, n. 4. — ’ Loc. du n. S0. et diip. 1, punct. 9, n. 12. - · Diip. 3. de 1* Praec. Decal., qu. 4, punct. 7, n. 12. — · De Pr»ec. Decal., qu. 11 art. 6, n. 12. — * Tr. 21, cap. 6, n. 83. - Coninc*, diip. 25, dub. 7, n. 101. · Trull., Dead., lib. 1, cap. 5, dub. 6. n. 13. - Tapia, tom. 2, lib. 3, qu. 2, art. 5, n. 5. · Villa!., part. 2, tr. 3, dÆ 7. n. 7. - < Tr. 21, cap. 7, n. 58. - Pal., tr. 6, diip. 3. punct 7, n. 8. · Tapia, tom. 2, lib. 3, qu. 6, art. 13, n.8. - — · Loc. dt., n. 67. - 5. August., Reg. nd servos Dd, n. 7; ap. Migne, Patrol. Int., tom. 32, col. 1381 — · Tr. 28, part. 1, cap. 7, n. 149. · Suar., dc Relig., tr. 10, lib. 10, cap. 7, n. 18 et »eqq.·, ct dc Carit., disp. 8, sect. 6, n. 12. · Decan., de Vir· tat.theo1.,aip.2L § dc Correct. frat.,dub. 5, n. 34. · Laytn., lib. 3, tr. 3, part. 2, cap. 4, n. 5, v. Praeterea. · Sane*., Decal., lib. 6, cap. 18, η. 14 et icqq. — ” L.c., cap.7, n. 154. rum poenitentiam, ct ex hoc peccato non sum­ pturum occasionem peccandi, non teneor cor­ rigere». — Et fere eadem docent Palaus et Coninck, pro prima sententia allegati 40. - a) Mazzotta, tr. 2, disp. 2, qu. 1, cap· 2, § 6, quaer. 3, ita quidem in omnibus tenet; sed non asserit id ad gravem quoque subditorum necessitatem esse extendendum. Quod tamen per se intclligitur, cum obligatio subditis subveniendi in praelatis ex justitia et officio procedat. b) Sanchez, Qmsil., lib. 6, cap. 2. dub. 4, n. 3, loquitur tantum dc praelato. Et n. 4, dicit patremfamilias teneri liberos fraternaliter corrigere, « majori tamen vinculo quam extraneos ». — Cajetanus, in 2*™ 2*f, qu. 33, art. 2, v. In resp. ad 4, dc praelatis dumtaxat loquitur, quos vult teneri ad correctionem « ex praecepto justitiae, quam profitentur ex officio ». — Valentia, iu 2iim 2nf, disp.3, qu. 10, punct. 3, dc solo praelato loquitur, et superiore curam animarum habente.—Salmant tamen omnes auctores istos citant pro sententia do­ cente quoscumque superiores, cx officio ct justitia teneri ad subditorum correctionem. c) Diana, a Salmant. eodem modo ac ce­ leri allegatus, part. 5, tr. 14, rcsol. 95; ct part. 7, tr. 3, rcsol. 9, de solis praelatis, ma­ gi strati busqué, et iis qui stipendium accipiunt, disserit, quos ex justitia dicit teneri ad cor­ rectionem. Suarez, a Salmant. (ex Tapia) allegatus, quasi dicat praelatum teneri cx sola caritate ad correctionem, oppositum tamen aperte tuetur, scribens disp. 8, sect. 4. n 4. prae­ latos ad id teneri, tum ex misericordia, tum « praecepto justitiae ratione officii », et n. 5: praelatum in hoc negligentem, peccare qui- CAP. Π. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - « taliter. — Ita Laymann, Suarez, San«chezflÀ Vide Palaum. < 2°. Si certo constet, fratrem perfecte • emendasse peccatum occultum, nec ex « eo esse ullum periculum relapsus, vel «damni ipsi aut alteri; non licet (etiam « in Societate Jesu) denuntiare patri vel «praelato, nisi frater expresse in istam « denuntiationem consentiat. Sanchez « Palaus \ Filliuccius, Trullench *, Suarez, « Hurtadus8, ct denique card, de Lugo4, « ubi tamen notat, in Societate Jesu ca· «sum esse rarissimum ». [Vide Lib. IV, tt. 245, qu. 4], — « Ratio autem est, quia « cessat motivum caritatis, atque adeo « ratio denuntiandi ; idcoque est pccca• tum, et quidem (ut card. Lugo * notat « ex Suarez) mortale ex genere suo. Vide « Diana e. « 3°. Si superior immediatus se solo « possit delinquentem emendare, ita ut « nullum periculum damni vel relapsus « ipsi, vel alteri, vel communitati immi« neat; videtur peccare manifestando su« periori mediato delictum. — Palaus ’, « Trullench ·. « 4®. Praelati et magistratus tenentur « aliquando inquirere subditorum peccata, « ut corripiantur. Non tamen mullum et « curiose dc aliquo in particulari rogare « debent, nisi is speciale ejus signum de« derit; neque facile admittere accusatores Laynt., DUB, IV. 335 « spontaneos: quia illi, specie boni com« munis, saepe se quaerunt. — Hurtadus etc., Diana·. «5. Episcopi, praelati religiosorum, « pastores animarum, tenentur etiam cum • suo incommodo, imo aliquando cum vi• tae periculo, adhibere diligentiam quam « possunt, ut peccata publica et occulta • impediant: quia cum Christo pacti sunt « curam et sollicitudinem gregis, pro qua « multa ab eo bona accipiunt. Hurtadus10 • (apud Diana u); aitque, hanc esse omnium « Patrum et theologorum doctrinam, quam « Christus verbo et exemplo docuerat: ad« ditque idem esse de magistratibus et « concionatoribus. Licet vero hi non te« neantur ad id ex justitia (sicut praelati « et magistratus); tenentur tamen peccata « publica corripere (sed non facile prae« latorum et religiosorum, quorum aucto« ritas ad bonum commune est necessaria), « etiamsi non sit spes emendationis. Co« ninck, Hurtadus, Diana « 6”. Correptio adhibenda est non sem« per statim, sed cum major fructus spe« ratur. Hinc interdum permitti potest « reiteratio peccati, ut ferventius resipi« scat. Diana V, ex Reginaldo *>, Filliuc« cio, Trullench. — Neque sufficit, semel «esse factam correptionem; sed debet « iterum iterumque fieri, quamdiu spera«tur fructus. Diana11». lib. 2, tr. 3. cap. 7, n. 3. · Suar., dc CoriU di«p. 8, sect. 3, n. 9, cum diip. 9. wcct. 2, n. 5. · Pol., tr. 6, disp. 3, punct. 6. n. 1 ct 2. — 1 Loc. dt., punct. 12, n. 4. - Fili., tr. 28, part. 1, cap 7, η. 167. — · Decal., lib. 1, cap. 5, dub. 14. n. 15. « Su ar., de Relic·. lib. 10, tr. 10, cap. 9, n. 17. — » De Carit., diip. 163, icct. 5, § 221. — • Reipons. mor., lib. 4, dub. 46. — * Loc. dt., n. 4.· Suar., de Relic., loc. dt. — · Part. 7, tr. 3, reaol. 49 el 50. — ’ Tr. 6, diip. 3, punct. 11, n. 6. — · Decal, lib. 1. cap. 5, dub. 16, n I ct 2. · Prtr. Hurtad.. loc. dL, diip. 162. tect. 5. — • Part 7, tr. 3, reaol. 10 et 12. — · Loc. dt., diip. 162. dem contra justitiam, « ut per se notum est », ct contra caritatem. 42. - *) A Busenbaum Sanchez allegatur hoc modo: Mor., lib. 6, cap. 18; at paco aucto­ ris, Sanchez, loc. cit., nihil ha bet quod ad prae­ sentem casum pcrtineaL b) Sanchez, Decal., lib. 6, cap. 18, n. 49 ct 60, non didt non licere; sed tantum negat teneri aliquem ad denuntiandum fratrem emendatum <) Diana, part 7, tr. 3, rcsol. 13, solum­ modo citat opinionem Hurtadi et Coninck de concionatoribus. *) Diana, loc. cit., rcsol. 29, affert tantum sententiam auctorum, dicentium permitti ali­ quando posse peccati iterationem, ut postea peccator ferventius resipiscat; ipse tamen Dia­ na de hac opinione nullum profert judicium. At rcsol 30, quaerens: «An statim sit adhi­ benda correctio», respondet eam nonnunquam prudenter et laudabiliter differri; sdlicet si non timeatur fratris lapsus in mortale, vel mors in peccato mortali, vel notabile fratris, aut alius, aut reipublicac damnum; « et aliqua justa dc causa judicetur tempus opportunius exspectandum esse; dilationem non modo lici­ tam, sed etiam debitam esse posse, ut quando multum refert exspectare aliud tempus». Et hoc relinquitur prudentis arbitrio; ad quod ul­ timo dictum adducit Reginaldum, lib.4,n.345. sect. 7, $ 6ft. — u Part. 7, tr. 3, rctol. 28 · Couinch, diip. 28, dub. 6. u. 113. · Petr. Hurtadus, de Carit., diip. 162, sect. 7. $ 56. ■ Filliuccius, tr. 28, cap. 6. a 138 ct 139. · Trullench, Decal., lib. 1, cap. 5, dub. 14, num. 8. — 71 Part. 7, tr. 3, resoL 32. LIB. IL - TRACT. III. DE PRAECEPTO CARITATIS. DUBIUM V. Dc Scandalo ARTICULUS I. QUID, QUOTUHLKX SIT ET QUALE PECCATUM. 43. Quale est scandalum activum, ct quale passivum. — 44. Resolutio plurimorum casuum apud Busenbaum. —45. Quando scandalum sit speciale peccatum —16. An circum­ stantia inductionis sit necessario in confessione explicanda. — 47. An liceat petere aliquando a parato ad peccandum, id quod ille non praestabit sine peccato. Scanda­ lum nett * tum quid. Quotupkx: perfect per accident Scandalum pats! run. 43. - « Resp. Scandalum dicitur pec« catum occasionatum; et est duplex, acti· « vum et passivum. « Activum est dictum vel factum (quo « nomine etiam omissio intclligitur) minus • rectum, praebens alteri occasionem rui• nae spiritualis. Ex S. Thoma ’, Sanchez, « Azor, Laymanna>, Bonacina— Dixi: « minus rectum; hoc est, quod vel in se ■ malum sit, ut si loquaris turpia coram < adolescente; vel mali speciem habeat, < ut si justa de causa, coram aliis eam « ignorantibus, comedas carnes die vetito. « — Scandalum activum aliud est per se • tale, aliud per accidens. Per se dicitur, « quando directe intenditur alterius ruina; « id est, si ideo aliquid fiat, ut aliquis ad • peccatum inducatur: v. gr. si adulter « alienam sollicitet ad adulterium. Per • accidens dicitur, quando indirecte et in· « terpretative tantum causatur alterius • peccatum: ut si quid facias, quod tibi « in mentem venit aptum natum esse ad « inducendum alterum hic et nunc ad «peccatum, et nihilominus facis; ut si • coram pusillis pecces, vel die vetito car« nes comedas, non dicendo quod habeas ■ veniam; item, si clericus domi suae alat « mulierem populo suspectam, esto absit « omne peccatum et peccandi periculum. « — Vide Sà *, Laymann, Bonacina ·. « Scandalum passivum est ipsa ruina, « sive peccatum, in quod labitur proxi- « mus ex occasione alterius dicti vel facti. « — Quod dividitur in datum seu pusil« lorum, quod oritur ex activo; et in ac« ceptum, quod non oritur ex activo, sed «ex ipsius sumentis malitia, quale erat « odium et invidia Pharisaeorum in Chri· «stum, occasione ejus dictorum vel fa· «ctorum: unde hoc dicitur pharisaicum. * Ex his patet: « . 1 .’. /\d, scandalum activum non re- poteitΑα,ηβ r . t» « quin, ut de facto passivum consequa· p» « tur; sed satis esse, quod data sit occa« sio, ex qua natura sua sequi possit: ut « si quem inducere velis ad peccatum, « qui tamen non consentiat. Sicut etiam « contra, passivum potest dari sine activo. « — Laymann 4. « 2°. Scandalum passivum non esse P»**™ « speciale peccatum, neque addere cir- cuie « cumstantiam aggravantem; v. gr. qui u“ « viso alterius furto, etiam furatur, non • ideo peccat gravius. — Laymann « 3λ Non semper esse scandalum, si 1η^Γσ4 « peccas coram aliis; sed tantum quando, « attentis circumstantiis tam personae « agentis, quam coram quibus fit actus, « potest probabiliter timeri ne per hunc « actum trahantur ad peccatum, qui alias « peccaturi non essent — Sanchez, Lay· « mann \ « 4 . Omne scandalum activum, dire· , Sc·®4* « cte intendens ruinam proximi, esse spe· ctum.iF< . . claie pcçcj « ciale peccatum contra caritatem; ut ha· tum • 2· 2··, qu. 43, art. L · Sanch,, Dcol., lib. 1. cap. 6, η. I. · A»ort p, « Diana ’. Excipit tamen card, de Lugo ·, « si praeter intentionem scandalum dede· « rit — Tamburinius · » [cum Lugo « ait, quoad inductos, sufficere, si dicas: « Fui semel mullis occasio peccandi meo < malo exemplo ». (Vide Lib. V,n. 46, ad 4\. « 4\ Etsi is qui scandalizavit alios, te- Srfea e« neatur illis rursus dare bonum exem- m < pium, ut inquit Sà; si quis tamen nudo uenem. • exemplo suo alios ad furtum induxit, < neque alio peculiari modo, v. gr. exhor« tatione, consilio, mandato, est coopera« tus, non tenetur ad restitutionem : quia < talis inductio est tantum contra carita« tem, non contra justitiam ». (Ita etiam Sanchez 10, et Salmant.11 cum Molina, Bo­ nacina, Dicastillo et aliis communiter, cum Roncaglia 11 ; qui recte ait, quod, li­ cet is peccet etiam contra justitiam (juxta probabiliorem sententiam, quam seque­ mur n. seq. 45), non tenetur tamen ad restitutionem, quia non est causa, sed tantum occasio damni. Vide h. scq. m fine]. — « Idem docet esse Lessius f), « si cum Cajo v. gr. potires ea intentione, « ut ipse, consumptis pecuniis, furetur. « Vide Lessium ’·. R. 12 ct »cqq. — · Lib. 2, tr. 3. cap. 13. η. 1. — · Decal., lib. I, cap. 6, n. 10 et 11. Sanch., loc. cit., n. 8. Aaor, part. 2, lib. 12, cap. 16, quaer. 2 ct 4. · Laym., loc. dU n.6. — · Diip. 2, de Peccat., qu. 4, punct 2, n. 0 ct 12. — ’ Part. 3. tr. 4. reiol. 114. — · Dc Sacram. Poenit., diip. 16, n. 159. — · Method, conte** . lib. 2, cap. 1, n. 64. · Stf, v. Scandalum, n. 4 — w Dccal., lib. 1. cap. 6, n. 5. — n Tr. 13, de ReetKut., cap. 1. n. 114 · Molina, dc JuK. ct Jure, tr 2, di»p. 734. tu 2. · Bonae., di»p. 1, dc Reati tat., qu. 2, puoct. 11, n. 16. · Dicast., lib. 3, tr. 2. dc Restitat., diip. 4, dab. 2. n. 28. — n Tr. 6, qu. 3, cap. 6, quaer. 2. — u Lib. 2, cap. 9, n. 113. 44. Suarez ex parte tantum contra­ rius est huic sententiae. Etenim, de Carit, disp. 10, sect. 1, η. 4, scribit quod quando scandali materia est veniale proximi pecca­ tum, « haec semper est levis materia », intelhgendo « per se ». Et subdit: < An tamen haec materia interdum possit esse gravis, resolvendum est sicut in simili dubio dc cor­ rectione fraterna. Nam quando non corrigere proximum de veniali esset mortale, tunc a fortiori inducere illum per scandalum esset mortale; in aliis vero casibus nunquam est gravis materia ». b) Cardin, de Lugo, de Sacram. Poenit., disp. 16, n. 159, hanc sententiam admittit: < quoties scandalum fit primo vel secundo modo, ita ut formaliter vel saltem directe intendatur peccatum proximi». f) Nempe, ut ait Lugo, quando proximus ad peccatum inducitur, · praeviso..., sed non volito directe ejus periculo». Λ) Tamburinius dicit hanc doctrinam col­ ligi posse · ex de Lugo ». — Sed card, de Lugo, loc. cit., n. 135, haec tantum scribit: « Quando aliquis suo peccato scandalum praebet astan tibus, non credo solere interrogari commu­ niter de numero determinato adstantium, qui potuerunt scandalizari; quod tamen fieri de­ beret, si haec doctrina [quod respectus unius actus ad diversas personas non sit neccessario in confessione aperiendus) non esset proba­ bilis ». f) At vero, loc at., lib. Γ. S Alphonsus contra Busenbaum docet: · Diversa numero peccata committere, eum... qui pluribus unica vice scandalum praebet». f) Lessius, loc. cit., n. 112, de casu simili tractat, scribens: «Quid si intendas ut tertio S. Altmoxsi, O/era moralia. — Tom. I. 22 338 LIB. IL - TRACT. III. DE PRAECEPTO CARITATIS. < 5”. Non censetur dare scandalum, SÎT^mre? < qui, licet publice peccet, facit id tamen jcjndaium. e coram ÿs, qui vel sunt ita viles vel in« fames aut improbi, vel qui sunt ita < probi, ut nemo moveatur ad peccatum: « v. gr. si quis fornicetur coram aliis, qui < sunt parati idem facere, nec ejus exem« pio moventur; vel si coram mansuetis « quis contendat, rixetur, vel alium cae« dat. — Sanchez .* « 6°. Non ideo factum aliquod est scan· « dalum, quia alius incipit de tali homine « male suspicari aut sentire; quia hic non « peccat, si ob sufficientia indicia suspi« cetur. Secus tamen est, si incipiat male « sentire de fide catholica, clero, ordine « religioso, vel minus ad pietatem affici. « Unde patet, facilius dari scandalum ab • iis qui sunt in magna auctoritate, vel « pietatis existimatione, quam ab aliis. — • Coninck * ». 45. - Hic operae pretium est ad tru­ tinam revocare tres Quaestiones, valde scitu et ad praxim necessarias. Quaestio 1·. Quandonam scandalum sit speciale peccatum? — Adsunt tres sententiae. juxu aPrima asserit, tunc tantum scandalum ium' £ecu· esse speciale peccatum contra caritatem, fluan^° directe intenditur spiritualis ruina k> directo, proximi. Ita Sanchez 8, Bonacina 4 cum Poblice • Dead., lib, 1, cap. 6. n. 7. — » De Carit., disp. 32, dob. 4, n. 33 et 34. — · Loc. cit., n. 3. — · Disp. 2, dc Peccat, qa. 4. punct. 2, 5 unie., n. 13. - Pal., tr. 6, disp. 6, punct. 3, n. 8. · Aitor, part. 1, lib. 4, cap. 7. quaer. 1. · damnum sic eveniat, ut si cum vendis arma militi, optes in animo occidi inimicum tuum, ct ea intentione vendas. Quidam putant te tunc teneri [ad restitutionem]...; sed contra­ rium verius videtur, unde: Dico 3® (n. 113), etiamsi intendas damnum tertii, si tamen actio exterior cum circumstantiis, talis sil, ut ex ea non sequatur damnum ut plurimum, seu ex conditione actionis, sed aliunde, non erit peccatum injustitiae». 45. - a) Bafiez hanc revera sententiam tenet, in 2af* 2at, qu. 43, art. 4, dub t, conci. 2, loquens de formali specificatione actus moralis; sed conci. 3, haec addit: Si dictum aut tactum unde proximus scandali­ zatur, non habeat unde sit malum moraliter, nisi ex ruina proximi, quam homo teneba­ tur impedire vel non dare occasionem illius, tunc est speciale scandali peccatum, reductive tamen », Palao, Azor, Baftez Trullcnch, etc. apud Salmant. 6. — Ratio horum DD., quia, ut peccatum aliquod sit specialiter distin­ ctum, requiritur ut habeat specialem finem contra virtutem oppositam. At, cum pro­ ximi ruina non intenditur, non specialiter laeditur caritas, sed potius illa virtus, ad quam laedendam proximus inducitur: ideo tale scandalum ad illam speciem reduci­ tur peccati, ad quod proximus inducitur, sive directe, jussu, consilio; sive indirecte, verbis aut exemplo. Secunda sententia, quam tenent Lugo * cum Navarro W, et Tamburinius 7 cum tum' <»t d> aliis recentioribus, distinguit; et dicit, K/3 posse aliquem tripliciter inducere alte­ rum ad peccatum: Γ directe et formaliter intendendo illius spiritualem ruinam; 2° directe, sed non formaliter, quando scilicet vult ut alter castitatem violet: non jam ut animam perdat, sed ut ipsi inducenti satisfaciat; 3° indirecte, nempe quando ex suo exemplo alter accipiet occasionem peccandi. — Hinc ajunt, quod si scandalum accidat primo et secundo modo, peccat scandalizans, non solum contra caritatem, sed etiam contra vir­ tutem, ad quam laedendam proximum in­ ducit. — Quando vero tertio modo pec- indimuc cat, scilicet praevidendo, sed non inten- unie»»» • (Γ1 CW’1 dendo peccatum proximi ; tunc peccat teæ. Trull.. Decal., lib. 1, cap. 6, dub. 5. num. 5. — 1 Tr. 21, cap. H, num. 51. — · De Sacram Poenit., disp. 16, num. 157 et seqq, — ’ Method, confess., lib. 2, cap. 1, num. 100 et 105. Navarrus a card, de Lugo pro hac sen­ tentia allegatur, non quasi eam directe ct disertis verbis teneat, sed quasi eam suppo­ nat: · Hanc sententiam, inquit de Lugo, sup­ ponit Navarr.., ubi tunc dicit explicandam esse speciem peccati ad quam proximus in­ ducitur, quando directe intenditur peccatum proximi; quando vero non intenditur directe, non apponit talem obligationem, sed solam obligationem confitendi peccatum scandali ». Et re quidem vera, Navarrus, in Man., cap. 6, η. 19: « Circumstantia scandali, inquit, in duo­ bus casibus est necessario confitenda... Prior casus est, quando scandalum est formale: hoc est , quando aliquid dictum aut factum fuit animo provocandi alium ad peccatum mor­ tale. et non solum tenetur confiteri id quod praedicto animo dixit aut fecit, sed etiam tene­ tur explicare illam peccati speciem, ad quam provocare intendebat. Posterior casus est, cum CAP. II. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB. V. - ART. 1. *ucu>r pteMcdn. i».rcua’ 1· ortutrra. tantum contra caritatem, non autem con­ tra virtutem quae laeditur: unde non te­ netur illius speciem explicare. Ratio, quia reliquae virtutes non obligant, saltem graviter (prout ait Lugo), ut impediamus in aliis vitia opposita : sed tantum ne po sitive intendamus proximum inducere ad eas offendendas. Tertia sententia, cui subscribo, tenet, quod qui directe vel indirecte inducit proximum ad peccatum, dupliciter pec­ cat, scilicet tam contra caritatem, quam contra virtutem, ad quam laedendam proximum inducit. — Γ. Quod peccet contra caritatem, mihi videtur non posse negari; ct nescio acquiescere primae sententiae expositae. Si enim caritas obligat ad pro­ ximum corrigendum, et impediendum, cum possumus, ne ruat in peccatum; quanto magis obligat ad eum non impel­ lendum ad peccatum consilio vel exem­ plo! Nec obstat ratio allata, quod ad ca­ ritatem laedendam requiratur finis eam laedendi specialis; nam generaliter suffi­ cit ponere destructivum cujusvis virtutis, ut illa offendatur, etsi hoc non intenda­ tur; prout si quis occidit inimicum in ecclesia, etiamsi non intendat religionem offendere, tamen non solum peccat con­ tra justitiam, sed etiam contra religio­ nem, cum ipso facto illam laedat. Et sic tenent Lugo ‘, Continuator Tournely * Roncaglia a, Tamburinius 4, Salmant. δ dc Sacr. Pocnit., diip. 16, n. 161 et 162, — 1 Loc. dto n. 150 ct ItiO. — · Dc Carit,. »ect. 7. punct. I, t 2 — • Tr. 6, qu.3, ulp. 6, quactliunc. 2. — · Method, confers., lib.2, cap. 1. n. 102 ct !<6. — * Tr. 21, cap. b. n. 5C ct 53. · Partis di Soto, Institui· Ktccnlot.. dc Confer.. Icet. °, dc Integr., i. f. · Valent., in 2 * 2 ·. dhp. 3 qu. 18, punct. 2. v. Altera sententia. ■ Snar., dc Carit., disp 10, wt. 2. · Tapia, tom. 2. lib. 3, qu. 16, art. 3, η. I. P/adû, Theol. 339 cum Soto, Valentia, Suarez, Tapia, Prado. Et hanc expresse docet S. Thomas *; quamvis enim Sanchez citet ipsum pro sua sententia in 2* 2*«, qu. 43, art. 3, verumtamen S. Doctor r> ita loquitur: Quando aliquis suo malo verbo vel facto intendit ahum ad peccandum inducere; vel, etiamsi ipse hoc non intendat, et ipsum factum est... inductivum ad peccandum».: tunc ille... dat occasionem ruinae ; unde voca­ tur scandalum activum. — Quod autem is peccet etiam contra virtutem, ad quam laedendam proximum (etsi indirecte) in­ ducit : ratio est, quia quaelibet virtus non solum contrarios prohibet actus, sed etiam prohibet, ne detur occasio aliis inductiva ad peccandum; tunc enim occasio illa, etsi non sit causa de se influxiva, est ta­ men causa moralis, ut proximus peccet: dicitur causa moralis, quae in substantia aequivalet causae directe inductivae ad peccatum, cum sine ea proximus non peccaret. Ita Cajetanus Sanchez T, Ron­ caglia *, Continuator Tournely · et Sal­ mant. 10 cum Tapia (Vide dicenda in 'P. Pecca· lata coetra virtu (em Ue*a.m_ Qu. 3, n. 47, circa fhi.\ Qui tamen suo exemplo induceret alium ad furandum, licet peccet contra justitiam duplici peccato, non tenetur ta­ men ad restitutionem ut communiter docent DD,, Molina u, Bonacina u. San­ chez u, Roncaglia 14 et Salmant. n, con­ tra Continuatorem Tournelv 9 14 cum Anmcr., cxp. 13, qu. 10, n. 2b et *cqq. — · 2' 2··, qu. 43, Art. 3 · Samh., Dcva! , lib. I, cap. 6, n. 3. — ’ Loc. cit. n. 4. — • Tr. 6, qu. 3. cap. 6. qu. 2. — · Loc. cil., | 2. — M Tr. 21, cap. $. n 5ô et 56. Tapta, tom. 2. lib. 3, qu. 16, art. 3· n. 3. — u Dc Ju*t et Jure. tr. 2, difp. 731. n. 2. — M Diip. 1. de Rr*titut., qu. 2. punct. U, n. 16. — 11 Decal., lib, 1, cap. 6, n. 3. — ’· Loc. dt. — ·* Tr. 13» de Restitat. cap. 1, n. 114. — “ Dc Carit., wct. 7, punct. 1. $ 2. v. £> prtma. per opus suo genere bonum aut indifferens, tum, quia quod est per accidens non consti­ secundum speciem tamen ct apparentiam ma­ tuit speciem ». lum, praebetur occasio peccandi mortifera ». *0 Cajetanus, in 2*m qu. 43, art. I, <) S. Thomas, in 2·’ 2‘»r, qu. 43, art. 1, hanc sententiam tenet, modo tamen scanda­ ad 4, habet utique textum a S. Alphonso hic lum detur per actum malum; sed si detur. citatum; sed, ibid., art. 3, (quem citat San­ < faciendo actum non malum secundum se, chez) haec scribit: «Scandalum autem acti­ sed habentem mali speciem.., reductive spe­ vum potest accipi dupliciter, per se scilicet ctat ad speciem scandali, quia nullam aliam et per accidens. Per accidens quidem, quando habet rationem peccati, nisi quia scandalizat ». < ’ Molina ct Bonacina, loc. cit., negant est praeter intentionem agentis, ut puta, cum aliquis facto suo vel verbo inordinato non quidem adesse m eo casu obligationem re­ intendit alteri dare occasionem ruinae, sed stitutionis; sed negant etiam illum, qui suo solum suae satisfacere voluntati. Et sic etiam exemplo alium ad furandum inducit, contra scandalum activum non est speciale pecca­ justitiam peccare. Solam ο­ χ emplu m noa obiigat ad rei: itu · cicaeax. LIB. II. - TRACT. 111. DE PRAECEPTO CARITATIS. 340 Inductio ad fornica­ tionem. Ju­ xta alio· non expli­ canda. Juxta aio· expli­ canda. Prior opinio tali* probabilia. toine. — Ratio, quia exemplum illud non ruinam alterius partis (juxta mox dicta est causa directe influxiva; sed tantum in Quaestione antecedenti, et dicenda in occasio, quae non praestat ad furandum Quaest. sequenti). Unde infert Lugo, in­ positivum influxum, qui requiritur ad obli­ ductionem non esse nisi circumstantiam aggravantem intra eamdem speciem, non gationem restitutionis. 46. - Quaestio 2\ Ah circumstantia tn- necessario explicandam; juxta sententiam ductionis ad fornicationem sit in confes­ quam referemus Lib. VI, ex n. 467. sione explicanda? Ex hac autem sententia Lugonis et idts* Negant Lugo *, et Tamburinius 1 cum aliorum ut supra, scilicet quod circumstan- nTS Sanchez a>, et Vasquez, Leander cum aliis tia sollicitationis sit ejusdem speciei, quam apud Salmant. 3; qui dicunt sufficere fa­ cooperatio ad fornicationem, infertur quod teri fornicationem: quia malitia inductio­ cooperatio ad fornicationem (licet in ipsa nis, sive scandali (ut ajunt) jam habetur, fornicatione necessario contenta) sit pec­ licet non gravis, quando aliquis non sol­ catum distinctum tam contra castitatem, licitat, sed consentit; adhuc enim parti­ quam contra caritatem. Unde qui forni­ cipat cum altero in suo peccato, et est catur, secundum hanc sententiam, non causa cooperans ad ejus ruinam; quare unum peccatum committit, sed plura con­ solum videtur aggravari magis haec ma­ tra castitatem; et tot (ut arguo), quot litia intra eamdem speciem, quando quis peccata tu committeres, si ad invicem positive sollicitat. Et idem ait Lugo cum altero pollutionem faceres. Tunc dicendum de collocutione turpi et simili. enim unum peccatum ageres, quia te — Contradicunt tamen Sanchez % Pa­ polluis; secundum, quia polluis alterum laus et Salmant Λ> cum Diana ')t Co­ (idque jam tenet Continuator Tournely ·, ninck, Filliuccio, etc., dicentes omnino ex­ ubi ait quod fornicans dupliciter peccat, plicandam esse circumstantiam sollicita­ propter fornicationem propriam et pro­ tionis, cum haec sit peccatum distinctum pter alienam); tertium, quia cooperaris, ut a peccato ad quod proximus inducitur. alter te polluat: praeter duo alia peccata, Hac tamen ratione non obstante, vi­ quae committis contra caritatem, coope­ detur satis probabilis prima sententia Lu- rando ad pollutionem illius, et ad actio­ gonis: cum etiam in cooperatione ad for­ nem ipsius, ut tu polluaris. — Omnia haec nicationem adsit peccatum contra carita­ peccata enumerantur etiam in fornica­ tem, bene distinctum a peccato coopera­ tione; et pariter in sodomia, adulterio et tionis ad fornicationem, cooperando ad incestu. Haec autem diversa peccata non Antoine, de Juitit. et Jure, part. 2. cap. 3, qu. IX — ‘ Dc Sacr. Poeaiu, diep. 16, n. 142. — · Method, con­ ic·»., lib. 2, cap. 7, η. 24. · l’asç., m 3— part., de Poeniu, qu. 91, art. 1, dub. 4, n. 7. - Leand., de Pocnit., dixp. 8, $ 5, qa. 5. — · Tr. 6, de Poeniu, cap. 8, n. 107. · Com., de Carit., diip. 32, dub. 5, n. 35. - FUI., tr. 28, cap. 10, n. 231. - Lm. c) Sanchez, vide notam a supra. d) Palaus, non sine aliqua oscitantia lo­ quitur. · Probabilius est, inquit tr. 6, disp. 6, punct. 3, n. 4, te obligatum esse manifestare [inductionem ad peccatum], quia manifestata copula non manifestatur inductio, cum fieri possit absque inductione, ut regulariter in foemina contingit, quae non inducit, sed est inducta. In viris autem, quia regulariter in­ ducunt, forte hanc inductionem non erit opus manifestare, quia subintclligitur, cum contra­ rium non exprimitur. — Salmant., tr. 6, dc Poenit., cap. 8, n. 107, Palao adhaerent, cujus verba referunt, et concludunt inductionis cir­ cumstantiam in confessione manifestandam esse, « quoties talis circumstantia non censea­ tur sufficienter explicata, explicato actu prin­ cipali ». *> Diana a Salmant. adducitur pro sen­ tentia quam ipsi tuentur; Diana autem,/xir/.3, tr. 4,resol //-^communem appellat senten- CAP. Π. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB. V. - ART. I. certe sunt explicanda in confessione ab eo qui fornicatur: nam sufficienter illa exprimit, fatendo fornicationem; et ut ipse fornicando, jam confuse illa apprehendit, ita etiam in confuso confessarius ipsa intelliget. Dici posset cum Suarez apud Salmant.1, quod, cum plura objecta mala respiciunt unum actum, tunc unum peccatum con­ stituunt, etiamsi per se seorsim divisum, unumquodque objectum eorum suam pro­ priam malitiam complete haberet: prout dicit Sporer * de sacerdote celebrante in mortali, qui, licet plures actiones per se malas perpetret, nempe indigne conse­ crando, sumendo, etc.; tamen (ut tenet Sporer), quia omnes illae actiones unum ministerium sacrificii respiciunt, unum sa­ crilegium ipse committit. Et sic pariter dici posset in fornicatione: ubi, quamvis plures actiones pravae concurrant, omnes per se singularem malitiam habentes; quia tamen unum peccatum fornicationis re­ spiciunt, ideo (praeciso peccato inductio­ nis) unum peccatum constituunt. — Sed regulam, quam ponit Suarez, ut supra, negant Salmant. a, et dicunt, quod sicut plura objecta prava, specifice distincta in uno actu (puta in occisione sacerdotis), plura peccata efformant specie diversa; ita plura objecta, ex se propriam malitiam completam habentia, etiam in uno actu plura peccata numero diversa constituunt. — Quod autem Missa celebrata in mor­ tali sit unum sacrilegium, hoc negamus cum Croix. Vide dicenda Lïb. V, tt. 44. Suor., de Poenit., ditp. 22, »ect. δ, n. 36 et 36. — • Tr. 20, de Prindp. moralit., cap. 12, n. 60. — ■ Theol. 9 qui in quacumque fornicatione plura pec­ cata agnoscit. Unusquisque abundet in sensu suo. 47. - Quaestio 3*. An sit peccatum scan­ dali, petere ab alio aliquid, quod ipse non praestabit sine peccato, si jam paratus sit ad peccandum? — Hic distinguendum. Γ. Si res quae petitur sit de se intrinsece mala, ita ut nullo modo praestari Petmo rd Ue · pan’ possit sine peccato, prout est petere fornicationem a meretrice parata, non de- jaxta ahot· sunt plures DD. qui dicunt non esse pec­ catum scandali; quia, cum talis mulier sit semper in actuali aut virtuali volun­ tate peccandi, non censetur graviter, sed leviter cooperari, qui occasionem ei prae­ bet peccatum illud exsequendi Ita Sotus 4; item Henriquez, Azor, Valentia % Medi­ na *), Salon, Manuel *), Lopez a>, etc. apud Sanchez ·, cum Coninck et Salas b> apud Bonacina ·. — Veneror tantorum DD. au- joxt* Au­ ctoritatem ; sed non auderem recedere a xandaius. sententia contraria, quam sequendam cen­ seo, et tenent Sanchez 1 cum Cajetano, Navarro et Filliucdo; item Bonacina·, Roncaglia ·, Tamburinius 10 et Sporer qui vocat communem et certam. Ratio mihi valde potens: quia, licet meretrix sit in actuali voluntate peccandi, certe tamen sibi infert ruinam graviter majorem, opere complendo illud particulare fornicationis peccatum. Is igitur qui illi cooperatur ad cap. 6, n. 13. - Ccn., dc Sacram., disp. 7, dub. 4, n. 23. — • Disp. 5, dc Pocnit., qu. 6» sect. 2, punct. 2. $ 3, diC 3, n. 19 ct 30. — ’ Log dL, n. 14. - Cajeta*., in 2— 2~. qu. 78. art. 4. · A’otw., hUn.. cap. 14, n. 3*>. - Fili., tr. 28, u. 231 (allegatui non a Sanches, sed a Bonacina). — · Disp. 2. de Pcccat., qu. 4, punct. 2, S ante, n. 21. — ' Tr. 6, qu. 3, cap. 6, qu. 6. — · Decui., lib. 5, cap. 1, $4» «u 66. η. 5, Ludovicus Lopez, instructor, consc., part. 1, cap. 34, in princip., videntur expresse sic tenere, ut ipse Sanchez notat, inquantum scilicet dicunt circumstantiam fatendam esse, si induxeris non paratam. Quare, (ita Sanch.) a contrario sensu aliud de parata sen­ tiunt. b) Salas, tr. de Usuris, dub. 48, n. 3, quam­ vis a Bonacina pro hac sententia adducatur, ipse tamen cum S Alphonso oppositam tenet. c) Sporer, tr. 5, cap. 1, n. 45, dicit com­ mune esse et certum id non licere, scilicet 342 LIB. IL - TRACT. III. DE PRAECEPTO CARITATIS. peccatum consummandum, dupliciter gra­ viter peccat, tum contra caritatem, tum contra castitatem; ut mox melius patebit ex infra dicendis. ΙΓ. Si autem res quae petitur sit indif ferens, et bene possit praestari sine pec­ cato alterius, ut esset petere mutuum ab usurario, juramentum a falsum juraturo, sacramentum a sacerdote peccatore, et similia : f Res indifPrima sententia tenet non esse peccatum grave, petere praedicta sine justa causa. — Ratio, quia (ut ajunt), cum usura­ rius ille aut sacerdos, etc., jam habeat vo­ luntatem deliberatam peccandi, non infe­ res ipsi grave damnum, si proponas illi oc­ casionem, qua exsequatur peccatum prae’ ter tuam intentionem; ea enim anticipatio operis externi peccatum illius tantum accidentaliter variat. Ita Lugo \ Cajctanus a, Sotus3, Navarrus 4, SAJ>; item Aragon Ledesma et alii apud Sanchez 6; et pro­ babilem putant ipse Sanchez, Palaus /> et Tamburinius. jaxu auSecunda vero sententia, quam ampleduplex mor· ctimur, tenet id esse peccatum mortale : tam contra caritatem, quam contra vir­ tutem, ad quam laedendam occasio pro­ 1 Dc Juit. ct Jure, di»p. 25, n. 231 ct aeqq. — · In 2·* 2*·, qu. 78, art. 4; et Sum., v. Usura, S Accipere ad usuram. — · Dc JuiL et Jure, lib. 6, qu. L art. 5» dub. 1. — 4 Man., cap. 17, η. Λ2. · Petr. Lcdcsm., Sum. (in 2·" 2”), tr. 8, cap. 33, poet concl. 29, dub. 2, concl. 1. — — · Decal., lib. 3, cap. 8, n. 23. · Sanch., loc. cit. · Tarn- «cooperari » absque alia causa, illi qui actu vult peccare. Λ> Sii, v. Usura, n. 5, in editione genuina, scribit: « Non est illicitum petere ad usuram ab eo quem scis non aliter daturum ; quod si petis sine necessitate aut utilitate, non est mortale·. Quae quidem a correctore sic im­ mutata sunt: « Non est illicitum petere mu­ tuum ab eo, quem scis non aliter daturum quam ad usuram; quod si petis sine necessi­ tate aut utilitate, peccatum est». f) Aragon, dc Just, et Jure, qu. 78, art 4, dub. 1, conci. 2, a Sanchez male citatur, ibi enim Aragon loquitur non de petente, sed de accipiente tantum. At vero, conci. 3, loquitur dc petente mutuum, et necessitatem aliquam requirit; et qu. 89, art. 6, dub. 2, conci. 3, loquens de simili, scilicet de eo qui juramen­ tum exigit ab eo quem scit per falsos deos juraturum, negat satis esse exiguum commo­ dum ad excusandum a mortali, et subdit: « Ex hoc infertur quod qui nulla necessitate ximo praebetur, petendo ab illo mutuum, sacramentum aut juramentum sine gravi causa. Nam, cum adsit gravis causa, pe­ tens omnino excusatur, ut docet D. Tho­ mas cum S. Augustino Elbcle et aliis communiter apud Salmant.1; quia licite potest homo, causa alicujus sui notabilis boni, permittere peccatum alterius, quod provenit tantum ex illius malitia. Petens autem sine Justa causa peccat Pkcu., Γ contra caritatem; quia est causa mo- £££** ralis, ut proximus patiatur grave damnum spirituale. Nam, praescindendo a quae­ stione an actus externus augeat malitiam actus interni, ut tenent Scotus ct ejus di­ scipuli cum Dupasquier®, quia (ut dicunt) integritas seu diiïormitas actus externi diversa est ab integritate actus interni, cum actus externi et interni sint diversae rationis: vel an, manente voluntate plena erga peccatum, actus externus nihil ad­ dat malitiae actui interno, ut tenent pro­ babilius D. Thomas, Gonet ®, Estius10 et alii, quia tota malitia actus externi con­ sistit in voluntate. Sed quicquid sit de hoc, etiam thomistae, prout declarat Estius, di­ cunt quod, cum contingit perpetratione operis mali voluntatem magis affici ad rem bur., Dccal., lib. 5, cap. I, $ 1, n. 72. — · Dc Scandalo, n. 365. — ’ Tr. 14, dc Contract., cap. 3, n. 120. · Scotus, Quodlib. 18, art. 3, n. 12. — * Tr. 8, dc Actib. hum., dhp. 2, qu. 5. · D. Thom., 1' 2··, qu. 20, art. 4. — ’ Clyp., tom. 3, tr. 3, dhp. 7, n. 3. — ” In 2, diet. 42, § Z - Estius, loc. cit. coactus, petit mutuum ab eo qui est paratus ad usuras, certo sciens illud non daturum nisi foenorc accepto, peccat mortal i ter, quia affert alteri occasionem peccandi quam potest vi­ tare ». /1 Palaus, (r. 6, disp. 6, punct. 10, n. 4,cavamunem esse dicit apud doctores. S. Thomas, 2a 2ae, qu. 78, art. 4, requi­ rit ut fiat « propter aliquod bonum, quod est subventio suae necessitatis vel alterius ». Et probat tunc licere accipere aut petere mu­ tuum, quia Deus ipse peccatis utitur ad ali­ quod bonum ; ad cujus confirmationem addu­ cit Enchiridion Augustini cap. 11; affert dein­ de etiam epist. 47, ad Publicolam, n. 2, ubi S. Augustinus affirmat licitum esse petere juramentum ab eo quem scis per falsos deos juraturum, quia « qui utitur fide illius... non ad malum sed ad bonum, non peccato illius se sociat, quo per daemonia juravit, sed pacto ejus bono, quo fidem servavit ». Cfr. Migne, Patrol, lat., tom. 40, coi. 236, et tom. 33, coi. 184. CAP. II. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB. V. - ART. L concupitam, tunc sine dubio per opus autem habemus gravem causam petendi, externum additur aliquid malitiae; quia non possumus sine gravi incommodo a tunc ipsius voluntatis malitia augetur. Qua­ petendo abstinere; et ideo tunc equidem propter quamvis, speculative loquendo, sit excusamur; secus vero, si causa sit levis, probabilior thomistarum sententia; pra­ et tanto magis si sit illicita aut vana. Ita ctice tamen dicimus, quod, ex communi­ Busenbaum (infra, m. 49), Sanchez O cum ter contingentibus, per actum externum Valentia Aragon Λ et Conrado *>/ Sil­ semper augetur malitia voluntatis, ob ejus vester *>, Molina 0, Roncaglia ·, TamburiSalmant. V cum Palao Baflez majorem complacentiam, conatum, diu­ nius turnitatem, etc., ut advertit bene Habert1. et Trullench U; Bonacina ’> cum Suarez >> Hinc Estius 1 sic concludit: Caelerum, et Filliuccio U; et censet Bonacina, ratio­ quoniam externum opus revera peccatum nem primae sententiae non videri satis est, hinc fit ut... semper dicendum sit, firmam. Item Sporer4 cum S. Antonino plus mali eum fecisse qui peccatum opere Vasquez Pontio l), Paludano V, Angelo perpetravit, quam qui... in sola voluntate et aliis apud auctores citatos. Et eamdem continuit. Cum igitur peccator actu ex­ nostram sententiam sequitur etiam Pater terno notabilem majorem ruinam sibi in­ Elbel6, asserens hanc esse communem. Probabiliter tamen Sporer cum Lesfert, non potest excusari a peccato gravi contra caritatem, qui sine gravi causa sio ·">, Hurtado ”·> et aliis, excusat ab hoc cooperatur illi ad opus exsequendum; ut peccato contra caritatem, petentem sine ait etiam Continuator Tournely *λ Cari­ justa causa mutuum ab usurario parato, tas enim nos obligat ad vitandum dam­ si usurarius, ob multitudinem petentium, num grave proximi, quotiescumque sine aeque certe ac ladle praestabit alteri pe­ notabili incommodo id possumus. Cum cuniam illam ad usuras; quia tunc non 1 Dc Actib. hum., cap. 8, qu. 2, reap. 2. — · In 2, Bonae., disp. 2, de PeccaL, qa. 4, ponet. 2, o. 21. — * Dead., tr. 5, cap. i, n. 46. — · Dc Scandalo, n. 3e£. h)Continuator Tournely, de Carit., sect. 7, punct. 1, § 2, v. Ex his patet, sic loquitur: « Duplicis vel potius triplicis esse reum pec­ cati, cum qui foeminam inducit ad fornicatio­ nem...; atque id verum est, etiamsi mulier in habituali committendi criminis voluntate esset: de facto enim hic ct nunc sine inductione tua peccatum non commisisset saltem exterius... Nunquam licitum esse petere ab alio aut eidem suadere id quod ipse sine culpa exsequi non potest : est enim haec vera ad peccatum in­ ductio». O Sanchez, Decal., lib. 3, cap. 8, η. 23, re­ quirit quidem necessitatem aut utilitatem; sed n. 12, quaerens quanta debeat esse hujus­ modi necessitas, dicit satis esse quamvis utili­ tatem ad status decentiam pertinentem; et cum ad status decentiam pertineant commu­ niter actus liciti, communiter etiam hujus ne­ cessitatis defectum locum habere dicit n. 17, quando petitur illa pecunia ad actus illicitos. Et Sanchezio consentiunt Valentia, in 2a™2ae, disp. 5, qu. 21, punct. 4, v. Dico 2 et § Hic autem duo; Trullench, Decal., lib. 7, cap. 19, dub. 24, n. 3; Bonacina, disp. 2 de Peccatis, qu. 4, punct. 2, n 21; ct Angelus, v. Usura II, n.2.— Videntur etiam consentire Molina, tr.2, disp. 335, n. 4 et seqq.; Tamburinius, loc. cit., n. 66, 67, 72; Salmant., tr.14, cap. 3, n 123, et tr. 21, cap. 8, n. 76; et Palaus, tr. 33, disp. 4, punct. 27, n. 4. J) Aragon male citatur a Sanchez; ’· enim supra jam notavi, nota e, auctor iste requirit commodum non exiguum. *) Conrad us S imm^nhan de Contract., qu. 47, conci. 2, necessitatem ejusmod; dicit esse, quae respicit status decentiam. — Idem tenet Silvester, v. Usura VII, quacr. 1, ad­ dens non satis esse, si fiat « pro liato sed non necessario». — Bafiez etiam, ΐη2*'*2Λ< ,qu.78, art. 4, dub. 3, satis esse dicit mediocrem quamdam commoditatem «secundum decen­ tiam status cujuslibct ».—& Antoninus,part. 2, tit. 1, cap. 9, § 14, pariter sufficere vult uti­ litatem, « quam quis consequitur agendo ne­ gotia sua ». O Suarez, dc Sacram, in gen., disp. 18, sect. 1, n. 13; dc Carit., disp. 10, sect. 3, n. 2 et 3; de furam, lib. 3, cap. 13, n. 3 et 8, et cap. 14, n. 14; Filliucdus, tr. 28, n. 231; Vas­ quez, Opusc. de Scandalo, art. 8, dub. 3; Pon­ tius» de Matrim., lib. 5, cap. 18,n.5O et seqq.; Paludanus, in 3, dist. 37, qu. 2, art. 1, conci. 3, requirunt quidem justam causam, sive neces­ sitatem aut utilitatem; quanta autem haec esse debeat non determinant m) Sporer, loc. cit., n. 48 et 50, negat posse sic cooperari vel inducere alium ad peccatum actione proxime determinata ad peccatum; et ait posse fieri solum actione remote ad pec­ catum inducente, ad quod requirit adhuc aliquam causam, n. 51, etsi non multum gra- di*L 42, $ 2. — · Tr. 6, qu. 3, cap. 6, quacr. 6. · a peccato coctra cari· tacenx. 344 semper en contra vir- UB. Π. - TRACT. ΙΠ. DE PRAECEPTO CARITATIS. adest obligatio impediendi peccatum,quod ille aeque certe alias patraret. Verum dicimus 2" quod petens sine gravi causa, etiam in casu mox posito, a<’ non excusatur ab alio peccato gravi con­ tra virtutem, ad quam laedendam mora­ liter inducit proximum. Et hoc, etiamsi daretur casus, quem practice jam diximus moraliter impossibile esse evenire, quod opere externo non augeretur malitia pro­ ximi parati ad peccandum. — Ratio, quia sine justa causa nunquam licet cooperari ad actionem objective malam; concurrere enim moraliter, etsi permissive, ad actum objective malum sine justa causa, per se semper est malum; prout certum est, quod inducere amentem ad pejerandum, fornicandum, etc., etiamsi ille non peccat, est grave peccatum contra virtutes oppo­ sitas: ut communiter dicunt Salmant.1 et Busenbaum (vide supra, Ub. I,n. 155, ad 4) cum Laymann, Bonacina, Palao, Sanchez, Granado, etc. — Hinc eodem modo, pe­ tens sine gravi causa mutuum ab usura­ rio, sacramentum a sacerdote peccatore, quamvis parato, peccat non solum contra caritatem, sed etiam contra justitiam aut religionem ut dicunt Salmant. *, San­ chez 3, cum Silvestro, Molina, Valentia, Palao, Trullench, Villalobos, Baftcz, Tapia, apud Salmant.4. Notant autem Sporer5, et Pontiuse cum A4 Soto et Cajetano% quod ad mutuum li- JJJSl cite petendum ab usurario, non requiritur âYïüî u praecisa necessitas; sed sufficit quaevis notabilis utilitas, sive ad conservationem, sive ad decentiam status, aut familiae: puta (ut ait Pontius t>) cum iisdem DD. citatis), si vir nobilis petat mutuum ad exercenda torneamenta cum suis amicis; et alias abstinendo, aliquam notam incur­ reret. 1 Tr. 11, de Legib., cap. 3, n. 49, . Laym., lib. 1, tr. 4, cap. 10, n. 3. · Bonae., dltp. 1, de Legib., qu. 1, punct. 6, n. 5. · Pat., tr. 3, diip. 1, punct. 24, § 2, a η. II. Sanch., Decal., lib. 6, cap. 16, n. 8. — · Tr. 14. de Contract., cap. 3, η. 123, et tr. 1, de Sacram., cap. 8, n. 36. — 4 Decal., lib. 3, cap. 8, n. 22. · Silvest., v. Usura VU, qu. L · Mo­ lina, tr. 2, diip. 335. num. 4. · Valent., in 2”· 2*«,di»p. 5, qu. 21, punct. 4, v. Dieo 3*. · Pal., tr. 33, dlip. 4, punct. 27, n. 4. n. 3. - Villal., 2*· 2··, qu. 78, de Jostit., qu. vem. — Hurtadus vero absque distinctione docet posse sic induci aliquem ad peccatum, dummodo constet inductionem non esse abso­ lutam, sed ex hypothesi quod velit peccare, disp. 173, sect. 12, § 154; et satis esse causam non adeo gravem, § 161. — Apud Lcssium denique id reperire nequivi, quidquid dicat Sporer, qui, n. 47, citat Lessium ex Diana, part. 5, tr. 7, rcsol. 8, sed falso. Salmant. et auctores hic allegati dicunt quidem peccare contra religionem, eum qui absque justa causa sacramentum petit a sa­ cerdote peccatore, etsi parato; quod sane ea­ dem ratione extendendum est ad petentem mutuum: peccabit scilicet contra justitiam si petat sine gravi causa mutuum ab usurario etsi parato. °) Cajetanus, in 2afn 2ac, qu. 78, art. 4, requirit utilitatem aliquam: ct subdit venialiter peccare, eum qui ita peteret mutuum ab usurario, « propter bonum delectabile » quod veniale foret; unde videtur sentire contrarium, scilicet nc venialiter quidem peccaturum, si propter delectabile quodeumque licitum, pe­ tierit. P) Pontius ipse eo sensu explicat senten­ tiam auctorum; sed neque Sotus neque Caje­ tanus habent id quod addit Pontius, scilicet: et alias abstinendo aliquam notam incur­ reret. · Trull., Decui., Ub. 7, cnp. 19. dub. 24, part. 2, tr. 22, diCT. 23, n. 3. - BaRee, in art. 4, dub. 3. · Tapia, tom. 2, lib. 5, 17, art. 13, num. 4. — 4 Tr. 14, cap. 3, nom 123. — · Dec&l., tract. 5, cnp. 1, num. 75. — · De Mntrim., Ub. 5, cnp. 18, num. 51. - Solus, de Justit. et Jure, lib. 6, qu. 1, nrlic. 5, dub. 1. · Pont., loc. dt., num. 52. r· CAP. IL - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB. V. - ART. n. 345 ARTICULUS II. AN ET QUANDO SCANDALUM PASSIVUM PERMITTI POSSIT, AUT OB ILLUD VITANDUM ALIQUID OMITTI DEBEAT. 48. Quando scandalum passivum permitti possit. — 49. An sufficiat sola utilitas ad peten­ dum mutuum ab usurario, ct sacramenta a ministro excommunicato vel peccatore. — 50. An aliquando teneamur omittere vel differre bona spiritualia, ad vitandum scan· dalton alterius. — 51. An aliquando teneamur omittere quaedam praecepta — 52. An dimittere bona temporalia. - An peccet graviter mulier, utens veste virili. (Vide ibid. alios casus). — 53. An puella decenter ornata teneatur se avertere a conspectu alicujus particularis eam concupituri. — 54. Quid, si se ornet ornatu superfluo. — 55. Quid, si putet in genere aliquos scandalizandos. - Et an peccent graviter mulieres, pectus ostendentes. — 56. Quomodo peccent obscoena componentes, aut repraesentantes, aut pingentes. — 57. An liceat suadere minus malum, ad majus evitandum. — 58. An aliquando liceat permittere ruinam proximi. Sciodâiui pmitea. quon* PO·* nt permit il. Pct«l per· cilü ex necatititevel ttiliute. 48. - < Resp. Γ. Permitti non potest « absque necessitate, vel utilitate propria « vel aliena. Ratio est, quia tenemur ex « caritate impedire peccata proximi, si « facile possimus. — Laymann l, ex com« muni. « Unde resolvitur hic casus: « Absque causa non licet petere mu« tuum ab usurario, vel ab infideli jura· « mentum per falsos deos, a concubina« rio administrationem sacramenti, vel ut «celebret: cum enim absque peccato id « non sit facturus, cooperareris ejus pec« cato. — Suarez, Sanchez, Trullench 1 ». 49. - « Resp. ΙΓ. Ex causa necessita« tis vel utilitatis, potest permitti. Patet « in dicto casu, qui simpliciter sine pec« cato fieri potest : ideoque licet talia pe« tere ex rationabili causa, etsi alter ex « sua malitia sit peccaturus. — Requiri« tur autem major necessitas, ut permit« tatur scandalum pusillorum, quam pha« risaicum. Item major, si plores sint scan· « dalizandi, si timeatur peccatum grave, « et denique, si certo praevideatur, quam « alias. — Laymann ·, Bonacina 4 ». Sufficit inde causa solius utilitatis ali­ cujus momenti, ad petendum mutuum ab usurario; ut Viva ex communi, et Sal­ mant. 6 cum Cajetano, Navarro, Bona­ cina, etc. Et ad petenda sacramenta a ministro peccatore, aut excommunicato tolerato; ut Laymann 4 cum Sanchez et Navarro % ex S. Thoma *4 — Vide dicta n. 47. Et vide etiam infra, n. 77, 1 Lib. 2, tr. 3, cap. 13, num. 8. « Suar., de Cant , dltp. 10, tect. 3. · Sanch., Decal., lib. 3, cap. 8. n. 22. — Dccal., lib. 1, cap. 6, dub. 5, n 15. (Cfr. etiam loc. dial, horum auctorum, ad n. 47 tupra). — ■ Loc. dt., n. 8. — 4 Diip. 2, de Peccat., qu. 4, punct. 2, n, 18 ct 19. · 1'rtw, de Contract., qu. 3, art. 5, n. 7. — 4 Tr. 21, cap. 8, n. 76. · Cajetan., in 2·· 2··, qu. 78, art. 4. · ASruerM Mon.. cap. 14, n. 39. - Banac., loc. dt , n. 21. (Cfr. etiam quoad hacc nota» ad n. 47 supra). — · L. c., n. 8. — ’ Tr. 28. α n. 235. · L^rca, 49. - a) Sanchez male citatur a Laymann; nam, de Matrim., lib. 7, disp. 9, n. 8, didi licitum esse petere absque ulla necessitate, sacramenta a ministro excommunicato tole­ rato. Et videtur consentire Navarrus, m cap. 1, § Sacerdos, disl. 6, de Poenit., n. 5. Dc mi­ nistro autem peccatore loquens, ibid., n. 6, idem Navarrus dicit licere ab eo petere sa­ cramenta propter necessitatem « cx parte pe­ tentis, quia eget illo, ct minister est paratus ». S. Thomas, in 2^, qu. 78, art. 4, de petitione mutui ab usurario loquitur, de quo pariter disputat Laymann, et est eadem ratio utriusque casus. 4*. Licitam. 50. « Resp. IIΓ. Debet permitti, si alio« qui propna salus periclitaretur, vel aliis, « praesertim communitati, grave damnum « immineret. Unde bona spiritualia neces« saria ad salutem, nec debet, nec potest « quisquam dimittere ob cujusquam scan« dalum. Filliuccius L « Resp. IV‘. Bona spiritualia (et se< eundum Loream apud Dianam · etiam « temporalia), non necessaria ad salutem, « non tenetur quis omittere vel differre, « ob scandalum pharisaicum; juxta illud « Matth. xv, 14: Smile illos, etc.: nisi tamen « cx dilatione fructus speraretur. Facilius « vero, ac saepius talia bona differenda « vel etiam omittenda sunt, ob scandalum in 2— ?*·. qu. 43. ari. 8, n. 11. — · Part. 5. tr. 7, rwoL 24. mitu. ril^£ nra»n>. mitti po* WBl* 346 lj it LIB. Π. - TRACT. IU. DE PRAECEPTO CARITATIS. «pusillorum: v. gr. ingressus religionis « debet differri ob scandalum parentis, si « consensus illius brevi speretur. — Lay· « mann 1 ». Docet S. Thomas *, quod aliquando tenemur differre bona spiritualia non ne­ cessaria ad salutem, ob scandalum pusil­ lorum; non vero ob pharisaicum. — At­ tamen notandum hic est ex Laymann 3 cum S. Thoma, quod scandalum pusillo­ rum post monitionem fit pharisaicum. Hinc, quamvis quis debeat differre in­ gredi religionem ob scandalum propin­ quorum, si illorum consensus brevi spe­ retur, ut ait Busenbaum; potest tamen recte ingredi, si ipsi pergant resistere: ut Laymann 4 cum S. Antonino, Paludano, etc. — Sed quoad hoc punctum, vide omnino dicenda. Lib. IV, n. 68. ReiifioEt hic praeterea notandum, certum esse, ut dicunt Salmant. *, posse filios, inΚλ’ Hc1’ Patre» religionem ingredi aut cleri­ catum sumere; maxime si sciant patrem ex affectu carnali impediturum: quod re­ gulariter accidit, ut bene advertit Pinamonti ·. — Hinc docet S. Thomas 7, quod aratrum, ct respiciens retro, aptus est re­ gno Dei. Aspicit enim retro, qui dilatio­ nem quaerit occasione redeundi domum et cum propinquis conferendi. — Vide alia valde utilia quae dicentur super hoc pun­ cto, citato Lib. IV, n. 78. Tunc tantum filiis non liceret ingredi Exceptn religionem, quando relinquerent parentes in necessitate gravi, vel fratres in ex­ trema; ut Salmant. 10 etc., cum S. Thoma et communi. In dubio tamen an neces­ sitas sit talis, permittitur ingressus; cum in dubio possideat libertas, ut docet San­ chez ll. — Vide dicenda dicto Lib. IV, ex n. 66. 51. - · Resp. V°. Ad vitandum grave a « scandalum pusillorum, quaedam prae« cepta impleri non debent: nisi tamen « omissio esset magis damnosa omittenti. Ieodl « Vide Laymann ia. — Ratio hujus est, < quia tunc, concurrente duplici praece« pto, scilicet naturali de cavendo scan« dalo, et positivo, majus et fortius est « naturale ». Quaestio est: an, ad vitandum scan­ dalum proximi, sint omittenda praecepta? Certum est Γ quod praecepta quae Nocve» omitti non possunt sine peccato, haec nunquam praetermittenda sunt ob alte- Ad u5u ca· rius scandalum; sive sit pharisaicum, ex illius malitia; sive pusillorum, ex ejus in­ firmitate aut ignorantia. — Hujusmodi Cum viro irreligioso tracta de sanctitate, sunt praecepta fidei et sacramentorum, et cum injusto de justitia; quasi dicat, quae sunt necessaria ad salutem, ut do­ non. Unde sequitur: Non attendas his in cet S. Thomas ,a. Item, omnia praecepta omni consilio, sed cum viro sancto assi­ naturalia; et quamvis DD. aliqui dicant, duus esto. Atque · affert S. Cyrillum, aliquando posse omitti praecepta natura­ qui super illa Evangelii (Luc. ix, 61) verba : lia affirmativa, nempe corrigendi pecca­ Permitte mihi renuntiare his quae domi tores vel puniendi delinquentes, quando sunt, etc., sic loquitur : Communicare pro­ magis timetur damnum, quam speratur ximis.., indicat adhuc... languentem et fructus; tamen melius dicit Palaus tunc retrocedentem: propter quod audit a Do­ verius in iis casibus ipsa praecepta ces­ mino: Nemo mittens manum suam ad sare, et non obligare. possunt praetermisso parentum obsequio filii religionem intrare, etiam contra prae­ ceptum parentum. Et dicit 8 quod filii a) non debent consilium sumere, nisi ab his de quibus speratur, quod prosint et non impediant; ex Eccli. xxxvn,[Y2t 14 et 15]. 1 Lib. 2, tr. 3, cap. 13, n. 8. — ■ 2· 2”, qu. 43, art. 7, corp. — · Loc dt · S. Thom., loc. dt. — · Loc. dt. · S. Anton., part. 2, tit. 7, cap. 4, $ 5, vera. Quatdatn aha. Paiud., io 4, dut. 38. qu. 6, art. 3, concl. 2 (n. 12). — • Tr. 24, n. 7. — · Opu*c- La vocations vtttorioia, cap. 3, pmt pnoc. — ’ 2· 2~, qu. 169, art.6. — · Loc. dt., art 10. — * Loc. cit., qu. 189, art. 10, ad 2. - S. Cyrill. AUxandr,, in Lucam, cap. ix ; cfr. apud Migne, Patrol. ffraeco-UL, tom. 72, coi. 663. — ** Tr. 15, cap. 3. n. 53. - S. Thorn., 2· 2··, qu. 189, art. 6, corp. — ” Decal., lib. 4, cap. 20, n. 6. — « Lib. 2, tr. 3, cap. 13, n. 10. — u 2· 2··, qu. 43, art. 7. 50. - «J S. Thomas, in hoc altero textu loquitur, non de filiis familias tantum, sed de omnibus qui religionem ingredi intendunt, ct consilium ab aliis quaerunt. 51 - a) Palaus, tr 6t disp. 6, punct 16, n. 5, ad 3, negat quidem tunc obligare ejus­ modi praecepta ; sed negat etiam illa praecise ratione scandali cessare. CAP. II. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUE. V. - ART. II. Certum est 2' quod alia praecepta po· «T/sitiva nec etiam omitti possunt, si scandalum proximi esset pharisaicum; quia nu.au». tunc pOljus daretur mi occasio bona alio­ rum malitiose impediendi, ut ait Sporer ex D. Thoma *. Dubium autem est: an sint omittenda x« prw Propter Kicdxlam pmlloram, probabiliter • n omit· irata. ho» emit· tcad*. praecepta positiva, ad scandalam pusil­ lorum vitandum? Pruna sententia probabilis, quam te­ nent Navarrus 3, Vasquez 4, Palaus 5 cum Basilio de Leon, et probabilem putat Croix6 ac Tamburinius 7, negat: quia praecepta etiam positiva ct humana non cessant obligare, quando scandalum non est da­ tum, sed acceptum; magis enim tunc ob­ stringit obligatio implendi praecepta tibi injuncta, quam vitandi omissionem praecePl* alteri impositi. — Affirmat vero se­ cunda sententia probabilior, quam tenent cum Busenbaum, Laymann B, qui vocat communem, Canus b), Suarez 9, Continua­ tor Tournely l0, Roncaglia n, Sporer ll, ct Salmant. 13 cum Valentia, Silvestro % Baftez, Ledesma, Hurtado, Medina % Gor­ don et Lorca b>. Citant etiam Salmant. S. Thomam 14 ; sed revera S. Doctor ibi non loquitur de praeceptis, sed de bonis spiritualibus, pro quibus verius intelligenda sunt consilia. Ratio hujus senten­ tiae est, quia praeceptum generale dc vi­ tando scandalo proximi, cum sit naturale, praeferendum est praeceptis positivis. * Tr. 5, cap. I, num. 30. — · 2· 2··, qu. 43. art. 7. — 347 At quia magnum esset incommodum Limitatio, mulieris, si ipsa, ob scandalum alterius, ad longum tempus abstinere a Missa te­ neretur; ideo valde probabiliter dicunt Laymann u, Continuator Tournely 14 et Sporer n, quod illa ad hoc non tenetur, nisi pro una vel altera vice. — Imo tenet Elbcl cum Illsung aliisque pluribus, bene posse illam semel vel iterum omit­ tere sacrum; sed ad hoc non teneri, cum accidat scandalum omnino ex alterius malitia. « Ex dictis resolvuntur hi castis: 52. - « Γ. Praelati ecclesiastici non te- Bona Ec « nentur (imo nec possunt) ea, quae ad lemad>. « bona Ecclesiae conservanda sunt neces« saria, v. gr. lites, etc., omittere ad vi« tanda scandala pharisaica, imo etiam < pusillorum: etsi his prius reddi debeat « ratio rectitudinise>. — Diana “ ex S.Tho« ma, etc. ». Quaeritur: an, ad vitandum scanda­ tum, sint dimittenda bona temporalia? Distinguit D. Thomas ιβ, ct docet quod Bona pro­ si bona sint propria, tunc vel totaliter di- Eit^dï mittenda sunt..., vel aliter scandalum sedandum, scilicet per aliquam admoni­ tionem. Nam, facta monitione de veritate ju­ stitiae, scandalum evadit pharisaicum, de quo nihil amplius curandum; ut docet idem D. Thomas ». — Imo dicunt Palaus w, Sanchez M, et Sporer ® cum Suarez % cx hac regula DaUca, in >·, qa. 43. art 8. concL 2 et 4. · Prtr. Lcdc»m., Sora πια {in 2·* 2”). tr. 1. cap. 5, poet conci. 9, v. Dico 2- ct Dico P. Pctr, Httr· tad,, de Carit., diip. 173, wccL 20» $ 264. - Cordon. Theol. et «eqq. · • Man., cap. 14, η. 44. v. Vigesimo scfdimo, — · Oputc. dc Scandalo, art. 8, dub. I, n. 4. — » Tr. 6. dhp. 6. punct. 16. η. X · ttasih dc Leon (Pontius), dc Matrim., lib. 5, cap. 18, n. 7. - · Lib. 2, n. 244. - ’ Dccal., lib. 4. cap. 2, § 2, n. 8. — · Lib. 2, tr. 3, cap. 13, num. 10 — · Dc CariL, diip. 10, »ccL 3. n. 9 ct 10. — ·* De Carit . «ect. 7, punct. 1, $ 3, conci. 1, v. Dixi. — 11 Tr. 6, qu. 3. cap. 6. quacr. 7, resp. 2 — u Tr. 6, cap. 1, n. 29. — “ Tr. 21, cap. 8, n. 67. l'a/rn/., in 2·· 2··. di»p. 3, qu. 18, punct. 4, vera. Porro mor., lib. 6. qu. 16. n. 14. — »· 2· 2··, qu. 43, art. 7. — u Loc. dt.. n. 10. — w Loc. dt. — « Loc. dt.. n. 29. Jlhung, tr. 3. n. 111. — “ Part.5. tr.7, rewl 24. · X, Thom,, 2· 2··. qu 43, art. 8. — *· Loc. ciL — ■ Loc. dt. — · Tr. 6» diip t>. punct. 17. — ■ Decal., lib. I, cap. 7, n. 11. — ■ Tr. 5. cap. I. n. 32. b) Ginus, Rclect. de Poe nit., part. 6, v.f, vers. Ad tertium; Silvester, v Confessio I, n. /9, v. Tertio; Joannes Medina, Cod de Con­ fessione, tr, 2, qu. 10, v. Responsio ; Lorca, in 2a"‘ 2ac, qu, 43, art S, n. 10, luentur sen tentiam quae docet co casu posse praecepta positiva praetermitti; et pleriquc ex eis lo­ quuntur de confessionis integritate. •J Elbcl non satis sibi consentire vide­ tur; nam, de Scandalo, n. 373, tenet senten­ tiam quae ipsi a S. Λ1 phonso hic tribuitur; sed dc 3 Pracc., n. 369, dicit obligari mulie­ rem < ad una saltem altera ve vice omitten­ dum sacrum, in ordine ad impediendum pro­ ximi peccatum ». 52 - Ό Nec Diana nec S. Thomas hanc ultimam conditionem apponunt; quin immo Diana loqui videtur de pharisaico scandalo» *7 Suarez, de Carit , disp. 10, sect. 3, n. 10, dicit ea bona esse propter scandalum praetermittenda, solum juxta regulas positas de ordine caritatis; et disp 9, sect. 2, quae­ rens · an homo debeat proximo potius m spi­ ritualibus subvenire, quam sibi in corporali- 34S LIB. Π. - TRACT. ΙΠ. DE PRAECEPTO CARITATIS. Diana % etc., nunquam esse obligatio­ nem gravem, pati magnam jacturam in bonis propriis, ne proximus patiatur scan­ dalum, etiam ex infirmitate. Ratio, quia caritas erga proximum non obligat cum tanto incommodo. nu^bona Hoc tanl° ma£’s procedit, si bona sint commiBia. commissa ad conservandum; ut bona Ec­ clesiae committuntur praelatis, et simi­ lia: ipsa enim nec etiam possunt dimitti propter scandalum alterius, uti possunt Ltmiutio. dimitti bona privata. Quamvis, ut monent recte Laymann 1*cum S. Antonino et Paludano *), ac Sporer *, etiam pro iis differri debet exactio, donec instruantur debitores de sua obligatione. Imo dicunt S. Antoninus % Cajetanus et Valentia apud Laymann °, quod si adhuc post mo­ nitionem populi scandalum nec etiam ces­ set, et magna immineat fructus spiritua­ lis jactura; tunc melius se geret praela­ tus, si procuret Ecclesiae assensum, ut in hoc pen- debitum remittatur. — Attamen bene ait «andne clr· coniuo Laymann, m hoc pensandas esse circum­ stantias tam bonorum dimittendorum, quam scandali eventuri, et ne forte ex remissione malitia debitorum magis au­ geatur. Nam S. Thomas4*de eo casu sic loquitur: Propter eos qui sic scandala [pharisaeorum] concitant, non sunt tem­ « 2e. Si foemina utatur veste virili, vel « contra, tantum ex levitate, sine prava ïÎSî.^ < intentione, aut periculo scandali et libip « dinis, veniale tantum erit; alias mor« tale; nullum vero, si ex necessitate. — « Diana f) ex S. Thoma, Silvio ». Si mulier utatur veste virili, ex se non est peccatum grave; sed posset grave esse, ex circumstantiis periculi libidinis vel scandali: ut Laymann δ, Silvius apud Continuatorem Tournely e, et Salmant.T. Et hoc indicat S. Thomas e, ubi; De se vi­ tiosum est, quod mulier utatur veste vi­ rili, aut e converso: et praecipue, quia hoc potest esse causa lasciviae: et specialiter prohibetur in Lege (Deut. xxn, 5), quia gentiles tali mutatione habitus utebantur ad idololatriae superstitionem. Potest ta­ men quandoque hocfieri sine peccato, pro­ pter aliquam necessitatem, vel causa se occultandi ab hostibus, vel propter defe­ ctum alterius vestimenti, vel propter ali­ quid aliud hujusmodi. — Secus autem est tantum veniale; et aliquando nullum, si adsit justa causa, v. gr. ad se occultan­ dum: ut docet D. Thomas ®, et Laymann10 cum Navarro et Cajetano, qui dicit prae­ ceptum Deut. cap. xxn, prout coeremoniale, jam cessasse. « 3°. Peccatum, ex quo confessarium in Aiiq®ia poralia dimittenda ; quia hoc et noceret < confessione (ex infirmitate tamen) grabono communi: daretur enim malis ra­ « viter scandalizandum nosti, debes retipiendi occasio; et noceret rapientibus, < cere. — Laymann 11 ex Navarro, etc. qui retinendo aliena, in peccato rema­ « 4*. Uxor semel vel iterum debet nerent. « omittere jejunium, ex quo maritus gra1 Lib. 2, tr. 3, cap. 13, n. 9. — ’ Loc. dt., n. 32. · Caje­ ta*., in 2*·, qu. 43, art. 8. — · Loc. dt., n. 9. · Laym., loc. dt. — · 2· 2··, qu. 13, art. 8. · S. Thom., 2· 2··, qu. 169, art. 2, od 3, StMui, in 2*· 2··, loc. dt. — · Lib. 2, tr. 3. ap. 13, n. 11. - SiHius, loc. dt. — « De 6‘ Dead, praec., du — · Loc. dt. — *· Loc. dt. - Novar., Man., cap. 23, num. 22. · Cajeta*., in 2— 2··, qu. 169, artic. 2, ad 2 dub. — “ Loc. dt,, num, 10. · Navar., Man., cap. 7, num. 4. bus », respondet, n. 5: < In gravi necessitate proximi obligat caritas, etiam postposita aliqua necessitate corporali propria, scu cum aliquo damno corporali proprio... ; quia gravis neces­ sitas in rebus spiritualibus est gravis mo­ menti ; ergo secundum ordinem caritatis, prae­ ferenda est in proximo alicui gravi damno temporali proprio. Oportet autem ad talem obligationem comparare gravitatem necessi­ tatis spiritualis cum gravitate damni tempo­ ralis; quod certe non potest definiri in uni­ versali: sed in particulari prudenter judican dum est, servata rerum proportione». c) Diana, part. 5, tr. 7, resol. 2d, dumtaxat refert hanc opinionem ex Lorea. d) S. Antoninus, part. 2, tit. 7, cap. 4, $ 6; Paludanus, in 4, dist. 38, qu. 6, art. 3, concl. 3 (n. 13), non dc bonis Ecclesiae solum, sed de quibuscumque bonis loquuntur, S. Antoninus, loc. cit., dicit licitum et justum videri bona Ecclesiae in eo casu non repetere. — Valentia, in 2afn 2at, disp. 3, qu. 18, punct. 4, regula 4, dicta Cajetani approbat, quod scilicet si princeps aliquis po­ tius populum ad infidelitatem duceret, quam sufferret exigi a se rapta ab Ecclesia vel ab alio principe; tunc dimittenda essent tempo­ ralia propter populi salutem. f) Scilicet: S. Thomas ct Silvius apud Dianam, part. 5, tr. 7, resol. 32. art. 7, »ect. 3, qu. 3. — ’ Tr. 21, cap. 8, n. 62. — · Loc. CAP. Π. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. Wiherqiue c^-spuo· tat, auid riart àebeAt. kxu alio·, itbrt omitttr< mi·· ua. «viter offendetur, et orietur discordia. Ibid. <λ 5°. Si, ituro te ad sacrum die festo, « excitanda sit gravis rixa vel caedes non « teneris ire « 6°. Superior peccata subditi saepe «potest dissimulare, ad vitandas turbas « et majora mala, quae alioqui teneretur « punire ». 53. - « 7°. Mulier quae scit in se vel « in sui aspectu aliquem in particulari «scandalizandum, mortaliter peccat, si « data opera ei se conspiciendam offerat: « adeoque potest et debet, non tantum « publico, sed etiam sacro abstinere die « festo semel aut iterum, ad peccatum «illud evitandum. — Dixi 1 aliquem in « particulari; quia ob timorem scandali « alicujus ex communitate in genere, vel « etiam plurium, abstinere nimis esset dif«ficile, et plenum scrupulis. Dixi 2' se« mei aut iterum: quia saepe nimis esset «grave et durum. — Bonacina °;, San« cheze>, Laymann 2 et alii. Vide Diana·, « ubi in contrarium citat aliquot auctores, « negantes obligationem praetermittendi « rem praeceptam, ad evitandum aliorum « scandalum ». Si ergo agitur de omittendis rebus praeceptis, nempe Missa a puella, ne se » Laym., lib. 2, tr. Ad probationem. — · 3. cap. 13, n, 10. — · Loc. dt., ver». Part. 5, tr. 7, reeol. 21 et 22. — 4 Decal., lib. 4, cap. 2, § 2, n. 8. · S.-4xAjh., part. 2, tit. 7, cap. 4. $ 4. - Sihfst., v. Scandalum, qu. 2. - Natw,, Man., - DUB. V. - ART. TL 349 offerat conspectui juvenis, a quo scit tur­ piter concupisci; juxta secundam senten­ tiam relatam n. 51, debet ipsa semel et iterum omittere sacrum. — Sed probabi , liter etiam (juxta aliam primam sententiam ibidem allatam), ut ait Tamburinius4, bene posset ; imo teneretur, non obstante scandalo illius, ecclesiam adire ad sacrum audiendum. Si vero agatur de re non praecepta, quaeritur: au peccet mortaliter puella, ad conspiciendum se praebens conspectui viri scandalum passuri? Affirmant cum Busenbaum, S. Anto­ ninus, Silvester, Navarrus, Azor, etc. apud Sanchez ·; qui asserit hoc esse commune, quando illa se offert, nullam aliam causam habens rationabilem, puta invisendi ami­ cas,. eundi ad ecclesiam, etc. —. Sed~valde pro . ... habiliter probabiliter negant peccare graviter, Ca- non tenetur jetanus ·, Sanchez 7 cum Navarro >4 MernAce' dina et Azor item Sporer · cum Ar­ milla r>et Palacios % Lessius*;, Salmant.·; et probabile putat Croix cum Bonacina*; et Diana*;. Sufficit enim, ut dicunt, ad eam excusandam saltem a mortali, causa ne ipsa sua libertate privetur: cum ex una parte, hoc scandalum non est datum, sed acceptum ex malitia viri; ct ex alia vice, esset res valde incommoda mulieri, et cap 14, n. 30. · Aaor, part. 2. hb. 12 cap. alt.. qu. 12. — • Decal., lib. 1, cap. 6, n. in. — · In 2— 2··, qu. IM, art. 4, v. t.; et qu. IW. art. 2, ad 5 dub. — ’ Loc. dt.. n. 17 — • Decal . tr 5. cap. 1, η. M et 35. — · Tr.21,cap. 6. n.5A cttû Laymann, loc. cit.} n. 10, dicit uxorem c> Armilla citatur quidem a Sanchez pro co casu posse jejunium praeceptum intermit­ secunda sententia, sed male; nam auctor, tere. Satis tamen significat etiam ad hoc te­ v. Scanda tum, n. 3, priorem sententiam te­ neri ; in probatione enim scribit : « Concurrente net — Sed Paulus de Palacios. Sum. Cajet., duplici praecepto, uno legis naturalis de im­ v. Scandalum, Annot., in prine., affert sen­ pedienda spirituali ruina proximi, altero po­ tentiam quae ait pulcram mulierem posse e sitivo dc jejunando..., majus et fortius est na­ domo exire, quamvis sciat se a multis turpiter turale » Quod tamen non semper teneatur, concupiscendam. Et quaerens utrum hoc sit innuit, negans bona spiritualia necessario esse licitum, respondet in universum negans pec differenda, dum durat (scu toto tempore quo care illum, qui ponit opus quod nulla ratione durat) periculum scandali passivi. possit culpari, et quod judicio boni ct pru­ 53. - o; Bonacina, disp. 2 dc Pccc., qu 4, dentis bonum videatur, quamvis alii ex eodem punct. 2, § unie., n. 27; et dc Matrtm., qu. 4, scandalum sumant punct. 9, n 17; Sanchez, Decal., lib. 1, cap. 6, *> Lessius, lib. 4, cap. 4, η. 113, loquitur η 16 ct 17, non dicunt abstinendum esse a dc casu simili, nempe de ornatu mulierum. sacro die festo, propter hujusmodi scandalum. *; Croix, lib. 2, n. 247 cum 244, hanc sen­ 6; Navarrus, loc cit.; Medina, in /«»· 2at, tentiam probabilem ipse appellat; sed Bona­ qu. 74, art. 6, ad 3; ct Azor, loc. cit., pro pri­ cina eam absolute tuetur, de Matr., qu. 4, ma sententia adducuntur a Sanchez ; ct revera punct. 9, n. 17; et dt Legib., disp. 2, qu 4, cam tenent eodem sensu quo ceteri auctores punct. 2, n. 27. Sed Diana, part. 2, tr. 15, allegati, scilicet ; nisi adsit justa causa. resol. 30, eidem adhaeret ut «probabiliori*. LIB. Π. - TRACT. ΠΙ. DE PRAECEPTO CARITATIS. vaniuteV xiret. (cn<ïu‘rlar^ commode p0, Palao, Navarro, etc., asserunt, nullo modo peccare mulierem se ornantem juxta suam conditionem; si hoc faciat ad placendum viro suo vel ut sponsum inveniat, ut do­ cet etiam S. Thomas10 ; vel tantum ne sua libertate privetur: Salmant.11 — Sed hoc semper intelligendum ad diuturnum tem­ pus; alias tenetur saltem bis vel semel abstinere a conspectu juvenis concupituri, juxta mox dicta. • Tr. 6, di«p. 6. punct. 7, n. 4. — ’ Loc. cit.. n. 17. — • Dccnl., tr. 5, cap 1. n. 35. — · Loc. dt.. n. 36. — » Part. 5, 54. - « 9". Si vero idem timeretur in Mati) « particulari ex ornatu superfluo, vano et « inconvenienti (quem assumere vanitatis « ct placendi causa, ut videantur pulcrae, «et procum facilius inveniant, seclusis « aliis, non nisi veniale est), teneretur eum « omnino dimittere, etiam sub mortali: « quia nullum habet jus ad illum orna« tum; et ex altera parte tenetur vitare « peccatum alterius, quando commode po· «test. Vide Silvestrum u ». (Idem recte sentiunt Salmant.13 ac Laymann u. Lessius autem 13 censet, tantum per breve tempus foeminam teneri abstinere ab illo super­ fluo ornatu. Nota autem hic quod docet S.Thomas lrt, ubi dicit, mulieres appetentes placere viris cx vanitate, quandoque pec­ care tantum venialiter. Alibi vero S. Do­ ctor 17 sic ait: Simplex ornatus..., servata recta intentione, consuetudine patriae et conditione status, noti est peccatum. De fucato autem semper est peccatum; mu­ lieribus enim non permittitur ornari, nisi propter viros, ct viri nolunt decipi, ut fucatae eis appareant.] — « Alii tamen, « ut Cajetanus et Navarrus videntur « docere, eam tantum teneri sub veniali « (sed minus probabiliter, quando in par« ticulari lapsus praevidetur, et brevi tern«pore abstinendum est): qui etiam cum « Azor, Lessio et Bonacina excusant a « mortali eas, quae ex consuetudine loci • media ubera detegunt, fuco, pigmentis, « alienis crinibus utuntur: dummodo non «aliorum lasciviam, sed tantum majo« rem pulcritudinis ornatum intendant, « absque alio fine mortali, aut lege par« ticulari, id sub mortali prohibente. Ad« dunt tamen, fore grave ct mortale pec« catum, hujuscemodi morem detegendi « pectus vel tenuiter tantum tegendi, « ubi non est, introducere. Navarrus a>, tr. 7, rcsol. 31, v.Sfrf «go. - 7’rfr. Hurt, dc Carit., dUp. 173, •cct. 31, § 404. — · Loc. dt., n. 37 — ’ Loc. dt., n. 35. — • Loc. dt. — · Tr. 21, cap. 6, n. 59. · Cafetan., in 2·- 2··, qa. UP, art. 2. ad 5 dub. - Pnt., tr. 6. di«p. 6, punct. 7, η. I. · Man., cap.23, η. 18. — ” 2’ 2-, qu. 169, art. 2.— " Loc. dt., n. 60. — “ V. Ornatm, queer. 4. — ·» Tr. 21. cap.», n.60. — u Lib 2, tr.3,cap. 13, n.ll· — ·» Lib.4,cap.4. n 113 v. Et confirmatur. — M 2 * ’.*··, qu. 160, art. 2. — ” In cpht. I ad Tim., cap. n. lect. 2, v. f. - Cajdau., in 2·· 2··, qu. 169, art. 2, ad 5 dub. — H Man., cap. 23, n. 19. .4>or, part.2, lib. 12. cap. 18, quaer. 13. · Zrrs., lib 4,cap. 4. n. Ill ct 112. · Bonne., de Matrim., qu. 4, punct. 9, n.23, 25 ct 26. f) Trullench, lib. 1, cap. 6, dub. 5, n. 20, non loquitur de praesenti casu, sed dc alio, dc puella nempe sese offerenti conspectui alicujus viri, a quo sc turpiter amari novit. 54.-0; Navarrus, Man.,cap. 23, n. 19et20, hacc utique habet; sed non loquitur dc illis mulieribus,quae ejusmodi consuetudinem quo piam introducerent. CAP. H. - DE PRAECEPTIS CARITATIS « Lessius *, Laymann J, etc. Vide Bona· « cina · ». Qaid. «i 55. - « 10’. Si mulier, non in partial.uîdiîl· « lari, sed in genere tantum aliquos in se £eJe.',n «scandalizandos putet, modo eorum la« sciviam non intendat, nec ei placeat «(licet ei placeat quod laudetur ut for· « mosa), non videtur teneri abstinere ab «illoornatu, etiam superfluo, sub mortali, « v. gr. fucando faciem, imo etiam denu« dando ex communi consuetudine pectus: « nisi tamen denudatio vel ornatus esset « valde turpis per se, ac directe ad libi· « dinem provocans. Ratio est, tum quia «est scandalum potius acceptum, quam «datum, et ornatus ille ac pulcritudo re« mote tantum ad peccatum provocat, ut « docent Laymann et Bonacina; tum quia « nimis grave esset isti sexui, praesertim « si maritum quaerant, perpetuo sic absti«nere, cum illa occasio sit universalis et « perpetua; nec formosiores unquam licite « irent foras, cum pulcritudo naturalis plus « noceat, quam artificialis. Plura de hac « re vide apud Diana 4, Baldellum ·. — In· «terim, feminam nudum pectus geren« tem non mala intentione, etsi quidam « excusent a mortali, ego tamen, inquit Sà, « difficile absolverem. Et certum est, quod « confessario incumbat hujusmodi orna· « tum dissuadere, ct deterrere ab eo. Vide « Sàe, etc. ». Quaeritur: au peccent graviter mu· Heres, ad sui ornatum de fites ? ubera osten­ Mwdenu Acriter invehunt contra hunc morem n. Natalis Alexander 1 ct Roncaglia ·, di­ centes, hoc per sc esse peccatum mortale, quia per se aliis grave scandalum affert ; et hoc probari inquiunt ex SS. Patribus, qui hujusmodi consuetudinem magnopere in­ crepant. — Cum ego munus concionato- ERGA PROXIMUM. - DUB. V, - ART. IT. 351 ris gessi, pluries etiam hunc perniciosum usum fortiter conatus sum exprobrare; sed cum hic officium agam scriptoris dc scientia morali, oportet ut dicam quod juxta veritatem sentio, et quod a DD. didici. Non nego 1 quod illae feminae, quae intredocno hunc morem alicubi introducerent, sane ST' graviter peccarent. Non nego 2 quod denudatio pectoris Denudatio posset esse ita immoderata, ut per sc non posset excusari a scandalo gravi, tam- I1V quam valde ad lasciviam provocans; uti bene ait Sporer ·Λ Dico vero 3 quod si denudatio non Modem* . .■ .. . . ■ •‘-'■nii·.)·: esset taliter immoderata, et alicubi ades- increpanda, set consuetudo, ut mulieres sic incederent, esset quidem exprobranda, sed non omnino damnanda de peccato mortali. — Id tenent communissime Navarrus, Caje­ tanus, Lessius, Laymann, Bonacina, Sal­ mant. et alii plurimi. Navarrus · sic ait: Neque etiam feminae mortaliter peccant ostentantes pectora nuda, quo pu1ertores videantur, absque alia mala intentione mortali..., quia id nullo jure naturali, di­ vino aut humano, saltem ad mortale obli­ gante,vetatur. Idem dicit Cajetanus,0, qui sic ait : Pectus a mulieribus decoris gra­ tia nudum alicubi defertur quod... juxta patriae morem, non est secundum se mor­ tale. Idem docet Lessius n, dicens: Po­ test.- esse peccatam mortiferum»., si ..pu­ denda non satis tegerentur... Secus est in nudando pectore; ut Cajetanus, Fumus et Navarrus: nam pars illa honesta cen­ setur ; nec natura aut pudor humanus postulat illam absolute tegi. Grave tamen peccatum esset, hujusmodi morem intro­ ducere. Sententiam hanc dicit esse com­ munem Laymann ” Idem censent Azor ”, Sanchez Bonacina u, ct Salmant. ,5cum de Mat rira.. qu. 4. punct. num. 23. Salntanj tract. 21. cap. ft, nom. 61. — · Loc. dt. — · In 2— 2·«, qu. 16». ar tic. 2, ad 1— dub., v. ” Lib. 1. cap. 4, cx num 113. · Ca/ftan., loc cit v. Orwj/ut, num 1, v. Quarto. · Aatur., toe. cit. — ” Lib. 3 tract ft, cap 13. num, 11. — »· Part. 2 lib 12, cap 1ft, qua er. 13. — M Dr Matriro . qu. 4. punct. 9. num. 23. — “ Tract. Λ cap. 3. num lb. 55. - *»> Sporer, tr. 5, cap. I, n.39,h&cc dicit de iis mulieribus, quae talem usum in­ troducunt. h Apud Sanchez, tu Decal·, lib. I, cap. 6, n 7, praesentem quaestionem repenre ne­ quivi. * Loc. cit. n. 112. — · Loc. cit. — · Loc. dt. · loc.cit , »ub vi. · Bonae., loc. cil . n. 17. — « Part 2, tr. IS, reool. 30 - 1 De Vitili ct Pccmt., hb. 3, diip. 5, n. 13 ct »eqq. · $■>, v. Ornatu*, n. 2. — · Loc cit. — ’ Thcol. mor.. lib. 4, cap. 7, art. 5, rej. 3. — · Tr. 6» qu. 3, cap. 6, qua er. 5. rnp 3. jVamr., Man., cap 23, n 19. · Cff/efan . in ?»- ?··, qu 160. art. 2, ad 1— dub. Zrts.. hb. 4. cAp. I, n. 112. · Laytn., lib. 2. tr. 3. cap. 13. nil. Bonae., « LIB. II. - TRACT. HI. DE PRAECEPTO CARITATIS. les non sic incedant. Bene enim Croix 1 cum Elizalde advertit, quod ejusmodi fe­ minae, denudatione pectoris, non raro quaerunt inhoneste appeti a viris, ut illos sibi irretiant et captivent; et hanc ob causam recte putat Elizalde, plures fe­ minas damnationem pali. — Hinc non Qu dubito, quod hujusmodi indecens mos 1«"/ ornent, ut alios provocent ad concupi­ enixe a praedicatoribus et confessariis, da> scentiam, mortaliter peccant. Si autem ex quantum fieri potest, coercendus est et quadam levitate, vel etiam ex quadam extirpandus. vanitate propter jactantiam quamdam, Audiatur id quod docet D. Antoni­ non semper est peccatum mortale, sed nus e, ubi, quamvis detestetur enixe usum quandoque veniale. Deinde addit: In quo mulierum ostendendi ubera, quando talis tamen casu possent aliquae excusari, usus esset valde immoderatus, prout refert quando hoc non fieret ex aliqua vanitate, adesse in partibus Rheni, his verbis: Si Silvestro, Filliuccio, etc. (contra S. Anto­ ninum, Rosella ct Elizalde): quia (di­ cunt) pectus non est pars vehementer provocans ad lasciviam. Videtur etiam huic adhaerere S. Tho­ mas ’, ubi, loquens de ornatu superfluo mulierum (ut patet ex tertia objectione), sic ait *: Et si quidem hac intentione se sed propter contrariam consuetudinem: quamvis talis consuetudo non sit laudacootuetu- bilis. — Deridet autem Roncaglia hanc doexcuiat. immerito deridet. Nam patet, quod con­ suetudo sic incedendi, non quidem dat jus ad id quod est contra jus naturale, sed bene diminuit vim concupiscentiae. Ubi enim non est mos, majus scandalum dabunt illae mulieres, quae brachia aut crura ostendent, quam eae quae pectus (modo denudatio sit moderata), ubi talis viget consuetudo; quia assuefactio efficit, ut viri ex tali visu minus moveantur ad concupiscentiam, prout experientia con­ stat. SS. autem Patres aut modo concionatorio sunt locuti, vel de usu immode­ rato, ut diximus. Tandem idem Ronca­ glia a concedit, modicam discooperitionem pectoris excusare a peccato gravi. Et idem docet doctissimus Silvius 4. Caeterum non dubito, quod sententia, ut supra relata, cum magna discretione oportet ut prudens confessarius utatur, ne indulgeat nimiae mulierum licentiae, quae libidinem involvet, cum pie viven- enim de usu patriae est, ut mulieres de­ ferant vestes versus collum scissas... us­ que ad ostensionem... mammillarum, ut in partibus Rheni, valde turpis et impu­ dicus est talis usus, et ideo non servan­ dus ; attamen 7 addit: Si enim mulier or­ net se secundum decentiam sui status et morem patriae, et non sit ibi multus ex­ cessus, et ex hoc aspicientes rapiantur ad concupiscentiam ejus, erit ibi occasio potius accepta, quam data; unde non mulieri, sed et soli qui ruit... imputabitur ad... mortale... Poterit autem esse tantus excessus, quod erit ibi occasio etiam data. Sic denique concludit: Ex praedictis igi­ tur videtur dicendum, quod ubi in hujus­ modi ornatibus confessor invenit clare et indubitanter mortale, talem non absolvat, nisi proponat abstinere a tali crimine... Si vero non potest clare percipere utrum sit mortale, non videtur tunc praecipi­ tanda sententia (ut dicit Gulielmus Spe­ culator ut quodam simili), ut scilicet de­ neget propter hoc absolutionem, vel illi faciat conscientiam de mortali ; quia, fa­ ciendo postea contre illud, etiamsi illud in se non esset mortale, et erit mortale: quia omne quod fit contra conscientiam, aedificat ad gehennam ®. Et cum prom- quacr. 7; ct v Occasio. · Fili., tr. 30, cap. 10, n. 220. · S. Anton., part. 2. tit. 4. cap. 5^3. Ehxahlf, part. 3. lib. 8, qu. 13, $ % ▼. Expono. — * 2· 2··, qu. 169, art. 2, ad 1 et 3. — · Loc. dt.» corp. · Roncaglia, tr. 6, qu. 3, cap. 6, qu. 5, re*p. 3, v. Εκ dictis. — · Loc. dt., r«p 3, i. f. — · In 2— Τ' , qu. 169. art. 2. v. Circa W. - ElUattU, part. 3, lib. 8, qu. 13, S 9, V. Haud tant. - Elitalde, loc. dt. — · Part. 2, tit. 4, cap. 5. $ 3. — ’ Loc dt., § 8, v. Inquantum, ct v. Ex praedictis. · Culie/mut Durand , Specui, jur., lib. 2, partie. 3. S 5. Quater, n. 7. - · Cau·. 28, qu. I, V pan, ▼. Ex hi». poti can. Omnes 14. C) Rosella, v. Ornatus, n. 13, hunc usum damnat de mortali, quando mulieres « taliter vestimenta ponant, quod pectus et mamillas totaliter ostendunt ». . . ... rationem consuetudinis excusantis, dicens: Potestne quaccumque... consuetudo dare jus ad id quod aliis de sua natura prae­ bet gravem peccandi occasionem? Sed I 9 I I i I I Non nimii indulfcndum huic mori. Sitv*»!., V. Ornatus, — · Lib. 2. n. CAP. IL DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUH. V. - ART. II. ptiora sint jura ad solvendum quam li­ gandum *, et melius sit Domino reddere rationem de nimia misericordia, quam dc nimia severitate, ut dicit Chrysostomus ·; potius videtur absolvendum, et divino examini dimittendum. Fateor ta­ men, quod et praedicatores m praedicando, et confessores in audientia confessionum debent talia detestari..., et persuadere ad dimittendum, cum sint nimia et excessiva..., non tamen da indistincte asserere esse mortalia. nii μι, nave z ruo. ite» pinrizrtitS· 56. - « 1Γ. Peccant etiam graviter, qui «componunt, describunt, repraesentant « vel pingunt turpia, et ad libidinem pro« vocantia. — Bonacina, Sanchez et Fil• liuccius ». Procul dubio componentes, sive repracsentantes comoedias valde turpes excusarj non p0SSUnl a pacato gravi. San­ chez 3 cum S. Antonino, Angelo, Silve­ stro, etc. Et ob quodeumque lucrum, ut Tamburinius Pariter graviter peccant pingentes, sive exponentes publice imagines obscoenas, scilicet, detectis pudendis, sive tenui velo coopertis; ut Salmant. 4 cum Sanchez et Trullench. — Secus, si detectis aliis par­ tibus, pudenda tegantur. Salmant. 5 cum Turriano, Diana et pluribus aliis. 57. - Utrum liceat suadere aut permit­ tere minus malum, ad majus evitandum? ’ Cab. Ponderst 14,diu.50. — · Ορα» impert, homil. 4X ad cap. xxm Matlh. (inter opera «paria S. Chryxoet.) Cfr. can. Allicant 12, cau». 26, qu 7. - Bonae., de Matrim , qu. 4, punct. 9, n. 23. · Sanch., de Matrim., Ub. 9. diap. 46, n. 4! et «cqq. - Fili., tr. 30, n. 210 et 211. — 1 Loc dt , n. 41. . S. Anion., part. 2, tit. 3, cap. 7, § 5. AngH., v. Ludus, Sitwst., v. Ludus, Sanch., loc. dt.. η. 4X η. X · qu. X — 1 Tr. 21, cap. S. n. 64. . . 7>ull., Decal., Hb. 6, dub. 12, n. 13. — · Loc. du, n. 64. · Turrsan., Select. dupuL, centur. 4, dub. 1R. Diana, part. 11, tr. 4, reaot 3X — • Lib. 2, tr. 3, cap. 13, n. 7. · Ator, part. 2, lib. 12, cap. 16, quacr 8, v. Saxto. · Laynt., loc. dt., n. 7, ▼. ITrvm. · 56. - °) Tamburinius, Decal, lib. 7, cap. 8, § 5, n. /, cum lib. 5, cap t, § 4, n. 28, ne­ gat quidem lucrum quodeumque excusare. Sed, cit. lib. 5, loc. cit., suam sententiam his verbis limitat: « Si.- tanta [esset] pictoris vel histrionis necessitas, ut eo lucro indigeret ad vicium vel quid simile, non recusarem semel aut iterum licere, (sed sine periculo morali suae impurae delectationis, quod cavere, ma­ xime in histrione turpium, proh! quam diffi­ cile est), donec alia vivendi ratio diligenter conquirenti non aperitur». s AtraoNfel, moraha. — Tom. L swufcre Laymann 4 cum Azor et alus. Ratio, quia faa, Jvxla comparativum non tollit positivum; unde ££ qui suadet minus malum, vere malum suadet — Limitat vero Laymann cum ueiuuo Azor, nisi malum illud sit virtualiter in- ôpâftio®u· clusum in illo alio majori. Sic, parato aliquem occidere, potes suadere ut ma­ num tantum amputet, eidem tamen, non alteri designato; sic etiam volenti adul­ terari, potes suadere fornicationem cum soluta in generali, non autem in particu­ lari. Admittunt hoc Salmant.T, dummodo ille decreverit utrumque malum patrare ; cum Navarra, etc. At Laymann uidisdncte loquitur; et Sanchez cum secunda sen­ tentia, ut mox dicetur, hanc limitationem expresse rejicit: quia (didt) tunc minus malum proponitur, non ut alter illud per­ petret, sed ut a majori retrahatur. Secunda igitur sententia probabilior Pn>babttenet, licitum esse minus malum suadere, ‘ si alter jam determinatus fuerit ad majus exsequendum. Ratio, quia tunc suadens non quaerit malum, sed bonum, scilicet electionem minons mali. Ita Sanchez · cum Soto, Molina, Navarro, Medina, Sil­ vestro et aliis pluribus, ac Salmant. · cum Cajetano, Soto, Palao a', Bonacina, etc, et probabilem putat Croix ,e. — Hinc docet idem Sanchez 11 cum Cajetano % Soto Covarruvias W, Valentia % parato aliquem Prima sententia negat, prout tenet Assor, loc. au, cap, 17, quacr. L — ’ Loc. du n. S&. Prtr. Hmr., de Restiu. lib. X cap. 4, x. Jussio. n. 59. Laysn., loc. at., v. Prrww SancÀ., dc Matnm.. lib. 7, di«p. 11, n. 20. — · Loc. dL n. 15. - Suôm, dc Jowt. et Jure, Ub. 4. qu. 7, art. 3. v. Vtnadnm; et lib. 6. qo. 1, art. 5, ▼. Hinc rursus. · Molina, tr. 2, di*p. 335. n. 9 et 10» · Mnwr., Man., cap. 14. η. 40. ▼. 13; cap. 17, α. 269; cap. 24, η. IL - BorthoL Mtdsna tn i·· 2~. qu. %, art. 4. Sx/nei/., v. Usura Vil, quacr. L — · Tr 21 cap. 8, η. 6A. · Caftan.. Sums ▼. TynewieAi. . Ub. 6. qu. 1. art. 5, ▼. ZBmc rursus. - Bona.. di«p. 1 de Reaotuc., qtu 2, punct. 7, n. 6 et «eqq. — * Lib. 2. η. 23X — " Loc. dL. n. 19. 57. - *) Palaus, tr 6, disp. 6, punct. 6, n. 6 et seqq., hanc sententiam tuetur, sed cum eadem limitatione ac Salmant supra, nempe: ut minus malum consulas ei qui non solum gravius, sed etiam minus paratus erat patrare. Isti auctores a Sanchez hic allegantur pro generali pnneipio: licitum scilicet esse oilerrc materiam minoris mali ei qui paratus est majus patrare Et hoc quidem tenent loquentes de lacto Loth, filias offerentis viris Sodomitis, quamvis ipsum lactum non omnes 23 354 LIB. Π. - TRACT. ΙΠ. DE PRAECEPTO CARITATIS. occidere licite posse suadere, ut ab eo fu­ retur vel ut fornicetur. Et probat ex S. Augustino \ ubi: S/ enim facturus est, quod non licet, jam faciat adulterium, et non faciat homicidium: et vivente uxore sua, alteram ducat, ct non humanum san­ guinem fundat. Ex quibus verbis: jam faciat adulterium, probat Sanchez 1 cum Quandoque potest permitti ruina pro· limi. Soto, Molina, Navarro, Abbate, etc., S. Doctorem non tantum permittendo, sed etiam suadendo locutum fuisse. Et hoc, addit Sanchez 8 cum Salon, licere, non solum privatis, sed etiam confessariis, parenti­ bus et aliis, quibus ex officio incumbit impedire peccata subditorum. 58. - « Resp. VI0. Potest aliquando per« mitti proximi ruina, quando is paratus « est ad malum, et alter non intendit ut « peccet, sed tantum, non auferendo oc« casionem, permittit unum peccatum, ne « fiant plura; ita ut permissio sit impedi« tiva majoris mali. « Unde resolves: « Γ. Hero licet non auferre occasio« nem furandi filiis aut famulis, cum eos « nihilominus ad furandum propensos et « paratos novit, ut sic deprehensi punian« tur ct resipiscant: tunc enim rationa« biliter permittit furtum unum, ut evi« tentur plura. — Sanchez, Laymann a>, « Bonacina ». • Can. Si quod veriut 9, caai. 33, qu. 2. Cfr. de Conju· Ciis adulter., lib.2, cap. 15; op. Miffne, Patrol, lat., tom.40, Et haec sententia videtur satis com­ munis cum Sanchez 4, qui citat pro ea Sotum *), Ledesma% Navarrum,Sftr4etc.; et consentit D. Thomas tt, ubi: Quando· que vir uxorem suspectam dc adulterio habens, ei insidiatur, ut deprehendere pos­ sit eam cum testibus in cnmine fornica­ tionis, et sic potest ad accusationem pro­ cedere. Idem admittit Continuator Tour- nely ° cum Antoine. « 2°. Probabile est, non licere talia ul« tro ponere aut iis objicere: quia posi« tive concurreret ad peccatum; et non « tam auferret occasionem, quam pone« ret. Sâ T, et Sanchez, qui ex eadem «causa docet, non licere marito dare « uxori ansam adulterandi, vel adultero « ut tentet uxorem. Interim probabiliter « contrarium docet LaymannB. Quod con- fenocat» « firmari potest exemplo Judith, quae vix pKa’ « aliter videtur fecisse (cap. ix). Cum enim « sciret, permissionem libidinis in Holo« feme fore impeditivam malorum, posuit « ei occasionem, nempe ornatum suum, « alioqui licitum; ct tamen communiter « censetur in hoc non peccasse. Vide Bo« nacina Palaum 10 ». Et hoc probabile putant etiam Viva ai, Laymann O cum Petro Navarra. Item ElbelV, et Sporer 18 cum Diana ct Tamburinio <>/ et probat ex 1. Si quis servo, coi. 481. — ’ Loc. dt., n. 15. · Solui, de Juit., lib. 6, qu. I, art. 5. corp., i. C - AfoUna, loc dt., n. 10. · A'arvar., Iodi dt. · Abbai Panorm., in cap. Super to, de uiur. — · Loc. dt., n. 23. · Salon, in 2** 2··, qu. 62, art. 7, controv. 7, ad 2—, · Sanch., de Matr., lib. 10, diip. 12, n. 52. · Bonae , diip. 2, de Peccat,, qu. 4, punct. 2, n. 31. — · De Matrim.. lib. 10, disp. 12, n. 52. · Novar., Man., cap. 24, η. 13. — · Sappl., qo.62, art. 3, ad 4. — · De Carit., sect. 7, punct. 1, $ 3, qu.4. Antoine, de Carit., cap. 6, $ q«. 2, n. 6. — τ V. Ptccaturn, n. 7. · Sanch., loc. dt., n. S3. — · Lib. 2, tr. 3, cap. 13, n. 5, ▼. Tertio. — · Disp. 2, de Peccat., qu. 4, punct. 2, n, 31 et 31. — w Tr. 6, diip. 6, punct. 7, n. 7. — 11 De Praec. Decal., qu. II, art. 5, n. 12, v. Infertur 4·. · Petr. Nawr., dc Restit., lib. 3, cap. 4, n. 127. — «· Tr. 5, cap. 1, n. 64. codem modo interpretentur. Vide Cajetan., in 2am 2a*, qu. 78, art. 4 ; ct Comment, in Genes., cap. XIX, v. 8; Sotum, loc cit., art. 5, v. Atvcro dc Loth; Covarruvias, dc Spousal., part. 1, cap. 4, init., n. 10; Valentia, in 2nm 2“', disp. 5, qu. 21, punct. 4, v. Secun­ dum quod hic. Attamen hi duo ultimi aucto­ res, Covarruvias scilicet ct Valentia, etsi con­ cedunt proponi posse materiam minoris mali, negant tamen fas esse illud consulere vel ad illud inducere 58. Laymann aliud exemplum affert, ex quo a fortiori colligere licet quod a Busenb. traditur. Laymann enim, lib 2, tr. 3, cap. 13, n. 4, ait licitum esse pecuniam ap­ ponere ei, qui de furtis suspectus habetur, ut deprehensus, efficaciter emendetur vel a gra­ viori malo avertatur. b) Sotus, in 4, dist. 36, qu. unie., art. 3 ; Petrus de Ledesma, dc Afatrim., qu. 62, art. 3, conci. 1, disputant dc casu quo vir uxori suae, de adulterio suspectae, insidias tendit; et pro hoc casu a Sanchez adducuntur. 0 Sà, v. Peccatum, n. 7, rem clare signi­ ficat. scribens: < Permitti quidem possunt pec­ cata minora, ut vitentur graviora». *·) Laymann, loc. cit, n. 5, v Tertio ;Έλbcl, dc Scandalo, n. 387, non probabilem so­ lum reputant, sed absolute huic sententiae patrocinantur. Diana, part. 3, tr. 5, resot. 18; Tamburinius, Dccal, lib. 5, cap, /, § 4, n. 4 ct5, CAP. II. - OB PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB. V. - ART. ΠΙ. C. dc furto, ubi permittitur domino tra­ dere servo saepe sollicitato a fure res, ut ad furem deferat, ut sic fur deprehen­ sus cum re furtiva, et punitus, non am­ plius sollicitet />. Quem textum dicit Sporer cum Petro Navarra Palao apud Tamburinium <>, locum habere etiam in foro conscientiae. — Contradicunt tamen Sanchez 1 cum Sà; item Bonacina * ct Sporer3, vocans hanc probabiliorem: quia (ut dicunt) haec videtur positiva inductio, sive ad peccatum cooperatio, quae est intrinsece mala. Sed hoc non obstante, satis probabilis videtur prima sententia : quia cum mari­ tus vel dominus praebet ansam moechandi vel furandi, non vere inducit ad peccan­ dum; sed praebet occasionem et permitlit peccatum alterius ex justa causa, sci­ 355 licet, ut se indemnem servet a periculo damni obventuri. — Aliud enim est induta­ cere, aliud praebere occasionem. Illud est Had dare intrinsece malum; non autem hoc: alioquin nunquam liceret, etiam cx causa justa, petere mutuum ab usurario, jura­ mentum ab infideli, etc. ; quod est contra communem DD. sententiam (quicquid ali­ quis dicat), et contra D. Thomam 4 cum S. Augustino. Unde S. Thomas ibi hanc regulam dat: Inducere hominem ad pec­ candum nullo modo licet; uti tamen pec­ cato alternis ad bonum, licitum est. Imo S. Doctor videtur ibidem etiam opinioni mox allatae expresse adhaerere, exemplo decem virorum qui dixerunt ad Ismahel (Jer. xu, 8): Noli occidere nos: quia ha­ bemus thesauros in agro. Et hos S. Do­ ctor asserit minime peccasse. ARTICULUS Π1. AN LICEAT ALTERIUS PECCATO MATERI ALITER COOPERARI. 59. Quando liceat materialiter cooperari peccato proximi. — 60. An liceat nubere cum sponso existente in mortali, vel obstricto voto castitatis. — 61. An, reddere debitum eidem. — 62. An, dare communionem peccatori occulto. — 63. Quid liceat famulis. Et quae sit cooperatio materialis, et quae formalis. — 64. An comitari herum ad lupanar, etc. Et an comitari concubinam ad herum. — 65. An deferre munera mere­ trici. — 66. An aperire ostium meretrici. An deferre scalam, ut dominus ascendat ad mulierem. — 67. An scribere litteras amatorias,— 68. An ministrare carnes [in die vetito]. — 69. An liceat cauponibus dare vinum ebriosis, vel carnes in dic vetito. (Vide alia apud Buscnbaum). — 70. An locare domum meretrici et usurariis. — 71. An vendere aleas, gladios, venena, etc. — 72. An agnum Judaeo. — 73. An liceat Christianis captivis remigare, etc. — 74. An adjuvare tyrannum. — 75. An vehere annonam ad haereticos. An aurigis vehere meretricem. — 76. An accipere, munera ab amasio. An reddere gladium occisuro. — 77. An liceat petere juramentum a pejeraturo. Et mutuum ab usurario, sine gravi causa — 78. An adjuvare usura­ rium. An dare mutuum abusuro. — 79. An petere sacramenta ab excommunicato vel a peccatore ; et an a parato. — 80. An dare cibos vetitos. coopenüo 59. - « Resp. cooperari tantum mateiSîâ qîÀn. « rialiter, subministrando tantum mate< riam ct facultatem peccandi, vel exhi« bendo objectum, licet, si sequentes con< ditiones adsint: Γ. Si tuum opus vel « cooperatio sit secundum se bona vel v Pal., loc. dc, Pit catum, n. 7. punct. 5, n. 6. — 1 Lnc. dL, η. M. · Sâ, — · L. C, n. 31 ct 31. — · L. C., n. 63. — minus recte a Sporer allegantur; citant qui­ dem aliorum opinionem; nec vero eamdem probabilem appellant. f) Lex ista sic sonat: « Si quis servo alieno suaserit ut aliquam rem domini sui surripercl et ad se deferret, servus autem hoc do­ mino manifestaverit, et domino concedente, « saltem indifferens. 2\ Si bona intentione « et rationabili ex causa fiat, et non ut « juves alterum peccare. 3e. Si alterius « peccatum impedire nequeas, aut saltem « non tenearis propter causam rationa« bilem. — Circa quam notant Sanchez • 2-2··, qu. 73, art. 4. · S. et EpLit. 47, η. 2. - Enchiridion, cap. 11; Decal, lib. I, cap. 7, b. 12. res ejus ad iniquum hujusmodi suasionis au­ ctorem pertulerit, et ipse inventus fuerit rem detinens; quali teneatur actione is qui res suscepit... Nobis irnque... placuit non solum furti actionem, sed etiam servi corrupti con­ tra cum dari ». c) Sporer, n. 66, hoc dicit cx Tamburinio, 356 UB. Π. - TRACT. ΠΙ. DE PRAECEPTO CARITATIS. «ct Laymann, etsi ejus gravitas certa « regula definiri nequeat, sed prudentis «judicio metienda sit; tanto tamen gra« viorem requiri: Γ quanto gravius est « peccatum cujus occasio datur; 2° quanto « probabilius est, te non coopérante, al« terum non peccaturum; aut quanto cer· « tior est affectus peccati; 30 quanto pro« pinquius tua cooperatio peccatum at« tingit; 4’ quanto minus juris habes ad « tale opus *) ; 5° denique, quanto magis « peccatum cum justitia pugnat, idque « propter damnum tertii. — Laymann 1 ». S. Antoninus, Gabriel, Silvester, etc. apud Sanchez a, videntur sentire, nullo casu licitum esse cooperari ad peccatum alterius: at hoc communiter DD. permit­ tunt, si debitae conditiones adsint. Vide Tamburinium a. Et Sanchez 4 censet au­ ctores citatos locutos fuisse casu quo ab­ sit justa causa excusans; vel quando cooperatio sit intrinsece mala. Semper autem est intrinsece mala illa actio, quae ex se determinata est ad peccatum: uti esset, quaerere domino concubinam, idola fabricare, et quid simile. Secus, si actio potest fieri sine peccato: puta, ministrare mensae, aperire januam, etc. — Hinc, ad licite cooperandum peccato alterius, vide conditiones requisitas apud Busenbaum, ut mox supra. « Unde resolves hos casus: 60. - « Γ. Hoc modo, licite materiali· « ter cooperatur sponsa contrahens cum « sponso, quem scit sacramentum acci« pere in peccato mortali. Sciens vero «eum habere votum castitatis, peccat Larym., lib. 2. tr. 3, cap. 13, n. 4, 5 tt 8. - ' Loc. cit.. n. 4. - S. Anton., part. 2, tit. 1, cap. 23. $ 13. · Gabr. Bifl, in 4. diit. 16, qu. 3, art. 3. dub. 6. - Silue st., v. Are, n. 3 et teqq. — · DecaL. lib. 1, cap. 7, n. 4. — · Decal., lib. 5. cap. I, $ 4, n. 15 et »eqq. — · Loc. dt., n. 7. — · Loc. dt, n. 4. — · De Matr., lib. 7, diip 11, n. 11. — ’ Laym., lib. 2, tr. 3, cap. 13, n. 4. - Suar., dc Cemur., diip. 15, »ect. 4, n. 9. · Lh*o, de Sacram, in , cum Pontio,Croix,Comitolo, Silvestro, etc., etiam sit probabilis. Vide dicenda Lib. VI, H. 994]. 62. - « 3°. Similiter parochus Eucha« ristiam licite potest et debet ministrare « peccatori, et excommunicato, et haere« tico occulto, si petat publice; imo con« fessarius praebere debet petenti etiam « privatim, si ex sola confessione ejus « peccatum novit 8 ». — [Et ita tenendum, ex communissima sententia cum Sporer 3, etc., contra Petrocorenscm. Vide dicenda Lib. VI, n. 658]. 63. - « 4°. Excusantur a peccato famuli, « si ratione sui famulatus praestent quae« dam obsequia, quae sine gravi suo in« commodo negare non possint a>; ut « gr. vestiant dominum, sternant equum, « comitentur ad lupanar, meretrici defe« rant munera, eidem venienti aperiant « ostium: quia haec tantum remote se ad « peccatum habent, et sine iis peccatum « fieret. Unde tamen non sequitur, alteri « cuivis licere ea praestare. Bonacina ·, de Matrim., lib. 9, diip. 6, n. 7. - Cone Ina, de Matrim., dis·. 4, cap. 5. n. 2. · Hotem., de Matrim., n. 467, v. Tertio. · Bose., de Effect, contract. Matrim., cap. 1, n. 241, · Pont., de Matrim., lib. 10, cap. 3, n. 3. - Croix, lib. 6, part. 3, n. 353 · Comit., Revp. moral., lib. 1, qu. 136, num. 9, ▼. Maxie eel. · Stivest., v. Matrimonium VII, qu. 5, v. Sextum. — · Laym, lib. 2, tr. 3, cap. 13, n. 4. — • Theol. lacrament., part. 3, cap. 7, n. 869. · Pttrocar., de Poeniu, cap. 4, qu. 6, re«p. 2, n. 2. — · Diip, 2, de Peccat., qu. 4, punct. 2, n. 26; et de Matrim., qu. 4, punct. 14, n. 6, n. 5; sed Petrus Navarra negat quidem im­ 61. Scilicet quod alter conjux eo casu probandam esse sententiam, quae licitum esse non teneatur ex justitia debitum reddere. 63. - a) Azor ct Laymann non loquun­ ait hunc agendi modum; nullam tamen men­ tionem de hac juris sanctione facit tur de gravi iamuli incommodo, ct videntur 59. Quarta haec conditio apud Lay­ haec obsequia excusare sola famulatus ra­ tione. mann et Sanchez locis cit., praetermittitur. CAP. Iî. - DR PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM - DUB. V. - ART. HT. 357 enim peccatum illius non provenit ex cooperatione tua, sed ex malitia, ipsius vide itum. scq. 64}. Ad distinguendum autem, quando coo­ qui tua actione abutitur. Nec valet di­ peratio sit materialis, et quando formalis, cere quod tua actio, etsi indifferens, con­ alii dicunt, ut Cardenas b> et Magister juncta tamen cum circumstantia pravae Milantc 4, quod cooperatio tunc est ma· intentionis alterius, evadit mala; nam re­ icKtfofBUl· terialis, quando ipsa per accidens et re- vera actio tua non est per se conjun­ mote conducit ad peccatum alterius; tunc cta cum mala voluntate illius, sed illud autem formalis, quando per se vel ob ali­ conjungit suam malam voluntatem cum quam circumstantiam adjunctam, pro­ actione tua; unde tua actio non erit tunc xime conducit ad exsecutionem peccati, causa per se influens in peccatum, sed licet per se esset indifferens. tantum occasio, qua ille abutitur ad pec­ Anetor Sed melius cum aliis dicendum, illam candum. — \ride dicenda Lib. III, n. 571, esse formalem, quae concurrit ad malam 2° Respectu. voluntatem alterius, et nequit esse sine 64. - Quaeritur Γ. An famulus, ra­ peccato; materialem vero illam, quae con­ tione famulatus, possit comitari herum ad currit tantum ad malam actionem alte­ lupanar, vel sternere equum? rius, praeter intentionem cooperantis. Affirmat Busenbaum a) hic, cum Na­ Haec autem est licita, quando per se varro b>, Manuele, etc. apud Sanchez B. ;ur4o. actio est bona vel indifferens; et quando — At probabilius non sufficit ad id sola adest justa causa et proportionata ad ratio famulatus, etiam si sine famuli ope gravitatem peccati alterius, et ad proxi­ herus adiret ; saltem requiritur metus gra­ mitatem concursus, qui praestatur ad pec­ vis damni. Ita Sanchez Viva ·, Salcati exsecutionem. Ratio, quia cum tu mant. *), qui recte advertunt, id nun­ praestas actionem indifferentem sine prava quam licere, si herus ex comitatu ani­ intentione, si alter illa abuti voluerit ad mosior reddatur. suum peccatum exsequendum, non tene­ An autem liceat famulo deducere com ris nisi ex caritate illud impedire. Et cubinam in domum heri? quia caritas non obligat cum gravi in­ Dicit Sanchez 7 cum Navarra r> et commodo, ideo ponens tuam cooperatio­ Manuele r , quod, si inter dominum et nem cum justa causa, non peccas: tunc concubinam jam conventum erat, tunc « Λζογ Laymann 3, Sanchez 3 ·. — (Sed • Pari. 2, lib. 12. cap. 18, quaer. H. — · Lib. 2, tr. 3. cap. 13, n. 5, v. Ssxto. — ■ Dealt, lib. 1, cap. 7, n. 22. — 4 Exercit. 28, aup. prop. 51 Innoc. XI. $ Ex hit tr^o con- nal. Man. Rodni., Summa part. I, cap ni — • Decal., lib. 1. cap. 7, n. 22 — * In propo·. 51 Innoc XI, n. 5. — ’ Loc. cit, n. 25. ^Cardenas, r/rsserf 31 ,n. 10et 11,dicit sub equum, aut non comitante. Tunc enim am­ prohibiti cooperatione comprehendi omnes plior causa desideraretur ». Quam denique actiones, * quae adjuvant dc facto ad exsequen­ adesse et famulo suffragari dicit, si non pos dam luxuriam, quamvis abstractae ab illis sit « commode et absque proprio alicujus mo­ circumstantiis sint indifferentes ·; licitas vero menti detrimento· obsequium suum denegare. esse actiones illas, · quae non adjuvant ad Salmant., tr. 21. cap. S, n. 72, dicunt exercendam luxuriam·. licitum esse famulo: « causa famulatus... domi­ 64. - / Busenbaum requirit, ut famulus num ad concubinae domum comitari, quando nequeat sine gravi suo incommodo ejusmodi etiam famulo non comite herus adiret, nec obsequia praetermittere. ex eo animosior reddatur, quia tunc est me­ b) Navarrus, lib. 5, consil. 5, de poenit. rus comitatus. Atvero si herus famulum co­ et remission., sic revera tenet; sibi tamen mitem adhiberet, ut securius et liberius pec­ ex parte contrarius est, consil. 4, n. 3, ubi caret, et ab invadentibus se defenderet, esset damnat de mortali famulum, qui herum in omnino illicitum, quia tunc jam influeret pro­ concubinatu adjuvat, « comitando eum nocte xime in peccatum domini ». aut die, ita quod herus non iret ad domum ‘ Petrus Navarra, de Restit., lib. 3, cap. 4, concubinae, nisi ct ipse comitaretur ». Quod n. 62. loquitur de auriga in universum: < Au­ riga qui mulierem Toleto defert Ma tritum, < t Sanchez notavit. <) Sanchez, loc. cit, n 22, ejusmodi obse­ licet sciat illam ibi suo corpore male usuram, quia sola famulatus ratione excusat, nisi herus et eo tine Matritum petere, tamen isti non ille « peccatum vitaret famulo non sternente imputatur, quia opus ex se indifferens facit; Requiritur metui , et Palaus c> cum Navarro ri et Azor ri. — Sed verius Pa­ ter Concina 4 putat, hoc esse intrinsece malum: quia revera munera per se tur­ pem amorem fovent. 66. - Quaeritur 3°. Utrum liceat fa­ Azor, Sâ % Rodriguez, etc. — Nec officit propositio 51 Innocentii XI, dicens: Fa­ mulus qui, submissis humeris, scienter adjuvat herum suum ascendere per fe­ nestras ad stuprandam virginem, et mul­ tolies eidem subservit, deferendo scalam, aperiendo januam, aut quid simile coo­ perando, non peccat mortaliter, si id fa­ ciat metu notabilis detrimenti, puta, ne a domino male tractetur, ne torvis oculis aspicialur, ne domo expellatur. Nam, ly aperiendo januam ex ipsomet contextu intelligitur de aperitione per vim confe­ cta; ut recte dicunt Roncaglia ’, Sal­ mant. *. — Modo (ajunt), ipso non ape­ riente, adsit alius qui aperiat ri. Quaeritur 4°. An, ex metu mortis vel magni damni, liceat famulo subjicere hu­ meros, ve! deferre scalam domino ascen­ denti adfornicandum, vel aperire januam, et similia? Negant Viva et Milante ®, Pater Con­ cina l0, Salmant. H, Croix ,a et alii. Quiat ut dicunt, tales actiones nunquam licent, utpote intrinsece malae. — Sed contradi· Mgjr eunt Busenbaum (infra n. 68). Sanchez 13 nii··^ . ccft fejsr mulo ostium meretrici aperire? et Lessius ri, quorum sententia, spectata rw Negat Croix ri. At communius affir­ ratione, mihi probabilior videtur. Ratio, mant, cum Busenbaum, Salmant. &, Lay­ quia, ut mox supra diximus, cum tu prae­ mann °,Tamburinius cum Sanchez, Diana, stas actionem per se indifferentem, sciliCarden., di··. 31, n. 10. — 1 Exercit. 28 *up. prop. 61 Inooc. XI, v, Haec autem recula. — · In Deoii., lib, L di». 9. de Stand., cap. 12, η. 7. - Azor, part. 2, lib. 12, cap. 18, quaer. 8. — · Decal.. lib. I, cap.7, n. 29. — · Loc. dt., cap. 12, n. 8. — * Tr. 21, cap. 8, n. 74. - « Lib. 2, tr. 3, cap. 13, n. 5, v. Sexto. · Tarnbur., Decal., lib. 5, cap. 1, S I. n. 18, - Sanch., loc. ciL, n. 30. · Diana, part. 3, quod ilia in co loco posita male se gerat, ma­ litiae ejus est, non meae asportationis . Quae quidem Rodriguez ex eodem Navarra propo­ nit, loc. cit., n. 3, et in bull. Cruciatae, § 9, n. 84. f) Sanchez, loc. cit., n. 25, de famulo con­ cubinam curru deferente ita scribit: « Non suf­ ficeret communis ratio famulatus, sed dam­ num notabile famuli, eum herum deserendo, exigitur. At in hoc casu id liceret ·. 65. - °) Vide textum Busenb. supra, ubi requirit gravis incommodi melum. h) Sporer, Decal., tr. 5, cap. I, n. 99, di cit licitum esse ratione famulatus deferre ad meretricem « 1 iteras, internuntia, munera, so­ lius urbanitatis vel amicitiae plena ·. <) Palaus, tr. 6, disp. 6, punct. 11, n. 4, dicit licere « munuscula · deferre. At praeter hoc exemplum, alia etiam similia habet, pro tr. 5, re*ol. 36, v. Item deducitur. - Ator , loc. dt., quaer. 8. - Hodrig., Sum., part. 1, cap. 2U3, η. 3. ’ Tr. 6, qu. 3. cap. 6, reg. in praxl, n. 4. — ■ Tr. 21. cap. 8, n. 74. in prop. 51 Innoc. XL n. 4. — • Luc. cit., v. Quid insuper. — ·· Loc. cit., de Stand., cap. 12, η. 4. - ·« Tr. 21, cap. 8, η. 75. - ·· Lib. 2, η. 254. “ Decal., lib. I, cap. 7, n. 30. quibus citat Navarrum, Man., cap. 20, η. 16, Azor, loc. cit., quaer. 8. 66. - *·) Croix, lib. 2, n. 253, disputat de famulo qui domino ap< rit januam alienae do­ mus, in quam dominus ingredi vult ad stu­ prum alicui puellae interendum. *) Sà, v. Peccatum, n. 9, alia et quidem similia exempla adducit, praesens vero prae­ termittit () Haec conditio, non quidem ad proposi­ tionem Innocentii XI, sed ad principale quae­ situm referenda est: ct juxta Roncaglia, famu­ lus posset ipsi concubinae domum aperire, • maxime [non dicit « modo »] dum etiam eo non aperiente, adhuc esset qui aperiret·.— Salmant. vero absolute dicunt licere, « quando jussu domini fit ». Ό Lessius, hb. 2, cap 16, n. 50, i. de casu simili loquitur, nempe de eo cjui scalam CAP. Π. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB. V. - ART III. cet, quae potest esse bona et mala, non teneris nisi ex caritate ab illa abstinere, ne alter ea abutatur ad peccandum; quando autem alias grave damnum metuis, licite permittere poles peccatum alterius. Nam ex una parte, caritas te non obligat cum gravi damno peccatum ejus avertere; et ex altera, malitia alterius nequit mutare naturam tuae actionis, ita ut de indifferenti evadat intrinsece mala. Et idem mecum sentit doctus auctor, Continuator Tour­ nely !, dicens: Non... teneor grave subire 359 bis : si id jaciat metu notabilis detrimenti, comprehenditur metus mortis. Ibi enim declaratur qualis metus non excuset: puta, ne a domino male tractetur, ne torvis oculis aspiciatur, ne domo expel­ latur: quae mala certe non comprehen­ dunt damnum mortis. Quia tamen praedictae cooperationes vere concurrunt ad damnum stupri, quam­ vis solum materialiter concurrant ad pec­ catum stupratoris, puto nullum alium ti­ morem excusare cooperantem nisi mortis. detrimentum, ut alterius peccatum aver­ Nam alias, ob solum metum jacturae fa­ tam; ipse sane malitiam suam sibi imputet. cultatum vel infamiae, non licet concur­ Nec valet dicere quod praefatae actio­ rere ad dehonorationem puellae defloran­ nes sunt per se malae, quia cooperantur dae. — Vide dicenda Lib, III, n. 571, ad peccatum stupri; idque probari ex ubi dicemus, non licere pariter tibi sca­ ipsa propositione damnata, ubi dicitur: lam vel claves tradere furi, nisi ob timo­ aut quid simile cooperando. Nam respon­ rem mortis vel infamiae; cum Tournely detur, quod cooperando non intelligitur — Tradere autem gladium occisuro nun­ de cooperatione formali, sed de materiali, quam licet; quia non licet occidi inno­ cum de ea solum locuti sint auctores centem, ut tu mortem vites f); ut bene propositionis; et in tali sensu, certe fuit docent Concina 1 et [Contin.] Tournely ·. propositio proscripta. — Non autem ver- Vide Lib. III, n. 571. Secus etiam. * De R enti tut. in gen., cap. 2, art. 6, xci. 3, cond. 3, poti prine. - 1 Dt Rcititut. in comm., cap. 13. n. 3 — 1 De Restit. in genM cap. 2. ortie. 6, «et. X cocd. 3, v. Quatr, 3. ad ascendendum, vel ferramenta ad infringen­ dum ostium aut armarium furi commodat, quod dicit licere in eo casu dumtaxat, quo « ex recusatione grave malum tibi impenderet ». Contin. Tournely, loc. cit., negat licere, nisi ob grave detrimentum. f) Doctrina haec de illo qui claves furi, aut gladium occisuro traderet ex 2* ceterisquc edi­ tionibus, usque ad 5*«® desumpta est; sed refor manda omnino est juxta ea quae S. Doctor in 6» ceterisquc posterioribus editionibus, ad lib. 3, n. 571, vers. Secus etiam, eidem quae­ sito subdidit, nempe: « Id tamen recte dicunt Salmant... intelligi, si ille posset negare suam cooperationem sine periculo mortis aut ae­ qualis gravis damni; quia aliter non tenetur vitare damnum alterius (etiamsi alter sit in extrema necessitate damni patiendi) cum ae­ quali proprio detrimento ».—Ibidcmquc n. 697, vers. Teneris, dicit rem domino restituere, qua ille in damnum tertii abutetur, illicitum quidem esse, « quando posses negare sine tuo graviori, vel [in6* et posterioribus editionibus] saltem aequali gravi damno ». — Neque huic interpretationi opponi licet, quod in Horn, apost.. tr. 4, n. 32; tr. 10, n. 56 ct 116, in ultimis adhuc editionibus S. Doctor negat li­ citum esse etiam ad mortem vitandam reddere gladium occisuro; hoc enim soli inadverten tiac tribuendum est. — Nam Ie ibidem S. Al­ phonsus lectorem remittit ad Theologiam mo­ ralem, lib. 3, n. 571 et 697, ubi doctrinam suam in posterioribus editionibus reformavit, ut ex superius dictis liquet 2° In Istruzione e Pratica, cujus Homo aposto liais mera versio est, emendationem inseruit S Alphonsus (edit 6 Neapoli 1765), et quidem cap. 10, n. 56, his verbis « In quanto al danno ho detto che niuno pub cooperare al danno alieno per liberarsi dal proprio, quando il danno è dello stesso ordine. Cib perb corre quando la eooperazione è per se stessa causa dei danno, ma non quando b materiale, poichb allora non son tenuto coi mio egual danno ad evi­ tare il danno altrui. Onde ben dicono i DD. ch’io dar la spada all ucdsore per evitar la morte mia Ali’ incontro, non uccidere un altro per evitar la morte». Scili cet: Respectu damni, negavi licitum esse ad damnum alterius cooperari, ut quis a suo liberetur, quando damnum est ejusdem ordinis. Id tamen locum habet casu, quo cooperatio sit per se ipsa causa damni, sos autem casu, quo materialis solum sit; tunc enim minime teneor alterius damnum cum aequali meo damno vitare. Hinc recte di­ cunt DD. mihi licitum esse ad mortem vi­ tandam gladium occisuro reddere, non ta­ men altum occidere — Similiter, ibid., nJ 17, seri bit S. Doctor: « Quando il padrone avesse a fare abuso della roba in danno del terzo, tu sei tenuto a negarla, semprechè puoi ne Aliata ▼ero metum non excueare. 360 LIB. IL - TRACT. III. DR PRAECEPTO CARITATIS. 67. - Quaeritur 5°. Ah liceat famulo, VE. Kl « subjicere humeros, admovere scalas hero ob metum gravem, scribere vel deferre lit­ « per fenestram ascendenti ad concubinam, teras amatorias concubinae domini? « deferre litteras amatorias ad meretricem, Scribere Quidquid alii dicant, puto cum Sal­ «comitari ad duellum, etc., non sufficit vel deferre «communis ratio famulatus; sed exigunt litterM a- mant. \ Sanchez* Viva ®, Laymann, Bo­ matorias (a· « majorem necessitatem et causam ut liado non nacina, Tamburinio, etc. cum Croix 4, licet haec nunquam licere; quia formaliter con­ « cite fiant, v. gr. periculum gravis aut salcurrunt ad peccatum heri, fovendo tur­ « tem notabilis damni, si detrectent · ». Etixm in pem ejus amorem. — Et hoc censeo di­ — (Sed vide dicta mox supra, exn.66]. solo dabio. cendum cum Sanchez et Salmant.6 (contra 69. - « 6°. Sic enim excusantur caupoPalaum ct Rebellum apudTamburinium*), « nes, vendentes carnes in die jeiunii coetiam in dubio an litterae contineant ama­ « mesturis, et vinum ebriosis, si alii aetoria , quia cum constet de turpi amore, mo­ « que venderent — Sanchez Bonaraliter creditur turpia continere. — Si vero « cina, etc. ». Quaeritur 7°. An liceat cauponibus ven­ contineant sola signa urbanitatis, etiam requiritur ad excusandum famulum causa dere vinum iis,quos ebriandos praevident? Excusat eos Pater Concina l0, ex metu justa, ultra obsequium famulatus; ut dicunt Salmant. a>, Sanchez ct Tamburinius «Λ mortis aut mutilationis; quia (ut ait) tam 68. - Quaeritur 6®. Ah liceat famulo venditio, quam potus vmi, sunt actiones ministrare carnes in die vetito? Famula» minbtran* carnei die vetito. Negant Salmant.7 cum Palao, Vasquez, Diana a>, etc. — Advertunt tamen, in du­ bio praesumendum herum justa causa ex­ cusari. Sed vide seq. n. 69, Qu. 7. <5°. Ad ea opera quae propinquius se « ad peccatum habent aut juvant, v. gr. indifferentes, et ex sola malitia bibentis intemperanter ebrietas accidit. Unde infert, cauponem nonnisi ex caritate teneri impe­ dire ebrietatem illorum. — Probabilius tamen mihi videtur dicendum cum Busen- iœbrüur. baum (hic n. 6\ Bonacina et Sanchez, EI1 bel °, Sporerlt, Continuatore Tournely ”, cap. 7, n. 26. — · In propoa. 61 Innoc. XI. n. 5, v. Sitnihter. — Laynt., lib. 2, tr. 3, cap, 13, n. 5, v. Srx/o. - Bo­ nae., de Matrira., qu. I, punct. 14, n. 6. - Tambur., Decn!.. lib. 5, cap. 1, | 4, n. 18. · « Lib. 2, n. 273. - Sanch.. loc. cit., n. 26. — · Loc. at., num. 67. — PaJ., tr. 6, di»p. 6, punct. 11, n. 7. - Rtbell., de Juit., part. 1, hb. 2, qu. 14, n. 63. · Loc. cit. — ’ Loc. cit., n. 81. · Pa!., loc. cit.. punct. II, n. 4. - Vcuq., Opu»c. de Scandalo, art. 1, dub. 3, n. 22. — · Ibid., id est Bonae., dc Matr., qu. 4, punct. 14, n. 6; et Sanch., Dccal., lib. 1, cap. 7, n. 16, 22, 23 et 26. — • Decal., lib. I, cap. 7, n. 33 et 34. — Bonae., disp. 2, de Peccat., qu. 4, punct. 2, n. 32, 37 et 38. — ’· In Decal., lib. 1. diu. 9, de Scandalo, cap. 12, n. 29. — Sanch., Decal., lib. 1, cap 7, n. 33. — “ De Scandalo, n. 383. — *’ Decal., tr. S, cap. 1, n. 82. — “ De Carit., sect. 7, punct. 1, $ 3, qu. 3. garla senza tuo danno maggiorc o almeno eguale, come si c detto al n. 56, dove si disse non esser lecito per evitar la perdita della fama o della roba, restituir la spada a chi vuol uccidere il nemico ». Quae sic latine red­ duntur: Si dominus re aliqua sua in tertii damnum abusurus est, tu teneris illam de­ negare, quotiescumque sine damno tuo gra­ viori vel saltem aequali negare potueris, uti n. 56 dictum est; ubi statuimus illicitum esse ad vitandam infamiam aut bonorum jacturam, gladium restituere illi, qui ini­ micum occidere intendit. 67. - a) Salmant., tr. 21, cap, 8, n. 67; Sanchez, Decal., lib. 1, cap. 7, η. 26; Tam­ burinius, Decal., lib. 5, cap. 1,^4, η, 18, nullam praeter famulatus rationem, justam causam requirunt; imo Sanchez ct Tamburi­ nius dicunt satis esse ad excusandum in eo casu communem famulatas rationem. 68. - a) Diana, part. 5, tr. 7, resoL 13, hanc utique opinionem refert; sed de ea nullum profert judicium. 69.-rtJ Hic apud S. Alphonsum habes te­ xtum compcndiatum Hermanni Busenbaum; integer vero textus sic sonat : « Ob simile pe­ riculum excusantur ut plurimum caupones et propolae, in locis ubi catholici vivunt per­ mixti haereticis, qui ministrant aut vendunt carnes dic jejunii comesturis; item vinum ebriosis, dum postulant, etsi sciant eos a pec­ cato non excusari, quia plerumque peccatum aeque fieret, subministrantibus aliis, et ipsi damnum notabile paterentur, dum paulatim nemo ad eos veniret. Sanch lib. 1, cap. 7; Bonae., etc. Quod si tamen hae rationes non adessent, non excusarentur. Unde non licet ea patrifamilias (uti nec cocnam die jejunii) ministrare suae familiae; neque cauponi illi, praeter quem non sunt alii: nisi tamen alia gravior causa cogeret. Ibid. ». b) Bonacina, disp. 2, de Peccat., qu. 4, punct. 2, n. 32. id licere negat, · nisi suffi ciens causa ipsos moveat ad vinum iis ven­ dendum, qualis causa, per se loquendo, non videtur lucrum quod ipsis cessaret, non ven- * Tr. 21. cap. R, n. 66. 70 et »eq. — · Dead., lib. 1, CAP. Π. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUR. V. - ART. ΙΠ. 361 Quando Tamburinio ’, et aliis satis communiter 70. - « 8*. In civitatibus, in quibus id liceat do­ main Jocare apud Croix ’, quod caupones satis excu­ « vitandi majoris mali causa permissum arararloTel santur ob metum cujuscumque gravis « est, licet domum locare usurario (exci- me r et rid. damni, puta, si alias notabiliter laederen­ « pit tamen jus alienigenam), et meretritur ex diminutione emptorum. Ratio, quia, « cibus; maxime si alii conductores desint: cum nullum eo casu grave damnum tem­ « nisi tamen meretrices graviter nocerent porale obveniat ebriaturo, caritas non « vicinis honestis, vel ob situm ansam obligat cum gravi incommodo peccatum • majorem darent peccatis. Sanchez 7, illius vitare. —- Et idem dico cum Busen- « Bonacina 1 ». — [Ita etiam Salmant. · baum (ut supra, n. 6) ct Sanchez 3 ac Maz- « cum Trullench, Vasquez, Prado, Ledezotta 4, de praebente carnes comesturis, < sma; et Viva cum Suarez % Lessio a>, in die vetito. Azor, et aliis communiter]. Arudce» Illud autem quod dicit Tamburinius 5 71. - « 9°. Excusantur a mortali, imo poaaont Ca­ cum Sanchez et Palao, scilicet, licitum « etiam veniali, si causa adsit, artifices, cer» vel re* esse vendere vinum eis qui revendent mi­ « qui faciunt aut vendunt res indifferentes, vendere ladi/ferenxtum aqua, si aeque commode nequeant « quibus quis bene potest uti, licet plu- tea. aliis vendere; id non admittimus, nisi ob « rimi abutantur; v. gr. aleas, fucos, glametum mortis vel infamiae « dios. Ratio est, quia remote tantum « 7\ Ea, quae ad peccatum proxime « ordinantur ad peccatum, et simpliciter « concurrunt vel inducunt, vel cum ju- « impediri non possunt. Quod si tamen Exceptio­ « stitia pugnant, etsi ex genere suo sint « abusus esset contra justitiam, non lice- ne*. « indifferentia ; v. gr. hero alterum occi- « ret; v. gr. si occisuro dares gladium, « suro gladium dare; ostendere illum qui « ob magnum pretium quod offert. Item, «ad necem quaeritur; compulsare cam- « si quis sciat hunc innocentem non per« panam (sine scandalo tamen) ad con- « vertendum, nisi per has suas merces: « cionem haereticam; meretricem, etsi « quia modicum lucrum certae saluti alte« conductam ac paratam, e domo evo- « rius est postponendum. — Sanchez 10 ». « care et ad herum deducere; furi scaMalum non est praesumendum: unde « lam applicare; gerenti injustum bellum licite possunt vendi aleae, fuci, gladii, ve­ • dare mutuas pecunias; pagum haeretico nena (scilicet ea tantum, quae possunt de­ « domino vendere, gravissimam causam servire etiam ad medicinam) cuicumque, «requirunt: hoc est, metum tanti mali, quem abusurum fore non constet — Ita « quod secundum leges caritatis nemo te- Salmant.n cum S.Thoma *), et communiter. « neatur subire ad evitandum malum alteDubium autem versatur, quando ve­ Qaando liceat, si « rius, v. gr. si alias occidendus esset. — rost militer creditur emptor abusurus. — emptor verosimiliter « Laymann e ». Busenbaum hic cum Sanchezdicit, non abutetur. 1 Decal., lib. 5, cap. 1. M. n, 36. — · Lib. 2. n. 261. • Loc. dt.. n. 34. — · Tr. 2, diep. 2. qu. 1, cap. 3, 4 4, qu. 4. — · Loc. dt.. n. 37. · Sanch., loc. cit., n. 37. Pal., disp. 6. punct. 13, η. X — · Lib. 2, tr. 3. cap. 13, v. Major. — ’ Loc. dt.. n. 20. — · Loc. dt., n. 33; Matr., qu. 4. punct. 14. n. 5. — · Tr. 21, cap. 8. n. tr 6. n. 4, et de 65. dendo vinum in tali eventu ». Et rationem addit,quia «perse loquendo, non videtur tanti momenti ». f ) Haec tamen reformanda seu temperanda videntur juxta superius dicta nota / ad n. 66, dc eo qui claves furi vel gladium occisuro tradat. 70. Suarez, de Carit., disp. 10, sect. 4, n. 5, negat licere domum meretrici locare, . si quis sine ullo incommodo potest domum suam locare alteri... Si tamen non occurre­ rent alii qui locarent, vel difficile possent inve­ Trull., Decal., hb I, cap. 6, dub. 5. n. 16; et lib. 6. dab. II, η. X ' Vas^., de Scandalo, art. 8, dub. 5, n. 47 et seq. - Prada, TbeoL mor., cap. 15, qu. 12, n. 16. Pctr. Ltdctma, Sum. (in 2*- 2··).*ιγ. 8 cap. 32, conci. 14, dub. 1. — Vrue, in prop. 51 Innoc. XI n. 4. - Ator, part. 2, lib. 12, cap. 18, quaer.X — ·* Dccal, hb. I, cap.7. n. 12 et «eqq. — u Tr. 14, cap. 2, n.32. niri. non teneretur quis privare se suo jure ». — Lessius, hb. 2, cap 24, dub. S, licere vult: « si vel multae aliae domus aeque commodae non sint ei [meretrici] defuturae, vel si expe­ dit urbi, ad majora mala vitanda, illas per­ mitti. Idem dicendum de usurariis » 71. S Thomas, 2* 2*',qu. 169,art 2, ad 4, haec tantum scribit: «Si qua vero ars sit, cujus operibus homines possunt bene et male uti,... usus talium artium non est pec­ catum ». h> Sanchez, loc. cit., n. 12 ct seqq., dicit 362 ExcusAtur vendent materi&m sacrificii. vel aedi­ ficant ternpla. Venena vendent, qnando ex· cueetur. Quid li­ ceat chri ttianie cap­ tivi·. LIB. IL - TRACT. III. DE PRAECEPTO CARITATIS. licere illa vendere ob lucrum. At Tamburinius \ et Salmant. * cum Bonacina, Re­ bello, Tapia, Silvestro d, dicunt licere, si venditor non posset sine damno a vendi­ tione recedere; sive (ut loquitur Tamburinius) si jacturam pateretur, res suas non vendendo. Eodem modo, licitum esset vendere ornatus puellae abusurae, si illa ab aliis aeque emeret, ait Croix®cum Navarro d), Azor d>, Sanchez, Bonacina, Diana : cum, negando tunc venditionem, neque impe­ diretur peccatum. — Sed hoc non admit­ tendum (juxta dicta u. 47, v. Secunda^ nisi venditor alioquin notabile patiatur incommodum. 72. - « 10’. Excusantur etiam, qui ob « justam causam vendunt agnum Judaeo « vel infideli, usuro ad sacrificium. Item, « qui Judaeorum synagogas, haereticorum « templa, legitimo magistratu permittente, « aedificant vel restaurant ; praesertim si « fieret aeque sine ipsis. Navarrus a>, Lay« mann — Venena autem vendere, nisi « iis qui bene usuri putantur, v. gr. ad « confectionem colorum vel medicinam, « non licet. Vide Sanchez4. Unde venditio « veneni, quod non servit nisi ad hominis « occisionem, simpliciter est mala ». 73. -« 1Γ. Christiani captivi, ex gravi « metu, in triremibus Turearum vel hae1 Decui., lib. 6, cap. L $ 4, n. 33, — ■ Loc. dt., n. 33. · « reticorum, licite remigant contra ca· « tholicos; sarcinas, machinas, arma ad « bellum necessaria convehunt, propugna« cula aedificant, etc. Ita probabiliter Les« sius, Sanchez, Suarez a>, Laymann 6;con« tra Toletum et alios, qui docent peccare « mortaliter. — Quod si tamen eo loco «res esset, ut haec negantes a magno « periculo classem Christianam eriperent, « vel victoriam conferrent, tenerentur tan« tum bonum vitae suae anteferre. Sua· « rez, Lessius, Sanchez0». 74. - « 12’. Incolae urbis vel provin« ciae, quam tyrannus occupavit, licite « manent inter iniquos possessores, eos« que cogente imperio juvant excubiis, « fossione, contributione; idque, ex legi« tiini principis praesumpto consensu: ex « quo etiam, talia obsequia licite promit« tunt cum juramento, ad majora mala « sua et legitimi principis declinanda. — « Laymann 7 ». 75. - « 13°. Nautae et aurigae catholici « in Hollandia, etiam sine gravi metu, si «absit prava intentio, licite vehunt an« nonam ad castra haereticorum, si ad« sint alii, qui illis cessantibus, facerent: « quia, nisi id faciant, excludentur omni « lucro, tamquam osores boni publici. — «Vide Lessium e, Sanchez a>, Filliuc« cium ° ». Bonae., disp. 3, de Cone tract., qu. 3, panel. 2, n. 13 ct 14. RetMll.. part. 2, lib. 9, qu. 18, n. 30. · Tapia, tom. 2, lib. 5, qu. 16 art. 20, n. 4. — Tantbur., loc. dt., n. 33. — ■ Lib. 2, n. 263. · Saneh., Dccal., lib, 1, cap. 7, n. 16. - Bonae., di«p. 2, dc Peccat., qu. 4, punct. 2. $ unie., n. 35 ct 36. - Diana, part. 5, tr. 7, rewl. 88. — · Deoil., lib. I, cap. 7, n. 17.— Lz<·.. lib. 2. cap. 9, n. 122 et 12X — Saneh., loc. dL, n. 18. — • Lib. 2, tr.3, cap. 13. n. 5, v. Ultcriui. — Tolel., lib. I. cap.24, n. 6. — Snar., de Censur., di»p 21, sect. 2, n. 62. — Leti., loc. dt., n. 122. — · Loc. dL, n. 18. — 1 Loc. dL, n. 5, v.Se· eundo. — · Ltb. 2, cap. 9, n. 123. — · 1 r. 22, cap. 5, n 149, justam vendendi causam censeri « jacturam quam quis patitur, si res suas quas venales habet, minime vendat ·. Silvester non satis sibi consentit ; nam v Infidelitas,n. 5, sententiam hic expositam videtur tenere; sed omnino eidem contradicit, v. Ars, n. 3 et 5. d) Navarrus, Man., cap. 20, η. 16, omittit conditionem appositam, nempe si illa ab aliis aeque emcrcL — Azor vero, part. 2, lib. 12, cap. 18, qu. 7, allegat opinionem Navarri ct sententiam oppositam Medinac, quas conciliat dicens: < Navarrus fortasse loquitur solum de vestibus, quibus communiter feminae utun­ tur, quae sunt ad vitae usum necessariae ; ct Medina loquitur dc vestibus, quibus utuntur meretrices et feminae ad se ornandum, ut ad libidinem viros incitent». 72. - a) Navarrus, lib. 5, consil. 1, de Ju­ daeis4 loquitur non dc agni, sed dc ramorum venditione ad sccnophegias Judaeorum; de re­ fectione autem templorum id concedit tantum Judaeis ct infidelibus, sed permissione impunitiva tantum. b> Laymann, loc. cit., n. 4, loquitur dumta­ xat dc aedificatione aut refectione templorum ct synagogarum. 73. - «USuarczcontra, de Censuris,disp.21, sed. 2, n. 60, dicit eos peccare contra legem naturalem. Et n. 61, concedit solum ejusmodi captivos non peccare contra Ecclesiae legem, proindeque in censuras bullae Cocnae non incurrere, nisi in casu ab ipso Buscnbaum inferius excepto. -«; 75. Sanchez, loc. at., uti citat Buscn­ baum, hoc exemplum non adducit. CAP. Π. - DE PRAECHRTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM. - DUB An autem liceat aurigis aut nautis, vehere meretricem ad amasium, pro sola mercede lucranda? Vehere «tremet» ton licet ob telam Iu* »T»m. Affirmant Sporer \ Salmant. * cum Mcrolla et Diana apud Tamburinium ®, Croix 4 cum Navarra. Quia (ut ajunt) hi sunt causa tantum remote coopcrans. — Sed recte negant Sanchez 5* , Bonacina bl, Roncaglia '> et Viva8* , qui contrariam opi­ nionem ait non esse solide probabilem. Hi omnes dicunt, eos tantum excusari ob grave damnum vitandum; imo Angles apud Sanchez putat, id nunquam licere, utpote intrinsece malum. 76. - Adduntur alii casus: Γ. Peccat puella acceptans munera ab amasio, qui turpiter eam concupiscit a>: quia fovet amorem. — Croix 7 cum Sporer. 2*. Peccat reddens gladium occisuro: nisi metus gravis incommodi excuset Croix8 cum Sanchez, Bonacina, etc. — Sed vide Lib. HI, u. 571, v. Secus etiam bL 77. - 3 . Au liceat petere juramentum a pejeraturo? V. - ART. III. 363 Negant Vasquez a> et Sotus fl> apud Croix ·; item Pontius % ex D. Augustino et D. Thoma,0. Ratio, quia (ut ait S. Tho­ mas) m juramento ejus qui falsum per verum Deum jurat, non videtur esse ali­ quod bonum, quo uti liceat. — Sed pro- os cassam babilius affirmant Salmant. “, Continuator Tournely *, Filliuccio; et Tamburinius et Diana apud Croix u, modo adsit justa causa, nempe si judex petat juramentum ratione officii (quod idem S. Thomas 14*etiam admittit); vel si magni tua interest uti perjurio ad fraudes alterius manifestandas, ut jus tuum con­ sequaris: et sic non deest bonum utile petentis; quod sufficit pro justa causa. Et ita intelligendus D. Thomas, ex contextu verborum in loco citato. Commune autem est, licere petere ob aliquod bonum, juramentum a juraturo per falsos deos. Ita S Thomas ,B, et San­ chez 18 cum Gabriele Λ>, Suarez, Sayro, etc., contra Alensem ·>. — Si vero res sit • Tr. 5. cap. 1. n. Roncaglia, tr 6, qu. 3, cap. 6, qu. 4, ct Reg. in praxi2, non loquitur dc istiusmodi aurigis vel nautis. 76. - a) Si nempe cx malo fine vir ille mu­ nera largiatur, ut notat Croix ; et Sporer addit: idque moraliter certo mulieri constet. b> Cfr. etiam notam f ad n. 66 supra. 77. - <*) Vasquez, Upusc. de Scandalo, qu. 43, art. 8, dub. 3, η. 34; Sotus, dc Just, ct Jure, lib. 8, qu. 2, art. 4, coneI. 2, (quam­ vis absolute a Croix citantur) concedunt id licitum esse judici, secus vero privatae per­ sonae. Similiter Reginaldus, male pro hac prima opinione adducitur a Bonacina, cum ipse, lib. 18, n. 76 ct 77, camdcm sententiam teneat ac Vasquez et Sotus. — Et his etiam consentire videtur Pontius, de Matrim.,Hb,5, cap. 18, n 62. Pontius Lunen S. Augustinum corp. — * Loc. dL. ad 4. — * Decal lib. 3. cap. 8. a. 21. - SMAF., de Relit., tr. 5, lib. 3, cap. 13» · 5. cap. 3, n. 19. Sayr. CIav. adducit, non tamquam huic suae sententiae patrocinantem, sed tamquam asserentem di­ verse judicandum esse de eo qui per talsos deos juraturus est, cl de eo qui falsum est juraturus. Cfr. Epist. S. August. 47 (al. 154) num. 2; apud Migne, Patrol. laL, tom. 33, coi. iai. b) Contin. Tournely, dc Carit., sect. 7, punct. 1, 3, qu. 3, v. Secunda pars, tractat de infideli qui verum per alcoranum v. g. jura­ turus est. < ■> Cajetanus, in 2Λ,Η 2af, qu. 98, art. 4, ad 4; Sidon tn 2aitl 2a^,qu.78, art. 4, controu 2, n. tO, hanc sententiam non luentur, quidquid dicat Bonacina d) Gabriel Biel, in 3, dist 39, qu. 1, art. 3, dub. 1, § Dc circumstantia per quid, dubiLinter loquitur, (ut ipse Sanchez animadvertit) ct scribit: 364 item pete- abuturario. LIB. IL - TRACT. III. DE PRAECEPTO CARITATIS. vera, et alter ignoret; vel sit falsa, et alter credat veram, non licet eum inducere ad jurandum; ut recte dicunt Salmant.*. 4". Licitum est petere mutuum ab usurano, propter aliquod bonum. Est com­ munis sententia cum S. Thoma · qui sic docet : Licet... ab co qui hoc paratus est facere, et usuras exercet, mutuum acci­ pere sub usuris, propter aliquod bonum, quod est subventio suae necessitatis vel alterius. Et alibi3 inquit : S/ aliquis pro­ pter aliquod bonum utatur malitia usu­ rarii, accipiens ab eo mutuum ad usuram, non peccat. Sivero persuaderet, quod mu­ tuaret... ad usuram ei, qui mutuare ad usuram paratus non esset, absque dubio in omni casu peccaret. Idque licet,9 si adsit causa vel necessiii« uttiiu·. tatis, vel notabilis utilitatis; ut dictum est n. 49, et ut dicunt Salmant.4 cum Cajetano, Navarro, Sanchez Bonacina Palao <Λ — Asserit autem Lugo 5, com­ mune esse inter DD. sufficere ad excusan­ dum petentem mutuum ab usurario a pec­ cato gravi, quamcumque utilitatem, etiam modicam. Sed huic non acquiesco, juxta dicta n. 47, v.Secunda. Ratio, quia ad excu­ sandum grave peccatum, gravis requiritur causa. Secus igitur dicendum, si adsit no­ tabilis utilitas, ut ajunt Croix ° et Sporer7. item ifott Et tunc licet etiam offerre ei usuras, offerre ueu· ... r>«. conditionate dicendo : Si vis usuras, dabo; ut Molina, Sanchez, Hurtadus, Tamburietiam ab- nius apud Croix ·. — Immo licitum est «olute, . , , „ .. _ _ etiam absolute eas offerre, dicendo: Da lar notant· e mihi mutuum, et ego tibi solvam usuras; ut dicunt Lugo’, Sanchez10 cutnTrullench, » Tr. 21. cap. 8. η. 79 ct 8U. · 2 2··» qu. 78, art. 4. — · De Halo, qu. 13, art. 4. ad 17. - · Tr. 21, cap. 8, n. 76 et 77. Cajtlan., in 2·* 2·'. qu. 78, art. 4. Navar., Man., cap. 14, n. 39. — · Dc Jutt. et Jure, dhp. 25. n. 235. — • Lib. 2. n. 267. - ’ Tr. 5. cap. 1. n. 75. - Molina, tr. 2. dhp. 335, n. 5 Sattch., Dccal. lib. 3, cap. 8. n. '27. · Pttr. Hurtad., de Cant., dhp 173. sect. 14, $ 180. · Tarnbur., Decal., lib. 5, cap. I, $ 4, n. 45. · Lib. 2. n. 267. - · Loc. cil, n. 23? - ” Loc. cit., n. 27. Trull., Decal.. lib. 7. art. 6, $2; ex parte contradicit, (uti Sanchez notat), et concedit id licitum esse, · ubi bonum publicum est causa...; sed non ubi bonum per sonae esset causa ·. / > Salmant dicunt : rationabilis utilitas ·. «J Pro Sanchez, Bonacina et Palao, cfr no­ tam i ad n. 47 supra. Et hoc eodem sensu oblationem istam Baflez, Diana, Sporer **, et alii apud Sal­ mant. ”, Et licet Salmant. ” cum S. Thomn, Bonacina, etc., oppositum verius censeant, recte tamen probabilem vocant primam sententiam; quia illa oblatio revera sem­ per est conditionata '·>, scilicet: si nolis dare gratis, offero usuras. Sed hoc nequa- n? quam admitterem, si alter non esset paratus ad mutuum dandum sub usuris; quia aliter, qui sic eum alliceret ad mu­ tuandum,directe induceret ad peccandum. — Notant nutem Salmant. quod requiri­ tur major causa ad petendum mutuum ab eo, qui scitur non daturus nisi sub usuris; requiritur saltem magna utilitas, ut supra. 78. - 5”. Qui adjuvat usurarium tan· λ-·.· tum in numerandis pecuniis, scribendis rationibus aut in deferendo pignore, ρο· σΓ test excusari a peccato sola ratione fa­ mulatus. Secus vero, si exigat usuras: quia exactio est cooperatio proximior ad peccatum usurarii, etiamsi amicabiliter exigat. — Quod si exigeret per vim aut minas, non solum peccaret, sed insuper teneretur ad restitutionem. — Vide di­ cenda Lib. III, n. 789. 6". Licet dare mutuum abusuro, si ad- Dut» sit causa, scilicet si aliter ille multum possit nocere. Ita, apud Croix 13 Azor«> et Lessius, qui tamen dicit non excusare causam lucri, etiam justi 79. - 7 ‘. Probabilius licet petere sacra- uttr menta a sacerdote excommunicato tolerato; quia ipse tunc minime peccat ea ministrando. Tamburiniusie cum Sanchez et Hurtado, contra Suarez βΛ — Vide di­ cenda Lib. VU, η. 139. cap. 19, dub. 21, n. 2. - Haute, in 2·· 2··, qu. 78, art. 4, dub. 2, concl. 2. - Diana, part. 5, tr. 7, retol. 8. — ·· Loc. cit., n. 77. - ·· Tr. 14. cap. 3, n. 121. - « Loc. cit. · S. Thom., 2· 2··, qu 78. art. 4. - Dcmac., diip. 3, de Con­ tract., qu. 3 punct. Π, propo·. 1. — ·· Loc. dt., n. 122.— u Lib. '2 n. 269. - Axia., Aucun, v. Usura, cas. 5, η. 20. M Dccal , lib. 5, cap. 1, $ 4, n. 40. Sanch., dc Matrim., lib. 7, diip. 9. n. 8. · Petr. Hurtad., de Carit., diip 173, Net· 18. «» 249. explicant auctores, qui licite fieri posse di­ cunt. 78. *»> Azor, part. 3, lib. 5, de Usura, cap. IS, quacr. 2 ct 3, requirit quidem neccssi tntem vel aliquam utilitatem; quanta autem haec esse debeat, non determinat. 79. »» Suarez, de Censuris, disp. 11, sect. 4, n. 12, contradicit, inquantum celeri concc CAP. Π. - DE PRAECEPTIS CARITATIS ERGA PROXIMUM - DUB. V. - ART. III. Conveniunt etiam DD., licitum esse petere sacramenta a sacerdote qui est in 11 mortali, si adsit necessitas aut notabilis utilitas. — Sed dubium est: si utilitas non sit magna,an tunc liceat? Affirmant Azor*J, Hurtadus et Diana bJ, apud Croix l. Sed negandum cum Croix (juxta dicta w, 47, v. Verum dicimus)l etiamsi sacerdos sit paratus ad sacrilege ministrandum. veieuii 80. - Volenti autem frangere jejunium, sïSju· ubicumque inveniet cibos, licet eos praeiuîtwfc· bere, dicendo conditionate: S/ vis jam comedere, coena apud me; ut dicunt Spo­ rer a>, et Lessius b> cum Navarro % Cajetano apud Viva1. Ratio, quia peccatum tunc jam est interne patratum, nec impe­ diri potest, ut supponitur. — Sed huic opiiknti § 247. · « Lib. 2, n. 372. - Croix, 2— 2··, qu. 147, an. 4, i. f. - · De Praec. Dccal., qu. 10, art. 4. n. 6. — « Tr. 21, cap. 8, n. 61. Hurtad., loc. cit., loc. cit. — Cajftan., in nioni nec acquiesco; et sequor Salmant.* et Roncaglia4, qui cum Palao, Vasquez, re. Diana etc. oppositum sentiunt. Quia id in iis circumstantiis est objective malum, ad quod non licet cooperari nisi tantum permissive, modo adsit causa gravis: juxta nostrum principium positum n. 47, v. Se­ at uda, et toties repetitum, nempe, quod ad permittendum grave peccatum proximi, quod ille committet ex occasione a nobis praestita, non sufficit quod alter sit para­ tus ad peccandum;sed insuper requiritur gravis causa necessitatis vel saltem uti­ litatis, quae nos deobliget a praecepto caritatis: alioquin graviter peccamus tam contra caritatem, quam contra virtutem quae a proximo laeditur. — · Tr. 6, qu. 3, cap. 6, qoaettinne. 6. - Pal.t tr.6, di»p. 6» punct. 10, n. 2. Ορακ. de Scandalo, qu. 43. aru I dub, 3, n. 17. dunt id licere, seclusa etiam quacumque ne­ bJ Lessius, lib. 4, cap. 2, n. 20, pro hac sen­ cessitate; dum ipse requirit aliquam commu­ tentia adducit Navarrum et Cajetanum ; sed nem necessitatem. ipse oppositam sententiam tuetur. b) Azor, part. 2, lib. 12, cap. 17, quaer. 7; UNavarrus, Man., cap. 21, η. 24, tenet ct Diana, part. 5, tr. 7, resol. 4, licitum esse quidem licere, sed « ex causa justa..., puta dicunt, etiam extra necessitatis casum, sacra­ urbanitatis vel amicae hospitalitatis». menta petere a sacerdote, qui in mortali pec­ <*) Diana, part. 5, tract. 7, résolut. 13, cato versatur, modo sit ad ea ministranda ex Pontio (quem nec probat nec reprobat) obligatus vel paratus generale principium affert, quo nititur haec 80. - °) Sporer, tr. 5, cap. 1, n. 51, licere sententia, scilicet illicitum esse alicui prae­ putat, · dummodo aliqua rationabilis, etiam bere id, quo iste hic et nunc bene uti ne­ queat. non multum gravis, causa accedat ». LIBER TERTIUS DE PRAECEPTIS DECALOGI ET ECCLESIAE. » TRACTATUS PRIMUS DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI QïidjObe«t «Hujus praecepti, prout est affirma· J»aFae'e · tivum, materia propria sunt actus vir< tutis religionis. Est autem haec virtus « moralis, qua interior et exterior cultus « Deo debitus exhibetur. Actus ejus in« ternus est animi submissio, qua infini« tam Dei excellentiam veneramur. Ex« ternus est, quo internum testamur, ut « oratio, sacrificium, etc., de quibus vide bbSirr0, * Scholasticos. — Prout vero est nega« truum, prohibet vitia religioni opposita: « quae, quia opponuntur virtuti inter mo· « rales praecipuae, sunt peccata, post ea « quae contra virtutes theologicas com« mittuntur, gravissima, et ex genere suo • mortalia. Sunt autem duplicia: alia, quae « opponuntur per excessum, ut superstitio « cum suis speciebus; alia, per defectum, « ut irreligiositas cum suis ». » 2* 2··, qu. 83, art. 1, corp. — Suar,, de Relis., tr. 4, lib. 1, cap. 28, n. 3. - £«J., lib. 2, cap. 37, η. 10, · Layut., lib. 4, tr. 1, cap. 1, n. 2. « Bonae., dhp. 1, de Hor. canon., qu.2, panct. 1, n. 11. · · Tr. 21, cap. 9, n. 11. — · In 4, dut. 15, Ex hac igitur religionis virtute tenemur ad orationem, quae ex S. Thoma 1 definitur: Petitio decentium a Deo. — Et probabilius est, orationem nobis esse ne­ cessariam necessitate medii: cum Suarez, Lcssio, Laymann, Bonacina, Azor etc. apud Salmant *, ex S. Thoma contra Sil vestrum b>, Ledesma, Villalobos, etc., qui putant, necessitate praecepti. Quando autem obliget praeceptum orationis, Salmant. 4 cum Trullench et Villalobos contra alios censent, obligare per se triplici tempore, scilicet in instanti usu rationis, in articulo mortis, et semel sal­ tem in anno O. — Dicitur per se: nam per accidens, certum est obligare, quando urget magna tentatio, quae alias vinci nequeat; vel quando urget magna cala­ mitas populi aut proximi. Salmant. qu. 4, art. 1, aolut. 3. — Pttr. LtsUtma, Sum. (in 2·· 2·*), tr. 9, cap. 4, concL 1 et 3. · PU/αΛ, part. 1, tr. 24, diflL 4, η. 1 et 2. —4 Loc. dL. n. 17. · Thd!., Decal., lib. 1, cap. 7, dub. 4. η. 4. · Villa!., loc. ciu, n. 4 et 7. — * Loc. dt„ n. 15 a) - Azor, qui a Salmant- adducitur ut ceptum orationis obligare semel in anno; quin dicit S. Alphonsus, asserit dumtaxat, part, 1, immo Trullench dicit obligare aliquoties in lib. 9, cap. 34, quaer. 2, orationem jure na­ vita: « hoc est, ut non multo tempore abstinea­ turali praeceptam esse. tur ab oratione, v. gr. ad mensem unum vel *>) Silvester, v. Oratio, qu. 8, male a Sal­ alterum ». — Et hanc Trullenchii sententiam mant. dtatur; ipse enim S. Thomae consen­ ipse S. Alphonsus secutus est; nam S Doctor, tit, et dicit orationem praeceptam esse : « eo in Inst. catech., part. /, cap. 1, η. 32; ct Gran tempore, quo tenetur [homo] sibi procurare messo della preghiera, part. 1, cap. 3, § 3, spiritualia bona, quae non nisi [nota haec aestimat esse peccatum per se grave, si quis per notabile tempus, id est per unum, aut verba) per orationem consequi potest». c) Trullench et Villalobos pariter hic male certe per duos menses, Deo sese commen­ citantur a Salmant.; minime enim dicunt prae­ dare omittit. S. Alfmoxii, Optra moraba. — Tom. Γ. orationecTÎtitïu’ mediL Q^ado > cipwmwi- 370 LIB. 1Π. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAPUT L De Superstitione et Speciebus ejus. DUBIUM I. Quid sit et quotuplex. 1. Quid est superstitio. — 2. Quotuplex est superstitio. — 3. Quis committat superstitionem falsi cultus. — 4. Quis, cultus superflui. Qeid »it 1. - « Resp. Γ. Superstitio est falsa re· »upentjtio. « iigjOj S€U cultus vitiosus veri vel falsi • numinis. Lessius. — Et convenit cum • definitione communi ex S. Thoma, qua « dicit esse vitium, quod religioni oppo« nitur secundum excessum. Dicit: per « excessum; non quod Deus nimium coli « possit, aut majore honore quam dignus « sit: sed id intelligitur secundum circum< stantias, eo quod exhibeas cultum, vel « quem non debes, vel eo modo quo non « debes, vel illi cui non debes ». Qaotupiex 2. - < Resp. IΓ. Superstitio est duplex : M’ « Alia, cultus indebiti, sive incongrui, quo « verus Deus, sed modo indebito, colitur, « tribuendo ei cultum falsum et pernicio• sum; vel superfluum, qui nimirum sit • contra vel praeter Ecclesiae consuetu< dinem ac praescriptum — Alia est, ra« tione rei cultae, cum scilicet cultus Deo • debitus, falso Deo vel creaturae defer· « tur. Et haec subdividitur in idololatriam, • divinationem ct vanam observantiam: « ad quam magia vel revocatur, vel po« tius quartam speciem constituit. — luty• mann ex S. Thoma *. « Ex quibus resolves: Superstitio 3. - <1°. Superstitionem cultus falsi cultu*. Ubi. comrnittit: Γ. Qui Deo nunc offert cultum « per caeremonias veteris legis, v. gr. cir« cumcisionem, immolationem agni, etc.; • quia hae significant Christum adhuc « venturum, et nondum venisse. — 2°. Lai« eus, qui Deum colit tamquam publicus minister Ecclesiae, v. gr. sacrificando, absolvendo. Quod semper esse mortale docet Suarez 3. — 3*. Is qui sua aucto­ ritate proponit aliqua facienda, tamquam ordinata ab Ecclesia ad Dei cultum. — 4°. Qui falsas reliquias propohit; vel miraculum factum esse per aliquam imaginem; vel se habuisse has vel illas revelationes fingit: sive ad faciendum lucrum, sive ad devotionem augendam. — 5rt. Qui, ut populum moveat, fingit miraculum aliquod, vel historiam reperiri in Scriptura sacra, etc. Et haec su­ perstitio, etsi sit ex genere suo morta­ lis, quia primae veritati- injuriam irro­ gat, et religionem fundat in mendaciis; saepe tamen excusatur ignorantia vel simplicitate. — Lessius 4, .Sanchez a>, Navarrus a, Laymann G, Bonacina 7 ». 4. - « 2°. Superstitio cultus superflui est, v. gr.: Γ. Caeremonia audiendi Missam ante ortum solis, cum certo nu­ mero, situ, ordine cereorum; vel sacer­ dotis, qui dicatur Joannes, vel qui ha­ beat staturam Christi, etc.: quia hic cultus est ex seipso inanis, et ad spiri­ tum excitandum inutilis. — 2°. Jejunare die dominico, cum non jejunas aliis die­ bus ». (Quamvis · vetetur jejunare in die dominico, ad exstirpandam haeresim Manichaeorum negantium resurrectionem Christi Domini; qui tamen mortificationis causa jejunaret, non peccaret, ne leviter quidem, ut ait Viva ·: imo mereretur, cum lib. 2, cap. 43, n. 2. — 5. Thom., 2*2*, qu. 92, art. 1, corp. — 1 Lib. 4, tr. 10, cap. 1. — · Loc. cit., art. 2 • Dc Reli<., tract. 3, lib. 2. cap. 2, num. Il et »cqq., ct num. 19. — · Lib. 2, cap. 43, dub. 1. — · Man . cap. 11, num. 27. — · Lib. 4, tr. 10, cap. 1. num. 3. — ’ Di»p. 3. Je 1- Pracc. Decal., qu. 5, punct. I, num. 2. — · Can. Sacfrdot 5, eau*. 26, qu. 7. — · De Pracc. Decal., qn. 5, art. 1, n. 3. 3. - a) Sanchez, Decal., lib. 2, cap. 37, n. 9, negat ejusmodi superstitionem ulla pia intentione excusari posse. 1 line non satis accurate citatur a Busenbaum. CAP. I. - DE SUPERSTITIONE ET SPECIBBUS EJUS. - DUB. Π. talem haeresim jam Ecclesia aboleverit. Etsi Salmant. 1*dicant, melius esse absti­ nere a tali jejunio; et ideo communiter docere DD., quod jejunium promissum in die dominico possit in sabbato adimpleri; ct si quis voverit jejunare per mensem, non teneri in die dominico, nisi expresse intenderit]. « 3\ Item, in Missa contra rubricam « plures formare cruces, pluries dicere * Allehija, dicere Gloria vel Credo con« tra rubricas, aliasve caeremonias de• mere vel addere (etsi fiant ex de­ votione; haec enim corrigenda est): 371 « quia sunt praeter Ecclesiae consuetu« dinem. « Haec tamen et similia, bona inten< tione facta, venialia tantum sunt ordi• nane, ut docet Toletus, Lessius Na« varrus et Laymann: quia est materia • levis, et actio ex se non mala; et multa < excusat simplicitas. « Quod si tamen ex se mala esset, ut « si rem furtivam offeras; turpia verba in ■ templo canas; ore vel organo notabiliter « lascivam, vel ad impuritatem provocan« tem vocem edas, est superstitio fere • mortalis; ut Laymann ex communi ». DUBIUM II. De Divinatione. Quid et quotuplex sit. 5. Quid est divinatio, — 6. Alia est cum expressa invocatione daemonis; alia, cum tacita. — 7. An divinare sit semper peccatum mortale. — 8. Resolutio casuum. Quid sen­ tiendum de virga divinatoria. — 9. An liceat divinare per somnia. — 10. An sit licita astrologia, et qualis. — 11. An liceat adhibere sortem divinator iam. 5. - « Resp. Γ. Divinatio est, cum quis 4 « opem daemonis tacite vel expresse in« vocat, ut noscat res contingentes et li< bere futuras, aliterve occultas et natu• raliter incognoscibiles. — Quae si sint « tales, quas solus Deus scire potest, in« volvitur tacita idololatria, quod daemoni • tribuatur cultus divinus. — Si vero sint « tales, quas daemon naturaliter scire po« test (nam ex signis aliisque modis, oc« cultissima quaeque cognoscere potest, « etiam plurimas hominum cogitationes « et res futuras: vide Delrio ®, Sanchez 4), • nihilominus illicita est; eo quod com< mercium habeatur cum Dei jurato ho· « ste: quod importat quamdam proditio• nem et apostasiam a Deo, ac forte etiam « (ut vult Suarez, contra Valentia) super• stitionem. — Vide Laymann 5, Bona« cina ·, S. Thomam 7 ». Qwwpiex θ, - « Resp. IT. Divinatio est duplex: • Una, in qua est invocatio, vel pactum « expressum cum daemone, ct generali « nomine dicitur necromantia: ut, cum « daemon occulta docet per pythones, ar« reptitios, praestigias, per personas mor« tuorum vel vivorum apparentium, aliave « signa in aere, aqua, igne, speculis. — « Alia est, in qua tantum est invocatio, « vel pactum tacitum, seu interpretati« vum: ut, cum ex lineamentis corporis, < vocibus, garritu avium et similibus, qui« bus sc daemon immiscere solet, quae« ritur cognitio, ad quam ea sunt impro« portionata. S. Thomas « Cum vero utriusque speciei variae « rursus sint species, eas hic omitto; quod, < secundum sententiam communiorem, in « genere moris non differant, nec specia« lem habeant malitiam; ideoque in con• fessione non sit opus explicare, an v. « gr. facta sit divinatio ex speculis, aere, « mortuo, etc. — Exprimendum tamen ne- Pact,o • cessario est, utrum invocatio sive pactio • expressa an tacita intervenerit: quia, caoda· « sive haec moraliter inter se specie dif- 1 Tr. 21, cap. II, n. 8. — Totct., lib. 4, cap. 14, η. 1. — • Lib. 2, cap. 43, dub. 1, n. 5. — Λα tur., Man., cap. 11, η. 23 et 24.— Laym., lib. 4, tr. 10, cap. I, n. 6. — · Lib. 4, cap. 2, qu. 2. — 4 Dccal., lib. 2, cap. 83. n. 7. — Shuf., de Relif., tr. 3, lib. 2, cap. 8, η. 16. — Valcxt.. in 2·· 2··, disp. 6. qu. 12 punct. 3. — * Loc. du, cap. 3, η. 1 et X — · Disp. 3» de 1' Trace. Decal., qu. 5, punct. 3, η. 1 et seqq. — ’ 2* 2”, qu. 95, art. 2. — · 2* 2··, qu. 95, art. 3. 4. - al Laymann, loc. cit., scribit: · Non videtur posse excusari a moruli». Non ta· men affirmat esse communem sententiam, quidquid dicat Busenbaum. 372 Quoluplex alt expreXKi invocatio. Quotuplex ait tacita. Ex pre «a, temper le­ thal·». Tacita, quandoque venialia. LIB. ΠΙ. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. « ferant, sive non, notabiliter tamen mu« tant judicium confessorii ». [Melius: quia invocatio expressa saepe adjuncta habet alia peccata, scilicet, haeresim, adoratio­ nem daemonis, etc. Caeterum probabile est, de se non esse obligationem expli­ candi; ut Salmant. 1 cum Victoria ">]. — « Vide Laymann ’, Sancheza, Lessium 4, « Delrio 6, Bonacina e ». Divinatio per expressam daemonis in­ vocationem, dicitur Oraculum, si fiat per idola. Necromantia specialiter, si per apparentem mortuorum resuscitationem; nam generaliter necromantia comprehen­ dit alias etiam species divinationis. Oniromanlia, si per somnia. Praestigium, si per fictas figuras. Aruspicina, si per signa in extis animalium. Geomantia, si per fi­ guram in terra. Hydromantia, per figu­ ram in aqua. Aeromantia, in aere. Pyrornantia, in igne. Per tacitam vero invocationem, dicitur Astrologia, si fit per situs et motus astro­ rum. Auspicium, per signa volucrum. Au­ gurium, per signa animalium. Omen, si fiat per casum, v. gr. per occursum fu­ neris, etc. Sortilegium, si fiat ex sorte, v. gr. ex aperitione libri, jactu taxillorum. 7. - « Resp. IIP. Divinatio quae fit per « pactum expressum, et qua daemon ex« presse invocatur, excusari non potest a « mortali — Eam vero,quae fit per pactum « tantum implicitum, aliquando excusari « a mortali, quidam asserunt; videlicet « tunc, cum vel intercedit simplicitas, et « ignorantia non crassa, neque affectata, « vel fides certa non adhibetur, sed tan« tum timor quidam, aut suspicio conci« pitur eventus futuri (Laymann 7* , 'San• chez, Lessius, Suarez, Cajctanus, Bal» Tr. 21, cap. 11, n. 29 et 30. - · Lib. 4, tr. 10. cap. 3. n. 2. — · Decal., lib. 2, cap. 38, n. 1 et «eqq. — « Lib. 2, cap. 43, dub. 5. — · Lib. 4, cap. 2, a qu. 5. — · Diip. 3, de 1· Praec. Decat, qu. 5, punct. 3, n. 4. 6, 9, 20 ct teqq. — ’ Lib. 4, tr. 10, cap. 3, n. 4, sub in. — Seefdi., Decal., Hb. 2, cap. 88, n. 19 et 21. — 2>, Trullench et Palao]. 373 « 6’. Ex talium observatione semel at« que iterum aliquid omittere, ad quod « alioqui sub mortali non teneris, veniale « tantum esse censent Cajetanus et Ar« milia * ; uti et subinde timere leviter, « ne ita sit, aut veniat quod portendunt: « ut notat Suarez4 ». — [Idem dicunt Sal­ mant. ·]. 9. - Quaeritur: an divinare futura per Qutntio c!t veniale somnia semper sit illicitum? Respondetur: Si somnia sint certo vel • osCredere olle. probabilius a Deo, possumus, imo tene­ âQJLûdo 11. mur eis credere; cum Deus promiserit aliquando per somnia loqui, ut Num. xu, 6 : Per somnium loquar ad illum. Ita Sal­ mant. 7 cum S. Thoma, S. Gregorio NysQuando seno, Suarez, Lessio, etc. — E converso, grave peccatum esset credere somniis aorxjde. diabolicis, ut in can. Episcopi, caus. 26, qu. 5; Salmant · cum Laymann, Les­ Quando sio, etc. — Quandoque tamen potest homo rudis excusari a mortali, ratione simpli­ renude. citatis, vel quia solum tenuiter credit eis­ dem; ut bene advertunt Anacletus · et Busenbaum (mox infra). Quid in dubio, an somnia sini a Deo vel daemone? Resp. Si non constet certo vel proba- u dodo biliter somnia esse a Deo, non licet eis Ko, fiudcredere. Ita Salmant10 cum Suarez, Lessio, Sanchez, Palao, etc., ac Sporer u, ex HHI uni. Ratio, quia Deus, cum immittit somnia, simul etiam reddit hominem cer­ tum vel fere certum, quod ab ipso im­ mittantur. — Pro regula autem discer­ Regula di■cernetxdL nendi, an somnia sint a Deo vel a dae­ mone, observandum, an somnium impel­ lat ad opus bonum, vel malum, aut praesumptuosum. Item, an post somnium homo se sentiat perturbatum, et minus > Dc PeccaU, part. 1, cap. 3, art. 1, v. Hac occatione, Cfr. Inttitudonea, de Relig., part. 3, cap. 2, vcra Quaeret quid. · Malebranche, Epietolac ad P. Lebrun, apod eamd. Storia critica dclJe pratichc «upervtixiooc, torn. 3. « Le­ brun, Storia critica dello pratichc «aperwixiooc, tom. 3, pag. 101 et ocqq. (edit. Mantuana, 1743). — Lebrun, loC. dt., p. 115 ct teqq. — Lett., lib. 2, cap. 43» n. 54. — Saar., de Rejig., tr. 3. lib. 2, cap. 13, n. 25. - · Decal., Ub. 2, cap. 33, n. 31 et 22. — · Tr. 21» cap. 11, n. 64. - TVull., Decal., Ub. 1, cap 10, dub. 8, n. 9. · Pal., tr. 17, dlcp. I, punct. 5, n. 7. — Cretan., ▼. Somniorum obtervalio, — « V. SomMÙrM, — · Loc. dt., n. 25. — · Tr. 21, cap. 11. n. 64. — 1 Tr. 21, cap. 11, n. 60. S. Thom., 2- 2~, qo. 96, b) Navarrus, Man., cap. 11, n. 33, didi mortaliter peccare cum, « qui propter ea quae somniavit, omittit facere aliquid ad salutem animae necessarium, vel operatur aliquid ejus­ dem saluti contrarium ; licet, si non est tale, solum vcnialitcr peccet ». art. 6.-5. Gregor. bfytt., de boeial» Opifldo, cap, 13; ap. Migoe, PatroL, graeco lat., tom. 44, coi. 171. · Suar., dc Rcllg.. tr. 8, Ub. 2, cap. 13, n. 19. - Leti., Ub. 2. cap. 43, n. 50. — · Tr. 21, cap. 11, n. 66. · Mym.. lib. 4, u. 10, cap. 8, n. 6. · Leta., loc. dt., n. 52. — · Tr. 5, de Relig., dial. 2. qu. 8, n. 22. — » Loc. dt.. n. 61. - Suar., loc. dL, n. 25. · Lett., loc. dL, a. 52. · Sanch., Decal., lib. 2, cap. 38, n. 52. · PaL, tr. 17, dl»p. 1, ponet. 5, n. 6. — u Tr. 2, cap. 9, n. 19. I 374 Ubi taci­ tam pac­ tum, tatpe vtafole. 45» ÿ Sed valde periculotum. Coajecturae natura­ le· licitae. Astrologia naturali· li­ cita. LIB. IIT. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. promptum ad opera pietatis; vel alacrem et promptum: tunc enim potest prudenter censere somnium esse a Deo. Ita Elbel1 et Anacletus * ex communi doctorum. « 7°. Communiter et ut plurimum, in « similibus, in quibus tacitum tantum est « pactum, venialiter tantum peccari, do« cent consequenter doctores supra citati, «et mox citandi: quia communiter fere « aliquid istorum intervenit, quae a mor« tali excusare dicunt, ut v. gr. quod fides « integra non adhibeatur. Sanchez ·, Caje« tanus 4, Armilla, etc. — Recte tamen « notat Delrio, esse semper rem valde «periculosam, juxta illa suas actiones « dirigere, etiam non credendo. Vide San· « chez β. 10. - 8s. « Licita est Γ. Physiognomia, « quae ex vultu, dispositione et habitu«dine corporis et membrorum; 2°. Chi« romantia, si ex lineis et partibus ma· « nuum consideret temperiem corporis, « imo etiam animi propensiones et affe« ctus probabiliter conjectet ». [Idem, Sal­ mant. 6 cum Azor, Bonacina, Sanchez]. «—3°. Item divinatio, quae ex somniis « conjectat hominis complexionem, et hinc « affectiones animi diurnas. — 4”. Item illa, « qua ex avium, piscium aliorumve anima« lium voce, motu aliisve actionibus, natu« rates aliqui effectus praenuntiantur, fu« turi ut plurimum ; v. gr. serenitas, plu« via, etc. — 5°. Astrologia naturalis, quae « effectus corporeos ct naturales, ut ven« tos, eclipsin, fertilitatem, salubritatem, « morbos et similia praedicit, quae ad me« dicinam vel agriculturam conducunt ; « imo etiam, cum ex puncto nativitatis «sive horoscopo, probabiliter praedicit « complexionem corporis et affectiones « animi. Quia hae divinationes omnes na« turales sunt, et mediis proportionalis « utuntur. — Lessius 7». Alia est Astrologia naturalis, quae conjicit pluvias, tempestates, sterilitates terrae et similia; et haec non est illicita, ut ait hic Busenbaum, cum Salmant. ·, quamvis ut plurimum sit inutilis et in­ certa. Alia est judiciaria, quae ex signis in Jodiaim astris praedicit futura contingentia, quae pendent ex hominum voluntate. Et haec, si fiat de persona particulari, illicita est (ut dicunt Salmant. · cum Trullench, San­ chez a>, Salas a), etc.; contra Palaum b>, et alios apud ipsum); etiamsi, non ut certo, sed ut conjecturaliter seu probabi­ liter fiat: ex constit. Sixti V, anni 1586, ubi damnantur etiam illi, qui id non certo affirmare audent, aut protestantur. — Licitam autem esse censent, si fiat in gene­ rali, puta, si praenuntientur bella, sedi­ tiones, etc. Ita Salmant. 10 ex S. Thoma, qui11 sic loquitur: Plures hominum se­ quuntur passiones..., ad quas cooperari possunt corpora coelestia. Pauci autem sunt sapientes qui hujusmodi passionibus resistant. Et ideo astrologi, ut in pluri­ bus, vera possunt praedicere, et maxime in communi, non autem in speciali. Quaeritur inde: an liceat astrologia, quae praedicit ex horoscopo et puncto nativitatis inclinationes, temperamenta alicujus. Distingue: Si praedicit ut certa, certo illicita est, cum omnia sint incerta. Ita 1 Dc 1· Praec., n. 491. — · Loc. au. n. 23. — > Loc. dt., tu 21. — « V. Superstitio Jf. — Armilla, v. Superstitio, n. a. — Delrio, Lib. I, cap. 2, qu. 7, tecu 4, cond. X — • Loc. du. n. 21. — · Tr. 21, cap. 11, n. 73 et teqq. - Aeor, part. 1, lib. 9, cap. 16. - Bonae., diip. 3, de 1· Praec. Dccal., qu. 5, punct. 8, n. 11. - Sanch., loc. dU, o. 44 et 47. — 1 Lib. 2, cap. 43, dub. 6, n. 32 et »eqq.; et dub. 7, n. 45. — • Tr. 21. cap. 11, n. 35. - » Loc. dt., n. 46. - Trull., De­ cal., lib. 1, cap. 10. dub. 4, n. 2. · Sixtus V, conttiL Coeli ct terrae creator, b Januar. 1586, $ 3, In Bullar. Rom. Mainardi. — w Loc. cit., num. 48 et 49. — 11 1 part., qu. 115, art. 4, ad X 10. - oJ Sanchez, loc. cit., cap. 38, 91.34; Salas, in la”' 2a', tr. 5, disp. 2, sect. 3, n. 36, non loquuntur de eo qui de particulari per­ sona illa futura contingentia praedicit, et a Salmant. citantur solum pro ea parte, qua dicunt in universum mortale esse conjectura­ liter praedicere eventus fortuitos ct futura contingentia. t>) Palaus doctrinae expositae contrarius est, in quantum scilicet, tr. 17, disp I, punct. 4, n. 8, negat, ut probabilius, conjecturalem, du­ biam tenuissimamque praedictionem prohi­ beri a Sixto V. Attamen, n. 9, talcs esse pu niendos in foro externo concedit, quia saltem tamquam probabilia praedicunt, et quia prae­ sumuntur ea forma uti ad occultandam suam malitiam: « Quocirca (ita demum concludit Palaus) raro a culpa mortali excusari potest quaelibet ex astris conjecturalis praedictio, quantumvis dubia ». CAP. I. - DE SUPERSTITIONE ET SPEC1ERUS RJUS. - DUB. Π. QuiaJoquc batam. (hirüuliO· an. quAftdo ülidlae. Priedioere ccejKtur*· liter, Udten. Ulidtum (OBBulere it fortutu. Salmant. 1 cum Sanchez, Trullench, Sua­ rez, ct alii communiter. Putant tamen esse tantum peccatum leve Salmant. 1 cum Laymann, Suarez Sanchez, etc.; contra Filliuccium et Trullench. — Si vero praedicit, ut tantum probabiliter seu conjecturaliter, licita est: ut Salmant. · cum S. Thoma, Suarez, Palao, Bonacina. « 9\ Illicitae vero sunt omnes prae« dictae divinationes, si ex iis aliquid no< sci aut praenuntiari intendatur circa ea « ad quae proportionata non sunt: ut circa • effectus contingentes ct liberos, aut quae « a Deo pendent; ut circa statum animae, « dona gratiae, divitias, honores, fortu« nam, nuptias, statum vitae et similia, « quorum electio voluntaria est, et a li« bera hominum voluntate pendet; item· « que de rebus occultis, ut furto, the· « sauro abscondito. — Vide Lessium 4 ct « Bonacina 6, Suarez, Sanchez · ». Praedicere futura contingentia libera, conjecturaliter tantum,exsignisaviumetc., dicunt Salmant. 7 cum Lessio O, Palao, Sanchez, Filliuccio, etc., non esse illici­ tum: quia constellatio, quae potest homi­ nes commovere ad bellum, potest etiam illa signa causare in avibus. « 10\ Peccant, qui Aegyptios de for« tuna consulunt, et quidem, si fiat cum « firma fide vel scandalo, etc., mortali« ter: si vero causa curiositatis vel risus, 375 « ut fit communiter, venialiter tantum. — « Filliuccius et Sanchez ». Sone» di' 11. - · 11'. Superstitiosa est divinatio, vjftMtoruie • quae fit per sortes dtvinatorias, ad fu- ilUdta». « turum vel occultum aliquid cognoscen« dum, quasi sortibus vis aliqua divina «insit: ut si quis v. gr., ex taxillorum « projectione et dispositione divinet quis « sit obtenturus victoriam, beneficium, etc. icr« — Idem fere est de sortibus consulto- tesItem cocio] « riis, quibus inquiritur, quid in hac vel torixe. « illa re sit agendum. Dixi fere; quia ali- ne*.Exceptio­ « quando hae licitae sunt, quando causae « necessitas et honestas exigit, aptiorque « modus dubium vincendi non apparet: « dummodo fiant praemissa oratione cum « debita reverentia ; et indicium non ex« spectetur, nisi a solo Deo : ut v. gr, si « quis, haerens in bivio, aliter quoad viam « se determinare non possit; vel si divino « instinctu aut jussu fiant, ut I Reg. x, « [20, 21] in electione Saulis contigit. — « Filliuccius, Sanchez, Bonacina ·. « 12". Sortes divisoriae sine » supersti- ritoriac sort» «u. , . ·· ♦ • tione, et plerumque hate fien possunt, ^knxmque « sive ad honestum ludum, sive ad hae« reditatis divisionem, sive ad litis com« positionem: dummodo litigantes, qui «aequale jus habent, consentiant; quia « nihil aliud continent, quam contractum « inter eos qui ad aliquam rem jus ha« bent, ut illius sit, cui sors obtigerit. Sic 1 Tr. 21, cap. 11, n. 50 et 51. · Sanch., Decal., lib. 3, cap. 30, n. 29. · Trull,, loc. dt., n. 8. · Suar., de Rellg., U 3, bb. 2, cap. 11, o. 8 et 12. — 1 Loc. dt., n. 52. Lqym., lib. 4, tr. 10, cap. 3, n. 5. · Sanch., Dccal., lib, 2, cap. 98, n. 29. · Trull., Decal., lib. L cap. 10, dub. 4, η 9. — · Loc. dt., num. S3. - S. Thom., Oputc. 26, dc Judic. Mtror. Cfr. Contra Gent., lib. 3, cap. 92. · Suar., loc. dL, n. 8. · Pal., tr. 17, di«p. 1, punct. 4, n. 3. · Bonae., diip. 3, dc dt., n. 69. - Pal., loc. du ponet. 7, n. 2. SjmcA., loc. dt., n. 39. · Fili., tr. 24. n. 128. - Fili., loc. du n. 135. Sftjtdb., loc. at., n. 43. — FU!., tr. 24, η. KM et 105. — Sanch., Dccal., lib. 2. cap. 38, α. 85 et 87. — · Diip. 3, de 1· Pracc. DccaL. qu. 5, punct. 3. n. 15. c) Suarez, citatus utique a Salmant uii refert S. Alphonsus, haec de ejusmodi divi­ natione, loc. cit., n. 12, scribit: «Non carere culpa ct peccato interdum gravi, nisi per igno­ rantiam cx parte excusetur » ; quia majus falsitatis periculum adest, quam in determinan­ dis cx astris effectis mere naturalibus, ct etiam majus periculum superstitionem aliquam in­ troducendi; « ct ideo regulariter major culpa in hoc genere judiciorum committi potest». Inferiusquc addit Suarez: « Aget...contra pru­ dentiam ct veritatem, si certitudinem pro­ mittat ». à) Filliuccius similiter male a Salmant. citatur; nam ipse, tr. 24, n. 82, loquens de praedictione inclinationis pueri nascentis, scri­ bit temerarium esse « id tamquam certum vel nimium probabile praedicere » ; et n. 83, sub­ dit hoc « non carere culpa »; non tamen (n. 84) omnino prohibitum videri a Sixto V. Deni­ que his verbis concludit: < Potest autem agere contra prudentiam et veritatem, si promittat certitudinem, vel ierat judicium absolutum ». Lessius, loc. cit., n. 47, dicit posse fieri, « ut solum sit veniale peccatum, ut si homo cogitet in hoc vel illo casu fieri posse, ut alia signa sint a Deo ad aliquid ipsi insinuandum directa; et ideo aliquid Laciat vel omittat, ut sibi caveat vel consulat in omnem eventum, modo id per se licitum sit ». Pracc. Dccxl., qu. 5, ponet. 3» n. 10. — · Lib. 2. cap. 43, n. 35 et 47. — · Loc. dtM n. 11. — Suar., loc. dc, cap. 11, n. 13. — · DccxL. lib. 2, cap. 38, n. 30. 40 et 46. — ’ Loc 376 Exceptio­ ne*. In electio nibuiaaecnUritniâ, lid* ue. In cede* sketid*, ve­ nue. Non tamen ■ub nullitéte. Exceptio. LIB. ΠΙ. - TRACT. L DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. « etiam, si plures mortem meriti sint, mant. ° cum Suarez, Sanchez, etc. Et « nec expediat omnes puniri, sorte defi- quidem verius: nam ex cap. Ecclesia,de « niri potest, quis ex iis sit occidendus. sortileg., universe prohibetur electio ec­ « — Dixi, plerumque: tum quia in ele- clesiastica per sortes. In casu nostro, ta­ « ctionibus ecclesiasticis sunt illicitae, ut lis electio alterutrius ex litigantibus jam « Laymann1 et Bonacina; tum quia officia fieret per sortem, saltem completive. — « saecularia non sorte, sed secundum per- Hoc tamen licere dicunt Salmant. ‘°, si « sonarum aptitudinem sunt dividenda: haec electio fieret auctoritate judicis ·>: « etsi inter plures aeque aptos et dignos, quia tum vitatur periculum vitiosi ingres­ « sorte agi possit. — Vide Lessium * ». sus, cum judex, habendo jurisdictionem Sortes in electionibus ad officia saecu­ ad collationem, legitimum titulum con­ laria licitae sunt, modo sint inter dignos. ferat. — Sporeç ’ cum S. Thoma 4, Sanchez et Ultimo notandum est ex Salmant. 11 cum S. Thoma, Suarez, Palao, etc., quod communi. Quoad vero officia vel beneficia eccle­ sors divinatoria /> etiamsi a Deo exspe­ siastica, vetantur e. — Ah autem talis ele­ ctetur, tunc tantum licita est, quando ctio sit nulla? Affirmant Panormitanus 1°. Adsit urgens necessitas salutis. 2”. Di­ et Villalobos apud Salmant. ·. Negant ta­ vina non convertantur ad terrena nego­ men Salmant. ’ cum Suarez, Sanchez, tia. 3°. Non mittatur sors in quibuscum­ Laymann etc. Et quidem probabilius; que electionibus ecclesiasticis, quae fieri quia nullibi talis electio sancitur invalida. debent instinctu Spiritus Sancti. — Hinc, Excipitur tamen sola electio praelati ha­ raro licitam esse dicunt Salmant. « 13°. Potest excusari a superstitione, bentis jurisdictionem, ex cap. Quia pro­ pter, de elect. « qui modo illicito futura se velle diviAn liceat usus sortium in decidendis « nare ostendit joci causa. Ratio, quia litibus circa officia aut beneficia ecclesia­ « non est actus superstitiosus nec affe« ctatio cognitionis Deo propriae, sed tanstica? Affirmant Laymann Lessius c>, Ho- « tum vanitas aliqua. — Suarez et Sanstiensis a>, Abbas *), etc., apud Salmant.·. « chez, Reginaldus 18 ». [Cum Salmant. “. Negant vero Felinus, Francus, et Sal- Modo credat illa esse falsa]. 1 Lib. 4, tr. 10, cap. 3, n. 9. — Bonae., loc. dt., n. 13, ▼. Quinta. — · Lib. 2, cap. 43, n. W. — ’ Tr. 2, cap. 9, n. 21. — 4 2· 2*·, qu. 96, art. 8. · Sanch., loc. dt., n. 58 ct 67. — » Cap. Ecclesia uettra 3, de «ortileg. — Panorm., In cap. Ecclesia, de icrtllcg., n. 5. · Villal., part. 2, tr. 38, dlft 5, n. 5. · · Tr. 21, cap. 11, n. 91. — ’ Loc. dt., n. 92. - Suar,, de Reliff., tr. 3, Ub. 2, cap. 12, n. 9 et 10. · Sanch., loc. du, cap. 38, o. 83. — · Loc. dt., n. 85. — Felin., ia cap. Capitulum, de rescript., n. 21. - Francus, tn cap. unie., de eo qui mittitur in powetsionem, in 6·, num. 9. — · Loc. dt., num. 86. - Suar., loc. dL, num. 12..et •cqq. · Sanch., loc. dL, num. 79. — * Loc. cit.. num. 87. - “ Taux 21, cap. Π, η. 96. · 5. Thom., 2· 2··, qu. 96, art. 8. · Suar., dc Rcllg., tr. 3, lib. 2, cap. 12, a num. 18. · Pal., tr. 17, dltp. 1, punct. 6, num. 10 et 11. — u Loc. dt., num. 95. — Suar., loc. dt., cap. 9, num. 11. — Sanch., De cal., Ub. 2, cap. 38, num. 20. - u Lib. 17. num. 170. — 44 Loa dt., num. 33. II. - a) Laymann, lib. 4, tr. 10, cap. 3, d) Hostiensis, in cap. Licet causam, dc n. 9, rescindendam esse didt electionem eo probat., n. 20, idipsum concedit, casu quo modo lactam: < imo jure ipso irrita est, sal­ ambo litigantes ad sortis judidum provoca­ tem ea electio per sortes, quae est ad pasto­ verint — Idemque tenet Abbas, in diet, cap., rale offidum, ad dignitatem ». η. 37, addens id fieri tantum posse in quae­ b) Laymann, loc. cit., n. 8, v. Denique, stione juris, secus vero in questione facti, ut concedit in his litibus deddendis sortium v. gr. quis dicatur possessor. usum, < tamen cum Ordinarii collatoris con­ ·) Idemque cum Salmant. dicunt Suarez sensu ». et Sanchez supra dtati. c) Lessius, lib. 2. cap. 43, n. 58, dubitan­ f) Seu potius, consultoria. quae scilicet ter loquitur; < Fortasse tamen, inquit, ad li­ versatur drea ea quae agere debemus, ut ipsi tem benefidariam, quando ratio commodior Salmant dicunt Insuper, auctores laudati iniri non potest, terminandam, sortes non es- praeter assignatas, conditionem aliam adhuc sent improbandae ». addunt, nempe : ut < debita reverentia fiat ». inuut». d£?* nîiîu» sonditt* do hA dma “rt CAP. I. - DE SUPERSTITIORE ET SPECIBBUS EJUS. - DUB. HI BT IV. DUBIUM ΠΙ. Quid et quotuplex sit Idololatria. Quid iit Qactopler rit 12. - « Resp. 1°. Ea est, quando tribui· « tur honor creaturae, sicut Deo. S. Tho< mas *. — Id vero fit, ut docet Lessius·, « non tantum sacrificio, sed etiam quovis « signo honoris, quo quis creaturae, tam• quam Deo, se submittere intendit, v. gr. « genuflexione, suffitu, detectione capitis « ad statuam Jovis ». 13. - « Resp. ΙΓ. Idololatria est duplex: « — Alia materialis, sive simulata, ut cum « quis sine interno affectu, ex metu mor« tis, cultum idolo exhibet. — Alia for· < malis ac propria: eaque, vel perfecta, « ut cum quis adorat idolum, quod ex in« fidelitate putat esse Deum; vel imper< fecta, cum quis, vel ex odio Dei, vel ex < affectu aliquid a daemone aliave crea- « tura obtinendi, ipsi quasi Deo cultum « defert. — Laymann, ex S. Augustino « et S Thoma «A « Unde resolves: « Ie. Idololatria aliquando conjungitur « cum infidelitate vel haeresi, cum scili« cet creatura adorata in intellectu habe· « tur pro Deo; aliquando non. « T. Idololatria, etiam materialis et « ficta, est grave et morule peccatum : « quia est saltem mendacium perniciosum « et contra religionem; saepe etiam contra « confessionem fidei externam. — San« chez b>, Azor b>. « 3°. Idololatria imperfecta, ob malitiam « voluntatis, est peccatum gravius quam « perfecta.—Vide Laymann ·, Sanchez <7 ». Em frave pecca tua. DUBIUM IV. Quid et quotuplex sit vana Observantia, et unde colligatur. 14. Quae est vana observantia, et quotuplex. — 15. Ah sit culpa gravis. — 16. Quomodo cognosci potest. — 17. Resolutio casuum. — 18. An detur, et licita sit virtus in iis qui vocantur salvatores. — 19. An arcendi, qui faciunt mira supematuralia. — 20. Quid in dubio praesumendum. — 21. An liceant ensalmi. — 22. An detur fasci­ natio naturalis. Viax ob· «natu, qiid. U. - « Resp. Γ. Ea est superstitio, qua « medio aliquo improportionato, et a Deo « non instituto, procuratur aliquis effectus, « v. gr. sanitas, scientia, etc. S. Thomas 4, « Bonacina et alii. — Differt autem a di« vinatione, quod haec tantum ordinetur « ad occultorum cognitionem ; illa vero « ad effectum externum. Convenit cum « eadem, quod utraque nitatur pacto dae« monis, eique tribuat perfectionem pro- « priam Dei. Unde quae de divinatione « dicta sunt, proportionaliter huic accom« modari debent « Resp. ΙΓ. Dividitur Γ sicut divina« tio, in eam quae ex pacto expresso cum « daemone, et in eam quae ex implicito « pacto procedit. « Dividitur communiter in quatuor spe« cies: — Prima dicitur Ars notoria, quae «inspectione certarum figurarum, vel » 2· 2··, qu. 94, art. 1. — · Lib. 2, cap. 43, n. 9. — Laym., lib. 4, tr. 10, cap. 2, n. 6. — · Lib. 4, tr. 10, cap. 2, n. 6. — 4 2· 2*·, qu. 96, art. 1 et aeqq. — Decal., qu. 5. pccct. 4. n. 3. 13. - °) Laymann non allegat S Augusti­ num nec S. Thomam, nisi pro sententia quae damnat simulatam idololatriam ; quod quidem habent S. Augustinus, de Civit. Dei, lib. 6, cap. 10, i f.; ap. Migne, Patrol, lat, tom.41, coi. 190; et S. Thomas, 2Λ 2**, qu. 94, art. 2, corp.; et art. 3, ad 1. b) Sanchez, lib. 2, cap. 37, n. 21; Azor, Bonae , diap. 3, de Ie Praec. part. 1, lib. 9, cap. 11, quaer. 2, tenent quidem doctrinam hic a Busenbaum expositam; sed ipse Busenbaum addit istiusmodi materialem idololatriam saepe esse contra confessionem fidei externam. Sanchez, loc. cit., n. 21, non asserit im­ perfectam idololatriam gravius esse peccatum quam perfectam. Quotuplex. An ocU ria. 378 MAffia. Observa· Ho even · tuum. Observatio MnitAtum. Eit pecca tum morta­ le. Unde ex· cu«ari poe­ tic. Quomo­ do digno­ scatur. LID. III. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. « certo aliquo jejunio, oratione, etc., uti· « racteres peregrini, verba falsa, vel apo· « tur ad scientiam repente ac sine labore « crypha, v. gr. Christum habuisse febres «acquirendam; ut faciunt Anabaptistae. « vel spasmum, etc. Item, si ponatur vis « — Secunda dicitur Magia (quod nomen • in modo scribendi, v. gr. Evangelium • alioqui generale est), quae versatur circa « S. Joannis, a virgine, oriente sole, etc. « corpora varie immutanda, aliosque ef- « — 3\ Si effectus statim evanescat, etc. « fectus miros. — Tertia est Observatio « — Delrio 5, Sanchez ·. « eventuum, qua ex consideratione ali· ♦ Ex dictis resolves: « cujus eventus conjicitur quid sit futu· 17. - « Γ- Superstitiosum est: Γ. Su· « rum : ut v. gr., si ex eo quod casu oc- « mere aliquam potionem vel bolum, vel « currat vulpes, canis aut cadaver, certa « quidvis aliud usurpare, ad scientiam « imminere credat, et inde actiones suas « aliquam subito acquirendam. — T. Ge· « moderetur. — Quarta dicitur Observatio « stare amuleta, ligaturas ct involucra, • sanitatum, cum adhibentur quaedam < falsis characteribus consignata, contra • signa, orationes, certus numerus cru· « vulnera vel subitam mortem, ne possint • cium, sacra verba, etc., velut necessaria « laedi, vei ne sanguis eflluat, vel ad con· « et efficacia ad pellendos morbos. Idem « ciliandam invisibilitatem, impenetrabi· « est dc gestatione reliquiarum cum vana « litatem, amorem, fortunam, nocumenta «circumstantia, v. gr. in tali capsa, tot « et maleficia. — 3\ Ex casu fortuito conji« diebus, cum tali herba, etc. — Sanchez ’, « cere de eventu, v. gr. sibi aliquid boni « vel mali eventurum: ut si mane egre· « Filliuccius2 ». 15. - « Resp. IIP. Vana observantia, « diens pedem offendat, idcoque domum «sicut divinatio, est peccatum mortale « regrediatur, timens aliquid infausti.— « ex genere suo. Ratio est, tum quia tri- « 4*. Dies aliquos habere, tamquam fau· « buit honorem divinum creaturae exspe- « stos, alios vero infaustos; idcoque nego· « ctando ab ca quod a solo Deo exspe· « tium omittere, v. gr. dic Veneris nolle « ctari debet; tum quia nititur pacto cum « ungues praescindere. — 5”. Feminarum « daemone. Lessius, Bonacina 3 et alii. — « carminatricum benedictiones et preces « Nec potest excusari a mortali ex par· « ad morbum depellendum adhibere. — «vitate materiae: quia simpliciter et in » 6\ Projicere statuam alicujus Sancti in «omni materia, usurpatur cognitio aut « flumen, ut pluat. — T. Si putentur Missae « non prodesse defunctis, nisi legantur se· « virtus Dei propria. « Aliunde tamen fieri posse, ut non sit • ptem, cum septem certi coloris candelis «mortale, docent auctores supra citati ■ et septem eleemosynis. — 8λ Si unguento « (Dub. II, Resp. Ill): 1 ratione igno- « armario, quo gladius inungitur, absens « ranliae, si pactum sit implicitum tan- « curetur. — 9". Si certo festo, v. gr. «tum; 2" si non adhibeatur fides, licet « S. Joannis, certae adhibeantur oratio· « timeatur ita esse, vel futurum. — Vide « nes, vel festo S. Mathiac hederae folia « dicta dc divinatione » p/. 9.] « casu 7, « aquis imponantur, ut cognoscatur cui « ct Lessium 4 ». « debeant nubere. — 10\ Si quibusdam 16. - « Resp. IV°. Vana observantia co- « precibus, imaginibus, aut characteribus, « gnosci potest: Γ. Ex insufficientia cau- « aut crucibus tribuatur certa ct infalli« sae adhibitae ad effectum; si nimirum, « bilis vis, v. gr. evadendi ab hoste, ex« nec habeat naturalem virtutem, nec dc « pellendi morbos, non moriendi sine prae· « supernaturali legitime constet. — T. Ex « via confessione, non incidendi in infor • adjunctione falsae vel vanae circumstan- «tunium, etc. Aliud tamen est, ea per « tiae; ut v. gr., si flagellatio fieri debeat • orationes petere ac sperare—Delrio1, « certa hora, numero, manu, flagro serico; « Suarez ·, Lessius ·, Sanchez l0, Filliuc«si nomina adhibeantur ignota, vel cha- « cius H. • Decal., lib. 2, cap. 40, η. II. — · Tr. 24, n. 157. Lea., lib. 2, cap. 43, num. 62, M et (Λ. — · Dhp. 3, de 1· Praec. Decal., qu. 5, punct. 4, n. 23. - · Loc. dt., η. 66 et 53. — · Lib. 2, qu 5, et qu. 8, v. Porro pratUifialorit. — · Loc. cit., n. « et 43. — ’ Lib. 3, part. 2, qu. 4, »ect. 6 et 7. — ■ De Relijr., tr. 3, lib. 2. cap. 15. - · Lib. 2, cap. 43. n. 63 et 65. - * Dccal., lib. 2. cap. 40. n. 14, 15, 26, 29, 31 et teqq. — « Tr. 24, n. 150. Omoq CAP. I. - DE SUPRRRTITIOXE ET SPECIEBUS EJUS. - DUB. IV. < 2*. Superstitiosum non est: Γ. Obser< vare lunam aut tempora aptiora colli« gendis herbis (v. gr. die S. Joannis Ba< ptistae), purgandis corporibus, caedendis « arboribus, etc. — T. Verba sacrae Seri« pturae, vel reliquias gestare ad Dei tan« tum honorem, et sine dictis vanitatibus. « — 3*.Circa templum alicujus certi Sancti « ter jumentum circumducere; die alicujus < certi Sancti, equis venam secare, etc.: « si scilicet haec fiant, ut major devotio « excitetur, ct effectus Sanctorum meritis < adseribatur. Aliud tamen esset, si pu« tarentur tales circumstantiae infallibiles, « aut plane necessariae, aut per se effica« ces. Vide Navarruml. Addit Laymann « ex Cajetano, si homines rudes bona fide, < et ex devotione, aliquem ritum ab Ec« clesia non receptum observent, aliquan« do in sua simplicitate relinquendos; cum « difficulter abducantur ab eo, quod bona « fide a suis majoribus acceperunt. — « 4. Nec damnandae quaedam devotiones, « quas vocant novendiales (v. gr. novem, « vel ad exemplum S. Gregorii, triginta « vel alium certum numerum sacrorum « celebrare, cum certo numero et ma· « gnitudine candelarum, et similia): si « fiant in memoriam alicujus mysterii, « v. gr. novem mensium, quibus Christus • fuit in utero, vel quinque vulnerum, • etc. Esset tamen superstitiosum, credere « eas preces non prodesse in majore vel « minore numero. — 5n. Multi excusant « etiam eos, qui sanant morsus a rabido «cane, quod putent illos ad hoc habere 379 « gratiam gratis datam: et sic tenet Na· « varrus*. Vide Sanchez, Laymann, Bo« nacina 1 ». 18. - Questio est: au detur,et sit licita virtus (vocata magia naturalis) in aliqui­ bus, vocatis Salvatores·;, qui medentur quibusdam morbis signo crucis, aut ver­ bis sacris, aut inhiatione? Affirmant Azorô>et alii, apud Salmant/, et dicunt dari hanc virtutem naturalem. Alii6 dicunt, non dari talem virtutem, neque naturalem, neque gratis datam. — Salmant · tamen cum Delrio, Navarro, Villalobos, Trullench, Palao, Hurtado o et aliis; item Sanchez7, Suarez · et L probabiliter dicunt, dari m aliquibus hanc virtutem, sicuti notum est reges Gallos sanare strumas (ut agnoscit S. Thomas cum Bonifacio VIII <0, et reges Hispanos sanare scrophias. Hanc virtutem tamen ajunt non esse naturalem (etsi hoc aliqui­ bus gravibus DD. satis probabile videtur): nam alias omnes homines ejusdem tem­ peramenti camdem virtutem haberent; sed esse gratis datam a Deo ad bonum publicum, juxta Apostolum, I, Cor. xn, 9: QuxdAS babe-*t rir toterz mftAfldx. E»t entia pitM iiX Alii gratia sanitatum, etc. raroiam Hic autem notandum illud quod inve­ S- Phocae. nitur in Martyrologio Romano adnotatum sub die 5 Martii, de miraculosa sanatione a morsibus serpentium eorum, qui cre­ dentes, januam templi S. Phocae marty­ ris, invocata ipsius intere ione, attigennt: Antiochiae (verba Martyrologii), na­ talis S. Phocae martyris, qui post multas, quas pro nomine Redemptoris passus est ‘ Mah.. cap. II, a n. 35. — n. 5. - Cafriari., in 2‘- 2*·, qu. %, art. Lib. 4, tr. 10, cap. 4, 4. — · Man., cap. Il, η. X. - Suie*., Dccal., lib. 2, cap. 40, n. 17. 27, 32, 33. 37. 40, 41 et 47. — Laym., lib, 4, tr. 10, cap. 4, n. 4 et 5. — ■ Diip. 3, de 1· Praec. Decal., qu. 5, punct. 4, n. 13 et Mqq., et n. 20. — · Tr. 21, cap. 11, n. 113. — · Ap. Sa/· man/., loc. dt., n. 114. — · Loc. du. n. 115 et 116. - Dr/ria, Hb. 1, cap. 3, qu. 4. rond. 3. v. Diro 1 et 3. · Λ’«βτ., loc. du D. M. . PUAd., part. 2. tr. 3P. dlff & n. 2 et 4. - THU/., Decal., lib. 1, cap. 10, dub. 10, tu 10. - Pal., tr. 17. dup. 1, punct. 10, n. 14 et 16. — ’ Dccal.. Hb. 2, cap. 40. a n. 47. — • De Relif., U. 3, lib. 2. cap. 15, n. 25 — · lub 2. cap. 43, n. 63. — S. Opoac. 30. de Reffim. prine., Hb. 2, cap. 16. poet med. 18. - a) Vel etiam Salutatores. b> Azor, part. 1, lib. 9, cap. 25, quacr. 2, concedit quidem licitum esse usum talis vir­ tutis; negat tamen esse virtutem naturalem, ct ait esse donum gratis a Deo datum aliqui­ bus hominibus aut familiis. c) Thomas Hurtadus male adducitur a Sal­ mant.; nam ipse in suis Résolut, moral., tr.5, cap. 4, resol. 28, n. 279 ct seqq., probat vir­ tutem hanc naturalem esse posse; et solum n. 287, asserit passe a Deo gratis dari, in- quiens : « Licet non sil omnino certum hanc gratiam esse ordinis naturae, secutam ad con­ stellationem et individuationem ; ceterum ne­ gare non possumus, quod aliquibus hominibus possit Deus in Ecclesia sua concedere gra­ tiam gratis datam ad sanandum specialem morbum ·. Ό Bonifacius VIII, in bulla canonizationis S. Ludovici, Gloria laus, 11 Aug. 1297, § 26, hoc tribuit miraculo a sancto rege pa­ trato. 380 LID. III. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. injurias, qualiter de antiquo illo serpente triumphaverit, hodie quoque populis eo miraculo declaratur, quod si quispiam a serpente morsus fuerit, ut januam basi· licae martyris credens attigerit, confestim evacuata virtute veneni sanatur. setur potius provenire a daemone quam a Deo, cum divina promissio de illo non habeatur; ut docent Sanchez7 cum Gersoniof>, et Sporer* cum S. Thoma’. An autem liceat usus pulveris sym­ pathici? 19. - Bene vero advertunt iidem Sal· Respondet ElbelI0, doctores satis com- PB|tll , . . mant., arcendos esse, qui carbones con- muniter negare: quia incredibile videtur, trectant; qui halitu fornacem tepefaciunt qualitates hujus pulveris in distans habere vel hominem occidunt; qui madidi vino, vim operandi. Unde Elbel censet, hujus­ sanant; qui, adstante alio salvatore, virtu­ modi usum non facile approbandum; ait tem amittunt; qui talem virtutem ab alio tamen, in casu urgenti permitti posse, discunt; qui dicit talem habere virtutem, modo vulneratus non nimium distet v.gr, quia natus est die festa Parasceves, vel ultra 300 passus, et modo protestatio prae­ quia est septimus filius (sed in isto, Viva mittatur. Ratio, quia probabile est dari dicit posse dari aliquam virtutem natu­ actionem in distans. — Caeterum, valde ralem); qui certis verbis utitur, quibus cre­ probabiliter milii videtur hoc esse licitum, dit inesse virtutem, cum gratia confertur si talis pulvis non in magna distantia ap­ personae, non autem verbis et signis. — plicetur. Ducor ex iis quae dicit celeber Ita Salmant.1 cum Suarez, Sanchez, Del­ philosophus Purchotius u, ubi sic ait: Pul­ vis vitrioli calcinati, qui sympathicus aprio, Palao, Hurtado etc. in dubio 20. - Advertunt etiam, quod in dubio pellatur, in sanguinem e vulnere recens emissum injectus, ipsi vulneri aliquot pas­ Sacauia na- praesumendus est aliquis effectus potius turaii·. provenire a causa naturali, quam a su­ sibus remoto mederi, ac sanguinem sistere perstitione. Ita Sporer8 cum S. Augusti­ observatur. Id vero aliter Jieri non con­ no^, Sanchez, Laymann, Elbel8, Croix4, cipitur,quam per profluvium substantiale, et Salmant.6 cum S. Thoma % qui docet °: sive per spiritus vitrioli, qui calentibus Quiedam virtute· «u· perititio- Ubi non apparent manifesta indicia de malitia alicujus, debemus eum ut bonum habere, in meliorem partem interpretando, quod dubium est. Recte tamen consulunt auctores citati, tunc praemitti protestatio­ nem nolendi effectum, si aliqua superstiQuando tio subsit — Si vero certo probabiliter d7™T«na constet, rem nullam habere vim natura· dubouca. lem ad aiiqUem effectum, in dubio cen­ Solmani., tr.21, cap. II, n. 117. — Viva, Dead., qu. 5, •rt. 3, n. 6. — 1 Loc. dL, n. 117 et 113. - Suar., de Relig., tr. 3. lib. 2, cap. 15, n. 25 et tcqq. · Sanch., Decal., lib. 2, cap. 40, η. 47. - Delrio, lib. 1, cap. 3, qu. 4, coud. 3, V. Dico 4. · Pal., tr. 17, ditp. 1, punct. 10, n. 14 et 15. — ■ Tr. 2, cap. 9, n. 81. - Sauch., loc. dt., n. 44. . Laym., lib. 4, tr. 10, cap. 4, n. 6. — ■ De 1· Praec., n. 501. — adhuc sanguinis particulis admixti, ad vulnus, unde expressus est sanguis, fe­ runtur, et tamquam cunei quidam, aper­ tos meatus, quibus effluit sanguis, penitus obstruunt. Ungere autem in distans gladium adhuc calentem sanguine vulnerati, superstitiosum esse ait Croix 18 cum Burghaber, et asserit commune. Sed ex eadem ra• Lib. 3, part. 1, n. 28. — · Tr. 21, cap. 11, n. 112. — • 2· 2··, qu. 60, art. 4. — ’ Loc. dt., n. 44. — ■ Loc. dt., n. 33. — · 2· 2··, qu. 96, art. 2. — w De 1· Praec., n. 516. — Elbrl, de 1· Praec., n. 516. — “ Imtit philo·., tom. 2, part. 1, phyaic., eect. 5, cap. 11, ▼. Primo cnim. — w Lib. 3, part. 1, num. 29, cas. 21. · Durghab., Centur. 3, co. 19. 19. - a) Thomas Hurtadus omnibus dictis cap. 24. n. 2, memorat quaedam mirabilia; consentit, excepto quod negat loc. cil., η. 285, sed addit ea quandoque viribus naturalibus suspectos fieri ex eo quod nimis indulgcant farta fuisse. vino, vel quod dicant hanc credendi virtutem Thomas hic in genere quaerit’ «Utrum calore vini juvari; si enim naturalis est, po­ dubia sint in meliorem partem interpretanda». test hanc dispositionem requirere, ut vivacior Gcrsonii auctoritas adducitur a Sanchez ad operandum existât Secus vero esse dicit, pro sola probatione; et re quidem vera Gersi ipsi virtute divina sanare contendant. sonius, Opusc.de Absolutione sacram., v. Ulte­ 20.S. Augustinus probationem pro­ rius ad illud, negat virtutem supernaturapositionis hujus, potius quam ipsam proposi­ lem quibuscumque rebus esse tribuendam, tionem habet; siquidem, de Civit. Dei, lib. 14, • nisi hoc trahi possit ex Scriptura sacra vel üiell, CAP. I. - DE SUPERSTITIONE ET SPECIEBUS EJUS. - DUB. IV. Adhere ^r’ udieta. Grtsmda· «aorur. Virtwrd eUî^ii* 'nutiox. done, ut supra, probabiliter id etiam permittit Sporer ’. — Adhuc cnim in du­ bio an effectus proveniat a causa natu­ rali, jam diximus, ex communissima DD., superstitiosum non esse illum procurare, saltem protestatione praemissa. Quando autem adhibentur aliqua signa crucis vol tot Pater, etc., in dubio an adsit ibi aliqua superstitio, Lessius 1 ea permittit, praemissa expressa protesta­ tione. — Consentiunt Sporer · et Tamburinius 4, si urgeat notabilis necessitas. Damnat vero Sporer 6 cum communi, tamquam superstitiosum regulariter, cer­ tis festis, horis, etc., herbas aut fructus colligere: nisi circumstantia temporis con­ ferat ad herbarum virtutem, ut in vere, aequinoctio, etc. — Damnat etiam Sporer % circumducere equos per templa sanctorum: exspectetur effectus per merita illorum. Unde ait quod ubi adsit hujusmodi consuetudo, ipsa est abroganda; at si non possit sine offensa populi au­ ferri, saltem ipse docendus est, quo animo id faciendum. «3*. Non est illicitum uti virtute rei · naturalis, quae per superstitionem co« gnita est : modo ejus observatio aut « operatio non pendeat ab ope daemonis. « Ratio est, quia, licet illa cognitio male « parta sit, peccatum tamen transiit, ne« que virtus naturalis ex eo quicquam « mali contraxit. — Vide Sanchez 7, Bo« nacina e, Laymann ». 381 21. - Quid de ensalmis? — En sal mus Enaaiaoi dicitur, quia communiter ex verbis psalmorum componitur, et ordinatur ad mor­ bos sanandos. — Si ensalmus est invoca- Liama. tivus, scilicet petens salutem a Deo, quin credatur infallibiliter effectus, licitus est. Secus, si sit constitutivus, scilicet, si ei luctui, tribuatur virtus infallibilis. Ita Salmant.· cum Navarro S Azor, Bonacina, S. An­ tonino e>, Suarez. Sane autem illicitum est ensalmus (do­ cet S. Thomas ’·), si in eo invocetur indi­ recte daemon, aut nomen inusitatum an­ gelorum, vel si in eo falsa aut vana mi­ sceantur, vel adhibeatur certus modus scribendi, proferendi, etc. 22. - An detur naturalis fascinatio? * Affirmant Salmant11 cum S.Thomal>, qui dicit: Oculi autem inficiunt aerem conti­ nuum, usque ad determinatum spatium. Hinc dicunt Salmant ”, quod talis, qui in se experitur hanc pestiferam qualitatem, tenetur abstinere a nimio consortio ho­ minum non necessario, vel oculos decli­ nare. — Dicunt vero Salmant u, contra Azor *>, superstitiosam esse fascinationem vulgarem quae a vulgo creditur, scilicet, quod aspicientes invido animo noceant; et ideo tamquam superstitiosa vetanda esse oscilla, seu turpicula, quae contra fascinationes imponuntur. Sed si adhi­ beantur adversus fascinationem natura­ lem, ut supra, nescio cur illa sint tam rigorose damnanda; unde enim certo ap- 1 Tr. 2, cap, 9, n. 32, »ub iv. — · Lib. 2, cap. 44, n. 46. — 1 Loc. dt., n. 31, wub in. — 4 Decal.. Ub. 2, cap. 6, $ t. n. 72. — · Loc. dt., n. 82. — · Loc. dt., n. 28, iab rr. — ’ DccaL, lib. 2, cap. 41, η. I ; et cap. 42, n. 20 Cfr. Pernecessarium erit hic aliqua addere cx clarissimo Marc, de Magnctismo, Hypno­ tisme et Spirilismo. F. De Magnetismo. 1°. Magnetismus nomen habet a quodam fluxu magnetico, seu fluido nerveo, qui meare supponitur e corpore magnetizantis in cor­ pus magnetizati, ope variorum gestuum, vel etiam solius praesentiae, imo cl solius volun­ tatis magnetizantis. — Ex quo oritur, in tri­ plici gradu 1) Status somni magnetic i, quem nec maximus fragor, nec ferri ignisvc ulla vehementia discutere valet. 2) Status som­ nambulismi, in quo patiens’, licet omni sen­ suum usu destitutus, videt Limen, audit, lo­ quitur, ct respondet ad omnia de quibus in­ terrogatur. 3) Luciditas tanti oculorum et mentis, ut magnetizatus, etiam rudis ct illit­ teratus, possit perspicere intima sui alienique corporis arcana, arduissimas solvere quae­ stiones de arte medica vel physiologia, vela­ tis oculis scripta legere, dictaquc ct facta ab auditu ct visu remotissima fideliter enarrare. 2·. Congregatio S. Officii de his interro­ gata, die 28 Julii 1817 respondit: «Remoto omni errore, sortilegio, explicita aut impli­ cita daemonis invocatione, usus magnetismi, nempe merus actus adhibendi media physica, aliunde licita, non est moraliter vetitus: dum­ modo non tendant ad finem illicitum, aut quomodolibct pravum. Applicatio autem princi­ piorum ct mediorum pure physicorum ad res et effectus vere supernaturales, ut physice « Resp. IF. Maleficium aliud dicitur « amatorium, seu philtrum, cujus usus « est ad carnalem amorem vel odium « excitandum, daemone hominis phanta« siam commovente, nihil tamen agente < in voluntatem. Unde patet, si maleficio • Tr. 24, n. 181. explicentur, non est nisi deceptio ommno il­ licita et haeretica lis ». Decretum autem ejusdem Congregationis (4 Aug. 1856), magnetismi usus ea praesertim ratione reprobatus est, quia « somnambulismi et clarae intuitionis, uti vocant, praestigiis, mulierculae illae, gesticulationibus non sem­ per verecundis abreptae, se invisibilia quae­ que conspicere effutiunt, ac de ipsa religione sermones instituere, animas mortuorum evo­ care, responsa accipere, ignota ac longinqua detegere, aliaque id genus superstitiosa exer­ cere, ausu temerario praesumunt ». — Ex qui­ bus concludere licet: Γ. Magnetismus in abstracto, seu in primo gradu spectatus, quatenus est merus actus adhibendi media physica, aliunde licita, ad effectus mere physicos producendos, se­ cluso omni superstitionis aniino et immoralitatis periculo, non est per se prohibitus. Et sic tolerari posset. 2°. Magnetismus spectatus in concreto, seu prout vulgo usurpatur, est illicitus, tum ratione finis ob quem solet exerceri : fit enim ad occulta detegenda, ad effectus praetematurales oblinendos: quod est novum divina­ tionis genus; tum ratione modi: exercetur enim communiter a viris in mulieres, a me­ dicis junioribus in juniores puellas Porro, magnetismi lex est, ut inter agentem et pa­ tientem summa existât sympathia, ac saepe vesanus amor cum effraena ad venerea pro­ pensione, ac motibus turpissimis. Durante somno magnetico, persona magnetizata non est sui juris, sed toti manet in potestate ma- CAP. I. - DE SUPERSTITIONE ET SPECIEBUS EJUS. - DUB. V. rsic infecti labantur, eos vere peccare; « quia libertas non aufertur. — Aliud di• citur veneficium, quo alicui personae « vel ejus bonis damnum infertur. — Fil• liuccius S Azor a> ». Jgrtf 24. - « Resp. IIT. Contra maleficia uti du. «licet: « Γ. Remediis petitis ex medicina. » — [Plures enim herbae, ut ruta, salvia, etc., contra maleficia naturaliter prosunt: quia 1 Tr. 2Λ (ap. 6. quaer. 1), n. 182. — · Tr.2L cap. II, gnctizantis, qui animae et corporis facultati­ bus potest abuti, casque ad pessima quaeque flectere. — Nec desunt alia pericula, nempe morbi, dementiae, possessionis, imo ipsius mortis, ut experientia constat. Ergo, in praxi, nisi constet haec omnia longe fieri, usus magnetismi (seu Mesmcrismi) non est permittendus. 11°. De Hypnotismo. Γ. Hypnotismus, rccentior magnetismi forma, sic definiri potest: Ars producendi sommum nervosum, quo hypnotizatus ad hypnotizatoris arbitrium et nutum accommodatus res plane singulares et portentosas efficit. In earum vero causa assignanda, ipsi hypnotism! asseclae maxima implicantur haesitatione. Id gcncratim admitti posse videtur: quosdam effectus tum quoad substantiam, tum quoad modum, procedere ex causa naturali, cum viribus naturae respondeant; quosdam oriri ex causa dubia, cum dc hujus naturali vir­ tute non constet: quosdam vero provenire a causa praeternaturali, cum vires naturae certo praetergrediantur. Quibus notatis, dicimus: 2e. Hypnotismus est regulariter illicitus. — Etenim 1) frequenter est pertimescenda fraus diabolica, cum tales habeantur effe­ ctus, quos causa naturalis producere non va­ let, v. g. ignota lingua loqui, occulta et di­ stantia patefacere, etc. Quae diaboli interven­ tio, praeter intentionem agentis saepe evenit, atque eo magis debet timeri, quod plures ope hypnotismi detrahere miraculis fidemque la­ befactare student. — 2) Adversatur commu­ niter honestati morum. Hypnotizatus enim ita suam libertatem amittit, ut ad omnes hypnotizatoris voluntates, qualescumque illae sint, necessario sese accommodet, ejusque jussa non solum in hypnosi, sed etiam in vigilia ct eo tempore quod assignatum fuit, exsequa­ tur. Jamvcro nefas est homini abdicare se li­ bero arbitrio quod, non secus ac ipsa vita, ad honeste vivendum a Deo datum est Hyp­ notismus igitur, sive agens quis sil, sive pa­ tiens, morum honestati adversatur. — Adde h}’pnotismum communiter a viris in feminas ita exerceri, ut turpes passiones vesanusque amor inde vehementer inflammentur. — 3) No­ cet plerumque sanitati, ut complures medici 383 virtute naturali corrigunt pravos humo­ res, ope daemonis commotos. Non vero licet uti virga lupi, pulvere asperso cor­ pori, etc., et similibus, quae naturaliter conferre nequeant ad sedandos humores. — Vide Salmant *]. « 2°. Exorcismis et sacramentis Eccle« siae, peregrinationibus, invocationibus « sanctorum, etc. « 3°. Destructione signorum, per quae n. 143 et teqq. hypnotizatores experti et confessi sunt neque hoc periculum, si vel ipsi medici hypnotizandi munus suscipiant, excluditur. 3®. Diximus hypnotismum esse regulari­ ter illicitum; nam, ex quorumdam opinione, non foret damnandus casu (si dari possit) quo descripta incommoda non haberet annexa, et gravis ratio ejus usum suaderet, v. g. si ner­ vorum infirmitas, ordinariis remediis frustra adhibitis, eo depelli prudenter, medici judi­ cio, speraretur. — Quo excepto casu, nun­ quam licet, ne joci quidem causa, hypnotism! facere experimenta vel eis assistere, quia ni­ mia inde mentis et corporis pericula oriuntur. ΙΙΓ De Spiritismo. Γ. Spiritismus a magnetismo, veluti pro­ les a suo parente, procreatus est, et a tertio ejus gradu vix differt — In principio visae sunt mensae in gyrum versari, dum extre­ mis circumstantium digitis connexis tange­ rentur. Mox spiritus ad propositas quaestio­ nes respondebant, quodam numero ictuum accommodato ordini alphabctico litterarum. Spiritus percussores postea, graphide ad pe­ dem mensae alligata, responsa scribebant. — Ex hinc, ab anno 1852 oracula citius fundunt, manu utentes mediorum seu personarum, quae sunt tamquam intermedia inter spiritus et eos qui cum spiritibus, v. g. cum anima patris vel matris, communicare volunt. 2°. Haec spirituum consultatio est prorsus illicita, utpotc vera divinatio. Impium sane ct blasphcmum foret asserere, bonos spiritus intervenire (et Deum permittere ut interve­ niant) puerilibus hominum ludis, eorum va­ nae voluntati obtemperare, ct stultae curiosi­ tati satisfacere Id solus facit diabolus, deci­ piendi et perdendi homines causa. Quinimo, haec superstitio est aliis pejor ; subvertit enim dogmata catholica, praesertim dogma de in­ ferni aeternitate — Quapropter & Officium, 2 Aprilis !So4. omnia hac dc re scripta gravissime proscripsit. Nefas quoque est consultationi spirituum intéressé, etiam sola curiositatis causa; propterea quod nunquam licet animum in rc evidenter mala relaxare. 23. - » Azor de philtris tantummodo lo­ quitur, part, i, lib. 9, cap. 26, quaer. 1, quo- 384 ι*' 5 LID. ΙΠ. - TRACT. L DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. «daemon nocet; absque tamen alio ma· mant. ®, Sanchez, Palaus, Trullench, etc.]. • leficio. Navarrus, et communiter alii ». « Ratio est, quia non est intentio positiva [Est commune etiam apud Salmant. *]. « recuperandi sanitatem eo medio, sed « 4°. Si maleficus licito modo potest « tantum tollendi signum, et dissolvendi « maleficium tollere, licet eum ad id ac- « pactum cum daemone. — Unde ulterius « cersere, rogare, imo etiam pecunia in- «patet, licere repercutere sagam quae te « ducere, vel verberibus aut tormentis « tetigit; ea enim repercussa solet noxa « cogere (non tamen interficere, si nolit). «cessare: ut habet Lessius 10 et San· « Lugo, Diana *. Idque, etiamsi constet « chez ΛΑ « eum id facturum per novum malefi« 6°. Si maleficus non potest tollere ma· Ko* « cium; sicuti ex causa licet ab usurario « leficium, nisi per novum, non licet cum < petere mutuum ad usuram. Ratio est, «ad id inducere; quia id esset inducere « quia, cum habeam jus petendi quod ab « ad peccatum, et actui intrinsece malo « illo recte praestari potest, et est indii- « cooperari. — Suarez n, Sanchez ,e, Les« ferens, imputabitur illius malitiae, si id • sius b), etc. «male faciat». — [Ita Salmant. 8 cum «7°. Si dubitetur an possit sine male· Palao, Suarez, etc., contra Cajetanum]. « ficio novo tollere, non licet ab co pe· « Vide Sanchez4, Filliuccium 5, Lessium c, « tere; ut habet Laymann *·, ex Sanchez « contra Delrio. « et Suarez: quia est periculum peccandi. « 5°. Licet etiam contrarium signum « — Facilius autem praesumi potest, cum « positivum apponere, cx se tamen hone- « qui signa posuit, posse ea sine novo ‘Stum: v. gr., si daemon esset pactus « maleficio destruere, quam cum qui non «cum malefico, se tamdiu nociturum, « posuit. Unde si hic suam operam offe« quamdiu maleficiatus se cruce non si- « rat, prius erit examinandus de modo sol· « gnaret, aut lavaret corpus (nam ple- « vendi. Vide Laymann u, Bonacina15 ». 25. - Quaeritur Γ. Ah liceat petere a « rumque fit cum tali aliqua conditione, « v. gr. ut tamdiu duret, quamdiu manet malefico parato, ut maleficium cum alio « aliqua ligatura aut res aliqua certo loco maleficio tollat? Afiirmant Angelus et Aureolus®^apud « defossa), licebit illi se signare, lavare, etc. « Suarez, Lessius7 ». [Ita etiam Elbel *, Sal- Salmant.,e; sicut dicunt etiam licere ad Decal.. lib. 2, cap 41, n. 25. · Pal., tr. 17, di»p. 1. ptinct. II, n. 10. · Trull., Decal., lib. 1. cap. 10, dub. 13, n. 8.- *Loc. A’arar., Man., cap. Il, o.29. — 1 Tr. 21. cap. 11, n. 158. — Z.M£o, de Ju»t. et Jure. dhp. 10. n. 162. — · Part. 8. tr. 7, reeo). 53. — ■ Loc.dt., η. IM. · Pa/., tr. 17, disp. 1. punct. 12. n. 4. . Swdr., de Reliff., tr. 3, lib. 2, cap. 18, n. 9 et 10 · Cafetan ,Opu»c. tom 2, tr. 12. — · De Matrim.. lib.7, diip.96, n. 11 et 12.- · Tr.24, n. 192. - · Lib. 2, cap. 44, n.46. · Delrio, lib. 6, cap. 2, *ect. 1, qu. 2, v. Dico 4, v. f. — Suar., loc. cit., cap. 17, n. 16. — ’ Loc. cit.. n. 45. — · Confer. 17, n. 532, 535 et «eqq. - · Tr. 21, cap. 11, n. 161. · Sa ne h., cit., n. 45. — n Loc. cit., cap. 18, n. 9. — 11 De Matrim., lib. 7, di»p. 95. n. 7 el 8. — *’ Lib. 4, tr. 10, cap. 4, n. 9, v. Dico TIT. · Sanch., Decal., lib. 2, cap. 41, n. 7. · Suar., de Relig., tr. 3, lib. 2, cap. 18, n. 9. - M Lib. 4, tr. 10. cap. 4, n. 9, v. Dico III. — “ Di»p. 3. de 1· Praec. Decal., qu. 5, punct.5, n. 7 et »eqq. — An^cl., v. Superstitio, n. 11 · M Tr. 21, cap. 11, n. 146. rum virtutem dicit a daemone provenire, quod iste spiritus ct humores varie commovere potest, et rerum imagines memoriae impres­ sas permiscere. Quod autem vere peccant illi qui maleficio sic infecti in peccatum labuntur, conclusio est ipsius Busenbaum. 24. - a) Sanchez, de Matrim., lib. 7, disp. 95 et 96, non loquitur dc sagae repercussione. b> Lessius, quamvis id disertis verbis non habeat, illum umen a fortiori ita tenere cx hoc liquet, quod, lib. 2, cap 44, u. 46, haec scribit: · Fas non est a mago petere ut ma­ leficium dissolvat, si dubitas an absque novo maleficio id possit; quia id dc quo dubium est, an sine peccato fieri possit, sicut abso­ lute non est faciendum, ita nec absolute ab alio petendum ut faciat ». 25. - a> Aureolus citatur quidem a Sal· manL (sicut ct ab ipso Sanchez) pro hac affir­ mativa sententia; ipse vero magis videtur adhaerere negativae sententiae, quia, iu 4, dist. 34, qu. uu., art. 2, ita scribit: « Posito quod maleficium non inveniatur, numquid con­ sulendus esset maleficus dc loco ubi esset. Dicunt quidam quod sic; ct ratio est, quia, licet inducere ad peccatum sit malum, tamen uti peccato alterius in bonum est quandoque licitum.... Sic dicunt quod si ille velit facere suum maleficium, dato quod peccet faciendo, ego tamen, si utor illo in bonum alterius, puta in evasionem mortis, non videtur peccatum. — Non puto quod hoc sit recte dictum: secus enim est de illo qui inducit ad actum, et se­ cus de illo qui utitur alio existente in actu jam CAP. I. - DE SUPERSTITIONE ET SPECIEBUS E)US. - DUB. V. propriam utilitatem petere sacramenta a * Müom ** sacerdote sacrilego. — Sed tenenda est tri malcfi· negativa sententia cum Lessiol, et Sal­ sas illici· mant.1 cum S. Thoma et pluribus. Ratio, u. quia sacerdos sacrilegus potest ministrare sacramenta non sacrilege. Sed maleficus nequit conficere maleficium sine daemo­ nis cooperatione: quod est intrinsece ma­ lum. Nec officit, illum esse ad id paratum ; juxta dicta Lib. Π, n. 47. Quaeritur 2°. Utrum liceat petere a ma­ go solutionem maleficii, in dubio an sciat vel ne, modum licitum solvendi? Certum est licere, si constet quod ma­ gus modum licitum non ignorat, etiamsi ille modo illicito sit usurus; quia id suae malitiae imputatur. Ita communiter, cum Busenbaum (ut supra, h. 24, ad 4), Sal­ mant. 8, et Sporer 4 cum Laymann, San­ chez et Lessio. — Idem dicunt Tamburinius *, Sporer % Viva e cum Sanchez bi, Trullench % Filliuccio et Elbel T cum Suarez b> et Sayro licere, si sit certo probabile, quod maleficus sciat modum licitum. Sed quid, in dubio negativo? — Censet Tamburinius *, et non reprobat Viva ·, quod aliquando etiam liceat petere; quia non raro praesumitur ex communiter con­ tingentibus, maleficos modum licitum non WkHum. ignorare. — Sed contradicit sententia com«dcbiutur odio munis, quam tenent Sanchez,0, Lessius ", P Sporer, loc. cit., n. 42, videtur ita te­ tamen, in Clavi, lib. 4, cap. 6, n. 26 ct 27, nere, in quantum scilicet excipit dumtaxat praetermittit. *) Lessius, citatur utique ab Elbel pro hac casum, quo certo vel probabiliter constet ma­ leficium absque alio novo maleficio solvi non sententia; sed ipse, loc. cit., n. 46, eam non posse, vel dubitetur an solvi possit absque habet. S. AttHOX»!, opera moralia. — Tom. I. 25 386 pmomm· icnccrum. LID. HI. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. perniciosam Ecclesiae; quia conducit ad eximendas hujusmodi lamias a poenis ipsis indictis: quod gravis damni est Christia­ nae reipublicae. 27. - Malefici autem incurrunt excome municationem ex can. Si quis ariolos, (cams. 26, qu. 5]. Hanc autem Salmant 1 cum Tabiena et Delrio a>, tenent esse latae sententiae; cum in dicto capite dicatur: Anathema sit. — At Suarez, Sanchez, Azorô>, Lessius, etc., apud Salmant. ·, te­ nent esse ferendae sententiae. Et dicunt c), quod verba anathema sit, in materia fidei significant haereticum jam ab Ecclesia praecisum; sed in aliis materiis signifi­ cant separationem tantum faciendam. Incurrunt etiam excommunicationem bullae Coenae, si in iis conjungatur haeresis; vel (ut dicunt Salmant.) vehemens suspido illius, nempe quando ineunt pa­ ctum expressum cum daemone, vel quando miscent res sacras, vel diabolum adorant, vel consulunt de iis quae ipse cognoscere nequit Ita Salmant. · cum Suarez, Azor, etc. — Sed haec intelligenda, quando ad­ sit error fidei in intellectu; ut ait Spo­ rer 4. Nam alias non datur haeresis for­ malis, etiamsi quis expresse exterius fidem neget; ut certum est cum Busenbaum (ut supra, de praecepto Fidei Lib. II, n. 19, ad 1). Et sine haeresi formali, excommu­ nicatio bullae minime incurritur; ut cer­ tum est apud Laymann. 28. - « Quaeres: Quomodo confessa« Resp. Γ. Examinandi sunt, praeter· « quam de variis superstitionibus: Γ. Quo « fine tali superstitioni se addixerint ; v. gr. an ratione vehementis passionis, tristi­ tiae, vindictae, avaritiae, aut sanctiatis nomen conciliandi: quae esset sa­ crilega hypocrisis. — 2". De apostasia, dololatria et haeresi. Abnegant enim Christum et Deum; renuntiant sacra­ mentis; habent daemonem pro Deo vel sancto: nec damnatum putant aut mi­ serum, et consequenter illius asseclas non esse damnandos. — 3". De blasphemiis in Deum et sanctos; de sacri­ legiis: abutuntur enim rebus sacris, ut aqua benedicta, Eucharistia, etc. 4°. De luxuria et commixtione cum dae­ mone. — « 5°. De damnis proximo illa­ tis. — Suarez, Sanchez, Filliucdus, Bo­ nacina ·. « Resp. 11°. Monendi sunt, eos teneri: Γ. Pactum expressum, si quod habent = ·Λ" cum daemone, aut commercium abju­ rare et dissolvere. — 2°. Libros suos, schedas, ligaturas aliaque instrumenta artis comburere. — 3°. Comburere chi­ rographum, si habent. Si vero solus dae­ mon id habeat, non necessario cogen­ dus est ut reddat: quia pactum suffi­ cienter dissolvitur per poenitentiam. — 4°. Damna illata resarcire: ad quod proinde etiam tenetur fiscus (ubi ve­ neficorum bona confiscantur); uti et haeredes, si ad eos bona deveniant. — Laymann ·, Suarez’, Sanchez·, Filliuccius, etc. « Resp. IU’. Λ parochis moneri, et a dtQiiiu confessariis examinari circa hoc prae­ tfoM «X· ceptum potissimum debent: 1°. Opiliones, qui variis dediti esse solent observatio­ nibus, ut gregem suum a lupis, vel scabie, vel aliis incommodis tueantur. — 1 Loc. dt., n. 201. - Tabicna, v. Excommunicatio V, ca». 4, n. 1. — Suar., loc. dL, cap. 19, n. 8. · Sanch., De­ cal., lib. 2, cap. 38, n. 91. - Lru., lib. 2, cap. 43, n. 29. • Loc. dt., n. 200. — Salmant., loc. dt., n. 200. — · Loc. dt., n. 203. · Suar., loc.dC, cap. 19, n. 10. - Axor, part. 1, lib. 9, cap, 26, qu. 3 ct qu. 4. — · Tr. 2, cap. 9, n. 47. — Laym., lib. 2, tr. 1, cap. 14, n. 1. — Suar., de Relig,, tr. 3, lib. 2t cap. 17, n. 4 et 13; et cap. 14, n. 12. * Sanch., Decal., lib. 2, cap. 40, n S3; et cap. 41, n. 23. * Fill., tr. 24, cap. 7, n. 180. · * Di»p. 3, de 1· Praec. Dccal., qu. 6, punct. 6, n. 11. — · Lib. 4, tr. 10, cap. 4, n. 7. — ’ Loc. cit., cap, 14, n. 12; cap. 17, n. 4 ct 13; et cap. 19. n. 16. — · Decal., lib. 2, cap. 40, n. 63; et cap. 41, n. 23, · Fili, loc.. dt. « rio agendum cum divinatoribus, maDe quibus ■int exami­ nandi. 27. - °) Delrio, lib. 4, cap. 2, qu. 7, sect. 4, dicit latam esse in clericos excommunicatio­ nem propter conatum praedicendi futura au­ guriis vel sortibus. *) Azor, part. 1, lib. 9, cap. 26, qu. 3, negat quidem latam esse contra istiusmodi male­ ficos excommunicationem ex can. Si quis ar/o- /os; sed addit eam latam esse contra eosdem ex quadam Joannis ΧΧΠ constitutione. e) Scilicet Salmanticcnscs. d) Ubi vehemens tantum hacrcsis suspicio adest, non incurritur per se excommunicatio nisi in foro extemo, ct reus ab inquisitoribus puniri potest, ut notant citati auctores. CAP. L - DE SUPERSTITIONE ET SPECIEBUS EJUS. - DUB. V. <2". Fabri ferrarii, qui circa equos sa· « lieres laborantes in partu vel ex matrice, < nandos utuntur verbis vel ex psalmis « vanas et superstitiosas adhibent oratio« vel cx oratione Dominica desumptis. — « nes. — 5*. Müùes, qui deferunt secum < T. Rustici, qui ad sananda pecora, ina- « sacra nomina vel orationes, ad certitu< nibus et superstitiosis observationibus « dinem quod in bello vel duello non sint < utuntur vel recurrunt ad peritos talium « vulnerandi; nunquam aqua, igne vel su« artium. — 4°. Vetulae, quae circa mu- « bita morte perituri ». LIB. ΙΠ. - TRACT. !. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAPUT II. De Irreligiositate ejusque Speciebus. Irreligio quotuplex. « Irreligio, quae religioni opponitur « per defectum, vel tendit directe ad irre· « verentiam Dei, et est tentatio Dei, aut < perjurium; vel tantum tendit ad irreve· • rentiam rerum sacrarum, et est sacri· « legium aut simonia. « De perjurio, in secundo praecepto; « de reliquis, hic ». DUBIUM I. Quid sit Tentatio Dei. 29. Quid est tentatio Dei. — 30. An in tentatione Dei detur parvitas materiae. Et quae sit tentatio interpretativa. — 31. An peccet qui petit a Deo miraculum. — 32. An, qui offert se ad martyrium Et an, qui respuit medicinas. Tentatio Dei, quid. Quotuplex. 29. - « Resp. Tentatio Dei est dictum « vel factum, quo quis explorat, num Deus « sit potens, sapiens, misericors, aut ali· « quam aliam perfectionem habeat. — « S. Thomas *, Sanchez, etc. • Ea est duplex: scilicet, vel formalis, « quando quis expresse dubitans de aliqua « Dei perfectione, eam experiri cupit: ut «si quis petat miraculum, quo patefiat « fidem catholicam esse veram ; vel det « se praecipitem ex turri, ut experiatur « an Deus sit misericors, eum eripiendo « a laesione. — Vel est implicita et inter· « pretativa, quando quis, etsi expresse non « intendat Deum tentare, id tamen petit « vel agit quod suapte natura eo referri « videtur; ut si quis se committat periculo, « a quo vel nullo modo, vel vix possit eripi, « nisi miraculose; vel si media naturalia « omittat, sperans a solo Deo effectum, « v. gr. in morbo periculoso respuens me· « dicinam, petensque ac sperans a Deo « temere sanitatem. Navarrus *, Lessius °. « Item, si sine necessitate et causa, rudis a> • absque praeparatione velit concionari, « sperans a Deo sibi suggerendos conce- « ptus. Suarez, Sanchez, Lessius V, Lay· « mann4 ». « Unde resolves: 30. - « 1°. Tentatio Dei formalis est Fonuh « peccatum cx genere suo mortale, in üLkS • quacumque etiam materia. Ratio est, « quia includit dubitationem de perfectio· « nibus Dei, quae in gravem Dei contem« ptum redundat; vel magnam irreveren« tiam, curiosius agendo cum Deo, quasi « cum ludione. — Lessius 5, Sanchez e, « Suarez, et caeteri communiter. « Interpretativa tentatio, cui dubi- ΐοιαρπ « ratio illa deest, plerumque est tantum «peccatum veniale, ob imperfectionem nUl‘l « actus, ignorantiam, inconsiderationem, « vel parvitatem periculi. Imo saepe nui· « lum est peccatum, quando scilicet justa « causa subest, v. gr. Dei instinctus, ne· « cessitas vel pia utilitas. — Sayrus, To· « letus, Cajetanus, S. Thomas 7 ». Sed quaestio haec est: an in tenta­ tione Dei interpretativa, ut supra, detur parvitas materiae? Affirmant Busenbaum cum Cajetano, et Valentia e, Lessius Sayrus 10 et To- partii·· nutenM· * 2* 2··, qu. 97, art. 1. · Sanch., Decal., lib. 2, cap. 34, η. 1. — · Man., cap. 11, η. 41. — · Lib. 2, cap. 45. o. 4. — Suar., de Reliftr. 3, lib. 1, cap. 3, n. 1. · Sanch., Decal lib. 2, cap. SI, n. 16. · 4 Lib 4. tr. 10, cap. 5, n. 6. — · Loc. cit-, n. 4. — · Decal , lib. 9. cap. 34, n. 5. - Snar., loc dt., cap. 2, n. 16. — Sayr., Clav., lib. 4, cap. 7, n. 14. · Told., lib. I, cap. 19. n. 3 et 4. · Cajgfan., v. Tentatio, i. t, · 1 2· 2·’. qu. 97. art. 2. — Ca/f/an., loc. cit. — · In 2— 2··. di«p. 6. qu. 14. punct. 2 — · Lib. 2, cap. 45, num. 4 — *° Loc dt. 29 - a) Auctores hic citati, non dc rudi solum, sed dc quocumque concionatorc lo­ quuntur. h) Lessius, lib 2, cap. 45, dub. 1, ubi tractat de tentatione Dei, non loquitur dc isto concio· natore. CAP. Π. - DE IRRELIGIOSITATE F. J USQUE SPECIEBUS. - DUB. L letus a>. Hi dicunt, quod si quis in re levi, et sine gravis damni periculo, tcntaret Deum, ex sola curiositate spectandi ali­ quod opus supernatural, hic tantum venialiter peccaret. — Sed probabilius Sanchez b>, Suarez Salmant. 1 eum dam­ nant de mortali: nisi excusaretur ratione ignorantiae vel indcliberationis Ratio, quia gravis est irreverentia velle ut Deus ostendat omnipotentiam suam, ad satisfa­ ciendum curiositati ipsius. Hinc Salmant. 1 dicunt, quod proba­ bilius peccaret graviter, qui in levi morbo, rejectis medicinis, speraret a Deo sanita­ tem, quamvis non peteret miraculum: quia (ut ajunt) videtur hic, respuendo re­ media, reipsa miraculum exoptare, cum velit mutari causas naturales. — Sed me­ rito huic doctrinae contradicunt Sanchez8 cum Leonardo Bonacina 4 cum Sua­ rez Anacletus 5, Elbel e, et Sporer 7 cum Laymann; qui in hoc non recogno­ scunt plusquam venialem culpam. Ratio, quia in hoc non adest gravis deordinatio: cum enim quis nequaquam miraculum petat curiositatis causa, juste excusatur a gravi, et aliquando, ego puto etiam ab omni culpa, si speret sine remediis natu- 389 raliter, Deo adjuvante, a tali levi morbo liberari: dum saepe, in hujusmodi mor­ bis, natura ipsa salutem operatur. • 3λ Si quis in puteum se conjiciat, ad « declarandam Dei erga se providentiam, Def « aut supra prunas ambulet ad innocen« tiam ostendendam, est interpretativa « tentatio Dei. Uti etiam sunt eae proba• tiones, quae fiunt per ferrum candens, •>aquam ferventem vel frigidam, etc. ». [Tales probationes sunt vetitae ·; ut com­ muniter Salmant. ·]; « de quibus vide Bins« feld et Delrio l0. Licet enim Deus ali« quando tales purgationes miraculose « probant ; id contigit, vel quia Deo in• spirante factae sunt, vel quia innocen« les ad eas compulsi sunt liberati. — Bo• nacina ». 31. - Peccat, qui absolute petit a Deo, Petitio aivel offert miraculum ad conversionem convert ea· haereticorum : cum sufficiant nostrae fidei testimonia. Salmant.11 cum Suarez S Palao, Sanchez. — Si vero aliquando sit firmissima spes conversionis, tunc pote­ rit peti a Deo miraculum sub conditione, si ei placuerit. Salmant. w. — Caeterum Sporer 13 cum communi ait, satis esse li­ citum petere a Deo miraculum, quoties de Confes*. mdcficor., p. 314, ▼. Primum dubium, — H Lib. 4, cap. 4. qu. 4 et 5. — “ Loc. dt., n 7. - Pal., tr. 17, dl»p. 2, puoct. 1. o. 12. Sanck., DtcaL, lib. 2, cap. 34, a. 10. — “ Loc. dt., n 7 — » Tr. 21, cap. 12. n. 4. - · Loc. dt. - · Decal., lib. 2, cap. 31, num. 5. — · Diep. 3, de I· Praec. Decal., qu. 9. panct. un., η. 6. — * Tr. 5, disc. 3, qu. I, η. 8 — · Confer. 17, η. 560. — ’ Tr. 2, cap. 10, η. 10. · Laym., lib. 4, tr. ΙΟ, cap. 5, η. 7. — ■ Cap. /, 2 et 3, dc purgat, vulg. — · Tr. 21, cap. 12, n. 5 et 6. — 30. - a) Tolctus, lib. 4, cap. 19, n. 3, de tentatione Dei expressa loquitur, quam dicit fieri venialem ex materiae levitate. *>) Sanchez, Decal., lib. 2, cap. 34, n. 5, non dissentit a priore sententia affirmativa; quamvis enim scribat, tentationem Dei interpretativam esse mortale peccatum ex objecto et natura sua, nisi fortasse excusetur ex igno­ rantia et simplicitate non omnino crassa; at­ tamen subdit: « Fatendum est tamen ali­ quando posse materiam et periculum esse adeo exigua, ut sit culpa venialis · Suarez, loc. cit., cap. 2, n. 16, loquitur de tentatione Dei formali, camque dicit lethalem esse ratione materiae -in hujusmodi materia quae non requirit dubitationem in fide ». <<) In Hofft. apost., tr. 4, h. 33, S. Doctor admittit etiam materiae parvitatem in ten­ tatione Dei interpretativa; dicit enim eam esse mortalem per se : « nisi quis excusare­ tur, aut quia aliquo divino impulsu, aut igno­ rantia ductus illud faceret, aut materiae levifate, puta si neglectis remediis a levi infir­ mitate sanitatem a Deo exspectaret». Et idipsum tenet in [str usione c Pratica, cap. 4, ft. 33. Leonardus Lessius, loc. cit., ft 4, rem clare significat, dicens interpretativam Dei tentationem venialem esse ratione levitatis materiae; at supra dixerat moralem esse, • si in gravi morbo, remedia naturalia sper­ nas, temeraria persuasione exspectans a Deo sanitatem supernaturali modo». f) Suarez, tr. 3, hb. 1, cap. 3, ft 4, etsi a Bonacina pro hac sententia adducatur, eam tamen non habet Bonacina, disp. 3, qu- 9, punct. un., ft. 5, asserit prorsus illicitas esse ejusmodi probationes. Non aliud. 31. - a) Suarez, cap. 2, num. 13, adhae­ ret huic opinioni: nisi tamen, ut ipse limi­ tat, haec petitio ex speciali Dei monitione fieret. α Tr. 2, cap. 10, n. 10. % 390 LIB. Πί. - TRACT. L DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. adsit utilitas gravis ad nostram aut alio­ est in praecepto; vel in casu utilitatis, ad rum salutem vel ad divinam voluntatem exaltandam fidem aut Dei gloriam: tunc implendam. Et idem clare docet D. Tho­ licet martyrio se offerre, ut docet S Tho­ mas \ ubi ait, non tentare Deum, qui si­ mas 2. — Vide Salmant. ·. gnum ab eo petit, ut aliis demonstret; Item peccat, qui respuit medicinas; fcyr vel ad hoc quod tnstruatar quid sit circa nisi faciat ad se mortificandum, modo aliquod factum placitum Deo. absit periculum mortis: ut Viva 4 et Sal­ se« obji32. - Item peccat, qui periculo mortis mant. 5 cum Cajetano Navarro et San­ rio.e vel mutilationis se objicit ad perferendum chez. martyrium, sine justa causa. Nam in casu Quaeritur: an tentatio Dei expressa necessitatis, si alias fides aut salus mul­ differat specie ab interprdativa? — Affir- Exjrm torum periclitetur, vel ad vitandas bias- mant Suarez et Bonacina. At probabilius phemias: in quibus casibus martyrium negant Salmant. e. DUBIUM II. Quid et quotuplex ait Sacrilegium. Oit tr H· ’ ' * 33. Quid et quotuplex sacrilegium. — 34. Quales species sacrilegii sint explicandae. — 35. Quae sint sacrilegia personalia. — 36. Quae localia. — 37. An vetentur in ecclesia mercatus, convivia, judicia, etc. — 38. An sit sacrilegium extrahere hominem ab ecclesia, atrio, etc. — 39. An omne furtum in ecclesia sit sacrilegium. An, in sacristia. — 40. Quae sacrilegia realia. — 41. An liceat vasa ct vestes sacras convertere in usum profanum. — 42. An sil sacrilegium laedere bona ecclesiasticorum. Detinere legata pia. Decimas non solvere. — 43. An sit sacrilegium mentaliter peccare in ecclesia. An, omittere sacramenta tempore debito. — 44. An censurae contra sacrilegos incurrantur ipso facto. — 45. An sit sacrilegium furari reliquias. — 46. An, peccare dic festo. — 47. An, violare vota. — 48. Vide alia ibidem. Sacriie33. - < Resp. Sacrilegium est violatio 3o icthaie « rei sacrae, hoc est dicatae cultui di« vino; et peccatum mortale ex genere « suo, si opus specialiter repugnet cum « rei sanctitate; non vero, si generaliter « tantum repugnet, quomodo omnia pec« cata mortalia generaliter repugnant san« ctitati, v. gr. templi, ita ut ibi cum ve« niali peccato committantur ». sacriie. < Est autem sacrilegium triplex: perγιΛ“ tr ' « sonale, quo persona; locale, quo locus; • et reale, quo res aliae violantur. — « S. Thomas 7 et caeteri theologi ». Specie* ex34. - Explicanda est in confessione spephcxadA c-es sacri]egjj. an fuerjt personale, locale 1 2· 2·*, qu. 97, art. 2, corp, et ad X — · 2- 2··, qu. 124, art. 3, ad L — ■ Tr. 21, cap. 12, n. 9. — · De Praec. Decal., qu. 6, art. 3, n. 6. — · Loc. cit. · iVavar., Man., cap. 11, nutn. 4L - Sanch., Decal., lib. 2, cap. 34, η. 14. — Suar., de Reliff., tr. 3, lib. 1, cap. 3, n. 6. - Bonae., disp. 3, de 1· Pracc., qu. 9, puncL un., n. 9. — · Loc. dt., n. 10 et 11.— 1 2· 2··, qu. 99, art. X — · De Prate. Decal., qu. 6. art. 1. 32. Cajctanus, in 2·** 2ΛΛ, qu 97, art. 1, non apponit conditionem: modo absit periculum mortis; cam tamen satis incul­ cat, negans peccare cum, qui sic medicinas aut reale. — Viva e, et Salmant. 9 cum S. Thoma et communi. Quaestio est: an praedictae species sint subalternae, bel sint infimae? Prima sententia tenet, esse subalter- aih&v nas, continentes sub se alias species inii· mas. Ita Suarez, Palaus, Lessius, etc. apud Salmant. IO, cum Busenbaum (vide infra, n. 48, ad 5), et Elbel 11 cum Filliuccio Et ideo dicunt, percussionem clerici spe­ cie différé a concubitu cum co. — Se- p^. cunda tamen sententia tenet esse iniimas: ut Viva Ie, et Salmant. cum Cajetano, Trullench; ita ut, si quis violat sanctimo­ nialem verberando aut cum ea concumn. 1. — · Tr. 21. cap. 12, n. 16. · S. Thom., 2· 2-·, qu. 9% art. 3. — Suar., dc Rclig., ir. 3, lib. 3, cap. 5. Pal., lr. 17, ditp. 2, punct. 3, 4 1, n. 5. £<«<., lib. 2, cap. 45, n. 19. ” Loc. cit., n. 17. — ” De Sacriie^.. n. 564 et '4A. — ” Loc. cit.. n. 2. - Salmant., loc. cit., cap. 12, η. IX · Ca/r/an., In 2'" 2··, qu. 99, art. 3, ad 3* dub. Trull., Decal., lib. I, cap. 10. dub. 15, η. X respuit, - si infra limites rationabilis obse­ quii sit ». 34. - «J Filliuccius, quamvis utique, tr. 24, cap. 9, n. 228 et 244, hanc sententiam, uti CAP. IL - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SPECIEBVS. - DLB. Π. 391 « actus quidam profani fiant in Ecclesia, « et repugnantes ejus immunitati : ut negoPossibile est aliqua duo peccata differre • tiationes, illiciti concubitus et spurcispecie secundum materiales actus; con­ • ties, seditiones, concilia saccularia, stavenire autem in specte secundum uttam « bulationes equorum, incendia, effractiorationem formaient sacrilegii; puta, si • nes, spoliationes. — Item, si materia rei quis sanctimonialem violavit verberando « sacrae vel ecclesiae, directe ad proiave! concumbendo. Et haec est probabilior. • nos usus convertatur; si reus ex eccleDocet vero S. Doctor, praefatas spe­ • sia, velut asylo, extrahatur: nisi tamen cies habere diversos gradus, significans « sit latro publicus, vel nocturnus popueos constituere quidem circumstantias ag­ « lator agrorum, vel enorme maleficium gravantes, non autem speciem mutantes. « fiducia asyli istic commiserit. — Deni« Unde resolves: « que, si furto auferantur res ecclesiae, Sterile35. - « Γ. Personale sacrilegium est « aut ibi depositae. Laymann · Bonacina T. S**00* , Bona­ cina a>, etc. 39. - Quaeritur: an omne furtum in ecclesia sit sacrilegium? Prima sententia, cum Lugo Tambu- xocqnt rinio *, Palao a>, Azor b\ Diana, Lessio, Coninck, Henriquez, etc. apud Salmant.T, tenet, non esse sacrilegium, nisi furtum sit de re ecclesiae commodata vel com­ tatum reperiturinBullario ClementisXI1). missa ibi custodiae causa. Nam aliae res Deinde subjungitur: Et facta... relatione profanae accipiuntur quidem materialiter SS. D. N., Sanctitas Sua (i. e. praefatus in loco sacro; sed non de loco sacro, dum Clemens) decretum... approbavit, nec non ad locum sacrum nullo modo pertineant. promulgari, atque exsecutioni tradi, et in Excipit tamen merito Lugo R furtum de omnibus Urbis sacrariis affigi mandavit, rebus, quas sacrista fecisset sibi commo­ die 3 Oct. 1701. — Hoc omne refertur dari pro ecclesiae ornatu. — Secunda ta- qm&m a Ferraris1; qui etiam refert, vetari plu­ men sententia probabilior affirmat, ex ribus ex decretis S. Rituum Congregatio­ can. Quisquis, cans. 17, qu. 4, ubi abso- pca nis, dare intra Missam laicis (etsi praesi- lute damnatur ut sacrilegus, qui non sa­ dibus) Evangelium osculandum ; uti etiam crum de sacro furatur, nec id limitatur dare illis usum baldachini, et illos admit­ ad depositum tantum. Ita Elbel ® cum Filtere ut assistant in presbyterio. liuccio, Valentia; et Salmant.10 cum Pa* BulUr. Clem. XI, part. 3, decret. 1 S. C. Caerem.— • Btblioth., v. Ecclftia, art. 5. n. 28 ct 29. Cfr. Collect, authent. S. R. C., n. 1792. — * Tr. 21, cap. 12, n. 24; cfr. tr. 18, cap. 3, n. 81 et »cqq. — · Dc Sacrilegio, n. 566. — · De Sacr. Poenit., diip. 16, n 470. — · Method, confett., lib. 2, cap. 8, n. 5. - Diana, part. 1, tr. 7, rcaol. 27. · licite posset ecclesia uti ad manducandum, vel ad alios hujusmodi licitos usus ·. 38 Elbel citat Laymann et Bonacina his dumtaxat verbis « Dc qua i materia) videri possunt Laymann..., Bonacina ». Et re qui­ dem vera, Laymann, lib.4, tr. 10, cap.7, n.5, definit quid sit locus sacer, et n. 6, distinguit locum sacrum ab ecclesia, et explicat ad quae­ nam in favorabilibus ecclesiae nomen exten­ datur — Bonacina vero, disp. 3, de P Praec, qu. 6, n. 9, quaerit quacnam dicantur loca sacra, quorum violatione committitur sacrile­ gium. Et respondet: · Dici templum, auctori­ tate episcopi consecratum; praeterea mona­ Iib. 2, cap. 45, n. 14. · Coninck, dc Sacr. Poenit., diip. 7, dub. I. n. 22. · Hcnriq., lib. 6, cap. 6, n. 5, comment., Iit. n. · ’ Tr. 6, dc Sacram. Poenit., cap. 8, n. 1(»3L — •Loc. cit., n. 470. - · De Sacrilcg., n. 587. - Fill., tr.24, cap 9, n. 237. · Valent., in 2· * *, 2· diip. 6, qu. 15, punct. 1, ▼. Prima est. — * Tr. 6, dc Sacr. Poenit., cap. 8, n. 103. steria, hospitalia et alia loca per episcopum consecrata ». 39. - a) Palaus, tr. 11, punct. 2, n.3,oppositam sententiam, quam S. Alphonsus ipse probabiliorem vocat, tuetur; sed a SalmanL non adducitur Palaus, cujus nomen videtur ex typographi mendo hic irrepsisse, loco Va­ lentiae (Pal. pro Val.), qui revera a Salmant. citatur, ct hanc sententiam probabilem putat, licet oppositam (ut ipse S. Alphonsus) proba­ biliorem existimet, in 2< *" ', disp. 6, qu. 15, * 2 punct. 1, vers. Prima est f‘ Azor, part. 1, lib. 9. cap. 27, quaer. 6, probabile existimat, ut ipsi Salmant. notarunt. CAP. IL - DE IRRELIGIOSITATE E JUSQUE SPECIEBUS. - DUB. Π. Prieropi· cwpnbabL Fana h unia. aliii loci» Ruk u cnieciom. lao, Dicastillo % Vasquez a>, Bonacina, Laymann, etc. — Recte tamen Salmant. probabilem vocant primam sententiam. An autem sit sacrilegium locale, furari e sacristia? — Negant Sanchez Λ .. contra aliquos. Certum autem est non esse sacrile­ gium, furtum in claustris, nec in oratorio domus privatae. — In oratoriis vero xe­ nodochiorum vel eremitoriorum, licet non benedictis ab episcopo, juste putat San­ chez /> furta esse sacrilegia. Vide Viva l. 40. - « S'*. Reale sacrilegium est indi« tractatio et administratio sacra« mentorum: ut si ministrentur vel susci« piantur cum peccato mortali. « Item, profanatio vasorum et instru• mentorum sacrorum: v. gr. si quis ca« lice utatur in convivio, ornamenta alta· « rium vel sacerdotum ad usus profanos « applicet. Intellige de iis quae consecrari « vel saltem benedici solent; nam ad nu«ptias, vel communem usum adhibere « tapetes, candelabra, pelvim, imo et ma· « nutergium et caetera, quae mediate ser« viunt ministerio sacro, non esse pecca« tum docet Tamburinius *, nisi fiat ex • aliquo contemptu saltem implicito, ut si « semper et indifferenter sic utaris supra« dictis. Atque idem affirmat de candelis, « ramis, aqua, incenso et similibus bene« dictis: quod in modicis istis benedictioPal„ 393 « nibus, non agatur cum tanto rigore ab « Ecclesia, ut patet in pane, ligno, car< bonibus, etc., benedictis. — Vide Tam« burinium·. • Item, violatio vel indigna tractatio sa« erarum imaginum et reliquiarum. — « Item, abusus Scripturae sacrae, v. gr. « ad stabiliendas haereses vel res turpes. < — Item, raptura bonorum Ecclesiae, sup« pressio piorum legatorum, vel jurium « Ecclesiae defraudatio, etc. — Vide Fil· « liuccium4, Reginaldum1, Suarez >. Concilium Tridentinum· vocat terneritatem, torquere verba sacrae Scripturae ad scurrilia, fabulosa, vana, adulatoria, detractoria, etc — Vide Salmant. T. 41. - Quaeritur Γ. Jw vasa et vestes Abstai sacrae possint converti in usum profa­ mini ? Affirmant Salmant.·, si illae jam ami­ serint formam et benedictionem.Sed alibi· omnino negant cum S. Thoma, quiIC dicit: Altaris pallae, velum, candelabrum, ca­ thedra, et alia quae in sacrario fuerint, non debent admitti in usum laicorum, sed esse comburenda. — Melius autem Sua rezll, Palaus a Bonacina et Roncaglia M cum Barbosa distinguunt, et dicunt quod si res ita totaliter immutetur, ut ad com­ munem materiam redeat (sicut si calix igne vel ferro ad communem massam argenti reducatur), tunc licet in usum pro- tr. 11, dbp. un., punct. 2, n. 3. · Banac., disp. 3, dc |· PrAcc., qu. 6, punct. un., n. 23. Laym., Hb. 4, tr. 10, cap. 7, n. 18. — Salmant., loc du, n. ICO. — 1 De Praec. Decal ., qu. 6, art. 1, n. 13. — * Method, cclcbr Mi«s., lib. 1, cap. 2, $ 3, η. 1. — 1 Loc. dt., n. 3 et *eqq. — · Tr, 24, cap. 9. n. 241. — * Lib. 19, n. 57. - Suar., de ReliK. tr.3. lib. 3. cap. 4 et seqq. — · Se». 4, in fine —1 Tr. 21, cap. 12. n. 32. — · Tr. 21, cap. 12, Q. 32. — · Loc. dt., cap. 10» o. 145. — 1 P. 3 qu. 83 art. 3, ad 3. ex can. Luna tcrkiiat 33 et can. Altaria palla 39.de coasccr., diat. 1. — ° DcEnchar., disp. 81, sect. 8, n. 7, v. L7//mo. — “Tr. 7. dc 1· Price, qu. 2, cap. 4, qa. 7. - Barbara. de Jure ecd.. Hb. 3, cap. 2. n. 48. c) Dicastillus, de Poenit., disp. 9, n. 662 ct 663, hanc quidem sententiam speculative probabiliorem existimat; sed priorem etiam, et cum S. Alphonso, vocat probabilem, eique • practice..., inquit, facile me conformabo». Vasquez rem clare inculcat, scribens in genere ct absque ulla distinctione in Opusc. dc Restitui,, cap. 5, § 1, dub. 1, n. 5; «Si furtum sit rei... non sacrae de loco sacro, est sacrilegium, eo quod est etiam contra reli­ gionem ct immunitatem rerum sacrarum vel locorum ; et hoc est vere furtum, sed est in alia specie sacrilegii ». r) Sanchez, dc Matrum, lib, 9, disp. 13, n. 31, hoc revera dicit, sed disputans de ma­ teria simili, nempe de conjugali copula. f1 Sanchez, loc. cit., n. 39, citatur a S. Al­ phonso ex Viva, et ita quidem docet; sed ibi loquitur de iis ecclesiis. · quae auctoritate epi­ scopi sunt erectae, ad cultumque divinum destinatae ». 4L - a) Palaus, tr. S, disp. 1, punct. 6, n. 25, non requirit ut res totaliter immutetur; nam etsi negat posse laids tradi res illas, manente eadem forma, attamen : « Si benedictio vel consecratio deperdatur, alicui videri potest licitum esse rem, quae benedicta ct conse­ crata fuit, profanis usibus deservire posse. Quis enim negabit ex calice confracto vas aliquod profanum effingi posse, et ex veste aliqua sa­ cerdotali jam rupta aliquam protinam com­ poni posse?... Censeo probabile, secluso scan­ dalo, nullum, vel levissimum peccatum, in hac applicatione intervenire». CoBTerwo rei sacrae ad uiom profanum. Suando li­ ta. 394 CAP. ii. - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQfE SPECIEBUS. - DUB. IL LID, ΙΠ. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. fanum convertere: ita ipse [Roncaglia] 43. - Notandum quod per meros actus . . . _ , intere» ia cum Bonacina Palao *4 Suarez et Bar­ internos non violatur sanctitas loci. Ideobosa; secus, si totaliter non difformetur. que non committit sacrilegium, qui inec- C4‘ — Hinc non licet ex veteri casula vestes clesia habet voluntatem occidendi homi­ profanas resarcire: ct hoc adhaeret ei nem extra illam; secus, si quis extra ec- Exctju quod dicit S. Thomas supra. Ideo alii di­ clesiam proponit occidere in ecclesia. — cunt, non licere hujusmodi vestes ad usus Ita Salmant.10 cum aliis communiter. profanos vendere aut oppignorare. — Vide Palaus 11 tenet, omittere sacramenta Otv Salmant. tempore debito esse sacrilegium. — Pro· 42. - Quaeritur 2*. An laesio quorum· babilius vero negatur; sed esse dicitur cnkrir cumque bonorum ecclesiasticorum sit sa· peccatum contra obedienliam Ecclesiae Uedo bo crilegium? — Resp. negative; sed tantum debitam. Salmant. dwUc. noii bonorum, quae pertinent ad ornatum ec44. - Item notandum est, quod censucn?e7». M clesiae et ministrorum, deinde ea quae rae contra sacrilegos latae non incurrun- cnkr> sunt deputata ad sustentationem ministro­ tur ipso facto, nisi a pcrcutientibus cleri­ rum, ut loquitur S. Thomas* Ly ad su­ cum. Itemque, a violantibus immunitatem stentationem ministrorum intelligc, qua ecclesiasticam, imponendo tributa, usur­ tales sunt, ut recte dicit Tamburinius3. pando bona; et ab effringentibus eccle­ Quaeritur 3\ An sit sacrilegium inju­ sias, et simul exspoliantibus rebus sacris, ste detinere legata relicta Ecclesiae pro ex cap. Conquesti 22, de sentent, excom. Detentio ejus servitio? — Affirmat Lessius 4. Sed Vide Salmant.13 — Incendiarios autem ec­ negant Tamburinius 5 cum Palao, et Sal­ clesiarum, probabilius est non esse excommant. e, etc.: quia, donec dicta bona ab manicatos ipso facto: ut Salmant. 14 cum Ecclesia non possideantur, non sunt sacra. Cajetano, Silvestro, Navarro. Quaeritur 4.” An sit sacrilegium non 45. - Grave sacrilegium committit, qui FwbDecimis solvere decimas? — Affirmant Lessius^, furatur reliquiam etiam in parva quan- aSÿni nonsoivere. glbel7 cum Valentia, Sporer b), etc. Sed titate, si scit dominum ob hoc esse valde negant Croix 8, et Tamburinius ° cum contristandum. — Ita Leander, Prado Palao; dicunt tamen esse peccatum gra­ Navarrus*4 Molina *), apud Salmant.14. 46. - Quaerittir 5n. An tempus sit obje- vuim vius irreligiositatis, quia solutio decima­ rum est ordinata in recognitionem divini clum sacrilegii, scilicet, si quis peccet die dominii. festo, etc. ? — Negant Lugo,e, et Salmant.17 cnk<,e loc. dt. Barbos,, loc. cit - · Loc. dt., cap 10, n. 147. — · 2· 2··, qo. 99. art 3. corp. - · Drcal., lib. 2, cap. 6, $ 3, n. 9. — · Lib. 2, cnp. 15. dub. 3. n. 18, v. Septimo. Suar., — · Loc. dt., n. 10. · Pat., tr. 17. disp. 2. punct. 3, $ 2, n. 10. — · Tr. 21, cap. 12. n. 35. — ’ Dc Sacri Ire, n. W). Valent,, in 2'” di*p 6. qu 15, punct. 1, v lient rx sententia. - ■ Lib. 3, part I, 0.52. — * Dead., lib. 2. cap 6. J 3, η. II. · Pal,, tr. 17, disp. 2, punct 3. S ?· η. Ιθ· — b> Bonacina citatur a Roncaglia sicut Pa­ laus, pro hac distinctionis parte; sed ipse absolute et absque ulla distinctione, disp. 3, de 1° Pracc., qu. I, punct 4, n. 14, negat vasa sacra aut sacras vestes posse in profa­ nos usus converti. 42. - a) Lessius, toc cit., non loquitur < xpresse de decimis, clare tamen inculcat ca­ rum retentionem sacrilegam esse, cum dicat sacrilegium esse invasionem · bonorum vel jurium ecclesiasticorum · a; Elbel, postquam diversos modos expo­ suit, quibus reale sacrilegium committitur, haec verba subdit: « Vide... Sporer·. — Et rc quidem vera, Sporer, loc. cit., nempe, tr. 2, »· Tr, 21. cap. 12, n. 28. — ” Tr. 17, disp. 2. punct. 3. § 3, n. 2. — n Loc. dt., n. 38. — “ Loc. cit., n. 40. — »< Loc. cit., n. 40. · Cajeta n., v. Excommunicatio, cap. 22. Sil· vest., v. Excommimiiatio VII, n. 13, v Septima. - Xat-.rr., Man., cap. 27, n. 94 — Leander, DccaI., tr. 7, disp. 4. qu. 24 ct 27. · “ Tract. 21, cap. 10, num. 1«. — M Dc Poenit.. diip. 16, num. 619 ct «cqq. — " Tr. 21, cap. 12, num 36. in P·”· Praec., cap. 10, n. 29, multa rcalis sacrilegii exempla adducit, sed nullam men­ tionem lacii decimarum; at n. 32, affirmat bonorum ecclesiasticorum mobilium ct immo­ bilium (quibus sane decimae comprehendun­ tur) occupationem, detentionem aut defrauda­ tionem, « si non proprie sacrilegium, aliquam saltem rationem sacrilegii » habere. 45. Prado, lltcol. mor.,cap. 22, et Palao, et Tamburinius *: nisi notabilis irreverentia irrogetur cultui divino; ut si quis in die Veneris sancti exhiberet comoedias, ludos publicos, etc. 47. - Quaeritur 6 An violatio voti sit sacrilegium? — Negant Tamburinius 3 cum Suarez, et Palaus3: dicunt enim, esse peccatum perfidiae, seu contra fide­ litatem Deo debitam; ut Croix 4 cum Tamburinio4. Affirmat vero S. Thomas a>, et sequuntur Salmant. ·. Qui autem violat votum castitatis, pro­ babilius committit sacrilegium. — Vide Elbel b>. 48. - « 4°. Peccatur etiam sacrilegio, « peccato omissionis; v. gr. si quae ad sa« crificium spectant, ut corporalia et si« milia, sint valde immunda. — Bonaci< na 7 >. [Qui cum Filliuccio, Suarez, Re­ ginald©, etc., dicit esse mortale. Vide Lib. VIt n. 336]. Explican­ di «peçiei et materia ia crilccii. « 5°. In confessione exprimenda est « species et materia sacrilegii. — Ratio «prioris est, quia saepe diversam maliPal., tr. 17, diip. 2. punct. 3, § 2, η. II. — 1 Method, confes·., lib. 2, cap. 7, n. 40. — · Decal., lib. 2. cap. 6, $ 3, n. 13. · Suar,, dc Relic., tr· 3» Hb· 3, cap. 3, n. 5. — ’ Tr. 17, dhp. 2, punct. 3, $ 2. n, 2. — « Lib. 3. part. 1, n. 56. — • Decal., lib. 2, cap. 6, $ 3, n. 13. - · Tr. 21, cap. 12. n 22. — ’ Di»p. 4, dc Euchar., qu. ult., punct. 9, n. 24. - Fili., tr. 5, cap. 4, n. 128. · Suar., dc Euchar., dhp. 81, xccL 6, n. 8, v. Ultima pars. · Begin., lib. 29, n. 196. — Gordon., hb. 6, qu. 9, n. 8. — · Method, ctlebr. Mi*·., lib. 1, cap. 2, $ 1, n. 11. · Suar., de Euchar., diip. 81, sect. 8, n. 5, v. Trr· 395 « tiam habet, v. gr. percussio sacerdotis, « et fornicatio cum eodem. Ratio poste« rioris est, quia etiam materia aliquando « auget et addit malitiam ; v. gr. si sit «contra Eucharistiam, addit, secundum • Gordonum, communi violationi rei sa· « erae, aliud peccatum contra latriam. « Attingere autem nuda manu calices, Tactu» rd . . conjr'ir»« patenas, aras, agnos cereos, etc, chns- ue. « mate delibuta, non licet feminis et lai« cis ». [Licet vero clericis etiam primae tonsurae: ut Tamburinius · cum Suarez]. — « Citra contemptum tamen non est « mortale, si vacua sint; et si causa sub« sit, nec veniale. Suarez, Tamburinius ·. « Sine causa autem, veniale esse docet « Suarez, Coninck et alii communiter; « licet Tamburinius ‘° ex Sà a>, etc., con« trarium censeat probabile ». [Cum Soto et Bartholomaeo ab Angelo. Sed Sà e> apud Tamburinium; et Sotus, Henriquez, San­ chez, Fagundez “j et Tamburinius apud Pasqualigo (ut refert Croix “), censent nullum esse peccatum. Pro monialibus Hunt exemplum. — Smjf., loc. cit. · · Loc. dt. n. 12. — Suar., loc. cit., «cct. 8, n. 5. - Cosunck, de Sa en®., qa. 83. num. 249. —» Loc. au. nam. 12. Solus, in 4 di»:. 13, qa. 2. art. 3, dab., ▼. Sed area hoc. · Barth, ab Angelo, Exam, confes*.. dixloj. 5, de Musa, § 321. — Tambur., loc. du, num. 11 Sotux, loc. du · Henr^., Ub. 9. cap. 28. num. 3, lit. y, comment. - SimcA., Decals bb. 2, cap. 43, n. 27. · Tambur.. loc. dt., num. 7 et IX - Ρλ· squal., de Sacrif. Mi»., qu. 638. nom. 4. — n Lib. 6, part. 2 num. 35e. dro adducuntur, a quo Salmant. illos mu­ tum simplex quoad Deum, dicitur non mi­ tuati sunt. nus obligare quam solemne, in his quae ad b> Lessius, citatur quidem a Salmant. ut Deum spectant, sicut est separatio a Deo per refert S.Alphonsus; ipse tamen, lib. 2, cap. 45, peccatum mortale, quia mortaliter peccat fran­ n. 18, dicit solum ad sacrilegii speciem redu­ gens votum simplex, sicut solemne; quamvis cendum, «si dies sacri operibus servilibus, granus sit peccatum frangere solemne, ut sic vel aliis prohibitis violentur.., quamvis ct comparatio in genere accipiatur, non in de­ hic satis imperfecte ratio sacrilegii reperiri terminata quantitate reatus». videatur ». * Elbel, de Sacrilcg , n. 584, probabile 47. - <»> S. Thomas, 2a 2af, qu. 99, art. 3, putat violationem voti castitatis simplicis, ra­ ad 3, de violatione voti castitatis ct continen­ tionem sacrilegii non habere; quamvis oppo­ tiae loquitur; cfr. etiam qu. 154, art. 1, ad 3; situm existimet etiam probabile. art. 10, ad 2, Utrum vero S. Thomas de voto 48. - ·’ ' Sà Jit notat ipse Tamburinius) mul castitatis simplici aeque ac dc solemni haec tum lavet huic sententiae, scribens in edit, pronuntiet, non salis liquet; videtur tamen genuina, v Sacra, n 3 « Sacra tangi a laicis idem (quod ad sacrilegium attinet) dc utroque sine contemptu, aut nullum peccatum est aut tenere, nam in 4, dist. 38, qu 1, art. 3, quae levissimum·. — Idemque omnino dicunt au­ stiunc 2, sc ribit quidem; · Cum... in voto sim­ ctores a S. Alphonso allati;scilicet Sotus, Barplici non sit nisi simplex promissio proprii thol ab Angelo, Henriquez et Sanchez locis corporis ad continentiam Deo servandam facta, . 17, n.387]. « docet cum Laymann, de pyxide sive ci· Tirtuim «Caetera autem, quae Eucharistiam « borio et lunula benedictis, quando sa«immediate non contingunt, nec diris· • eram Eucharistiam nondum continue· « mate unguntur, ut mappas, vestes sa- « runl. Item, de corporalibus, pallis et « cerdotales, immediate contingere omm- « puriticaioriis, quando post sacrum usum • bus licet. Suarez, Laymann, Tamburi· « lota sunt: ex Laymann et Bonacina « nius ubi ex Palao, etc., idem concedit < imo etiam ante lotionem: Laymann r), « de reliquiis: sicut etiam, ut easdem the· • Tamburinius3 ». DUBIUM III. De S i m ο n i a. ARTICULUS I. QUID SIT, ET QUOTUPLEX. 49. Quid est Simonia, et quotuplex. — 50. Au possit dari parvitas materiae ut st motita. — 51. Quando sit simonia dare temporale pro spirituali.— 52. Au sit simonia dare beneficium alicui, ut se sustentet; vel sola ratione amicitiae aut precum. — 53. An sit simonia deducere in pactum obligationem antidoralem. — 54. An, dare spirituale principaliter ob temporale. — 55. An sit simonia accipere aliquid pro administratione sacramentorum. Et an principaliter ob lucrum temporale ab eis captandum. —56. Quid intelhgatur per munus a manu. — 57. An sit simonia dare mutuum ob spirituale. — 58. An solvere pensionem ob beneficium. — 59. An dare aliquid, ut alter praestet quid spirituale pro se ipso accipiente. — 60. An, dare beneficium cum aliquo onere spirituali. An resignare vel praesentare cum onere. — 61. Quid, per munus ab obsequio — 62 An sit simonia inservire ob beneficium. — 63. Quid, per munus a lingua. — (4. An sit simonia dare aliquid mediatori, ut obtineat tibi bene­ ficium. — 65. Quid, si sit intercessor mediatus. — 66. Quid, si promittas dare elee­ mosynam alicui monasterio. 67. Quae sil simonia mentalis. Quae conventionalis. Quae realis. — 68. Quae juris divini, quae humani. — 69. An detur simonia tantum de Jure humano. — 70. An vendere beneficia, sit simonia de Jure divino. — 71. An sit simonia vendere juspatronatus. Et an de jure divino. Au vendere jus sepulturae. — 72 An beneficia possunt permutari. — 73. Quomodo possit permutari beneficium cum pensione. Et cujus auctoritate. Et an episcopi possint pensiones constituere. (Usque ad n. 76). — 77. Quomodo in beneficiis liceat transigere. (Usque ad n. 80). — 81. Quomodo fieri possint renuntiationes beneficiorum (Usque ad n. 84). — 85. Quo­ tuplex sit simonia confidentlalis» et quae ejus poenae. (Usque ad n. 90). — 91. Quomodo fiat simonia pro ingressu ad religionem. — 92 An liceat aliquid accipere pro susten­ tatione ingressuri. — 93. An liceat pro catcchizando, etc. — 94. An, pro instruendo aliquo in sacra doctrina. — 93. An, pro absolvendo, etc. — 96. An, pro danda dispen­ satione m matrimonio. — 97. An liceat dare aliquid, ut alter omittat rem spiritua­ lem. — 98 An ad redimendam vexationem. — 99. An possit pecunia redimi vexatio circa possessionem beneficii. — 100. Quid, si nondum sit acquisitum jus in re. Quid, Si quis corrumperet electores, ne te eligant — 101. Quid, si alter solis precibus impe­ diret. — 102. An possis dare pecuniam, ne alter se opponat ad tuam electionem — 103 An, ne eligat indignum vel ut eligat dignum An, ut non concurrat ad beneficipm quod tu cupis. — 104. Vide alia apud Busenbaum. Definitur •iroonia. 49. - « Resp. Γ. Simonia est studiosa « voluntas emendi aut vendendi pretio « temporali aliquid spirituale vel spiri- « tuali annexum. — S. Thomas 4, Lay« mann ,* etc. « Dicitur 1 Voluntas emendi, etc.; qui- 1 Tr. 21, cap. 10, n. 132 — Suarde Euchar.. d>ap. RI, •ect. d. 6. - Layi ., * lib. 5, tr. 5, cap. 6. n. 20 · · Me­ thod. celebr. Mtw., lib. 1, cap 2, >1, n. 4 ct 5. · Pal., tr. H, diip. I, punct. 6, n. 15. Layui., loc. cit., n. 22. - Zuiym., loc. du, n. 19. — · Loc. dt., n. 6 et 7. — « 2· 2··, qu. 100, art. 1. — ‘ Lib. 4, tr. 10, cap. 0, n. 2. *4 Bonacina, disp. 4, de Euchar., qu., ult. punct. 9. n. 22, dicit, secundam lotionem posse fieri etiam a feminis, praesertim virginibus. ct ah iisdem refici posse corporalia ct purifi­ catoria. r t Laymann a Tamburinio citatur utique CAP. II. - DR IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SPECIEBUS, - DUB. ΙΠ. - ART. I. * 397 « bus verbis intelligitur quivis contractus « pretio aestimantur, et contractibus sub« onerosus,sive venditionis, sive locationis, «jiciuntur; atque esse peccatum mor«sive permutationis aut renuntiationis: « tale ex genere suo; nec veniale fieri « quia simonia non consistit sine pactione « posse ex materiae levitate: quia nullum « aliqua tacita vel expressa, et obligatione «donum gratiae, licet parvum, potest « ex pacto. Quod addo, quia obligatio na- « vendi sine gravi irreverentia, tum ipsius« turalis quaecumque, ut gratitudinis sive « met doni, tum etiam Dei. Potest tamen « antidoralis, non sufficit ; v. gr. quando «esse veniale, ob actus imperfectionem « quis sperat vel intendit tantum, non ta- « et ignorantiam. — Suarez4, Azor ·), Fil« men obligat. Sà ’. Ratio est, quia non « liuccius, Laymann ·, Lessius · ». « facit contractum. — Vide Bonacina *, Simonia autem quadruplex est: men­ «Lessium8». [Sed vide dicenda n. 54]. talis, conventionalis, realis et confidentia« Dicitur 2°.Pretio temporali:sive illud lis. — Mentalis esi, cum quis dat tempo­ «sit muneris, sive linguae, ut est laus, rale, cum animo obligandi ad reddendum « vituperium, patrocinium ; sive obsequii spirituale (aut e converso), sed absque « et famulatus. alio pacto. — Conventionalis est, cum « Dicitur 3’. Spirituale; quo nomine, adest pactum, sed a neutra parte exse­ « intelligitur res supernaturalis ad salu- cutum est. — Realis autem est, cum pa­ « tem ordinata: sive sit formaliter talis, ctum jam est impletum. — Confidentialis « ut gratia et dona Spiritus Sancti ; sive tandem tripliciter potest fieri, nempe, per « causaliter, ut sunt sacramenta, concio, accessum, per regressum et per ingres­ • preces et sacramentalia; sive sit effectus sum. Dicitur: per accessum, cum renun­ « et usus potestatis supernaturalis, ut con- tias beneficium alteri, cum pacto ut ille « secratio, absolutio, dispensatio, benedi- deinde illud resignet, et alteri conferatur. « ctio, excommunicatio, electio, praesen- Per regressum, cum reservas tibi jus « tatio, confirmatio, collatio beneficii alii- reassumendi iterum beneficium in aliquo casu. Per ingressum, si resignes benefi­ « que actus jurisdictionis ecclesiasticae. « Dicitur 4°. Spirituali annexum, ad cium tibi collatum, sed nondum posses­ « comprehendendum ea quae non sunt sum, cum pacto capiendi possessionem « per se spiritualia, sed ad ea ordinantur, illius in aliquo casu aut tempore. Vide • iisque sunt annexa ; sive antecedenter, infra, n. 85 et 86, ubi fusius sermo de « ut juspatronatus respectu beneficii; vasa hac confidential! simonia redibit, et de « et vestes sacrae respectu sacramento- ejus poenis. 50. - Quaeritur Γ. An possit dari par­ «rum; sive concomitanter, ut labor in « administratione sacramentorum, juxta vitas materiae in simonia? In simonia de jure naturali, est com­ « sensum infra dicendum; sive consequen« ter, ut reditus beneficiorum, qui dantur munis sententia negativa apud Salmant.d « propter officium spirituale. et Croix ' cum Suarez, Sanchez, etc., con­ « Unde patet, malitiam simoniae con- tra Molina. Reginaldum, etc. ·. — Sed in « sistere in irreverentia quae committitur, simonia tantum de jure ecclesiastico, Na« dum res spirituales instar temporalium varrus, Zerola (quibus videtur adhaerere • V. Simonia, n 1. — ’ Diip. I, de Simon., qu. 6. punct. 1, — 1 Lib. 2. cap. 35, dub. 20, n. 115 et »cqq. — • Dc Rclig., tr. 9, lib. 4, cap. 3, n. 5. · Fill., tr. 45, cap. 1, n. 12 et 13. - · Lib. 4, tr. 10. cap. 8. n. 4 — · Lib. 2. cap. 35, dub. 1, n. 2 et 3. — 1 Lib. 3, part. 1, η. 1°Κ · Suar,. loc. cit., n 5- Sanch , Dccal., lib. 1. cap. 4. η. 1, et Conail.. lib. 2, cap. 3. dub. 110, n. 3. — Molina, de luit et Jure, tr. 2, di«p. «2, n. 5. · Fcgin,, lib. 23, n. 219 · · Apud Croix, loc. cit. — A’otw., lib. 5. connit 53. de «imon. · ΖττοΛι. Praxi·. part. 1, v. Parochia, dub. 11. v. C pro hac sententia ; sed ipse videtur potius con trariae adhaerere: «Statutum est, inquit loc cit., ii. 19y ut corporalia ct purificatoria ante­ quam laids dentur, a diacono in pelvi ad id praeparata, prius laventur, et aqua lotionis in sacrarium effundatur. Quod de prima saltem ablutione accipiendum est, ubi consuetudo vi­ get, ut feminae, praesertim sacratae, corpo­ ralia et purificatoria, a ministro leviter lota, iterum lavent ct perficiant •19 - a ’ Azor, part. 3, lib. 12, cap. 1, id non habet quod ipsi a Busenbaum tribuitur. 50. ’ Salmant, tract 19, de Simon., cap. t, h. 8, de quacumque simonia loquuntur Quotuplex sit tiinoaU. Quando detur par­ vitas mate- 398 LIB. III. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. Croix !) probabiliter docent, posse dari parvitatem materiae. Et disparitatem as­ signat Croix; quia, quando non accipitur temporale pro pretio rei spiritualis, sed acceptio prohibetur ad cavendum tantum speciem simoniae, reipsa non fit injuria rei spirituali; sed peccatur tantum contra praeceptum Ecclesiae: in quo potest uti­ que dari parvitas materiae. 51. - Quaestio 2a est: an semper ac Soto, Suarez, Valentia et communi. Et dummodo non inservias, ut episcopus conferat tibi beneficium, quasi pretium tui obsequii; ut bene notat doctus Pater Elbel 5. — E converso, si inservis prima­ rio ad captivandam episcopi benevolen­ tiam, et secundario ad obtinendum bene­ ficium, non committis simoniam, etiamsi, amota spe beneficii, non inservires; ut dicunt Salmant. ® cum aliis. Et etiamsi ta­ Etsicxpn mator ipo datur temporale pro spirituali, vel con­ lem spem exprimas superiori, ut addunt obtineat tra, sit simoma? Valentia b>, Palaus b>, Sotus b), Rodri­ beaehdl. Prima sententia affirmat cum Azor e>. guez b>, etc., apud Salmant. bJ; quia lici­ Durando, Adriano, etc., apud Salmant. * tum est, ut ajunt, petere ab alio, quod u c cum Sanchez c>, Bona­ tnonii, ii tita­ pro temporali, vel contra; ita ut obliga­ cina cl, etc., quod, ubi alius deest titulus, dealt la*. tio alterius antidoralis seu gratitudinis, nempe stipendii, tollendae injustae vexa­ principaliter intendatur, et retributio mi­ tionis, etc., quando datur aliquid solo nus principaliter; et probant ex can. Quam intuitu obtinendae rei spiritualis, vel con­ pio 2, caus. 1, qu. 2. Et hoc, etiamsi in tra; praesumenda tunc sit intentio saltem eodem actu retributio offeratur, ex can. virtualiter simoniaca, scilicet, commu­ Placuit 1, ibid. tandi temporale cum spirituali: nisi con­ Hinc licere dicunt tibi dare aliquid stet de opposito, vel aliter colligatur ex episcopo, vel ei inservire (cui alias non circumstantiis, nempe ex parvitate mu­ esses serviturus), ut tibi ex gratitudine neris, ex pietate vel nobilitate dantis, etc. conferat beneficium; dummodo absit ali­ — Et hoc constat ex cap. Tua nos, de quod pactum, ut dicunt Salmant. 4 cum sim., ubi Pontifex loquens de illo, qui • Lib. 4, o. 632. — Durand. a S. Portia no, in 4, diiU 25, qu. 4. - Adrian., Quodlib. 9, art. 2, dub. 1, $ Circa defini tionrm, et •eqq., et an. 3, lit. D. · Tr. 19. de Simon., cap. 1, η. 26. — · Loc du, a a. 27 ad 32. Cajrtan., in 2“ 2·*, qu. 100, art. 2, L f,; et Sum.. ▼. Simonia. - Sanch., Condi., lib. 2, cap. 3, dub. 28, n. 3 et 7. - Suar., de Rclig., tr. 8, lib. 4, cap. 45, n. 4 et teqq. - Leis., lib. 2, cap. 36, dub. 20, n. 115 et aeqq. · Laym., lib. 4, tr. 10, cap. 8, 51. - 4 J Azor male a SalmanL pro hac sen­ tentia adducitur ; quamvis enim, part.3, lib. 12, cap. 18, quaer. 3, § Hinc orta, simoniam esse dicat preces offerre ad consequendum bene­ ficium, ab eo qui velit sc obligare ei qui bene­ ficum propter preces offert, aut ei obligatio­ nem remittere etiam antidoralem; at, ibid.. § Annotandum, negat culpam admitti, ab eo qui rem ex liberalitate donaret, quamvis se­ cundario spem consequendi beneficii habeat. b) Salmant, n. 56, auctores dtanl pro casu, quo quis beneficio renuntians, spem suam superiori exprimat, ut alius a renun­ o. 26. . Tout., lib. 6, cap. 84, n. 2. — 4 Loc. dt. o. 56 et 66. · So/mj. de Jn»t. et Jure, lib. 9, qu. 7, art, 8, ▼· Ad /”■. · Suar., loc. cit., cap. 46, d. 4. · VaUnt., in 2·· 2··, ditp. 6, qu. 16, punct. 8, v. Secundo. — · De Simoni*. n. 618. — • Loc. du, n. 66 — ’ Tr. 8, diip. 6, qu. un., cap. I, § 2, num. 1. — · Lib. 3, part. 1, num. 74. · Suar., loc. dt.. cap. 45, num. 8. — · Tr. 7, de 1· Praec., qu. 8, cap. 1, qu. 5. tiante designatus beneficium consequatur. — Et ita sane habent Valentia, loc. cit., punct. 3, qu. 4, v. Secunda circumstantia; Palaus, tr. 17, disp. 3, punct. 4, n. 2. — Sotus vero, loc. cit., art. 2; Rodriguez, Sum., part. 2, cap. 58, n. 8, minus recte, etiam quod casum expositum, adducuntur. c) Salmant., loc. cit., n. 57, dicunt primo standum esse intentioni dantium et recipien­ tium; pro quo auctores citant; qui ita revera tenent, scilicet : Sanchez, loc. cit., dub. 28, n. 9; Bonacina, de Simon., disp. 1, qu. 1, § 2, n. 2, loquentes de foro interno. Hinc ipsi CAP. Π. - DE IRRELIGIOSITATE BJUSQUE SPECIEBUS. - DUB. III. - ART. L bona sua Ecclesiae donabat, rogans ut ad canonicatum admitteretur, et de ca­ nonicis eum admittentibus, ait: Si tamen is qui talem donationem facit, ea inten­ tione ducatur, ut per temporalia bona... spiritualia valeat adipisci; et clerici, qui eum in fratrem admittunt, non essent eum, nisi commoda temporalia percipe­ rent, admissuri: sine dubio tam ille quam isti, apud districtum judicem... culpabi­ les judicantur. Vide quae dicentur n. 54. Dirt be· rddsn ex p&lodloe mb at ii· »xu. ftqtt dare Hnsteau- Stqac col· iàn gntaa hcu in· ipo CX aBdUA. 399 non pertinet ad contractum... venditionis, in quo fundatur simonia. Utrum autem committat simoniam epi­ scopus qui dat beneficium indigno, pro­ pter preces alterius? Videtur universe affirmare D. Tho­ mas T: quia videtur episcopus hoc facere ad favorem humanum acquirendum. Sic enim S. Doctor ait: Videtur... ad hoc (sci­ licet ad favorem humanum) principaliter intendere, qui preces pro indigno porre­ ctas exaudit. Et sic quidem dicendum, si — Et maxime nequit excusari a simonia mentali (ut bene sentiunt Roncaglia 1 et revera det beneficium ad talem favorem Elbel *) is, qui episcopo gratis inserviret adipiscendum: imo, ut bene addit Ange­ animo eum obligandi ex gratitudine, etsi licus, hoc erit simonia, etiamsi clericus non ex justitia, ad retribuendum benefi­ sit dignus beneficio. — Caeterum, abso­ cium; juxta mox dicenda n. 53. lute loquendo, probabiliter dicunt Elbel ·, Non autem damnandus de simonia epi­ Lacroix ·, et Laymann 10 cum L io scopus, qui beneficium confert clerico in Suarez, Navarro, Cajetano *>, etc., non recognitionem gratitudinis ob obsequium esse simoniacum episcopum, qui ad pre­ praestitum; ut dicunt Elbel 8, et Croix 4 ces alterius, etiam indigno beneficium cum Suarez. confert, sed nullo habitu respectu ad fa­ 52. - Item, si episcopus conferat bene­ vorem humanum acquirendum; quia re­ ficium gratis alicui, ut se honeste susten­ vera tunc nulla intervenit venditio spiri­ tet, non est simonia: Croix 6 cum Les- tualis cum temporali — Illud autem quod sio a>, Laymann <·), etc. — Immo collatio dicit Lacroix “, nempe, nec esse simo­ facta indigno, sola ratione consanguinita niam, si conferat ad se liberandum ab tis, amicitiae, sed gratis, est quidem illi­ aliquo injusto damno, minime admitten­ cita, sed non simoniaca. Ita Salmant. dum puto: nam, licet damnum sit inju­ cum Cajetano c>, Suarez b>, Palao, etc. stum, semper tamen videtur intercedere Idque docet D. Thomas ’, dicens: Si ali­ aliqua commutatio rei spiritualis cum uti­ quis aliquid spirituale alicui conferat gra­ litate temporali. tis propter consanguinitatem vel quam53. - Quaeritur autem hic 3e. An sit cumque carnalem affectionem, est quidem illicita..., non tamen simoniaca... Unde hoc simonia, deducere in pactum obligationem antidoralem? 1 Tr. 7, de 1· Praec·, qu. 3, «p. 1, reg. In pra.xi 6. — • De Simonia, n. 617. — · Loc. cit., n. 619. — * Lib. 3. ’ Loc. cit., qu. 100, art. 5, ad 3. — · De Simonia, num. 612. num. 6 et 13. — · Loc. cit,, num. 83. · Pal,, tr. 17, diip. 3, punct. 8, nom. 9. — · 2· >♦, qa. 100, art. 5, ad 2. — — · Lib. 3, part. 1, num. 84. — * Lib. 4, tr. 10, cap. 8, num. 26. · Suar., de Religtr. 3. lib. 4, cap. 40, num. 3. Navar,, Man., cap. 23, num. 102, vera. Deo mo. — n Lib. 3, part. 1, num. 84. Salmant. colligunt praesumendum simoniam adesse, ubi alius titulus deficit; sed auctores allati id dicunt dc foro externo. 52. - a) Lessius, lib. 2, cap. 35, dub, 8, n. 47; ct Laymann, lib. 4, tr. 10, cap. 8, n. 27, casum exponunt modo aliquantulum diverso, negantes scilicet simoniam esse, si quid clerico ad ejus sustentationem detur, sub conditione rei seu ministerii spiritualis. *>) Salmant, tr. 19, cap. 1, n. 38; Suarez, loc. cit., cap. 37, n. 6, nulla facta mentione de indigno, negant collationem, factam alicui ratione solius consanguinitatis, esse simo· niacam. c) Cajetanus, non recte citatur a Salmanticensibus; nam, in 2am 2**, qu 1OO, art. 5, casum dc quo hic disputatur, silentio praeter­ mittit d> Lessius, lib. 2, cap. 35, dub. 20, n. 118 ; Cajetanus, v. Simonia, § Quinio nota, loquun­ tur de conferente beneficium propter munus a lingua, scilicet propter preces et commen­ dationem, quas ipse conferens in sui favorem alteri faciendas esse sperat Et in eo casu ita exposito negant inessc simoniam, nisi adsit pactum expressum aut tacitum, vel nisi pre­ ces istac aut commendatio habeant rationem pretii. part. 1, n. 7k · Suar,, de Relig., tr. 3, lib. 4, cap. 45, Cellatio fa­ cta indigno propter pre­ ce», quan­ doque timor.ia.ca. Quandoque non. Ad Uberxndamsea Jampo iaju•to, ilao· QUL 400 Pactum de frati iodine alii cefMcC ettc vmoniacum S. Doctor AffinXXAL Alii di«linquunt. LIB. ΙΠ. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. Negant Hurtadus, Coelestinus, Rocafull *1, etc. apud Diana item ipse Diana cum Vidal et Joanne de Soria, quamvis 1 in praxi hoc non approbet. Ratio isto­ rum: quia non censetur simonia com­ mitti, quando pactum fit de obligatione gratitudinis quae jam inest. Quapropter dicunt, si licebit aliquid spirituale inten­ dere ex gratitudine obtinere, cum quis praestat aliquid temporale; licebit etiam id in pactum deducere. — Sed omnino affirmandum cum sententia communi, quam tenent Laymann ·, Viva 4, Elbel 6, et Suarez, Bonacina, Filliuccius, Covarruvias b), ac alii apud Salmant.e. Ratio, quia ex pacto illo novum inducitur onus. Distinguunt autem Salmant. T cum Valentia c>, Cajetano ')9 Palao , Lessio c>, etc.; et dicunt, quod si pactum novam obligationem non addat praeter antidoralem, puta, si des aut promittas alteri pecuniam, ut ipse sit obligatus ad tibi in genere remunerandum, non est si­ monia; quia nullum novum onus impo­ nitur. Sic etiam, si petas aliquid spirituale gratis, sine obligatione rigorosa: quemad­ modum frequenter dantes eleemosynam solent a paupere preces petere. Et in hoc revera consentiunt omnes, etiam aucto­ res secundae sententiae. Secus autem cen­ sent, si pactum novam obligationem ad­ deret; et hoc esset, quando peteretur in specie quid spirituale pro re temporali tradita: nisi ibi alius titulus interveniret, nempe stipendii, damni emergentis, etc., ut infra. — Sed neque distinctio haec mihi Gatpar Hnrtadtu, de Ju«t. et Jure, tr. de Contract., ditp. 3, de U»ur., diff. 7, i. L - Cof/fitfa. Sutisto n., Compend, theol. mor., tr. 7, cap. 4, η. 3. · * Part. 6, tr. 7, resol. 42; el part. 10, tr. 15, resol. 5. — Diana, part 11, tr. 6, reaol. 81. · Vidal, Krz* vita!., tit. de Simon., tnqui· •it. 2, a. 45. · Joan. dt Soria, Eptloj. part. 2, tit. 1, sect. 4, diap. 5. de Simon., v, dt rt vtndita. — · Part. 6, tr. 7, retol. 42, et part. 11. tr. 6. reaol. 31. — • Lib. 4, tr 10, cap. 8, n. 9. — · In propos. 45 Innoc. XI. n 2. — · De Simonia, n. 596. — Suar., de Relig., tr. 3, lib. 4, cap. 45, n. 9. · Bonat., de Simon., di*p. 1, qu. 6, ullo modo arridet. Nam (ut bene arguunt Viva e et Roncaglia ·) pactum semper ali­ quam novam invehit saltem fidelitatis obligationem; quae, cum sit aliquo pretio aestimabilis, certe pactum simoniacum reddit. Ideo enim in can. Quampio, cans. 1, qu. 2, dicitur: Omnis absit pactio, omnis cesset conventio; quoniam in hac materia quodcumque pactum, quomodocumque onerosum, est simoniacum, etiamsi non obliget rigorose ex justitia. — Et idem dicendum de hujusmodi pacto in contra­ ctu mutui; ut probat Viva ,0. Praeterea, hic advertendum cum Viva11 et S. Thoma quod, licet possit mutua­ tor exposcere a mutuatario, ut satisfaciat suae obligationi antidorali (intellige sem­ per sine pacto; itemque si exposcatur satisfactio illa, non vero promissio: quia, petita promissione, etiam peteretur nova obligatio fidelitatis, ut mox diximus, quod adhuc in mutuo illicitum est): ratio, quia mutuator dat quod suum est; hoc tamen nequit exposcere dans aliquid spirituale, praecise ob ejus collationem: quia suum non praestat, sed quod Christi est. Unde, licet possit aliqua gratitudo exerceri erga collatorem rei spiritualis ob ejus benevo­ lum animum; non potest tamen exerceri in gratuitam compensationem ipsius rei spiritualis. 54. - Quaeritur 4°. An sit simonia men­ talis, dare spirituale principaliter ob tem­ porale vel contra? Negant Sotus, Valentia, Cajetanus a>, Sanchez, Lessius, Laymann, etc. apud punct. 1, n. 7. · Fill., tr. 45. cap. 10. n. 23. · · Tr. 19, cap. 1, n. 64. — ’ Loc. dt, n. 66 et »eqq. — · In propos. 45 Innoc. XI. n. 2. — · Tr. 7, de 1· Praec., qu. 3, cap. 1. quae· •tiunc. 5. — * In propos. 42 Innoc. XI, n. 6. — ·· In pro­ pos. 45 Innoc. XI, n. 3. — « De Malo, qu. 13. art. 4, ad 13. — de Juit. et Jure, lib. 9, qu. 6, art. 2. v. Poilrtrnntn dubinm. · Valtnl., in 2— 2··, ditp. 6, qu. 16. punct. 3. qu. 2. v. Std ponunt. . Sanch., Decal , lib. 2. cap. 43. n. 22; Consi!., lib. 2, cap. 3, dub. 12; et dub. 28. n. 7. Lt if., lib. 2, cap. 36, dub. 1, n. 10. Laynt., lib. 4. tr. 10, cap. 8, num. 12. 53. - *) Rocafull, Prax. Theol. mor.,tom. 2, punct. 3, qu. 2, v. Ad secundam rationem; lib, 3, de 7° Praec·, disp. 6, sect. 2, cap. 6, Cajetanus, in 2** 2<*'t qu. 100, art. 2; Pa n. 980, huic sententiae adhaerere videtur; laus, tr. 17, disp. 3, punct. 4, n. 4; Lessius, sed sect. 4, η. 1082, cam in praxi rejicit. lib 2, cap 35, n. 48 et 49, negant rationem b) Covarruvias, Variar., lib. 1, cap 20, simoniae adesse in pacto de sustentatione mi­ n. 4, male affertur a Salmant, ibi enim prio­ nistri propter spirituale ministerium. rem sententiam tuetur 54. Cajetanus, Sum., v. Simonia, < Valentia, in 2*·* 2a', disp. 6, qu, 16. § Circa 3**' caput, male citatur a Salmant.; Rtwott. tor dùü»' tio. CAP. Π. - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SFECIEBUS. - DUB. III. - ART. I. 401 Resp. Γ. Quod in administratione saAcdp«e cramentorum aliarumque functionum spi- » aeramen ritualium, est simonia accipere pecuniam, tamquam pretium rei sacrae, vel laboris intrinseci in iis actionibus requisiti. Secus, Quando lion est simonia, quando temporale non si labor sit extrinsecus; puta si sacerdos datur tamquam pretium, sed dumtaxat deberet celebrare cum cantu, vel tali tamquam motivum conferendi vel effi­ hora, aut loco, et simili. — Ita Roncaciendi spirituale; vel etiam quando tem­ glia 4, et Salmant. 5 cum Cajetano, Soto, porale sit solum gratuita compensatio pro Lessio, Sanchez, Palao a>, Toleto et aliis spirituali, aut e contra. Et propositione 46: communiter. Resp. 2°. E converso, non est simonia Accipere Et id quoque locum habet, etiamsi tempo­ rale sit principale motivum dandi spiri­ accipere pecuniam, non ut pretium, sed dtom. nun tuale; imo, etiamsi sit finis ipsius rei spi­ ut stipendium sustentationis, etiam pro nuu ritualis, sic ut illud pluris aestimetur, labore intrinseco in talibus ministeriis quam res spiritualis. impendendo. Unusquisque enim, qui in Merito hoc damnatum est. Nam, quam­ commodum alterius se occupat, debet ex vis ibi dicatur ob motivum, non pretium; justitia ab eo sustentari ; ex illo Lucae x, 7 : et certum sit, simoniam non committi, Dignus est... operarius mercede sua. — nisi interveniat venditio rei spiritualis: Ita communiter etiam DD., ut Anacleattamen ibi revera motivum idem est tus ·, Cabassutius T, et Suarez, Lessius, quam pretium. Quando enim, ut recte Toletus, Sanchez et alii apud Salmant. ", notant Viva 3 et Salmant. b>, datur res cum S. Thoma ·, qui sic docet: Vendere mere spiritualis, uti sunt sacramenta, be­ quod spirituale est in hujusmodi actibus, neficia, etc., principaliter propter tempo­ aut emere, simoniacum est. Sed accipere ralem rem alicujus magni momenti (se­ aut dare aliquid pro sustentatione mini­ cus, si parvi), quae apta sit moraliter strantium... secundum ordinationem Ec­ pervertere voluntatem alterius; tunc spi­ clesiae et consuetudinem approbatam, li­ rituale difficile datur omnino gratis, sed citum est. Haec autem consuetudo inve­ practice datur cum aliquo pacto impli­ nitur approbata ex cap. 12, de praebend. cito imponendi alteri novam obligatio­ et can. Ex his 22, cans. 12, qu. 1. nem: et sic motivum virtualiter conver­ Idque currit, etiamsi minister aliunde Et» mm». . . . . . .. . . iter iit dltitur in pretium. — Et hoc patet ex ipsa sit locuples cx bonis propnis vel eccledicta propositione 46, ubi additur in fine: siasticis; ut adhuc communiter dicunt Imo, etiamsi [temporale] sit finis ipsius Roncaglia, et Salmant.10 cum Suarez, Les­ rei spiritualis, sic ut illud pluris aesti­ sio, Sanchez, etc., ac S. Thoma, praecipue metur, quam res spiritualis. in Quodhl). 6, art. 10: quia, ut ait Apo­ 55. - Quaeritur 5°. An liceat accipere stolus I Cor. ix 7: Quis militat suis sti­ aliquid pro admmistraticue sacramento­ pendiis unquam? Hinc licitum est etiam Paot«de , ..... ... . itjpcndio.Ii· rum? de tali stipendio pacisci, dummodo non citam. staok Salmant. — Sed omnino est affirmanr-XX· dum. Et contrariam opinionem recte as· serunt Salmant. fuisse damnatam ab Innoccntio XI, in propositione 45, quae dicebat: Dare temporale pro spirituali ’ Tr. 19, de Sirr n., cap. 1, n. 59. — · Tr. 19. de Sirao de Sacrif. Mi« , di»p. 86. wecu 3. Lfii., loc. ciU, n. 53 et 47. · Tclct., loc. dt.. cxp. 88, n. 2. v. Dico 4. Sauch., Condi., Hb. 2. cap. 3. dub. 11, η. 1 et 4. · · Loc. Suar., nia, cap. I, η. ίθ. — · In propo». 45 Innoc. XI. η. 6. — . Confirmat Croix *>, recte sic arguens: Qui dat stipendium principaliter propter Missam, quae certe res spiritualis est, numquid dicitur simoniacus? Sic vice versa neque simoniam committit, qui di­ cit Missam principaliter ob stipendium. Illicitum enim non est, ut notat cum Na­ varro h> et Suarez, ordinare rem spiritua­ lem, etiam principaliter ad finem tempo­ ralem honestum. * Loc. dt., qu. 2, rewp. 1. · Laym , Hb. 4. tr. 10, cap. 8, n. 15. - Gutter., Can. quant, lib. 1, cap. n. 8 et teqq. — • Tr. 19, cap. 2, n. 23 el 23. Suar , de Relic., tr. 3. lib. 4, cap. 46, n. 4 et »eq. · Sanch., Contil., lib. 2, cap. 3, dub. 11, n. 6 et 8. — Rone., loc. dt.. qu. 2, rnp. I. « ’In can. Quant pio, cant. 1, qu. 2, v. Pactio. — · Lib. 2, cap. 35. n. 4Q. Sotus, de Jait. et Jure, lib. 9, qu. 6, art. 1, v. Ad guar turn. — · In prop©·. 15 Innoc. XI, n. 7. — Carden., Cri» 2, dix. 27, cap. 6, art. 2. · · Lib. 3, part. I, n.60. — ’ Quodlib. 8, art. 11, corp. — · Tr. 19, de Simon., cap. 1, n. 60. — · De n. 172 ct tcqq. {edit, itat., n. 173 et tcqq.). · Sotus, de Jutt., lib. 9, qu.6, art. 2, v. Postremum dubium.· Diana, part. 11, tr. 6, retol. 31. — Sanch., Co tuli., lib. 2, cap. 3, dub. 12. · Sihvst., v. Simonia, qu. 9. ad 2. · Mahler., de Juit. et Relig., tr. 9, cap. 3, dub. 6, quacr. 3, ad 8. · 11 Lib. 3, part. 1, n. 62. — 11 De Simonia, n. 621. · Laym., Hb. 4, tr. 10, cap. 8, n. 15. — Suar., de Relig., tr. 3, lib. 4, cap. 44, num. 12. Palaus pariter, loc. cit, punct. 4, n. 4, non aliud habet quam : licere « cum beneficiato pacisci de stipendio pro Missis dicendis, sacramentis ministrandis ». Toletus, lib. 5, cap. 89, n. 3, non facit mentionem dc taxa statuta, sed concedit pa­ ctum de stipendio ei dumtaxat, qui sustentari debet ab aliis; minime vero ei, qui suam jam habet sustentationem. Lessius probat quidem, sed non ex cap. ult., de pactis, jus antiquum fuisse con­ suetudine abrogatum. Coninck (ut ipse Croix notat), dc Spe, disp. 19, n. 81, universaliter quaerit: · Utrum possimus licite aliquas actiones alioqui bonas, facere... praecise in illum finem, ut aliquid temporale, nullo modo malum, a Deo obti­ neamus; ita quidem, ut dictos actus ad nui Ium alium finem referamus; interim tamen habituahter simus parati, etiam sine tali spe Deo servire, quantum ct qua ratione ad id obligamur, quamvis illos actus, ad quos jam non obligamur, sine spe illius mercedis non faceremus ·. Cui quaesito sic n. 82, respon­ det: «Sine peccato, inquit, potest quis haec ita a Deo sperare, sive mandata ipsius ob­ servare, aliosvc actus bonos facere, ut haec a Deo obtineat ». i) Palaus his quidem verbis ab Elbel ci­ tatur: «Videatur... Palao» At re quidem vera, Palaus, tr. 17, disp. 3, punct. 4, n. 4, dicit solum licitum esse de stipendio pacisci. t) Croix, loc. cit., n. 62, id confirmat, alio­ rum scilicet auctorum rationem adducens. h Navarrus, Man -, cap. 23, η 101, scri­ bit: «Licet dare vel accipere aliquid tempo­ rale minus principaliter et tamquam pro causa impulsiva et cxcitativa pro spiritua­ libus... Causam autem impulsivam et excitativam voco etiam illam, sine qua non fieret actus, modo ille fiat principalius ob aliam, quam ob illam ». — Unde Croix rectius dixit ex Navarro (et etiam cx Suar.) rem superiorem posse honeste ad finem inferiorem ordinari, dummodo in hoc non sistatur, sed per illum ulterius ad finem alium honestum tendatur. Relig., tr. 3, Hb. 4, cap. 44, n. 11. - * Tr. 17, ditp. 3, punct. 4, n. 3. — ” Tr. 10, In propos. 45 et 46 Innoc. XI, ProUhlio neniir. CAP. II. - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SPECIEBUS. - DUB. HL - ART. 1. Nec obstat in praefata proposit. 46 ly : Etiamsi temporale sit principale molivum dandi spirituale. Ibi enim (ut diximus in Quaestione praecedenti) molivum accipi­ tur per idem ac pretium rei spiritualis. — At in casu nostro, temporale accipi­ tur ut stipendium, non rei, sed personae occupatae in gratiam alterius, cui debita est sustentatio; ut supra declaratum est. Nec etiam obstat quod ait S. Thomas Nam animadvertere oportet, quod in no­ stro casu dupliciter potest lucrum intendi, vel ut finis operis, vel ut finis operantis. Lm>« — Cum lucrum intenditur ut finis operis, ita ut ipsum opus spirituale intenda·“ tur vendi, tunc certe committitur simo­ nia. Et sic intelligendus S. Doctor (ut dicunt Salmant. ’), dum ibi dicit: Et ideo simoniam committit, qui hujusmodi actum vendere intendit... Si... hujusmodi distri­ butiones recipit, quasi finem sui operis L-jnnux principaliter intentum. — Secus vero diΰ Latoo. cendum, quando lucrum intenditur ut finis operantis, scilicet ratione operatio­ nis personae occupatae in gratiam alte­ rius; quia tunc lucrum accipitur pro sti­ pendio sustentationis, et non est simonia. Hinc dicunt Salmant. O cum Sanchez *>, licite oeconomum accipere stipendium a parocho, ad vices suas praestandas. — Dicunt etiam 3 cum Suarez et Laymann, quod tametsi sit simonia dare pecuniam pauperi, ut pro te applicet orationis suae impetrationem aut satisfactionem; licitum tamen est dare, ut pro te oret, ad modum stipendii. Hoc vero alia ratione admittit D. Thomas *, dicens: Nec illi qui dant pecuniam pauperibus ut pro eis orent, orationem emunt; sed animos pauperum alliciunt ad orandum pro se. Caeterum, qui sacra ministeria pera­ 1 Quodlib. 8. art. 11. - · Tr. 19, cap. 1, n. 61. — · Tr. 19, cap. 2, n. 15. · Swir., de Relis., tr. 8, lib. 4, cap 15, n. 9. · Laym., lib. 4, tr. 10, cap. ulL, n. 38. — · In 4, dht. 25, qu. 3. art. 2, aoîut. 2, ad 2. — · Tr. 19. cap. 1, n. 60. — S. 2· 2··, qu. 100, art. 5. — · Loc. dt., cap. 1, n. 24. · S. Them., Them., O Salmant., tr. 19, cap. 2, n. 32, loquun­ tur, non dc stipendio quod parochus oeconomo pro functionibus obeundis daret, sed de sti­ pendio quod sibi ipse parochus reservaret, committens suas functiones oeconomo. — Et ita etiam Sanchez Consil., lib. 2, cap. 3, dub. 7, n. 4; et dub. 17, n. S 403 gunt principaliter ob emolumentum tem­ porale, non facile excusari possunt a culpa veniali: cum sit quaedam inordi­ natio dirigere spiritualia ad temporalia, ut ajunt Salmant. *. 56, - Communiter autem a DD. cum S. Thoma, ea quae habent rationem pretii in simonia, tripliciter denominantur, nimi­ rum: Munus a manu, Munus ab obse­ quio, Munus a lingua, ex can. Sunt non­ nulli 114, cans. 1, qu. 1. — De singulis hic videndum. Γ. Per Munus a manu intelligitur pe­ cunia, et quodcumque temporale quod pretio aestimabile est. — Hinc simonia est, dare rem spiritualem cum pacto ut alter remittat debitum, et etiam ut sol­ vat pecuniam alias debitam; quia spiri­ tualia omnino gratis, et sine respectu ad temporalia danda sunt. Salmant. · cum S. Thoma, Suarez, etc. Simoniacum etiam esset pactum de praestando mutuo in fu­ turum; ut certum est Vide Salmant — Sed. 57. - Quaeritur Γ. An sit simonia dare Mono* a manu. quid. mutuum, ut eodem tempore beneficium aut alia res spiritualis retribuatur, vel contra? Videtur quod non. Pariter ac si mu­ tues cum pacto, ut alter se obliget ad remutuandum in futurum, esset quidem usura ; non vero si cum pacto, ut eodem tempore alter aliud tibi remutuet: sicuti quoad mutuum approbant a) Salmant. 8 cum Lessio, Villalobos, Diana, etc., et docet S. Thomas ’. Ratio, quia nihil tunc pretio aestimabile percipitur ultra sor­ tem. — Sed in casu nostro, omnino tale pactum tenendum est ut simoniacum: quia hic simonia est tradere quicquid temporale pro spirituali. Ita Viva *), et in 4, disu 2$, qu. 3, art. 3, ad 2. · Snar., loc. du, cap. 37, n. JB. — ’ Loc. dL, cap. 1, n. 34. — · Tr. 14, de Contract., cap. 3, n. 62. · Lak, Ub. 2. cap. 20. n. 53. - Villa!., part. 2, tr. 22, diff. 4, num. 3. · Diana, part. 1. tr. 8, rcaol. €0. — • 2* 2··, qu. 78, art. 2, ad 4. 57. - a) Tamquam ex benevolentia vel amicitia, non vero cx justitia debitum. Viva, in propos. 45 Innoc. XI, n. 3, universaliter negat posse citra simoniam, dari temporale pro spirituali, « tamquam in compensationem gratuitam propter rem spi­ ritualem ». Mutuum dxre pro be­ neficio nwnuu 404 LIB. III. - TRACT. 1. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. Salmant. 1 communiter cum Laymann, Lcssio Bonacina, Palao, Navarro, Filliuccio, etc. 58. - Quaeritur 2°. Ah inter munera a manu computetur pensio: nempe, si epi­ scopus dans alicui beneficium, peccet, cum eo conveniendo ut pensionem alteri sol.Λ'™0 C>1 ? — Respondetur affirmative : cum tale mAnu. onus sit pretio aestimabile. Salmant. * cum Suarez, Valentia a>, Toleto °), et com­ muni. Hinc certe simonia est pacisci cum aliquo, ut, si te adjuvet ad obtinendum beneficium, illi pensionem solvas. Vide Salmant. 3. 59. - Quaeritur T. An sit simonia, dare mann, Palao et Suarez — Vide di­ cendum η. 91. 60. - Quaeritur 4°. An sil simonia, dare beneficium cum pacto, ut alter subeat ali­ quod onus, etiam spirituale? — Respon- Benefiat-, detur, quod si beneficio de jure, vel ex ί£ίΐ.^ illius institutione inest onus, v. gr. docendi, canendi, etc.; vel si ab episcopo cum capitulo imponatur beneficio vacanti onus aliquod honestum, v, gr. infirmis as­ sistendi, etc.: certe non est simonia, ut Salmant. 4 ex communi, cum S. Thoma T. Dubium est: an a resignante, vel prae­ sentante ad beneficium, possit beneficiario imponi aliquod onus spirituale? — Affir­ mant aliqui apud Sanchez e. Sed dicen­ Quiaîo ilhcitua. dum est, quod, licet in aliis rebus spiri­ tualibus possit dari commutatio, v. gr.: tem puellae, si ingrediatur in monaste­ applico pro te Missam, ut mane applices rium; munera adolescenti, si frequentet pro me; in beneficiis tamen, quodeumque sacramenta? pactum est simoniacum, ex can. Quam Temporal* Respondetur negative; quia haec est pio, cans. /, qu. 2 a>. — Ita Sanchez °, et Γηιϋ’Κοηο simplex donatio, licet sub conditione, quae .Salmant. 10 cum Suarez, Bonacina, etc. Manu· ib tamen non addit onus. Salmant. 4 cum 61. - ΓΓ. Sequitur Munus ab obsequio; obicqaia, natum. Suarez, Lessio, Palao, etc. — Secus, si per quod intelligitur omne quod ad ser­ quid. •Uuitnudi1°c >mPoncrelur obligatio simpliciter, v. gr. vitutem pertinet, ut est famulari, do­ ingrediendi religionem, etc., ut docet cere, etc., ad finem obtinendi aliquid spi­ S. Thomas %· vel, si conditio esset de rituale. praestando aliquid in utilitatem dantis, Hinc certe est simonia, conferre bene­ puta, si ingressus illius in religionem ficium famulo, ut gratis inserviat, vel ut cederet in dantis commodum: tunc enim compensetur ei famulatus praestitus. Et esset quaedam commutatio temporalis sic contra, si famulus inserviat, ut loco cum spirituali. Ita Salmant. 5 cum Lay­ salarii beneficium consequatur. Salmant.11 aliquid temporale sub conditione, ut alter praestet rem spiritualem, in commodum tamen sutpsius: nempe, si promittas do­ i 1 Tr. 19, de Simon., cap. !, η. 36. · Laym., lib. 4, tr 10, cap. ulu, n. 25. · lionac., de Simon., qu. 1, § 1, n. 7. - Pal., tr. 17, diap 3. punct. 3, n. 3. · Navar,, Contil 23 de Simon., n. 2; cfr. Man., cap. 23, n. 101. · Fill., tr. 45, cap. 9, qu. 7, n. 12. — · Tr. 19, de Simon., cap. 1, n. 39. - Su ar., de Relif., tr. 3. lib. 4. cap. 38, n. 10. — • Loc. cit. — · Loc. cit., n. 40. · Suar., loc cit., cap. 16, n. 12 et 14. · lib. 3. cap. 35, n. <6. Pal., loc. cit.. punct. 9. n. 7. — · Loc. cit., n. 41. · Laym., loc. cit.. cap. ult., n. 11. Pal·, loc. at., punct. 9, n. 9. — · Tr. 19, cap. 1, n. 42 et 43. — 1 In 4, ditt. 25, qu. 3, art. 2» solut. 1, ad 5. cx cap. Significatum It, de pracbend. — · Contil., lib. 2, cap. 3, dub. 25, n. 4 et 5. — · Loc. cit., n. 6. — ’· Loc. cit., n. 44. Suar., tr. 3, lib. 4, cap. 39, a n. 12. - Honor., de Simon., dhp. I. qu. 1, § 1, n. 12, v. Dixi. — 11 Loc. dt.. n. 25, 30. c) Lessius,cap. 20,n.64,dicit quidem simo­ niacum esse istiusmodi pactum, modo tamen sit justitiae; secus, si amicitiae. Sed idem Les­ sius, η. 66, advertit: · In praxi non esse facile concedendum pactum amicitiae in hujusmodi; nam facile sic palliaretur usura et simonia ». 58. - a) Valentia et Tolctus citantur uti­ que a Salmant. ; sed Tolctus, lib. 5, cap. 92, id non habet — Valentia autem in 2am 2af, disp. 6, qu. 16, punct. 3, i f.t de casu tan­ tum simili disputat, scilicet de beneficii per­ mutatione, cum pacto ut is qui pinguius ac­ cipiet, pensionem solvat ei qui beneficium resignavit; et hoc dicit esse simoniacum 59. Haec sunt verba S Thomae in 2* 2ar, qu. 100, art. 3, ad 4; « Licitum est, inquit, aliquem... provocare ad devotionem monasterii per temporalia beneficia, ut ex hoc inclinetur ad monasterii ingressum; licet non sil licitum ex pacto aliquid dare... pro in­ gressu monasterii ». A> Suarez, de Rclig., tr. 3, lib. 4, cap. 16, n. 17, non excipit hanc secundam conditio­ nem, de praestando scilicet aliquid in utilita­ tem dantis. 60. - n ■ Can. Quam pio hoc habet in ge­ nere dc largitione cl acception» rei tempora­ lis pro spiritualium collatione. CAP. Π. - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SPECIRBUS. - DUB. III. - ART. L cutn Laymann, Lessio, Suarez et com­ muni. Hinc recte inferunt Salmant.1 cum Torre, sine dubio simoniacos esse episco­ pos, qui volunt famulos sibi inservire, sola vel fere sola spe beneficii. — Adver­ tunt tamen, in omnibus praedictis casi­ bus non incurri poenas nec obligationem restitutionis, nisi pactum expressum in­ tercedat *; uti infra de poenis, n. 106. 62. - Utrum autem sit simoniacus fa­ mulus, qui gratis inservit episcopo, eunt spe tamen beneficii, sed sine ullo, ne ta(Müittt· cito quidem pacto? — Negant Laymann, .7Vr““ Suarez,Lessius,Sanchez,etc.,apud Croix*. o.BUK’nu. |mo snobez contra Cardenas et Pirhing, dicit non esse simoniam, licet prin­ cipaliter ob beneficium famuletur; sed hoc nullo modo admittendum, juxta dicta n. 51 et 52. iinou» 63. - III*. Sequitur Munus a lingua. per quod intelliguntur laudes, favores, intercessiones, preces et similia, quae pre­ tio sunt aestimabilia. Vide Salmant. ». — Hinc est simonia, si episcopus det alicui beneficium, ut illum laudet, faveat, etc. Vel si dicat a>: Non conferam tibi bene­ ficium, nisi talis persona me roget. Sal­ mant. · cum Lessio, Laymann, Bonacina, Suarez et communi. 64. - Quaeritur hic Γ. An sit simonia, si des pecuniam mediatori, ut tibi obtineat beneficium vel ordinationem ? Luym., lib. 4, 405 Dicendum est, quod si des, non pro D»re pe mediatione, sed pro labore suscipiendo, , ut factus be­ nevolus obstacula removeat: sed hoc ul­ timum est valde periculosum. — Pariter probabiliter dicit Croix”, contra Palaum b>, non esse simoniam dare pecuniam alicui, ut tibi notitiam tribuat de beneficiis va­ cantibus: quia haec valde remote se ha­ bent ad consecutionem rei spiritualis. Nec etiam esse simoniam (licet sit pe­ riculosum) dicunt Salmant.11 cum Bona­ cina, Palao, Azor % Sanchez Filliuccio, etc., si des alicui pecuniam, ut tua merita simpliciter episcopo proponat; quia ad simoniam requirittfr, ut obtentio rei spiritualis sit immediatus finis praestatio­ nis pecuniae: non autem sufficit, quod sit quid consequens ex alio immediato, nul­ lam habens connexionem cum illo; ut dicunt Salmant. ” cum Suarez *1, Na­ varro, Garcia. — Sed valde timendum est, ne alter relinquat officium informan­ tis, et officium sumat intercedentis. tr. 10, cap. 8, η. Ϊ6. · Z>as., Hb. 2, cap. 35, Suar., loc. cit.» cap. 39, η. 5 ct teqq — $ 1, n. 13. - Suar., de Reli<., tr. 3. lib. 4, cap. >0, n. 13 et 14. — ’ Lib. 2. cap. 35. n. 46. — · Lib. 3, part 1, n. 91. Rafik. de Torre, in 2— 2··, qu. 100, art. 5, diip. 9, v. Alio modo. — · Ex cap. Mandato fin., de limo­ nia. — Laym., loc. cit., n. 26. · Suar., loc. dt., n. 7. loc. cit,, n 117. - Sanch., Co ami., lib. 2, cap. 3, dub. 28, — · Tr. 19, cap. 1, η. 6a - Sanck., ConaiL. lib. 2. cap 3, dub 26, n. 3 ct 4. · Suar., loc at.. cap. 53. n 17. - Pat., tr. 17, diip. 3, punct. 11. n. 5. - SancM., loc. dt, n. 5 et 6. · Pal., loc. dt-, n. 5. — Shuf., loc. dt., n. 17. · Mendo, Sta­ tera opin., diw. 1, n. 297. - K Lib. 3, part. 1, n. 9x — “ Loc. dob. 20, η. 117. * Loc. cit., n. 30. - n. 7. (non citat, a Croix). · · Lib. 3, part. 1» n. 97. — • Loc, dt.. dub. 28, n. 7. - Carden., divert. 27, cap. 5, art. 3, n. 106 ct 110. · Pirkinx, Jut can., lib. 5, tit. 3, · Bonac., loc. dt. dt., panct. 11, num. 5. · Fill., tr. 45. dt., num. 94. — ·· Loc. at., num. 51 n. 86, v. Notandum 2·. — · Loc. dt, n 25. — · Tr. 19, cap. 1, n. 31. · Lett., lib. 2, cap. 35, n. 118. · Laym., lib. 4, tr. 10, cap. 8, n. 26. Bonac., de Simon., diip. 1, qu. 1. num. 16. · Pal., loc. cap. 12, qu. 7. num. 12. — ■ Tr. 19, cap. 1, num. 51. · Ataaer., Man., cap. 23, num 101· · Garcia, de BeneL. part. 8, cap. 1. num. 94. 63. - a) Lessius ct Laymann hunc ulti­ mum modum silentio praetermittunt. 64. - a} Secundum hunc modum praeter­ mittunt Palaus (etsi simpliciter pro omnibus a Salmant. citatur), Suarez et Mendo. *>) Oppositio haec, quam inducit Croix, re­ vera non existit. Nam Palaus, non solum de simplici notitia, sed simul dc pensionis pro­ missione loquitur; ct tr. 17, disp. 3, punct. 3, n. 4, simoniacum esse dicit illum, · qui cum aliquo paciscitur, ut sibi dc vacantibus bene­ ficiis statim notitiam praebeat, promittens se consensurum pensioni imponendae in favo­ rem ejus. Quia promissione pensionis para­ tur via ad beneficium ». Azor, part. 3, lib. 12, cap. 5, qu. 4; et Sanchez, loc. cit., n. 3, non proponunt casum de quo impraesentiarum agitur, quid­ quid dicant Salmant. ·*> Suarez, quem utique Salmant citant pro hac sententia, dicit, lib. 4, cap. 36, n. 6, simoniam in foro conscientiae, majori ex parte pendere ex operantis intentione, et n. 7, ad­ dit : « Potest haberi haec intentio virtualiter, 406 quafJo»î. ■jv.vK W 3Λ>.'ΛΪ monmcwB. Dare dccur.iam tncerccsaori mediato alii dicunt licl· (utn. Meliut ne­ gator. LTD. I!T. - TRACT- T. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. e contrario dicendum est, veram esse , . . . , ,. . simoniam (ctiam dc jure divino, ut tenent Salmant. 1*cum Suarez, Bonacina, Filliuccio, Soto, contra Sanchez et Navarrum), si des pecuniam mediatori, non gratis ad conciliandam illius amicitiam, ex qua mo­ tus te adjuvet; sed cum pacto, ut inter­ cedat ad rem spiritualem obtinendam: extrav. 2, dc simon., ubi: Simoniam com­ 66. Quaeritur 3". An sit simonia, si promittas pecuniam alteri, ad erogandam illam in eleemosynam alicui monasterio, vel pauperibus, si ille obtinebit tibi bene­ ficium? Negant Salmant. 10 cum Diana a). )< Pro»-*c st Soria et Rocafull. Intellige, si pecunia nae ab i datur omnino gratis et in eleemosynam; qîâkfc. quae jam constituit titulum honestum ex- u’ cusantem a simonia, sicut excusat titulus mitti, cum pecunia datur pro collatione..., sustentationis, etc., ut supra. favore, seu mediatione Vide Salmant. ’. 67. - « Resp. II. Γ, Simonia est triplex : Quoted — Et oppositum puto improbabile, quic- « Prima dicitur mentalis, cum exterius quid dicat Elbel a cum aliis. Nam, licet « vel nihil datur temporale (et dicitur detur temporale immediate pro alia re • pure mentalis); vel cum aliquid datur mere temporali, prout est illa intercessio; « (et dicitur mixte mentalis) cum intenverumtamen sic... per pecuniam pararet « tione obligandi ad reddendum spirituale, sibi viam ad rem spiritualem obtinen­ « sine ullo pacto externo. — Secunda didam, ut in simili casu ait S. Thomas 4,* « citur conventionalis, quae ad ipsum paet in nostro particulari Croix 6*, ac Fil- « ctum exterius procedit sine reali exseliuccius, Anacletus, etc. apud Elbel e. « cutione. Diciturque pura, si sistat in 65- - Quaeritur 2". An sit simonia, dare « mutua conventione; mixta autem, si pecuniam intercessori mediato, scilicet, « de reali et conventionali aliquid parut ipse intercedat apud alterum, qui tibi « ticipet, ut v. gr., si ex altera tantum « parte realiter compleatur. Atque huc obtineat beneficium a collatore? Sanchez T, Vasquez et alii putant « reducitur simonia confidentiae: cum quis probabile, non esse simoniam (licet op­ « alteri dat beneficium, ut illud sibi vel positum censeant probabilius). Ratio, quia « alteri resignet, vel cum onere dandi datur tunc pecunia pro re temporali, qua « certam partem fructuum. — Tertia dinon proxime, seu immediate, sed remote « citur realis, quae scilicet utrinque reaparatur via ad beneficium. — Diana e et « liter completur. Vide Lessium ,l. Croix · melius dicunt, contrariam esse 68. - « 2°. Simonia dividitur in eam simonii sequendam; et an prima sit probabilis, < quae est juris divini, estque prohibita lurildlrtB1· Diana dubitat, cum se remittat judicio « propter malitiam suam, v. gr. hostiam sapientum. Et mento dubitat, secundum « consecratam vendere; et eam quae est mox supra dicta. « juris humani, estque mala tantum pro1 Loc. dt., n. 53. · Suar., loc. dt., cap. 40, η. 9; et cap. Μ, η. IL · Bonoc, loc. dt., S L n. IL - FlU; loc. du. n. 12. · Sotus, dr Ju»t et Jure, Ub. 9, qu. 7. art. 3, ante tolut. object. · Sanch., Con til.. lib. 2, cap. 3, dub. 26, num 9. Aotxir., Coneil.. lib. 5. coneil. 67, de aimon , ▼. Quarto. — · Tr 19, cap. 1, n. 52 et 53. — B Dc Simon., n. 607. — · ?· 2··. qu. 100, art. 2, ad 5. - · Lib. 3, paru 1, n. 90. — Fill., tr. 45» cap. 9, n. 17, c(r. cap. 12. n. 12. · — Anaclet., Ju». an·, lib. 5. Ut. 3. n. 122 et 123. · · Loc. dt., n. 608. — ’ ConMI., lib. 2, cap. 3, dub. 26. η. 7 et 8. — ■ Part. 4, tr. 4. root. 151. - · Lib. 3, part. 1, n. 90. — w Tr 19, de Simonia. cap. 1. n. 51. · Joannes de Soria, Epilog, wmroar., part. 2, til. 1, weet. 4. di«p. 5. peut init.» ▼era. Non til antonia, · Rocafull, Prax. theol. mor., tom. 2, Ub. 3, de teptimo Praec., n. 1087. — " Lib. 2. cap. 35, dub. 6. et secundum moralem imputationem sufficien­ extiterint seu procuraverint, sententiam ex­ tem, per solam voluntatem dandi rem tempo­ communicationis incurrant ». Et infra man­ ralem proxime et immediate ad obtinendam dat denuntiandos esse · eos omnes, quos si­ spiritualem, sine interventu alterius mot ivi moniam hujusmodi commisisse, vel procu­ veri ct honesti propter quod temporale detur ». rasse, aut in ea mediatores esse sciverint. Extrav. 2 de simonia, quam S. Al65. - *) Vasquez his quidem verbis a San­ phonsus cx Salmant, tr. 19, cap. 1, n. 52 chez allegatur: « Sic Gabriel Vasquez, dispu­ allegat, eisdem quidem poenis plectit simo- tato casu Matriti ». macos ipsos et simoniae mediatores ; sed 66. - «J Diana, quamvis a Salmant. cite­ hic est textus: · Universi et singuli..., qui tur tamquam huic sententiae patrocinans, quomodolibct dando vel recipiendo simoniam part 11, tr. 6, resol. 31; ipse tamen camdem commiserint, aut quod illa fiat mediatores exponens, nec probat nec reprobat. 1cc CAP. Π. - DE IRRELIGIOSITATE RJUSQUE SPECTEBt/S. - DUB. TU. - ART. L StxKsûA · pter prohibitionem. — Et sic ab Ecclemus* prohibetur: Γ, Venditio beneficio• rum, secundum id quod in ipsis tem« porale est, scilicet quoad jus praecisum « percipiendi fructus. — 2l· Venditio offi• riorum extrinsece tantum ordinatorum « ad res sacras, v. gr. sacristae, oeco« nomi, advocati Ecclesiae ». [Sdlicet, qui specialiter constituitur advocatus ab Ec­ clesia; adde vicedomini et castaldi, seu majordomi: ex can. Si quis episcopus, cans. 1, qu. /, et can. Salvator, cans. 1, qu. 3. Vide Salmant. 1 ) « thesaurarii. — « 3°. Oblatio pecuniae alicui facta, ut sua« deat alteri ut det beneficium. — 4°. Pa« ctio de resignando beneficio vel sol« venda pensione, si alter beneficium tibi « impetret. — 5°. Permutatio et resignatio «beneficiorum; item reservatio pensio« nis ex beneficio resignato, et, in casu « permutationis beneficiorum, aequatio « fructuum, etc.: si absque superioris au« ctoritate fiant; quae si accedat, licita « erunt. — 6°. Acceptio muneris, etiam « sponte oblati, pro examine ad paro­ chiam: ex Tridentino ·; pro collatione « ordinum, pro tonsura, litteris dimisso«riis: ex Tridentino a. Excipitur tamen « decima pars aurei pro notario, si sala« rium non habeat, et consuetudo permit« tat. — 7°. Exactio pecuniae pro admis« sione ad religionem, non pro statu « tantum (is enim spiritualis est ideoque «jure divino invendibilis), sed etiam pro « onere sustentationis: nisi monasterii te« nuitas vel consuetudo contraria excu« sent. Vide Laymann 4, Bonacina B, Lcs« sium, Azor · ». 1 Tr. 19, c*p. 1, n. 13. — · Se··. 24. de Reform., cap. 18. — · Sets. 21, de Reform., cap. 1. — · Lib. 4, tr. 10, cap. 8, §6. — · Disp. 1, de Simon.,qu.2, 0.7; ct qu.3, n.Set seqq - 407 69. - Quaeritur: an possit dart simo­ nia dc jure humano, quin sit simonia de jure divino? Negat Gonet1, quia homines, ait, mi­ nime possunt rerum naturam immutare, ut sit simonia, quod simonia non est. — Communis tamen est sententia opposita, Stmoma apud Salmant. et Croix * cum Suarez et nT'dh«t“ Cardenas; qui probant, recte posse Ecclesiam efficere, ut materia alicujus sui prae­ cepti sit materia alicujus virtutis, sicut hic religionis. Vide Croix*. Sed pro majori intelligentia singula discutere satagimus in sequentibus Quae­ stionibus. 70. - Quaestio I·. Quonam jure simo­ nia sit vendere beneficia? Esse simoniam tantum de jure eccle­ siastico, tenent Navarrus '°, Lessius n cum Adriano; item Garcia, Lessius, Panormi­ tanus^, etc., cum Decio, (qui dicit esse com­ munem sententiam canonistarum) apud Salmant.11 ; et Bonacina putat probabilem. — Ratio, quia in beneficiis duo dicunt esse jura: unum, ad exercendas spiritua­ les functiones ordinis vel jurisdictionis; et hoc est certe invendibile jure divino. Alterum ad reditus temporales, quod mentaliter separari potest, sicut in calice se­ paratur valor argenti et consecrationis; et ideo tale jus est invendibile tantum jure positivo. Probabilius tamen Cajetanus “, Sotus w, Sanchez”, Palaus *·, Azor ”, Laymann “, et Salmant. >· cum Valentia, Victoria, Le­ desma, Bonacina, Covnrruvias, etc., di­ cunt esse simoniam de jure divino: ex D. Thoma*0, qui docet, aliud esse tem“ Tr. 19, cap. 2, n. 57. — Bonae., loc. dL, qu. 4, § 11, u. 10. — “ Opusc. tom. 2, tr. 9, qu. I. — »< De Just, et Jure, •up. 35, n. 19. ■ Adrian., Quodlib. 9, ad 5— principale. — Garcia, de Beneûc., part. 1, cap. 2, n. 8. · Less., loc. cit. · Dcciui, in cap. Ex parte 12, dc off. delebat., n. 23. · llb. 9, qu. 7, art. 1. — « Conail.. lib. 2. cap. 3. dub. 24, η. 1. — “ Tr. 17, disp. 3, punct. 13. n. 3. — ” Part. 3. lib. 12. cap. 11. quaer. 3. — “ Lib. 4. tr. 10, cap. 8. n. 44. — ·· Loc. dt., cap. 2, n. 59 et 60 - VaUnf., in 2·· 2··. disp. 6, qu. 16, punct. 2, quaest. 7, ▼. MM/omimu. · ITc/orta, Relect. Il de Simon., n. 44. · Prfr. Lrdrtma, Sum. (in ?*- 2*·). tr. 12, de Simon., conci. 19. - Bonae., loc. dt., qu. 4. $ 11, d. 8 ct 10. - Ccnur., in cap. Precatum,reful. juri·, part. 2. 4 8, n. 8, v. Et Ikct. — · 2· 2·*, qu. 100. artic. 4. 70. - a) Panormitanus, in cap. Extirpan­ dae 30, de praebend.,in Repetit., § Qui vero, n. 54 et seqq., non satis accurate a Salmant. allegatur: nam ipse distinguit beneficia, quo­ rum exsecutio respicit divina, scilicet clavium potestatem cum altaris administratione, a be­ neficiis, quae respiciunt tantum temporalium administrationem. Hinc Panormitanus negat Ltu., lib. 2, cap. 35, dub 4. — · Part. 3, lib. 12, cap. 14. quaer. 6. — ’ Clyp., dissert, de Opin. probabil., art. 5, $ 3, n. 147 el *eq. — Salmant., tr. 19, cap. 1, n. 13. — · Lib. 3, pan. 1, n. 57. - Suar., de Rclig., tr. 3, lib. 4, cap. 2, n. 1; cap 7, n. 2 et 4; cap. 24, n. 11. - Cardrn., diMen. 77, a n. 7. - · Loc. dt.. n. 57. — * Man., cap. 23, n. 108. - “ Lib. 2, Venditio beneddi. lu­ xui aho· li­ mon ia Juri» humani. Probabi­ lius. limo­ nia Juris di- 408 LTB. I». - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. porale in calice, quod est antecedenter annexum ad spirituale; aliud, quod sub­ sequenter, ut in beneficiis, in quibus jus ad reditus subsequenter, et ita annexum est cum jure ad officia ecclesiastica, ut nullo modo separari possit, cum jus tem­ porale essentialiter detur propter officium spirituale: ita ut, si consideretur jus ad reditus separatum a jure ad officia sacra, jam amplius dici non posset jus beneficiale, nec beneficium, ut colligitur ex can. S/ quis objecerit, cans. 1, qu, 3, et Papa ne­ ex cap. Ex diligenti, de simon. — Hinc quit diipeninferunt Salmant. ’, nullam esse dispen­ tare. sationem in venditione beneficii, licet a Potest *c- Pontifice obtineatur. Notant tamen * quod parare jui ad reditus a Papa bene separare potest jus ad reditus re sacra. a jure ad sacra; et ita concedere potest, ut vendantur reditus tamquam mere tem­ porales, vel ut aliqua super beneficium pensio imponatur, separando tunc partem fructuum illius, et alicui tradendo. Et alibi confirmant8. Et idem docent Lessius4 et Croix6. Locatio Nota hic obiter, beneficiariis concesfmetaum. _ _ _ .. sum esse locare fructus beneficii usque ad triennium, sed non ultra. — Locare au­ tem decimas esset simonia. Vide Croixc>. Sicut etiam esset simonia elocare rem spiritualem, puta calicem ; licet com­ pensandum sit detrimentum temporale. Croix 8 71. - Quaestio IIa. An sit simonia ven­ dere juspatronatus? jtupatromodo vendi Loquimur, non de jurepatronatus civili, sed ecclesiastico: quod ab Ecclesia conceditur iis, qui ad templa construenda ’ Tr. 19, cap. 2, n. W. — · Loc. dt., n. 63. — · Loc. dt., cap. 3, n. 30. — · Lib. 2. cap 35. n. 19. — » Lib. 3, part. 1, n. 123. — · Loc. dt.. n. 156. - ’ Loc. dt., n. 75. — • 2» 2··, qu. 100, art. 4. ad 3. - · Loc. dt., n. 76. - «· Cap Dt vel dotanda concurrunt. Hoc jus, quoad honores et subventiones quae patro­ nis debentur, bene vendi potest: quia, quoad illa, non dicitur spirituale; ut Sal­ mant. 7. Dubium est: an vendi possit jus prae­ sentandi ad beneficium? Respondetur quod, si tale jus est af- Jupru fixum rei, vendita re, jus transfertur simul cum re in emptorem ; ut S. Thomas8. ™ Sicut etiam transferri potest donatione aut titulohaereditario. VideSalmant.9. — Extra hos casus, vendi nequit tale jus sine simonia de jure positivo 10. Hinc est simo· nia, si patronus vendat pluris rem ratione talis juris, vel imponat praesentato, v. gr., ut suis expensis litiget, et probet jus ad illum patronum spectare. Secus vero di- Ex«pcb. eunt Salmant. n, quando, vertente litigio circa juspatronatus, apponitur conditio, ut, si intra tot menses praesentatus prae­ sentationem suam non fuerit prosecu­ tus, patronus possit alium praesentare: quia tunc ille remanet in sua libertate, nec obligatur ad probandum jus patroni pro illo, sed pro se, si voluerit conse­ qui beneficium. Ita Salmant.,a. At in hoc Perfcnou magnum censeo esse periculum, quod vir- Mt tualiter vendatur talis praesentatio pro expensis, quae de jure a patrono fieri de­ bebant. An autem venditio talis jurispatronatus sit vetita etiam jure divino? Affirmant Lessius, Palaus, Laymann, haccto» etc. apud Salmant.,3; quia jus tale est quid μ,1,1/ spirituale, cum procedat a potestate juris- mcnltcx dictionis ecclesiasticae. — Negant vero /6;ct cap. Pratlcrra 23, de jurepatronat. — ” Loc. dt., cap. 2, n. 77. — »’ Loc. dt. — lib. 2, cap. 35, n. 128. · Pal,, tr, 17, dhp. 3, punct. 14. n. 3. · Lnym., lib. 4, tr. 10, cap. 8. n. 60. · Loc. dt., n. 78. Jurt prioris generis beneficia vendi posse etiam per decimas intelligantur ipsi fructus, qui ex ab ipso Pontifice; siquidem: « vendere titulum aliquo fundo colliguntur ; si autem intelhgatur beneficii esse a Deo prohibitum ». Posterioris per decimas ipsum jus directum decimandi, vero generis beneficia ait posse citra simo- simoniam esse illud locare; jus tamen utile niam a Papa vendi; « quia hoc non est ven­ posse vendi vel locari, si auctoritate Papae dere donum Dei; sed id dicitur simoniacuiu, vel consuetudine a jure directo sit separatum, quia prohibitum ab Ecclesia». sicuti etiam si jus decimandi alicui laico con­ b) Haec allegatio juris canonici non refer­ cessum sit. - De locatione vero fructuum be­ tur ad ultimo loco dicta, sed ad assertum neficii loquitur n. 125, et testatur commu­ principale, scilicet: simoniam in beneficiis nem esse sententiam quod extrav. Ambitiosae, esse dc jure divino multis in locis non sit recepta, proinde, · ubi Croix, lib. 3, part, j n. 124, dc decimis recepta non est. inquit, potest fieri locatio etiam disputans, concedit posse locari et vendi, si ad tempus vitae». CAP. IL - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SPECIEBUS. Veadere ,:u Kpaltu* rw oca ai· □.•flucunx. Sanchez a>, Sotus 6>, Silvester '■>, Navarrus, Torret, Decius et alii; quorum senten­ tiam dicunt Salmant. 1, non esse minus probabilem. Ratio, quia potius tale jus est quid temporale: cum sit temporalis favor concessus ab Ecclesia, quatenus ipsa exer­ cet potestatem, non jam jurisdictionis, sed politicam eminenter ip illa contentam, ad quam spectat favores temporales distri­ buere. Notandum hic, quod vendere jus se­ pulturae in loco sacro ob digniorem lo­ cum, probabiliter non est simonia; ut ait Croix * cum Barbosa, Burghaber et Caramuel, contra Suarez, etc. 72. - Quaestio 111*. — Am possint per­ mutari beneficia? R« acre ifjitoAlcs jouant esssQUri. Certum est quod in aliis rebus spiri­ tualibus praeter beneficia, licita est per­ mutatio, quando res sunt mere spirituales; v. gr. Ego dico Missam pro te, ut pro me dicas tot rosaria, etc. lit®, tern;caJt ante· o&aterin· uxwn ipintuili. Quando vero res coalescunt ex spiri­ tuali et temporali, tunc distinguendum. — Nam, si res temporales sint antecedenter annexae rebus spiritualibus, ut argentum calicibus, arculae reliquiis; ipsae bene - DUD- III. - ART. L 409 permutari aut vendi possunt: modo ratio habeatur solius valoris rei temporalis. Ita S. Thomas · Salmant ♦ Elbel$ cum Sua­ rez et communi — Secus vero dicen­ dum, si res temporales consequenter an­ nectantur, ut fructus beneficiis, in quibus quaecumquc permutatio est simoniaca sine auctoritate superioris, non jam ex jure divino, sed ex jure positivo·. — Hinc episcopi possunt concedere permutationes beneficiorum sistentium in dioecesibus; ut S. Thomas7: modo beneficia non per­ tineant ad Pontificem ·. Et idem possunt abbates facultatem episcoporum habentes. Salmant. · cum Suarez, Bonacina, etc. Hoc tamen non currit, si quis ad beneficium sit tantum electus; vel si lis vertat super beneficio. Vide Salmant.10. Licitum est autem volentibus permu­ tare beneficia, antecedenter pacta conve­ nire, et etiam se obligare ad poenam sol­ vendam a retrocedente; ut Lessius11. De­ pendentor tamen a consensu praelati ; quia tunc obligatio non est nisi conditionata. — Salmant. M cum Sanchez, Palao, Valentia, Suarez, Lessio % Laymann, etc, ex cap. b> Licet, dc rerum permut., in 6 Navar , Man., op. 23, η. 99, ▼. L, et η. 100. r. Secundo quod.. Decius, in ap, Quanta, de Judicii», η. X — 1 Loc. ciL, n. 79. — · Lib. 3, part. 1, n. 185. · Barbas., dc Parocho, cap. 26, n. 16. · Burgh., Centur. 3, cas. 12. · Carant., Theol. mor., tom. 3, disp. 17, n. 868. - Suar., de Relic·* b, Palao, Bonacina, etc. 1 Loc. dt.. cap. 3, n 23. · Panorm., in cap. Cmm mw»vnrwrum, de rerum permut,, n. 8. Ludat·. Gomtx, Com­ ment. in Rei;. Cancel!, de pablicand. rerignat., qu. 3, n. 3 · S. Anton., part. 3, tit. 15. cap. 3, $ 1, qu. 6. · Silvcxt., ▼. Permutatio II, qu. 13, v. Qutnia. — · Lib. 2, cap. 34, dub. 38. — · Loc. ciL. n. 201. · To kt., lib. 5, cap. 83, n. L — · Loc. dL, n. 205. · Gi^ax, de Penaionib., qu. 6, n. 2 et aeqq. · Fr/in., in cap. Ad audkntiam 31, n. 2, de re­ script. · Imola, in dem. Quia reculam, de euppleod. neglig. praelator., a n. 24. · Diciug, Condi. 436, n. 12. — • Ex cap. Ad quacxtionxs, dc rerum permut. — · Loc. dt., n. 206. S. Pint V, bulla Ex proximo, die 20 Sept. 1571. § I; in Dollar. Rom. Mainardi. — ’ Loc. dt., n. 208. — quo pacto afferant cap. Licet; nam ibi nihil reperitur, quod ad praesentem casum faciat. 73. - «2 Lessius, hb. 2, cap. 34, n. 207, negat quidem consensum patroni requiri, loquens de jurepatronatus laieorum, exceptis resignatione, aut permutatione, aut unione. Haec tamen addit: · Debet... in litteris pen­ sionis fieri mentio ct derogatio patronatus, si sit laicorum»., non tamen si sit ecclesia­ sticum ». 74. Salmant., tract. 19, capit. 3, numero 31, concedunt idem jus episcopo, sed solum · in casu extraordinario neces­ sitatis ». b) Ledesma, in Sum., (in 2*m 2»«), tr. 9, de Virt. relig., cap. 4, conci. 6, dub. 2, v. Adviertase, haec absolute scribit: Nec tenetur illud (Officium parvum] dicere eques pensio­ narius professus in aliquo ordine militari; quia intentio Summi Pontificis fuit obligare pensionarios habentes aliquo modo titulum cle­ ricalem ad recitationem divini officii ; maxime quia illi equites ratione sui instituti ad aliquid recitandum obligantur. • Tr. 28, de Bencf.. cap. unie., n. 64. · Axar, part. 2, lib. 8, cap. 12. quaer. 2, ct part. 1, lib. 10, cap. 4, quaer. 3. · Navor., Man., cap. 25, η. 122 (atTert ipaiu» bullae verba). Pal„ tr. 7, diip. 2, punct. 1, $ 2, n. 6. — · Tr. 28, n. 64. · Aror, part. 1, lib. 10, cap 1, quaer. 8. - Pal., loc. du, n. 6. - Bonae., de Hori» canon., di»p. 1, qu. 2, punct. 4, n. 9 et 10. Epitapi et cocxin lio pentii ni». Pen rii teneetsr redtirc 0( fictum pa­ vum Quoacda hoc intdlt· gatur. CAP. Π. - DE IRRELIGIOSITATE HJUSQUE SPECTKBÜS. - DÜB. TH. - ART. L Rerrum siuticaea “ *. «ora * PtraouÜCOCS1ΟΧΠ3 ?en»ione 'raoroo^ ‘L midetrahi niaQ.,r° Notandum 2°. Quod, cum quis resignat beneficium cum pensione in favorem tertii, non potest exigere hypothecam, vel fidejus­ sionem, aut anticipatam solutionem a pensionario, nisi haec simul a Papa admittan­ tur; quia jura prohibent, circa beneficia, omnia pacta quae de jure in cis non in­ sunt. — Unde censet Lessiusl, in tali casu non esse obligationem solvendi pensionem, et beneficium vacare. 75. - Dubitatur 2°. Quomodo possit be­ 411 permutatione, sicut potest beneficio plures fructus addere, sic potest ab illo par­ tem fructuum detrahere et alteri dare; ut docet Lessius *, ubi hoc dicit esse cer­ tum, cum communi DD. Et consentiunt Salmant. 4 cum citatis auctoribus, ut di­ ctum est in Quaest. I, n. 70. 76. - Sed magna Quaestio est : quando neficium permutari cum pensione, et cu· jusnam auctoritate? beneficia permutanda inaequalia sunt, au liceat inaequalitatem compensare per ali­ quam pensionem, seu pecuniam, aucto­ ritate Pontifias 7 Affirmat probabiliter prima sententia, Distinguendum: — Si pensio est spiritualis, potest fieri permutatio, sed au· ctoritate Pontificis, non episcopi: nisi pensio illa spiritualis sit insuper erecta in titulum beneficii, uti sunt praestimonia; quia tunc sunt vera beneficia, et episcopus recte potest concedere permutationes be­ neficiorum: ut Salmant.9, et uti diximus supra, Quaestione praecedenti- — Si au· « tem pensio est mere temporalis, neque auctoritate pontificia potest fieri talis per· mutatio; cum sit simonia contra jus di­ vinum: ut Salmant.3 cum Suarez, Bonacina,Torre, Villalobos, etc. Pontifex tamen ut supremus dispensator, praescindendo a quam tenet Lessius cum Cajetano, Soto, Silvestro a), Angelo % etc. Ratio, quia tunc nudi tituli beneficiorum simpliciter commutantur, sed separantur a proven­ tuum juribus, quae temporalia sunt, et per alium contractum compensatur exces­ sus; ut loquitur Lessius *, et probat ex cap. Ad quaestiones 6, de rer. permut., ubi Clemens III approbat permutationem dua­ rum ecclesiarum parochialium, compen­ sato per pecuniam excessu ditioris. — Ne­ gat vero secunda sententia probabilior, quam tenent /Ynacletus * cum Laymann6-’, Covarruvias, Vasquez; et Salmant.7 cum Navarro c>, Sanchez ai, Filliucdo, Suarez, • Lib. 2, cap. 35. n. 93. — · Tr. 19, dc Simon., cap. 3. tn 2· * 2··, qu. 100, art. 4. dub. · Setut, de JostiL. et Jure, η. 29. — ’ Loc. cit. · Suar., dc Relig., tr 9, lib. 4, cap. 33, n. 9. · Bonae,, de Simon., diwp. 1, qu. 4, $ 12. n. 9. · FafJi. dt Torre, in 2”» 2··, qu. 1(0, art. 5, disp. 9, conci. 3 (edit. Salmant. 1612). - Vitiat., part. 2, tr. 37, diff 4, n. 2. • Lib. 2, cap. ». n. 89 ct 91. — · Loc. dt., n. 90. — Cajetan., lib. 9, qu. 7. art. 2. conci. 2. — · Loc. dt.. n. 102. v. Tertie Cnor., VarUr. rool., lib. 1, cap. 5. n. 8 ct Q. · 76. - o) Lessius, lib. 2, cap. 35, n. 101, id quidem concedit fieri posse, sed non requirit Pontificis auctoritatem. Et ita etiam Silvester, v. Permutatio II, qu. 6; Angelus, v. Per­ mutatio, n. 6. h) Anacletus, tr. 11, de Bencfic., dist. 2, qu.5, n.50, negat utique fieri posse; sed vi­ detur ibi loqui dc episcopi auctoritate; subdit enim n. 53: «Ceterum his non obstantibus, potest auctoritate episcopi in hujusmodi casu constitui pensio in pinguiori beneficio, prae­ standa alteri beneficiario, non quidem pro com­ pensatione excessus, sed quia illud, e. g. ad utilitatem ecclesiarum, pro minus pingui relin­ quit ». — Et laymann similiter, lib. 4, tr. 10, cap. 8, n. 54, negat fieri posse ab episcopo, bene tamen a Papa cx potestatis plenitudine; quamvis addat «Sed non facile solet talis modus compensationis etiam a Papa appro­ bari per interventum pecuniae, propter spe­ ciem ac periculum simoniac; sed alter modus convcnicntior, ut beneficio pinguiori pensio imponatur, solvenda alteri, qui tenuius bene­ ficium accipit Quod ipsum jure quidem ordi­ nario concessum non est: sed fortasse in casu extraordinario necessitatis aut magnae utili­ tatis, vocatis iis quorum interest, etiam ab episcopo talis pensio imponi poterit». ') Navarrus, Man., cap. 23, η. 100, v. Tertio, negat quidem ullo jure permitti; sed addit: • Quamvis, cum Ecclesiae bona inaequalia ha­ bentes permutantur quoad proprietatem, re­ fundi possit separatim pecunia, qua bona illa aequentur...; quod idem fieri posse auctoritate superioris in permutatione titulorum dicit Anch... ». Demum.consil.43,de Simonia, n. 4, dicit posse pensionem imponi ab Ordinario ad coaequandos fructus illius beneficii *1 Sanchez, Consil., lib. 2, cap. 3, dub. 42, n. 6, aliter loquitur de pecunia, aliter de pen­ sione « Licet sub judice sit, inquit, an quando duo permutant beneficia inaequalium reddi­ tuum, sicut licet auctoritate Papae illum exces­ sum reddituum revompensare pensione, ita — , de Bcncfic.. cap. 2, n 178. — ’ Loc. at, tu 34. · FUI., tr. 45, cap. 7. a. 32 ct »cqq. · Suar., loc. du, cap. 34, n. 9 ct «cqq. La permacauor.c pn> babil i te r potent compenun i aaeqo abti>. rrcbabv Iios neqait coepeniAri. 412 UB. HI. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. Bonacina. Quia csset simonia contra jus divinum, dum emeretur spirituale pro temporali; ille enim excessus consequen­ ter est annexus titulo spirituali beneficii. coodiUfl. — Caeterum dicunt Salmant.posse Pon«*· tificem approbare contractum, non per modum permutationis, sed separando a beneficio pinguiori partem fructuum, et alteri dando; ut mox supra diximus. corapenCertum est autem esse simoniam,’ comiauo pecu· niarii, «t pensare pecunia excessum qui sit in re spirituali, puta ob majorem dignitatem, uSbeSXai jurisdictionem. Contra vero, non est simo· n*a comrnutare beneficium pinguius cum alio digniore: modo nullus habeatur re­ spectus ad compensandum excessum re­ dituum cum excessu dignitatis. — Vide Salmant. i 77. - Quaestio Vaest: Quomodo in be­ nefietis liceat fieri transactio? * * superioris: cum omnis pactio sit illicita in beneficiis. Croix 8 cum Suarez, etc. 78. - Sed dubitatur Γ. An licite epi­ scopus possit litem componere cum ali­ quo onere, ita ut obtinens beneficium sol­ vat aliquid cedenti? De se non videtur licere, cum com­ mutetur spirituale pro temporali. — Sed ob aliquas causas cohonestari potest: Γ ob bonum pacis, quae conducit etiam ad bo­ num spirituale ®; 2 ob aequitatem, ne ce­ dens remaneat sine alimentis quibus eget; 3° ob laborem et expensas, quas cedens sit passus, et alter passurus foret, si ille non cederet. Salmant.10, Palaus Bona­ cina, etc. — Quinimmo Laymann 11 cum Suarez et Abbate, et Salmant.11 cum Pa­ lao» Filliuccio, Bonacina, docent, datum esse etiam arbitris (qui tamen sint cle­ rici) componere lites cum tali onere: modo non sit annua pensio, et modo non remo­ veatur beneficium a possessore. Et con­ stat posse fieri, ex cap. De caetero, dc TriBMct»o fn aliis materiis spiritualibus, certum IICHl in rt* · tm» P°nere interventu sortium sine consensu possit imponere perpetuas pensiones beJVonar.. de Simon., disp 1, qu. 4, $ 12, n. 10 et 11. — 1 Tr. 19, αψ. 3, n. 36. — · Loc. dL, n. 32. — · Loc. dt., n. 42. — · Ex cap. Super ro 7, et cap. Sta/Nemus 2, de transactionib. — · Loc. dt., n. 43. · Suar., de Relig., tr. 9« lib. 4, cap. 51, n. 11 ct 16. · Pal., tr. 17, disp. 3, punct. 19, d. 2 -t 1 ‘ Ex d. cap. Super eo 7, de transact. — ’ Loc. dt., n. 40 et 48. Laym., lib. 4, tr. 10, cap. 8. n. 58. Bonae., d· Simon.. disp. 1, qu. 4, $ 15. n. 12. . FU!., tr. 45. cap. 11, qu. IX · Pal., loc. dt., punct. 19, n. 7. · Suar., toe. dt., cap. 51. n. 47 ct 48. — · Lib. 4, n. 558. Suar., tr. 3, Hb. 2, cap. 12, n. 23. — · Ex cap. Nixi extent 21, de praebend. — · Tr. 19, cap. 3, n. 44 - Bonae., de Simon., disp. 1. qu. 4, S 15, n. 11. - »* Llb. 4. tr. 10, cap. 8, n. 58 - etiam licet data pecunia; multi enim et gra­ vissimi doctores tenent licere, et est probabile; at verius est non licere». Suar., tr. 3, lib. cap. Non tine 2, 4, cap. 51, n. 48. - Abb. Panortn., In de arbitris, n. 10; et cap. Dr cetero 5, de transact., n. 1 ct 2 — ·· Tr. 19, cap. 3, n. 48. · Pal., tr. 17, disp. 3, punct. 19, n. 7. Fill., tr. 45, cap. 11, n. 30 et 31. Bonae., loc. du, n. 12. — “ Loc. cit., n. 46. ♦ Aoor, part. 2, hb 8, cap. 6, qu. I, v. Fx/ra. · Bonae., de Simon., disp. 1. qu. 4, $ 15, n. 9. - ·« Loc. cit., n. 58 - Abb., in cap. De cetero, de transact . n 2. — Pal., loc. dt., punct. 19, n. 5. Suar., loc. dt., n, 18. · Torre, in 2·· 2*·, qu. 100, art. 5, disp 12, cond. 3 et J Sed hacxitabU (edit. Sal· mantin. 1612). · Araujo, de Statu civili, disp. 14, p. 2, art. 5, n. 51. · Afandox. in Re<. canccllar. 33, qu. 14, n. 11. · “ Loc. dt., n. 16. — · Loc. dt., n. 45. 78. - a) Palaus, tr. 17, disp. 3, punct. 19, n. 3, dicit pensionem beneficio imponi posse « cx causa litis ct concordiae ». Cuxpta tiolibicn onere pcw iUidta Obcuw cohocesu lur. Qsi&b arbitri ii posti οι. Imponi aoe poter, pce solrtad crdeet· juxta alio*. Juxta i lios, potest imponi. CAP. Π. - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SPEC1EDUS. - DUB. III. - ART. I. neficiariis, ut supra diximus; in transa­ ctionibus tamen, ex communi DD. dicunt, jura et usum jam introduxisse, quod epi­ scopi ob bonum pacis possint pensiones imponere, non utique beneficiariis, sed super eisdem beneficiis, pro vita pensionariorum. Et hoc constare ait Laymann — Et idem posse ait Laymann 1 judices ecclesiasticos. 80. - Dubitatur 3". An possit admitti ab episcopo talis transactio cum pensione super beneficio, si partes prius de illa Quado putri pe* convenerint, sed dependentor ab episcopi consensu? — Negant Laymann^ et Reginaldus. Sed probabilius affirmant Sal­ mant. 3 cum Bonacina et Torre. 81. - Quaestio VI*. Quomodo renun­ tiationes beneficiorum fieri possint? RtacEliA· b> hdeada ii ninu jtMUli. Exceptio· Renuntiatio beneficii facienda est in manu praelati illius, qui illud conferre potest; itemque debet ab eo acceptari ·. Alias nulla est, et beneficium non vacat; ut Salmant. 4 cum Garcia et Covarruvias. — Hoc tamen non currit in benefi­ ciis litigiosis, vel in electionibus ad ea quae valide renuntiantur propria aucto­ ritate \ Pluribus autem modis renuntiatio be­ neficii fieri potest: » Loc. dt. n. 58. — /?«χι>ι., lib. 23, n. 258 - · Loc. 413 Γ. Pure et absolute; et in illa nulla Renuntia­ tio pura et intervenit suspicio simoniae. absolu ta. 2°. Absolute, sed non pure, si fiat sine Absoluta, designatione personae, sed cum onere •ed non pupensionis: circa quam, si pensio est tem­ poralis, diximus supra n. 75, esse jam nullam renuntiationem hujusmodi factam in manu episcopi. Sed dubium est: an valeat renuntiatio, cum onere pensionis spiritualis? — Est duplex sententia, utraque probabilis, ut ait Palaus ·. Prima affirmat cum Maldero a>, Renuntia­ tio tub pen Gigante, Felino, Imola, Navarro, Re­ •tone «piribuffo V, etc. apud Salmant.T; quia valde tuali raid. probabile est, posse ex justa causa im­ poni talem pensionem ab episcopis in bene­ ficiis. Negant tamen Salmant.1 cum Azor, Bonacina, etc.; excepto casu gravissimae necessitatis: quia dicunt, quod ex consti­ tue Pii V Intolerabilis, fuit adempta talis facultas episcopis. Idem tenet Lessius: vide n. 74. Reouotia3*. Renuntiatio fieri potest pure, sed tic pur*, non absolute, nempe, si sit in favorem bob absolu­ to. certae personae sine onere. Et haec non jam prohibetur jure divino, si finis adsit honestus; sed jure ecclesiastico, nisi fiat in manu Pontificis. — Est commune. Vide Salmant. u •t audicntiam 31, n. 2, de rescript. · Imola. in dement. Quta regulares, de supplenda nefUff. praelator a n. 34. - Navar., Consil. 43, de Simonia n. 4. - 1 Tr. 19. cap. 3, n. Ά — · Loc. cit. Xfcr.. part. 2. lib. 7, cap 21, qu. 7. Bo~ nor., de Simon., disp. 1. qu. 4, 4 14, n. 2. — S. Pius l' censu Intolerabilis, dc die l Junii 1569, in Bullar. Rom. Moi nardi. - Less., lib. 2, cap. 34, n. 205; et cap. 35. n. Ql. — du n. 47. · Bonac., loc. cit , § 15, n. 10, v. Terha. · Torre, loc. ciL, $ Scd haesitabit. — ’ Ex cap. Adnwnct 4, dc re­ nuntiat. — ♦ Loc. cit., n. 49. · Garcia, dc Bcncf., pan. 11, cap. 3, $ 3, n. 223. · Covar., Variar résolut, lib. 1, cap. 5, n. 6. — 1 Ex cap. Cum venaient 2, dc in inlegr. restitue.; cap. Sane 7, dc renuntiat. — · Tr. 17, diip. 3, punct. 17, n. 13 — Gitas, de Pcmiomb.. qu. 6, n. 2.. Telin., in cap. Ad • Loc. dt., n. 52. 79. - a) Laymann, loc. cit, w. 58, dicit revera id constare ex casu capitis Nisi es­ sent 21, dc praebend., cujus summarium fure ad verbum transcribit Sed pace viri, cap. Nisi essent contrarium est huic sententiae; approbat enim provisionem ejusmodi, sed « hoc adhibito moderamine..., ut ad praesta­ tionem 40 librarum, non dignitas prioratus, sed persona prioris maneat onerata, nc forte circa proventus, aliqua viduatur facta sectio prioratus; ita quoti ipso priorc defuncto, suc­ cessor ipsius ad praestationem quadraginta li­ brarum minime teneatur». 80. - n) Laymann, loc. cit., n. 58, loqui­ tur cum distinctione, quam Salmant. non no­ taverunt: Pensionem altam ve praestationem temporalem, sola providentia praelati, judicis aut arbitri, propter bonum pacis resignari posse; non item, si partium litigantium pactio et inchoata transactio antecessit.. Si tamen agatur, non de sola temporalitate, sed de pen sione aliquo modo spirituali, et naturam be­ neficii participante, qualis dari solet propter spirituale aliquod officium ; tunc nihil obstare videtur, quin partes inter se conveniant, eam que conventionem episcopo confirmandam offerant ·. 81. - « Malderus, tr. 9, cap. 3, dub. IO, qu. 7, v. Nihilominus, pro ratione tantum qua nititur haec sententia a Salmant. allega­ tur: posse scilicet episcopum ex justa causa pensionem beneficiis imponere. Rebuflus, Prax bcneficior. etc., de /?rservat, num 29, male a Salmant addu­ citur: ipse enim oppositam sententiam tue­ tur, dicens hodie ex non usu, potestatem pensiones imponendi non amplius competere episcopis. I 414 LIB. HI. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. 82. - Sed quaeritur: an sil simoniaca talis renuntiatio, in favorent tertii, facta in manu episcopi? Bene distinguunt Salmant.1 cum SanFacuinia- chez 4Λ Bonacina. Soto, Torre, etc. — Si ul qoando pactum praecedat cum episcopo, ut, facta almon iaca. resignatione, beneficium tertio confera­ Quando non tur; certe esset simonia. Secus vero, si •imonuca. ted IlliciU. non adsit pactum; quia tunc remanens episcopus in sua libertate, si postea illi conferret, libere ageret. — Peccaret tamen renuntians tali modo contra religionem; ct ob id posset ab episcopo privari bene­ ficio b>: ut dicunt Salmant.1 cum Lessio, Suarez, etc. Declara 83. - Notandum autem, quod valde tiodeaiderii non illidta. probabile est non esse illicitum, si resi­ gnans, etiam in eadem renuntiatione de­ claret episcopo suum desiderium, quod beneficium conferatur certae personae: modo absit pactum, aut conditio rigorosa suspendens (sicut intelligendus est Motus proprius S. Pii V anni 1568, ut dicunt Salmant. ’). Ratio, quia revera tunc re­ nuntiatio fit simpliciter, et episcopus liber est ad conferendum beneficium cui vult. — Ita Salmant. 4 cum Navarro, Azor, Pa­ lao, Sanchez, Torre et Garcia. 1 Loc. dL, n. 53. · Bonae., !oc. cit.. <» 14, n. 6. · Solus, Dt Jiut et Jure, lib. 9, qu. 7. *rt. 2. conct, I. · Torre, ia 2·· 2·*, qu. ICO, art, 5, disp. II, $ Sed rogabit Quispiam (edit. SAlmamin. 1612), — · Loc dt., η. 54. · Less., loc. dL, cap. 35, n. 87. · Suar., de Relig., tr. 3. lib, 4, cap. 33, n. IL — S. Pius V, bulla Quanta Ecc testae. 1 April. 1568, | 4, in BulUr. Rom. Mainxrdl. — · Tr. 19. cap. 3, n. 56. — • Loc. cit., n 5ft. Nawr., in cap. Si Quando, de rescript., except. 4, η. 2. cum Man., cap. 23, n. 107. v. Secundo. · Aeor, part 2 Mb. 7. cap. 21, quaer. 3; el cap. 77. qu. 5. - 84. - Sed dubium est: an facta resi­ gnatione cum conditione in favorem ter­ tii in manu episcopi, possit hic admittere resigna(ioneni, conditione rejecta ? Affirmant Sanchezcum Soto %S. Antonino b> et Silvestro b> apud Lessium b>, et Covarruvias, Aragon c> et Villalobos d> apud Salmant. Quia talis conditio, tam­ quam turpis, habetur ut non adjecta. — Negant vero Lessius ·, et Salmant.7 cum Suarez, Palao, etc.; quia dicunt, non posse resignationem pro una parte admitti, ct pro alia rejici. — Utraque est satis probabilis, ut dicit Torre apud Salmant. *. 85. - Quaestio VII*. Quandonam resi­ gnatio beneficiorum confidentialis sit si· £*** “ tioîe. Nmpquu {&*** opi^,V babiibtG momaca ? Sciendum, quod ex constitutionibus Pii IV et S. Pii V juxta Tridentinum 10, lb quoteprohibentur omnes resignations confi- pUx* dentiales factae cum accessu, regressu vel ingressu ad beneficium, vel cum con­ fidentia recipiendi fructus ex beneficio resignato. Nam si confidentia esset de alia re temporali, praeter fructus bene­ ficii, esset quidem simonia, sed non con­ fidentialis; ut bene notat Croix11 cum Sua­ rez, Laymann a>, etc. — Per accessum diPa!., tr. 17, dbp. 3, punct. 17, n. 10. · Sanch., loc. dt., dub. 36, n. 23. - Garcia, de Bcnef., part. 11, cap. 3, η. 161 et *cqq. — Coter.» Variar, rcsol. lib. 1, cap. 5, n. 6. · • Loc. dt , n. 57. — · Lib. 2, cap. 35, n. 87. — ’ Loc. dt., n. 57. · Suar., loc. dt.. n. 12. · Pal,, loc. dt., punct. 17, num. 6. — Torre, loc. dt.. § Sed dubitas (edit. Salmant. 1612). · Loc. al., n. 57. — 'Constit. Romanum Pontifi­ cem, 16 Octobr. 1564 ; ct Conttit. Intolerabilis, 1 Junii 1569, in Bullar Rom. Mainardi. — *· Sew. 25, de Reform., cap. 7. — 11 Lib. 3, part. 1, n.68. · Suar., loc. cit., cap. 43, n. 5. 82. Sanchez, Cousit., lib. 2, cap. 3, ctoribus. An autem ipse hanc opinionem ap­ dub. 30, n. 16,dfàl satis esse probabilem hanc probet, non satis liquet. sententiam, quam exposuit n. 11 et 12. Sed b> Sotus, de Justit. ct Jure, lib. 9, qu. 7, dicit probabiliorem esse sententiam, quam art. 2, conci. 1; S. Antoninus, part. 2, tit. 1, exponit n. 14, negantem scilicet simpliciter cap. 5, § 11, v. Nota 4; Silvester, v. Renun­ inesse simoniam in hujusmodi resignatione. tiatio, qu. 6, negant dumtaxat in hujusmodi Hoc tamen intclligcndum est, ut notant conditional renuntiatione inesse simoniam; auctores laudati, si nimirum constet et pro­ nec pro aliqua alia rc a Lessio, lib. 2, cap. 35, betur illum ita egisse cx malitia, id est non n. 85, allegantur. inscium dc istiusmodi renuntiationis invaAragon, in 2a'* 2<”, qu. 100, art. 4, dub. liditate, propterea quod sit contra stylum de Permutat,, conci. 2, similiter negat dumta­ curiae. xat simoniacam esse ejusmodi renuntiationem. 83. - «J Torre, loc. cit., v Sed rogas, ct *) Villalobos, part. 2, tr. 9, diff 21, n. 12, v Haec dicta sint (edit Salmant.) id quidem di­ ct tr. 37, diff. 32, n. 1, consentit quidem, sed cit dc jure communi et ante constitue S. Pii V eo casu quo resignans sciat hunc renuntiandi Quanta Ecclesiae; aperte vero innuit aliud modum esse contra stylum curiae. esse dicendum ex memorata constitutione 85. Laymann, lib. 4, tr. 10, cap. 8, 84. - <·/ Sanchez, Consil., lib. 2, cap. 3, n. 75, de permutatione duorum beneficiorum dub, 36, n. 15, hoc vere tribuit aliquibus do- disputat, et dc hac loquitur quoque Croix. CAP. H. - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SPECIEBUS. - DUB. HI. - ART. I. citur, si resignes beneficium alicui cum confidentia, ut ipse postea renuntiet, et illud alteri conferatur. Per regressum, si resignes beneficium, servato jure regre­ diendi ad illud in aliquo casu. Per ingres­ sum, si resignes beneficium tibi collatum, antequam illud possideas, servato jure possessionem ingrediendi, v. gr. si aliquis moriatur, etc. RenemSi quis autem resignat beneficium alüo cum >pe * ut picto, teri sine pacto, sed cum spe, ut ille ex too. sola gratitudine iterum resignet in tui favorem, vel solvat aliquid ex beneficii fructibus; certum est non esse simoniam de jure divino, nec canonico antiquo: li­ cet sit valde periculosum, et ut pluri­ mum simonia ; ut Salmant ’. 86. - Sed quaeritur hic Γ. Ah ex jure novo, ex dictis constit. Pii IV et S. Pii V, reprobetur talis resignatio eunt spe, sine pacto ? *35 Duplex est sententia satis probabilis, Probabili- ut dicunt Salmant. ’. — Prima affirmat a>, xe°no· cum Palao, Suarez, Bonacina, etc. ; et pro­ bant b> ex verbis bullae S. Pii V, ubi di­ citur: Si deinde aliquid... etiam simplicis Preb*H· Fetatur, 415 explicant Navarrus et Rodriguez apud Salmant. *). Per verba autem allata, Pon­ tifex nil aliud praecipit, quam quod con­ fidentia simoniaca praesumatur, si pro­ betur donatio postea facta. Ita tenent, et fusius probant Salmant. ‘ cum Suarez, Sà, Villalobos, Navarro, Lessio, Sanchez, Azor, etc. 87. - Quaeritur 2". Si resignans decla­ ret suant intentionem esse, ut alter rema­ neat obligatus ad resignandum in futuro, sed sine alterius promissione, utrum sit vera simonia confidentialis? Affirmant Palaus et Diana apud Croix*. Sed probabilius negant a> Navarrus, Azor, Lessius, Suarez, et alii8 ; quia deest tunc pactum ex utraque parte obligatorium. — Secus tamen dicendum, advertit Croix ’ cum communi, si ille resignet, declarans velle ut solvatur alicui pensio ex fructi­ bus; quia hoc est signanter expressum in bulla. 88. Quaeritur 3". An in dictis consti­ tamen sententia probabilius negat. Ratio, quia in iis constitutionibus renovatur tan­ tum decretum Tridentini, solum damnans confidentias, quibus inducitur nova obli­ gatio (cum pacto expresso vel tacito, ut 1 Tr. 19. cap. 8, n. 66. — 1 Loc. cit. n. 66. — Pal., tr. 17, diip. 3, puoct. 18, n. 4. · Suar,, de Ccnaur., diip. 22, aeci. 6, n. 16. · Bonae., de Ccnsur., disp. 2. qu. 3, punct. 25, n. 4. — S. Pius V, bulla Intolerabilia, $ 5. — ATrtor., de Simon., comil. 79, n. 1 ; ct contil. 80, n. 4 ct 5. · Loc c»t., n. 69. — η. 3. · Aaor, part. 2, lib. 7, cap. 27, quacr. 5. — Pal., loc. dL, punct. 18, n. 4. - Diana, part. 9, tr. 9, resoL 18. · • Lib. 3, part. 1, o. 66. — Aatw., Man., cap. 23, n. 109. · Aaor, loc. dt., quacr. 5. - Less., loc. dt., n. 96 el 96. - Sbor., loc. dt., cap. 43, n. 12. · · Ap. Croix, loc. dt., n. 65. — ’ Loc. Suar., dc Kclig., tr. 3, lib. 4, cap. 43, n. 9 ct 12. · Sd, v. Simonia, n 5. - Wllal., part. 2, tr. 37, diff. 31, n. 3. - Navar., loc. cit. · Loss., loc. dt., cap. 35, n. 96 ct 96. · Sanch., Condi., lib. 2, cap. 3. dub. 3·, cit., n. 66. — 86. - a) Modo tamen manifestetur illa in­ tentio. b> Scilicet Salmanticenses. e) Rodriguez, Sum., part. 2, cap. 62, (al. 60), n 7, obscure loquitur, negans posse sic dari aut percipi « ratione confidentiae aut pacti solius». 87. Auctores citati pro hac negativa sententia, non directe eam propugnant, sed indirecte dumtaxat, in quantum nempe requi­ runt pactum saltem tacitum, ad hoc ut adsit vera simonia. Et sic etiam a Croix afferun­ tur. A ivero contra hanc sententiam stare vi­ detur bulla Intolerabilis, in qua S. Pius V, § 3, declarat satis esse ad simoniam, ut « con­ fidentiae crimen alterius tantum partis con­ scientia sil admissum ». 88. - a) Negant Suarez et Palaus, dc iis ipsis, qui beneficia permutant; secus vero ajunt esse de episcopo seu beneficii collatore. Et videtur consentire Navarrus, qui casum a sc expositum ad solos permutantes restrin­ git. Salmanticenses tamen auctores afferunt absque ulla distinctione. b) Torre, in 2** 2*', qu. 100, art. 6, disp. 4, dub. 3, v. In oppositum, loquitur de solis permutantibus, dum Araujo loquitur tum de collatore tum de commutantibus. <7 Seu potius ex bulla Pii IV Romanum Pontificem, § 5, quae fuit iterum inserta in • Loc. dt., n. 67 ct 68. · Excepuo. tutionibus comprehendatur confidentia, etiam in permutationibus beneficiorum? Negant a] Suarez et Palaus cum Na­ varro, apud Salmant. ·, cum de permu­ tationibus in iis non fiat mentio. — Sed oppositum dicendum esse dicunt Sal­ mant. · cum Araujo et Torre Et pro­ bant ex bulla S. Pii V ubi, ut referunt, expresse dicitur : At etiam omnes permu- donationis titulo perceperit. — Secunda Declara­ tio propriae intentioni·, altero non promitten­ te, vacat li­ monia. Suar., loc. dt.. cap. 43» n. 11. - Pal., loc. dt., punct. 18, n. 2. · Navor., Condi. 77, dc Simonia. - · Tr 19, cap. 3, n. 71. — · Loc. dt. · Araujo, dc Statu drill, di«p. 14, p. 2, art 5, n. 41. Co ni dmiia in per m u ta tient- Héb» 416 LIB. ni. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. lationes, praesentationes, collationes..., et alias dispositiones nullins momenti fore. p ex hoc eveniret monasterio detri­ mentum in honore, in bonis, et simili: quia hoc jam esset temporale damnum. Et sic permittitur recipere plus pro admit­ tenda tertia sorore, aut vidua, sene, infir­ ma, etc. — Vide Salmant.4. 92. - Sed Quaestio magna est: an li­ ceat*) aliquid accipere pro sustentatione 417 DUB. III. - ART. L ingressuri, si monasterium sil opulen­ tum? Prima sententia, quam tenent Sotus *, Palaus ·, Bonacina Sanchez ·, Elbel *, et Salmant.10 cum Lezana, Silvestro, Ara­ gon, etc., affirmat. Ratio, quia, ut dicunt, haec non est simonia, neque de jure na­ turali, neque positivo. — Non de jure na­ turali: quia, ex una parte, non recipitur temporale, nisi pro temporali sustenta­ tione praestanda; ex alia parte, nequit dici quod ii qui ingredi postulant, aliquod jus habeant ad bona monasterii: cum ipsa vel propria industria a monasterio sint adepta, vel ei ab aliis libere sint donata. — Neque de jure positivo: nam si aliqua jura videantur id prohibere, nullus vero textus prohibet expresse aliquid recipi su­ stentationis titulo. Quod si, ajunt, unquam talis extitit prohibitio, ipsa per contra­ riam consuetudinem ablata est. — Non negant tamen Elbel, et Salmant. 11 cum Silvestro b>, Torre, Villalobos b>, etc., quod hoc saltem excusari non poterit ab ava­ ritiae labe. Secunda vero sententia negat: quam sequimur; et tenent Cabassutius 11 cum S. Bonaventura <), Suarez *·, Laymann Cajetanus “, Roncaglia “ et alii; quibus Ex dictis. — 4 Tr. 17, disp. 3, ponet. 9, n.4. — ’ Disp. 1, de Simoa., — 1 Loc. dt., cap. 2, n. 43. - Arar, port. 3, lib. 12, cap. 16, qu. 4. - Silvett., v. Simonia, qu. 15, v. Sextum. — · Loc. dL, «d 4. — ■ Theor. ct prax., lib. 5, cap. 5, n. 3, 7 ct 12. · qu. 4, § 8, n. 2. — · Conril., Ub. 2, ap. 3, dub. 23, n. 1. • De Simon., n. 602 et 603. — * Loc. dL, cap. 2, n. 53. · Bonae., de Simon., diep. 1, qu. 4, § 8, n. 3, v. S. Bonav., Libell. apologet, in eos qui ord. Fr. Minor, advertantur, qu. 18. · Cajetan., in 2— 2··. qu. 100, art. 3, v. f.. Navar., Man., cap. 27, η. 106. - Tolet., lib. 1, cap. 36, n. 7; cfr. lib. 5, cap. 89, n. 4. . Suar., de Rellg , tr. 3, lib. 4, cap. 17, n. 6 et 9. — Sanch., ConriL, lib. 2. cap. 3. dub. 23, n. 7. - Salmant., loc. dt., cap. 2, n. 50. — « Loc. dt. — • De Just, ct Jure, lib. 9, qu. 6, art. 2, ▼. f., v. Ad quartum. Simonia, n. 5. · Silvest., ▼. Simonia, qu. 15, v. Secundum. Aragon, in 2* 2·«, qu. 100, art. 3, v. f., v Sed quid. — Elbel, de Simonia, n. 603. - 11 Tr. 19, cap. 2, n. 54. · Torre, in 2·* 2*·, qu. 100, art. 3, disp. 14, v. Secundo dico (edit. Salman tin. 1612). — “ Lib. 5, cap. 5, Leeana, Sum., v. η. 3 et 8. — u De Relig., tr. 3, Ub. 4, cap. 17, n. 9 et 10. — 14 In 2·· 2··, qu. 100. art. 3, “ Tr. 7, qu. 3, cap. 2, quaestione. 6, reap 4. b> Reginaldus, lib. 23, n. 195, minus accu­ S. Bonaventura, Libell. apologet., qu. 13, rate a Salmant. citatur ; non enim loquitur de videtur sic tenere, dum dicit licere aliquid ac­ arte discenda. cipere pro admissione personae m monaste­ e) Haec limitatio ab ipsis SalmanL appo­ rium, si monasterium non habeat unde hanc nitur. alere ct sustentare possit, et concludit: « Ubi 92. - °) An liceat, nempe citra simoniac ergo recipitur persona propter pecuniam, si­ peccatum. monia est.... Ubi vero pecunia recipitur pro­ b) Silvester, v. Simonia, qu. 15, vers. Sc- pter personam, quam alias libenter recipe­ cundum, sententiam hanc inculcare videtur, rent, si haberent unde eam pascerent, non ri­ scribens praesumi simoniam in ejusmodi re­ detur esse simonia, dummodo forma cum in­ ceptione; «sicut semper fecerunt ac faciunt tentione concordet·» *) Laymann, lib. 4, tr. 10, cap. 8, n. 39, aliquae moniales, quae de divitiis superbien­ tes, quanto sunt ditiores, volunt dotes majo­ tenet quidem id esse simoniam juris eccle­ res. ita de statu religionis, quasi de statu mun­ siastici, si monasterium sit dives; subdit ta­ dani sponsi judicantes». Quae Silvestri dicta men: «Quamvis contraria diuturna consue­ Villalobos, part. 2, tr.37, dijj. 13, n. 5, nude tudo, quae in monialium monasteriis obtinuit, damnari facile non possit». recitat. S. Alfuombi, Ufnra moralia. — Tom. I. 27 Titulas iu•teolationh juxta alio·, licitu· ia monasterio di rite. Auctor di­ al ease ri­ mo u Lacum. 418 LIB. ΙΠ. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. clare consentit D. Thomas !, qui docet, tunc tantum licere aliquid exigere, si mo­ nasterium sit tenue; et: si ad hoc non suf­ ficiant monasterii opes. — Ratio potissima, et mihi valde urgens est, quia postulans, etsi ante receptionem nullum jus habeat ad bona monasterii, postquam tamen re­ ceptus est, habet quidem jus ad illa pro sua sustentatione. Quapropter, si mona­ sterium est opulentum, et aliquid pro su­ stentatione illius temporis exigit, vendit ei jus quod ille post receptionem jam est adepturus; et quamvis illa sustentatio sit aliquid temporale, est vero quid conse­ quenter annexum ad spirituale. Unde, sicut non potest vendi jus ad reditus beneficii, vel ad decimas percipiendas, quia hi sunt proventus rei spirituali consequenter an­ nexi; ita nec jus ad alimenta in mona­ steriis. — Hinc1 vetitum fuit aliquibus monialibus recipere temporalia praetextu paupertatis, ab ingressuris, ad ipsarum su­ stentationem. Et8*prohibetur sub excom­ municatione, aliquid accipi ad quemcum­ que finem pro ingressu ad religionem, nisi quis liberaliter dare voluerit. — Et cum haec sit simonia de jure divino, ut probavimus, frustra affertur ab adversa­ riis in contrarium consuetudo, de qua tamen valde dubito; exceptis monasteriis monialium, ut infra videbimus. Secus autem dicimus, cum monaste­ rium est inops. Quando enim ipsum non habet bona sufficientia ad aliorum susten­ tationem, tunc nihil vendit: cum recipien­ dus nullum habiturus sit jus ad bona quae monasterium non habet. Et in hoc com­ muniter DD. conveniunt. — Atque Cabas­ sutius 4 advertit, ad exigendum aliquid a recipiendis non requiri arctam necessita­ tem; sed sufficere illam, qua monasterium non posset alias commode eis alimenta 1 2· 2-, qu. 100, art. 3. 4. — · Cap. Quoniam 40, de timon. — · Extrav. com t, de timon. — « Lib. 6, cap. 5, n. 13. — · Sen. 25. de RcguUnb., cap, 3. — Sal­ mant., tr. 19, cap. 2. n. 53, — · Sen. 25, dc ReguUnb , S. Thomas, in 2a 2at, qu. 100, art. 3, ad 4, non nisi de sustentatione loquitur; ad­ ducitur tamen a Croix, sed minus accurate, pro hac secunda exceptione f) Indultum istud Clementis VII, desum­ ptum est ex Casarubios, Compcnd. Privilé­ gier. mendicantium, v. Moniales, n.31; sed subministrare. TridentinumS. 6 enim sic pro vidit in temporalibus monasteriorum fa­ cultatibus eam ineundam esse rationem, ut monialium numerus commode susten­ tari possit. Contra nostram autem sententiam non Refellite: valet dicere cum Salmant., quod, sicut objecti*. sacerdos, etsi opulentus, potest licite re­ cipere pecuniam ab altero ad celebran­ dum, pro stipendio suae sustentationis; sic monasterium a postulante, pro eodem sustentationis titulo. Nam respondetur quod sacerdos, recipiendo eleemosynam pro Missa, licite eam recipit tamquam stipendium suae sustentationis, quae ex justitia illi debetur (ut statuimus supra, n. 55, Resp. 2.). Monasterium vero nihil potest exigere pro onere quod assumit sustentandi ingressurum: quia (ut dixi­ mus) ingressurus post receptionem habet jus ad sustentationem ex bonis monaste­ rii, utpote receptioni annexam. Excipitur tamen Γ. Si aliquid recipia­ Exceptio nes. tur a postulantibus pro alimentis, tempore novitiatus; id enim expresse permittitur a Tridentino ·. — Excipitur 2°. Si recipien­ dus sit infirmus, senex, hebes ingenio, vel similis; quia tunc monasterium licite accipit aliquid temporale ab illo: tum pro carentia servitutis, quam alius sanus vel juvenis praestaret; tum pro incommodo temporali extraordinario, quod pro ipso monasterium est subiturum. Ita D. Tho­ mas'A Croix 7 cum aliis; et hoc est cer­ tum apud omnes, ut asserunt Salmant. 8. — Excipiuntur 3°. Monasteria monialium, quibus Clemens VII (ut referunt Navarrus, Bassaeus, Lessius et Bonacina, apud Cabassutium ·) induisit, posse pacisci de dote recipiendarum pro earum sustenta­ tione />. Ratio hujus indulgentiae videtur: quia monasteria monialium facilius sunt cap. 16. — ’ Lib. 3, part. 1. n. 187. — ■ Loc. cit., n. 51. — Novar., Man., cap. 27, η. 106. - Bass., v. Simonia IIΐ, η. 10. · Less., lib. 2, cap. 85, n. 131. · Bonac., dc Excom.. dbp. 2, qu. 3» punct. 29, a. 6. · · Lib. 5, cap. 5, n. 17. ibi signatur littera o parva; quod significat fuisse oraculum vivae vocis non authenticum. Atvero,quidquid sit de hoc,constat cx pluribus declarationibus S. Congr. Cone, simoniacum non esse, imo licitum esse dotem exigere a puellis volentibus ingredi in monasterium. Cfr Pallottini, v. Monasteria Monialium, § 3, CAP. IL - DE IRRELIGIOSITATE BJUSQUE SPECIEBUS. - DUB. ΙΠ. - ART. I. 419 obnoxia diversis infortuniis, ut experientia docent Lessius 4, et Salmant.8 cum S. Tho­ patet, quam monasteria virorum. ma^ et communi; nisi accipiatur ut sti­ An autem excommunicatio, inflicta in pendium sustentationis, uti dicunt Les­ extrav. 1, de simon.,omcd>nxs exigentibus sius e, et Salmant.7 cum S. Thoma, Torre, et solventibus pro ingressu monasterio­ Sanchez, Villalobos, etc. Vide dieu η. 55. rum, hodie sit usu abolita? — Videntur — Secus vero, si instructio tendat etiam affirmare Navarrus *> et Lessius; sed Ca­ ad aliquod bonum temporale alterius, ad bassutius1 ait, illam adhuc posse vigere utilitatem, honorem, oblectationem; prout pro monasteriis virorum AA est instructio ad interpretandas sacras Sunonia 93. - < Ex dictis resolves: Scripturas, ad deducendas theologicas u condo· « Γ. Simonia est concionari, catechi- conclusiones, ad expugnandas haereses. sudo, in «kbrxndo « zare, Missas facere pro pretio, nisi ex- Croix 8, Lessius · cum Soto, Cajetano, Vi­ « cusctur ratione laboris: non intrinseci ctoria, Salmant.10, Elbel11 ex D. Thoma a>, < (is enim sacer est et inaestimabilis; sci· ubi dicit: Qui docet scientiam, potest sti­ « licet, vel ipsa actio sacra, vel in ea in- pendium accipere, quasi operas suas lo­ « trinsece inclusus), sed extrinseci, non cans. Hinc licitum est etiam accipere ali­ « annexi rei spirituali, ut pro labore iti- quid pro docenda theologia morali, ut est « neris vel cantus in Missa, vel ratione probabilius apud Croixlf. Item, pro imper­ « alterius incommodi pretio aestimabilis. tienda licentia docendi theologiam cum « Ratio est, quia illae actiones ex natura titulo magisterii, ut patet ex usu Univer­ < sua ordinantur ad aliquid supematurale sitatum; sive pro dando consilio morali, « et ad salutem, non autem ad aliquid quia est instructio temporalis, quamvis «temporale: sicut doctio quaecumque, conducat ad pacem conscientiae. Secus « etiam theologiae, quae pretio aestima- autem, si consilium tenderet ad bonum « bilis est. — Bonacina *, ex Suarez, Fil- tantum spirituale alterius: puta, ut mo­ « liuccio, etc.; vide infra, Lib. 6, tract. 3, veatur ad poenitentiam, etc. Salmantia. « dub. 1; Laymann8 ». [Vide dicta, n. 55]. 95. - « 2e. Item simonia est dare vel 94. - Quaeritur: an sit simonia acci­ « accipere pretium pro absolutione a pecpere aliquid ad instruendum alios in sacra « catis, censuris; pro dispensatione in doctrina ? « voto, juramento, impedimento matriAccipere Distinguitur: — Si instructio tendit ad « monii, irregularitate, etc. Potest tamen iliqaid pro dxtrinx m- bonum tantum spirituale aliorum, est si­ « in his aliquid exigi per modum mulσι. qoxndo limoaia- monia; quia tunc est res mere spiritualis, « ctae, ad causam piam applicandae. — pro qua nullum potest accipi pretium. « Laymann 14 ». Hinc est simonia accipere aliquid pro 96. - Accipiuntur solutiones in dispen­ concione, ut pretium pro labore illius in­ sationibus in matrimoniis, etc., etiam per trinseco, uti pro studio, defatigatione: prout modum sustentationis onerum PontificaLtss., loc. cil., n. 181. — · Loc. dt., n. 17. — ■ Diip. 1, de Simon., qu. 4, § 10. · Suar., de Rclig., tr. 3, lib. 4, cap. 18. n. 9, 19, 22 ct 24. - Fill., tr. 45, c»p. 2, n. 3 et •eqq. — ■ Lib. 4, tr. 10, cap. 8, a n. 30. — 4 Lib. 2, cap. 35, n. 79. — » Tr. 19. cap. 2, n. 42. — · Loc. dt., n. 79. — ’ Loc. dt., n. 20. · S. Thom., 2· 2··, qu. 100, art. 8, ad 2 et X · Torrt, in 2— 2*·, qu. 100. art. 2, di»p. 6, init., et di»p. 9 (edit. Salmant. 1612). Sanch., Coniil·, lib. 2, cap. 3, num. 33 ct seqq.; cfr. etiam Thesaurum Resolution., tom. 3, p. 153 in una Hononicn., 14 April. 1725; cfr. etiam Analecta juris pontif., scr. 4, coi. 1525 ct seqq.; Bizzarri, Collectanea, passim, ubi id quoque praescri­ bitur. k) Quin etiam Navarrus, Man., cap. 23, η. 111,ν· Septimo, absolute negat ullo jure si­ moniacum in excommunicationem incurrere, dub. 11, n. 1. · Villal., part. 2, tr. 97, diff. 9, n. 6. — · Lib. 3, part. 1, n. 179 ct 180. — · Lib. 2. cap. 35, n.80. · Sbfto, de Jartit. et Jure. lib. 9, qu. 5, aru 1, conci. 2, v. Arvcro dr theologia; et qu. 6, art. 2, ad 3. · Cq/rXa*., in >·, qu. 100, ari. 2, ▼. PaUt 3* et 3·. · Victoria, Relect. 11, de Simon., n. 5. — » Tr. 19, cap. 2, n. 43. — u De Simonia, n. 620 —“Loc cit., n. 183, — “ Loc dt., n. 45. - “ Lib.4. tr. 10, cap. 8. n. 24. nisi simonia committatur in ordine vel in be­ neficio. Et re quidem vera, inter excommuni­ cationes Romano Pontifici simpliciter reser­ vatas per constitutionem Apostolicae Sedis, sub 10 haec recensetur: « Reos simoniac realis, ob ingressum in religionem». 94. - Λ) S. Thomas, 2a 2··, qu. 1OO, art. 3, ad 2, ita scribit: « Ille autem qui habet sden- Quando Absolutio, dispensatio, quando ai« moniaau Quomodo exemecur. 420 Dare pro omitteada i 11, quando ·» monta ■ cum. • }1 SI IH tW i ν* <Λ Quando oon. Redimere V rXAtionem non ext *t* mo nia. LIB. ΙΠ. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. tus; item, per modum commutationis, si­ < qui tantum potest obesse; non tamen cut vota commutantur in eleemosynas. « ab eo qui et prodesse et obesse potest. — — Et conceditur etiam episcopis, in tali­ « Ratio est, quia non datur tamquam prebus dispensationibus accipere aliquid elee­ « tium aequivalens rei spirituali, sed ut mosynis distribuendum (modo ipsis vel « alter ad officium rite praestandum insuis nihil perveniat) per modum poenae « ducatur ». vel commutationis; non autem per mo­ In hoc sedulo attende duas regulas dum sustentationis: hoc enim vetitum est traditas a S. Thoma *: illis ex cap. Jacobus, de simon., et a TriPrima est, quod, quando jus est cerdentino *?. — Salmant. 1 cum S. Thoma * tum, et in re jam quaesitum, licet tollere 97. - Quaeritur hic: au sit simonia injustam vexationem dando aliquid temdare aliquid, ut alter omittat rem spiri­ porale: ex communi cum Navarro ’, Saltualem? mant. 8, Elbel 9 et aliis. — Dicitur jus Distingue: — Et affirma, si omissio diri- certum; nam si dubium sit, non licet: gatur a potestate spirituali ; ut esset omis­ quia tunc per temporale acquireretur ut sio absolvendi, dispensandi, eligendi, etc.: certum, jus spirituale quod erat dubium. ex cap. Nemo presbyterorum, de simon., Dicitur per injustam vexationem ; nam ubi prohibetur, ne ob pretium negetur si sit justa, neque licet. Dicitur item, poenitentia, nisi talis absolutio esset sa­ dando aliquid temporale; non enim pos­ crilega aut injusta. Vide Croix «. — Secus set dari spirituale pro redimenda vexa­ autem, non est simonia, si actus spiritualis tione; quia daretur spirituale pro re tem­ dependeat a libertate, ut esset omissio porali, qualis est vexatio. — Salmant. 10 orandi, dandi eleemosynam, celebrandi: cum communi. nisi e? alter ad ea teneatur ex justitia. Sal­ 99. - Quaestio tamen est: an possit mant. 4 cum Ledesma, Villalobos, etc. redimi pecunia vexatio circa possessio­ 98. - « 3°. Non est simonia dare ali- nem beneficii? Prima sententia negat; quia talis pos« quid ad redimendam vexationem a ne· « gante sacramenta in necessitate. Sua- sessio est res spiritualis vel spirituali an« rez, Lessius, Laymann *. Vel ab inique nexa, cum per possessionem acquiratur « impediente electionem vel possessionem jus ad exercenda spiritualia. Ita Viva % « beneficii, ad quod jus in re habes. Quod Bonacina % Garcia, Abbas a>, etc., apud « addo, quia si nondum habes jus in re, Salmant. °?. — Secunda tamen sententia < etsi possis redimere vexationem ab eo probabilior, quam tenet Busenbaum hic, • Loc. dt.. n. 36 et 37, - · 2· 2-, qu. 100, art. 3, ad 3. — ■ Lib. 3. part. I. n. 175. — < Tr. 19, cap. 2. ex n. 27. Petr. Ledesma, Sum. (in 2-* 2··), tr. 12, de Simon., pent concl. 12, dub., v. Dice /·.. Villal., part. 2, tr. 37, diff. 6. n. 2. — Suar., de ReUr., W· 3, Hb. 4, cap. 12, n. 13 et aeqq. — Ltn., lib. tiam, et non susdpit cum hoc offidum, ex quo obligetur aliis usum sdentiae impendere, li­ cite potest pretium suae doctrinae vel consilii accipere, non quasi veritatem aut scientiam vendens, sed quasi operas suas locans ». 96. -e> Cap. Jacobus, quod a Salmant hic citatur, minime de hac re tractat. Tridenlinum vero, in cap. Ltccat, (sess. 24 de Re­ form., cap. 6), jubet episcopos a casibus oc­ cultis absolvere « gratis » ; et sess. 25, de Re­ form., cap. 18, tractans de dispensationibus, statuit < gratis a quibuscumque ad quos dis­ pensatio pertinebit, [esse] praestandum ». 97. - ·) Salmant. quoad secundam distin­ ctionis partem dicunt: < Etiamsi alias actus omissus sit in praecepto justitiae vel alterius virtutis ; et ibi ob id sit omissio peccatum ». — Ix*desma autem absolute et absque limita­ tione loquitur, sicut Villalobos. 99.-9? Salmant., loc. cit., n. 7, auctores citant pro sententia, quae tenet simoniam esse redimere vexationem, si vexatio fiat circa ipsam possessionem, seu quando quis impedi­ tur a possessione capienda. — Et ita quidem tenent Viva, Opusc. dc Renefic., qu. 9, art, 5, n 9; Bonacina. disp. 1, de Simonia, qu. 6, punct. 5, n. 8, id saltem in praxi consulens; Abbas, in cap Ad aures, de Simon., n. 6. Alumen ultimus iste auctor, in cap. Dilectus, eod. tit., n. 4, suam sententiam his verbis limitat: « Puto tamen quod si propter poten­ tiam adversarii vel impotentiam suam, non posset de facili illam consequi f possessionem] apud superiorem, quod tunc, ut evitetur ma- 2, cap. 35. dub. 7. — · Lib. 4, tr. 10, cap. 8, n. 21. — · 2· 2··, qu. 100, art. 2, ad 5. — ’ Man., cap. 23, η. 102. v Octavo. — · Tr. 19. cap. 3, n. 3. — · De Simonia, n. 616. — “ Loc. dt., cap. 3, n. 4 et »eqq. — Garcia, de Benefic., part I, cap. 2, n. 53. s»ju« 7°*^*= Vexationi PTnVfkH nequit rt*· “’· Prob*h CAP. Π. - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SPECIRRUS. - DUB. IIT. - ART. L ct Suarez \ Sanchez ·, Palaus 3, Croix 4, Roncaglia * Lessius e, qui vocat commu­ nem, et alii plures apud Salmant. affir­ mat licere; quia jus quidem ad benefi­ cium spirituale est, non autem possessio. medo jm Hanc recte sequuntur Salmant.8 et Croix quiutum. semper ac sit certe acquisitum jus ad pos­ sessionem; tunc enim vexatio non esset circa jus spirituale, sed circa factum pos­ sessionis, quod est temporale. Et sic vi­ detur sentire D. Thomas l0, docens: Sed postquam jus alicui acquisitum est, licet per pecuniam injusta impedimenta remoseen·. » vere. Secus tamen dicendum cum Sal- du mant.ll, si jus revocetur in dubium pro­ babile; ut mox supra diximus. Kdwiven. Notandum autem hic in Tridcntino ’· Busenbaum, loc. cit., et Sanchez, Consil., lib. 2, cap. 3, dub. 30, n. 3, regulam generalem statuunt, quae initio hujus numeri traditur ; sed non afferunt exempla quae ex eadem colliguntur. 421 sanctionis concilii, id explicat et confir­ mat tantum pro recipientibus, his verbis: P> accipimus... episcopis, capitulis,... ne posthac fructus... retineant, neve ipso­ rum cessionem vel renuntiationem, aut dulciaria vel alia quomodocumque petant vel exigant, etc. 100. - Secunda regula est, quod, si jus Si uc ad rem ve­ non sit in re jam acquisitum, sed ad rem, xai to neq aie non licet pecunia vexationem tollere 14 ; redimi. et damnatur qui, obtenta electione, pe­ cuniam obtulit, ne alii electores impedi­ rent confirmationem; cum ad confirma­ tionem nondum haberet jus acquisitum. — Hinc simonia est, offerre pecuniam episcopo, qui injuste nollet me praesentatum instituere, vel me dignum eligere ; quia tunc per pecuniam non solum amo­ verem impedimentum, sed etiam rem spi­ ritualem adipiscerer. Ita Busenbaum hic, et Sanchez *>. Salmant.15 cum Lavmann, Cajetano, Silvestro, etc. Et dicunt quod haec esset simonia de jure divino: cum Soto, Suarez, etc., contra tamen Palaum Laymann, Bonacina, etc. '·. Notant tamen BusenbaunV hic,Croix1’, Exceptio et Salmant.18 cum Lessio, Soto d>, Filliuccio, Suarez, etc., quod haec regula non currit, si aliquis electorum vi vel fraude alios electores corrumperet ne me eli­ gant; quia tunc non agit tamquam ele­ ctor. Immo non currit, si vexatio esset ab his qui tantum obesse possunt: Suarez ,f, Palaus Anacletus ai, Elbel — Secus vero, si possint obesse, et simul prodesse, qu. 3. Silvtst., v. Stmenia, qu. 13, v. Secundum. — Sc/mj, dc Just, ct Jure, Hb. 9, qU. 6, art. 1, ad 5; ct qu. 7, art. 1. Suar., de Reliff., Laym., loc dt., n. 22, corp. - tr. 3, lib. 4, cap. 50, n. 27 et 29. a«crt. 8. · Bonae., de Simonia, diip. 1, qu. 6, punct. 5, n. 4. - * Apud Salmant., loc. cit., n. 12. — w Lib. 3, part. 1. n. 144. — · Loc. dt., cap. 3, n. 11 ct 13. - LtU., lib. 2. cap. 35, dub. 18, n. 107. · Fili., tr. 45. cap. 11. n. 7. · loc. dt., cap. 50, n. 38. — ” Loc. dt., n. 23. — ·* Tr. 17, diep. 3. punct. 20, n. 4. — B Jus can., hb. 5, tit. 3, de Simon., § 13, n. 310. — ■ Dc Simonia. n. 614. Palaus, tr. 17, disp. 3. punct. 20, n. 4, satis probabile esse asserit, non esse simoniam veram, licet in loro exteriori praesumatur. c) Vide verba Busenbaum, supra n. 98. Sotus, loc. cit., qu. 6, art. 1, ad 5, loquitur de casu quo aliquis, quicumque esset, vim in­ ferret electoribus ne te eligerent; vel tibi ipsi, ne dignitatem peteres. Quo quidem casu lici­ tum esse dicit vexationem pecunia redimere. 422 LIB. ΠΙ. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. ■ ç & k T s x *» rrA « . instituendo, praesentando vel confirmando: quia tunc, quod datur eis ne obsint, ne­ cessario datur etiam ut prosint, consen­ sum non negando; et sic pecunia tunc directe sterneretur via ad beneficium obti­ nendum. Ita tenendum omnino censeo cum Anacleto 1, Suarez *, Elbel 3, et Salmant. 4 cum aliis citatis, quando da­ tur pecunia, ut elector suum votum non neget, etiamsi injuste negaret: quicquid dicat Palaus R, asserens ut probabile, non esse simoniam, si detur pecunia tantum ad removendum pravum illius affectum. — Dicunt autem Sanchez · et Lessius ’, simoniam non committi quando datur pecunia electori, non jam ut prosit prae­ stando votum; sed tantum ad redimen­ dam iniquam vexationem, qua ille obesset per vim, aut fraudem, vel subornationem aliorum, ut supra. Et satis proba­ bile hoc videtur saltem casu, quo dans pecuniam manifestaret non aliud velle, quam quod alter non obsit injuste; ut Mazzotta 101. - Sed hic quaeritur Γ. S/ aliquis, non vi vel fraude, sed precibus aut mu­ vakvai ' lieribus, electores mihi propensos impe­ diret, ne conferant mihi digno benefi­ cium, propter odium quo in me tenetur; au possim pecuniam illi dare ut cesset? Vexatio contra cari(atem po <«< redimi. tra justitiam; licet etiam dare, ut cesset a vexatione contra caritatem: cum re­ vera talis vexatio sit res temporalis, quam alia re temporali redimo, et ex alia parte, pecunia mea nonnisi valde remote ster­ nit viam ad beneficium. 102. - Quaeritur 2°. An possim dare pecuniam, ut alter se non opponat ad meam electionem ; quamvis nesciam ele­ ctores esse mihi propensos? Negant Salmant.lf, et citant Sanchez et Lessium. — At notandum est, quod Lessius 13 loquitur ibi tantum de praesta­ tione facta illi qui possit prodesse et obesse. Sed quoad alium, qui posset so­ lum obesse, et iste vellet inique se op­ ponere, peccando saltem contra carita­ tem; probabile videtur, juxta eamdem doctrinam Lessii, ut supra, quod liceret dare pecuniam, ut cesset ab illa illicita impeditione. — Et hoc tenet Croix I4, qui cum aliis DD. citatis asserit, quod sem­ per ac alter sine rationabili causa moveat electores precibus vel muneribus, ut mihi non faveant, sed alteri; non est simonia, si dem ei pecuniam, ut cesset ab illa ve­ xatione iniqua contra caritatem. 103. - Quaeritur 3rt. An liceat dare pe­ cuniam electoribus, ne eligant indignum, vel ut eligant dignum? Respondetur, licitum esse dare, ne eli- Licet , Suarez, etc., dicunt hoc licere, ne eligatur minus dignus; ct etiam, ut eligatur dignus vel dignior in com­ muni: ut Salmant. ’ cum Cajetano et Lay­ mann, etc., ac Croix 3 cum Suarez, LesUaiutfo. sio, Barbosa, etc. communiter. — Non licet vero dare pecuniam, ut eligatur aliquis dignus in particulari, etiam dignissimus in particulari; nisi in casu necessitatis, nempe, si inter omnes unus tantum di­ gnus inveniatur, quem illi nollent eligere. Et quamvis talis electio secundum jura esset nulla, posset tamen peti confirmatio illius a Pontifice. Ita Lessius 4. Quaeritur 4l· An sit simonia dare pe­ 423 ut docent communiter Lessius, Suarez, Palaus, Barbosa b>, etc., apud Croix ·, cum S. Thoma % tum dumtaxat licet per pe­ cuniam vexationem removere, cum vexa­ tio est injusta; non vero, cum est justa: alias per pecuniam directe pararetur via ad beneficium, quod omnino est illicitum. Quaeritur 5". An liceat, urgente neces­ sitate, dare pecuniam sacerdoti nolenti sine illa administrare sacramenta? Negant D. Thomas, Alensis, etc. apud Lessium ·; quia, ut dicunt, emere sacra­ menta nunquam est licitum, utpote in­ trinsece malum. — Sed recte affirmat sacerdoti ipse Lessius 10 cum Adriano; item Sua- „écri­ rez ll* , Gersonius 1B, CajetanusI3, Diana M, cuniam competitori, at desistat concur­ et Sporerl$ cum S. Bonaventura, Vasquez, oUmrere ad beneficium quod tu praetendis? Pontio, et aliis communiter. Ratio, quia Negant Elbel 5*, et Pasqualigo apud hoc non est emere sacramentum, sed ve­ jttiten ui Croix e: quia, ut ajunt, haec abstinentia xationem redimere; vel potius (ut ait Les­ itaSoÆ a concursu, cx una parte nequit dici ali- sius le), permittere cum justa causa pec­ m quid spirituale quod ematur; et ex alia catum alterius. parte, competitor nihil positive confert Hinc Diana <0 et Hurtadus dicunt ad beneficii collationem, sed tantum ne- hoc licitum esse, non tantum in sacra­ mento Baptismatis et Poenitentiae, ut plu­ riSJthinc £at*ve se ger^· — Verum huic opinioni opitkmcm. non assentior; et recte Croix T cum Diana res ex DD. citatis volunt; sed etiam in et aliis dicit eam, veluti contra commu­ aliis sacramentis, prout consentit etiam nem, non esse admittendam. Ratio, quia, Lessius ,T. — Et non tantum in casu gra1 Tr. 19, cap. 3, n. 15. · Cajftan., Opuwc. tom. 2. tr. 9, de Simon., qu. 3. Laym. loc. ciu, cap. 8, n. 23. · Suar., loc. cit., cap. 50. n. 35. — · Loc. dt.. n. 16. - Cajeton., Ορακ. torn. 2, tr. 9, de Simon., qu. 3. - Laym., lib. 4, tr. 10, cap. 8, n. 23. — · Lib. 3. part. L n. 146. · Steor., de Rebf., ct in 4, di*t. 5, qu. 2, art. 2, aol. 5, ad 2; ct diit. 25, qu. 3, art.2. aolut. 1, ad 3. * Aims , Sum., part«2. qu. 167 (a/. 169), metnbr. 3. art. 1, qu. 2, · · Loc. dt., num. 37. — · Loc. ciL, num. 38 ct 39. - Adrian., Quodlib. 9. art. 3, $ AA w- tr. 3, lib. 4. cap. 50, n. 36. - Lrss., lib. 2, cap 35, n. 113. Barbos., dc Parocho, cap. 2. n. 108. — « Loc. dt„ n. 112 ct 114. — · De Simon., n.609. — Pasqua/., Deci», mor.243. • Loc. ciL. n. 142. — 1 Loc. dt. Diana, part. 11, tr. 6, rewl 31. — fast., loc. dt., n. 106, 107 et 109. Suar., loc. cit., cap. 50, n. 18. - PaL, tr. 17, diip. 3, punct. 20, n. 2. · • Loc. dt., n. 142. — S. Thom,, 2· 2*·, qu. 100, art. 2, ad 1 ; cit., cap. 12, num vel muneribus electores averteret, ne me eligerent 103, - Λ) Sotus, loc. cit., art. 1, ad 5, mi­ nus accurate a Salmant. allegatur; ipse enim negat id licere, casu quo inter dignos minus dignus eligeretur. b) Barbosa, dc Parocho, cap. 2, //. 106, rationem hujus sententiae assignat, quod nempe id esset dare pecuniam pro re an­ nexa spiritualibus, ut spiritualia sunt. S. Thomas, 2a 2af, qu. 1OO, art. 1’, ad 5, in universum dicit: « Antequam alicui acquiratur jus,... simoniacum esset adversan­ tium obstacula pecunia redimere: sic enim per pecuniam pararet sibi viam ad rem spi­ ritualem obtinendam*. d) Diana, part. 5, tr. 7, rcsol. 16, v. f., hanc affirmativam sententiam extendit ad Eucharistiam in articulo mortis. Sed de reli­ quis, ut sunt Extrema Unctio, praeceptum annuae confessionis aut communionis; Poe­ nitentia extra mortis articulum, praeceptum audiendi Sacrum, frequens sacramentorum privatio, adhaeret Petro Hurtado, qui, dc Carit., disp. 173, sect. 17, § 224 ct 227, no­ lens esse harum opinionum priirtus auctor, relinquit illas tempori maturandas; < ut facio etiam ego », addit Diana. — Verum aliud praeterea subdit Hurtadus, § 227, nempe: extra gravissimam necessitatem hoc esse ser­ vandum, « ut redimens vexationem [injustam], offerat pecuniam ut stipendium uberius solito, eundum principale, vera. Ad 3 canfir molio nam. — 11 Loc. 13 ct ·. qu. 100. art. 2. — u Part. 5, tr. 7, rctoL 16. — “ Tract. 5, cap. 1, num. 109. . S. Βοκαι·., in 4. dut. 5, art. 2, qu. 1. - V’asqOpuic. dc Scandalo, qu. 43, art. 8, num. 59. · Pont., dc Matrim., lib. 5, cap. 18, num. 32. — M Lib. 2, cap. 35, num 4L — n Lib. 2. cap. 35, num. 38. UB. III. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. « vissimae necessitatis, ut ajunt Suarez et Euan «n Lessius, sed etiam necessitatis gravis: sola rravi .... r.ecwaute. puta, si quis impleturus esset praeceptum paschale confessionis et communionis, vel peteret viaticum aut Extremam Unctio­ nem, vel esset in peccato mortali, vel etiam carere deberet frequenti usu sa­ cramentorum ; denique, quotiescumque aliquis non posset sine gravi incommodo aliquo sacramento carere. Quod videtur sane cohaerere iis, quae diximus de scan­ dalo, Lib. II, h. 47, v. Secunda vero; ubi vidimus cum D. Thoma, D. Augustino ct communi, cuique esse licitum, causa cujusdam sui notabilis boni, permittere al­ terius peccatum, quod dumtaxat cx ejus malitia provenit. Stipendium 104. - «4‘. Nec similiter simonia est to*ten latio­ ni* non est « dare stipendium ad sustentationem clesimonia* « rici, etiam divitis, pro Missis, concioni· cum. « bus; aut de eo etiam pacisci. Ratio est, « quia non datur tamquam pretium spi« ritualis officii, sed personae in alterius « gratiam occupatae; nec pro operatione < spirituali, ut spiritualis est, sed ut in «alterius gratiam suscepta: proindeque « non est eleemosyna, sed debitum justi« tine. — Suarez, Laymann l, etc.; contra « Richardum °), Silvestrum e>, etc. » [Vide dicta n 55, Resp. 2]. hero aec re­ « 5°. Non *est simonia reddere vel redidimere pen ilonctn tem­ « mere pensionem mere temporalem : quia poralem. « non fundatur in titulo spirituali, nec re« fertur ad functionem spiritualem, — Dixi « temporalem; quia spiritualis, quae datur « v. gr. concionatori, vel coadjutori epi« scopi propter officium ecclesiasticum, in « eoque fundatur, nec differt a beneficio, « nisi quod non sit perpetua, vendi nequit. « — Mixta vero, ut v. gr. quae datur pa- < rocho seni, vel clerico pauperi ad su­ stentationem, non quidem vendi potest; redimi tamen potest, modo obligatio recitandi Oflicium B. Virginis imposita non extinguatur. Quod intellige, si in loco ubi fit venditio, bulla sit recepta. Ratio est, quia qui pensionem redimit, non emit jus spirituale, sed extinguit onus temporale solvendi certam sum­ mam pecuniae. Lessius2, Suarez0, Lay­ mann 4. « 6°. Non est simonia juris divini (etsi quandoque juris humani esse possit), spirituale cum spirituali permutare, v. gr. beneficium pro beneficio, reliquias cum reliquiis, etc.; vel dare temporale pro temporali, ut si calicem vel agnos Dei, praecise ratione materiae vendas; vel dare temporale pro spirituali, per modum doni gratuiti, etiam cum spe vel intentione excitandi ad remunerationem doni spiritualis, vel contra. Ratio, quia gratitudo non respicit pretium, sed beneficium; nec solvit debitum justitiae, sed antidorale: quo non excluditur, quin gratis detur >. [Sed vide n. 51 et 54]. Recte tamen monet Suarez, hujusce­ modi dona ob praesumptionem valde ca­ venda. « Item, donare, promittere vel negare temporale quidpiam, sub conditione ope­ ris spiritualis praestandi (modo non fiat per modum retributionis seu commuta­ tionis); ut v. gr., si parens filio promittat munus, si sacramenta frequentet. Ratio est, quia hic non intervenit contractus onerosus; sed sistitur vel in liberali do­ natione, vel donatione sub tali conditione ct modo. — Suarez *, Laymann Λ ». [Vide n 5(>]. Swar^de Relif., tr. 3, Hb. I, cnp. 12, n. 22. — Lest., lib. 2, cap. 35, dob. 7. — Suar., loc. dt., cap 18, n. 23; et cap. 46. — » Lib. 4, tr. 10, cap. 6, n. 32 et 42 — 1 Loc. cit., cap. 36, dub. ■ Dc Relig., tr. 3, lib. 4. Câp.26. — « Lib. 4, tr. 10, cap. H, n. 16, v. I et *eqq. Suar., loc. cit-, cap. 45, n. 5. — 1 Loc. dt., cap. 16. n. 12 et IX — · Loc. cit., η. II. nihil curans qua ratione illam sacerdos ac­ cipiat ·. 104. Richardus de Mediavilla, in 4, dist. 25, art. 3, qu 2; Silvester, v. Simonia, qu. 9. v. Tertium, contradicunt, non quidem quod dicant esse simoniacum dare ejusmodi stipendium; sed quod negent licitum esse de eodem pacisci. Ahi non ιί·« nUd. CAP. H. - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SPECIEBUS. - DUB. III. - ART. II. 425 ARTICULUS IL QUAE SIT POES’A SIMOXIAK. 105. Quaenam simonia inducat poenas. - An incurrantur poenae in venditione sacra· mentorum aut capcllaniac non collativae, etc — 106. An, ad incurrendas poenas, simonia debeat esse completa cx utraque parte. — 107. An incurrat poenas, qui obtinet beneficium per fictam promissionem pecuniae. — 108. An incurrantur poenae per simoniam tantum dc jure ecclesiastico. - An, ob ingressum in religionem. — 109. Quae sint poenae ob simoniacam ordinationem. — 110. An etiam ob collationem primae tonsurae. — 111. Quae sint poenae ob simoniam in beneficiis. — 112. An incur­ rantur poenae in venditione vicar iatus vel alius officii amovibilis: necnon pensionis, capcllaniae, aut sacramentorum ct jurisdictionis. Deinde quatuor quaeruntur. Qu Γ An sint nullae, electiones simoniacae ad praelaturas regularium. - Qu. 2° An poenae ob beneficia simoniace accepta incurrantur ab ignorantibus. - Qu. 3° An beneficiarius simoniacus ipso facto privetur beneficiis obtentis, et fiat inhabilis ad futura obti­ nenda. - Qu 4° An electio Pontificis simoniaca sit nulla. 105. - « Resp. Γ. Sola simonia confi^Xnin· «dentiae et realis, in ordine, beneficio “ L « ecclesiastico et religionis ingressu, poe« nas juris ipso facto inducit: licet ob in« gressum religionis raro incurratur, ut « dictum est, vel ob tenuitatem monaste«rii, vel contrariam consuetudinem re« ceptam >. [Sed vide n. 92], — « Suarez ’, « Lessius2, Laymann 3 ». In venditione igitur aliarum rerum, nempe sacramentorum, jurisdictionis, pen­ sionis aut capcllaniac non collativae, etsi peccatur, nulla tamen incurritur poena.— Lessius4, et Salmant.6 cum communi. Vide Qoiefum n. 112. 106. - Quaeritur Γ. An ad incurrendas poenas requiratur, ut simonia sit ex utra­ que parte completa?—Ovat sunt senten­ tiae ambae probabiles βλ sententia negat; ut tenent ipsi viritor»!· Salmant.3 cum Soto, Cajetano, Palao, etc. trinque — Dicunt enim sufficere quod tradatur ~ρ1ΓίΛ res spiritualis; nam, re tradita, venditio perficitur, etiamsi pretium non sit solutum, modo de eo fides praestetur7. probabi· Attamen secunda communior et proL·» requiri· . » . . ur. babilior sententia, quam tenent Lessius ·, Navarrus», Suarez10, Anacletus”, Croix ”, Roncaglia ”, Elbel item Laymann, San­ chez, Covarruvias, Moya, etc., apud Sal­ mant. ”, qui probabilem vocant cum Palao et aliis, dicit requiri impletionem ex utra­ que parte. — Ratio 1‘, quia non omnino perficitur venditio simul et emptio, nisi tradita re et pretio. — Ratio 2·, quae mihi magis urget, quia in jure nullibi infligun­ tur poenae contra simoniam non ntrinque completam; et in poenis benignior est interpretatio facienda ”. Et hunc esse cu­ riae stylum (qui pro lege habetur, cum Elbel et communi), testantur Navarrus et alii, nimirum, non judicandi poenas fuisse incursas, nisi simonia fuerit ex utraque parte consummata. Hinc inferunt DD., quod accipiens beneficium cum pacto prae­ standi pecuniam, non tenetur ante solu­ tionem beneficium resignare, nec fructus restituere. Notandum tamen 1" cum Lessio lT et umiutioSalmant. ”, quod, si pars tantum promissi ”"· solvatur, jam cx utraque parte intelligitur perfecta simonia. — Notandum 2" quod ex simonia utrinque completa, quantum­ vis occulta, incurruntur poenae ut in 1 De Rellf.· tr. 3, Hb, 4, cap. 55 ct 56. — · Ub. 2, cap. 35, dub. 23, n. 130; et dub. 27, n. 149. — 1 Lib. 4, tr. 10, cap. 8, a n. (O. — * Loc. cit.. dub. 23, num. 130. — 1 Tr. 19, cap. I, η 1. — · Loc. cit, n. 9. · Sbtuj, de Ju»t. et Jure. Hb. 9, qu. 8, art. 1, ad 6. Cajeta*., Oputc. torn. 2, tr. 9, qu. 2. · Pal., tr. 17, disp. 3, punct. 22, n. 5. — 1 L. Inter patrer*, tt. de contrahend. empL — · Loc. ciL, dub. 27, n. 149. - · Man., cap. 23, η. 101. - * Loc. dt., Hb. 4. cap. 56, n. 33. - « Ju· can., lib. 5, Ut. 34 11, n. 239 et 240. — “ Lib. 3, cap. 4, η. 6. 106.-«J Hic sedulo animadvertendum est quaestionem hanc non moveri de simonia confidential!, ut ipse S. Alphonsus infra in notand. 3 observabit. part. 1, n. 212. — M Tr. 7, qu. 3, cap. 1, qu. 2, reap. 2. — »« De Simonia, n. 628. - Laym , loc. ciL, n. 68 (a Salm. non citat.). · Sa*rh„ Conii!., Hb. 2. cap. 3, dub. 10b, a. 4. Cotor., in cap. /’rrra/wm, part. 2, $8, n. 7. · Maya, tr. 6» diep. 4, qu. 6, n. 9 et 10 (a SalmAnt non citat.). - “ Tr. 19, cap. 4, n. 7. · Pa!.. loc. cit.. punct. 22, n. 5. et 6. — * Reg. jur. 49, in 6 . — Elbct, de Simonia. n. 628, i. f. — Naxur., Man., cap 23, η. ΙΟΙ. - ·’ Lib. 2, cap. Λ. η. 151. - * Tr. 19, I 426 LIB. ΠΙ. - TRACT. L DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. extrav. [comm.} 2, de simon. Vide Elbel ecclesiastico statutam: puta, si quis emat — Notandum 3“ quod si simonia sit confidentialis, poenae incurruntur etiam per simoniam conventionalem mixtam, scili­ cet, ex una parte completam: ex bulla S. Pii V Intolerabilis, § 3. — Vide Anacletum a, Elbel 3; et vide infra, n. 111, officium sacristae, etc., vel si resignet be­ neficium cum pensione ex propria aucto­ ritate, ut supra notavimus? Affirmant Elbel T, ac Navarrus, Sotus, Villalobos, etc. apud Salmant. e, qui di­ cunt esse valde probabile *>. — Sed non Sîx-.4 minus probabilem recte vocant negativam sententiam b> Salmant. 9 cum San- *"M· chez, Rodriguez, Diana, Aragon, etc., ac Roncaglia ,0. Ratio, quia jura quae poe­ nas imponunt, intelligenda sunt commu­ niter de simonia rigorosa, quae sit etiam contra jus divinum. Et probatur ex ex­ travagant! 2, de simon., quae incipit: Cum Resp. IV. 107. - Quaeritur T. Au committat sinuntiam, et poenas incurrat, qui obtinet beneficium per fictam pecuniae promis­ sionem non impletam? Ficte proinitten\ pç. cuniarn. ·}. mon ίαcuv Auctor ex­ plicat quo et aliis gravibus DD., peccare quidem gra­ viter, ob deceptionem alterius in re gravi; sed non peccato simoniae: cum, non in­ terveniente voluntate se obligandi ad pro­ missionem, non adsit vera emptio, quae ad simoniam requiritur. — Quoad poenas vero simoniae, puto cum Croix û, eum illas non incurrere, cum desit simonia utrinque completa; ut mox supra dictum est in praecedenti Quaestione. 108. - Quaeritur Au incurrantur poenae, per simoniam tantum de jure * Dc Simonia, n. 630. — · Ju· can., lib. 5, (it. 3, $ 11, n.2SL— ” Loc cit., n. 629. — « Lib. 5, tit. 3, n. 40ct41,— • V. Simonia, ca». 5. - · Lib. 3, part. 1. n. 201. — ’ Dc Simonia, n.627. — Adruar,, Contil., lib. 5, dc Simon., con· •IL 43, η. 5 ct tcqq. Solui, de Ja»t. et Jure, lib. 9, qu. 5, art. 2, in fin. corp. · Villal., part. 2, tr. 37, diff. 39. . ■ Tr. 19, cap. 4, n. 10. — · Loc. cit., n. 11. - Sanch., Conii!., lib. 2, cap. 3, dub. 108, n. 3. · Rodri*., Sum,, part. 2, cap. 58, n. 6, 107. - a) Elbel, de Simonia, n. 623, pro­ babilius existimat hic inesse simoniam; sed addit: «Nihilominus arbitror pro foro con­ scientiae mitius posse procedi cum tali poenitente; tum quia multi etiam graves DD. te­ nent per fictam dumtaxat promissionem non incurri simoniam....; tum etiam quia in hoc casu simonia conventionalis mixta quidem sup­ ponitur, nondum tamen completa ex altera saltem parte; atqui propter simoniam conven­ tionalem mixtam et nondum completam, jura etiam mitius procedunt, saltem quoad poenas...; detestabile scelus simoniacae pravitatis, tam divinorum, quam sacrorum cano­ num auctoritas abhorreat, etc. Certum est autem, qund ex extrav. Poaue», [com. I 1, de simon., dantes et accipientes greiiM ta quid pro ingressu in religionem, incurrunt ipso facto excommunicationem papalem. — Sed notandum est Γ cum Na­ varro, Sanchez, Bonacina, etc. apud Sal­ mant. H, illam non incurrere nisi praesu­ mentes, ut colligitur ex textu ; hinc igno­ rantes, etiam culpabiliter, excusantur. — Notandum 2' valde probabile esse, non incurri in simplici ingressu, sed in pro­ fessione; ut Salmant. 12 cum Bonacina, Palao, etc. — Notandum 3' cum Lessio ,e, et Navarro *1, Silvestro Palao apud Salmant. u, hanc Extravagantcm, ut su­ pra, saltem quoad hanc cxcommunicatiov. Quarto. · Diana, part. 4. tr. 4, mol. 156; part. II, tr. 6, resol. 30. - Aragon, tn 2— 2··, qu. ICO, art. 6, dub. penult. — * Tr. 7, qu. 3, cap. 4, qu. 1, reap. 4. — Novar., Maa., cap. 27, n. 106. · Sanch., loc. dt., dub. 1 Salmant. et Diana ab hac negativa sen tentia excipiunt simoniam confidentialcm, ct eam quae ab ofiicialibus episcopi in ordini­ bus committitur; quae, quamvis ecclesiastici dumtaxat juris sint, per eas nihilominus in­ curri simoniae poenas. — Et Roncaglia exci­ pit pariter confidentialcm simoniam. c> Navarrus, Man, cap. 23, n. Ill, v. Se- 427 CAP. ». - DE IRRELIGIOSITATE BJUSQUE SPECIEBUS. - DUB. 1». - ART. II. nem non esse usu receptam — No­ tandum ultimo, quod professio, etiam simoniacc lacta, valida certo est; ut docet S. Thomas *A Si vero accipiens sit integra commu­ nitas aut capitulum, ultra excommunica tionem (quam vero diximus non esse usu receptam), incurrit suspensionem, etiam Papae reservatam, ab officio, exsecu­ tione juris capitularis et administratione jurisdictionis. Item incurritur ex utraque parte infamia juris, et consequenter irre­ gularitas. — Simoniace autem admissus debet transferri in arctius monasterium; sed hoc, non ante sententiam. Elbel ·. ponueu. 109. - «Resp. ΙΓ. Ob simoniacum col« lationem et susceptionem ordinum, etiam « primae tonsurae, incurritur excommu« nicatio et suspensio papalis. — Lessius ®, < Laymann 3 ». pomae oc· Ultra excommunicationem et, suspendiaintis sl· r oociice. sionem papalem, quas episcopi simoniace ordinantes, et ad id mediatores, incurrunt ipso facto4; incurrunt etiam interdictum ab ingressu ecclesiae. Et si violaverint suspensionem aut interdictum, suspendun­ tur a regimine ecclesiae, et privantur per­ ceptione fructuum B. — Vide Salmant. c. Sant, de «irnea.; cap. Quoniam 40, de timon. • Dc Simonia. n. 626, ex extravns. ex cap Dr 25 ct - ’ Lib 2, cap. 35. dab. 24. — · Lib. 4, tr. 10. cap. 8. η 71. — 4 Ex extrav. com. Cum detestabile, de timon.; et bulla Sixti V Sanctum et salulart, die 5 Januar. 15S8. in Hollar. Rom. Mainardl. — * Huila Sanctum ct salutare, $ 2 ct 6. — ‘ Tr. 19, cap. 4, n. 14. ~ 1 Extrav. Cum dite- Ordinah autem, ultra praedictam ex• . · . or llfLAti litDO communicationem et suspensionem, ipso nuu». facto 7 suspenduntur ab exercitio suorum ordinum; sed illius tantum, quem simo­ niace ordinatus suscepit: ut docet Les­ sius «A * et probabile putant Salmant e, contra Palaum b) et Rodriguez ·. — Et suspenduntur etiam a spe ascendendi ad ordines superiores. Notant vero Lessius 10 cum communic), et Salmant.^ cum Soto<, Laymann a>, Sanchez *>, non incurri su­ spensionem hanc, si, ordinato ignorante, alius simoniam commiserit. — Deinde no­ tant Salmant.11 cum Palao, et Lessius quod, licet ex bulla Sixti V hujus suspen­ sionis absolutio a Pontifice ipsimet reser­ vetur, et revocentur quoad hoc faculta­ tes concessae religiosis, et etiam episco­ pis in Tridentino in hac tamen parte dicunt praefati Lessius et Palaus, bullam non esse receptam; idemque confirmant Salmant. 14 cum SA et Suarez 110. - Quaeritur: an incurrantur prae dictae poenae in collatione simoniaea pri­ mae tonsurae? Affirmant hic Busenbaum, et Covar- ah dicunt ruvias apud Lessium Quia ex Tri- œiutK»B«n dentino 11 prohibetur accipi aliquid, etiam lo Melius et recte dicetur. Laymann, loc. •0 Quidquid olim dc hac re fuerit; certum cit., n. 71, v. Porro; Sanchez, ConstL, lib. 2, hodie est extrav. illam innovatam esse per cap. 3, dub. 104, n. 35, apud Salmant., cap. 4, constitui. Apostolicae Sedis, ubi inter excom­ n. 15. — Ipsi tamen Salmant, cum Soto, de municationes Romano Pontifici simpliciter re­ Just, ct Jure, lib. 9, qu. S, art 1, ad 3, oppo­ servatas, haec sub n. tu recensetur: « Reos situm tenent, dicentes etiam ignorantem, susimoniae realis ob ingressum in religionem ·. pensurn manere. «9 S. Thomas, , qu. 100, art. 6, ad 5, 9 ) Suarez, hb. 4, cap. 61, n. 11, non citatur rem satis inculcat, licet non apertis verbis ex­ ad rem ; nam loc. cit., (qui quidem a Salmant. adducitur), ct cap. 58, η. II, loquitur non de plicet 109. - «M Lessius, lib. 2, cap 35, n. 135, suspensione, sed de inhabilitate ad alla benefi­ negat quidem hanc sententiam improbabilem cia. quae ex bulla S Pii V Cum primum, de esse; ipse tamen dicit sibi placere communio­ dic 1 April. 1566, a simonia in beneficio oritur. 110. Covarruvias non citatur a Lcssio, rem: eam scilicet, quae docet illum suspen­ sum esse ab omnium ordinum exsecutione. n 133; neque uspiam apud ipsum reperire f·) Palaus, punct. 24, n. 3, revera tenet potui sententiam quae hic ei tribuitur. LIB. III. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. 428 sponte oblatum, ab episcopo et ejus mi­ nistris adhuc pro collatione primae ton­ surae, vel pro litteris dimissoriis seu te­ stimonialibus, et pro sigillo et aliis; et contra facientes declarantur incurrere poenas de jure inflictas. Sed proba Negant vero probabiliter Salmant. 1 bi liter ne­ catur. cum Palao; quia tonsura non est verus ordo: juxta dicenda Lib. VI, n. 734. Et idem docet Lessius 3 (licet pro se citetur a Busenbaum) dicens, in nullo jure adesse pro his excommunicationem statutam, nec concilium voluisse novas poenas injun­ Red piem gere. — Pariter dicit, durum videri in­ sponte obla­ tam effugit currere censuram episcopos et ministros, cemunua. accipientes aliquid sponte oblatum; licet ipsi peccent. Imo id permittit D. Tho­ mas a, dicens: Si vero (aliqua) exigantur, quasi quaedam stipendia per consuetu­ dinem approbata, non est simonia, si ta­ men desit intentio emendi vel vendendi..., et praecipue quando aliquis voluntarie solvit. Attamen S. Doctor loqvutus est l· ir ..'· 7> Nec com­ mittit «imo* num. de simonia juris divini. — Jure autem ecclesiastico, hoc vetitum est in Triden­ tino 4, ubi reprobantur quaecumque con­ suetudines, etiam immemorabiles, utpote quae potius abusus dici debuissent. Caeterum Croix5 videtur non improbabiliter censere, ibi reprobari consuetudines tan­ tum quae ante concilium fuerunt, tam­ quam forte immoderatas; non autem quae nunc sunt, dandi aliquid moderatum, et quae praesumi possunt ex justa causa introductae: istae enim bene valere pos­ sunt, juxta dicta de Legibus, Lib. I, n. 108, v. Sed quid. Hinc ait Mazzotta · cum Navarro b> ct Lopez b>, episcopum non committere simoniam, si recipiat aliquid sponte obla­ tum post (non autem ante) collatum or­ dinem. Hoc enim expresse permittitur in can. Sicut episcopum, cans. 1, qu. 2, (modo Pal., loc. dL, punct. episcopus id non petat), ubi dicitur: Is autem qui ordinatus fuerit, si non ex placito, neque exactus, neque petitus, post acceptas cartas et pallium aliquid cuili­ bet ex clero, gratiae tantummodo causa, dare voluerit; hoc accipi nullo modo prohi­ bemus: quia efus oblatio nullam culpae maculam ingerit, quae non ex ambientis petitione processit. Ita Gregorius 7. Sic pariter videtur permitti etiam no­ Qu»4 Ktt rii· penr.· tariis, juxta consuetudines locorum appro­ titor. batas, aliquid pro sua sustentatione exi­ gere, si pro opera sua praestanda quoad acta ordinationum conficienda, nullum salarium sit eis assignatum; ut ex eodem concilio deducitur. 111. - « Resp. ΙΙΓ. Ob simoniam rea· Siaxu U be < lem in beneficio ecclesiastico, incurri- reali» ncficio ex « tur Γ. Excommunicatio papalis. 2*. Ir- comcaaui· tione pltcu tur. « rita est electio, praesentatio, confirmaIrrita es « tio et institutio. Unde talis non facit collatio. « fructus suos. Idque etiam, licet a tertia eui pren­ sus tpen « persona taliter provisus id ignorave- veriL < rit »: [ut habetur ex cap. Nobis fuit, dc Quid, ii simon.'] — « nisi tamen contradixerit ». contradixe­ (Prout sancitum est in cap. 33, de simon. rit Hic tamen notandum cum Lessio 8 ct Elbel 2 quod, non obstante tua contra­ dictione, nec etiam posses beneficium ac­ ceptare, si scias pecuniam revera datam fuisse a tertio pro collatione; nam textus te excusat solo casu, quo contra prohi­ bitionem ct voluntatem tuam (verba te­ xtus)... aliquis, te penitus ignorante, pro­ misit pecuniam et exsolvit. Nota illud: te penitus ignorante; ergo si beneficium ac­ ceperis, sciens tibi per simoniam alterius conferri, nequis illud acceptare, et si illud acceptaveris, nequis retinere] — « vel, nisi Limiutio* ne«. « a tertio data fuerit pecunia per frau« dem, ut redderetur inhabilis; vel, nisi « bona fide possederit beneficium per « triennium ». (Ut communiter docent de Reform., cap. I. — * Lib. 3. part. I, n. 167. — · Tr. 5. di»p. 6, cap. 1, $ 6, r. Quaeres Me. — ’ Cfr. Decreta S. Gre· ford I. decree. 5; ap. Mi, Palao, etc. Nec obstat re­ gula Cancellariae, ubi requiritur absolute, ut beneficium obtineatur sine ingressu si· nioniaco; nam intelligitur de eo qui culpa­ biliter ingreditur: Elbel4 cum Anacleto). Quales fru­ Hinc non tenetur beneficiatus resti­ ctu retine­ ri JXXMflt. tuere (nec etiam ante triennium) fructus bona fide consumptos, si ditior non eva­ serit; ut S. Thomas e, Salmant. 7 ac El­ bel e. —- Qui valde probabiliter addit, neque esse restituendos fructus perce­ ptos intuitu stolae et aliarum functionum parochialium, nempe exequiarum, concio­ num, administrationis sacramentorum,etc. Ratio, quia fructus isti non dantur ut red­ ditus beneficii, sed ut stipendia officii; ita ut, juxta communem sententiam DD., de illis possit parochus libere disponere, etiam ad usus profanos: ut dicunt Lugo2, Bo­ nacina10, Busenbaum (vide Lib. IV, n. 185), et Sanchez H, qui eam vocat longe pro­ babiliorem c> cum Navarro, Panormitano, Hostiensi, Soto, Silvestro, Covarruvias et aliis pluribus, contra solum Innocentium. Ithabi litax « 3°. Efficitur inhabilis ad idem beneadidem be« ficium, etiam per dispensationem epiubdum. Privatio « scopi obtinendum dL Aliis tamen beneiliorum. « ficiis jure ipso non privatur ; nec ad alia « obtinenda fit inhabilis ante sententiam Quomodo « judicis. Suarez 11 ». — [Si vero quis bona àipaucttxr abepiscopo. fide beneficium adiit, licet obtinuerit per ’ Loc. dL, n. 143 et 140, v. Quarto. — · Lib. 4, tr. 10. cap. 8. n. 73. v. Limita — » Diap. 1, de Simonia, qu. 7, puncL 2, n. 17 et 20. — ‘ Loc. dL, n. 640. Pal., tr. 17, diap. 3, punct. 25, n. 3. — · Loc. cit., n. 640. · AuacUt., Jua. can., lib. 5, Ut. 3, n. 278. — · 2* 2··, qu. 100, art. 6, • De JosL et Jure, disp. 4, n. 23. — «· Disp. 4. de OblipiL benefidarior., punct. 2. n. 19. — «· Comi)., lib 2, cap. 2. 429 simoniam tertii, probabiliter potest epi­ scopus cum eo dispensare ad idem bene­ ficium dummodo prius illud beneficia­ tus renuntiet. Ita S. Thomas 18 et Elbel u, ex cap. 59, de election.]. « Resp. IVe. Simonia confidentiae commoniae cou« pleta, dato et accepto beneficio, licet âdentialis completae. « accipiens promissionem vicissim non « impleverit, inducit Γ. Excommunicatio· « nem papalem utrique parti contrahenti. « 2°. Annullat resignationem et collatio« nem beneficii, in quo est commissa; et « inhabilitat ad idem postea obtinendum. « 3°. Privat omnibus beneficiis et pensio« nibus ante obtentis; non tamen ante « sententiam latam. 4*. Beneficia sic col« lata soli Pontifici reservantur. — Les« sius u, Suarez u, Laymann 17 ». 112. - Hic ante omnia notandum, quod nomine beneficiorum et officiorum, ad «Hma, quae omnis electio simoniaca est ipso jure nulla, ut decernitur in extrav. [comm.] 2, de simon., non veniunt vicariae amovibiles ad nutum, nec pensiones, nec capellaniae non collativae, nec officia inqui­ sitoris, legati, aut cujusque habentis ju­ risdictionem spiritualem ad tempus; quia haec non sunt proprie officia ecclesiastica. — Et licet illa vendere sit simonia de incurratur, , . . jure positivo, non tamen incurruntur poe­ nae: ut communissime dicunt Salmant.18 cum Suarez, Palao, Sanchez a), etc.; item teatam. ct ult. volunt., n. 8. · HostUn., in cap. Quia nos 9, ecd.tit.- So/Ms,de Juat. ct Jure, lib. 10, qu.4,arL3,concLX.Silxust., v. CUricus IV. n. 6, qu. 8. - Gnw.,de Teatam., cap. Ι,η. IX · Innoc. IV, in cap. Quia nos, de testam. — u Lib. 4, cap. 57, n. 37, et cap. 58, num. 3» 6, 9 et aeqq. — “ 2· 2··, qu. 100, art. 6, ad 7. — H De Simonia. n. 642. — u Lib. 2, cap. 35. num. 147. - «· Lib. 4, cap. 43» η. IX - dub. 45, η. 4. Ναυατ., Tract, de Reditib. bénéficier., qu. 1, $ Drcimo nono. · Panorm., in cap. Cum in offWis 7, de n Lib. 4, tr. 10, cap. 8. num. 76 et 77. — " Tr. 19, cap. 4, n. 16. - Suar., Itb. 4, cap. 57, n. 45, 4Set seq. · Pal., tr. 17, disp. X punct. 25, n. 1. b) Suarez, lib. 4, cap. 57, n. 39, consentit quidem huic opinioni ; sed addit dubium esse « an veram praescriptionem in conscientia acquirat ». O Scilicet Sanchez hanc sententiam pro­ babiliorem existimat; et auctores ab eo lau­ dati eamdern simpliciter tuentur, dicentes be­ neficiarium de ejusmodi fructibus posse libere testari ; vel (ut ait Sotus) corumdem vere do­ minum esse. d) Nisi tamen beneficium sit simplex; quo casu Suarez, cap. 57, η. 37, satis esse dicit episcopi dispensationem. Idemque statuit cap. S/ alicujus 59, de election., allegatum a S. Alphonso, nempe: posse episcopum dispensare, modo tamen be­ neficium sil simplex; secus vero « super prae­ latione ». 112. - *) Sanchez, Consil., lib. 2, cap. 3, dub 104, η. 5,10 et 11, dicit sub nomine be­ neficiorum vel officiorum in hac materia, ve­ nire prioratus, guardianatus, proindeque sub his poenis etiam comprehendi. Et revera Sal­ mant. adducunt auctores pro sententia quae vult abbatias, prioratus, generalatus, etc., sub nomine officiorum comprehendi. 430 LIB. III. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. Viva 1 cum Filliucdo b> et Reginaldo bJ, contra Garciam b>. Neque incurritur ulla poena in venditione commendarum equi­ tum, aut coadjutoriae beneficii; ut ait Croix i Neque in venditione sacramen­ torum, aut jurisdictionis spiritualis; ut Lessius ’, et Salmant. 4 cum communi. Quaeritur Γ. Ah autem sint invalidae electiones simoniacae generalatus, abba­ tiae, provincialatus, prioratus, rectoratus, aliorumque officiorum spiritualium in re­ ligionibus? Eiecuon«< Negant Bonacina 6 et Viva °. — Sed " mrtiiponi- verius affirmandum, ut docent Cabassubu», invah· , _ _ , _ . . n. 111, ad 3. Quid vero, si simoniacus seruerit com­ mittere simoniam, sed ignorant invinci­ biliter poenas? Quoad censuras, certe non eas incur­ reret: ex sententia communi. Vide Lib. VII, de Censuris, n. 43. — Quoad reliquas ta­ men poenas, ct probabilius et communius est, eas incurrere: ut ait Elbel 13 cum Azor, Laymann, etc.; sed 14 probabilem putat sententiam negativam, quam tenet Pichler: eo quod poenae a jure statutae non incurrantur ab ignorantibus, ut di­ cunt Sanchez, Krimer, etc. apud Pichler, qui ea ratione dicit excusari ab impedi­ mento criminis, mulierem ignorantem esse conjugatum, virum cum quo peccat. Quaeritur 3°. An beneficiarius simo­ niacus incurrat ipso facto privationem beneficiorum antea obtentorum, et inhabilitatem ad alia beneficia obtinenda? Γ. Quoad poenam privationis, com­ munissime docent DD., cum Busenbaum ut supra, non privari beneficiarium bene­ ficiis antea obtentis nec fructibus eorum ante sententiam judicis condemnatoriam: quia nulla lex habetur, hanc poenam ex- part. 1, tu 104 et 109. - · Lib. 2, cap. 35, n. 130. - · Tr. 19, cap. 4, n. 1. — * Diip. 1. de Simonia, qu. 7, punct. 2, n. 24. — • Oputc. de Benefio, qu. ult., art. 1, n. 9. — ’ Lib. 5, cap. 8, η. δ. — · Comil., lib. 2, cap. X dub. 104, n. 10 et 11. — ’ I-oc. dt., n. 137. — · De Simonia, n. 622. — 11 Loc. dt., n. 638 — “ De Simonin, n. 656. — “ De Simonia, n. 667. · Aeor, part.l, lib. 1, cap. 15, qn. 6. · Laym.. lib. 1, tr 4, cap. 20, n. 6. — M Loc. dt., n. 66ft. — Pichler, Candidat, abbrev., lib. 5, tr. 3, η. 22. — Sanch., de Matrim , lib. 9, diip. 32, n. 17 et 16. · Krimer. in lib. 4 decretal,, qu. 7, art. 2, § unie., n. 1012. 1019, 1024. - Pichler, Candidat, abbrev., lib. 4, tit. 7, n. 4. b) Viva dtat auctores pro sententia quae negat pensiones sub his poenis et sanctioni­ bus comprehendi ; et ita quidem tenent Filliucdus, tr. 45, cap. 13, n. 23; Reginaldus, lib. 23, n. 181; contradicente Garcia, de Benefic., part. 1, cap. 5, η. 26. <) Sanchez hos auctores citat n. 5, ubi dc excommunicatione loquitur ; et re quidem vera Silvester, v. Excommunicatio VII, n. 80, excom. 42; Cajctanus, v. Excommunicatio, cap. 72; Armilla, v. Excommunicationes, n. 59 ; Ludov. Lopez, Instruct, nov., part. 1, cap. 305, v. Circa istum articulum, loqucntes dc hac censura, dicunt in extrav. Cum de­ testabile, comprehendi sub nomine beneficio­ rum, praelationes ordinum religiosorum. At sane non videtur alia ratio dc excommuni­ catione et de electionum nullitatc; si igitur electores simoniaci excommunicatione ple­ ctuntur, pariter electiones nullas esse dicen­ dum est. Ut probabilem. Ιριστιβω censura? it ca excuw Sed non Irnorantu aliarun poenarum. Contrarios tenent alu. Privatio beneficii re­ quirit len­ tentium. CAP. II. - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SPECIEBUS. - DUB. III. - ART. Π. presse ipso facto designans. — Ita San­ chez Laymann ·, Bonacina ·, Suarez4, Salmant. * cum Filliuccio, Palao, Rodri­ guez *>, etc. lequibo» Excipitur 1°. Simonia commissa ab îSîiu' examinatoribus beneficiorum parochialium, in synodo electis; qui, si aliquid occasione examinis recipiant, privantur ipso facto beneficiis antea rite obtentis, ante omnem sententiam: ut expressum habetur in TridentinoA — Excipitur 2“. Simonia confidentialis: ex Motu S. Pii V Cum primum, edito anno 1566 ubi ac­ ceptantes beneficium in confidentiam pri­ vantur omnibus beneficiis, etiam juste prius obtentis, et tenentur ante sententiam ea dimittere. Sed ad hanc poenam incurrendam in his casibus, requiritur sententia saltem criminis declaratoria; ut tenent Suarez ·, Sanchez ’, Laymann e, ac Salmant. · cum Henriquez, etc. — Ratio, quia omnes poe­ nae privantes juribus jam quaesitis non 431 incurruntur ante sententiam saltem decla­ ra toriam criminis: ut diximus Lib. I, n.148, v. Idem, et juxta probabilissimam senten­ tiam, quam sequuntur Sanchez Io, Les­ sius ,lj Cajetanus u, Sotus *· et Salmant.14 cum Molina, Salas h), Palao, Ledesma, Granado (contra Vasquez V, Bonacina O, etc., qui volunt non requiri ullam senten­ tiam, si reus potest poenam subire sine infamia). Quia nimis rigidum est, ut reus poenas ex seipso exsequatur, et bonis possessis se privet. — At si examinatores illi vellent absolvi a labe simoniae, ne­ scio quomodo absolvi possent, nisi bene­ ficia dimittant; dum dicitur aTridentino14: A quo (id est, a simoniae crimine) absolvi nequeant, nisi dimissis beneficiis. 11°. Quoad autem inhabilitatem incur­ rendam ad alia beneficia obtinenda: Prima sententia tenet, incurri ante sententiam judicis condemnatoriam A Ita Bonacina Laymann *), Filliucdus n; item Ugolinus, Henriquez Medina O, Lopez 0 • Consil., lib. 2, cap. 8, dub. KM, n. 16. — · Lib. 4, η. 1RS. — *· Sum., ▼. Pooux, — " De Joat. et Jure, Ub. 1, tr. 10, cap. 8, n. 74. — ■ Di»p. 1, de Simonia, qu. 7, punct. 2, diff. 1. n. 1 et 4. — < Lib. 4, cap. 58, n. 6 et 8. — · Tr. 19, Ifcnriq., qu. 6, art. 6, v. Ad octavum. — M Tr. 11, de Legib., cap. 2, num. 59 et 60. - Jdbltna, de J ait. et Jure, tr. 2, disp. %, num. 5. · Pal., tr. 3, disp. 2, punct. 2. num. 8. · Martin. Ledesma, 2· ,4** qu. 18, Art. 2, dub. 10, conct 3. · Granado, in 1"· 2··. controv. 7. tr. 3, disp. 13. sect. î. — “ Ses». 24, de Reform., cap. 18. — * Disp. 1, de Simonia, qu. 7, punct. 2, difl. 2. — n Tr. 45, cap. 13, num. 26. — u Lib. 2, cap. 29, dub. 8, n. 63 et 64 ; et cap. 31, dub. 34, U/ζοΝη., Dc Simonia, tab. 4, cap 6, $ 6, n. 2, v. Quoad secundam. Rodriguez, Sum.,part. 2, cap. 58 (al. 56), n. 6, v. Nono, negat teneri ad dimissionem « ante sententiam deelaratoriam ». f) Tridentinum, sess. 24, dc Reform., cap. 18, cos dicit simoniae crimen admisisse, « a quo absolvi nequeant, nisi dimissis bene­ ficiis, quae quomodocumque etiam antea ob­ tinebant ». Bulla motu proprio Cum primum, non loquitur de confidential! simonia ; sed bulla Zwtolerabilis, die 1 Junii 1569 data, per quam revera ejusmodi simoniam admittentes pri­ vantur beneficiis antea obtentis eorumque fru­ ctibus: < praesentium auctoritate privamus», inquit bulla. Salas, dc Legibus, disp. 15, sect. 3, n. 46, consentit prolecto: si tamen jura acqui­ sita « notabilia sunt seu magni momenti ». O Vasquez, iu la™ 2a*, disp. 168, cap. 6, n. 46, contradicit, de privatione Lamum vocis activae et passivae loquens. Et ita etiam a Salmant citatur; sicut pariter Bonacina, qui disp. I de Legib., qu. 1, punct. 7, § 2, n. 10, asserit privationes, quae ad sui exsecutionem nullam actionem requirunt, ut est privatio vocis activae ct passivae, ipso tacto incurri. Addit tamen Bonacina neminem teneri se illis privare, si absque infamia id fieri non possit J) Etiam ante sententiam criminis deela­ ratoriam, ut dicunt Bonacina, Filliucdus; ct inculcat Ugolinus, dicens fieri inhabilem ad alia beneficia, ipso tacto, < etiam judicis sen­ tentia non interveniente». Laymann, lib. 4, tr. 10, cap. 8, n. 74, adducit hanc sententiam, sed subdit: « Ait Limen Suar., constitutionem illam [S. Pii V] secundum hanc sui partem usu receptam non esse; ideoque opinionem Navarri in praxi tutam esse, ut neccsse non sit dispensationem petere ante judicis sententiam saltem deela­ ratoriam criminis, nisi certo constet alicubi bullam illam majore rigore receptam esse ». l) Henriquez, lib. 13, cap. 37, n. 5, hanc sententiam inculcat, dicens ipso jure inhabi­ lem fieri, nisi dispensetur; et Lopez pariter, Instruet. not·., part. 1, cap. 307, v. Ex prae­ dictis sequitur corollaric, didi eum dispen­ satione indigere. — Medina vero, Sum., lib. 1, cap. 4, n. 19. - Fili., tr. 45, cap. 13, n. 24 et 25. - Pal., tr. 17, diep. 3, punct. 25, n. 4 et 5. — · Lib. 4, cap. 43, n. 13. — ’ Conail., lib. 2, cap. 3, dub. 34, n. 13. — · Loc. cit., cap. 8, num. 77, sub m. — · Tr. 19, cap. 3, η. 73. · lib. 13, cap. 37, r.5, liL c, in comment. — w De Matrim., lib. 3, di»p. 53, n. 3 et %eqq.; et lib. 9, disp. 30. — Ad mb>μηί 432 UB. ΠΙ. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. tantummodo in primo sensu fori externi. — Nec huic obstat sententia quam secuti sumus Lib. I, n. 97, ad 6. Quid, scilicet, quod in dubio an lex recepta sit, lex bene sticum simoniace adeptus fuerit..., perpe­ obligat. Nam hic non versamur in dubio, tuo sit inhabilis ad ea, et quaecumque alia sed in opinione probabili : cum valde pro­ beneficia... obtinenda. Ad incurrendas au­ babile sit ex auctoritate DD. ut supra, tem poenas inhabilitantes, nulla requiritur hanc legem non fuisse receptam. In dubio sententia; ut dictum est Lib. I, de Legi­ enim praesumptio stat pro lege: cum de­ bus, n. 149, v. Poenae. lictum, in non recipiendo legem justam, ProbabtSecunda vero sententia communior et non praesumatur. Quando autem proba­ !wcond°em· probabilior, quam tenent Sanchez *, Na· bile est, quod obligatio legis nunquam in­ natoria. varrus 3, Cabassutius4, Suarez Viva 991J, ceperit (vel quod lex abolita sit), tunc Elbel 6 cum Anacleto *>9 Pichler, Sal­ cessat praesumptio pro lege, et possidet mant. ·, Petrus Navarra °ζ· et probabilem libertas; ut docent Sanchez1-’, Laymann vocant Lessius et Palaus apud Sal­ et Palaus1-’, apud Salmant. *Λ mant., negat incurri praedictam inhabiliNemo tamen dubitat, quod inhabilitas tatem ante sententiam judicis condemna- ad idem beneficium simoniace acceptum toriam. — Ratio 1*, quia bulla relata S. Pii incurratur ipso facto, ante omnem sen­ revera intelligenda est tantum pro foro tentiam: cum hoc statutum sit de jure externo, cum loquatur de convictis. Ibi antiquo in extrav. 2, de sinon., de cujus enim sic dicitur: Quicumque... detestabile receptione non dubitatur. — Notat autem crimen simoniacae pravitatis commisisse Sanchez 8 cum Navarro et aliis, quod, convictus fuerit, etc. — Ratio 2*, quia, esto secuta sententia judicis condemnatoria, bulla intelligatur de foro interno, tamen simoniacus erit quidem in conscientia inha­ ipsa non fuit recepta; ut asserunt Sua­ bilis ad quaecumque alia beneficia: cum rez, Navarrus, Sanchez, Salmant. 7. Sal­ per sententiam evadat infamis, et conse­ tem, ut ait Viva T>, bulla usu recepta est quenter irregularis. et Rodriguez apud Salmant. — Ratio, quia ita expresse habetur in Motu S. Pii V Cum primum, ut supra; ubi sic sancitum fuit: Qui beneficium aut officium ecclesia­ Rodri^., Summa, pan. 2, cap. 58, (a/. 56), nam. 6, ▼. Nono · 1 Tr. 19, de Simonia. cap. 4, n. 20. — S. Pint V, bulla Cwm primum, de die 1 April. 1566, S 8 ■ Condi cap. 4, num. 21. — Snlmanl., loc. du, num. 21. — Suar., lib- 4, cap. 59, num. 11. - Navar., Condi. 92, de Simon., Ub. 3, cap. 3, dub. 101, n. 14. — 1 Condi. 92, de Simon. — n. 5. · Sanch., Condi., lib. 2, cap. 3, dub. KM, n. 14. · f Tract. 19, cap. 4, num. 21. — · Condi., lib. 2, cap. 3, • Lib. 6, cap. 8, n. 9. — 1 De Simon., n. 627. · Pichltr, Candidat, abbrer., lib. 5, tlt. 3, num. 21. — · Tract. 19, dub. 104, num. 15. · ad 3. cap, 14, § 20, simpliciter dicit simoniacum incurrere inhabilitatem ad beneficia obtinenda. Minus recte igitur a Salmant citatur. Suarez, lib. 4, cap. 58, n. 10, certum existimat incurri ante sententiam condemnatoriam; sed n. 11, valde verisimile esse didt non incurri ante sententiam declaratoriam. — Viva quoque, Opusc. de Benef, qu ult., art. 3, n. 2, negat incurri ante sententiam declaratoriam. Anadetus minus accurate dtatur ab Elbel ; nam, lib. 5, tit. 3, n. 267, refert utique hanc sententiam ; sed dc ea nullum profert judidum; at n. 285, loquens dc confiden­ tial! simonia, negat requiri sententiam judicis ad inhabilitatem hanc incurrendam. ·> Petrus Navarra, de Restit., lib. 2, cap. 2, n. 436, non loquitur dc inhabilitate ad alia obtinenda beneficia. r) Lessius, lib. 2, cap. 35, dub. 26, dc si­ monia confidential! disserens, scribit: «Hanc tamen inhabilitatem ad cetera quidam intel- ligunt solum post sententiam declaratoriam criminis; et ita puto usu receptum ». 9) Palaus, loc. cit., punct. 25, n. 7, hanc sen­ tentiam addudt, neque eam reprobat, dum contrariam probabiliorem tantum appellat. r ' Viva, loc. cit, n. 2, sic loquitur: « Addit Suarez : in casu nostro requiri sententiam dedarativam criminis, quia non fuit cum eo summo rigore recepta ea bulla, ut poenae in ea contentae, ante omnem judicis sententiam incurrantur ». Salmant., tr. 11, de Legib., cap. 2, n. 120, dtant auctores istos, tamquam patronnantes sententiae, quae negat obligationem adesse, in dubio de legis inceptione; secus vero, in dubio dc legis cessatione; quod revera tenent Sanchez, de Matrim., lib. 2, disp. 41, n. 40 (cfr. Decal., lib. 1, cap. 10, n. 32 et seqq.); Lay­ mann, lib. 1, tr. 1, cap. 5, § 4, n. 36; Palaus, tr. 1, disp. 3, punct 7, n. 1 ct 6. — Quod autem ipse S. Alphonsus hic asserit de casu quo lex probabiliter abolita sit, ex prioribus editioni- Navar., Conail. 91, de Simon., num. 6, Inhabilia» idem btncfidom ιβcorritsr Octo. Aliud œatectarlus sen ten lut. CAP. 11. - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SPECIEBUS. - DUB. ΙΠ. - ART. Π. owipüo Cum autem mentionem fecerim de praefata extravagant! 2, hic adnotare censui id quod in fine illius sancitum in­ veni. Ibi enim praecipitur omnibus et sin­ gulis ecclesiasticis saccularibusque per­ sonis..., in virtute sanctae obedientiae,... ut eos omnes, quos simoniam hujusmodi com­ misisse, vel procurasse, aut in ea media­ tores esse sciverint, Pontifici.., per se vel alios revelare quanto citius non omit­ tant..., etiam si complices fuerint... Quod si non fecerint, absolvi non valeant, donec praedicta revelent, et complices hujusmodi detecti arctius punientur. —· Sed praedicta extravagans in hac parte non fuit usu 433 Bonacina5 et Viva · ex communiori sen­ tentia. — Probatur clare ex can. Si quis, dist. 79, ubi Nicolaus II sic sancivit: Si quis pecunia vel gratia humana..., sine concordi et canonica electione... cardina­ lium..., ac deinde sequentium ordinum re­ ligiosorum clericorum, fuerit Apostolicae Sedi inthronieatus; non apostolicus, sed apostaticus habeatur. Clarius confirmatur ex concilio Lateranensi V sub Julio II, ubi dictum fuitpZ* Sacro approbante conci­ lio statuitur, ut electio Romani Pontificis per simoniam facta, eo ipso nulla existât; et sic electo nulla in spiritualibus vel tem­ poralibus tribuatur facultas. Ex quibus recepta ; nec ad id obligatur ullus, nisi sit curialis Sedis Apostolicae V, ut asserunt plures auctores graves apud Cabassutium l, qui pro hoc citat Navarrum, Cajetanum, Suarez, etc. Quaeritur 4e. An electio Summi Pon­ verbis patet, nec Pontificem sic simo­ niace electum posse suam validare ele­ ctionem. Nec obstat textus in cap. Licet supra al­ latus ; nec ratio adducta, quod Ecclesia re­ maneret sine capite. Nam, ut recte dicunt tificis simoniaca sit invalida? Lessius’ et Viva 8 cum sententia com­ a«tio rf. Negant Suarez *, ac Filliuccius etc., muni, ex vi l. Barbarius, posito communi pu, valid * apud Viva8; et probant ex cap. Licet 6, errore cum titulo colorato, si occulta es­ *uxt alio·. de €ieci f ubi Alexander III statuit, ut ille... set simonia, eo casu Ecclesia suppleret absque ulla exceptione, ab universali Ec­ jurisdictionem; unde omnes actus hujus­ clesia Romanus Pontifex habeatur, qui a modi Pontificis bene erunt validi, et ejus duabus partibus [cardinalium] concordan­ definitiones adhuc infallibilem habebunt tibus electus fuerit et receptus. —- Ratio, auctoritatem, ut declaratur in citato quia si talis electio esset irrita, posset cap. Licet. Secus, si simonia esset publica. facile Ecclesia esse sine capite; saltem — Quod autem bulla Julii II ut supra, esset aliquando incerta. non sit recepta, ut ait Suarez, dicit Viva Affirmant tamen verius Cabassutius 4, frivolum esse effugium. * Lib. 5, cap. 8, n. 5. - A’inur., Man., αφ. 27, η. 106, · 1 Disp. 1, de Simon., qu. 7, punct. 2, n. 16. — · Opusc. de Captan , Sum., ν. Excommunicatio, po*t cap. SI, v. ΡγολItr ha». · Suar., de Cenaur., diip. 22, »ect. 6, num. 27. — Benefic, qu. ult., art. 1, n. 8. — ’ Lib. 2. cap. 36, n. 146. — ■ Loc. cit., n. 8. — L. Barbarius, ff. de Offic. praetor. — Suar., de Relic., tr· 3· Ut». 4, cap 57, n. 57. — Vrt», loc. • De Relig., tr. 3, lib. 4, cap. 57, num. 57. — ■ Opusc. de Benef., qu. ult., art. I, n. 8. — 4 Lib. 5, cap. 8, n. 17. — bus desumptum est; ct est reformandum juxta dicti ab eodem S. Doctore, lib. I, n. 27.29,68. t) Auctores hic allegati negant Extra va­ gantem istam, quoad hanc partem esse usu receptam. - Limitationem vero pro Romanis curialibus, Suarez refert ex Navarro; sed Na­ varrus, postquam eam ex Silvestro retulit, adducit D. Antoninum illi contradicentem. *0 Filliuccius, tr. 45, cap. Ii, n. 14, satis esse dicit in hac electione, servari jus divi­ num, et ea quae specialiter prohibita non sunt. v; Textus genuinus sic est restituendus: « Decens ct salutare reputamus, ul.. ea quae proptcrca (ad legitimam Romani Pontificis electionem] per nos statuta et ordinata fue­ runt, pro rei magnitudine et gravitate, per sacrum generale concilium approbentur ct S. ΛίΡΒΟΧΒΙ, Optra moralia. — Tom I. Verius et communius, invalida. cit., n. 6. innoventur, et approbata et innovata commu­ niantur». Deinde Pontifex ita statuit: Apo< stolica auctoritate, et de potestatis nostrae plenitudine, statuimus, ordinamus, decerni­ mus et definimus, quodsi.... contigerit... ele­ ctionem Romani Pontificis.... per simonia eniti hacresim... celebrari vel fieri; non solum hujusmodi electio vel assumptio eo ipso nulla existai, et nullam eidem sic electo vel assum­ pto administrandi in spiritualibus ct tempo­ ralibus facultatem tribuat De cujus appro­ batione acta concilii haec habent: «Et omnibus fere habentibus vocem definitivam placuerunt simpliciter contenta in bulla... » Cfr. Labbe, tom. 19, col. 768 ct seq. Concil. Lateran. V, sess. 5, anno Dfli 1512. *) Gap. Licet jubet tantum talem simo- Refellitur objectio. 434 LIB. IU. - TRACT. L DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. ARTICULUS III. AN ET CUI RESTITUENDUM, QUOD SIMONIACE ACCEPTUM. 113. Nihil spirituale simoniace acceptum restituendum, nisi beneficium ct ejus fructus. — 114. Restituendum est pretium acceptum pro beneficio, ordinatione, etc. — 115. Cui restituendum. — 116. Cui restituendi fructus beneficii simoniace accepti. — 117. Qui possint dispensare in praedictis poenis (Usque ad n. 120). Exceptio­ nes. 113. - « Resp. Γ. Nihil spirituale simo« niace acceptum, praeter beneficium (sub « quo continetur pensio, secundum Bona« cina'U, negante Lessio) est restituendum. « Ratio est, quia caetera vel restitui non «possunt, ut sacramenta, vel non sunt «restituenda ante sententiam: cum ca· « nones aliud non statuerint; ex Lessio ’, «Suarez, Filliuccio, etc. ». [Idem tenent Salmant. 1 cum Sanchez, Soto b>, Palao] contra Azor et Laymann, Bonacina «Dixi: praeter beneficium; quia hoc « retineri non potest, etiam ante judicis «sententiam: ut patet, tum ex can. 1 Si • quis neque, cans. 1, qu. 1, tum ex 2 « extra v. Cum detestabile, de simonia·. (Idem dicendum pro pretio accepto pro collatione ordinum et ingressu religio­ nis d>, ex cap. De hoc et cap. Veniens, de simon. Vide Salmant. ·]. « Vide Bonacina4, « ubi addit, etiam fructus perceptos esse « restituendos: tum quia nullo justo titulo « possunt retineri, cum adeptio beneficii « simoniaca sit ipso facto irrita; tum quia « sic expresse habetur in extrav. Cum dc· « testabile, de simonia. Vide S. Thomam6, « Navarrum *, LessiumT ». 114. - « Resp. ΙΓ. Pretium acceptum quo^ « pro beneficio, collatione ordinum, sacra· «ριί^κ «mentorum et sacramentalium, si nota· « biliter excedat id quod pro sustentatione « exigi poterat, item pro admissione ad « religionem, jure positivo restituendum « est. — Hoc tamen posterius nonnisi post guid de « latam sententiam, si admissus in mo· « nasterium maneat; quia plerumque ra« tione alimentorum retineri potest, modo « in communem usum convertatur. Vide « Bonacina H, Lessium ° ». [Cum Palao, Laymann, Sanchez apud Salmant. ,0, et Elbel 11 : ut habetur in extrav. Sane, de simon., ubi dicitur, quod bona simoniace acccpla pro ingressu ad religionem, ad communem usum monasteriorum possint retineri et applicari]. 115. - « Resp. IIΓ. Acceptum pro be- Ac«ptora « neficio, aliave re spirituali, non secuta dhoend^. «collatione, jure naturae restituendum « est ei, a quo est acceptum: quia deest « titulus retinendi, cum non praestetur « id, pro quo est datum. Si vero res tra« dita sit, simonia utrinque completa, pro· « babilius est restituendum esse Ecclesiae, « et non danti: quia Ecclesia utrumque : h .w v s tfn w w i ·»·υχιμ «2 λλ ^Ι Spirituale •imoniace acceptum, uou restituendum. Ltu., lib. 2, c*p. », n. 166. — » Loc. cit. · Suar., dc Rclig., tr. 3, lib. 4, cap. 57, n. 12 et »eqq. FUI., tr. 45, cap. 13, n. 22. — · Tr. 19, cap. 4. n. 23. Sanch., Conti!., lib. 2, cap. 3. dub. Ill, n. 2. · Pai., tr. 17, di»p. 3, punct. 26, n. 1. · A*or, part. 3. lib. 12, cap. 20, qu. 5. Laym., lib. 4, tr. 10, cap. 8, n. 85. — · Loc. dL, n. 29. — ‘ Ditp. 1, de Simon., qu. 7, punct. 3, diff. 2, n. 3 et 4. — · 2· 2··, qu. 100, art. 6, — · Coniil. 97, dc Simon., n. 7 ct 15. — ’ Lib. 2, cap. 35 n. 174. — · Loc. dt., diff. I, a n. 18 ad n. 21. — • Loc. cit., n. 169. — Pa!., loc. dt., punct. 26, n. 6. Lojrn., loc. cit., cap. 8. n. 82. · ·· Loc. cit , cap 4, n. 31. - ·· De niace electum haberi ut pontificem ab uni­ versali Ecclesia. 113. - a) Bonacina male allegatur a Busenbaum pro hac sententia, ipse enim con­ trariam tuetur, disp. 1, de Simon., qu. 7, punct. 3, diff. 2, n. 3 cum punct 1, § 2, n 4 b> Solus, quamvis a Salmant. tamquam hujus sententiae fautor adducatur, ipse tamen contrariae favet, de fustit. et fure, lib 9, qu 8, art. 1, ad 6, scribens: « Ex natura simoniac facienda esset tam resignatio spiritualium, quam restitutio temporalium ». Clarius ct recte dicetur: Azor et Lay­ mann apud Bonacinam, disp. 1, de Simon., qu. 7, punct. 3, dijj. 2, n. 3. OCap. Veniens, dc simonia, vere loquitur dc ingressu in religionem ; sed cap. De hoc 11, eod. tit, quod S. Alphonsus nimis fidenter a Salmant mutuatus est, non de ordinum col­ latione tractat; sed dc alio casu, scilicet de simonia in beneficio. II I. Sanchez hoc non habet in Consil., loc cit., dub. 114, n. 15, quamvis ita citetur a Salmanlicensibus. Simon., n. 635. CAI1. Π. - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SPECIEBUS. - DUB. ΙΠ. - ART. ΙΠ. « punire intendit ; vide Lessium, Lay« mann 1 ». Quaeritur hic Γ. Qui rem spiritualem cum simonia jam tradidit, et pretium ac­ cepit, cuinam illud restituere debeat? — Probabi· liter resti· I ο* nd Q tn ci qui dedit. Proba bi· liter Ecdetue id qoA c*t benefi­ cius. Probabi­ liter etiam pauperi but. Tres sunt sententiae, omnes probabiles. Prima tenet, ante sententiam pretium restituendum esse ei qui dedit. Quia, cum recipiens incapax fuerit ex jure positivo illud acquirendi, dominium remansit apud dominum; qui non alia ratione intendit il­ lud a se abdicare, nisi quatenus transfer­ ret in venditorem. Ita Sancheza, Lessius a> cum Valentia, Soto, Bafiez, Aragon, Ro­ driguez, etc., apud Salmant. · — Secunda tenet, esse restituendum ecclesiae, in qua est beneficium 4. Et hoc, m poenam irre­ verentiae irrogatae Ecclesiae, in vendi­ tione rerum suarum. Ita S. Thomas b>, Salmant. * S. Antoninus b>, Laymann, Sua­ rez, Cajetanus, etc., cum Busenbaum ut supra. — Tertia dicit, ex consuetudine posse restitui etiam pauperibus; ut etiam admittit S. Thomas e, cum Palao, Victo2>SÎ., lib. 2, cap. 36, dub. 31. — 1 Lib. 4, tr. 10, cap. 8, n. 79,82 et »eq. — · Conti!., lib. 2, cap. 3, dub. 114, n. 11. — Valent., in 2·- 2*·, diep. 6, qu. 16, punct. 6, v. Srrf quae­ ret aliquis. - Sotus, de Ju»L et Jure, lib. 9, qu. 8, art. 1, corp., v. Interim cr/ζο, - Battre, in 2·* 2··, qu. 32, art. 7, dub. 2, conci. 4. - Aragon, in 2·* 2··, qu. 100, art. 6. ad 2 arc. · Rodri*., Sum., part. 2, cap. 6β (al. 66), η. 4. · • Tr. 19, cap. 4, η. 30. — · Ex cap. Pt hoc et cap. Audifimus, de almon. — · Loc. cit., n. 31. - Laym., loc. cit., 115. - a) Lessius, I. c., n. 171, negat utique hanc sententiam esse improbabilem; verum ipse vocat secundam communiorem et pro­ babiliorem. At n. 172, indicat quid sit intclligendum per restitutionem ecclesiae facien­ dam, dicens praeceptum esse « rem illam, quae sua non est, dare ecclesiae vel expendere in pios usus». Denique subdit: «Fateor... ma­ nere dominium apud dantem; et ideo si ei restituatur, posse relinere; quia non ipse, sed qui accepit, jubetur in pios usus expen­ dere ». b) S. Thomas, 2a 2af, qu. 1OO, art. 6, ad 4, limitat hanc (quam tuetur) sententiam: nisi praelatus vel totum collegium sint in culpa: quo casu, pretium erogandum esse, ex aucto ntale superioris, pauperibus vel alteri eccle­ siae. — Idemquc fere tenet D. Antoninus part. 2, ttt. /, cap. 5, § 7, dicens erogan­ dum esse pauperibus, si ecclesia in culpa fuisset. c) Victoria, Rclect. 11, de Simon., part. 2, η. 6, restitutionem faciendam esse dicit eccle­ siae, in cujus injuriam acceptum est pretium, 435 ria % Covarruvias a>, etc.; et probabilem vocat Laymann *> apud Salmant. T. Quare recipiens pretium, juxta has sententias, satis omnes probabiles (ut recte dicunt Salmant.·) poterit, prout voluerit, illud restituere vel danti, vel ecclesiae, vel pau­ peribus; et etiam sibi ipsi, si egens sit; ut Salmant. * cum Sanchez. Pretium vero pro ingressu in religioQwa ·, qu. 32, art. 7; et qu. 62, art 6, ad 2. — PaL, tr. 17, dUp. 3. punct. 26, n. 5. - 1 Loc cxL, num. 31. — · Loc. cit. — · Loc dt. · Sonck., Const!., lib. 2, cap. 3, dub. 114. num. 13 — Sanch., loc dt_ num. 15. · Pal., loc du, punct, M num. 6. - Snar., de Relic., tr. 3» lib. 4, cap. 60, n. 11. - Laym., loc dt., cap. 8, num. 82. · · Loc dt., cap. 4, num. 31. — u 2· 2*·, qu. 100, art. 6, ad 4. ct subdit: «Si vero non est facta injuria ali­ cui eccl c, danda est pauperibus vel eccle­ siae cathedrali ». Demum n, 7, casu quo quis bona fide fecit restitutionem pauperibus vel ipsi danti, factum tenere asserit, nec amplius teneri ad restitutionem. •O Covarruvias, in reg. Peccatum,part. 2, 5 2, n. 7, non satis accurate citatur a Sal­ mant.; negat enim restitutionem danti facien­ dam esse: cuinam vero sic facienda, ipse non explicat, sed affert aliorum de hoc quaesito opiniones. r) Laymann, loc. cit., n. 83 (al. 84) non pro­ bat expresse hanc opinionem, quidquid dicant Salmant. Ait enim juxta communiorem sen­ tentiam restituendum esse ecclesiae, et addit : « Quamvis aliqui dicant consuetudine obten­ tum esse, ut pauperibus restituere liceat ». f) Haec sunt verba cap. Venietis 19, cie si­ mon. : « Abbatem et monachos ad restituen­ dam pecuniam praelato F. tam indigne acce­ ptam compellas, et., praecipias dicto F., ut in alio monasterio in habitu monastico Domino studeat deservire». 436 LIB. 1Π. - TRACT. I. DE PRIMO PRAECEPTO DECALOGI. pro dictis fructibus; ut Salmant.1 cum Navarro Silvestro V et Sanchez. Qui» ab* 117. - Videndum hic ultimo, quisnam Mlrere po·■it apocxuA. ιΤκχιit in praedictis poenis absolvere aut dispensare. Certum est quod excommunicatio­ nem et suspensionem in ordine simoniace suscepto, solus Pontifex potest absolvere ; nisi dictae censurae sint occultae, quas potest tunc absolvere etiam episcopus: ex concilio Tridentino ·. Et etiam confessarii Mendicantes; ut ex communi ait Elbel aJ cum Suarez e>, Palao. — Dicunt autem Lessius * et Salmant.6, quod bulla in contrarium S. Pii V, in hoc non est recepta *Λ oniu,pe°' Quoad vero suspensionem ordinum rite °"'· susceptorum, probabile est posse illam ab­ solvere episcopum; ut Suarez e> et Sal­ mant. *. Licet putent probabilius opposi­ tum, cum Palao et Silvestro *>, casu quo clericus scienter cum simonia ordi­ natus sit. Et idem dicuntT de suspensione ordinantis. nict^b Qu°a(l inhabilitatem denique obtinendi Fib.biH· alia beneficia, praeter illud simoniace obcate. tentum, potest episcopus dispensare; ut Sanchez 8 et Silvester, Imola, Felinus. — Excipitur, si fuerit simonia confidentialis, aut si simoniacus exspectet sententiam: quia tunc est irregularis ex infamia juris. Salmant /4 et Elbel cum Lessio Pa­ lao Henriquez f), etc. 118. - Dubium magnum est: att episco­ pus dispensare possit ad habendum ipsum beneficium simoniace acceptum ? Praenotanda . sunt in hoc verba Ponti- pemet 0“* M ficis fl: Si altcujus electionem, propter si- ^bec<£ moniam, eo ignorante, ac ratum non ha­ bente, commissam, contigerit reprobari ; cum eo super praelatione, ad quam tali­ ter fuerat electus, illa vice non potest epi­ scopus dispensare; quamvis circa eum qui ignoranter recipit simplex beneficium per simoniacam pravitatem, post liberam resignationem, episcopi dispensatio tole­ retur. Hinc ad Dubium: Respondetur 1°. Quod, si beneficium Ερίκορω fuerit simplex (etiam canonicatus, vel di· dun’to. gnitatis, cui non insit cura animarum^ ut Sanchezet Navarrus®^ apud Salmant.e>), Plum· et fuerit acceptum per simoniam ignoran- 1 Tr. 19, cap. 4, n. 32. · Sanch., Coniti., lib. 2, cap. 3, dob. 119, η. 5. — · Ex cap. S/ quis, penult, de limon.; el extrav. Cum detestabile. Cfr. Coa»tit. Apostoticae Sedis, excom. R. P. wmplialer reaerv. 8 cl 9. — · Cap. Liceat 6, mm. 24. de Reform. - Pal., tr. Π, diip. 3, punct. ulu, n. 2. — du, n. 34. — ’ Loc. dt. — · Consil., lib. 2, cap. 3, dub. 120, n. 37. · Silvest., v. Suspensio, qu. 7, v. Tertium. - Jmola. in cap. Si alicujus, de elect. - Petin., in cap. De simoniace, de limon., η. 3. — · Cap. Si altcujus, penult, de elect. 116. Navarrus, consil. 72, de Simon., loquitur de fructibus beneficii qui sint accepti tamquam pretium simoniacae collationis. Silvester, v. Beneficium V, n 1, quam­ vis a Salmantic. citetur, ipse tamen non lo­ quitur de fructibus simoniace perceptis, sed de quibuscumque vacantibus beneficiis, quo­ rum fructus « tempore vacationis debent in utilitatem ecclesiae expendi, vel futuris suc­ cessoribus fideliter reservari ». 117. - a) Elbel, n 645; et Suarez, lib. 4, cap. 61, n. 4, tractant de absolutione ab ex­ communicatione. b) Hanc tamen sententiam S. Alphonsus rejicit in Hom apost., tr. 4, n. 54: < Nequeo intelligerc, inquit, quomodo revocatio privi­ legiorum opus habeat acceptatione; cum in tantum regulares prius poterant, quia Pon­ tificibus sic placuit ; ergo si eis ablata fuit ab eisdem jurisdictio, qua potestate possunt sibi talem jurisdictionem vindicare?· Cfr. etiam Const. Apostolicae Sedis, in qua revocata sunt et abolita quaecumque privilegia regularium absolvendi a casibus Romano Pontifici reser­ vatis. c) Suarez, loc. cit., n. 6, contra negat epi­ scopum posse ab ea suspensione absolvere. *0 Palaus, disp. 3, punct. ult., n. 2, ex aliis refert hanc sententiam ; sed ipse satis clare significat probabile esse quod episcopus ab ea suspensione possit absolvere, quamvis aper­ tis verbis id non affirmet. Et Palaus non dis­ tinguit eum qui scienter, ab eo qui ignoran­ ter ordinem ita simoniace recepit ·) Silvester, v. Suspensio, qu. 7, v. Ter­ tium, videtur concedere episcopo absolutam facultatem absolvendi ab hac suspensione in ordinibus rite susceptis, etiamsi scienter si­ moniace alium ordinem receperit f) Salmant., cap. 4, n. 38, exceptionem istam praetermittunt cJ Elbel, n. 645; Lessius, cap. 35, n. 140; Palaus, n. 3 et 4 ; Henriquez, lib. 13, cap. 37, n. 5, et cap. 56, n. 1, de inhabiiitate ad idem beneficium tractant. 118. - oj Sanchez, loc. cit., dub. 120, n. 23; Navarrus, consil. 97, de Simon., n. 5 et 6, de canonicatu tantum (cui non insit cura ani­ marum) hoc tenent. De dignitatibus vero non loquuntur; ct ipsi Salmant, tr. 19, cap. 4 • Lib. 2, cap. 35, n. 134 el 136. — · Loc. dt., n. 34. — · Loc. CAP. IL - DE IRRELIGIOSITATE EJUSQUE SPECIEBUS. - DUB. III. - ART. 1Π. Si lit cu· ratem, epi· •copat hac tic· non po­ int. Si «denier Acccptum, episcopal nunquam point. ter (scilicet, quando simonia fuerit com­ missa ab alio, beneficiario ignorante, ut communiter intclligunt doctores1); tunc potest episcopus dispensare etiam in illa vacatione, dummodo beneficiarius sponte renuntiet. Ita Sanchez *, Palaus 8, et Sal­ mant. 4 cum Silvestro b>, Navarro, ct Glossa 1 Vide dicta w. 111, ad 3. — Re­ spondetur 2\ Quod si autem beneficium sit curatum, non potest episcopus dispen­ sare in illa vice; sed potest in alia va­ catione cum ignorante. Salmant. 6 cum Panormitano, Palao, Sanchez, etc. — Respondetur 3°. Quod si scienter simo­ niace quis acceperit beneficium, sive sim­ plex, sive curatum, etiamsi sponte re­ nuntiet; nequit episcopus cum illo dis­ pensare ad idem beneficium habendum, neque pro illa, neque pro alia vice: ut docet S. Thomas c>, et Salmant. 7 cum Soto*>, Palao et Sanchez. Quamvis possit episcopus dispensare ad alia beneficia ob­ tinenda, nisi fuerit simonia confidentia » Apud Salmant., tr. 19, cap. 4, n. 35. — ’ Consil.. lib. 2, cap. 3, dub. 120, n. 22. — · Tr. 17, disp. 3, punct. ult., n. 3. — · Loc. dt., n. 35. - Navar., Consil. 97, de Simon., n. 5. — · In cap. Nobis fuit, de «tmon., v. Rtpro- banda. — · Loc. dt., n. 37. · Panorm., in cap. Dt simo­ niace, de simon., n. 7. Pal., loc. dt., num. 3. · Sanch., loc. dL, dub. 120, n. 31 et 34. — ’ Loc. dt., n. 38. - Pal., loc. dt., n. 3. - Sanch., loc. dt., n. 37 et 42. — Panorm., n. 35, ita scribunt: < Nomine autem beneficii simplicis, etiam canonicatus cathedralium ve­ niunt, et alia quae non habent curam anima­ rum, nec sunt dignitates, ut docent Sanchez et Navarrus ». b) Silvester, v. Simonia, qu. 8, ad 5, v. Adde quarto, etsi a Salmant. citetur, ut re­ fert S- Alphonsus, ipse tamen non apponit con­ ditionem : Modo beneficiatus sponte renuntiet 437 lis; ut mox supra diximus, numero 117, in fine. 119. - Quaeritur^. An praedictas dispen­ sationes possit impertiri etiam episcopus, cum quo commissa est simonia?— Negant probabiliter Panormitanus, etc. Sed proba­ bilius affirmant Salmant. · cum Navarro et Sanchez, ex cap. penult., de elect., ubi facultas episcopis conceditur indistincte. 120. - Quaeritur 4*. An Pontifex, con­ ferens beneficium alicui, quem scit inha­ bilem ad illud accipiendum ob simoniam, censeatur dispensare? — Affirmant pro­ babiliter Palaus ·, Suarez 10, Sotus et Salmant. 11 cum Torre. Et idem dicunt Salmant. 11 cum Soto et Torre, si Ponti­ fex beneficium vendat alicui. Vide Croix11. Notandum, quod si Papa confirmat ele­ ctionem, nesciens vitium simoniae, etiamsi in bulla dicat se supplere omnes defectus, non valet confirmatio; quia illud intelligitur de aliis defectibus in electione, non de simonia : ut Croix 14 loc. dt., n.7. — · Loc. dt., n. 39. · JVawr., Consil. 97, de Simon., n. 12. - Sanch., loc. dt., num. 15. — · Loc. at., num. 9. — * De Relig., tr. 3, lib. 4, cap. 61, num. 14. — M Loc. dt., num. 40. · Raph. dt Torre, in 2— 2··. qu. 100, art. 6, di»p. 9, i. C (edit. Salmant. 1612). - « Loc. dt. 9. qu. 5, an. 2, ad 2. · Torre, loc. dt. (edit. dL). — u Lib. 8, part. 1. η. 227. — u Loc. Sotus, de Just, ct Jure. lib. dt., n. 231. <) S. Thomas, 2a 2a*, qu. 100, art. 6, ad 7, absolute et absque ulla restrictione aut am­ pliatione, dicit solum Papam posse dispensare cum eo qui scienter per simoniam beneficium obtinuit. — Itemque Sotus, de Just., lib. 9, qu. 8, art. 2, conci. 2. 120. - a> Solus, loc. cit., qu. 5, art. 2, ad 2**1, loquitur de eo cui Pontifex venderet beneficium. Complicitai eplicopt non tollit facultatem dsvpenaan· di. Papa, «dena inha­ bilem,quan­ do censea­ tur ditpen«are. N eadem, non cense­ tur diipen «are. TRACTATUS SECUNDUS DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI « Prohibet hoc praeceptum omnem « inordinatam usurpationem nominis Dei: « qualis potissimum fit blasphemando, te· « mere jurando, vovendo et non ser« vando. « De quibus hic agendum ». CAPUT I. Quid et quotuplex Blasphemia. 121. Quid est blasphemia. — 122. Quotupliciter blasphematur contra Deum. — 123. Quando est denuntianda blasphemia haereticalis. — 124 et 125. Quae dicteria sint, vel non, blasphemiae. — 12b. An explicandum, si quis directe intendat Deum inhonorare. — 127. Ad quid tenetur consuetudinarius. — 128. Quid, si quis proferat: O Mors Dei! O Vulnera Christi! irascens contra hominem. — 129. An sit blasphemia maledicere creaturis, et diebus. — 130. An maledicere mortuis. An maledicere fidei. — 131. An imprecari aliis vel sibi daemonem. — 132. An differant specie blasphemiac contra Deum, et Sanctos. 121. - « Resp. Blasphemia, directe op« posita laudi Dei, est verbum maledi« ctionis, vel convicii, seu contumeliae in « Deum: sive id fiat attribuendo ei falsa, « sive negando vera; sive tribuendo crea· « turis, quae ipsi debentur; sive etiam di· < cendo vera, sed quae ad ejus dehono« rationem seu vilipensionem tendant: ut « fit per modum ei indignantis, contem· « nentis, etc. — Ita communiter docto« res: S. Thomas Bonacina f, Sanchez · « Laymann 4, etc. ». · « Unde resolves: varii ca122. - « Γ. Blasphemat, qui contra 2L phc « Deum infrendens, ei maledicit. Item, « qui ait se aliquid acturum, eo invito. « Item, qui eum negat ; qui jurat serio « per deos falsos; qui cum vocat tyran« num, injustum, nolle aut non posse nos «juvare, non curare nostra; daemonem « esse fideliorem, plus posse; non omnia « bene esse ordinata; melius in creatione biuphcmu • 2· 2'·, qu. 13. art. L — · Dhp. 3, de 1* Praec., qu. 8, punct. 1 ct 2. — 1 Dccal., lib. 2, cap. 32, num. i ct 6. — • Lib. 4, tr. 10, cap.6. n. 1 ct 7. — · De Fide. diip. 91, Beet. II, f 54 ct ecqq. — · Dc Praec. decal., qu. 6, art. 2, η. II. — 1 Tr. 21, cap. 3, n. 129. — Jntim III. conatit. In 1 Fcbruar. IbM. § in Hullar. Rom. Mainardi. - mnllb, Pimj J, « « * « « « « « quaedam fieri potuisse aut debuisse, etc. — Quae quidem si quis credat ita esse, et non tantum in ira aut desperatione effutiat ; tunc est blasphemia haereticalis, id est cum haeresi conjuncta ; quod in confessione est addendum, quia specie differt ab imprecativa. — Hurtadus 5 ». 123. - Qui audit aliquem proferentem au.Pbe· blasphemiam haereticalem, tenetur eum SmidSS" denuntiare infra sex dies; ut ajunt Viva * tUn; desuetudinem, haec decreta non videntur contra Decianum Neque, dicere: Renego Deum, si te hactenus obligare. Locatio* 124. - Insuper notandum, quod blas- non percussero. Ita Tamburinius 18 cum ne» bit*· ph «rue phemia est, dicere: Velit, nolit Deus. Pe­ Salazar d); et videtur probabile, contra reat Deus. A dispello di Dio. Nego sacra· Sanchez et Palaum. — Quia tunc haec verba proferens non habet animum ne­ menta. Item, dicere daemonem sanctum, omni­ gandi Deum, casu quo non percusserit. Locutione* potentem. Non vero, si nominetur potens, Sed quia certe vult percutere, ideo dicit non blatsapiens, etc., secundum suam naturam; Deum non credere, si non percusserit; phernxe. modo his verbis non intendatur ei aliquis volens tandem sic dicere: Sicut certum honor tribui. est quod Deum non negabo, ita certum Nec est blasphcmia, quando verbum habeo quod te percutiam. Neque, dicere: Hoc est verum sicut mutatum, aut dimidiatum pronuntiatur *), v. gr. Nego Di..., Santo Di..., Santo Diana; Deus. Tamburinius 14 cum Azor, Bona­ probabiliter cum Viva s, Tamburinio ·; et cina, Medina, contra Suarez et SoCroix 7 cum Gobât et Tamburinio. tum f). Et hanc sententiam communem Neque, dicere contra homines: Sangue asserit esse Mazzotta cum Bonacina *> et di Dio, Corpo di Dio. Viva g, ex communi, aliis. — Quia tunc communiter non aecum Laymann, et Tamburinius 9, nisi in­ quiparatur veritas creata cum increata; dignatio sit directa contra Deum. — Et sed solum indicatur similitudo quaedam, sic tenendum cum Busenbaum et aliis, mixta cum aliqua hyperbole. Ludot. Lope·, Instruct, nov., part. I, cap. 283, i. t, v. Praetorta. — 1 Loc. dt., outn. 129. - Bonae., diip. 3, de 1· Praec., qu. 8, punct. 1, n. 6. · Villal., part. 2, tr. I, diff. 15, n. 8. · Ίϊ*11., Dead., lib. 1, cap. 12. dub. 3, n. 3. — de Blasphem.. n. 745. · Tambur., loc. dt. — · De Praec. dccal.. qu. 6, art 2, n. 9. · Laym., lib. 4, tr 10. αιρ. 6, nam. 8. — · Decal., lib. 2, Cip. 6, § 4, num. 25. — * Lib. 3, part. 1, n. 247. — « Loc. dt., n. 9. — Loc. dt., n. 23. — “ Loc. dt., n. 22. - Sanch., Dccal., lib. 2. cap. 32, num. 24. · Pal., tract. 17, disp. 2, punct. 2, $ 3, num. 3. — u Loc. dt., num. 16. - A*or, part. 1, lib. 11, cap. 3, quaer. 2. · Ponac., diip. 3, de 1· Praec., qu. 8, punct. 2, n. 13. - Bartha!. Medina, Sum., cap. 14, $ 2, v. I! tern capo. — Mauotta, tract. 2, diip. 1, qu. 3, cap. 2, $ 2, dub. 1. 124. - a) Viva hanc suam sententiam limi­ tat Si non intendat animo diabolo sanctita­ tem appingere; vel, ut dicit Tamburinius, nisi intendat signate Deum renuntiare. b) Croix dicit esse gravem blasphemiam, si illa indignatio virtualiter saltem in Deum tendat; quibus addit: ·Similiter, si illa indi­ gnatio non tendat quidem in Deum, sed ta­ men ita loquens advertat ad vilipensionem Dei vel rerum sacrarum ». Sanchez ct Decianus perperam a Viva allegantur; nam Sanchez, Decal., lib. 2, cap. 32, η. 25 et 26, affirmat haec verba esse blasphemiam; quod Decianus, Tract, crimin., lib. 6, cap. 2, n. 13, expresse negat, nisi « animo exeerandi et injuriandi et con­ temnendi proferrentur ». Salazar, de Usu et Consuetud., cap. 5, n. 28, v. Unde possunt, negat tales punien­ do·» esse poenis blasphemiae. Suarez, de Relig., tr. 3, lib. 1, cap 6, n. 12, nimis fidenter a Tamburinio ex Bona­ cina citatur; nam ille non differt a prima sen­ tentia. Dicit quidem verba haec blasphemiam continere; sed addit id < multum pendere cx intentione loquentium, qui saepe loquuntur per exaggerationem, et non intendunt facere omnimodam aequiparationem. Et ita excusari poterunt a malitia blasphemiae, vel quia non advertunt quid verba illa significent, vel quia verba illa capacia sunt alterius significationis, quam ipsi intendunt». 1) Sotus, de Just, ct Jure, lib. 8, qu. 2, art.3, conci. 1, v.f.: · Profecto, inquit, si blasphemiac non sunt, saltem proxime accedunt ». Et quidem si assertio vera non sit, « foedis­ simum est perjurium, blasphemiae affine »; si autem vera esset, « non tamen esset a blas­ phemia longe distans». Scilicet: Bonacina, loc. cit., hanc senten­ tiam tenet; et pro ea a Mazzotta citatur, qui ipse camdem communem appellat. • Tr. 2, diap. 1, qu. 3, cap. 2, 5 3, qnaer. 4. — ’ Decal., lib. 2, cap. 6, $4, n. 6. — · Loc. at., η. II. — · Loc. cit.. n. 8. — · Loc. dt» η. X. — 1 Lib. 3, part. 1. n. 252. · Gobai. 441 CAP. I. - QUID ET QUOTUPLEX BLASPHEMIA. Neque, dicere: Sic erut a fato desti­ natum. — Tamburinius 1 cum Sanchez. Neque, afferre verba Scripturae, ad di­ cendam facetiam: modo quis non utatur ad turpia ; et non fiat tam saepe, ut con­ temptum sapiat. — Tamburinius * cum Villalobos; et Gobat apud Croix Neque, jurare per membra honesta Christi. Tamburinius 4 cum Sanchez. —Secus, si juretur irrisone, vel per mem­ bra inhonesta. Ideo vera blasphemia est, dicere: Potta di Cristo; Potta di S. Paolo; si intelligatur per ly potta, natura mulie­ ris, quam tale verbum significat. Sed talis significatus communiter neque intenditur, neque scitur. Ideo communiter loquendo, praedicta blasphemia a mortali excusa­ tur; tanto magis, quia verbum potta est aequivocum, dum italica lingua denotat (etiam de se) non aliud, quam interjectio­ nem furoris: ut observavi apud vocabularium etruscae linguae recenter editum. Et hoc probabile recte censet Mazzotta 6. Sic quoque excusari possunt a mortali rustici qui blasphemant Deum vel San­ ctos, addendo: Fuori di Dio, aut: & Tho fatto io. Licet enim de se videatur esse vera blasphemia, quia talis conditio non tollit injuriam, quae primis verbis Deo vel Sanctis irrogatur; cum bene doceant Sancheze, Sporer 7, Palaus “ cum Suarez et Valentia; item Elbel · et CroLx 10 cum Tamburinio et Dicastillo, ad peccatum blasphemiae non requiri affectum inho­ norandi Deum, sed sufficere solam pro­ lationem vergentem ad divini honoris diminutionem: quidquid dicat Gobat apud Croix, putans non esse blasphemiam, si quis ex gravi causa proferat tantum ficte Buiphe verba blasphema. — Hinc dicunt Sanp'fobL· chez u»et Sporer14 cum Tamburinio, quod u. kthtiii. omnis blasphemia, etiam joco prolata, est mortale; nisi jocus tolleret omnimodam 1 Loc. dt., n. 16. - Sanch., loc. dt., η. 35. — · Loc. dt., n. 17. . VtUat., part. 2, tr. 1. diff. 15, n. 5. - Gobat, de Blasphemia, n. 718 et »eqq. · Lib. 3, part. 1. n. 251. — • Loc. dt., nom. 25. · Sanch., loc. dt., num. 29. — · Tr. 2. diip. 1, qu. 3, cap.2, $2, dub.2, ▼. f. — · Decal., lib. 2, cap. X?, n. 2 et 3. — 1 Tr. 2, cap. 10, n. 12 et 22. — · Tr. 17, diip. 2. punct. 2, $ I, n, 3. · Suar., de KcUg., tr. 3, lib. I, cap. 6, n. 9. Valent., in 2·· 2··, diip. I, qu. 13, punct. 1, v. Sr- Auctores laudati excusant proferentem verba illa propter intentionem quam ipse hah) rationem irreverentiae in Deum (quod dicunt raro evenire): prout, ait Sanchez, si quis causa joci vel irrisionis juraret per falsos deos. Attamen auctor neotericus libelli, cui titulus: Istr usione per li Confessori di Terre e Villaggi w, et Pater Sarnelli, au­ ctor libri: Opera contro la bestemmta 14; item Pater Mazzotta 14 cum Diana et aliis, probabiliter inquiunt, saltem ob ignoran­ tiam h> facile posse excusari a mortali ru­ sticum, qui non aliter intendit Sanctum blasphemare, quam addito: Se l'ho fatto io; intendens sic non blasphemare. Praeterquam quod, etiam de se loquen­ do, probabile est tale dicterium non esse veram blasphemiam; verus enim sensus cujusvis propositionis formatur ex ultimis ejus verbis. Et ideo recte dici potest, quod praefata propositio: Managgia Santo N., se rho fatto io, simul et complete sumpta, non irroget Sancto veram injuriam, cum adsit illa conditio: Se Tho fatto io. Aliud autem est, verba blasphema exterius pro­ ferre, et inorius nolle blasphemare, ut supra dictum est; aliud, praedictam pro­ positionem proferre, in qua per illam con­ ditionem expressam, expresse ostendit proferens nolle Sancto ullam injuriam af­ ferre. — Secus vero dicendum, si is talia verba addat, non ad tollendam malitiam blasphemiae, sed poenitentia ductus, vel ad reparandam blasphemiam jam pro­ latam. 125. - « 2®. Revocantur etiam ad blas« phemiam alia signa contra Deum, licet « verba non adsint; ut spuere in coelum, « infrendere dentibus, etc. Imo, etiam sola « mente blasphemia interior committi po« test, sicut etiam laus mentalis Dei. « 3e. Blasphemat item, qui in Sanctos « vel sacra contumeliosus est: intellige, < ut Sancti sunt; sive cum habitudine eundo. — · De 2" Praec., Tambur., Dccal., lib. 2, n. 18. — · Lib. 3. part. I, n. · cap. 6, $ 4, num. 3 et 6. - Dûast., de Juram., disp. 1. n. 218. — Gobat, de Blasphem., n. 705 et seqq. · Croix, loc. cit., n. 250. — 11 Loc. cit., n. 41. — “ Loc. cit , n. 22, ▼. f. - Tambur., loc. cit., n. 5. — Sanch., loc. cit., n. 4L — “ Cap. 5. S Confessione pratica, v. ΛΓhai dette. — M Lib. 3. part. 2, r agio nam. 3, n. 25. — uLoc. dt., dub. 2. - Diana, part. 6, tr. 8, resol. 38. bel — Diana vero non de praesenti casu, sed de casu tantum simili loquitur. Iffooatstia excusat phema une voce. Blasphc* mia in san­ cto*. 442 QuxnJoqac venhli*. Quxndoque ffTAvift. BUipheraia ex tri contra re* creata.*. Confit ent, quid expll· care debent. Blxvphc* rame in Cbrivtum. LIB. ΠΙ. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. « saltem virtual! ad Deum, ita ut mora« liter hujus etiam honor censeatur tangi: « quia aiioqui tantum erit contra duliam, « si nimirum contra illos, ut homines qui« dam in terris fuerunt, dicatur. — Quod « veniale est, si joco fiat: v. gr, si sanctos « Crispinum et Crispinianum voces suto*res; Joannem et Paulum, eunuchos. « Grave vero erit, si contemptim, vel ex « odio aut indignatione contra Sanctos < haec dicas. — Licet vero blasphemiae « in Deum non admittant materiae par«vitatem; multi tamen admittunt in iis « quae fiunt contra Sanctos. Escobar ’. < 4e. Blasphemat item, qui iratus, etsi « non contra Deum, sed contra alios aut « alia, eadem tamen serio profert, quae, «ex sua significatione aut modo loquendi « ac circumstantiis, important imminutio« nem divini honoris, aut improperium. — « Licet enim eam non intendat formalitcr, « intendit tamen indirecte et virtualiter: < quamvis id ex subreptione saepe sit ve« nialc tantum, si tantum materialiter fiat. 126. - « 5®. In confessione exprimen• dum est, si quis (quod tamen raro con« tingit) directe et formaliter Deum inho« norare intenderit, aut ei formaliter ira< tus fuerit. — Laymann 1 ». (Cum com­ muni apud Salmant.^, cum Lessio’.Secus, si tantum ex ira blasphemet]. « 6’. Blasphemat item, qui injuriose « usurpat membrum Christi: v. gr. Per· « dat te Dei sanguis, vulnera, mors Dei, « caput, passio, sacramenta, chrisma, et « similia sacra: cum ea non ad perden« dum, sed ad salvandos nos data sint; « ct communiter in his apprehendant ho« mines, magnam Dei carumque rerum « vilipensionem contineri. — Laymann 1 ». 127. - « 7°. Qui talium verborum con• suetudinem habet, tenetur sub peccato 1 Tr. 1, two. 3. cap. 7, n. 47. — · Lib. 4. tr. 10. cap. 6, η. IX — · Ub. 2, cap. 45, n. 33. — « Loc. cit., n. 12. — « mortali serio conari eam tollere. — Quod Coo». < si facit et tamen labitur, potest excu· * «sari aliquando; eo quod juramenta ista, « impetu naturali effusa, non sunt volun« taria nec in se nec in causa, utpote re· « tractata proposito efficaci. Laymann ’. « Vide Escobar c. — Si non conetur, idque « confessarius notet, neget ei cumdiscre« tionc absolutionem. Laymann ». Hic advertendum, quod aliqui hujus- Hatat* modi blasphemantes dicunt, se non animadvertisse ad malitiam blasphemiae. Ajuntque quidam DD., quod isti aliquando, ob impetum irae vel habitus contracti, possunt sine advertentia blasphemare. — Sed puto cum auctore citatoT (Istrus., etc.) semper adesse in blasphemando aliquam advertentiam, saltem confusam, de mali­ tia illius prolationis. Ira enim aut habitus ordinarie non ita intellectum obtenebrat, ut penitus ad malitiam blasphemiae non advertatur, licet ipsa reflexe non cogno­ scatur. « 8". Interim plurimi excusantur ob CXCQttfittf· Quied· « inadvertentiam, in subita commotione. « — Tametsi non satis excusare videatur, « quod quidam ajunt: iis verbis aliud se « non intendere, quam usurpare tamquam « interjectiones significativas irae suae: « tum quia aeque se possunt assuefacere « ad verba alia, irae et seriae voluntatis «significativa; tum quia, tametsi id non « possent, nihilominus non videtur licere « usurpare ea quae, ex communi apprehen« sione aliorum, sunt inhonorativa Dei ». 128. - « 9°. Quod si vero quis in ira Qaiedim « contra hominem, non indignando Deo, blASphctBA. « sed homini tantum, nude nominet mor« tem Dei, septem Sacramenta, v. gr.: « 0 Dei mors, vulnera, etc., sine scandalo, « et sine iis circumstantiis, quibus con« temptus importatur: non sunt blasphe• Lib. !, tr. 2, cap. 3, n. 6. — · Tr. 1, exara. 3, cap. 7, n. 36. — ’ Cap. 6» \ Sfcondo cotnamiamentif, I. f. 126. - a> Salmant, tr. 21,cap. 3, n. 123, quos dicit ob scandalum et periculum blasphe­ loquuntur de blasphcmiis haercticalibus et mandi formaliter, deterrendos esse ab ista d< iis quae ex odio Dei procedunt, quas dicunt apparente blasphemia. et addit: « Accidere specie differre a ceteris tamen potest casus, ut hominem confessarius 127. - a> Laymann, loc. cit.. n. 6, non habet absolvere debeat, tametsi tali consuetudine de absolutionis denegatione Quamvis id in­ (quippe non mortaliter mala) abstinere nolit. culcet, n.8, loquens de iis qui in rixa aliqua Exempli causa est belli dux, qui in confes­ verba sacra temere ct irreverenter proferunt, sione ait se milites suos ita male assuetos, ad CAP, 1. - QUID RT QUOTUPLEX BLASPHEMTA. Ab us u era Absli* aradum. Mdedictre aotori». ia ordine Ad Dean: bLuphexlA. Sean, «i use rcUtio tod Beam. « miae; sed vana usurpatio nominis divini, • hoc praecepto prohibita, et peccatum «inter venialia grave: ut Cajetanus et «Armilla 1 et Sanchez ». [Vide dicta n. 124, v. Neque dicere] — « Quamquam « propter periculum incidendi in blasphe« mias, et quia raro abest scandalum, ac « nihilominus apud audientes Deus ejus«que sacra censentur inhonorari, raro «excusantur; et merito absterrentur ho« mines a similibus dictis, ut notat Lay« mann * ». 129. - Quaeritur hic: utrum sit blasphemia maledicere creaturis? — Distin­ guitur: Si maledicitur creaturis cum relatione ad Deum : sicut esset maledicere pluviae, ventis, ut a Deo imperatis; vel addito verbo Dei, v. gr. Managgia U fuoco di Dtotyxte Tamburinium et Mazzotta), certe blasphemia est. — Idem dicendum, si ma­ ledicatur creaturae, quae de se specialem relationem ad Deum habet, uti est, ani­ mae nostrae, fidei catholicae, coelo, et si­ milibus. Vide mox infra. Secus autem, si indignatio fertur in creaturas sine relatione ad Deum. Ita com­ muniter Cont. Tournely · Viva4 cum Bo­ nacina et Lessio; ex D. Thoma 5, qui docet: Maledicere... rebus irrationalibus, 443 mant. ·, Elbel1 cum Sanchez, Laymann, Sporer, ct expressius Auctor Istrus. per h confessori di terre, etc. e. Ratio, quia prolatio, ubi aliquid speciale relucet aut explicatur sanctitatis, semper saltem in­ directe ad Deum refertur, qui omnis san­ ctitatis est auctor. Sed hic quaeritur: an sit vera blas­ phemia maledicere toti mundo, vulgo: Managgia tuito il mondo? Hunc casum, quantumcumque morales A A. revolverim, disceptatum non inveni; tantum illum vix indicatum reperi apud duos auctores. — Auctor citatus Istru sione, etc. 9 nimis obiter asserit, hanc maledictionem non esse per se gravem blasphemiam. Sed oppositum verius omnino censeo. Maledicere Et ducor argumento illius communis sententiae, quam universe doctores tradunt; mi£*phe’ et dicunt quod jurare per creaturas excel­ lentiores, in quibus specialiter relucet bo­ nitas, sapientia aut potentia divina, nempe per coelum, per terram, et etiam per ani­ mam (ut probabilius recte censent Sal­ mant.10 cum Suarez,Sanchez et Fagundez) et similia, sit verum juramentum. -— Ita, in Tractatu de Juramento, Busenbaum (η. 138), Laymann n, SporerlI, Palaus u, Salmant. u, Bonacina 1B, Felix Potestà χ<· m quantum sunt creaturae Dei, est pec­ Et hoc clare probatur ex Deut. iv, 26, catum blasphemiae; maledicere autem eis ubi Moyses juravit, dicens: Testes invoco secundum se consideratis, est otiosum et hodie coelum et terram. Et ex Matth. v, vanum. — Hinc ex Viva et aliis, non est 34 ct 35: Non jurare omnino, neque per grave maledicere simpliciter horae, dici, coelum,.., neque per terram; ubi S. Au­ anno: nisi addatur verbum sancto; vel gustinus 17 ait: Cum juras per coelum aut nisi de se dies praeseferat quid speciale terram, non te arbitreris non debere Do­ sanctitatis, ut dies Paschatis, Epiphaniae, mino jusjurandum tuum. — Sicut igitur, Natalis, Pentecostes; ut dicunt a> Sal- dico, jurare per praedictas creaturas est Cajtian., v. Blasphcmia, v. f — ’ V. Blasphtmia, η. 1. · Sanch., Dccal., hb. 2. cap. 32, n. 30. — · Lib. 4, tr. 10, cap. 6. n. 8. — Tambur, Dccal., lib. 2, cap 6. 6 4, n. 14 ct 16. Maatolla, tr. 2, disp. 1, qu. 3, cap. 2, 4 1, n. 3. — ■ DecaL, cap. I, art 3. sect. 7, punct. 2, qu. 1, v. Hic tamen — · Dc Pmcc. deca!., qu. 6, ari. 2. n. 7. Bonae., diip. 3, de l· Pracc , qu. 8» punct. 2, n. 5, Lets., lib. 2. cap. 45, dub. 5, n. 30. — a 2· 2-, qu. 76, art. 2, corp. — l'rva, loc. cit., n. 7, i. f. - · Tr. 21, cap. 3 n. »21. - ’ De ir. 2, cap. 10. n. 16. — · Cap. 5. $ Secanda comandamtnta, v. qual ^tudirio. — · Loc. cil., v. È da nolarst. — » Tr. 17, de Voto ct Juram,. cap. 2, n. 28. - Swr„ dc Rellg., ir. 5, hb. 1, cap. 13. n. 22. · SjmcA., Dccal , lib. 3. cap. 2, n. 29. · b'a^und., Decal., lib. 2. cap. 2, η. 8, — 11 Lib. 4, tr. 3. cap. 1. n. 6 et 6. — ,a Tr. 3, cap. 1, n. 7. — “ Tr. 14, disp. 1, punct. 1. n. 5. — »· Tr. 17, cap. 2. n. 12. — * Di*p. 4. de 2· PmeC., qu. 1, punct. 1. n. 4. — " Exam. ConfeM., tom. 1, η. ISM. — n De Serra. Domini in monte, lib. 1, cap, 17, num. 52; ap Mignc, Patrol· Ut., torn. 31. 2 1’raec., n. 5 cl 22. · Sanch.t Dccal., lib. 2. cap. 32, n. 14 ct 22. Laym., lib. 4, tr. 10. cap. 6. n. 10 cl 11. Sftorsr, col. 1236. conflictum cum hoste adigere non posse, nisi veluti iratus verba sacra effundat... Quae verba testatur se proferre non alia mente,, nisi ut militibus metum veluti iratus incutiat ». 129. - a) zXuctorcshic citati exempla allata non proferunt; sed adducunt tantum princi pium generale, ex quo ipse S. Alphonsus exempla colligit, scilicet: maledictionem in 444 LIB. III. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. verum juramentum, quia, cum in ipsis specialiter resplendeat Dei potentia, indi­ recte per eas Deus in testem invocatur; ita, ob eamdem rationem, maledicere eis­ dem creaturis est vera blasphemia, quia in ipsis indirecte Deus contemnitur. Et hoc sentit quidem Felix a Panormo l, ubi dicit, convicium in creaturas non esse blasphemiam, nisi specialiter in eis di­ vina bonitas reluceat, ut in coelo, terra et anima. Limiuuo. Bene tamen excusaretur a peccato blasphemiae, qui malediceret mundo, intelligens mundum illum, qui Deo et Sanctis adversatur; juxta illud Joan, xv, 18: Sz mundus vos odit, scitote quia me priorem vobis odio habuit. — Sed ordinarie lo­ quendo, censeo rusticos qui mundo ma­ ledicunt, ut plurimum graviter peccare: dum ipsi de tali maledictione cum magno horrore se accusant. Maledicere Maledicere autem diabolo,’ recte rputat diabolo «t _ . . . _ raro ktha- Tumbunnius 2 raro esse peccatum morIe’ tale: quia semper solet ille maledici ut auctor malorum, vel ut Dei inimicus. Quo pacto, abstrahendo ab impatientiae actu, ne veniale quidem esse dicit Tamburinius·; et probabiliter consentit Mazzotta4 et Elbel ». in dubio, Notant autem Viva °, et Tamburinius7 îïïda'bKî- cum Bonacina, Lazario et Palao, quod in phemiA. « que in se ex objecto, neque per relationem untl0M· ad mentem proferentium, injuriam ali­ quam contra animas purgatorii; ut con­ trarii contendunt. — Non ex objecto. Quia vox haec mortui, aliud in se non signi­ ficat proprie, quam cadavera (praedicatum enim ro mortui, ad corpora proprie, non ad animas pertinet). Ad summum signi­ ficat homines vita f‘unctos, qui possunt esse salvi, et facilius damnati, juxta commu­ niorem opinionem, quae vult majorem partem adhuc fidelium damnari; non au­ tem animas purgantes, nisi forte in aliqua circumstantia sermonis, ubi expressa (et sic respondetur adversariis) de sacris re­ bus mentio fiat; puta, quando dicitur: Missa, dies aut congregatio mortuorum. — Caeterum in aliis locutionibus ordina­ rie talis vox nec in se nec per commu­ nem acceptionem significat animas pur­ gatorii: uti quando dicitur: Ille timet a mortuis; mortuis minime prodest ornatum sepulcrum, et similia. Et hoc in dubium non videtur posse revocari. Instant, quod maledicentes mortuis saltem maledicunt reipsa eorum animabus, quae separatae a corporibus reperiuntur. — Sed respondeo, quod tunc ma- * b wt Felix Polem, loc. dt., n. IMO — ’ Decal., lib. 2, cap. 6, $ 4. n. 11. — ■ Loc. dt. — · Tr. 2, ditp. 1, qa. 3, cap. 2, $ I, quaer. 1. — · De 2· Praec.. n. 21. - 1 Dc Praec. Dccal., qu. 6, art. 2, n. 10. — 1 Loc. cit., n. 19. . Bonae., ditp 3, de 1· Praec., qu. 8, punct. 2, n. 12. - La- «ar/Ms, dc Blatphcm., qu 8, n. 15 et 16 · Pal., tr. 17. diip. 2, punct. 2, $ S, n. 6. — Js/rMriowr, cap. 5. Secondo comandamento, S Confectione pratica, v. Or falio. — SarnelH, Opera contro la beitctnmia, lib. 3, part. 2, ragtonam. 3. — • Loc. cit. creaturas rationis expertes, in quantum Dei creaturae sunt; item maledictionem in res sacras, blasphemiam esse. 130. - Modo tamen (uti limitant auctores citati) non intendatur hujusmodi maledictio dc animabus purgatorii. CAP. I. - QUID BT QUOTUPLEX BLASPHEMIA. Κοα est ma kdictioanioamtn. Quaedam regula ge· r.tndi» Connaît debet de peccato. ledicere animae alicujus erit mortale, quando in prolatione maledictionis expri­ mitur verbum anima, connotando excel­ lentiam divinae potentiae, quae inanima relucet; prout dixi num. antec. 129, v. Sed hic. Non vero quando maledicitur homini, non facta mentione animae: sicut jurare per animam alicujus esset verum jura­ mentum; non autem jurare per aliquem hominem, nempe per Franciscum, per Petrum. — Unde, sicut maledicere ho­ mini vivo non judicatur grave peccatum; ita nec defuncto. Tanto magis quod (ut mox dixi) maledictio mortuorum proprius refertur ad corpora, quae sola moriun­ tur, quam ad animas, quae sunt immor­ tales. Et certum est quod tales, mortuis ma­ ledicentes, communiter nullo modo inten­ dunt eorum animabus maledicere; prae­ scindunt revera a consideratione anima­ rum et corporum. Imo, ordinarie loquendo nequaquam intendunt maledicere mor­ tuis; sed exprobrare vivis, ad quos male­ dictionem illam instar injuriae dirigunt. — Ideo recte auctor citatus libelli (Istrus. per li confess.) ut supra, praedictam ma­ ledictionem vocat magis proprie impre­ cationem. Et hoc ex praxi patet confessariorum, qui, si interrogent poenitentes, an intenderint maledicere animabus san­ ctis vel saltem animabus mortuorum; cum horrore respondent: Absit, avertat Deus. Confirmat nostram assertionem regula generalis quam assignat Laymann *, ubi sic docet: Si.... poenitens neget affectum 445 gula generalis: quod ad certo damnan­ dum aliquid de gravi peccato, dc ejus gravi malitia constare debet. Imo, signan­ ter quoad blasphemias, docent Palaus, Bonacina, Lazarius cum Tamburinio1 et Viva ·, quod in dubio an aliqua sit vel ne blasphemia, minime ut blasphemia su­ menda est. Quomodo igitur damnari potest ma­ ledictio mortuorum ut peccatum mortale, quando in se, ut diximus, nullam conti­ net injuriam in Deum vel Sanctos; neque ad ipsos mortuos refertur a proferentibus, qui eam proferendo, nec quid dicant intelligunt? Super hoc puncto, pro mea securitate, consului venerabiles et celeberrimas Con­ gregationes sacerdotum missionariorum Neapolis, tum regularium, tum saecula­ rium ; et uno ore mihi responderunt, talem maledictionem nequaquam accipiendam esse ut blasphemiam nec ut peccatum grave. Et responsiones illorum in prae­ fata mea epistola extensas inserui Ex quibus omnibus operae pretium puto, ut confessarii et praedicatores se­ dulo curent instruere populos rudes super hoc puncto, putantes id esse mortale : ne tot animae ex ignorantia ob erroneam conscientiam peccati mortalis misere pe­ reant. — Nec officit dicere quod ex hac notitia frequentior erit abusus hujus ma­ ledictionis; nam respondetur melius esse permitti innumera venialia, quam unum mortale. Et utinam, dico, tales ignorantes propter horrorem peccati gravis abstinuis­ sent a dicta maledictione 1 Malum est, quod adhuc cum tali conscientia peccati gravis non desistunt a vitio, et e converso ob eam ignorantiam damnantur. — Sed vide in fine hujus Capitis responsum, quod nuper edidimus circa hanc mortuorum maledictionem» adversus quamdam epi­ stolam ab anonymo nobis oppositam. Pariter hic adnotamus non esse in se blasphemiam, si quis maledicit fidei ali­ cujus; modo non exprimat nec intendat fidem sanctam, sive Christi. — Ratio, quia nomine fidei non significatur de se fides Christi: intelligi enim potest etiam fides humana. Et revera fidei maledicentes nun­ quam intelligunt blasphemare fidem san­ ctam. Et ita Mazzotta 4. Utrum autem sit mortale hominibus maledicere, sive malum imprecari? Vide dicenda Lib. V, n. 83. Istvu»., cap. 5, Sdtondo corfiandam., v. CAe si davrtl. — • Lib. 4, tr. 10, cap. 6» n. 12. — Pal., tr. 17, dbp. 2, punct. 2, * 3, n. 6. · Bonae., dUp. 8, de 1· Praec., qu. 8, panel. 2, n. 12. · Laaar., dc Blaspbem., qu. 3, n. 13» - · Decui.» Hb. 2, cap. 6, $ 4, n. 19. — · De Praec. Dccal., qu. 6» arL 2, n. 10. — · Tr. 2, di»p. 1, qa. 3, cap. 2. $ 1» & indignationis suae erga Deum directe se extendisse, sed solum adversus hominem veljumentum, cui iratus fuerat; tunc con­ fessorius attendat ad verba quibus homo usus fuit: si enim secundum se divini honoris diminutionem nullam exprimunt, non censenda est blasphemia neque mor­ tale peccatum. — Ad hoc accedit alia re­ k Aecior docto· coa­ gulait. CosfeflBA* sfl tMocast rades aaa este bi» pbctnuun. Maledicere fidei ali· cujus non est blasphc- 446 Impreaui dat manem, etc., son eat btupheroia. Plerumque e*t reniklc untam. MxJedjcerc parentibus, rapenori bua.lelhale LID. in. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. 131. - « 10*. In ira imprecari aliis dae« moncm, grandinem, fulgur, etc., etsi < multi confundant cum blasphemiis, non « tamen est blasphemia; sed dira impre« catio. Quae plerumque (saltem quando « dicitur in illos qui amantur, ab irato) « ob subitam commotionem et inadver« tentiam, ac defectum seriae voluntatis, < non est nisi venialis: quia, cum se ho< mines reflectunt, ajunt longe aliter se «sentire ac sensisse; ita ut videantur « interjectiones tantum quaedam esse ad « significandam iram: tametsi Christianos « parum deceat tam absurdis interjectio« nibus uti. Bonacinal, ex Navarro a\ To« leto, Reginaldo a>, etc.; Baldellus *, ubi « etiam censet veniale tantum esse sibi« metipsi ex ira daemonem imprecari, eo « quod non laedat graviter caritatem ». [Sic etiam veniale tantum est imprecari alicui sine animo, quod arripiatur a dae­ mone. Ita Escobar apud Tamburinium ·]. « Verum Molina, etc., non audent id excu« sare a mortali, propter foeditatem, hor« rorem et perversitatem. — Grave au« tem est, si subditi superioribus, filii pa« rentibus (licet materialiter tantum) sic < maledicant, praesertim in faciem: quia « est grave contra debitam reverentiam. « Baldellus4. Vide infra, ΖΛ. 5,cap.3,dub. 6. 1 Diip. 3, de 1· Praec., qu. 8, punct. 3, n. 4. · Toltt., lib. 4, cap. 18. n. 6. — · De Vidi» capital., lib, 8, dbp. 25, num. 8 et 10. — Eacob., tr. 1, exam. 3, cap. 6, num. 29 i. f. (al, η. 26). · · Decal., lib. 2, cap. 6. § 4, n. 12. — Molina, de Just, et Jure, tr. 4, disp. 22, n. 4. — 1 Loc. cit., n. 12. — « 111· In ira usurpare daemonem sine < imprecatione, non est per se peccatum: « assidua tamen ejus nominatio non de« cet Christianum; et ratione scandali pos«set esse gravis. Laymann^». 132.-«12°. In confessione exprimenda « est qualitas blasphemiae, videlicet utrum « contra Deum an Sanctos fuerit. — Illas « enim specie diferre, est probabile, se« eundum Suarez, Sanchez, Rcginalduma>; « Azor a>, Laymann a>, Diana b>, Lugo ·. « Contrarium tamen tenet Trullcnche>cum « Diana 6 ». liinw ****“· !” ,pedn- Ah blasphemia contra Deum differat specte a blasphemia contra Sanctos? Affirmat probabiliter Busenbaum, cum aliis. — Sed etiam probabiliter negant Bo- Protiw» nacina c>, Sanchez <), Laymann c>, Viva d>, et Salmant.7 cum Cajetano, Baîlez, Fil· liuccio, etc. Et probabile putat Viva8: quia communiter injuria contra Sanctos mediate ad ipsum Deum refertur. — Te­ nent tamen Salmant.9 cum Bonacina, quod ob aliam rationem debet exprimi in con­ fessione, an blasphemia fuerit contra Deum vel contra Sanctos; quia dicunt praedictas blasphemias, ultra propriam malitiam, con­ tinere aliam speciem distinctam contra latriam vel duliam. At Viva l0, Tamburinius 11, Holzmann ia, et Elbel cum et 279. - · Part. 1, tr. 7, rcsol. 60. - ’ Tr. 21, cap. 3, n. 124. · Cajclan., v. Blasphemia ; et in 2·· 2~, qu. 13. art. L r«p. »4 2. · BaRta, in 2— 2·*, qu. 13, art. 1, v. f., v. Denique. · Fili., tr. 25, cap. 1, n. 26. — · De Praec. Decal., qu. 6, art. 2, n. 6. — · Loc. cit., n. 125. · Bonae., loc. dt., punct. 4, Steer., de Rellg., tr.3, lib. Leap. 6, n. 19. - Joan. Sanch., Select., disp. 6, n. 6. — · De Sacr. Poenit., disp. 16, n. 278 n. 2. — * Loc. dt., n. 6. — »> Method. Conies»., Hb. 2, cap. 3, 131. - Bonacina auctores affert tamquam asserentes veniale tantum esse, quando haec ex solo passionis impetu proferuntur, neque ex animo illa mala exoptantur. — Quod utique Reginaldus significat, dicens, lib. 18, n. 203, esse mortale, si fiat ex deliberata voluntate, ct malum sit grave. — Navarrus vero, Man., cap. 12, η. 86, asserit vcnialitcr tantum pec­ care, cum qui maledicit creaturae irrationali, non intendens ei maledicere ut creaturae Dei. b) Laymann, lib. 4, tr. 10, cap. 6, n. 8, haec asserit, non de eo qui daemonem usur­ pat; sed dc eo qui in via vel rixa enuntiat aliquid dc Deo; quod negat esse blasphemiam; ait tamen esse peccatum veniale irreligiosi­ tatis, et quandoque, ratione scandali vel peri­ culi, posse fieri mortale. 132. Reginaldus, lib. 18, n. 201; Azor, part, 1, lib. 9, cap. 28, qu IO; Laymann, loc. cit., n. 10 ct 11, negant differre specie; Reginaldus tamen et Laymann dicunt expli­ candam nihilominus in confessione qualitatem blasphemiae. b) Id est: apud Dianam, qui has auctores (praeter Azorium) ita allegat, part. 1, tr. 7, resol. 50. c> Trullench, Decal., lib. 1, cap. 12, dub. 2, n. 4 et 5, affirmat quidem ejusdem speciei esse; sed nihilominus vult qualitatem blasphcmiae in confessione explicandam esse. — Idemque tenent Bonacina, loc. cit., punct. 4, η. 1 et 2; Sanchez, Decal., Iil). 2, cap. 32, η. 38 et 39; Laymann, lib. 4, tr. 10, cap. 6, η. 10 et 11. d) Viva, de Praec. Decal., qu. 6, art. 2, n. 6, probabilem utique reputat hanc senten­ tiam; sed contrariam probabiliorem appellat Elbel, de 2* Praec., n. 9, dicit tantum S L n. 17. - “ De Praec. Decal., n. 406. CAP. I. - DK BLASPHEMIA. - EPISTOLA Azor'>, etc., etiam probabiliter hoc ne­ gant; dicendo quod tantum peccatur con­ tra duliam, quando blasphemia profertur in Sanctos ob propriam eorum excellen­ tiam, absque relatione ad Deum, ita ut in ipsos terminetur et sistat. Sed, cum ii qui blasphemant Sanctos, verius (communiter loquendo) eos injuria RESPONSIVA, ETC. 447 afficere intendunt, non ob praecisam propriamque ipsorum excellentiam, sed qua­ tenus ad Deum mediate referuntur: ideo, juxta primam probabilem Salmanticensium sententiam, non contra duliam, sed tantum contra latriam peccant; et propterea non tenentur explicare an Deum vel Sanctos blasphemarint. EPISTOLA RESPONSIVA ADVERSUS EPISTOLAM APOLOGETJCAM, SCRIPTAM ΓΝ PROPUGNATIONEM DISSERTATIONIS, QUAE SUPER ABUSU MORTUIS MALEDICENDI PRODIIT. Occatio Prae-omnibus indicandum esse duxi, jungo; in qua summaltm continentur tum cum adversus ea quae super hoc Responsio quam ad Dissertationem dede­ puncto scripseram, quaedam Dissertatio, ram, tum Responsio ad Dissertationis cui brevibus respondi, prius prodiisset; propugnationem. pollicitus fui, cum semel atque iterum iis quae mihi opponebantur satisfecerim, non Reverendissimo Abbati D. Bartholomaeo amplius circa hoc verbum me fore factu­ de Marco, Basiliano. rum: tum ne in infinitum daretur pro­ Reverendissime Pater, et Domine gressus, tum ne eadem quae jam a me colendissime. scripta erant repeterem. Sed dixi quod dumtaxat respondere volebam (prout feci) Cum Dissertatio quaedam super mor­ ad duas S. Thomae doctrinas, quas mihi tuorum maledictione, ac cum adversus de novo objiciebat. Et una simul signifi­ eam brevis responsio mea prodiissent; cavi, in animo mihi statutum esse dein­ novissime typis edita est altera Epistola ceps nihil amplius super hac controversia apologetica, pluribus scripta in praefatae scripturum (quia mihi satis in propatulo Dissertationis propugnationem. — Ubi ad res collocata esse videbatur), nisi cum ab manus meas illa Epistola pervenit, et ac­ adversario meo de veritate prorsus fuis­ curate illa a me lecta, diu animi pependi, sem persuasus. Tunc enim nihil mihi dif­ rescriberem nec ne. Ex una enim parte ficultatis esset a sententia desciscere; et consilium de non amplius respondendo id omnibus per publicam scripturam si­ susceptum, sartum tectum habere voluis­ gnificare non erubescerem: prout animus sem, ne in infinitum progrederer. Ex alia meus ab hoc faciendo non abhorruit in parte, expediens videretur nunc denuo aliquibus aliis meis opinionibus, quas, ubi respondere, sicut amici mei ad id facien­ eas rationi non consentaneas cognovi, li­ dum me adigunt: tum, quia in priori re­ benter revocavi. sponsione error quidam, a quo me retra­ Nihilominus post responsionem a me ctare intendo, fortuito excidit, licet ille ad datam, vulgata est altera Epistola apolo­ rem nostram nihil referat, sicut ex hac getica in propugnationem praefatae Dis­ altera responsione animadvertes; tum quia sertationis, in qua contendebat auctor in laudata Epistola apologetica, adversa­ probare, mortuis maledicere per se esse rius alias novas exponit animadversiones, mortale. Cui epistolae, non obstante con­ quibus, ut ambiguitates aliquae de medio silio quod de non amplius respondendo tollantur, altera responsione satisfacere ceperam, alia Epistola nunc respondere opus esse duxi. sum coactus. — Et hanc dumtaxat hic subQuapropter, ad te hanc alteram re- in ratione blasphemiae praecise, omnes biasphemias probabilius esse ejusdem speciei ; pro qua sententia adducit Azor, loc. cit. Et hoc intel- ligcndum esse dicit Elbel, « sive dcin suppo­ nantur immediate Deo illatae; sive mediate, id est inhonorando Sanctos qua tales». 448 Quid ad▼ereariue »«rcwo» tit CAP. 1. - DE BLASPHEMIA. - EPISTOLA RESPONSTVA, ETC. LIB. ΠΙ. - TRACT. Π. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. sponsionem afferendam curavi; et abs te duo haec peto: Primum, ut omni qua potes animi attentione eam perlegas, detra­ hendo, addendo, corrigendo quicquid tibi visum fuerit. Secundum, ut mihi consilium tuum candide aperias, utrum expedire tibi videbitur, ut hanc typis excudendam curem: dum ex una parte mihi conten­ dere displicet cum viro et aliis ejus so­ ciis Ordinis, quem ego maximi facio, atque mirum in modum veneror (tametsi mihi compertum est, non deesse aliquos inter illius Ordinis, forte eis minime indoctiores, qui meae adhaerent sententiae). Ex altera parte a fidelium cordibus hanc deducere opinionem, nimirum quod praefata male­ dictio sit mortale, cum tale non sit, ad gloriam Dei, qui sibi animarum salutem gloriae habet, non parum conferre censeo. Parcas mihi, quaeso, si non pauca quae in priori responsione jam notata erant, hic repetita observas. Hoc non aliter fa­ ciendum esse censui, nisi ut lectoris ante oculos omnia simul exponantur, dum legit illas animadversiones, quas mihi adver­ sarius de novo objicit. — In Dissertatione probare aggressus est, maledictionem in mortuos esse peccatum lethale et veram blasphemiam, duabus rationibus: Γ quia corpora fidelium defunctorum sunt sacra; 2 quia praefata maledictio praescindere non potest, quin ad animas referatur. In responsione ad Dissertationem data, dixi quod jam illis objectionibus bis respon­ deram; propterea, ne eadem semper ca­ nerem, nolui ad omnia quae opponebantur respondere. — Nihilominus duabus S. Tho­ mae auctoritatibus, quae de novo affere­ bantur, dixi me facere non posse quin responderem. Primus textus desumptus est cx 3 p. q- 8, art. 2, ubi S. Doctor dicit, Christum in fidelium corpora influere jus resurgendi propter Spiritus Sancti inhabitationem. Et hoc idem jus auctor Dissertationis pro­ bare intendit aliunde, nempe cx ratione sacramentalis communionis, qua fideles, dum vivunt, reficiuntur; hineque ex hisce Tkoinatrtn., Veto» et nova EccL diadpL, paru 3, lib. 1, *) Calmet, in sua Dissert, de funerib. et scpult. Hebraeor., p. med., morem istum sc- duabus rationibus infert mortuorum cor­ pora inter sacra annumeranda esse, adeo ut sacro cultu, ex religionis virtute ema­ nato, veneranda sint. At, si hac rationes (respondeo ego) probarent, quod corpora quorumlibet defunctorum pro sacris ha- b“1* benda sunt; probarent etiam, quod neces­ sario corpora fidelium damnatorum inter sacra annumeranda essent; in iis enim etiam aliquando habitavit Spiritus San­ ctus, et cum Jesu Christo per Euchari­ stiam concorporata fuerunt. — Dicit quod illae qualitates per peccatum postea amit­ tuntur. Igitur, subsumo, quoties Ecclesiae authentico testimonio mihi non constat, animam illius gloria aeterna frui ; ac etiam quoties Ecclesia honorem qui ei debetur, ad cultus sacri rationem non elevat, ut infra explicabimus; mihi fas non est illud corpus pro sacro habere. — Praeterquam quod, si corpora defunctorum sacra sunt propter Eucharistiam quam receperunt, et propter Spiritus Sancti inhabitationem; necessario dicendum erit, etiam corpora viventium fidelium tamquam sacra co­ lenda esse: ita ut quaelibet injuria aut ma­ ledictio, in fidelis viventis corpus irrogata, peccatum grave religioni adversans di­ cendum sit. Sed hoc est contra expressam S. Thomae doctrinam, ut mox videbimus. — Dicere autem, sacra esse corpora defun- Sepdtw· ctorum propter ntus quibus erga illa uti- probat, tur Ecclesia; quia nempe sacrae sepulturae beneficio donat, processionibus et benedi­ ctionibus ca decorat, thure suffit, ct etiam ob antiquum ritum (ut adversarius dicit), dudum adhiberi consuetum, sacram Eu­ charistiam super defunctorum pectore col­ locandi: nescio cur hi ritus actus sacri cultus dici debeant; cum compertum sit, saeculis superioribus, etiam tempore quo ab infidelium persecutionibus pace Ec­ clesia fruebatur, defunctorum fidelium corpora sepeliri in campis ct viis, prout testantur Thomassinus ct Calmcttf>. Imo plura concilia prohibuerunt quominus in ecclesia cadavera sepulturae darentur. — Quod si posterioribus temporibus usus incap. 66, n. 3 et 4. peliendi corpora in campis ct viis utique refert de Hebraeis, sed non de Christianis. 449 vectus est, ut in loco sacro sepelirentur, suffiuntur tum ad alia plurima arcenda hoc, affirmante S. Gregorio, inde proces­ mala..., tum maxime ad... fugandos dae­ sit, ut proximi ex sepulcrorum conspe­ mones, eorumdemque ac magorum... prae­ ctu recordarentur defunctorum animas stigias et sortilegia dissolvenda; pronum saepius suis precibus coadjuvare: Hoc mihi esset, quamplurinus.^ Patrum testi­ prodest mortuis (sunt verba Sancti), si moniis et exemplis testatissimum reddere. in ecclesia sepeliantur, quod eorum pro­ Et ·: Fit... suffitus ad corpora fidelium ximi, quoties ad eadem sacra loca con­ veniunt, suorum quorum sepulcra con­ spiciunt, recordantur, et pro eis Domino preces funduntx. Et idem dicit S. Augu­ stinus ■— Benedictiones autem cum aqua lustrali, dicunt Gavantus et Durandus, erga cadavera ideo adhiberi, ut a daemo­ num infestatione illa liberentur. Et hac eadem de causa, illa thurificantur, ut scriQaidwn bit Innocentius III %* et ob id idem, SS. Eucharistia in defuncti pectore apponebatur, tauabEc ut jdem s. Gregorius asserit ·. Quamvis hoc deinde reprobatum fuerit a conciliis in quarto, sexto et septimo saeculo; ut refert P. Vestrini4. Sicut etiam vetitum fuit, sacram Eucharistiam in ecclesiarum fundamentalibus lapidibus collocare, aut ad energumenos, aut ad infirmorum vul­ nera admovere; sicut pariter, sanguine consecrato frontem, oculos, etc., linire: qui apud antiquos fideles mos receptus ha­ bebatur, referentibus S.Cyrillo et S. Joanne Chrysostomo. — Haec perspicuum dilucidumque faciunt, hos pios actus (quia sim­ plicitate potius quam a religione deriva­ runt) non indicare, sacra esse ea, circa quae illi adhibebantur; sed quod solum ad bonos assequendos effectus, quos ex eorum usu sperabant fideles, adhibebantur. Siinxûo. Sed loquendo de ritibus quibus hodie Ite rituum . rt ·. · « Eotauein utitur Ecclesia communiter in tumulandis cadaveribus, haec sunt quae scribit Spondanus ·: Quanta namque sit vis cru­ cis qua signantur et ornantur, et aquae benedictae qua asperguntur, et thuris quo ’ DîaIoj. lib. 4, cap.W; «p. Mi £oe, Patrol, lat., tom. 39, coi. 1916. — *2· 2··, qu. 76, art. 3, obj. I. Maledicere • ine pravo affectu, ve uûüe. 452 LIB. HL - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. contra caritatem et pietatem maledicere corpori fidelis viventis, si abest pravus affectus; ita non est gravis contra cari­ tatem et pietatem, sine pravo animo cor­ pori fidelis defuncti maledicere: quando­ quidem, juxta ipsum S. Thomam, caritas, qua mortui qui in gratia decesserunt pro­ sequendi sunt, non est aliud quam exten­ sio caritatis, quam vivis praestare debe­ mus: Caritas (ait Sanctus), quae est vin­ Aba obje­ ctio adver­ sarii. Ι.-ί ) I > S i t V W Ç J W a .ï'* c» « V X lV ïïX ’ ' ■«£ culum uniens membra Ecclesiae, non so­ lum ad vivos se extendit; sed etiam ad mortuos qui in caritate decedunt. Solvitur; corpora de­ functorum non tunt «a* era. Sed adversarius meus dicit, quod ma­ ximum est discrimen inter vivorum et defunctorum maledictionem; quia in vivo regnat fomes, ac proinde ipse in peccandi periculo versatur, a quo qui decessit in gratia immunis est. Unde fit (ait), quod maledictio in vivos potest esse veniale: cum enim sit peccatum contra caritatem, remoto pravo affectu, potest esse non grave; sed maledictio in defunctos, cum sit peccatum contra religionem, etiam remoto pravo affectu semper est grave peccatum, ratione injuriae quae religioni irrogatur, cum corpori sacro maledicitur. — Sed, ut respondeam, iterum principium ejus perquiramus, unde ille fidelium de­ functorum corpora, sacra esse autumat. Ipse dicit, juxta S. Thomae doctrinam mortuis maledicere esse grave, quia eo­ rum corpora fuerunt organa Spiritus San­ cti, et quia Communionem sacramentalem receperunt. Respondeo igitur. Quoad illud quod defuncti corpus, propter Com­ munionem, et quia templum fuit Spiritus Sancti, pro sacro habendum sit; jam su­ perius dixi quod haec ratio probat tam defuncti, quam vivi corpora pro sacris habenda esse; quia etiam vivus est tem­ plum Spiritus Sancti: Membra vestra tem­ plum sunt Spiritus Sancti (I Cor. vi, 19). — Sed in vivo replicabit quod fomes adest, qui hominem redigit sub potestatem pec­ candi. Respondeo. Ergo corpus Adae ante peccatum erat sacrum ? Praeterea, poten­ tia ad peccandum non efficit ut mutetur species sanctitatis corporis. Item nec fo­ mes nec periculum peccandi efficiunt, ut hic et nunc vivens non sit templum Spi­ S. Them., in 4, diit. 45, qu. 2, Aft. 1, *4 2 quaeat. — ritus Sancti. Tanto magis quod fomes iste nullum reatum aut maculam in animam inducit; nam gratia Redemptoris in ba­ ptizatis omnes peccati maculas extergit, ct cumulatissime omnia ejus damna reparat: Copiosa apud eum redemptio (Ps. cxxix, 7). Ubi autem abundavit delictum, superabundavit gratia (Rom. v, 20). Ego veni, ut vitam habeant, ct abundantius habeant (Joan, x, 10). Unde definivit Tridenlinum !, per Baptismum animas immaculatas reddi, et fomitem nihil nocere, imo prodesse ad majorem mercedem recipiendam non con­ sentienti: In renatis enim nihil odit Deus.,.; innocentes, immaculati, puri, innoxii, ac Deo dilecti effecti sunt, etc. Manere autem in baptizatis concupiscentiam vel fomi­ tem, haec sancta synodus fatetur et sen­ tit: quae cum ad agonem relicta sit, no­ cere non consentientibus... non valet; quin immo qui legitime certaverit coronabitur. Itaque ratio, quod sunt Spiritus Sancti organa, non efficit ut corpus fidelis vivi vel defuncti sacrum habeatur; alias vivis etiam sine pravo animo maledicere, sem­ per esset peccatum grave: et oppositum certum est, ut ipse adversarius admittit. Unde ad aliam rationem (si forte adver­ sarius eam reperiat) confugere opus est, ut probet defunctorum corpora sacra esse. Nec valet dicere quod, maledicendo vivo, potest praescindi, cum non consi­ derando ut templum Spiritus Sancti, sed mentem ad alia motiva peculiaria appli­ cando, v. gr. ad injurias quibus ab eo affectus est. Et ego subsumo: Et cur haec praecisio effici non potest etiam respectu defunctorum, iis maledicendo, ratione ha­ bita alicujus molestiae qua ab eo affectus sit, sed sine pravo animo? Praeterquam quod (ut scripsimus in prima epistola) ple­ rumque hae maledictiones potius in vivo­ rum contumeliam, quam in defunctorum effutiuntur. — Sed, dicit, hoc neutiquam effici potest, quia defunctorum corpora sunt sacra. Sed hic redit quaestio; quia hoc est quod controvertitur. Nos enim dici­ mus, nullum defunctorum corpus pro sa­ cro habendum esse, nisi cum Ecclesia sanctum illud esse declarat, atque prae­ cipit illud uti sacçpm venerandum esse, 1 Seai. 5, Decret, de pecc. origin., n. 5. CAP. 1. - DR BLASPHEMIA. - EPISTOLA RESPONSIVA, ETC. elevando venerationem ab ordine humano ad supernaturalem et divinum; ut mox cum S. Thomae auctoritate videbimus. Coitu reSed replicabit auctor, quod juxta eumXiiprro“ dem S. Thomam reliquiae sanctorum veneratione dignae sunt, quia hujusmodi corporum animae Deo actu fruuntur; et quod propterea defunctorum corpora (ait), licet cultu duliae venerari nequeant, non possunt tamen sperni, cum sint sacra; pie enim credendum est eorum animas salvas esse. Igitur, respondeo, defuncto­ rum corpora, cum sint sacra, eis sacer cultus exhibendus est? Sed vellem scire quinam sacrorum cultuum eis exhibendus sit? Adversarius fatetur non deberi cul­ tum duliae; sed ego nullum alium reperio, qui ab Ecclesia aut a DD. assigne­ tur; nec capere possum quod alia cultus sacri species assignari possit, praeter latriae, hyperduliae et duliae. — Sed, insur­ git, ad quem cultum reducitur altarium, vestium et vasorum veneratio? Respon­ deo, quod reducitur ad cultum latriae; nam hae res per se nullum cultum me­ rentur: dum, cum exeerantur, non am­ plius sacro cultu venerantur, sed relative sive reductive ; unde eorum cultus redu­ citur ad cultum latriae, ratione sacrificii ad quod ordinantur. Ideoque dico quod, cum defunctorum corpora cultu latriae vel alio sacro venerari non possint, inter sacra numerari non debent. — Pater Sua­ rez *, loquendo de veneratione debita San­ ctorum et caeterorum defunctorum reli­ quiis, dicit: humo insuper addo, hanc ipsam consuetudinem (nempe venerandi uti sa­ cras, reliquias Sanctorum) ostendere, longe 453 ctificari. Afferamus ejus verba, quae de corpore Sancti Theodori affert ·: [Corpus S. Theodori) ad alia corpora, quae com­ muni et vulgari morte dissoluta sunt, nec comparandum quidem est... Nam caetcrae quidem reliquiae abominabiles plerisque sunt; ac nemo lubenter sepulcrum praeterit, aut, si ex inopinato apertum offendit, praetercurrit. At si venerit m aliquam locum similem huic, ubi hodie no­ ster conventus habetur, ubi memoria justi sanctaeque reliquiae sunt; primum qui­ dem earum rerum quas videt magnifi­ centia oblectatur...; cupii deinceps ipsi con­ ditorio appropinquare, sanctificationem ac benedictionem contrectationem ejus esse credens. — Hinc notandum, quam alia sit veneratio, quam Ecclesia et fideles San­ ctorum corporibus exhibent; et alia, qua aliorum defunctorum corpora honorantur. Quoad venerationem autem debitam corporibus, quorum animae Deo (ruun­ tur, respondemus quod ratio S. Thomae non potest valere, nisi pro solis Sanctis ab Ecclesia declaratis, de quibus tantum Angelicus loquitur. — Sanctus enim Tho­ mas, ex ratione quod animae Sanctorum Deo fruuntur, procedit ad demonstrandum quod eorum corpora veneranda sunt. Ad percipiendum igitur quidS. Doctor sentiat, ct quae sit rei veritas, distinguendae sunt duae species cognitionis, qua nos scimus et credimus animam alicujus Deo frui: humana una; superhumana et divina al­ tera, ex Ecclesiae declaratione. — Nunc certum est, venerationem illam corpori­ bus Sanctorum, de quibus loquitur & Tho­ mas, debitam, non posse applicari nisi ad aliiori modo Ecclesiam de Sanctorum re­ illa corpora, quorum animas beatas esse liquiis sentire, quam vulgarium hominum scimus cognitione revelata nobis per Ec­ mortua corpora soleant reputari. — Oc­ clesiam, quae elevat honorem qui eis de­ currit mihi quod etiam S. Gregorius Nys- betur, ex ordine humano ad superhusenus, loquendo de corporibus Sanctorum, manum. Hinc fit, non sufficere nobis pro sacro et caeterorum fidelium vulgari morte de­ functorum, dicit, nullam paritatem esse habere aliquem defunctum, etiam morali inter honorem qui illis exhibendus est, et certitudine, ut debeat aut possit ejus cor­ illum qui aliis. Nam subjungit quod cor­ pus sacro cultu venerari; sed requiritur, pora aliorum defunctorum omnes horrent ut Ecclesia authentice nos certos faciat, et ab illis fugiunt; sed ad corpora San­ certitudine ipsi divino lumine communi­ ctorum, quia sacra sunt, quilibet se ap­ cata, animam illius defuncti jam cum Deo propinquare optat, et tactu se credit san- in coelis regnare. — Audiamus verba » 3 P., qu. 25, art. 6, ad 2. — · Defensio fidei cathol., lib. 2, cap. 10, n. 14, v. UiuU etiam. — · Oratio S. Thco- dori man. Cfr. Mi, Sanchez, etc. ». Pariter, dicere: Vivit Deus; Deus est veritas, non est juramentum, si enuntia­ tive profertur; ut Cajetanus c), Lede­ sma Λ>, etc., apud Salmant. 4. — At Sal­ mant. cum Azor, Fagundez, Soto, Trullench, dicunt, talia verba cx usu com­ muni accipi ut prolata invocative, et ut vera juramenta. « 6°. Non sunt juramenta, quae dicun« tur per modum sponsionis, v. gr.: Ex• pono caput meum ; amputentur mihi • aures, ni ita sit; etc. — Vide Sanchez5 ». [Vide n. 143]. • 7\ Non vere jurat qui, ut juramen- « tum coactus vitet, dicit se jurare per « omne id per quod potest: quia, cum • Loc. cit.» cap. 2, η. 2. — ■ Loc. cit., cap. 1, n. 4. — ‘ Loc. cit., punct. 1, n. 2, v. Quarto. - Swar., loc. cit., cap, 13. n.7. · Sauch., Decal., lib. 3, cap. 2, n. 20. - « Tr. 17, de Voto et Juram., cap. 2, n. 25. — Saltnaul., loc. cit. part. 1. lib. II, cap. 3, qu. 1, · 134. - a) Suarez mentem suam, cap. 13, n. 15, his verbis explicat: « Dupliciter potest haberi illa intentio jurandL., quando id per quod juratur, vel signum externum jurandi de se non est sufficiens ad juramentum. Prius enim haberi potest illa intentio cum sola con­ scientia erronea, quae fecit ut duae intentio­ nes seu voluntates inter sc repugnantes simul conjungantur; v. g. Gentilis intendit jurare, ct simul vult tantum adducere in testem suum idolum, ex conscientia erronea, qua putat illum esse Deum: talis ergo intentio jurandi non sufficit, ut sit juramentum quod profertur, sed solum ut putetur... Secundo modo potest haberi haec intentio jurandi abs­ que errore, et tunc neccsse est, ut qui hanc intentionem habet, ct jurando solum nominat creaturam, eo ipso intendat illam interponere cum aliquo respectu ad Deum». Et Suario adhaeret Sanchez, cap. 2, η. 7, aliud prae­ terea addens, quo doctrinam Suarii limitat, scilicet: «Quando proferens ea verba errat, credens ea esse juramentum, et consequenter intendit jurare; at nec expresse excludit nec includit expresse relationem ad Deum, eo quod hanc theologiam ignorat, an tunc obli­ getur ex juramento, ita ut sublato errore, maneat adhuc ligatus? Et credo manere ». 461 Dccal., lib. 3, cap.2, n, 37. - Sotus, de Jost, et Jure, lib. 8, qu. 1, art. I. · Trull., lib. 2, cap. 1, dab. 4, n 1. — · Dccal., lib. 3. cap. 2, n. 42. — · Loc. dt., n. 23. - Sotus, loc. dt., art. 1, conch 4, ct art. 6, post med. · Suar., de Rclig., tr. 5. lib. I, cap. 13. n 9 et »cqq., n. 17 cl 19. · SawcA., loc. dt., cap. 2. n. 32. · *) Lessius, lib. 2, cap, 42. n. 4, scribit: In istis jurandi formulis, « prout vulgo accipi solent, censetur esse juramentum... Si tamen quis non intendat jurare, sed solum affirmare Deum ista scire, intueri, non erit juramentum, quia decst intentio ». Cajetanus» in 2Λ^ 2af, qu- 89, art. 1, ad 3, quam vir revera a Salmant. hic citetur, « certe, in veritate ; fide boni viri; per • fidem meam; fide boni Christiani, vel • sacerdotis, vel regis >. [Ita Salmant 4 cum Soto, Suarez, Sanchez, Lessio, Vil­ lalobos. Nec:] < Per conscientiam meam; « super conscientiam meam, etc. ; ut ha« bent Lessius T, Bonacina ·. Quia tantum « significant, illum loqui ex dictamine con« scientiae, et notitia veritatis; nec in te« stem adducitur Deus. — Esset tamen «juramentum dicere: Per fidem catho• licam; per sanctum Evangelium ; quia « tunc censetur in testem adduci illius « fidei et Evangelii auctor. Vide Lay« mann · ». Dicere igitur: Per conscientiam meam; super meam conscientiam, in conscientia, non est juramentum ; ut docent L ius la, Elbel n, ac Salmant. 13 cum Ledesma et Villalobos: quia nullus in testem addu­ citur; et sensus est: Quod dico, est quod mihi dictat conscientia mea. Idem videtur tenendum cum auctore, ut supra (Istrus., etc.1B), si dicas: Per conscientiam animae meae; nam conscientia principa liter ibi, non anima, nominatur et inten­ ditur. — Secus, si dicas: Per animam meam; probabilius hoc esse verum jura­ mentum dicunt Salmant. 14 cum Suarez, Fagundez et Sanchez; Elbel 1B, Renzi ι·, n.L · Villal., γαιχ.2. tr. 36. dltt.2. n.8. — ’ Loc. dt.. n. 4 — · Diip. 4. dc 2· Praec. qu. 1. panel. 1, n. 2, v. Tartio. — » Lib. 4, tr. 3, cap. 2, n. 4. — ■ Loc. dt., Less., lib.2,cap. 12, n. 4. — n Dc 2* Praec., n. 47. — ’· Loc. dt., n. 28. · Prtr. Lr«4<, Lessius, Bonacina L « Itaque dividitur: « Primo. In verbale, reale et mixtum: « — cum videlicet, vel verbis fit; vel actio« ne aliqua, ut erectione digitorum, con< tactu crucis, sceptri, Evangeliorum; vel «et verbis simul et actione corporali: « unde et vocatur juramentum corporale. « — Vide Bonacina2 ». 140. - « Secundo. In invocatorium seu « contestatorium; et in exeeratorium seu « imprecatorium. — Illud est, quo Deus « simpliciter ut testis invocatur. — Hoc « autem, quo non solum vocatur ut testis, « sed etiam ut vindex, cum jurans se vel « alium dilectum, vel aliquid sui aut suo« rum subjicit Deo puniendum, si falsum « dicat ; ut: Ita me Deus amet, adjuvet ; pu· « mat me Deus; faciat Deus, ut hinc nun« quam sanus surgam; nec conjugem, nec « liberos vivos hodie intuear ; tollat me « Deus subitanea morte; aeternum damnet, Less., « super animam meam, etc. In quibus, « quando falso juratur, an sit conjuncta « altera species malitiae contra caritatem « sui aut proximi, Scholastici controver« tunt. Negant Suarez, Valentia, etc., quia « non solet quis, etiam amico suo, tale « malum ex animo imprecari a>; sed po« tius cogitat, Deum non facturum esse. « — Vide Bonacina · ». 141. - « Tertio. In assertorium et pro« missortum. — Illud est, quo praeterita « vel praesentia affirmantur aut negantur; « hoc autem est, quo aliquid futurum pro« mittitur. — Addunt aliqui comminato« rium; ut v. gr. Per Deum ego te eae. dant ; sed hoc referri potest ad promis« sorium ». 142. - « In confessione non opus est « explicare, utrum per Deum an Sanctos « juraris; quia est ejusdem speciei mali« tia: cum jurans semper intendat Deum « adducere in testem. — Suarez Les« sius *, Lugo4 ». Quaeritur: an omnia ista juramenta sint ejusdem specta? Negat Palaus b>. Sed melius affirmat sententia communis n 2. — · Loc. cit., punct. 1, n.3, et punct. 2, n. I» — Suar., lib. I, cap. 12, n. 11. · Valent., in 2“ 2·«, diip. 6, qu. 7, punct. 2. v. Item. — · Loc. cit.. punct. 2, num. J. — • Lib. 2, cap. 42, nom. 10. — · De Sacr. Poenit., diip. 16, num. 286. 139. - Suarez, lib. 1, cap. 5, n. 13; cap. 12, n. IO, ita quidem tenet; sed cap. 9, dc jura­ mento assertorio et promissorio disserens, non satis sibi constat ; asserit enim valde pro­ babilem ct fortasse veram, sententiam quae dicit ea esse ejusdem speciei; itemque n. 6, fortasse probabiliorem, quamvis opposita vi­ deatur probari posse non levibus argumentis. At n.5, de hac sententia opposita, quod scilicet specie differant, addit : « 1 laec ergo sententia probabilis fit conjecturis adductis... Videtur etiam mihi haec sententia aptior ad resolu­ tiones morales infra tradendas.».; ideo in eam sum valde propensus ».. 140. - a> Suarez hanc sententiam tenet de eo qui in semetipsum jurat; sed si fiat « per ordinem ad alterum, cui specialis honor ct re­ verentia debeatur.,., videtur quidem in obser­ vantia vel pietate deficere, quamvis fortasse specialis malitia, cx illa circumstantia sumpta, non sit mortalis, secluso odio et contemptu. — Valentia pariter eamdem sententiam tenet ac Suarez, de eo qui sibi malum imprecatur (de proximo non loquitur), sed propter aliam rationem quae non adducitur a Busenbaum. 142. - a) Suarez, lib. 1, cap. 5, n. 12 et 13, non sine quadam distinctione loquitur; negat quidem juramentum per Deum differre a jura­ mento per Sanctos, quatenus « in cis divina veritas relucet »; affirmat vero differre, si ju­ ramentum fieret « per Sanctos, ut Sancti sunt, sistendo praecise in eorum authoritate creata ». b) Palaus, tr. 14, disp. 1, punct. 2, n. 7, de juramento promissorio et assertorio dis­ putai; ct dicit communem esse sententiam, quae negat illa a se invicem specie differre : lib. 2, cap. 42, n. 9. — 1 Diip. 4, qu. 1, punct. 2, Asserto­ riam et pro­ missori am. Commjna· tonam. Omnia sant ejaidem s pecieL 464 LIB. ΙΠ. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. 465 CAP. II. - DE JURAMENTO. - DUB. III. cum Salmant.1 cum Soto, Lessio, San­ chez, etc. ForaoUe 143. _ Notandum autem, quod praedi• ent jura· eta verba: Ocaaar.si hoc non est, et simenta. . milia, quamvis sint vera juramenta, si per modum execrationis dicantur, quia significant: Deus, quern in testetn invoco, me occidat, si hoc non est verum; caeterum communiter non continent, nisi quam­ dam sponsionem, seu poenae obligatio­ nem, et significant: Sinon est ita, spondeo meam vitam, vel poenae mortis me sub­ mitto. — Ita Salmant. 1 cum Palao, Fa- gundez, Trullench, Villalobos; Busenbaum Ni.> Deu. (n. 134,;. ad 6), Sanchez ·, Elbel4,. — Secus expreneno" . minetur, vero, si Deus ibi expresse nominetur, di­ cendo : Deus me perdat, si mentior; quia tunc jam invocatur Deus ut vindex men­ dacii, si forte profertur. Sanchez, Salmant., Elbel ·; cum Busenbaum, mox supra n. 140. Dicere autem: Habear ut haereticus, si hoc est falsum, non est verum jura­ mentum. Sicut neque etiam, regulariter loquendo, dicere: Tot angeli tollant ani­ mam meam, quot vicibus hoc feci. Vel: Ita faveat mihi Deus, sicut, etc. Ita Sal­ mant. e cum Palao et Sanchez aZ — Neque est juramentum dicere: Juro per istam crucem; cruce tamen non demonstrata vel signata. Salmant.7 cum Sanchez, Fagundez et Villalobos. DUBIUM IU. An et quando sit licitum jurare. A.B. V 144. An liceat jurare. Et quae requirantur ad licite jurandum. — 145. Quid dc judicio requisito. — 146. Quid dc justitia. - An sit mortale defectus justitiae in juramento assertorio. Quid de dicentibus: Per Deum, te occidam. — 147. Quid dc veritate requi­ sita. — 148. Quae certitudo requiratur ad jurandum. — 149. An Uccat petere jura­ mentum a pejeraturo. — 150. An excusentur a mortali rustici pejerantes. Et quo­ modo admonendi. JsA.Nl ί< P» jununen144. - « Resp. Juramentum, si debito ÎÔS”' ‘n «modo fiat, licitum est. Est de fide. — « Et quidem est actus religionis, ut omnes « docent. Conditio< Tunc autem debito modo fit, cum in nes recuta· . . ue. « eo observantur haec tna: lara. Est judi• dictum: quod exigit, ut cum discretione, < prudentia, consideratione ac reverentia, « non sine necessitate aut gravi causa fiat. • 2““. Est justitia; quae exigit, ut quod «juratur sit.res justa, licita et honesta. « 3ara. Est veritas; ut nimirum sit res vera, « aut saltem ex gravi ratione putetur esse «vera; ita ut, prout ex defectu alicujus « horum, minor aut major in Deum injuria « aut irreverentia redundare censeatur, ita < quoque majus aut minus committatur « peccatum ». 145. - « Unde resolvitur: « 1°. Quoad judicium, si hoc solum de- Defecta «sit, ut plurimum est veniale tantum: « ut, si quis absque necessitate juret, « sive ex levitate quadam animi, sive ex « consuetudine. — Vide Sanchez e, Les« sium. « 2°. Mortaliter tamen etiam hic, aut Quandoqee « vcnialiter peccari potest, juxta quanti- mortalu « tatem negligentiae, quam jurans admit« tit in investigatione veritatis, vel tol« lenda consuetudine. — Sanchez9. « 3°. Et sic mortalis est status illorum « qui non tollunt consuetudinem jurandi « sine attentione, sitne verum hoc an £al« sum, quod jurare solent. Defect» 146. - « 4°. Quod ad justitiam spen“n“,'on « ctat, peccat mortaliter, qui jurat sc faJainSwu « cturum rem mortaliter malam, ut se «aliquem interfecturum: quia est gravis «irreverentia, divina auctoritate se ad Duplex « peccatum mortale quasi obligare. Ita fWllBra « ut hic duae malitiae concurrant: una, • quod velit malum ; altera, quod ad hoc «abutatur auctoritate Dei, odio haben« tis omne malum. — Bonacina Les« sius 1 ». Hoc certum est in juramento promissorio. — Sed Quaestio est: an sit pecca­ tum grave, defectus justitiae in juramento assertorio, st quis cum juramento se ja­ ctet de aliquo peccato? Prima sententia affirmata) cum To­ leto, ac Soto, Ledesma, etc. apud Sal mant. *. jutMuHa — probabilius dicendum, non esse xuertorio, nisi veniale contra religionem; ut Suaprobabilius . _ . _ veatAiia. rez4, Sanchez et Salmant.6 cum Palao, Tamburinio et Leandro. Ratio, quia ideo in juramento promissorio id est mortale, quia juramentum assumitur ad firmandam voluntatem exsequendi malum; in tali vero assertorio, non assumitur ad confir­ mandam complacentiam, sed tantum pro­ nuntiatur ad alios certiores reddendos de suo peccato: quod non est nisi quaedam Nixi con animi levitas venialis. — Secus tamen diHr me c fle· irxctioocm. cendum, ut bene advertunt Salmant 7 cum auctoribus citatis, si quis juramentum assumeret ad firmandam detractionem; quia juramentum tunc sumitur ut me­ 1 Disp, 4, de 2· PrAcc., qu. 1. punct. 3, n. 9. — · Lib. 2. — Toltl., hb. 4, So/ms. dc Juit. ct Jure, hb. 8, qu. I, ari. 3. Pctr. Ledetm., Sum. (in 2**2··). tr. Π» cap. 2, dub. 4, v. Secundo nota. · · Tr. 17, up. 42, n. 17 ct 18. cap. 21, n. 8. · cap. 2, n. 46. — · De Rchg., tr. 5, lib. 3. cap. 12, n. 7 ct 8. ’ Tr. 17, cap. 2, n. 18 et 19. · Sottu, de Just. et Jure, lib. 8, qa. L art. 1, ▼. f. · Zrxs., loc. dt., cap. 42, n. 9 et 10, · Sanch., Decal., lib. 3, cap. 1, η. 9. — · Tr. 17, cap. 2, n. 26. · Pal., tr. 14, dirp. 1, punct. 1, n. 7, ▼. Alia item. · Fa^und., dt, hb. 3, cap. 2, n. 36. — Salmant., tr. 17, cap. 2, n. 26. — • Loc. dt., n. 62. — · Loc. dt., n. 27. · Pa/., loc. dt., punct. 1, n. 7, v. Alia item. — 1 Loc. dL, n. 24. Sanch., DecaL, lib. 3, cap. 2, n. 27. Fapnnd., Decal., lib. 2, cap. 2, — · DecaL, hb. 3. cap. 4, n. S3 — · Loc. cit., n. 47. » Pal., tr. 14, di«p. I, punct. 5, n. 4 et »eqq. · Tambur., Dccal,, hb. 3, cap. I, $ 4, n. 5 ct b. · Lrand., DecaL, part. 2, tr. 1 disp. 7, qu. 16. — 1 Loc. cit., n. 47. — · Cap. 5, 2· Coman­ Decal., lib. 2. cap. 4, n. 13. - TtuU., Decal., lib. 2, cap. 1, dub. 4, n. 8- · Villal., part. 2, tr. 36, difT. 2, n. 20. — ■ Decal., lib. 3, cap. 2, n. 42. — 4 De 2· Price., n. 62. — Sanch., loc. n. 41. - Villa!., loc. dt., n. 10. — · Decal., lib. 3, cap. 6, n. 22. — Ltu., lib. 2, cap. 42, dub. 3, n. 17. — · Loc. du, cap. 5, n. U et 13. dam., $ quae, licet, «quia communis, sustinenda sit; at credo esse satis probabile et forte proba­ bilius, juramentum promissorium, qua tale est, a pure assertorio essentialiter differre ». 143. - *>J Sanchez, Dccal., lib. 3, cap. 2, η. 36,39 et seqq., consentit, quando compara­ tive tantum, non vero affirmative haec pro­ feruntur. Hinc liquet minus accurate a Salm. Con/asionc pratica, v. Delia sicis a maniera. — hunc auctorem allegari, quasi dicat hanc for­ mulam comparative fieri, non exeerative. 146. - a) Notandum tomen est auctores pro affirmativa sententia laudatos, de casu parti­ culari loqui, scilicet de casu, quo quis cum ju­ ramento peccatum grave alterius revelaret. S. ALrnomi, Opera moralia. — Tarn 1. dium, ad infamiam alterius certiorem reddendam. Notandum autem hic, quod ex ira pro­ ferentes verba, videlicet : Per Deum, per Christum, te occidam, communiter non peccant graviter; quia ex ignorantia aut indeliberatione, ut plurimum excusantur. — Ita mecum sentit auctor citati libri (Istruz. etc.)*. « 5e. Venialiter autem peccat, qui ju« rat facere rem venialiter malam, aut • vanam, aut inutilem, aut frivolam; cum « ibi levis tantum irreverentia censeatur. « — Bonacina ·, Lessius10 ». [Ita etiam te­ nent Tanner, Sporer, Sanchez, etc. — Sed magis mihi arridet sententia opposita, quam tenet Elbel “ cum Marchant, Turriano, etc.; quia non levis, sed gravis irreverentia videtur, invocare Deum in testem ac fidejussorem peccati, quamvis levis]. « 6°. Item peccat venialiter, qui jurat aliquid contra consilia evangelica: ut, se non ingressurum religionem, non datu­ rum eleemosynam aut mutuum. — Sua­ rez, Lessius Sanchez, Bonacina “ ». 147. - « 7”. Quod ad veritatem spectat cum haec deest, peccatur mortaliter, quia committitur gravis in Deum irre­ verentia; quippe cum adducatur in te­ stem falsitatis, quasi vel ipse veritatem nesciat, vel velit aut possit decipere te­ stando falsum. Nec hic excusat levitas materiae: quia, sive haec sit gravis sive levis, seria sive jocosa, aequaliter tamen repugnat Deo testificari falsum. Et tale juramentum dicitur perjurium. S. Tho­ mas *·, Lessius,Sanchez, Bonacina u.(Hac * Loc. ciL. punct. 3. n. 9. — * Loc. dt., n. 17 et 18. — ] anner, torn. 3, disp. 5, qu. 5, n 14. · Sparer, tr. 3, cap. 1, Sanch., loc. cit., cap. 4, n. 23. — 11 Dc Juram., Marchant., Tribun., tom. 2. tr. 3, ÜL 3, qu 2. dub .1, res. 2. * Turrian., Select, disput., centur. 3, censor tbcolof., dub. 3. — Suar., loc. dt., hb.3, cnp. 18, n. 6.— Sanch., loc. cit., cap. 4, n. 30. — Loc. cit., punct. 3, n. 9. — * 2· 2-, qu. 98. art. 3. — Lets., hb. 2, cap. 42 η. 17. — Sanch., DecaL, hb. 3. cap. 4. n. 6. - »- Diip. 4, de 2· Praec., n. 143. n. 97. · qu. 1, punct 3, n. 5 et 6. Unde minus recte a Salmant allegantur pro sententia generali. *>) Lessius, loc. cit., dub. 4, u 20, negat juramentum contra consilia datum obligare, nisi in favorem tertii id praestiteris. Sed non dicit tale juramentum esse peccatum leve. 30 Promtooriue de re Irriter na1«, veniale Juxta Bu­ ten baum. JoxtaS.Al* pheniaa, tacrxAle. ProatMoriumcontr» consüia. veniale, juxta Busenb. Defectus veritati· mortalis. CAP. II. - DE JURAMENTO. - DUB. IV 466 467 LIB. HI. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. Αβ. «.*.<· F lin t VT Al V< SANCTI Fl « de re, lege propositionem 24 inter dam« natas ab Innocentio XI) βλ — An autem, « et quando perjurium possit esse veniale « per accidens », [Scilicet, ob defectum de­ liberationis vel advertentiae: Salmant. ’] « vide Escobar’. « 8-1. Nec excusatur, vel qui jurat ve« rum, si is putabat esse falsum ; vel qui « jurat pro certo, de quo ipse dubitat, etsi « a parte rei verum sit. — Sotus, Navar« rus, Bonacina8 ». suffiat >. 148. _ Ad recte tamen Jjurandum, non liqua certi, , . , tudo mora- requiritur certitudo absoluta et omnino H’’ infallibilis; sed sufficit aliqua certitudo moralis, sive quaedam probabilitas, quae ad quamdam certitudinem moralem per­ tingat. Ita Tamburinius 4. — Immo San­ chez5 cum Valentia et Suarez; ac Sal­ mant. · cum Palao, Lessio a>, Bonacina, Azor, etc., cum communi, et iidem Sal­ mant. 7, expressius ajunt sufficere in jura­ mento sive assertorio sive promissorio probabilitatem veritatis assertae, vel impletionis exsequendae rei promissae : modo (intelligendum) non habeatur ratio proba­ bilis in oppositum. Hinc dicunt, posse quidem affirmari cum juramento, quod auditum est a persona ita fide digna, ut moraliter certos nos faciat. Hoc tamen non currit in judicio Salmant. 8 cum Sanchez, Palao, Bonacina, etc. Vide Busenbaum, m. 1,44. petere ja. 149. - « 9". Peccat aeque graviter, qui a pejeratu- « ab altero exigit juramentum, sciens eum ro lethaie. g esse pejeraturum. Excipe, nisi justa causa Limitatio. < ct necessitas exigat »: [Dicunt vero Palaus · et Elbel10, sufficere causam utilem 1 Tr. 17, cap. 2, n. 38 et 39. — · Tr. 1, exam. 3. cap. 7, η. 60, v. An rationr. — Solus, de Ju»t. et Jure, lib. 8, qu. 2, art. 1. — Afowr., Man., cap. 12, n. 7. — » Loc. dt., punct. 3, n. 5 et 6. - · Decal, lib. 3, cap. 2, $ 1, n. 6. - · Decal.,lib. 3. cap. 4, n. 10. - Valrnt., in 2·· 2··. diep. 6. qu. 7, punct. 3, v. Veritat fnint. · Suar., lib. 3, cap. 6, n. 3. — · Tr. 17, cap. 2, n. 42. · Pat., tr. 14, ditp. 1, punct. 5, n. 2. - Bonac., loc. cit., n. 6. · Asor, part. 1. lib. 11, cap 2, quaer. 5. — 1 Loc. dt., n 49. — ■ Loc. dt., n. 44. - Sartck., loc. dt., 147. - Ό Propositio 24, damnata ab Innoc. XI, sic sonat: «Vocare Deum in testem mendacii levis, non est tanta irreverentia, pro­ pter quam velit aut possit damnare hominem ·. 148. - °) Lessius, cap. 42, n. 17, non satis fideliter a Salmant adducitur; nam ipse re­ quirit ut sit · moraliter certum id, ad quod Deum in testem vocamus ». honestam. Vide dicta Lib. II, h. 77] « quia « tunc perjurium ex sola pejerantis ma« litia sequitur; nec alter moraliter cen« setur illius causa, cum utatur suo jure. « Quod tamen, extra judicium, raro habet < locum in privatis personis — S. Tho« mas11, Suarez18, Sanchez18. « 10°. Non pejeravit, qui juravit ali« quid rcipsa falsum, quod ipse bona fide « et cum ratione putavit esse verum ». 150. - « 1Γ. Excusari subinde quidam Siepbca < simplices a mortali perjurio videntur excuuctv cx incoeil· «posse, ratione inconsiderationis, cum deration. « usurpant quasdam formulas juratorias, « ut: Per animam meam, puniat me Deus. * Etsi enim sciant id vocari juramentum, « non tamen apprehendunt, quod jurare « sit aliquid grave, et invocare Deum in « testem; sed tantum apprehendunt con« fusam aliquam rationem mali non tanti « momenti. — Vide Bonacina 14, Lay« mann 15 ». Immo notandum, quod communiter Rustici «z•dant gn rustici non apprehendunt gravitatem per­ vitxtea jurii; dum se confitcntes de juramentis, perjarii. parum vel minime distinguunt juramenta vera a falsis. Et hoc ex praxi in missio­ nibus jamdudum intellexi. Quare, pro iis qui consuetudinem ta­ Monitua xd confeiMliter ad pejerandum habent, confessarios rio·. potius censeo abstinendos esse ab in­ struendis his talibus de peccato gravi, quod revera est in perjurio; ne peccata materialia in iis, ob malum habitum quem habent, formalia evadant: ex regula ge­ nerali, ut docet Busenbaum 16 (De Sacram. Poenit.), cum Lugo, Sanchez et Layn. IX · Pal., loc. dt., n. 3. · Bonac., loc. dt., ponet. 3, n.7. — · Loc. cit., punct. 10, n. 9. — * De Juram.. n. 110. — 11 2· 2··, qa. 98, are 4. — ’■ Lib. 3, cap. 14, n. 10 et »cqq. — ” Decal., lib. 3, cap. 8. — »< Disp. 4, de 2· Praec., qu. 1. punct. 3, num. 5. — * Lib. 4, tr. 3, cap. 14, num. 2 et icqq. — M Lib. 6, tr, 4, cap. 2, dub. 5, num. 7. · Lugo, de Poenit., di»p. 22, num. 24. - Sanch., de Matrim., lib. 2, diep. 38, num. 7, 8 et 10. · Laym., lib. 6, tr. 6, cap. 13, num. 5. b> Hoc tamen non currit in judicio, nisi (addunt citati auctores) indicetur causa hujus scientiae: potest enim sic jurare, addens ita se accepisse a fide dignis 149. - S. Thomas judici tantum, non pri­ vatae personae, concedit licentiam exigendi juramentum ab eo quem scit pejeraturum; Suarez autem non loquitur dc privam persona. mann, etc. (Vide Lib. VI, n. 610). Bene tamen tales consuetudinarii sunt fortiter monendi, ut deinceps desinant falsum jurare. Ceterum, non semper expedit monere hujusmodi rudem poenitentem de gravi­ tate perjurii, si monitio praevideatur non de facili profutura. DUBIUM IV. An in Juramento liceat uti Aequivocatione. 151. An liceat jurare cum amphibologie. — 152. An vero cum restrictione mentali. — 153. Resolvuntur casus. - De confessario affirmante nescire peccatum confessum. — 154. De reo vel teste non legitime interrogato. — 155. Quid, si legitime rogetur, et aequivocc juret. — 156. Et an reus capitalis teneatur crimen confiteri. — 157. De poenitente interrogato de peccato confesso. — 158 Dc paupere indigente re aliena. — 159. Dc debitore qui alias non tenetur, — 160. De rogato a judice, an sit locutus cum reo; et similibus. — 161. Dc creditore asserente nihil sibi solutum. —· 162. De adul­ tera negante crimen. — 163. De requisito ad mutuandum — 164. De mercatore, etc. 165, De famulo asserente dominum non esse domi. — 166. De assumendis ad doctoratum. — \bl.Dc asserente acceptionem pecuniae, quam non recipit. — 168. De asserente falsum, addendo submisse aliquid verum. — 169. An liceat alicui non rogato aequivocc jurare. — 170. Vide alios casus apud Buscnbaum. — 171. An liceat jurare sine animo jurandi. (Sed de hoc vide fusius Dub. V, n 172, v. Quaer ). - An simulatio sit ali­ quando licita. jurare 151. - « Resp. Jurare cum aequivocawSoocV «lione, quando justa causa est, et ipsa « aequivocatio licet, non est malum: quia « ubi est jus occultandi veritatem, et oc« cultatur sine mendacio, nulla irreverenQaiadoquc < tia fit juramento. — Quod si sine justa ,oro· « causa fiat, non erit quidem perjurium, « cum saltem secundum aliquem sensum « verborum vel restrictionem mentalem, « verum juret: erit tamen ex genere suo « mortale contra religionem, cum sit gra« vis irreverentia, ad alterum in re gravi « decipiendum usurpare juramentum — « Ita communiter doctores. Vide San« chez l, Bonacina ·, Laymann · ». Ad majorem claritatem pro hic dictis ct dicendis in hac materia tam difficili, plura sunt distinguenda. — Primo loco di­ stinguendum, aliam esse amphibologiam, sive aequivocationem ; aliam, restrictio­ nem mentalem. «Amphibologia triplici modo esse po- I* test: Γ. Quando verbum habet duplicem sensum; prout volo significat velle et volare. — 2 . Quando sermo duplicem sensum principalem habet ; v. gr : hic li­ ber est Petri, significare potest, quod Pe­ trus sit libri dominus, aut sit libri auctor. — 3*. Quando verba habent duplicem sen­ sum, unum magis communem, alium mi­ nus; vel unum litteralem, alium spiritua­ lem: ut verba illa quae dixit Christus de Baptista: Ipse est Elias. Et Baptista di­ xit: Ego non sum Elias. Quo sensu, viri spirituales cibos delicatos dicunt eis no­ cere, id est mortificationi; doloribus affli­ cti dicunt bene valere, id est, quoad robur spiritus. Cardenas 4. — Sic etiam quis in­ terrogatus dc aliquo, quod expedit celare, potest respondere: dico non, id est, dico verbum non. Cardenas dc hoc dubitat; sed, salvo meliori consilio, videtur imme­ rito: cum verbum dico vere duplicem sensum habeat ; significat enim proferre et asserere: in nostro autem sensu, dico idem est ac profero. His positis. Certum est, et commune apud omnes, quod ex justa causa, licitum est uti aequwocatione modis expositis, et eam jura­ mento firmare. — Ita Lessius 8, Cardenas ·, Salmant. ’ ex S. Hieronymo *, qui dicit: • Dtcal., lib. 3, cap. 6. — · Di*p. 4, de 2- Pr, Prado, Hurtado, Candido, Leandro, etc.; quia tunc non decipimus proximum, sed item Lessius f), Palaus*; et probabilem cx justa causa permittimus ut ipse se putat Busenbaum (n. 170, ad 3). Ratio decipiat; et ex alia parte, non tenemur hujus probabilioris sententiae est, quia in ad mentem aliorum loqui, si justa causa hujusmodi juramento jam adsunt veritas subsit. — Justa autem causa esse potest et justitia; deficit tantum judicium sive quicumque finis honestus, ad servanda discretio, cujus deficientia non est nisi bona spiritui vel corpori utilia. Salmant.3 venialis. Nec obstat quod ait Viva, scili­ cum Valentia, Sanchez, Bonacina et cet quod taliter jurans exercite invocat Leandro. Deum ad testificandum falsum: nam rei· Utrum autem jurare cum amphibolo- psa invocat ad testificandum verum, juxta gia, sive restrictione non pure mentali, suum sensum ; quamvis permittat ex justa ut infra, sine justa causa, sit peccatum causa, ut alter ex sua incuria vel inadmortale ? vertentia decipiatur. — Excipiendum taAffirmant Viva3; item Toletus % An­ men cum Salmant. 10 et aliis communiter, gelus % Armilla *>, Navarrus, etc., apud nisi hoc fiat in judicio vel in contra­ Sanchez 4. Idemque tenet Busenbaum ctibus. cum Laymann *), Sanchez et comEx praefata autem sententia infertur, muni, ut asserit. — Sed immerito citat San- quod ad sic jurandum (praeterquam in , cnezium, et vocat suam sententiam com­ judiciis et contractibus), non requiritur Utilem... simulationem, et assumendam in tempore ; quod explicans, S. Thomas 1 ait: Hieronymus utitur large nomine si­ mulationis, pro quacumque fictione. Ratio, sim jutu cao.a, ct Ttniaiu. • 2* 2··, qu. in, art. 1, ad 2. - · Tr. 17, cap. 2, n. 109. - n. 22. - · Dc Fide, disp. 4, n. 60. - ’ In 2·· 2··, qu. 89, Valent., in 2** 2··, disp. 5, qu. 13, punct. 2, v. Nunc circa secundam, et in ûn. punct. · Sanch., Dccal., lib. 3, cap. 6, n. 19. - Bonae., disp. 4, de2* Praec., qu. 1, punct. 12, n. 2. Leander, Dccal.. part. 2, tr. 1, disp. 45, qu. 5. — · In propos. 27 Innoc. XI, n. 17. — Navar., Man., cap. 12, η. 13, v. Decima quarto. · 1 Loc. cit., n. 22. — * Loc. cit.. Prodo, Theol. mor., tom. 2, cap. 32, qu. 4. n. 12. · Thom. Ifurtad., Retolut. mor., tr. 7, cap. 2, n. 36. · Candid., Disquis. 26. art. 3, dub. 4, v. Dico 9·. ■ Lcand., loc. cit, disp. 45, qu. 4. — * Tr. 14, disp. 1, punct. 7, n. 3. · Viva, in propos. 27 Innoc. XI, n. 17. — w Loc. cit., η. 10Θ. b) Toletus, citatur a Sanchez ut refert S. Alphonsus; sed lib. 4, cap. 21, distinguit, ct num. 4, scribit: · Cum qui jurat, non pe litus jurat, sed sua sponte, tenetur uti voca­ bulo secundum communem significationem, ct oppositum facere est mortale peccatum·. Et n. 5; « Qui petitus a superiore jurat ; tunc, si superior juridice ct juste juramentum petit, tenetur iste jurare absque aequi vocatione ad mentem judicis, licet vita privetur; si vero contra justitiam petit, potest uti acquivocatione ·. Angelus, v. Juramentum IV, post prine.; Armilla, v. Jurare, n. 16, sic revera tenent, quando licite et in bona fide petitur juramentum. d) Busenbaum vere hanc propugnat sen­ tentiam, hic supra initio n. 151; non tamen allegat auctores quasi eamdem teneant, sed solum ait eos consulendos esse de hac ma­ teria: « Vide, inquit, Sanch ... Laymann ». — Et rc quidem vera Sanchez, loc. cit., n. 22, docet esse tantum veniale cum amphibologia ct absque necessitate jurare, « quando id non est in judicio, judice legitime interrogante, vel in materia praejudiciali.., si intentio dicentis non sit ut audiens fallatur ·. — Laymann etiam, quamvis, lib. 4, tr. 3, cap. 14, n 7, dicat juramentum istud esse « illicitum, et quodammodo perjurium, si sine justa neces­ sitate fiat » ; non tamen pronuntiat semper esse mortale; sed, · ibid., v. Tertia demum pars, « si id fiat in re alicujus momenti, vel cum gravi ct injusto damno proximi, erit hoc peccatum mortale contra religionis vir­ tutem ». <) Sotus, de Secreto, membr. 3, qu. 3,conci. 7, i. f., aperte significat esse tantum veniale; scribit enim: «Citra necessitatem non licet uti hujusmodi amphibologiis, non quod essent mendacia, sed quod hominum convictus ct societas id exposcat, ut homines usitatioribus atque perspicacioribus verbis in seriis utan­ tur, ne se fallant nisi joco in ridiculis». — Valentia similiter, loc. cit., disp. 5, qu. 13, punct. 2, v. Ad secundum, dicit esse « pec­ catum omissionis contra praeceptum affirma­ tivum illius virtutis veritatis». f) Lessius, cap. 42, n. 48, in sua opinione fluctuat; primo enim dicit esse «grave pec­ catum», postea vero subdit: «Forte tamen non erit mortiferum, si scandalum absit; nam revera non est perjurium, cum id quod ju­ rare intendis, falsum non sit». art. 7, ad i··, dub. 2. — ■ Tr. 17, cap. 2, n. 100. · eic^îc. Satis o: quaerit n· tioaabihi caau. causa absolute gravis; sed sufficit quae­ vis rationabilis causa, puta ad se liberan­ dum ab importuna et injusta interroga­ tione alterius: ut dicunt Salmant. 1 cum Valentia, Sanchez, Bonacina, Palao, etc.; tio^idui’ Roncaglia · Elbel 3. — Hic tamen notan­ dum Γ cum Roncaglia 4, majorem cau­ sam requiri ad aequivocandum cum ju­ ramento, quam sine illo. Notandum 2' cum Salmant. *, quod, quo verba majorem oc­ casionem praebent errandi, major causa exigitur. Unde dicunt quod, quando verba fere nullam causam praebent errandi, ut sunt verba per se aequivoca, duplicem sensum aeque habentia; tunc levissima causa excusat. Restrictio 152. - Restrictio autem mentalis, alia mentalia. est pure mentalis, quae nullo modo ab aliis percipi potest; alia est non pure mentalis, quae ex adjunctis circumstan­ tiis innotescere potest. Pare menΓ. Restrictio pure mentalis nunquam uilii, nun­ quam licita. est licita, nec juramentum super eadem: ut patet tribus propositionibus damnatis ab Innocentio XI; in quibus prima, n. 26, dicebat: Si quis vel solus, vel coram 469 res tuendas; vel ad quemlibet alium vir­ tutis actum; ita ut ventatis occultatio censeatur tunc expediens et studiosa. — Tertia, n. 28: Qui, mediante commenda­ tione vel munere, ad magistratum vel officium publicum promotus est ; poterit cum restrictione mentali praestare jura­ mentum, quod de mandato regis, a simi­ libus solet exigi, non habito respectu ad intentionem exigentis: quia, non tenetur fateri crimen occultum. T. E contrario, licitum est justa causa χΟη pare uti restrictione non pure mentali, etiam “ciTa’ex aliis, sive interrogatus, sive propria sponte, sive recreationis causa, sive quo­ cumque alio fine, juret se non fecisse aliquid quod revera fecit: mtelligendo intra se aliquid aliud quod non fecit, vel aliam viam ab ea in qua fecit, vel quodvis additum verum; revera non mentitur nec est perjurus. — Secunda, n. 27, dicebat: Causa justa utendi his amphibologiis est, quoties id necessarium aut utile est ad salutem corporis, honorem, res familia­ Valent., in 2·· 2··, di»p. 5. qu. 13, secnndatn Sanch., Dccal., lib. 3. cap. 6, num. 19. · Bonac., di*p. 4, de 2· Praec., qu. 1, punct. 12, n. 2,1. f., ct n. 3. · Pa!„ tr. 14, disp. 1, punct. 7, ’ Loc. cil., ti. 109. punct. 2, v. Xnnc circa n. 4. — · Tr. S, dc 2* Praec. Dccal.. qu. 1, cap. 4, qu. 2, resp. 3. — · Dc Juram., n. 130. — « Loc. cit. — · Loc. dt., n. 109. — · In P%alm. vj, n. 1. — ’ 3 p., qu. 10. art. 2, ad L — S.Joan. Chtywit., in Act. Apostol., horni). 2, n.2; ap. .Mipne, Patrol, çraeco lat., tom. 60, coi. 20. · .9. Hicron., in Matth., lib. 4, cap. 24, v. 36 et 42, ap. Migne, Patrol, lat., tom. 26, coi. 181 et 182. · S. Ambros., dc Fide, lib. 5. cap. 17; ap. Miens. Patrol, lat., tom. 16, coi. 691. - S. Athanas., Orat. 3, contra Arianos, n. 48 ct 49; ap. Migne, Patrol, graeco lat.; 152. - Λ) Gonet, Man., tr. 8, de Virtut. theol., cap 2, § 3,coHig. 2; Laymann, lib. 4, tr. 3, cap. 13, n. 7, v. Interim; Wigandt, tr. 10, exam. 4, qu. 8, n. 60, resp. 3, id qui­ cum juramento, si illa ex circumstantiis percipi potest. — Id probatur ex Joan, vu, 8, ubi Christus dixit: Non ascendo ad diem festum istum. Et tamen narrat Scri­ ptura quod postea ascendit. Non ascendo, subintellexit, manifeste, ut rogabant di­ scipuli ; sed ascendo occulte. — Pariter ex Mare, xiii, 32, ubi Dominus dixit: De die autem illo... nemo scit..., neque Filius; subintelligendo, ad manifestandum, ut di­ scipuli petebant, prout explicat D. Augu­ stinus e. Sic etiam sentit S. Thomas T, inquiens: Dicitur... nescire [diem]..., quia non facit scire. Id est ac si dixisset, nescio ad manifestandum aliis. Et idem sentiunt S. Joannes Chrysostomus, S. Hieronymus, S. Ambrosius, S. Athanasius, S. Basilius, S. Hilarius, etc.; ut testatur Suarez ·. Hanc sententiam communiter tenent Gonet a), Laymann a), Paludanus ·, Adria· nus l0, Major n, Sotus ,g, Wigandt ,a, Car­ denas 14 (qui cum Suarez et Lugo ait, idem dicendum si respondeatur ad men­ tem interrogantis), Lacroix 15, Holzmann ie, tom. 26, coi. 426. · S. Basi!., Contra Eunom., lib. 4, In illnA. Ilorant OM/cm/ap.Migne. Patrol.graeco lat.,tom.29, coi. 696. · S. Iblar., de Trinitate, lib. 9, n. 71; ap. Migne. Patrol, lac, tom. 10, coi 337. · · In 3 p., qu. 10. art. 2. com ment. — · In 4, dist. 35, qu I, art. 3. cond. 7, n. 26; cir. dist. 21, qu. 3, art. 3, concl. 1, n. 38 ct seqq. — * In 4, de aacr. Circa materiatn confession^, v. Ad argumenta... Ad 2 principale. — u In 4, dist. 15, qu. IB, pro­ Conics* , post dub. 9, 5 pos. ! · »· De Secreto, membr. 3, qu. 3, cond. 4. — “ Tr. 10, exam. 4, qu. 8, n. 60, resp. 3. — 14 Dissert. 19, cap. 4, n. ct aeqq., ct n. 48. Suar., in 3 p , de Pocnit., disp. 33, sect. 6, n. 7. · Lugo, dc Pocnit., ditp. 23, n. 75. — “ Lib. 3. part. I, n. 287. - « De Praec. Decal., n. 490, v. Resp. 2. dem concedunt, nempe: licitum esse ex justa causa uti restrictione non pure mentali; sed auctores isti non addunt id esse licitum etiam cum juramento. 470 LIB. III. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. Elbel \ Sporer *, Viva 8 ct Salmant. 4, 153. - Hinc infertur Γ. Confessarius cotkn* ubi dicunt, hanc sententiam esse commu­ affirmare potest, etiam juramento, se ne nem fere omnium DD. — Idem sentit scire peccatum auditum in confessione, Continuator Tournelv 6 cum Vanroy et subintelligendo ut hominem, non autem Boudart, dicens, etiam strictiores theolo­ ‘ ut ministrum Christi; ut docent S. Tho­ gos has restrictiones late mentales (quod mas^, Lugo 11 (qui tamen 12 explicat alio idem est ac non pure mentales) negare modo illud verbum nescire per scien­ esse illicitas; cx D. Augustino, qui * ait: tiam, quae utilis sit ad respondendum); Quamvis,., omnis qui mentitur, velit ce item Sporer 13 ct Elbel u, cum aliis com­ lare quod verum est ; uou tamen omuis munissime. Ratio, quia interrogans non qui vult quod verum est celare, mentitur. habet jus, nisi ad sciendam notitiam comConsentit etiam rigidissimus Contenso- municabilem: qualis non est illa confesnius 7. Nam, explicando illud Joannis VII, sarii. — Et hoc, etiam si alter interroget eu. i» de ascensu Christi ad diem festum, dicit an audierit ut minister Christi. Lugo u, oj'SbX' Christum verba subobscura adhibuisse, Viva *·, Roncaglia 17 et Elbel 18 cum aliis. chri*‘ in quibus poterat vir prudens verborum Quia confessarius semper censendus est sensum facile interpretamento aperire. respondere ut homo ; nam ut minister Favet D. Thomas 8 (ut recte ait Wigandt), Christi non potest loqui. ubi: Aliud est veritatem tacere,aliud estfalHinc dicunt Cardenas 19 ac Felix Potesitatem proponere. Item9 dicit : Non est lici­ stà*°, quod quoties tenetur quis occultare tum mendacium dicere ad hoc, quod aliquis infamiam alterius, licite dicit nescire, sci­ alium quocumque periculo liberet; licet ta­ licet, non habeo scientiam utilem ad re­ men veritatem occultare prudenter sub ali­ spondendum; sive non scio tamquam maqua dissimulatione, ut Augustinus dicit,0. mfestabile, ut Cardenas cum Lugo 2I. — Ratio autem hujus sententiae est, quia, Et si quis temere petat a confessario an Vd 4C si non liceret uti restrictione non pure audierit tale peccatum in confessione, mentali, non existcret modus secretum bene potest respondere: Non audivi, sci­ licite celandi, si quis nequiret aperire licet, ut homo, vel ad manifestandum. Car­ sine damno vel incommodo; quod utique denas cum Lugo 2J. esset aeque perniciosum commercio hu­ 154. - II’. Reus aut testis, a judice non Rew. te mano, quam mendacium. — Damnatio legitime interrogatus, potest jurare se neautem peracta a Pontifice restrictionis scire crimen quod revera scit; subintellimentalis, recte intelligenda est de restri­ gendo, nescire crimen, de quo legitime ctione pure ct stricte sumpta; ilia enim possit inquiri, vel nescire ad deponen­ tantum vera mentalis restrictio dici de­ dum a). Ita Ca jetanus 23 Sporer *4, Azor to, bet, quae tantum in mente fit, et ita oc­ Roncaglia2e, Sanchez 27 cum Navarro, To­ culta remanet, et nullo modo ex circum­ leto, Valentia, etc.; cx eodem D. Thoma28. stantiis externis agnosci valet. — Idem, si testis ex alio capite non te1 Dc .luram., η. ΙΛ3 et »cqq. — ’ Tr. 3, cap. L n. 115. — • In propov 21 Innoc. XI, n. 3 et 10. — · Tr. 17, cap. ?, n. 117. - · De Relij., part. 2. cap. 3. dc Juram., art. 5. i. f. · Vanroy, de Juram., qu. 3, pete» 2. · Boudart, Manual., de Praec. Decal., tr 5, $ 39. — · Lib contra mendacium, cap. 10. n. 23; ap. Migne, Patrol, Lu., torn. 40. col. 533. — ’ Lib. 8, dit». 2, cap. 1, tpecul.2, condit. 3, v. instabit, — • 2· 2·*, qu. (B. art. 2 corp. — Wi^amlt, tr. 10, exam. 4, qu. 8. n. 60, reip. 3. — · 2* 2··, qu. 110, art. 3, ad 4. — ’· Dc Mendacio, capJ0. n. 17; ap. Migne. loc. dt., col. 500. — ” De Sacr. Poenit., di»p 23, »ect. 4. n. 73. — ” Loc. dt , n.75.— a Tr.3, cap. 1, n. 119,— M De Juram., n. 149. — • Loc. dt., n. 74. — w In propo». 27 Innoc. XI. n. 3 et 13. 153. - •’JS- Thomas, 2a 2af, qu. 70, art. J, ad 2, negat sacerdotem posse testificari de iis quae in confessione audivit, » quia hujusmodi non scit ut homo, sed tamquam Dei minister — n Tr. 8, de 2' Praec. Decal., qu. 1, cap. I, ref. in praxi, n 2. — “ Loc. dt.. n. 150. — ” Ditaert. 19. cap. 6, n 67. — • Toro. 1, num. 1734. — Cardrn., di«u?rt. 19, cap. 4. n. 43 cl 44. · « De Sacr. Poenit.. ditp. 23, n. 75. — Cardtu., loc. cit., cap. 6, n. 66. - n Loc. cit., n. 74, — ■ Opu»c. tom. 1. tr. 31. reap. 5. — M Tr. 3, cap. 1, n. 120 et 121. — · Part. 1, lib. IL cap. 4, v. Sccunda rr^ula. — ■ Tr. 8, de 2· Praec. Decal., qu. 1. cap. 4, quaer. 2. reip, 3. — r Decal., lib. 3, cap. 6, n.23et 26. · A’atwr., Man,, cap. 12, n. 8h, in cap. //m manar aures, qu 1. n 8 et 9: et in cap. Intrr verba, conci. 6. η. 20. · Tafot,, lib. 5 cap. 58, η. 3; et lib. 4, cap. 21, η.5. Valent., in 2·· 2··, di»p. 5, qu. 13. punct. 2. - · 2* 2··, qu. 69, art. 1 corp. 154. Ex auctoribus pro hac senten­ tia allatis, alii dc reo et teste loquuntur; alii de solo reo; alii demum dc testibus dum­ taxat. CAP. Π. - DE JURAMENTO, - DUB. JV. Si kpn me iaiefropri. xqaivoaino illicita. lit n illi' ciu in con· tmtitai oneroei». Ia judicto. bâta,·’cn­ eco occul­ tam. Jurin» a·· qaivoce il­ licite, po­ test abtolvi qain verum revelet. Quomodo tenetur al­ teri ladiUcere 471 neatur deponere, nempe, si ipsi constet gere debitum. Sed etiam excusarem, si crimen caruissc culpa: ut Salmant. 1 et omnino essent impotentes ad satisfacien­ Elbel Vel si sciat crimen, sed sub se­ dum in praesenti et in futuro. creto, cum nulla praecesserit infamia: ut 156. - Quaeritur 2". An reus legitime Cardenas3. interrogatus, possit negare crimen, etiam Reus tamen vel testis qui legitime a cum juramento, si graze damnum ex judice interrogatur, nequit ulla aequivo- confessione ipsi immineat? catione uti: quia tenetur justo praecepto Negant Elbel n, cum D. Thoma 11 ; et superioris parere. Est communis; Sal­ quidem probabilius: quia reus tenetur tunc mant.4 cum Soto, Lessio, Sanchez, etc.; pro communi bono damnum illud subire. cum Busenbaum (η. 170, ad 2). Et idem — Sed satis probabiliter Lugo ”, Tambu­ dicendum de juramento in contractibus rinius a> cum Sanchez % Viva H, Sporer n; onerosis; quia alias injuria alteri irroga­ item Elbel1M, Cardenas cum Navarra, retur. Salmant. ft. Excipe in judicio, si Lessio, Sà et Filliuccio, et aliis pluribus, crimen fuerit omnino occultum; tunc enim dicunt posse reum, si sibi immineat poena potest, imo tenetur testis dicere reum non mortis, vel carceris aut exilii perpetui, commisisse. Tamburinius e cum Carde­ amissionis omnium bonorum, triremium, nas et Potestâ % ut supra. Et idem potest et similis, negare crimen, etiam cum ju­ reus, si non adest semiplena probatio, etc. ramento (saltem sine peccato gravi), sub(Tamburinius 7 cum communi); quia tunc intelligendo non commisisse quatenus te­ judex non legitime interrogat. — Sed. neatur fateri; modo sit spes vitandi poe­ 155. - Quaeritur hic Γ. Ait, si talis reus nam. Ratio, quia lex humana non potest vel contrahens, aequivoce jurando decepit, sub gravi obligare homines cum tanto possit absolvi, nisi veritatem manifestet? onere. Additque Elbel hanc sententiam, Negant aliqui non improbabiliter. — licet minus probabilem, insinuandam ta­ Sed probabilius affirmant Sanchez ·, et men esse reis et confessariis; ut liberentur Salmant. cum Philiarcho. Quia tali jura­ illi a culpa gravi, in quam facillime inci­ mento (quod perjurium nequit dici) non dent, si ad confessionem, criminis obstrin­ peccavit contra justitiam commutativam, gentur. —- Vide dicenda Lib. IV, n. 274. 157. - ΙΓΓ. Poenitens, interrogatus a sed contra legalem, et obedientiam judici debitam; cujus praeceptum detegendae confessario de peccato confesso, potest veritatis transiens est, duratque solum jurare non commisisse, subintelligens il­ dum judex interrogat. Ideinque dicit San­ lud, quod confessus non sit. Ita Carde­ chez 10 de teste men fiente. — Et ideo uter­ nas 1T, Salmant.|g, Sanchez lt, Sporer *°.— que absolvi possunt, quin veritatem re­ Hoc tamen intelligendum, nisi confessa­ velent. Tenentur vero alteri satisfacere, rius juste interroget ad noscendum sta­ si possunt alia via At si non possunt, di­ tum pocnitentis: ex propos. 58 damnata cunt Salmant., teneri denuo in judicio dete- ab Innocentio XI a>. Su/fna*/., tr. 17, cap. 1 Tr. 17, cap. 2, n. 199. — ■ De Juram., n. 145. — ■ Loc. dt., cap. 4, n. 51. — 4 Loc. ciL. n. 146. . So/ms, de Ju»L et Jure, hb. 8, qu. 1, art. 7, î. f., v. Quandû ox/rm simulatio,. /.<»$., lib. 2, cap. 42, n. 45, v. Dice 2. - Sa*ch., Decal., lib. 3, cap. 7, n. 1 — · Loc. dt , n. 146. — · Decal., lib. 3, cap. 4. $ 2, n. 4. — ’ Loc. cit., $ 3, n. 3. — · Decal , lib. 3. cap. 7, η. 8. — · Loc. dt., η. 147. · PMliartl·., part. 2, hb. 4. cap. 25. $ D< Rcii. — · Decal., lib. 3. cap. 7, n. 8. — 2, n. 147 — » De luram., d. 1U. — ·· 2· 2’*. qu. 69, aru 1, ad 2. — “ De Ju»t. et Jure. di«p 40, n. 15. — 11 In propoa. > Innoc. XI, n. 2Ü. — » Tr. 3, cap. I, n. 115 et 116. — " Loc. dt. n. 144. — Pttr. Ajcuz., de Restitue, lib, 2. cap. 4. a n. 142. · hb. 2. cap. 31. n. 16 el 17. ΛΎ/Λ, tr. 40, η. Λο. - EM. loc. dt.. n. 144. — ” Diiscrt 19. cap. 4, n. 48. — ■ Loc. dt., n. 113. — ’· Decal., h) Cardenas, dissert. 19, cap. 4, n 51, loquens de teste, qui sub secreto crimen noverit, dicit cum posse negare: < cum veritate, inquit, negat ·. — PotestA vero, tom 1, n 1735, de solo rco loquitur. 156 - <·) Tamburinius, Decat., lib. 3, cap. 4, § 3, n. 5,7 et 9, id concedit, non solum quando adest spes poenam vitandi, sed (n 7) «etiam nulla elucente tali spe ». — Joannes Sanchez, Select., disp. 43, η. 29; Cardenas, dissert. 19, cap. 7, n. St; Sa, v. Judiciales actus, de Reo, n. 1 ct 6, non loquuntur de spe effugiendi poe­ nam; id tamen forte inculcant, dum loquuntur de casu, quo non est plena criminis probatio. 157. - a) Propositio 58, damnata ab Inno­ centé XI, haec est: «Non tenemur conies- hb. 3. cap 6, n. 14. — · Tr. 3. cap. 1, n. 106. Rcu» probabUiua te­ netur ve­ rum ία teri non obstastC &UXXAO. Si domnum Mt grave, •ani proba­ biliter non tenetur. Poenitens tn ter rota­ tui de pec­ cato confcMO. 472 UB. HI. - TRACT. IL DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. ena u158. - IV°. Indigens bonis absconditis ctioau. ad sustentationem, potest judici respon­ dere se nihil habere: Salmant. . * — Pari­ ter haeres, qui sine inventario occultavit bona, si non tenetur ex illis satisfacere creditoribus, potest judici respondere nihil occultasse; subintelligens de bonis, qui­ bus satisfacere teneatur. Salmant.8 et Roncaglia 159. - V’. Qui mutuum accepit, sed postea satisfecit, potest negare accepisse mutuum; subintelligens, ita ut debeat sol­ vere. Salmant.8, et Sporer4 cum Suarez, Navarro Azor, Laymann, Sanchez, Covarruvias et aliis. Sic pariter, si quis fuit coactus ad ma­ trimonium, potest judici asserere, etiam cum juramento, non contraxisse, scilicet libere, ut par erat. Toletus % Laymann 5, Navarrus8 et Sporer ’; qui idem ait de eo qui irrita sponsalia inivit. — Pariter, qui matrimonium promisit, sed inde non teneatur ad illud, potest negare promis­ sionem, scilicet ut ex illa teneatur. — Salmant. 8. Qui non tenetur ad gabellam, potest respondere nihil ferre, scilicet ex quo gabellant debeat. — Cardenas’, Salmant. ”, Sporer11 cum Lezana. Qui venit de loco falso putato infecto, potest negare venire ex illo, scilicet ut pestilenti; quia haec est mens custodum. Salmant. ”, Lessius ”, Sanchez ”, et Spo­ * Tr. 17, cap. 2, n. 140. — · Loc dt. — · Loc. dt. — 4 Tr. 3, cap. 1, num. 122. · Suar., lib. 3, cap. 9, num. 6. Aaor, part. 1, lib. 11, cap. 4, qaaer. 5, reg. 2. · Laym., Ub. 4, tr. 3, cap. 14, n. 8. - Sanch., loc. du, cap. 6, n. 32. · Covar., Variar. resol. Ub. 1, cap. 2, n. 4. — · Loc. dt., n. 8. — · In cap. Humanae aurei, qu. 1 et 2. — ’ Loc. dt., n. 122. — 1 Loc. du, n. 140. — · Divert. 19, cap. 7, n. 77. — w Loc. dt. — u Loc. dt., num. 121. · Leaana, Sum., sario interroganti fateri peccati alicujus con­ suetudinem ». 158 - a) Roncaglia, tr. 8, qu. 1, cap. 4, reg. in praxi, n. 2, in universum dumtaxat scribit: · Qui... habet justam causam occul­ tandi fisco aliqua bona, interrogatus, potest cum juramento dicere se nibil occultasse; quia praesumitur judex interrogare de bonis quae non potuerit lidte occultare ». 159. - a) Navarrus id non habet, et videtur a Sporer per incuriam citatum esse, vel forte potius ex typographico mendo irrepsisse [Navar. pro Covar.J. Nam Sporer allegationem sumpsit ex Suarez, ut asserit; Suarez autem rer ” cum Toleto, Navarro, Suarez, Hen­ riquez c>, Rodriguez, etc. — Inimo hoc ad­ mittunt Toletus ‘‘J, Lessius, ct alji plures apud Sporer, etiamsi ille celeriter transis­ set per locum infectum: modo sit certus nil luis contraxisse; quia posset intelligi non venisse, ut ab ΐΗ^ο periculum sit timendum. Sed huic ego non omnino acquiesco. Admittunt etiam Salmant. ”, cum Bu­ senbaum, quod, si quis a fure vi obli­ getur ad promittendam pecuniam cum juramento, potest subintelligere: Dabo, si tibi debuero, secluso juramento; quia dicunt, promissionem illam ex circum­ stantiis posse admittere talem amphibologiam. Pariter uxor, cui constet matrimo­ nium esse nullum, potest judici, vel confessario qui alias non vellet eam ab­ solvere, promittere cum juramento coha­ bitare cum viro, etsi non intendat; intelligens de cohabitatione licita. — Salmant. *’. 160. - VT. Rogatus a judice, an sit lo­ cutus cum reo, potest negare; intelligens, non locutum fuisse ad cooperandum cri­ mini. — Canonicus, obligatus ad secretum, potest jurare nihil manifestasse, si vere nihil eorum, quae sub gravi tenebatur celare, manifestavit. — Ita Salmant. ”, qui asserunt haec omnia passim obvia esse apud omnes auctores. v. Juramentum, num. 10, i. f. — 11 Loc. dt., n. 141. — “ Lib. 2, cap. 42, n. 47. — u Loc. du, n. 35. — “ Loc. dt.. n. 122. · Tolet., Ub. 4, cap. 21, n. 6. · Novar., Man., cap. 12, n. 19. · Suar., loc. dt., n. 7. · Hodrtç., Sum., part. 1, cap. 190, n. 7, conch 4. - Leu., loc. du, n. 47. · Sparer, loc. dt., n. 122. — H Loc. dt., n. 141. · Husenb., lib. 3, tr. 2, cap. 2, dub. 4. n. 4, 1. f. — π Tr. 17, cap. 2, n. 141. - « Loc. du, n. 142. minime adducit Navarrum, sed Covarruvias Var. résolut. b) Toletus, lib. 4, cap. 21, n. 6, loquitur dc coqui matrimonium contracturus est: «Qui cogitur, inquit, jurare se accepturum aliquam in sponsam, potest jurare se accepturum, in· tclligendo si postea placuerit». Henriquez neque citatur a Sporer, ne­ que id habet, quod reperire potuerim. Toletus, loc. cit., sic loquitur: « Quam­ vis sil [civitas] infecta peste, si Limen ipse non sit infectus, potest uti aequi vocatione; nam non fecit contra praecipuam intentionem custodis seu civium illorum ». CAP. II. - DE JURAMENTO. - DUB. IV. Creditor quando pm· «at necare *o!ut tonem. 473 Pariter, ex Lessio 1 cum Alexandro4^, Potest aequi voce asserere, non fregisse Bartoli % etc., qui eligendus est in offi­ matrimonium, quod vere persistit. Et si cium, interrogatus an habeat aliquod im­ adulterium sacramentaliter confessa sit, pedimentum, potest negare, si revera illud potest respondere: Innocens sum ab hoc non sit tale quod impediat. crimine; quia per confessionem est jam Pariter, si quis invitatus interrogetur, ablatum. Ita Cardenas3. — Qui tamen hic an sit bonus cibus, qui revera sit insipi­ advertit, quod nequit id affirmare cum ju­ dus, potest respondere esse bonum; sci­ ramento; quia ad asserendum aliquid, licet, ad mortificationem. Cardenas 3 — sufficit probabilitas facti; sed ad jurandum Sic etiam dicunt Cardenas 8 et Croix 4, requiritur certitudo. Sed respondetur, quod licite proferri caeremonias: Osculor ma- ad jurandum sufficit certitudo moralis a), nus, etc. Offero me famulum, etc.; quia ut diximus supra, Dub. III, n. 148, cum ex communi usu accipiuntur ut verba ma­ Salmant.®, Lessio, Sanchez, Suarez, Palao terialia, prolata tantum ad honorem. et communi. Quae certitudo moralis re­ Licitum est etiam celare veritatem cum missionis peccati potest quidem haberi, causa; v. gr., si quis petat a te pecuniam, quando quis bene moraliter dispositus re­ potes respondere: Utinam haberem/ Vel, cepit Poenitentiae sacramentum. gauderem habere, etc. Cardenas5 — Sed Ad Quaesitum vero, dicunt Salmant.· 161. - Quaeritur 1°. Au creditor ex in­ cum Soto, non posse feminam adulte­ strumento possit asserere cum juramento, rium negare; quia esset pura restrictio nihil sibi solutum, si revera sil pars so­ mentalis. — Cardenas 10 tamen admittit, luta, sed ipse ex alio capite habeat cre­ in periculo mortis licere uti metaphora, ditum quod probare non possit? quae communis est in Scriptura, ubi adul­ Respondetur posse: dummodo non ju­ terium sumitur pro idololatria, ut ex ret, eam quantitatem sibi deberi ex illo Ezech. xxin, 37: Quia adulteratae sunL·., instrumento; nec aliis creditoribus anterio­ et cum idolis suisfornicatae sunt.—Immo, ribus damnum inferatur. — Ita Salmant. · si crimen est vere occultum, probabiliter cum Busenbaum (infra, n. 170, ad 4), et cum Sanchez, Palao a), Leandro, etc. 162. - Quaeritur 2°. An adultera pos­ Lessio % Trullench n, ac Sanchez X1 cum potest mulier sit negare adulterium viro, intelligens, ut Soto <>, Sayro et Aragon negare cum juramento, et dicere: Non illi revelet? Pal., 1 Lab. 2, cap. 42. n. 48. — · Dissert. 19, cap. 6, n. 74. — • Loc. cit., n. 76. — · Lib. 3, pan. 1, n. 302. — · Loc. du, lib. 3» cap. 5, η. X - cap. 4, n. SX — · Tr. 17, cap. 2, n. 143. · Sanch., Dccal., lib. 3, cap. 6, n. 36. · Lea nd., tr. 1, disp. 45, qu. 21 — ’ Dis- art. 2. ▼. t; et de Secreto, membr. X qu. X conci. 5, v. Serf cia farte. — * Dissert. 19, cap. 6. η. (P. — u Lib. 2, cap. 1. dub. 15, η. X — “ Decal., hb. X cap. 6, n. 41. · Sayr., Qav., lib. *. cap. 4, n. 24. cap. 42, n. 17. - Sanch., Decal., Hb. 3, cap. 4, n. 10. · Snar 160. - a) Bartoli, in L. Praeses, C. Si ser­ vus aut libertus, n. 3, dicit eligendum in judicem debere manifestare suam indignita­ tem, si nempe sit infamis: « Et hoc est verum, addit, si ejus infamia est cognita per alium, quia fuit condemnatus; alias non debet suam turpitudinem manifestare». Quod quidem di­ ctum a Lessio affertur ct explicatur co modo quo dicit S. Alphonsus. — Alexander ImoIcnsis vero, pariter a Lessio allegatus, ubinam quid simile habeat reperirc nequivi. 161. - «U Palans, tr. 14, disp. 1, punct 7, n. 5, affirmat quidem posse creditorem sic jurare; sed non addit conditionem hic apposi­ tam : modo non juret id sibi ex illo instrumento deberi. Quae ceteroquin per se intelligitur. 162. - al Plcrique ex auctoribus hic allatis dicunt sufficere notitiam probabilem de re; tr. 14, dup. 1, punct. 5, n. 2. — quae probabilitas, juxta Sanchez, est certitudo moralis. b) Lessius, lib. 2, cap. 42, n. 47, princi­ pium generale tantum affert, ex quo assertum istud colligitur: dicit enim licitam esse restri­ ctionem occultam, « quandocumque aliquis in­ juste cogitur ad juramentum», ut «si reus non juridice rogetur». c) Sotus, de Secreto, loc. cit., qu. 3, conci. 7, negat mulierem istam posse hoc modo re­ spondere, negando scilicet se adulterium com­ misisse. Aragon, in 2a’*2af, qu.69,art. 2,i.f, loquitur de muliere a judice contra jus inter­ rogata; ct dicit eam posse negare se matri­ monium fregisse; ct ita edam a Sanchez alle­ gatur. Notandum insuper auctores hic citatos, non loqui in specie dc occulto adulterio. Uior qui­ bus verbi· ricto. Quando 474 LIB. III. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. commisi. Eodem modo, quo reus potest dicere judici non legitime interroganti: Crimen non commisi; intelligendo non commisisse, ita ut teneatur ei manifestare; ut Tamburinius 1 ex communi, et VivaJ. 163. - Quaeritur 3’. An requisitus ad mutuandum, possit jurare se non habere pecuniam,quam revera habet; intelligendo non habere, ut ad mutuum praestet? m &L V io u n « V J lM O W W l *Requisita dr ma luo. quando po * «it negare •c pecuniam habere. - > ^ T V L X C fc V X necessarium, vere respondet se nullum habere, ci qui petit panem commodatum ; quia nullum habet quem commodare pos­ sit, de quo solo ille interrogat. — Et idem 1 >NYN NI 11 Negant Salmant.a cum Soto4^, Henri­ quez a>. Ratio, quia illa restrictio ex cir­ cumstantiis percipi nequit. — Sed hoc intclligendum, si veritas nullo modo per­ cipi possit. Nam si posset conjici ex ali­ qua circumstantia, nempe paupertatis vel indigentiae mutuatarii, bene posset ipse intelligere : Non habeo superfluum, ut pos­ sim dare mutuum. Ita Roncaglia 4, Viva5 cum Sanchez, Bonacina, Silvestro etc.; Cardenas e cum Suarez % et Lugo7, qui sic docet: Qui habet unum panem sibi omnino Mercator quo senia juret mer­ cem cario rem eswe. Cardenas11 admittit posse figere pedem in lapidem et respondere: Non est hic; quia npn est restrictio mentalis. — Sed huic non assentior, si alter nullo modo possit id advertere. Potius concederem posse dicere: Non est hic, scilicet, non in hac janua vel fenestra; vel (ut ait Tournely ,3): Non est hic, quatenus videri possit. Item ait Cardenas 13, posse respondere; Egressus e domo est, intelligendo, in prae­ terito; non enim tenemur, ait cum Lessio, ut supra, respondere ad mentem interro­ gantis, si adsit justa causa. Secus, si ille rogetur an hoc mane dominus egressus sit; ut Croixa>. — Sic etiam Cardenas14 ait de viro nobili qui est in luctu, posse respondere famulum, esse foris; scilicet, esse remotum a consortio, ut ex usu lo­ quendi solet intelligi. 166. - Quaeritur 6 . An assumendi ad Famhi quo ic« • a ftcftt herum nx domi gradum doctoralus possintjurare cum aequivocatione conditionem requisitam non veram; scilicet, vacasse tot annis illi scientiae, etc., si tales sint aeque idonei dicit Cardenas * de pecunia petita, si do­ ac alii doctores? mino sit necessaria. Vide Tamburinium 15 qui affirmat; et 164. - Quaeritur 4\ An mercatores pos­ justam causam ait tunc esse sic jurandi, sint jurare, mercem carius ipsis constare; ne repellantur qui jam digni sunt. — Sed intelligendo, cum alia merce? quidquid sit de hoc, probabile magis mihi Affirmant aliqui; sed merito negant videtur non pejerare doctorandos Nea­ Salmant#9. — Probabiliter tamen posse poli, qui more solito scribunt manu pro­ ait Croix 10 cum Gobat, quando tales non pria in suscipiendo matriculas : Dico con intelligunt dc mero pretio rei, sed com­ giuramento, essere il primo anno istituputant in eo expensas pro vectura, pro tista, etc., cum revera id non sit. Ratio, apotheca, etc. quia verbum illud giuro, sive, dico con 165. - Quaeritur 5l· Anfamulus, exjussu giuramento, ut supra diximus (Dub. I, domini, possit negare ipsum esse domi? n. 136) cum Salmant.,e, Bonacina aj San· • Decal., lib. 3, cap. 4, $ 3, n. 1 et 2. — · Dc PrAec. Dead., qa. 7, art. 4. n. 3; cfr. In propo*. 26 Innoc. XI n. 1*>. — • Tr. 17,cap.2,n. 145.— · Tr. #,qa. I. cap.4,reg in praxl 2.— • De Praec. Decal., qu.7, art. 4. n. 2. - Sanch.. Dccal., lib. 3, cap. 6, η. 4X - Bonae., diip. 4, de 2* Praec., qu. I, punct. 13. n. S. — * Ditiert. 19, cap. b, n. 73. — 1 De Sacram. Poenit., disp. 23. n. 75. — · Diis. 19, n. 73. — · Loc. cit., n. 145. — *· Lib. 3, part. 1. n. 301. · Gobai, de Juram., n. 672. — ” Loc. cit., n. 71. — “ De Relig., cap. 3, de Juram., art. 5, v. Dica 2. — “ Loc. dt., n. 71. · Zxsr., lib. 2, cap. 42 n. 47. — '· Loc. dt., n. 72. — * Dccal., lib. 3, cap. 2, $ 2, n. 12. — H Tr. I", cap. 2, n. 24. 163. - °) Sotus, de Secreto, membr. 3, qu. 3; Henriquez, lib.6, cap. 19, n.7, liLl·, citantur quidem a Salmant., uti S. Alphonsus indicat, verum isti auctores, locis cit., hunc casum non solvunt. *>) Silvester, v. juramentum 111, qu. 2, v. Licet autem, adductus a Viva ex Trullcnch. de hoc casu ibi non tractat. Suarez, lib, 3, cap. 11, n.6, non citatur a Cardenas, nec praesentem casum solvit, quidquid investigare potuerim. 165. Croix, loc. cit., n. 284, non vi­ detur habere hunc casum; apud cum enim nil de hac re invenire potui. 166. - a) Bonacina, disp. 4,qu. 1, punct. 1, n. 7, negat quidem hanc formulam verum esse juramentum; sed limitationem adjectam, scilicet nisi praecedat interrogatio de jura Doctorin di quomodo potiint Ju­ rare condi­ tionem non veram. CAP. IL - DR JURAMENTO. - DUB. IV. 475 chez, Suarez dc sc non est juramentum, tatis vel utilitatis, potest quis uti amphinisi praecedat interrogatio dc juramento. bologiis in juramento, etiamsi ad juran­ Sed haec interrogatio Neapoli vel omnino dum sponte se offerat. non fit, vel non fit dc vero juramento; sed 170. - « 2' Graviter item peccat, qui tantum de illa scriptione materiali, quae « utitur aequi vocatione, quando juramen- e requiM· ex usu communi videtur non apprehendi ' tum juste exigitur, ut a judice vel su- «,ίΠϊχΓ ut verum juramentum. « periore in re gravi. — Bonacina ·. u<167. - Quaeritur 7\ Au possit quis li­ « T. Si autem fiat tale juramentum in rtl renudi» , . ..... ate coram notario asserere accipere pe· « re levi, per jocum et citra mobediencutiiam, quam vere non recipit? < tiam ac notabile damnum alterius, erit Atteri Affirmat posse Tamburinius sensum « tantum veniale; ut probabiliter docet pOUU CO· nun nourio impropriando; scilicet, jurando pecuniam « Sanchez % contra alios: quia sola di•cceptiopc· ni nue non pro accepta habere vel accipere; quia « scretione sive judicio caret. — Vide recrpine. certus est moralitcr, alterum brevi pecu­ « Bonacina niam sibi fore soluturum. Et videtur pro­ « 4 . Licet aequivoce jurare, si jura- Advivo. babile, ex communi usu loquendi. « mentum exigatur injuste: ut, v. gr. si 168. - Quaeritur 8". Au liceat jurare « quis exigat juramentum, qui jus non aliquid falsum, addendo tamen submissa • habet, v. gr. judex incompetens; vel si voce circumstantiam veram? « non servet ordinem juris. — Item, si Jurare fiüAffirmant Hurtadus et Prado cum «exigatur per vim, injuriam, metum; i»p. 4. de 2* Praec.. qu. 1, punct. 12, n. 7 — ’ Loc. ciL, n. 10 — · Clav., lib 5 cap. 4, a n. 33. lib. 12, cap. 17. a nutn. 20. — Less.. lib. 2. cap. 42. num. 47. — · Lib. 2. cap. L dub. 15. — · Decal., lib. 3, cap. 10. num. 4, Il et 13. — 11 Loc. au, dub. 10, n. 2. — * 2· 2~, qu. Ill, art. 1. mento, expressis verbis non habet; cam tamen satis inculcat, dicens talem qui eo modo jurat, uou praesumi animum habere juramentum perficiendi; secus vero esse, illumquc stu­ dentem verum juramentum emittere, si hoc dicat animo vere adducendi Deum. Suarez, vide notam a ad num. 136, supra 168. - « Raphael de Torre, in 2*”· 2*<, qu. 98, art. 3, disp. 4, conci. 2, probat. 1, hic utique citatur a Salmant., sed male; nam ipse omnino consentit cum sententia ipsorum Salmanticensium. quam infra S. Alphonsus me­ liorem appellat. 170. - De Sanchez. Decal. lib. 3, cap. 6, η. 22. vide notam d, ad π. /5/ supra. 476 LIB. HI. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. MiterU- quis aliquid agit, non intendens deceptio· * qîtlîdu. nem alterius, sed aliquem suum finem: haec est licita cum justa causa, semper ac ex circumstantiis alii possint conji­ cere ad alium finem id agi; prout dictum est de restrictione non pure mentali, w. /52. — Sic Josue, cap. vin, (v. 15 et seqq.j licite fugit; non intendens signifi­ care metum, sed ut hostes longe abdu­ cerentur ab urbe Hat, ct reliqui milites irruerent in urbem. Ita etiam Christus Dominus (Luc. xxiv, 28) apud Emmaus finxit longius ire; non intendens ut di­ scipuli hoc crederent; sed volens signi­ ficare, sc revera iturum fuisse longius, nisi ab eis invitaretur. Ita Croix *. DUBIUM V. Quae et quanta sit obligatio Juramenti promissorii. 172. Quotuplex veritas affirmanda sit in juramento proniissorio. - Quale autem peccatum sit juramentum promissorium fictum, et quomodo obliget. — 173. An peccet graviter non implens promissum in re parva. — 174. An obliget juramentum metu extortum. — 175. Quid, si sit errore vel dolo extortum» — 176. An obliget juramentum de re mala aut vana. — 177. Quid de juramento in favorem tertii. — 178. An juramentum non ludendi excludat ludum moderatum. — 179. An obliget juramentum facium contra primum. — 180. An juramentum sequi debeat conditionem promissionis. — 181. Quomodo obliget juramentum servandi statuta a licitjus collegii. — 182. Dc jura­ mento medicorum non visitandi, etc. — 183. De juramento servandi secretum, dicendi veritatem ct solvendi debitum. — 184. An obliget juramentum factum concubinae, non cognoscendi aliam. — 185. An promissio prodiga cum juramento obliget. — 186. An obliget juramentum redeundi ad carcerem. - Dc juramento parentum ac dominorum, puniendi filios aut famulos. in jun172. - < Resp. Γ. In juramento promisrotniû neo miMorio, «sono duae affirmantur veritates: una uiiu 'erl* «de praesenti, primaria, quod scilicet «jurans habeat animum implendi quod «promittit; altera, secundaria, de futuro, « quod scilicet impleturus sit suo tem« pore quod promittit: sive promittat Deo, « et est votum cum juramento; sive ho«mini, et est jurata promissio humana. « Unde oritur obligatio implendi, si ratio« nabiliter possit. — Ita communiter DD., « ut Laymann *, Bonacina ®. « Unde resolves: Defectui « Γ. Defectu primae veritatis, jurans * vere pejerat mortaliter: si vel non ha ». Peccat quidem graviter, qui promittit aliquid cum juramento, putans impossi­ bile ut impleat. Ita hic Busenbaum. — Sed addendum cum Salmant.4 cum Azor6>, Suarez, Fagundez, Leandro, etc., secus esse, si probabilem rationem haberet im­ plendi. Quaeritur: quale peccatum sit jura­ • Lib. 3. part. L n. ». - · Lib. 4, tr. 3. cap. i, n. t. ■ DUp. 4, de 2· Praec., qu. I,punct. 7, η. I. — · Tr. 17. cap. 2, n. 49. · Suar., lib. 3, cap. 18, i. f. - Favutu!., Decal., hb. 2, cap. 6, n. 24. · Lraud., tr. I, diip. 7, qu. 30. 172. - a> Busenbaum hoc verbo Ibidem allegat Bonacinam, qui revera, disp. 4, dc 2* Praec., q. /, punc t 7, n. 6, i. f, didi pec­ caturum esse mortaliter cum, qui juramen­ tum praestiterit cum animo non adimplendi. Azor, part. 1, lib. //, cap. 5, qu. 1, ad­ ductus quidem a Salmant. pro hac limitatione, eam tamen non apponit, sed solum dicît lethalitcr peccare cum, qui jurat se aliquid praestiturum, quod sit impossibile. mentum promissorium fictum, ct ad quid obliget? Distinguo: Tripliciter potest quis fictc promittere cum juramento: Γ. Sine animo jurandi. ΙΓ. Sine animo se obiigandi. 111°. Sine animo implendi. Jurameo. tn CAP. II. - DE JURAMENTO. - DUB. V. jurare pecotuffl. GrAve. M uce animo implendi. Leve, «i implendi, Exccptio- Sine animo diA/um· SSeJulu qooKkm. vaide pro- ndlie.lcr 477 Et Γ. - Si quis jurat sine animo jurandi, peccat quidem; ct patet ex prop0Sjt 25 damnata ab Innocentio XI, quae dicebat: Cum causa licitum est jurare venialiter. Ratio, quia taliter jurans, cum habeat animum implendi, quamvis non in­ tendat se obligare: ex una parte non jurat falsum, quia asserit verum de voluntate sine ammo jurandi, sive res sit levis, praesenti; ex alia parte, cum hic volunta­ sive gravis. — Ratio, quia tunc illudit tem non habeat se ullo modo obligandi ex divino testimonio. vi juramenti, de cujus intrinseca ratione An autem hic peccet graviter? est inducere obligationem religionis, re­ Resp. Affirmative, si juret sine animo vera non jurat: ut ex communi dicunt Sal­ implendi promissionem. — Si vero cum mant. Io, Elbel n, Sporer u, etc. — Et ideo animo implendi, peccat tantum veniali- juramentum hoc idem est ac si factum ter; ut communissime dicunt Sanchez % sit sine animo jurandi; quod non est nisi Roncaglia \ Tamburinius *), Elbel3, Maz- veniale, quando verum asseritur, ut supra zotta 3. Recte vero excipiunt, si juramen­ dictum est. tum fiat in contractibus vel coram ju­ An autem sic jurans cum animo ju­ dice; quia tunc, licet non sit perjurium, randi, sed sine animo se obligandi, te­ est tamen gravis deceptio contra justi­ neatur ad servandum juramentum? tiam. Prima sententia negat: tum quia hu­ ΙΓ. - Si autem jurat sine animo se jusmodi juramentum fuit invalidum, ut obligandi, sed cum animo implendi. — supra; tum quia Deus juramenta proCajetanus *, Croix 5; item S. Antoninus, missoria non acceptat, nisi juxta juranNavarrus, Scotus, Tabiena et alii com­ tium intentionem: ex can. Humanae au­ munius, apud Sanchez °, tenent hunc pec­ res, [caus. 22], qu. 5, ubi dicitur: Di­ care mortaliter: tum quia sic jurans falso vina... judicia talia ea [nostra verba] au­ significat habere intentionem se obligandi, diunt, qualia ex intimis proferuntur. — quam vere non habet : tum quia, ut sen­ Ita Palausl·, Salmant.u, Roncaglia u, Tam­ tit Croix tamquam probabilius, videtur burinius Ie, Mazzotta lT, Elbel le, et San­ gravis irreverentia adducere Deum in chez 19 cum S. Bonaventura, S. Antonino, testem, et nolle ejus testimonio obstringi, Scoto, Silvestro, Navarro, Armilla, Ga­ — Sed valde probabiliter idem Sanchez 7, briele, Angelo et aliis, cum communi, Tamburinius % Elbel 8, Renzi /> et An­ ut asserit Azor Et clare favet D. Tho­ tonius a Spiritu Sancto, cui adhaeret Ron­ mas w, ubi ait: S/ autem simpliciter ju­ caglia °, tenent hunc non peccare nisi ret absque dolo, tunc in foro conscientiae 1 Tr. 8. qu. 1. cAp. 4, qu. 1. resp. 2 et X — · Dc Ju­ ram., n. 120. — · Tr. 2, disp. 1, qu, 3, cap. 3, t 3, qu. 3. — * In 2·· 2··, qu. 89, ari. 7, in resp. Ad 4, v. Dicendum est ergo. — · Lib. 3, part. 1, n. 279. — S. Jn/ort., part. 2, tit. 10. cap. 6. cas. 5. · Navar., cap. 12, num. 14. Scotus, in 3, dist. 39, Art. 3, n. 10. · Tabieua, ▼. Jurare, n. 12, qu. II. · · Decal., hb. 3, cap. 6, n. 5. — Croix, loc. cit., n. 279, - ’ Decal., Hb. 3, cap 6, n. 7. — · Dc Jura· ment., n. 121. — Anton. a Spiritu S., Director, confesaar., part. 3, tr. 5. disp. I, sect. 10, num. 63. · · Tr. 8, qu. 1, cap. i, qu. 1, resp. 4. — * Tr. 17, cap. 1, num. 19 et 25; cfr. cap. 2, η. 48. — Μ Loc. cit., η. 121. — " Tr. 3. cap. 1. η. 134. — “ Tr. 14, disp. 2. punct. 2, n. ft. — Tr. 17. cap 1, n. 25. — u Loc. cit., resp. 4. — H Decal., hb. 3, cap. 3. $ 2, n. 7. — ” Tr. 2. disp. I. qu. 3. cap. 3, $ 3. qu. 3. — » Loc. cit., n. 125. — *· Decal., hb. 3, cap. 10, n. 8. S. Bonav., in 3, dist· 39, art. 3. qu. I. S. Anton.. part. 2, tit 10, cap 6, cat 5. SccrfMt, tn 3. dist. 39. qu. un., Artic. 3, n. 10. · Stives/., ▼. Juramentum IV. qu. 7 et qu. 19. · Abvar., in can. Humanae aures, qu 3, num. 6. · Ar­ milla. v. Jurare, num. 14. - Gabr. Biel, in 3. dist 39. qu 1, ar tic. 2, concl. 5. Angel., v. Juramentum F, num. 9 et 32. — · In 3, dm. 39. qu. 1. art. 3, solut. 3. in fine. e> Sanchez, Decal., lib. 3, cap. 6, n. 10, consentit, si irrationabiliter exigatur jura­ mentum. d> Tamburinius, Decal., lib. 3, cap. 3, § 2, n, 6, videtur loqui dc co qui jurat cum animo jurandi: « Jurare sine animo promittendi ex vi humanae fidelitatis, sed cum animo obligandi se ex vi religionis, non esse saltem mortale, si sit animus implendi... Quodsi non adsit ejus­ modi implendi animus, erit sane perjurium ». Tamburinius, loc. cit., n 5, non loquitur dc animo implendi necne; sed simpliciter ne­ gat esse mortale sic jurare sine animo sc obli­ gandi cx vi virtutis religionis, quia non est juramentum. Ctr. etiam quod dixi nota su­ periori. f) Rcnzi, lib. 2, tr. 2, cap 1, sect 2, qu. 6: * Certum est, inquit, quod si quis habeat ani­ mum jurandi, sed non sc obligandi, ... non peccat mortaliter ». r) Rectius dicetur Lessius, lib. 2, cap. 42, n. 37, vocat hanc sententiam communem J uran« •ine Animo sc obligan­ di juxta alio· non te­ netur. 478 Lin. ΠΙ. - TRACT. Π. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. non obligatur, nisi secundum suam in­ tentionem. Et idem confirmat Si autem jurans dolum non adhibeat, obligatur se­ cundum intentionem jurantis. Is autem jurat sine dolo (ut dicit Elbel 1 cum Ill· sung), qui jurat alicui nullum jus habenti cx justitia ad rem promissam. Juxta alio· Secunda tamen sententia affirmat, te­ troctnr. neri ad servandum juramentum. — Hanc tenent Lessius ° (licet vocet oppositam valde probabilem), Cajetanus 4, Suarez a, Sotus ·; item Valentia, Sayrus, Filliuccius, Aragon apud Bonacina T, et Renzi8. Ratio, quia qui jurat cum animo jurandi, jam verum juramentum emittit. Et ideo tenetur efficere, ad servandam reveren­ tiam divini Nominis, ut verum evadat quod jurat; nec potest a juramento se­ parare obligationem implendi promissum: cum obligatio oriatur ex ipso juramento, de cujus natura est, ut effectum habeat quod juratur, ne vocetur Deus in testem falsitatis. — Et in hoc apparet differentia inter votum seu contractum, et juramen­ tum. Nam in illis, obligatio pendet ab intentione voventis vel contrahentis; in juramento autem, ex vi ipsius juramenti. Ulraque Utraque sententia est probabilis; sed opinio, pro· babiliv prima est probabilior. — Nam ratio hujus secundae sententiae supponit ut certum, tale juramentum, sine animo se obligandi Prior, pro­ emissum, esse verum juramentum. Atta­ babilior. men probabilius est, et commune, ut as­ serunt Salmant. · cum aliis ut supra, et etiam Viva (contra Lessium ,0), quod hujusmodi juramentum non sit verum juramentum: tum quia caret conditione necessaria ad naturam juramenti promissorti, qualis est animus se obligandi; tum quia juramentum sequitur naturam pro­ missionis quam confirmat, ut certum est apud Busenbaum (infra, n. 180) cum Les­ sio, Bonacina, etc. — At promissio sine tali animo facta, non est quidem pro­ missio, sed simplex propositum; ergo, evanescente promissione, evanescit etiam juramentum, et habetur ut factum sine animo jurandi, quod certe, ut vidimus, nullum est. Si autem nullum existit jura­ mentum, nulla existit obligatio illud im­ plendi. III’. - Si demum quis jurat sine animo Jurar» lice ime; implendi, sed cum animo jurandi et se impleodi obligandi, certe peccat mortaliter; quia lelhxk. tunc etiam de praesenti deficit veritas. An autem is obligetur ad implendum promissum ? Respondetur affirmative ; quia viget tunc essentia et obligatio juramenti. Tam­ burinius n, Mazzotta ,a, et Sanchez 13 cum S. Bonaventura 0, Leonardo 0 et Sua­ rez, qui oppositum vocat improbabile. — Et hoc dicendum, etiamsi is nullum ha­ buerit animum se obligandi ex vi pro­ missionis; quia obligatur aliunde ex vi juramenti: ut Sanchez u, Tamburinius 15 et Mazzotta Ie. — Qui etiam recte adver­ tit, quod is, qui habet verum animum jurandi, et nihil cogitat de juramenti obli­ gatione, vere obligatur: quia obligatio 1 2· 2·*, qa. 89, an.7, ad 4. — · Loc.cit.. n. 118. tr 5, dbp. 1, num. 56. — · Lib. 2, cap. 42. n. 37 i. f. et n 38 ’ Dhp. 4, dc 2· Praec., qu. 1, punct. 7, n. 3. — · Lib. 2, tr. 2, cap. 1, tect. 2, qu. 5. — · Tr. 17, cap. 1, n. 19. — * Lib. 2, — ‘ In 2— 2··, qu. 89, art. 7. in reap. ad 4, y. Düendum tU trgo. — · Lib. 2, cap. 7, n. 11. — · De Just. et Jure, lib 8, qu. 1, art. 7, Quartum argum., dub. - Valent., in 2·" 2·«. dhp. 6 qu 7, punct. 4, v. Tertia modo. Sayr., Clav., lib. 5, cap. 6. n.8. · Λ/Λ, tr.25, cap. 6, n. 145 et 146.. Aragon, in 2·· 2~, qu. 89, art 7, in solui-ad 4 arg., conci. 4 · cap. 42, n. 39. — Lta., loc. cit., d. 11 et 22. - Bonae., loc. cit., punct. 16, λ η. 1. — u Decal., lib. 8, cap. 3, S 2. num. 7. — 14 Tr. 2, dhp. 1, qu. 3, cap. 3, $ 3, qu. 3. — *J Viva, in propos. 25 Innoc. XI, n. 13, adducit Sanchez, qui ipse vocat hanc opinio­ nem probabiliorem : « Penes quem [Sanchez] probabilior est sententia putantium idem di­ cendum (non teneri virtute religionis] de eo, qui jurat sine animo se obligandi; quia, re bene inspecta, non jurat, dum ponit conditio­ nem naturae juramenti contrariam ». O S. Bonaventura citatur a Sanchez pro contraria sententia, quam videtur, inquit, te­ nere in 3, dist. 39, art. 3, 'qu, 2 — Leonar dus Lessius pariter citatur a Sanchez pro sententia contraria, in quantum negat eam improbabilem esse, quando juramentum ini­ que extortum est. Et re quidem vera Lessius, loc cit, cap. 42, n. 40 ct 41, ita scribit ; « Si tertio modo jures, scilicet absque animo im­ plendi, quidam insinuant non nasci obliga­ tionem... Haec sententia non videtur impro­ babilis, quando juramentum inique extortum est. Contrarium Limen est verum ct mullo probabilius... Nec refert utrum metu extor­ tum sit, annon ». Unde Lessius ipse tenet camdem sententiam quam S. Alphonsus. u Decal., lib 3. cap. 10, nam. 5 · Suar., lib. 2. cap. 7, n.2L — M Loc. dt., n. 6. u Loc. dt., n. 7. — M Loc. dt., quaer. 3. Ik< t&afo Juram, te netur adisplendum animum ja rxndi. noa coritan* dc obligatio­ ne, tenetur. CAP. Π. - DB JURAMENTO. - DUB. V. S, Tole­ ubi vidimus cum D. Thoma, juramentum tus ·, Lessius 4, Bonacina T; item Valen­ non obligare ultra intentionem jurantis. tia, Reginaldus % Medina, Candidus <>,etc., Si autem quis injuste cogatur, puta a apud Salmant. ·. — Ratio, quia tunc jam latrone, ad aliquid promittendum cum violatur juramentum: in qua violatione juramento; potest licite intendere, non minime datur parvitas materiae. Idque velle implere promissum, si relaxationem videtur sentire S. Thomas ·, ubi ait, quod juramenti obtinuerit. — Ita probabiliter si quis compellitur invitus aliquid promit­ Croix * cum Suarez, Sanchez et Diana. tere sub juramento; licet postea in judi­ 173. - « 21. Defectu secundae veritatis, cio poterit repetere quod solvit, tenetur « vere pejerat is qui, quod promisit, postea tamen interim solvere promissum: Quia « non implet, si rationabiliter implere po- magis debet damnum temporale sustinere, quam juramentum violare. « test. Secunda vero sententia non minus pro­ « Id solum hic dubitatur, an qui pro« misit rem exiguam cum juramento, ut babilis, immo forte probabilior, affirmat.— • v. gr. dare alteri unum pomum vel Et hanc tenent Suarez l0, Sotus n, Azor u, « nummum pro eleemosyna, vel castigare Castropalaus 18 S. Antoninus 14, Navar­ « prolem, vel inter vendendum nolle se rus 18 Silvester 18 Laymann 1T; et Sal­ « minori pretio vendere, vel nolle pri- mant. u cum Aragon, Sanchez, Joanne a « mum locum occupare, aut praecedere S. Thoma, Rodriguez, Trullench, etc. — • in ingressu portae, etc.; an, inquam, Ratio, quia in juramento promissorio, Deus « sub gravi peccato teneatur haec ser- non proprie ut testis addudtur (nam alio• vare. — Ubi speculative quidem vide- quin perjurium committeretur, etiamsi « tur, quod sic; quia vere adductus est deinde promissio ex justa causa non im1 Tr. 17. cap. 1, n. 23. — D. Thom., 2· 2·*, qu 89, art . 7, ad 4. — ' Lib. 3, part. I, n. 278. · Suar., lib. 2, cap. 7, n. 20, i. f. Sanch , Decal., lib. 3, cap Η, n. 17. - Diana, part. 9, tr. 8, reaol. 56. — Valent., in 2·· 2**, disp. 6, qu. 7, punct. 3. conci. 3. — · Lib. I, cap. 22, n. L — Sanch., Decal., lib. 3» cap. 4, nam. 23. — · Lib. 4, tr. 9. cap. 14, num. 6 — • Loc. cit. — · Lib. 2, cap. 42, num. 23. — 1 Diip. 4, de 2· Praec., qu. 1, punct. 14, n. 2. — Valent,, loc. dt. · Bar· thol. Medina, Sum , lib. I, cap. 14, $ 4. rt£. 4 *·. · · Tr. 17, cap. 2, n 52. — · 2· 2··, qu. 89, art. 7, ad 8. — w Lib. 3, cap. 16, n 9, — 11 Dc Juac et Jure, lib. 8, qo. 1, art. 7, Primum dubium. — " Part. I, lib. IL cap. 5, quaer 3. — “ Tr. 14. diip. 1, punct. 6, n 8 — M Part. 2. Iit. 10, cap. 4, 4 L ▼. Tertium. — “ Man., cap. 12, η. 10. — ■ N. Jura­ mentum IV, qu 1, v. Cirta hoc autem. — n Lib. 4, tr. 3. cap. 14, n. 6. — 11 Tr. 17, cap. 2. η. S3 et M. - Ara^cn, in 2·· 2~, qu. 8*>, art. 3. Dubium crave, coach I. Sanch., DccaL, lib. 3, cap. 4, n. 23. · Joan. a S. Thom., in 2— 2^, qu. 88. diip. 29, art. 8. rc, Navarro *), Castropalao, et aliis supra relatis, quod si quis jurat servare secretum, et Ipostea non servet, haud graviter peccat: nisi illud manifestet cum gravi laesione proximi vel communitatis. Panem mo* 3". Illud certum est, quod si ex eo M^e?vi * cluod jurasti, tantummodo parum ali■ui«. « quid non serves, non est grave ; v. gr. « si jurasti te non bibiturum vinum, non « peccas mortaliter parum bibendo: San« chez ·>; quia tunc excusat parvitas ma· « teriae. Et sic excusantur qui jurant ser• vare statuta alicujus capituli, collegii, « Universitatis, etc., si postea parvum ali« quod statutum violent. Et idem dic de « tabellionibus juratis et aliis ministris ju« stitiac; ut et de eo qui ex summa, quam « alteri se daturum jurasset, parum tan• tum detraheret. — Navarrus />, Sua« rez />, Sanchez. Vide Laymann, Bona« cina ’ ». 174. - « 4“. Obligaris probabiliter jura- ΟΜίρικ • mento promissorio, etsi extortum a te «sit per injuriam ac metum; ut si obii- 4 « tus uti aequivocatione, jurasti praedo« nibus dare lytrum, usurario usuram. « Becanus ·, etc. — Negat tamen Azor4 «in materia matrimonii; quia matrimo« nium coactum metu cadente in constan« tem virum, nullum est. Hinc etiam ju« ramentum extortum de eo contrahendo, « videtur relaxatum ipso jure, ait Caje« tanus s. Suarez ", Sanchez, Bonacina ’ ». Quaestio magna est: Num obliget in conscientia juramentum metu extortum? — Dicitur: in conscientia; quia in foro u fOfO externo, ubi praesumitur non adfuisse 0bUf»’Boe animus jurandi, certe non obligat tale juramentum, ex cap. Verum, dc jurejur. Λλ — Quoad forum autem internum. Prima sententia negat obligare, cum it«nj«xu Azor b>, S. Antonino Silvestro d), Lopez e>, Angelo e>, Panormitano et aliis, "°· apud Sanchez {> ; qui eam probabilem vocat, ex authent. Sacramenta, C. Si ad­ versus venditionem: ubi dicitur, talia ju- ‘Tr. 17. cap. 2, n.88. Castrop., tr. 14,di *p.2, punct. 7, $ 5, n. 3. — Sanch., Dead., lib. 3. cap. 14. — lib. 4, tr. 3, cap. 11, n. 6. — 1 Diip. 4, de 2" Pracc., qu. 1, punct. 14, nam. 2 — · De Jure et Juit., cap. 89, qu. 5. — · Part. 1, lib. 1, cap. II, quaer. 15. — · Sum., v. Perjurium promissorium, v. f. — · Lib. 2. cap. 9, n. 6; cap. 10, n. 2 ct 4, n. 9 <*) S. Antoninus, part. 2, tit. 10, cap. 7, § 3, v. f.; Navarrus, Man, cap. 12. η. 23, simpliciter et absque distinctione dicunt pec­ care mortaliter, eum qui juratum secretum revelat. — Sanchez vero (ex quo, minus qui­ dem accurate, Salmant. hos auctores mutuati sunt), scribens veniale esse revelare secre­ tum levis momenti; grave autem, si sil gra­ vis momenti,addit: «Et ita intelligendi sunt D. Antoninus, Navarrus, dum absolute do­ cent reum mortalis culpae esse, revelantem id secretum juratum ». *9 Sanchez, Dccal., lib. 4, cap. 12, n. 21, id profecto docet, disputans dc voto. 1 Navarrus, Man., cap. 12, η. ΙΟ; Sua­ rez, lib. 3, cap. 16, u. 9, principium generale hic expositum tradunt; non tamen exempla afferunt. 174. Cap. Verum 15, de jurejur., di cit Ecclesiam consuevisse ab hujusmodi ju­ ramentis absolvere; «sed [si fideles) non ea attenderint, non ob hoc sunt tamquam pro mortali crimine puniendi ». h) Azor, part I, lib. 1, cap. 11, qu. 15, id concedit tantum in materia matrimonii. S. Antoninus, part. 2, tit. 10, cap. 6, cas 5; Gregor. Lopez, part. 3, tit. 11, lex fin. (29), glossa 2, v. Que la Jizo; Angelus» v. Juramentum V, η. Il; Panormitanus, in cap. Cum contingat 28, dc jurejur n. 3; negant valere ejusmodi juramentum, sed in casibus a lege prohibitis; ct pro hac senten­ tia sic explicata citantur a Sanchez, de Ma­ trim., lib. 4, disp. 20, n. 3. d> Silvester, v. Juramentum IV, qu. 7, op positum tuetur, dicens juramentum metu ex- ct 17. · Sanch, Decal, lib. 3, cap. Il, η. 21. — ’ Loc. at., punct. 9, cfr. dc Imped. Matrim., qu. 3, punct. 8, n. 26 et 27. 481 CAP. Π. - DE JURAMENTO. - DUB. V. ramenta nullius momenti esse habenda. Hinc dicunt quod promissio sic jurata, vel irrita est, vel rescindibilis a metum Lcr.^pro passo. Secunda tamen sententia longe probabilior, quam tenent S. Thomas ’, Salmant. cum Bonacina, Soto, Lessio /4 Sanchez <4 Suarez; item Elbel 3 (qui vocat communissimam) et Viva 3 (qui vocat communem), dicit tale juramentum obligare. Ratio, quia tenemur efficere ut verum sit quod juramus, ne Deum testem falsi faciamus. Ideo ex cap. Contingit, de jurejur., in 6°, et aliis ut infra, regula est, quodlibet juramentum servandum esse, quod sine peccato impleri potest. Respon­ detur autem, Authenticam citatam, non receptam, vel expresse revocatam fuisse a cap. 8 et 15 de jurejur. s Salmant, tr 14, cap. 1, n. 62, ita qui­ dem tenent; sed excipiunt «illos contractus, qui ob publicam utilitatem reprobantur a jure, si cum metu gravi fiant ; et sic sunt omnino invalidi et juramentum cadens super illos; ut est matrimonium et professio ». /J Lessius, lib. 2, cap. 42, dub. 6, consen­ tit quidem; et pariter, cap. 17, n. 51; sed ibid, num. 52 ct 53, ab hac doctrina excipit juramenta: Γ quando jus irritum reddit non solum contractum, sed etiam juramentum ap­ positum ; 2° quando juramentum factum est in favorem tertii, sed nemo acceptavit saltem valide, nec alias factum est per modum voti; 3® quando actus aliquis prohibetur seu irri« S. Ai riiONM. Opera moralia. — Tom. t in 2·“ 2··, qu. 89. art. 7, resp. xd 3, ▼. .4 J rtxkxâjw. — ’ Lib. 4. tr. 3, cap. 6, n. 4. — · Re< 18, de re<. fur., in tr. — ■ Tr. 17, cap. 1. n. 58. cfr cap 2, n 64 et 66. — "De Juram, n.60. · Poi.. tr. 14, dnp. 2. punct. 8 u.7 bur., Decal., lib. 3, cap. 3. § 5, n. 42. tus declaratur principaliter ob favorem pu­ blicum. , etc Et etiamsi promissio facta irrita sit a jure in odium iniqui creditoris, velut promissio solvendi usuras, ut ex cap. Debitores, de jurejur. Et certum hoc esse apud omnes asserit Sanchez *. — vel promissio facta mere­ trici; licet tale juramentum fuerit illici­ tum: ut Molina b>, Suarez b>, Cajetanus O, Sanchez % cum Salmant. ’. Intellige, si meretrix jam opus suum praestiterit ; se­ cus, si non. Sporer *, Laymann *), Elbel Aliter tamen dicendum, si promissio sit irrita a jure, quia esset contra bonum commune. Ratio, quia tunc ipsa impletio illicita esset. — Ideo non obligat jura­ mentum metu extortum super profes­ sione, matrimonio, sponsalibus, renuntia­ tione fori ecclesiastici, si sit clericus: item, super donatione a clerico vel a milite facta concubinae. Ita Salmant. ·, cum Busenbaum *> (n. 174). Quaeritur autem, cum contractus est irritus a jure in favorem tantum promit­ tentium : utrum tunc juramentum firmet contractum; ita ut promissarius ex eo acquirat jus justitiae? Affirmant Azor, Sanchez et alii. — Sed probabiliter negant Elbel ’, ac Sporer · cum Tamburinio, Potestà, Pichler, etc. Ratio, quia nullo modo juramentum ha­ bet vim firmandi hujusmodi contractum. Non ex se: quia solum obligat virtute religionis; non ex jure positivo: nam li­ cet · tales contractus debeant servari ob juramentum, nullibi tamen habetur ser­ vandos esse ex justitia. Et ideo haec obligatio non transit ad haeredes juran­ tis; et ipse jurans deobligatur, relaxato juramento. Vide Elbel '°. « T. Nec obligaris implere, si quid ju« rasti contra consilia evangelica: ut, non « ingredi religionem, non dare eleemosy* nam, etc. Molina, Sanchez, Laymann “. « — Et licet peccaris talia jurando, non « tamen peccas non implendo. Vide Caje« tanum ” ». (Ita Salmant. ,s. — Nisi jura­ mentum fiat in favorem tertii: cum Les­ sio, Sanchez, Suarez, Palao f>, etc., ut mox supra; et eodem Busenbaum, mox infra]. • S’. Teneris implere, nec potes com« mutare in aliquod opus melius, ut v. gr. • religionem, si aliquid jurasti in utilita« tem aut gratiam alicujus hominis aut «aliquorum; dummodo sit honestum, et « sine peccato impleri possit. Unde v. gr· « alumnus, qui juravit se serviturum prin« cipi, aut huic vel isti ecclesiae, etc., non « potest ingredi religionem sine relaxa« tione. — Excipe tamen, si jurasses Titiae 1 Tr. 17. cap. 2, n. 69. - Leu., Hb. 2, cap. 42, n. 20 et 21. - Sanch., Deo!., lib. 3, cap. 9, n. 19. — · Decal., Hb. 3, cap. 11, n. 3. — · Loc. ciL, cap. 2. n. (fi. — « Tr. 3, cap. 1, n 55. — * Dc Juram., n. 88. — · Tr. 14, dap. 1, n. 67, ex et 7. · Potest., tom. I. n. 1639. - Pichler, Com pend. jur. can., Hb. 2, Ht. 24, n. 7. — · Cap. Cum contingat 28, dc cap. Si diligenti 12, Aeor, part. 1, concessit - Sanch., Decal.. de foro compel. — lib. 11, cap 7, qu 1, v. Srrf Hb 3, cap. 12, n. 8 et II. — ’ De Juram., n. 61. — · Tr. 3, cap. I, α. 51 · Tambur., Decal.. Hb, 8, cap. 3, $ 6, n. 5 177. - a> Palaus. tr. 14, disp. 2, punct. 6, n. 4, concordat, excipiens tamen liberalem matrimonii promissionem, quam servare non teneris, si religionem ingredi volucris — Et pariter Suarez, lib 2, cap 12, n. 14, excipit ea « quae ad statum perfectionis pertinent > Molina, de Just, et Jure, tr. 2, disp. 515, n. 9, (cfr disp. 149, η. δ). Suarez, lib. 2, cap 24, η 2 et 3; Sanchez, Dccal., lib. 3, cap 9, n 22, principium tantum generale tradunt, quo nititur solutio hujus casus, sci­ licet Juramentum, etsi illicitum, obligatorium nihilominus esse, si res promissa absque pec­ cato (in ipsa datione) praestari possit- jurejur. — * Dc Juram , n. 64. — Molina, tr. 2, diip. 149, n.9. — SiinrA., Dccal., lib. 3, cap. 7, n.ll ; cfr. cap. 4. n. 30— “ Lib. 4, tr. 3, cap. 14, n. 10; cfr. cap, 6, n. 5. — ’· Summa, v. Per/urium promissorium. — ” Tr. 17, cap. 2, n. 58. · Less., Hb. 2, cap. 42, n. 20 et 21. · Sanch., Deçal., Hb. 3, cap. 9. n. 19. · Swur., Hb. 2, cap. 12, n. 14. c> Cajetanus, in 2a”* 2a<, qu. 32, art. 7, in universum loquitur, dicens aliquid pro me­ retricio dari post factum, non esse malum, sed actum justitiae; ante factum vero, illici­ tum esse. d> Laymann, lib. 4, tr. 3, cap. 6, n. 2, ita scribit dc hac re: «Saepe accidit ut ali­ quis, promittendo ac jurando peccet,... cum interim, si res promissa ac jurata prohibita non sit, atque sine peccato exsecutioni man­ dari possit, utique debeat ». Busenbaum, n. 174, id non habet. 'J De Palao, vide nolam a hic supra, ubi concordat sub quadam limitatione .Cttlrï’nT, m i aalo.r contrat® geUa?» int»«res muun· CAP. IL - DE JURAMENTO. - DUB. V. Janua» non lidere in ftacrc, pot cat ludere noderate. Seen». si ju­ rant excludit ludum modératurn. In boc da­ tor parvi· tat mate* rtac. 483 « eam ducere: nam eo casu potes, ea re« licta, ingredi religionem; quia juramen« tum sortitur naturam actus cui apponi« tur; promissioni autem matrimonii haec « tacita conditio inest: nisi ingrediar reli« gionem. — Vide Laymann \ Bonacina 1 ». 178. - Quaeritur 1 . An juramentum — Potest etiam talis jurans dare pecuniam alteri ad ludendum, et ipsum observare, et etiam adjuvare quia hoc proprie non est ludere, Sanchez ·, Bonacina ·, Palauslu; et Salmant. 11 cum Candido, Trullench, Fagundez, etc. 179. - Quaeritur 2*. An obliget jura­ non ludendi obliget ad abstinendum etiam a ludo licito et modicae quantitatis? — mentum factum contra prius juramen­ tum? — Distinguendum: Si juramentum alteri opponitur in actu jurandi, puta, si jurasti non amplius jurare, Resp. Si juramentum sit factum non lu­ dendi in genere, conveniunt omnes, non obligare ad abstinendum a lusu honesto et moderato. Vide Salmant. 8. Dubium est, si juramentum expresse, et specialiter factum sit abstinendi etiam a ludo licito et moderato: an obliget? — Negant Dicastillus, Navarrus % Rodri­ guez b> et Bassaeus cl, apud Salmant. 4; quia talis lusus pertinet ad virtutem eutrapeliae. — Sed affirmandum est cum Salmant.5, Tamburinio, Palao, Bonacina, Sanchez et communid>; quia actus majo­ ris virtutis est se abstinere etiam ab ali­ quo actu virtuoso, ad majorem perfectio­ nem. Hinc si jurans majus bonum expresse intenderit in abstinendo se a ludo, puta, ut Deo vacet, se mortificet, etc., tenetur implere; secus, si sine tali fine juraverit. Salmant.e. In hoc autem ludo, bene potest dari materiae parvitas; quae metienda est juxta finem intentum a jurante. Vide Salmant.T. et postea jures, v. gr. jejunare; teneris ad jejunium. Quia secundum juramentum est tunc de materia licita, quamvis peccasti jurando. E converso, juramentum secundum est nullum, si opponatur priori in materia jurata; quia tunc esset de materia illicita. Hinc si jurasti matrimonium Cajae (immo etiam si simpliciter promisisti, ut docet Sanchez1SI), et postea jures Titiae, hoc se­ cundum non obligat; etiamsi postea Caja remittat promissionem: ex regula: Non firmatur tractu temporis, quod de jure ab initio non subsistitu. Ita Croix u cum San­ chez, Palao, Tamburinio; et Salmant. 15 cum Suarez, etc. — Notat tamen Croix ι· cum Sanchez, Tamburinio et communi, quod si contractus posterior juratus im­ pleatur, validus est, quamvis illicitus; quia per juramentum non invalidatur actus qui alias valide fieri poterat. art. 13, dub. 9, v. Dico 16 · hb. 2, cap. 1, dub. 18, n. 4. · Fa^und., Decal. lib. 2, cap. 26. num. B. — *· De Matri ni ., lib. 1, di»p. 50, num. 2. — “ Reg. 18. de reg. jur., in 6-. — ·· Lib. 3, part. 1, n. 323. Sanch., Decal., lib. J, cap. 9, num. 26. · Pal·, loc dt., punct. 7, $ 6. - Tambur., Decal., lib, 3, cap. 3, S 3. num. 7 et 8. — “ Tr. 17, cap. 2. num. 102 et 103. · Suar., hb. 2. cap. 19, num. 4 el 16, cl cap. 24, num 3. - * Lib. 3, part. 1, num. 323. · Sanch., de Matrim., lib. 6, ditp. 13, num. 4 et 5. · Tambur., loc. dt.. 5. num 9. 178. - Λ) Navarrus, Manual., cap. 12, n. 11, non tenet hanc opinionem expresse; sed ail juramentum non ludendi, intelligendum esse • de ludo illicito in magna quantitate..., et non dc ludo licito in parva quantitate». b) Rodriguez similiter, Sum., part. /, cap. 188, n 10, scribit: «Votum non ludendi non obligat quoad ludum qui exercetur ratione alicujus justae delectationis, recreandi animi gratia..., quia est contra bonum morem». c) Bassaeus, v. Ludus HI, n. 13, male a Salmant. adducitur pro hac sententia; ipse enim tenet sententiam contrariam, quam ipse S. Alphonsus approbat : loquitur enim dc jura­ mento absolute facto non ludendi, quod negat obligare, · quatenus includit ludum hone­ stum ». Sed istud limitat: · nisi aliter conji­ ciatur de jurantis aut voventis intentione»; et prosequeris, subdit: « Si autem jurans vel vovens intenderet per illud votum vel ju­ ramentum sc obligare ad abstinendum a ludo licito, votum et juramentum essent va­ lida ». Ό In tribus prioribus editionibus, & Al­ phonsus dixerat: «communiori». De adjuvante non loquuntur Bonacina. Palaus, Candidus. Trullench; in reliquis vero concordant. 2* Pracc.,qu. 1, DtcaU., dc Ju»t., * Lib. 4, tr. 3, cap. 6, n. 6. — ’ Di*p. 4, de punct. 4. n. 2. — * Tr. 17, cap. 2, n. %. — tr. 18. de Ludo, dhp. 1, dub. 2, n. 15. · · Tr. 17, cap. 2, n. 94. — · Loc. cit,, n. 96. Tambur., Decal , lib. 3, cap. 3, $ 5, n. 58. Pal., tr 14, diip. 2, punct. 7, $ 1, n. 3. · Bonae., diip. 4, qu. 1. punct. 16, n. 4. « Sanch., Decal., lib. 3, cap. 18. n. 2. — · Tr. 17. cap. 2. n. % ct 100 i. f. - ’ Loc. cit., n. 98. — · Decal., lib. 3, cap. 18. n. 5. — · Loc. dt., punct. 16. n. 5. — * Tr. 14, diip. 2, punct. 7, $ 1, n. 5. — n Tr. 17, cap. 2, num. 99. · Candûl., disqui*. 26, Juramen tum prior! oppetitum, quando obiiCtt. Quando sit nullum. 484 LIB. HI. - TRACT. II. DB SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. An autem valeat votum contra aliud votum? — Vide infra, de Voto, n. 210. Ja ramen­ 180. - « Resp. IT. Juramentum promistum aequl· tor promi»* « sorium eamdem habet conditionem, eo· iioncm an· «demque modo explicandum est, quo nexam. • promissio vel propositum cui est anne« xum. Ratio est, quia accessorium se« quitur principale; ideoque, quando non « obligat promissio, nec obligat juramen« tum appositum. — Lessius *, Bonacina3, Trullench·. « Unde resolves: Consect a* « Γ. Titius, qui cum juramento proγια q qaedAm. « misit nuptias Bertae diviti, sanae, vir· « gini, bonae famae, etc., non tenetur stare «juramento, postquam Berta incidit in «paupertatem, infirmitatem, fornicatio«nem vel infamiam; quia promissio ipsa « non obligat eo casu ». [Et hoc habetur in cap. 25, de jurejurando]. « 2*. Qui urbanitatis causa juravit, se « ante alterum non sessurum, bibiturum, « vel ingressurum domum, etc.; nonpec« cat contra juramentum, si coactus ab « altero prius sedeat, bibat vel ingredia« tur. Tum, quia promissio illa vel pro« positum habet tacitam conditionem ad« junctam (nisi me coegeris): qua sublata, «non obligat; et consequenter nec jura« mentum. Tum, quia relaxatur ab altero, « cedente juri suo. — Bonacina4, Sanchez, « Lessius, Trullench. « 3*. Qui juravit, se servaturum de• creta et regulas vel statuta alicujus Con· « gregationis, Universitatis vel capituli, « tantum tenetur servare ea quae sunt in « vigore, et quatenus sunt in usu, vel ser« vantur a majore parte capituli ; nisi ta« men aliud constet de mente jurantis, vel 1 Lib. 2, cap. 12, dab. 2. n. H; cfr. dub. 4, n. 22. • Disp. 4, de 2· Praec., qu. 1, punct. 16. η. I. — · Lib. 2, « hic voluerit se ad illa independenter a « statutis obligare αΛ Ratio patet, quia pro« missio ipsa non aliter obligat. — Trul· « lench5, Azor, Lessius, Diana®». [Vide dicenda //. 181]. In omni autem juramento promissorio, c«dü. fictione juris, tacite subintelliguntur se· jmacST quentes conditiones. — Γ. Si potuero; quia nemo censetur se obligasse ad rem im­ possibilem physice vel moraliter, scilicet cum permagna difficultate non praevisa^. Ita SporerT, Laymann8, Elbel 2°. Salvo jure superiorum ,0. — 3". Si is cui fit pro­ missio , acceptet vel non remittat: haec enim est promissionis natura, quam se­ quitur juramentum. Elbel ll. — 4°. Si res non fuerit notabiliter mutata. (Vide n. 1871 v. Non tenetur) — 3*. Si et altera pars fidem servaverit: intellige, si promissio fuit mutua M. 181. - Quaeritur: quomodo obliget ju­ ramentum servandi statuta alicujus col­ legii, Congregationis, etc.? Attende quatuor regulas, communiter juraat: a DD.in hoc puncto traditas: — Γ.Quod dT°»utstt. tale juramentum intelligitur de statutis editis, non edendis. Salmant. ”. — Quod juramentum intelligitur obligare sub gravi aut levi, vel tantum ad poenam, vel tan­ tum sub consilio, sicut obligat statutum. Elbel u; Salmant. 15 cum Palao, Sanchez, Bonacina, etc. — 3°. Quod tale juramen­ tum non obligat ad statuta, quae non obli­ gant ob impossibilitatem vel ob desuetudi­ nem, vel quia sic sunt usu recepta; etiamsi juramentum praestetur de aliquo statuto particulari. Salmant.18 cum Suarez, Bona­ cina, Sanchez, Prado, etc. — 4”. Quod neque etiam obligat, si aliquod statutum jurejurando. — ” Loc. du, n. 70. — " Rej. 75, de rtf. Jur., in 6·. — u Tr. 17, cap. 2, n. 77. — M Loc. dt., n. 91 ; cfr. num. 90. — “ Loc. dt., num. 78. · Pal., tr. 14, di«p. 2, punct. 7, § 5. n. 6. · Sanch , Decal., lib. 3, cap, 14, n. 2. · Ponac., disp. 4, de 2· Praec.. qu. 1, punct. 16, η. 1 et n. 2, v. Scptbno. — »· Loc. dt., n. 79. . Suar., lib. 2, cap. 32, η. II; et de Poenit., disp. 35, »ect. 3. n. 6. · Ponac., loc. dt. ; cfr. etiam punct. 4, n. 2. - Sanch., loc. dt-, cap. 14, n. 7 et «eqq. · Prado, Theol. mor., tom. 2, cap. 32, qu. 6, η. II et 15; cfr. etiam n. 10. 180. - a> Auctores isti, praeter Trullench, restrictionem omittunt : Nisi aliud constet dc jurantis intentione. Similiter, nec Lessius nec Diana loquuntur de statutis, quatenus a majore parte capituli servantur. In reliquis concordant h) Ad haec sapienter monet Sporer, loc. cit- · Si Limen ejusmodi difficultas seu impos­ sibilitas moralis de facto tibi erat perspecta quando jurasti, v. gr. inire militiam, servire infirmis, etc., censeris te obligasse etiam ad Quarto. — — Ln»., loc. cit., cap. 1. dub. 17, η. I. — « Loc. cit., n. 2, v. Sanch., Dec»)., lib. 3, cap. 9, η 1β. cap. 42, n. 22. — Trult., loc. cit., n. 5. — · Loc. dL, n. 8. — A»or, part. 1, lib. 11, cap. 8. qu. 8. - Ltu., loc. dt., n. 22. - · Part. 3, tr. 6. resol. 39. - ’ Tr. 3, cap. 1, n. 77. • Lib. 4, tr. 3, cap. 9, num. 4. — · Dc Juram., n. 70. — • Cap. Vcnünlci 19, de CAP. IL - DE JURAMENTO. - DUB. V. a majori parte communitatis non observe­ tur. Salmant.1 cum Sà, Sanchez, Azor, etc. Hinc inferunt Salmant.1 cum Sanchez, Palao, Trullench a>, etc., quod officiales, qui jurant servare taxam praescriptam, non peccant aliquid aliud recipiendo, si taxa sive stipendium sit insufficiens. 182. - Quaeritur ultra: qualiter obliget juramentum, quod praestant medici apud collegia, ex praecepto S. Pii V 8, non visi­ tandi infirmos ultra tertium diem, nisi certificentur de confessione infirmi per re­ scriptum con fessa rii? jurAmen* Dicunt Salmant.4 cum Sanchez, Prado,9 tots medi· comm qao Trullench a>, Leandro, etc., tale juramennt. turn non obligare, si non sit usu receptum: prout non esse receptum in Hispania te­ stantur (sicut nec etiam receptum est Nea­ poli). — Hinc dicunt ibi tunc medicum tantum teneri, quando praevidet in infirmo probabile periculum mortis, et simul pro­ babiliter credit eum esse in mortali vel necessarium esse ut disponat de rebus suis ad solvenda debita, tollendas lites, etc. Ita Salmant.6 et Pater Elbelb). In dioecesi autem Neapolitana, per ul­ timam synodum factus est casus reser­ vatus cum excommunicatione; nam antea erat sine excommunicatione. Ibi enim sic dicitur: Medici, qui visitantes in lecto in· firmos, post (res dies a visitatione non curaverint ut praedicti infirmi peccata sua idoneo confessorio confiteantur, aut alias non deseruerint: secundum terminos con­ stitutionum S. Pii V et Innocenta XI. — 1 Loc. cit., n 80. · Sa. \\ Juramentum. n. 25 · Saitrlr., loc. cit., cap. 15, n. 2. Aaor, part. 1, lib. 11, cap. 8. qu. 8. — · Loc. cit., n. 63. · Sanch., loc. cit., cap. U. n. 14. · PnL, loc. cit., punct. 7, § 5. n. 5. - 1 Breve Swpru çrfKtm, 8 Mart. |M6, $ 9 ct 6, in Bullar. Rom. Mainardi. — · Loc. 485 Sed, ut dixi, hujusmodi constitutio non est Neapoli usu recepta, ut plures sapientes mihi asseruerunt, quando infirmitas levis est: dum vero periculosa est, viget con­ stitutio et reservatio. Hinc Mazzotta \ loquens de praedicto casu reservato, ait constitutionem S. Pii a consuetudine ita temperatam esse, ut intelligatur tantum de morbis periculosis. Excusaretur tamen medicus, si per alium moneret infirmum; vel si certe cen­ seret monitionem non profuturam. Dicitur certe; nam in dubio tenetur monere. Ita Elbel ’, citans Sanchez, Bonacina, Tamburinium etc. Idem ait Mazzotta *>, qui addit sufficere testimonium domesticorum vel ipsius infirmi de confessione recenter peracta, si sint fide digni. Sed in hoc re­ gulariter dico domesticos facile ut suspe­ ctos habendos. — Vide dicenda fusius de hoc puncto, Lib. VI, n. 664; et in Praxt Confessar. n. 57, ad 6. 183. - < Qui juravit se servaturum « secretum, non peccat contra juramen- !£££££! « tum illud detegendo, quando non potest « illud celari absque gravi suo vel alte• rius damno; quia ipsa promissio secreti « non videtur obligare, nisi hac conditione: « si non noceat. Silvester, Bonacina, San« chez, Trullench s>. — Quoad revelan< dum secretum, vide dicenda Lib. III, n. 971, v. 2. Quid. Juramenta autem de servando secreto, Quiedxm quae praestantur in Congregationibus cir,n ca electiones vel alia, obligant graviter vel cit., n. 91. Sanrh., Dccal., lib. 3, cap. 16. n. 15. · Prado, loc. cit., cap. 32, qu 6, num. 16. · Lfand., tr. 1, diip. 29, qu. 13 et 14. — k Tr. 17, cap. 2, n. 92. — · Tr. 6, diip. 1, qu. 1, cap. 2, v. f. — 1 De Juram., n. 89. · Sanch, Deoü.. lib. 3. cap. 16, n. 12. Bonae., diip. 1. de 2“ Praec.. qu. 1, punct. 16 n. 10. — Silvii,, v. Juramentum IV, qu. 10 ct 15. — Bonae , loc. cit., puact. 16. n. 2, v. Decimo — Sanch.. DecaU lib. 3, cap. 17, q 25. - 1 Lib. 9 cap. 1, dub. 17. n. 12. illam exantlandam; secus, si tunc non fuit praevisa ». 181. - «M Trullench, lib. S, cap. 5, dub. 5, n, 2, loquitur de taxa quae varietate tempo­ rum ct circumstantiarum per contrarium usum est abrogata. 182. Sanchez, Dccal., lib. 3, cap. 16, n. 15, absolute negat motum proprium S. Pii V esse usu receptum — Trullench pariter, lib. 2, cap. 1, dub. /9, affert dictum Sanchezii, et ipse negat esse receptum in sua dioecesi. à) Elbel, n. S9, dicit excusari posse medi­ cum a mortali, « si morbus non judicetur pe­ riculosus, vel si intra triduum ob sumpta me­ dicamina, infirmus supponatur evasisse peri­ culum ». c) Tamburinius, Dccal., lib. 3, cap. 3, ^5, n. 51, haec dumtaxat scribit: « Satis est ... ut medicus sive per se sive per alios, imminente periculo, moneat infirmum de confessione; nec tenetur testimonium exhibitae confessionis scriptum petere, ut possit ad curandum aegrum redire—, quia ejusmodi Pii lex non videtur aliter recepta ·. Idem ait Mazzotta, loc. cit., scilicet: Satis esse ut medicus per alium moneat. 486 Jurant «luüoaem debiti, ti terminat prorogetur. UB. ΠΙ. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. leviter, juxta nocumentum quod afferre possunt. Ita Elbel1*cum Henno: quia obli­ gatio juramenti sequitur obligationem se­ creti. — Idem dicunt Sporer e>, Croix % etc., de juramento servandi secretum circa ar­ tem conficiendi aliquam medicinam. Immo non obstante juramento, teneris ex cari­ tate eam revelare, si aliter quis subiret grave periculum mortis: cum juramentum non sit vinculum iniquitatis. Ita Croix cum S. Thoma Suarez etc. « 5*. Qui juravit judici se dicturum quae « novit, non tenetur revelare occulta. Ratio « patet. — Lessius, Bonacina, Trullench *. • 6\ Qui juravit, se soluturum debitum «intra mensem, non tenetur intra illum « vi juramenti solvere, si a creditore ter« minus solutionis prorogetur: quia, cum « hic cedat juri suo, cessat obligatio pro« missionis, et consequenter juramenti.— « AzorO, Bonacina, Trullench s». 184. - Quaeritur Γ. Utrum qui pro­ mittit concubinae cum juramento aliam non cognoscere, teneatur ad illud? J arans con* ai binae aliam noncognotcere. Negant Diana cum Fagundez.Quia finis talis promissionis fuit pravus, nempe con­ servandi amicitiam; et quia tale juramen­ tum praeberet occasionem permanendi in 1 Dc Juram., n. 90. Henno, in Dccal., diip. 2, qu. 2, art 4, cond. 3, reiol. 3. — Croix, lib, 3. part. I, η 329. — lib. 2, cap. 42, η. 22. — Bonae., diip. 4, de 2· Pracc., qu. 1, punct. 16, n. 2. v. Undecimo. — ’ Lib. 2. cap. I, dub. 17, n. 13. — Bonac., loc. cit., punct. 16, n. 7. — · Loc. dt., n. IS. — Diana, part. 9, tr. 8. resol. 9. · Fa^und., Decal., lib. 2, cap. 24, n. 19. — · Tr. 17, cap. 2, n. 70. · peccato. — Sed affirmant probabilius Sal­ mant. 4*cum Sanchez et Prado; quia cx regula generali impleri debet juramentum semper ac impleri potest sine peccato: occasio autem illa venit per accidens. 185. - Quaeritur 2?. Utrum promissio ii*»** tu/. prodiga cum juramento obliget? Affirmant alii apud Salmant.fl. — Sed probabilius negant Salmant.6*cum Soto, Suarez, Trullench, etc. Quia talis promis­ sio saltem est leviter mala; et ideo jura­ mentum, cum non sit vinculum iniquita­ tis, non obligat: ex reg. juris [58\ in 6*: Non est obligatorium contra bonos mores praestitum juramentum. — Salmant. T. Vide dicenda de Matr., lib. VI, n. 851, v. Cum autem. 186. - Quaeritur 3n. Utrum, qui pro­ misit redire ad carcerem cum juramento, teneatur ad illud cum probabili timore mortis vel gravissimi damni injusti? Prima sententia negat ; quia esset actio mala, sponte morti se offerre. Ita Navarrusa4’ Vasquez, Pontius, Covarruvias, Tamburinius, Reginaldus, apud Salmant.8. — Secunda sententia multo probabilior affirmat; quia, posita promissione, redire esset opus virtutis. Ita Toletus·, Suarez0’, qu. 3, n. 15 et 17, — · Loc. cit., n. 71. — · Loc. cit. · Solns, de Just, ct Jure, lib. 4. qu. 7, art. I, nd 2, V. An vero contra. · Suar., lib. 2, cap. 23. n. 8. · Trull., lib. 7, cap. 14, dub. 6, n. 2. — ’ Loc. cit., o. 68. — Fasç., in 1·· 2*·, di»p. 174, Sanch., Decal., lib. 3, cap. 15. n. 17. - Prado, tom. 2, cap. 82. cap. 5, n. 35. Pontius, dc Matrim., lib. 12, cap. 8, n. 30. · Ccrvar., Varlar. lib. 1, cap.2, n.7. - Tambur., Decal., lib.3· cap. 3, $ 5, n. 30 el 31. - Kcfein., lib. 18, n. 61, v. Porro. · • Tr. 17, cap. 2, n. 74. - · Lib. 4, cap. 22, n. 2. 183. Sporer, tr. 3, cap. 1, n. 42, dicit quod si alii aliunde satis provideatur, obligare omnino juramentum, « quia... esset contra ju­ stitiam et jus illius magistri lucrum ex sua privata scientia reportandi, quo absque justa causa privari non potest». h) Croix, lib. 3, part 1, n. 329, similiter: Si possit satis indigenti aut bono communi aliunde provideri, «teneris, inquit, celare usque ad finem vitae, si tibi supervivat alter, ne injuste impedias lucrum illius qui te do­ cuit b c) S. Thomas, Quodlib. 12, art. 21, in uni versum negat servari posse juramentum «con­ tra omne id quod est de genere bonorum ». — Et pariter Suarez, lib 2, cap. 34, u. 6, negat in genere obligare juramentum cum praejudicio tertii seu boni communis, vel quod sit contra obligationem alicujus virtutis, ca­ ritatis aut misericordiae. O Azor, part. 1, lib. 11, cap. 8, qu. 13, alio modo casum praesentem solvit, ct ait: Quando prorogatus est solvendi terminus, ipsum quo­ que « jusjurandum prorogari una cum solu­ tione debiti ad tempus dilata»; ita ut, si in termino sic prorogato, debitum non solvat, • perjurii crimine teneatur ». 186. - °) Navarrus, Man., cap. 12, η. 18, dicit peccare eum, qui in carcerem non re­ vertitur, « quamvis sciat sc ob id mortem obi­ turum, eamque sibi inferendam injuste ». Quod tamen ita intelligendum esse vult: « Dummodo career non sit injuriosus, qualis esset st foret privatus alicujus latronis, vel tyranni..,, vel judicis non competentis; sive etiam competen­ tis, absque tamen juris ordine procedentis » 6J Suarez, lib. 2,cap. /0, distinguit; et n.14, dicit teneri, si · praeviso periculo mortis » Ita juravit; at n. 16 « Quando, inquit, periculum non fuit cogitatum ; sed homo juravit, quia non com jin metu ni obllp.· Jojui nd i t u α «I CAtwcs. Probib liaiteoetx.* etii tnortrs timui 487 CAP. II. - DE JURAMENTO. - DUD. VI. Jurante* punire ii· lici raro peccant. Lessius c>; et Salmant.1 (licet primam vo­ promiserint; vel quia juramentum fuit de re cent probabilem) cum Bonacina *1, San­ inutili, aut potius de vindicta inordinata. Ita Laymann % Anacletus 1I et Elbel* chez, Laymann, etc. Parentes aut domini, jurantes punire cum Gobat aliisque satis communiter. — filios vel famulos, raro peccant, si jura­ Additque Elbel, plerumque talia juramenta mentum non impleant: vel quia delinquen­ fieri sine intentione jurandi, sed tantum tes jam sint emendati aut emendationem terrendi. — Vide dicenda n. seq. 187, ad 4. DUBIUM VI. Quibus casibus excusetur ab impletione, qui in promissorio Juramento obligationem contraxit 187. Au excuset mutatio circumstantiarum. — 188. An excuset cessatio causae finalis. Cautae txrcuntei abimplendo juramento. 187. - « Resp. Tales casus, praeter ea < quae ex superioribus colliguntur, a To« leto et Cajetanofl> recensentur isti: « Γ. Si quod bonum erat tempore jura«menti, propter circumstantias postea « fiat illicitum, vel vanum, vel impediti« vum majoris boni, vel melius sit omitti « quam impleri. — Sanchez 4 ». [Cum Sal­ mant. 5). « 2λ Si juramentum mutes/)/ opus ali« quod aperte melius et Deo gratius: id «enim quisque per se potest, ut habet « Toletus e. — Excipe tamen semper, si «quid in hominis commodum jurasses; « nec enim Deus illum vult defraudari. « 3°. S/ notabiliter mutetur status rei: « ut si v. gr. jurasses aliquem punire justa « punitione, is autem supplex veniam pe« teret et ageret poenitentiam; posses ei « sine perjurio condonare: quia juramen« tum obligabat, servato eodem statu, in « quo non poeniteret. Laymann 7 ». — [Vide mox infra, v. Non tenetur]. « 4 . Si res jurata facta sit inutilis ad « intentum, maxime si magis illius destru« ctiva: ut siv.gr. ex correctione impoe« nitentis filii, notaretur is magis destruen« dus quam emendandus; aut si turbanda « familia, secuturae rixae cum uxore: ct « sic praestet non corrigere. Reginaldus*, « Bonacina ” ». — (Hinc, si poena quam minatur pater, parum conducat ad cor­ rectionem, ipse non tenetur implere; sal­ tem non sub gravi. Salmant.10 cum Soto et Sanchez. — Excusatur autem ab im­ plendo juramento, qui jurat comminatorie cx ira ; vel non serio, ut solent pueri. Salmant.11 cum Bonacina et Cajetanof l Vide dicta n. 186, in fine]. « 5*. Si ita ferant conditiones illae, quas « in quovis promissorio juramento tacite « subintelligi natura et doctores docent. • Tr. 17, c*p 2, n.75. · Sauch., Decal., lib. 3, cap. 11, n. 32. · Laym., lib. 4, U. 3, cap. 7, η. 3. — · Tr. 6 di»u 2. n. 22. — · De Juram., η. 87. - Gobat, de Juram., n, 528. num. 19. — · Lib. 4. cap, 23 v. f. — ’ Lib. 4, tr. 3. cap. % num. 4, v. Quarta. — · Lib. 18. num 56. — · Diip. 4. de 2- Praec.. qu. I, punct. 14, η. X — * Tr. 17, cap. ?, n. 63. - — Etbtt., loc. cit. Sauch., — Toltt., lib. 4. cap. 22. — 4 DrcaL. lib. 4, cap. 2, num. 23. — · Loc cit., num. 66; efir. cap. 3, ct 63. putavit esse tantum periculum in reditu, tunc merito excusari potest ab observatione jura menti ». Lessius, lib. 2, cap. 42, n 28, tenet quidem hanc sententiam; sed probabilem vo­ cat et in praxi securam oppositam sententiam, quod nempe non teneatur ad juramentum; immo peccet illud servando, casu quo career injuriosus esset. d> Bonacina, disp. 4, qu. 1, punct. 9, n. 2, cam Suarez consentit, hanc sententiam limi­ tans: «Nisi tempore juramenti inscius esset tanti periculi ·. f> Laymann, lib. 4, tr. 3, cap 14, //.6, pa­ rentes qui ejusmodi juramenta absque causa non servant,dicit «peccare, quamvis non mor­ taliter, ob materiae parvitatem ·. 187. Cajetanus, Sum., v. Perjurium promissorium, non loquitur de circumstantia superveniente: ceteris uamen heie dictis con­ sentit. Λ Sotus, de just, et Jure, lib. 8, qu. 1, art. 7, v. Quarto id denique, dicit illa jura­ menta ob levitatem materiae, levi quoque et ideo veniali vinculo irretire. Bonacina, disp 4, qu. 1, punct. 14,n.3, Decal., lib. 3, cap. 9 n 16. — « Loc. cit., n. 62 488 LTB. ΤΠ. - TRACT. Π. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. « — Tales autem sunt, ut Laymann 1 dicit: Silvester®, Molina7; item S. Antoninus, « Γ. Si potero; T. Salvo jure superioris; Henriquez ·), etc., apud Salmant. *. « 3e. Nisi res notabiliter mutetur »; (Quid, Secunda sententia tenet non sufficere: Aiuw» si superveniat circumstantia non praevisa? quia obligatio non est desumenda ex pro­ Vide dicta n. 180, v. ht omni}. « 4°. Nisi missione quae in futurum non fieret; sed «obligatio tollatur: de quo, sequens Du· ex ilia quae jam facta est. Ita Suarez • bium ». Sanchez l0, Palaus f); et Salmant. n cum NocrtUh Non tenetur quis implere juramentum, Soto «J, Cajetano/>, Valentia f>, etc. Me- ΓηΛ cqm(. ' quando supervenit notabilis mutatio, v. rito tamen dicunt non posse negari proba· u>gr. periculum mortis, infamiae vel alte­ bilitatem primae sententiae.— Immo ipsi· rius gravis damni: quia non censetur in met Salmant. 14 censent illam esse nota­ tali casu voluisse se obligare, cum per bilem mutationem, quae si a principio mutationem tunc res fit diversa, quam cognita fuisset, jurans non promisisset: promissa. In dubio autem an mutatio sit quod utique cum prima sententia cohae­ notabilis, tenetur. — Palaus Λ), Sanchez2; ret. Vide de Voto, n. 226. et Salmant. 3 cum Trullench, Leandro, 188. - Adde, quod cessat obligatio ju- q etc. Vide de Voto, n. 226. ramenti aut voti, si cessat causa finalis cemijen Sed Dubium est: num sit de se suffi­ illius: \\ gr. promisisti pauperi eleemociens illa mutatio, etiam non notabilis, synam, sed ille postea fiat dives: promi­ qua tamen praevisa, ille juramentum non sisti non ingredi talem domum ob peri­ emisisset ? culum, sed illud cesset: promisisti pere­ non m. Prima sententia affirmat ex S. Thoma4, grinationem ob salutem patris, sed ille nota [un qui sic docet. Id liberare a voti, (vel jura- moriatur; et similia. Ita Sanchez”, Sua­ menti) obligatione, quod, si a principio rez a>, Bonacina ”, Palaus"’/ et Salmant.” notum fuisset, ea fieri impediret. Ratio, cum Prado Trullench, Tamburinio, etc. quia intentio se obligandi tunc vel deest, — Secus vero, si cessat causa tantum vel sic interpretatur. — Ita Navarrus · impulsiva ’·. • Lib. 4, tr. 3, cap. 9. n. 4. — · Decal., hb. 4, cap. 2, n. 34. — ■ Tr. 17, cap. 3, n. 20. · Trull., lib. 2, cap. 2, dub. 8, n. 5. · Ltattd., tr. 1. diip. 13, qu. 9. — · In 4, dint. 38, art. 3, •olut. ludi.-1 Man., cap 18. η. 7, v. f. - · V. Γο· n. 21. - · De Relig., tr. 6, lib. 4, cap. 7. η. Λ - “ Decal., lib. 4. cap. 2. η. 22. - “ Tr 17. cap. 3, n. 22 - « Loc. dt.. cap. 1, n. 1S2. — “ Loc.dt., n. 42.— 11 Dhp. 4, qu.2, punct.3, S 2, tum IT, qu. 17, L £ — ’ Tr. 2, disp. 272, n. 2 et «eqq. — S. Anton, part 2. lit. 10, cap 6, $ 5. - ■ Loc. cit.. cap. 3. n. 10. — Loc. cit., cap. 3, n. 13 ct 16. Trull., lib. 2, cap. 2, dub. 4, n. 13; ct cap. 1, dub. 21, n.4, Tumbur., Dccal., Hb. 3, cap. 13, n. 12. — M Salmant., loc. cit., cap 3, n. 17 i.f., loquitur dc juramentis quae ex passione ct ira, seu animo vindictae inordinatae pro­ feruntur, quae negat obligare. — El Cajeta­ nus similia docet, in 2at,t 2a', qu.89, art.7, ad 1 dub .vers. Inspice igitur; hic tamen addit, quod si parentes, punitionem promitterent ut bonum correptionis, quamvis ex ira, tenerentur ad servandum juramentum. Palaus, tr. 15, disp. 1, punct. 20, n. 4, de voto loquitur. Henriquez, lib. 11, cap. 14, n. 7, id docet de voto et sponsalibus. f) Palaus, tr. 15, disp. 1, punct. 20, n. 4; Cajetanus, in 2<*,n 2af, qu. 88, art. 3, § In eadem resp. ad 2, vers. Ad hoc dicitur; Va­ lentia, in 2a”t 2af, disp. 6, qu. 6, punct. 4, i. f., haec docent, de voto disputantes. z) Sotus, de Just, et Jure, lib. 7, qu. 2, art. 1, Tertium arguni., ita scribit: «Quid­ quid faciendum votum impediret, si praesens esset, etiam emisso voto obligationem auferre. Verumtamen ne quempiam decipiat, ad obli­ gationem voti referendum est, non ad impe­ dimentum voluntatis voventis. Exempli gratia ille morbus, qui si dum vovebas, adesset, obli­ gationem impediret, adveniens post votum, ejusdem obligationem tollit. Attamen licet emisso voto aliquid difficultatis experiaris, quam si praenosses non vovisses, non ideo voti obligatio cessat». 188 - Λ) Suarez, hb. 4, cap. 18, num. 3 et seqq.; Palaus, loc cil., num /; Prado, tom. 2, cap. 31, qu. 13, num 4, de voto utique sic loquuntur CAF. Π. - DE JURAMENTO. - DUB. VII. 489 DUBIUM VU. Quomodo obligatio Juramenti tollatur per irritationem, dispensationem, commutationem et remissionem. 189. Quis possit irritare juramenta. Et quis dispensare. — 190. An dispensans in votis, possit ct in juramentis. — 191. De commutatione et relaxatione juramenti.— WLQuid, si juramentum sit factum in favorem tertii. — 193. An possit remitti ab ipso tertio. Appendix de Adjuratione, ct praecipue de adjuratione daemonum. 190. - Quaeritur hic: an qui habet fa­ 189. - · Resp. De hoc» ex conditioni< bus jam positis, et potestate superiorum cultatem delegatam dispensandi in votis, « in suos ac suorum vota, a Laymann 1 possit dispensare m juramentis? Prima sententia probabilis negat: quia « et aliis communiter haec traduntur: Qub po·· « Γ. Quod spectat ad irritationem, irri- vinculum voti et juramenti diversum est ; jïrlmïn- < tare et annullare potest juramentum et ideo, ex stylo curiae, facultas quoad ju­ lan* « omnis superior, maritus aut dominus; ramenta specialiter conceditur. Lessius β<· < qui, et quomodo irritare potest suo- ct Sanchez b>, Bonacina c>, Azor ac Le­ « rum vota (Sanchez * Suarez, Azor, Fil- desma, apud Salmant. 4. — Secunda vero « liuccius’), vide Caput sequens ». [Ex sententia, non minus probabilis, affirmat ; quia juramenta praestita soli Deo, licet n. 227J. «2\ Possunt et iidem irritare jura- sint vincula diversa a votis, in ordine ta­ « menta promissoria, facta in gratiam ho- men ad dispensationem, ut vota reputan­ « minis, quotiescumque ipsam promissio- tur: argumento L. Ut tantum, ff. de servo « nem seu contractum infirmare iis con- corrupto, ubi dispositum in uno aequiparatorum, censetur dispositum in altero. « cessum est. Quis poi« 3°. Quoad dispensationem, quicum- Illa autem specialis concessio quoad ju­ uif.apen’ < que habet potestatem ordinariam vel ramenta ex stylo curiae, fit ad majorem « delegatam, vel privilegium dispensandi cautelam. Ita Salmant. · cum Cajetano, « in votis, potest in iisdem dispensare, Pontio, Suarez, Palao, Trullench, Diana, Prado, Aragon, etc. « etiamsi jurata sint ». • Lib. 4. tr. 3, cap. 11. — 1 Dccal., lib. 3, cap 19, n. 2. — Suar., tr. 5, lib. 2, cap. 38, a n. 3. — Aaor, part. 1. lib. 11, cap. 10, quaer. 5. — ■ Tr. 25, n. 361. — Aw, part. 1, lib. II, cap. 10, qu. 2. · Pftr. Lcdctm., Sutn.. tom. 2, tr. 11, cap. 4, conci. 5, et dub. 4, · · Tr. 17, cap. 3, n. 3. — L. Ut tantum; cfr. L. Si quii jmv 20, C. de furtis et servo corrupto. — • Loc. cit., num. 3. - Cajrtan., in 2·* 2··, qu. 89, art. 9. . Pont., de Matrim., lib. 8, cap. 11, a η I. · Suar., de Voto, 190. - a) Lessius, lib. 2, cap. 42, n. 60, distinguit: « Si... juramentum, inquit, fiat animo promittendi Deo, ita ut includat vo­ tum, commutari potest ab iis qui vota similia commutant... Si vero non fiat animo promit­ tendi Deo, sed solum firmandi sc in bono proposito, vel si apponatur voto principaliter et non accessorie, non potest commutari a privilegiatis, nisi privilegium habeant, ut pos­ sint commutare juramenta absque praejudi­ cio tertii ·. b) Sanchez, dc Matrim., lib, 8, disp. 2, pariter distinguit, et quidem n. 16, quaerit utrum habens facultatem delegatam dispen­ sandi in votis, vel ea commutandi, habeat eam dem subinde circa juramenta soli Deo facta; cui quaesito n. 18 sic respondet: < Probabilius reputo posse ea juramenta, virtute talis pri­ lib. 6, cap. 14, num. 6, 14 et 19. · Pal., tr. 14, disp. 3, punct 1. num 5. · Trull., Decal., lib. 2, cap. 2. dub. 41. num. 8 et 12; Exposit. bullae Crucial., bb. 1, $ 7, cap. 3, dub. 2, num. 3, et dub. 3, num. 2, 4 et 5. · Diana, part. 1, tr. II, resol. 41 et 43. - Prada, Theol. mor., tom. 2, cap. 31, qu. 14, num. 1C6 et 106. - Aragon. in 2·* 2··. qu. 89, art. 9, propos. 4; et qu. 88. art. 12, v Si quii autem quarrai an omnis. vilegii commutari, in eisve dispensari ». Quae­ rit praeterea n. 21, quid, « quando adsunt expresse votum ct juramentum ejusdem rei ». Et n. 23, sub distinctione respondet: «Siju­ ramentum praestetur ad voti emissi confirma­ tionem, tunc privilegium commutandi aut re­ laxandi vola extendetur ad ea, sic jurejurando munita... Si vero non praestetur juramentum in voti confirmationem, sed independenler ab illo, ut si quispiam prius juravit jejunium, et postea vovit idem, seu si prius id vovit et postea juravit, non quasi votum confirmans, sed vel ejus immemor, vel omnino indepen­ denler, tunc privilegium erga votum minime extendetur ad votum et juramentum simul ». Cfr. Dccal., lib, 4, cap. 53, n. 8, 9,18 et 20. ( > Bonacina, disp. 4, qu. 1, punct. 17, n. 12, de juramentis voto annexis loquitur, Qui potent in roui non potest tn joruaenti*. Alii afltrmant poese. 490 LIB. III. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. Sed, hoc non obstante. prima senten. . . n«xu. tia negativa omnino est tenenda a>. Nam obligatio juramenti jam contracta, cum sit certa et possideat, auferri non valet per dispensationem tantum probabiliter vali­ dam. — Aliter autem dicendum videtur quoad juramenta facta homini, quando ob­ sint bono communi; immo hujusmodi jura­ menta sunt perse nulla. Vide dicta m. 177. commuu· 191. - « 4'. Quoad commutationem, ea« dem est ratio quae de dispensatione. Relax*< 5". Quod attinet ad remissionem sive cuju» cavo «relaxationem, juramentum factum m rem tactum « favorem hominis non potest relaxari, « nisi ab eo cui factum est, aut cui is et « promissa materia subjecta est. « 6°. Et is quidem potest remittere, « etsi talis favor ei juratus esset propter « Deum: v. gr. si quis propter Deum ju« rasset pauperculae eam ducere, potest « ipsa juramentum illud relaxare; ut ha« bet Navarrus et alii, contra Sotum et « Sil vestrum. Quia, licet juramentum prin« cipa liter factum sit propter Deum; quia « tamen exsecutio est in favorem hominis, « ab hominis etiam voluntate dependet. Quid po». « 7’. An etiam civilis potestas relaxare ririKΔ1*’ « possit juramenta suorum subditorum in « temporalibus, quando justa causa sub, Lessio Lugo, n. 70. * Sanch., Dccal., lib. 3, cap. 9, n. 10. Zfjj., lib. 2, cap. 42, num. 22. — · Loc. dt., num. 6. — · DccaL, lib. 3, cap. 7, § 3, num. 2. — ’ Tr. 17, cap. 3, num. 6. — · Lib. 3, part. 1. num. 358. — · Loc. cit. · Sanch., Dccal., lib. 4, cap. 41, num. 17 et 18. - bw, de Jutt. et Jure, disp. 23, num. 94. b) S. Thomas, 2a 2at, qu. 89, art. 9, ad 3: • Quandoque, inquit,.... sub juramento promit­ titur aliquid, quod est manifeste licitum et utile. Et in tali juramento non videtur habere locum dispensatio vel commutatio, nisi aliquid melius occurrat ad communem utilitatem fa­ ciendum ». cl Suarez, de Voto, lib. 6, cap. 15, u. 7, de voto loquens (quod juramento promissorio aequiparat), sic scribit: «Quando votum ad Deum habet adjunctam promissionem, certae personae aut communitati seu ecclesiae va­ lide factarn. cui votum additur ad robur et confirmationem, tunc regulariter non potest tale votum commutari, sine consensu tertii, in cujus praejudicium cederet commutatio > Mi­ nus igitur recte a Croix allegatur, quasi Io quatur dc juramento principaliter facto in honorem Dei. '0 Lessius, cap 42,η.δ8, i.f., male etiam II. - DE JURAMENTO. - DUB. VII. Diana, Moya, etc.: semper ac per acce­ ptationem sit tertio jus acquisitum. Sed dc hoc juramento principaliter in Deum emisso, magna vertitur quaestio; circa quam, vide dicenda Cap. Ill, de Voto, η. 255. Quando su* perior pos­ sit relaxare. Limitatur tamen Dictio II* mox lata in tribus casibus: Γ. Si jurans sit subdi­ tus, et juramentum sit circa ea quae su­ periorum potestati subduntur; ut docet S. Thomas ‘. — Ideo Pontifex irritare potest omnia juramenta, circa beneficia, officia ecclesiastica, etc. Parentes etiam possunt irritare juramenta impuberum, non vero puberum, circa res proprias ipsorum; tutores, pupillorum; superiores, religiosorum; viri, uxorum circa bona dotalia; domini, servorum. — Vide omnia apud Salmant.a, cum Busenbaum (n. 189, ad 2). Si contra­ riam bono communi, nullum est. Limitatur T. Si juramentum non pos­ set servari sine damno communi, prout esset juramentum non denuntiandi, non accusandi, etc. ; vel super contractu a lege vetito, v. gr. solvendi poenam, si quis resiliat a sponsaliis: quod prohibetur cap. Gemma, de sponsalib. — (An etiam, sol­ vendi perdita ludo prohibito, ut dicunt Salmant.? Vide dicenda de Ludo, Tract. de Contract., Dub. XIII, η. 892). Vei relaxa­ tur ab Ec­ clesia. Quia ve­ niat nomine Ecclesiae. Talia juramenta verius relaxatione non indigent; cum de se sint nulla, juxta di­ cta n. 177, v. Aliter. Esto tamen essent valida, ab Ecclesia relaxari possunt. Sal­ mant. 3 cum Sanchez, Palao et Gutierrez. — Nomine autem Ecclesiae, veniunt non solum Pontifex, sed etiam episcopi, capi- 491 tula sedibus vacantibus, et alii jurisdictio­ nem episcopalem habentes: ut Salmant.4. Et etiam confessarii delegatam faculta­ tem habentes dispensandi in votis, qui possunt etiam talia juramenta relaxare; ut Busenbaum (n. 189, ad 3); et Salmant. * cum Rodriguez et Ledesma Item rela­ Limitatur 3e. Si juramentum sit dolo xatur ex* aut metu extortum. Tunc enim etiam ab itofiwa me­ tu vel dolo. iisdem, ut supra, relaxari potest in poe­ nam extorquentium: ut certum est apud omnes; etiamsi juramentum sit extortum ab alio tertio, inscio principali />. Sal­ mant. · cum Suarez, Sanchez, Palao, Mo­ lina, Aragon. — Immo hoc currit, etsi pro­ missio non est indebita, puta de solvendo debito vero; sed juramentum injuste sit extortum. Et etiamsi extorqueatur jura­ Etsi metu* mentum per metum levem, saltem pro foro interno; ut Salmant.’ cum Sanchez, Suarez et Palao: ex cup.Sollicite, et cap. Ac­ cepta, de restit. spol,, ubi solum juramen­ tum omnino spontaneum relaxari nequit 193. - Certum autem est, quod jura­ mentum in favorem tertii potest libere potest re ab eo remitti, absque relaxatione Eccle­ mittere. siae; ut docent omnes cum D. Thoma ·. Sed quaestio est: an juramentum fa­ ctum in favorem tertii cesset ex illius remissione, etiamsi promissio principali­ ter sit facta Deo? Negat S. Thomas ·: nisi apposita sit conditio, scilicet, si ita videbitur ei cui promittitur. Et idem tenent Salmant. 10, generaliter loquendo, cum Soto, Silvestro, Sanchez, Bonacina a>, Palao, etc. — E con­ verso Busenbaum (n 191, ad 6), cum Na­ cit., num. 9. · R^ritt., Sum., part. 2, cap. 102. num. 4 (al. cap. 100. n. 3). — · Loc. cit., n. 7. Swur., de luram., Hb. 2, cap. 41, n. 6 ct 7. Sanch., Decal., lib 3, cap. 21, ti. 6. Pal., tr. 14. dix?. 3, punct- 3, n. 4. · XCalina, tr. 2, disp. 149. a n. 4. · .4ra^^n, in 2··, qu. 89, Art 7. ad S argum. — ’ Loc. dt., cap. 3, n. 8. SancA.. dc Matnm^ hb.4, dup. 20, num. 9. . Suar., loc. at., nam. 19. Pal.. loc. dt. punct. 3, nutu. 6. — · 2· ?··, qa. 89, artic 9. Ad X — · Loc cit — Tr. 17. cap. 3, num. 10. dc Ju*t.. hb. 8, qu. 1. artic. 9, Secundum arcum. ws/., v. Juramentum V, qu. 8 et 9. . Sanch., Dccal. hb. 3. cap. 20, num. 4 et 5. · Pal., tr. 14, disp. 3, punct. 2, num. 2. a Croix adducitur; nam solum negat juramen­ tum in favorem hominis facium, si fuerit va­ lide acceptatum, posse commutari ab alio vel dispensari, n 62. illo invito in cujus favorem est factum. rj Barthol. Ledesma, Sum mar., de Ma· irini., dijf. 23, non videtur recte citari a Sal mant.; id enim apud cum reperire nequivi. De hac clausula : inscio principali, si­ lent Suarez ct Molina; similiter Aragon dum­ taxat dicit Papam posse dispensare a jura­ mentis vi extortis. Unde non satis accurate hi auctores a Salmant. adducuntur. 193. Bonacina, disp. 4, de 2° Praec., qu. 1, punct. 17, n. 3, male citatur a Sal­ mant.; oppositum enim tuetur, scribens jura- Diana, re*ol. 47. pari. 6, tr. 6, rnol. 61: cfr. part. 1, tr. 11. .\foya, tr. 2, dttp. 1, qu. 2. n. 3. et qu 5. n. 6. ct 5. — Salmant., tr. 14, cAp. 4, n. 62; tr. 17. cap. 3. n. t». — ■ Tr. 17. cap. 3, n. 6. - Sanch., Dccal., Ub. 3. cap. 21, n. 10. · Pal., tr. 14, diep. 3, punct. 3, n. 2 et X · Gutter., de Juram., part. 1. cap. 53, a η. 8. — 4 Tr. 17. cap. 3, η. 6. — 1 Loc· Etsi pro· mi ttatu r principali· ter Deo. 492 UB. HI. - TRACT. IL DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. varro, et Croix 1 cum Gobat, Tamburinio »>, probabiliter tenent cessare obliga­ tionem. Ratio, quia, licet promissio sit facta Deo, fuit tamen semper facta dependenter a voluntate hominis cui jura­ tum est, scilicet, si ille non remittat exse­ cutionem. Et hanc quoque sequuntur Sal­ mant. * cum Sanchez, Palao, Trullench, Prado, Fagundez, Leandro, etc., contra Sotum, Silvestrum, etc.: semper ac, licet juramentum principaliter sit factum in honorem Dei, promissio tamen tota cedat in favorem partis; puta si quis intuitu pietatis, juret huic ecclesiae calicem dare, huic pauperi eleemosynam, hanc religio­ nem ingredi. An autem juramentum, vel votum per­ severantiae, quod emitti solet in aliquibus Congregationibus, possit relaxari vel dis­ pensari ab episcopis, sine Congregatio­ nis consensu? — Vide dicenda n. 255, v. Sed notandum 3°. per Deum vivum, ut dicas nobis, si tu es Christus, etc. (Matth. xxvi, 63); alia, im­ perativa, quae competit tantum superio­ IT. Ut adjuratio sit licita, tria requi­ runtur, sicut in juramento, scilicet: tea 1". Veritas, id est, ut adjurans vere intendat assequi quod petit; et vera sit causa, ob quam petit. — Carentia autem hujus veritatis raro erit plus quam venia­ lis, nempe, si fictus pauper per Deum petat eleemosynam ; ut dicunt Sanchez ‘, Sporer ·, Elbel ·. 2". Justitia, ex cujus carentia certe graviter peccaret rem petens graviter malam: ex communi doctorum. Quid, si rem petat leviter malam ? — Petitio m Tenent esse veniale Sporer \ Salmant. · leviter eu Ue.Tesia cum Suarez, Bonacina, Sanchez et Palao. jaxu Sed melius Elbel * dicit esse mortale; ProUh quia satis gravis videtur irreverentia, in­ Ha» Ui. ducere alterum ad rem malam ope divi­ nae auctoritatis. — Vide dicta'n. 146, ad 5, v. Venialiter. 3°. Judicium, id est, debita discretio, cujus carentia certe non est nisi venialis. ΙΙΓ. Tantum creaturae intellectuales Creitunt ratiocAk» directe U· possunt directe adjurari, ut homines et jurintcr. daemones. — Indirecte autem etiam irra­ ladirtat im tionales, ut sal, nubes, locustae, etc.: etua tiotules. adjurando vel Deum, ut earum usu nos adjuvet; vel daemones, ut per eas desi­ stant nocere: prout docet S. Thomas 10 cum aliis communiter. IV". Privatim omnibus quidem licitum Quinis est adjurare; solemniter autem, tantum pouiot U· Ecclesiae ministris ad id constitutis, et cum episcopi expressa licentia. — Ita communiter Salmant. 11 cum aliis; ex Luc. x, 19: Ecce dedi vobis potestatem ribus erga subditos, et exorcistis erga daemones. calcandi supra serpentes, et scorpiones, et super omnem virtutem inimici; et cx Navar.. Man., cap.22. n. 25.— * Lib. 3, pan. 1, n.358. · Gobat, dc Juram., n. 499 et 5CÛ. — » Tr. 17. cap. 3, n. 14. · Sanch., loc. au, cap. 20. n. 7. · Pal., loc. dt.. punct. 2, n. 3. · Trult., lib. 2, cap. 1, dub. 21, n. 6. - Prado, tom. 2, cap. 32, qu. 7, η. 19. - Fafund. Decal., lib. 2, cap. 32, n. 12 ct 13. · Lta nd., tr. I, disp. 15, qu 10. · Soiut, de Just., lib 8. qu. 1, art. 9. arg. 2. - Silvctt., v. Juramentum V, qu.8; et v. Spontalia, qu. 10. cas. 1. — ■ 2· 2'·, qu.90. art. 1. — 4 Decal., lib. 2. cap. 42, n. 5. — » Tr. 3, cap. 1, n 165. — · Confer. 6, dc Adjurat., n. 153. — ’ Loc. dt., n. 166. — APPENDIX DE ADJURATIONE. Quid iit idjaritio. Quotuplcx B1L Γ. Adjuratio est invocatio Dei, vel re­ rum sacrarum, aut sanctorum, ad indu­ cendum aliquem ad quoddam agendum vel omittendum. — Ita S. Thomas 3. Alia autem est solemnis, quae fit a ministris et modis ab Ecclesia constitu­ tis; alia, privata, sine hujusmodi solemnitatibus. — Item, alia est deprecative, prout fuit illa principis sacerdotum: Adjuro te • Tr. 22, dc 2* Pracc. Decal., cap. un., η. I. · Suar., tr. 5, lib. 4, cap. 4, n. 8. · Bo hoc., disp. 4, dc 2· Praec., qu. 1. punct. ulu, n. 12. · Sanch., Decal., lib. 2, cap. 42, n. 5. Pat., tract. 14, di«p. 4, punct. 1, num. 6. — · Loc. du, num. 153; cfr. num. 97. — ·· 2’ 2··, qu, 90, art. 3. — n Tr. 22, num. 5. menti obligationem auferri posse: «Remis­ n. 2, concedit probabiliter tolli posse eo modo sione seu relaxatione ejus, in cujus favorem juramenti obligationem, si tamen in promis­ factum est juramentum..., etiamsi juramentum sione designatus est pauper peculiaris. — Et lactum sit in modum voti: ut si voveas Deo eodem sensu loquuntur etiam auctores a S. Al­ et jures tc daturum certo pauperi eleemosy­ phonso adducti pro sententia, quae asserit nam, liber eris ab obligatione voti et jura­ juramentum tolli condonatione ejus, in cujus menti, si pauper condonet obligationem ». favorem emissum est, quando totum in hujus Tamburinius, Decal., lib. 3, cap 7, S 2, commodum cedit. CAP. Π. - DE JURAMENTO. - APPEND. DE ADJURATIONE. Mare, xvi, 17: In nomine meo daemonia ejicient. NoUnda circa Adjaritionem diemodi. V". Praesertim autem circa adjuratio­ nem daemonum, duo praecipue hic sunt notanda: Γ. Ut cum eis adjuratio sit im­ perativa, non vero deprecativa. 2*. Ut fiat tantum ad amovenda damna et vexatio­ nem obsessi; non autem ad vanitatem vel curiositatem. — Hinc dicunt DD. com­ muniter cum Salmant. 1, non excusari a peccato gravi, qui multos sermones inutiles haberet cum daemone obsidente. — Sed Quaeritur Γ. An sit mortale quaerere a daemone unam vel alteram rem cu­ riosam? OuAerere daemone rem levem, kthale Ju­ ni A11D9. Probabilia* vernale. Affirmat Palaus; quia tunc exorcista potius videtur deprecative quaerere, quam imperative. — Sed probabilius est tantum veniale, si revera adjuratio fiat impera­ tivo modo. Ita Sanchez *; item Cajetanus, Suarez, Navarrus rt>, Sotus bl, communiter cum Salmant. ®. Quaeritur 2°. Quae liceat exorcistis a daemone interrogare? Exorchu licite aoaerit λ uAcoone utilia *d expulticnetn. Licet quidem interrogare omnia quae ad ejus expulsionem conducant. Salmant.4 cum S. Thoma et communi. — Hinc pos­ sunt quaerere numerum et nomina eorum qui in obsesso habitant, et a quanto tem­ pore; ut habetur in Rituali Romano. Item, causam sui ingressus. Item, signum sui egressus; ut communissime contra Sotum *■> permittunt Sanchez5, Salmant. cum Palao, Delrio, Trullench, etc. An autem liceat quaerere imperative a daemone manifestationem alicujus ve­ ritatis? Negat Elbel ·; quia (ut ait) non viden- 493 tur ministri aliam habere potestatem, nisi interrogandi tantum ea, quae ad eum ex­ pellendum conferunt. — Sed probabilius et communissime affirmatur licere, si id conducat ad divinam gloriam Ita San­ chez 7; ac Cajetanus, Sotus Bonacina, Tabiena, etc., cum .Salmant. ·. Atque ex­ presse hoc docet D. Thomas · ubi ait: Licit e etiam mani­ festationem veri ta tu. Aliud autem est inquirere aliquid a dae­ mone sponte occurrente: quod quandoque licet propter utilitatem aliorum, maxime quando divina virtute potest compelli ad vera dicenda ; et aliud, daemonem invo­ care ad cognitionem occultorum acqui­ rendam ab ipso: quod certe malum est. Quid, si daemon assignaret pro causa sui ingressus, obsessum invalide fuisse baptizatum: an hic rebaptizandus esset sub conditione? Ex una parte videtur negandum ; quia nulla daemoni praestanda est fides. Ex alia videtur affirmandum; quia daemon, ex vi exorcismi, tenetur patefecere veri­ tatem. — In hac difficultate, rationabili­ ter opinantur Salmant.,0, hunc non esse rebaptizandum, nisi aliunde adsint validae conjecturae non accepti Baptismi: nempe, si baptizans fuerit maleficus vel haereti­ cus, vel muliercula parum instructa, vel acer inimicus parentum baptizandi, qui dixerit velle ulcisci; et similia. VT. Exorcista autem, ut obsessus vere liberetur, sedulo curet sequentia obser­ vare: Γ. Prius bene exploret an ille revera obsideatur a daemone. 2°. Muniat se fide, fiducia et caritate; insuper et oratione ac jejunio, et maxime humilitate; alias parum proficiet. — Di- 1 Tract. 22, n. 56. · Pa!,, tr. 14, di*p. 4, punct. 4, n. 8. — ’ Decal., lib. 2, cap. 42, n. 25. — Cajrtan., in 2·· 2*·, qu 90, nrt. 2, v. f. · Suar,, lib. 4, cap. 2, n. 9, L L · · Tr. 22, n. 55 et 56. — 1 Loc. at., n. 51. · S. Them., 2· 2··, qu. 90. art. 2 — · Loc. cit-, n 28. — Salmant, loc. cit, n. 54. · Pa!., loc. cit., punct. 4, n. 11. · Dr/rfo, lib. 6, cap. 2, *cct. 3, in 4- rrmed. Trull., Hb. 1. cap. 10, dub. 14, n. 10. — · Con­ fer. 6, de Adjurat., n. 156 — ’ Loc. dt., n, 24. — Cejctan., in 2*· 2··, qu. 90, art. 2. i. (. · Ponat., diip. 4, qu. 1, punct. ult. n. 8. - TaHtna, v. Adjuratio, n. 4, i. £; et v. Inw· - Navarrus non requirit ut adjuratio imperative fiat; sed in Man., cap. 11, η. 28, absolute scribit: «Colloqui cum ipsis daemo­ nibus corpora hominum obsidentibus, ob cu­ riositatem vel vanitatem tantum, non est plus quam veniale». t>) Sotus similiter, de Just., lib. 8, qu. 3, art, 2, resp. 1 arg., scribit: · Unum aut alte­ rum verbum interrogare non esse mortale, sed quaedam venialis curiositas». Sotus, loc. cit., te signo egressus dicit: « Superstitiosissimum, neque ullo modo fe­ rendum est, petere a daemonibus signum in testimonium.., quod nunquam in hominem a quo expellitur revertatur». *1 Sotus, loc. cit., 2*m argum., non cui- catio, n. 2. · · Loc. dt.. n. 59 ct teqq. — · 2· 2··, qu. 95. art. 4, ad I. — * Loc. dt., n. W ct xqq. Quando re- qui a dae mone dici­ tur non baptixatua. Quacrmni observanda ab eXOrciSti». 494 LIB. III. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. Demum advertat nulla adesse signa in· Pr.su. cunt tamen Salmant. ’, exorcismum suam vim habere, etiamsi fiat ab eo qui est in fallibilia egressus. — Probabilia tamen si· gna sunt, si per longum tempus obsessus peccato. 3”. Inducat obsessum ad confessionem, sit a molestiis immunis; item, daemonum confessio, ingens vomitus rerum putrida­ confidentiam et orationem. 4*. Utatur exorcismis in Ecclesia Ro­ rum vel halitus valde foetidus; item, magni mana, vel saltem in sua dioecesi appro­ clamores, qui ibi audiantur; item, si ob­ batis. Utatur etiam invocatione nominum sessus remaneat in terram dejectus et Jesu, Mariae, etc.; item signo crucis ac quasi mortuus; ac similia. reliquiis Sanctorum, aut aqua benedicta, Probabilius autem non licet concedere Nc·» Agnus Dei, etc. daemoni, quod invadat aliud corpus ho- wuit 5". Caveat ne cum daemone jocetur, minis vel bestiae *■>, ut exeat ab energu· * sed potius pauca proferat; et non per­ meno, sicut ille promittit; ut censent Elbel ’ mittat ei plura loqui, sed imperet tacere. cum Bonacina, Tamburinio et aliis, contra 6’. Caveat etiam (ut advertit Rituale) ne Palaum, etc. ob dictum daemonis confugiat ad magos, VIF. Communiter autem dicunt DD., ,®**» ut maleficium dissolvant. Jubeat tamen exorcismos habere vim infallibilem expel· infiiim daemonem dicere an ibi sit ob maleficium ; lendi daemones, tamquam ex opere ope­ et ut signa malefica reddat vel revelet. rato. Ita Sporer0, Sanchez f>, Palaus D, 7'. Regulariter exorcismum laciat in Elbel />; et Salmant. 4 cum Cajetano <4 ecclesia, januis apertis: nisi honesta adsit Soto h>, Trullench Λ>, etc. — Nec obstat, causa (ut dicitur in Rituali) ut fiat domi. quod pluries exorcismi effectum non ha­ 8". Excludat mulieres, pueros et viros beant. Nam, ut dicunt Salmant., semper otiosos, quorum modica fides expulsioni illi aliquem effectum sortiuntur, si non obstare potest. complete, saltem imperfecte, vires daemo­ 9". Repetat pluries comminationem et num attenuando. verba, quibus observat daemonem magis Vide alia apud Delrio, fuse de hac ma­ angi, semper augendo poenam. teria tractantem. ’ Tr. 22, n.7. — Ritual. Ram., de Exorcixand. obses* sis a daem , ▼. Ahqui oUcndunt. - Ritual. Rom., loc. at., v. Jn rctltfiam. — · Confer. 6, de /Xdjurat., n. 167. Donor., disp 4, qu. 1, punct. ult., n. 14. * Tambur., Deca!., lib. 3. cip. 8, § 2, n. IS. · Pa!., tr. 14, disp. 4, punct. 4, n. 13. - · Tr. 3, cap. 1, n. 167. — « Tr. 22, n. 17, 22. Salmant., loc. cit., n. 22 ct 23. — Delrio, lib. 6, cap. 2, sect. 3. in 4· remed. libet, sed «sanctissimis viris» dumtaxat id esse ex opere operato, scribens: < Intelliguntur... concedit; quod notaverunt Salmant., η. 62. promissa signa consequentia fidem, quantum *> Bonacina, Tamburinius ct Palaus lo est cx parte virtutis fidei; sequentia, quando quuntur de licentia in alium hominem ingre­ et ubi opus fuerit. Cum cujus veritate promis­ diendi. sionis stat, quod cx parte habentis fidem de­ f) Sanchez, Decal., lib. 2, cap. 42, n. 16; fectus aeddat, seu impedimentum praestetur, Palaus, tr. 14, disp. 4, punct. 4, n. 19; Elbel, ita quod fides ipsa non deest signis, sed homo n. 160, dicunt utique exorcismos virtutem cx deest fidei ad efficaciam signorum ». opere operato habere; hanc tamen virtutem h) Sotus, in 4, dist. 6, qu. 2, art. 3; Trulnegant esse infallibilem. lench, lib. l,cap. 10, dub. 14, n. 6, tribuunt exor­ Cajetonus, in cap. ult. Evang. S. Marci, cismis virtutem ex opere operato, et pro hac v. /7 et 18, non satis accurate citatur a Sal­ sententia tantum a Salmant.allegantur: negant mant.; videtur enim negare vim exorcismi tomen ejusmodi virtutem infallibilem esse. CAP. Til. - DE VOTO. - DUB. Î. 495 CAPUT 111. De Voto. DUBIUM I. Quid sit Votum, et quotuplex. 191. Quid est votum. — 195. Quotuplex est votum. Qxiid tit ictum. Absolutum « conditioutus Sc’emne et tifflpkx- 194. - « Resp. Γ. Est promissio facta • Deo deliberate de bono possibili et me· « liori. — S. Thomas ‘. Vide Sanchez et « Laymann *. « Unde patet, quod votum sit actus la• triae soli Deo debitus. Quare, dum vove« mus quaedam Sanctis, sensus est voveri « ea Deo in honorem simul Sanctorum »; [Ut ex communi acceptione Ecclesiae: Salmant. ’] « sicut templa et altaria aedi« ficamus Deo in eorumdem honorem. — « Porro ex singulis particulis datae defi« nitionis multi casus resolvuntur : quos, ut « vitetur confusio et consulatur memoriae, « separatis dubiis proponam ». 195. - « Resp. ΙΓ. Dividitur votum : « Γ. In absolutum et couditionalum. — • Illud est quod fit sine ulla conditione: ut, « voveo eleemosynam. Hoc autem, quod « fit cum conditione, ita ut, nisi hac po• sita, non exsurgat obligatio: ut, voveo « eleemosynam, si sanitati restituar; vel • (quod dicitur poenale), voveo facere di« sciplinam, si hoc fecero. « 2°. In solemue et simplex. — Illud • est quod ut tale acceptatur ab Ecclesia; « et sunt haec duo: votum castitatis, quod majoribus ordinibus annexum est; et votum professionis religiosae. Simplex autem votum est omne aliud, quod talem solemnitatem non habet. « Ubi sciendum quod votum solemue reddit personam jure inhabilem ad con­ tractus vel actus contra votum: ut ad matrimonium vel dominium bonorum habendum. Vide infra, Lib. IV, cap. I, in Tract, de Statu relig. — Simplex au­ tem tale votum, v. gr. castitatis (excipio quod in Societate Jesu emittitur post novitiatum), aut ingrediendae religionis, etsi reddat contractum, v. gr. matrimo­ nii, illicitum, non tamen invalidum. Vide infra, Lib. VI, de Matrimonio. • 3e. In reale et personale. — Illud est, cum pecunia vel alia res externa pretio aestimabilis promittitur: ut calix, elee­ mosyna. Hoc autem, cum aliqua homi­ nis actio vel cessatio ab actione : ut vo­ tum jejunii, peregrinationis, abstinentiae a lusu. < His aliqui adjungunt mixtum ex utroque: ut si voveas peregrinationem cum oblatione alicujus rei. — Vide Lessium 4 ». 1 2- 2··, qu. 88, artic. 1 et aeqq. — Sanrh., Decal., lib. 4, cap. 1. — · Lib. 4, tract. 4, cap. 1, num. 1. — ’ Tract. 17, de Voto et Juram., cap. 1, η. 29 — · Lib. 2, cap. 40, dub. 6. Effectua voti solesnnii. Reale et pertonalc. Mixtum. 496 LIB. HL - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. DUBIUM U. Quae requiratur Voti deliberatio et intentio. 196. Dc deliberatione requisita ad votum — 197. Dc voto emisso ex metu. — 198. De volo emisso ex errore. — 199. An obliget simplex propositum. — 200. An ad votum suffi­ ciat promissio implicita. — 201. Quale propositum voluntatis requiratur ad votum. Hinc plura quaeruntur: Et Ie An teneatur ad votum, qui positive noluit promittere ct se obligare. 2®. Qui non habuit animum implendi. 3°. Qui negative noluit se obii· gare, sciens obligationem voti. - Qu. 1. Quid, si nesciens. Qu. 2. Quid, si quis voluit promittere, et positive noluit se obligare. Qu. 3. Quid, si quis dubitat an se voluerit obligare. Vel, an noverit obligationem voti. Quid, si dubitet an fecerit propositum aut votum. RequiitU ad voti va­ lidi tatem. Aetai et ratio suffi* cient ad mortale. *< V Excipitur firofewo »o emni·. Semiplena deliberatio non sufficit. 196. - « Resp. Cum voti obligatio sit « gravissima, requiritur intentio, delibera• tio et libertas perfecta, qua quis libere • et directe in se voluerit promittere, cum • animo se obligandi. — Ita doctores com· « muniter: Lessius, Bonacina « Unde resolves: • Γ. Aetas et usus rationis ad voven< dum ea sufficit, quae satis est ad pec« catum mortale, perfecto actu humano • et directo m se volitum. Excipe tamen « votum solemne religionis, quod invali« dum est ante certam aetatem. « 2°. Non obligat votum factum cum « semiplena animadversione vel delibera« tione; v. gr. ex repentino animi motu, « vel consuetudine lingua mentem prae« veniente, vel ex calore iracundiae ra« tionis usum auferente. Azor, Sanchez, • Trullench *: ubi notat non esse sufficiens « indicium, quod defuerit perfecta ratio « vel deliberatio, si voventem facto voto « mox pocniteat; item, motum irae raro « et vix unquam impedire usum rationis ». Hinc videndum an adsint aliae circum­ stantiae adjunctae. Vide Salmant.8. — Pec­ cat autem saltem venialiter, qui levi conLtu. lib. 2. cap. 40. dab. I. - » Dt»p. 4, de 2- Pr.. qu. 2, punct. 1. n. 3, 12 et 13. — Aeor, parc. 1, lib. 11, cap. 16, sideratiône emittit vota magni ponderis (Salmant.4). Licet inde nd ea sit obligatus *. * 3”. Quod si is qui scit se vovisse, du- vot«m* « bitet ancum sufficienti deliberatione et fil UL «usu rationis, ob defectum aetatis: — si « quidem vovit ante septennium, votum « non obligat, nisi constet de sufficienti « rationis usu; quia eum jus in tali non « praesumit, et possessio stat pro libertate. « Si vero post septennium vovit, obligat; pwl «t « quia possessio est pro voto, cum prae- "n°:u~ « sumatur usus rationis, nisi constet op« positum. — Si denique dubitet utrum Dihiu· « ante, an post septennium voverit: teneri « voto vult Sanchez et Palaus a>; negat « Diana b>, etc. ». [Sed probabilius, San­ chez], In quocumque autem dubio, an defue- u ju» rit plena deliberatio valet votum. Sal- tione vikt mant. * cum Suarez, Sanchez, Palao, etc. ϊΜ',“· Item, in dubio an vovens emiserit votum metu coactus, vel an metus fuerit gravis, Salmant.7 cum Bonacina et Trullench. — s«« Secus in dubio an matena fuent honesta matena»» vel possibilis; quia tunc votum nondum tl possidet. Salmant. · cum Palao *>, San­ chez et Suarez qu. 5. — SuruA., Decal . lib. 4, cap. 1, n. 2. — · Lib. 2, cap. 2. dub 1. n. 3 et 4. — 1 Tr. 17, cap. 1, n. 11. — · Loc. cit , n. 13. — · Loc dt., n. 14. — Sanch., loc. cit., n. 14. — · Tr. 17, cap. I, n. 147. - Suar., tr. 6, lib. 4, op. 6, n. 4. · Sanch., de Matrim.. lib. 1. di»p. 9, n. 12 et 13. · Pal., tr. 1, disp. 3. punct. 10, num. 3 et 4. — ’ Loc. dt., n. 147 · Bonae., disp. 4, de 2- Praec., qu. 2, punct. 3, § 1, n. 11. Trull.Jib. 2, cap. 2. dub. 3, η. 14. — · Loc. dt., n. 147. 196, Palaus, tr. 1, disp. 3, punct. 11, n. 3 ct 4, putat quidem.eum probabilius voto teneri ; oppositam tamen opinionem negat pro­ babilitate carere. h Diana, part. 4, tr. 3, rcsol. 11, de opi­ nione negante dicit: · Ego etiam probabilem vssc judico ». «j Hic agitur dc eo qui certus est sc votum emisisse, sed dubitat qua mente illud emise­ rit: « an animo sc obligandi, an cum plena deliberatione, etc. », ut Salmant. loquuntur; at auctores a Salmant. allegati non disputant de dubio an cum plena deliberatione; sed dc du­ bio an ficte vel cum animo sc obligandi votum fuerit emissum; vel etiam an vovens sciverit votum obligare ». d) Palaus, loc. cit., punct. 12, n 1 et 2; Suarez, loc. cit., n. 12 ct 13; Sanchez, lib. 4, 497 CAP. HI. - DE VOTO. - DUB. II. Votam in tbneutc fa­ ctam, non valet. Votum crtu fac tam. qoao> do valeat Quando sit invalidum. Votum ex nctURravi, iaicito prohabiliter •alet. Exceptio. Probabiliai est in validum. • 4°. Vota facta in ebrietate, etiam ante Salmant.18 cum Trullench, Bonacina, Va­ * praevisa, ct sic volita in causa, non sunt lentia, Soto, etc. Ex cap. Ad audientiam, < valida ; cum non sint volita in seipsis et de his quae vi, ubi dicitur: Quae vi me«directe; bonum autem non consurgat tusve causa fiunt carere debent robore fir­ « nisi ex integra causa; quamvis ad pec- mitatis; et ex cap. Cum locum, de sponsa« catum satis sit voluntarium indirecte et lib., ubi : Cum locum non habeat consensus, « in causa. — Laymann 1 ». ubi metus vel coactio intercedit. 197. - < 5®. Vota facta in metu, non in· Excipitur tamen, si metus juste illatus « cusso ad hoc ipsum ut votum extorque- fuerit H. — Vide Salmant. lft. « rctur, valida sunt; quia sunt simpliciter Utrum autem votum ex metu levi in­ «voluntaria et deliberata». (Sicut etiam justo emissum, sit invalidum? valida sunt vota, facta ex metu intrinseco Affirmat hic Busenbaum cum Suarez aut juste incusso. Salmant.·]. — « Facta et Filliuccio item Navarrus et alii plu­ « autem in metu, injuste incusso ad ipsum res apud Sanchez l®. Ratio (ut dicunt), quia « votum extorquendum, invalida sunt. Ex ideo metus irritat votum, eo quod plenam « communi. Non quia non sint voluntaria; consensus libertatem auferat : ergo metus « sed quia vel jus ea irritat, vel Deus non quoque levis irritabit, quando eamdem « acceptat, ne det vim injustae coactioni; libertatem aufert, et causa est ut votum « idque, sive metus sit gravis sive levis: fiat. Et hanc opinionem probabilem vocat « dummodo quis formaliter ex solo tali Sanchez. — Sed probabilior est senten­ « metu voveat. — Suarez Sanchez, Fil- tia opposita, quam tenent Sanchez ,T cum « liuccius ». Soto, Valentia *), Sà, Azor, etc.; ac Sal­ Sed Quaestio haec est: An votum entis- mant. I8, qui vocant communem, et probant sum ex metu gravi injuste incusso, sit ex cap. Perlatum, de his quae vi, etc. Ra­ invalidum, saltem ex jure ecclesiastico? tio, quia non censetur causa rei tam gra­ Prima sententia negat cum Suarez ®, vis, prout est votum, levis metus, qui de Silvestro4, Pontio®, Palao ·; et merito pro­ facili rejici potest ; ut pariter dicemus de babilem vocant Bonacina et Trullench, Contract., n. 718. apud Salmant.T. Excepto tamen voto so198. - « 6°. Quoad vota emissa ex erlemni, emisso in professione religiosa, « rore: si error fuerit circa substantiam quod certe est nullum e. — Secunda pro­ « materiae promissae, vel circa conditiobabilior affirmat: ut Busenbaum, et San­ « nem substantialem, vel circa finem, sive chez · Lessius 10, Azor n, Navarrus 11 ; ac « rationem formalem ac motivum vovendi ; Lib. 4, tr. 4, cap. 1, num. 4. — ’ Tract. 17, cap. 1, num. 161. — Sanch., Dccal., lib. 4, cap. 3, num. 12. — • Tr. 6, lib. 1, cap. 8, num. 5. — · V. Mctus, qu. 8, i. f., el v. Votum II, qu. 12, i. f. — · Dc Mairim., lib. 7, cap 29, n. 9. — · Tr. 15, di*p. 1, punct. 5, n. 13. — Bonac., diip. 4, de 2-Praec., qu. 2, punct. 3, $ 1, n. 5. - Trull., lib. 2, cap. 2, dub. 3, n. 4. - 1 Tr. 17, cap. 1, n. 163. — · Ex cap. in 2— 2··, disp. 6, qu. 6. pancu 4, v. i. · Sotus, de Just., lib. 7, qu. 2, art. L ver·. Secundum argumentum — M Ex cap. 1 et 2. de adulterii» et atupro; cap. Ex litUris 10, de cpooMlib. — “ Loc. dt., n. 161. — Afrtttr., Mxn , op. 22. n. 51, v. Srptimum. Cfr. euxm Cons il., lib. I, de hi» quxe vi, etc., consil. 3, n. 9; et conxil. 5, n. 4. · M Loc. dt., Valent., num. 23. — Sanch., Dead., lib. 4, op. 3, num. 23. — ” Loc. dL, num. 24. . So/ms, de Just., lib. 7, qu. 2. art. 1, ven. Secundum argumentum, i. f. · Sd, v. Mefus, num. 3. Axor, part. 1, lib. 11, cap. 16, qu. 6. — “ Tr. 17, cap. 1, num. 161. cap. 5, n. 32; et cap. 6, n 6, loquuntur de dubio circa materiae honestatem ; sed prorsus idem valet dc materiae possibilitate. — Hoc solum addunt Palaus et Suarez: in dubio de honestate consulendum esse superiorem; quodsi vero tempus urgeat, nec possit recurri ad superiorem, voventem immunem esse a voti obligatione. 197. - a) Suarez male citatur a Busenbaum : nam, tr. 6, lib. 1, cap. 7, n. 12, dicit votum metu gravi injusto emissum, validum esse, stando in jure naturae vel divino. Et cap 8, n. 5, addit Ecclesiam de facto non irritasse talia vota, praeter professionem religiosam. *>) Filliuccius. tr. 26, cap. 1. n. 10 et 1L loquitur sane de metu in genere; sed omnia exempla quae affert sunt de metu gravi. Et asserit vota ex ejusmodi metu emissa, valida quidem esse jure naturae et divino, invalida tamen esse ex jure ecclesiastico. De Suarez et Filliuccio, qui a Busen­ baum allegantur, vide nolas a et b hic supra. Valentia, in 2atn 2a', disp. 6, qu. 6, punct. 4. v. f., vers. Secundo, negat obligare Perlatum 1, de hi* quae vi metuxve causa bunt. — · Loc. dr. - * Lib. 2, cap. 40, n. 18. - “ Pari 1, lib. 11, cap. 16. qu. 6. — " Man., cap. 12, n. 52. — Loc. ciL, n. 164 · Trull., loc du, n. 4. · Bonae., loc. S AxrnoxM, Optra morabo dt., n 5. · — Tom L À 32 Votum ex metu levi injusto. Jux­ ta alioe non valet. Probabi­ lius vdet. Votum eminuo ex errore : LIB. HL - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. « votum nullum est », (Cum Salmant. ’] circa tub- —r. 6, de matrimonio tantum loquitur; sed in Decal., lib. 3, cap. 11, h. 43, loquitur dc jura­ mento. b) Sanchez, de Matrim., lib 7, disp. IS, n. 7, et lib. 10, disp. 9, n. 22, de matrimonio et religiosa professione ita tenet Sotus revera citatur a Salmant., at vi­ voveat dare eleemosynam pauperi, putato probo, amico, tenetur dare, etsi postea cognoscit improbum, inimicum; quamvis, his cognitis, antea non vovisset. Ita Sal­ mant. 4. Aliter, ut dicunt, quot contractus, quot matrimonia, quot professiones, quot ordinationes infringi oporteret, si pateret aditus ad eas annullandas propter cir­ cumstantias accidentales, praeter substan­ tiam, non praevisas! — Citant Salmant. pro se Sotumc>, Lessium cum Sanchez^. At non bene: quia Sanchez8 adhaeret Busenbao, qui (supra, n. 175) dicit probabiliter cum Suarez, quod invalidât jura- mem. Salmant., tr. 14, cap. 1, n. 21, ita qui­ dem tenent, si error sit circa qualitatem; non tamen requirunt ut qualitas sit magni mo­ menti. C* COOdll)> CAP. ΠΙ. - DE VOTO. - DUB. 11. Ad votum non sufficit propoeitum. Negligere propositum bonum, pro· habiliter ve­ nule. Probabili­ ter non est peccatum. 499 « v. gr. vovit aliquis peregrinationem Ro« mam studio colendi Deum, et simul « etiam habuit causam secundariam im.pulsivam, ut inviseret fratrem, quem « putavit esse Romae; quem etsi intelligat > deinde istic non esse, non ideo desinit « obligari voto. « Et cx his patet, quomodo intelligen• dum sit quod dici solet, vota non obii· « gare ultra intentionem voventis. — San« chez1* , Lessius’ ». 199. - « 9”. Ad votum non sufficit nu« dum propositum, licet firmissimum; quia « qui tantum proposuit, non tenetur sub « peccato praestare. Qui autem promisit, • obligatur sub peccato; et, nisi praestet, « agit contra fidem Deo datam. — Bona« cina8*, Layman*n4». An negligens propositum bonum pec­ 200. - « 10'. Ad votum aliquando suf- Datur vo­ tam impli­ « ficit promissio implicita; ut patet in sus- citum. « ceptione ordinum sacrorum: ubi, licet « non dicatur: voveo, vel promitto casti« tatem, votum tamen hoc fit implicite, « hoc ipso quod, sciens Ecclesiam anne« xuisse iis ordinibus istud votum, eos • suscipis. An vero, si quis plane id ignoraret, • adhuc censeretur vovere cx implicita • intentione, dubium est. Aliqui ajunt; « aliqui probabilius negant, dicuntque ta« lem teneri ad castitatem, non ex voto, « sed ex Ecclesiae praecepto: Sanchez % « Bonacina <·), et communiter ». [Sed cen­ set Laymann probabilius teneri ex prae­ cepto Ecclesiae ad votum emittendum. — Sed vide de hoc dicenda, de Sacr. Ord., cet vemaliter saltem? 201. - « 1Γ. Si quis haberet intentio« nem promittendi quidem, sed tamen se « non obligandi; nullum esset votum, se« eundum Navarrum, Silvestrum, San• chez ·, Lessium ’, Bonacina et alios, con« tra Cajetanum “>,· quia talis non vult « vovere, cum apponat conditionem con« tra substantiam actus. Unde Lugo ” et « alii contendunt talem non posse dici « promittere. Verum videtur esse quaestip « de nomine. — Si vero haberet animum Affirmant Lessius, Palaus, etc., apud Salmant.8; ob inconstantiam, sine causa tunc intervenientem. Negant tamen Busenbaum; Sanchez· cum Soto, Aragon, Azor; et Salmant.1 cum Dicastillo, Valentia, Suarez a>, To­ leto, etc.; quia (dicunt) defectus constan­ tiae de se non est culpa, nisi praeceptum adsit. Utraque est probabilis. 1 Decal., Hb. 4, cap. 2, n. Il et 45. —1 Lib. 2, op. 40, n. 11 et 13. — 1 Diip. 4, de 2* Praec., qu. 2, punct. 1, n. 2. — 4 Lib. 4. tr. 4, cap. 1, n. 1. -- Dii., loc du, n. 22. · Pa!.t tr. 15, diip. 1. punct. 2. num. 3. - * Tr. 17, cap. 1, n. 17. — · Decal., Hb. 4, cap. 1, n. 21. · So/mj, de Juit.. Hb. 7, qu. 1, a qu. 8. i. L; v. Pactum, qu. 4, venu Limita L* Decal., lib. 4, cap. 1, n. 27. — » Lib. 2. cap. 40. n. 5. — Bonae.. diip. 4, qu. 2, punct. 1, num 12. — * De Juit. et Jure, diip. 23, n. 4. tibus immediate oriri ex proprio voto, quod secundum Ecclesiae legem ipso facto, seu sus­ ceptione sacri ordinis, emittere debent Ta­ metsi enim Ecclesia absolute neminem cogere possit ad servandam continentiam .., tamen in ordine sacro, quem libere confert quibus vult, conditionem ct legem adjicere potest ac solet, ut qui talem ordinem suscipiunt, eo ipso facto, atque adeo tacite, continentiam profiteantur». 201. Cajetanus non videtur recte ci­ tari a Busenbaum; nam, in 2a"· 2at,qu 88, art. I, vers. In cod. art., circa 3d'* conditio­ nem, loquitur dc eo qui vovet cum animo non promittendi; quern quidem negat teneri ra­ tione voti, sed solum ratione scandali : ibi enim dicit adesse non vinculum voti, sed solam voti fictionem Intendens promittere, sed non te oblipur. LIB III. - TRACT. II. DE SECUNDO 500 tateofcM < vovendi et se obligandi, non tamen imluhïiui < plendi; tunc etiam graviter peccaret f*eat· « et votum esset validum. Sanchez, Filliuc• dus, Bonacina \ Laymann, etc. ». Plura hic distinguere oportet: loteodcn· Et Γ. Si quis vovet cum animo posiCSpnec i· tivo non promittendi nec se obligandi; nonunîiik certe votum est nullum: ut Salmant.1, cum S. Thoma et communi intendes 2°. Si vovens habet animum promitrrorcittere etaeobiir». tendi et se obligandi, sed cum intentione impjere,°te· non implendi; dicendum est teneri ad vo0 Valentia, in 2** 2*‘, disp 6, qu. 6, punct. /, vers. Respondeo ad argumentum, negat talem revera promittere; nihilominus ait teneri « saltem propter scandalum ». Palaus, tr. 15, disp. 1, punct. 3, n 2, non loquitur dc eo qui scit obligationem anne­ xam esse voto; a fortiori tamen dc co sic sentire censendus est, cum loquatur de vo­ vente, qui ignorat cx promissione obligatio­ nem nasci : quem quidem vult obligatum rema­ nere, si non habuerit expressam voluntatem se non obligandi. *) Petr, de Ledesma, de Matrim., qu. 43, art 1, diÿ. 2, conci. 3, de casu simili disputat, ut animadvertit Sanchez, scilicet de sponsa­ libus; et scribit: «Quando quis per ignoran­ tiam vere vult promittere, non tamen obligare se ipsum, quoniam putat quod obligatio non est annexa promissioni, talis promissio non habet veram rationem sponsaliorum ». — Ara­ gon, in 2an' 2af, qu. 88, art. 1, vers. Dico 3°, non loquitur de eo qui negative se habet, sed « Quod si aliquis, inquit, ex ignorantia invin­ cibili, vel quia credit obligationem non esse inseparabiliter annexam voto,... emitteret vo­ tum, habens quidem propositum vovendi ct non se obligandi per votum; ille talis non maneret obligatus voto». — Manuel Rodri­ guez vero, in Sum., part. 2, cap. 94 (al. 92) η. 8, scribit : « Si aliquis ignorantia invincibili, aut quia credit quod obligatio non est res inse­ parabilis a voto, fecerit votum cum proposito vovendi et non obligandi se expresse, non va­ lebit tale votum ». f) Croix, lib. 3, part. 1, n. 365, rem clare in­ culcat, dicens ad obligationem contrahendam requiri, ut vovens sciat quid sit vovere; ct ap­ probat Tamburinium, dicentem obligari cum qui sciat in natura voti esse quod obliget; vel si id nesciat, sciat tamen quid sit vovere, et voveat juxta modum ordinarium quo ceteri id faciunt. Salmant, loc. cit., n. 23, sic loquuntur: • Secundo modo se potest habere vovens, ita ut erret judicio, quo putat votum non trahere sccum obligationem, ct cum hoc errore emit­ tat votum, obligationem nolendo; sic omnes Sanch., de Matrim., loc. dt., CAP. III. - DE VOTO. - DUB. Π. vovere modo ordinario quo alii vovent; quia tunc implicite voluit obligationem contrahere. Quaeritur 2°. An teneatur ad votum, qui velit promittere, et sciat obligationem voti, sed nolit ad votum se obligare? Prima sententia, quam tenent Sotus1; ac Prado, Aragon, Gutierrez, etc., apud Salmant.1, dicit obligari; quia, posita vo­ luntate verum emittendi votum, nequit ab eo separari obligatio quae oritur cx voto. Volent pro- — Secunda vero sententia, communior et mittere, tcd nolent voto probabilior, negat; et hanc tenent SanprboK»Vnu» chez °, Lessius 4, Palaus ·; et Salmant. c nontenetur. cum suareZ| Azor, Bonacina, Valentia et Trullench. Ratio: tum quia, qui vult appo­ nere conditionem contrariam substantiae contractus, invalidum contractum reddit; tum quia lex (prout votum est lex parti­ cularis) non obligat, nisi juxta legislatoris voluntatem. — Hinc inferunt Salmant. quod is qui promittit sponsalia, vel sa­ cros ordines accipit, aut religiosam pro­ fessionem emittit, animo non se obligandi, non tenetur ad sponsalia neque ad votum. Sed vide de hoc dicenda de Ord., Lib. VI, n. 809, Dabit. 2. Quale autem peccatum sit, sic vovere sine animo se obligandi? Hoc modo vovere, or­ dinarie eM veniale. Dicunt SanchezT, Palaus ·; et Salmant. cum Suarez, Bonacina, Trullench, Reginaldo et Villalobos ordinarie non esse nisi veniale, propter quamdam inordina­ tionem. Dicitur ordinarie; quia in pro1 De Just. et lure, lib. 7, qu. I, art. 2. ver» cadfmqut. — Prado, tom. 2. cap. 31, qu. 1, η. 22 Aragon, in 2— 2*·, qu. 88, art. 1. ver» Dico 3. fossione religiosa et susceptione sacrorum ordinum, procul dubio esset mortale; quia esset deceptio in re gravissima. — Vide dicta de Juram., n. 172, v. II. Si autem Quaeritur 3\ Au teneatur ad votum, et »eqq. Gulttr., Suar., lib. I. cap. 3, n. 7 et 10. Aoar, part. 1, lib 11. cap. 13, qu. o. · Ponac., dhp. 4, qu. 2, punct. I, n. 12. · Va- I, arg. 2, ver». 1, n. 12. — Sal· fere asserunt, istum manere ab obligatione voti immunem ». Villalobos, part. 2, tr. 34, diff· 1, n. 5, Qajuide que iconi qui dubitat au vovendo voluerit se obli­ gare? Tamburinius putat probabile non obli­ gari. — Sed dicendum oppositum cum Croix ·, Gobât, Diana et aliis 10 commu­ niter. Quia, donec constet de in validi­ tate actus, praesumptio est pro illius valore: ut Menochius, etc. 11 communicer docent. Idem dicendum, ut recte ait Croix w contra Gobât, si quis dubitet an noverit vel animadverterit obligationem voti. Quia ex communiter contingentibus, quisque censetur scire et advertere, quod omne votum obligationem parit illud implendi. Quid, si quis dubitet au fecerit votum DuNu.-.i de intentio­ ne te obli­ gandi. une­ tur bltaos aa novent ob ligationem. vel propositum; sed meminit credidisse graviter peccaturum,sipromissionem non implevisset? Censet Croix 11 hunc non obligari; quia saltem votum est dubium: cum plures rudes, adhuc nudum propositum facientes, censeant erronee ad illud sub peccato te­ neri. — Sed huic non consentio; et puto hunc censendum vere vovisse, et voti contraxisse obligationem. Cum enim jam apprehenderit peccare non implendo pro­ missum; recte arguitur illam revera agno­ visse et sibi imposuisse. Trrtfo Canon. quaetL. lib. 2, cap. 22, n. 31. · Tr. 17, cap. I, n. 24. — ■ Decal., lib. 4, cap. I, n. 27 — « Lib. 2, cap. 40, n. 6. — · Tr. 15, di»p. 1, punct. 3» n. 2. — · Loc. cit.. n. 25. · Uni., in 2— 2··, dhp. 6. qu. 6, punct. Ilaqur 9i. - TruU., lib. 2, cap. 2, dub. 501 — Salmant., loc- ciU n. 27. Suar., lib. 5, cap. 1. an./. · Honor., loc. cit.. n. 15. - Trull., loc. cit.. n. 15. Kcgin., lib. 18, n. 261. — Tarnbur., Decal., lib. 1, cap. 3. $ 7, v. Votum, num. 6. — ’ Lib. 3» part. 1. num 384. — Gobai, de Volo, num. 384 et 388. - Diana, part. 4. tr. 3. revol. 10. ver». Notandum es/. · * Ap. Croat, loc. ai., n. 384. — .\fcnoch.» dc Praeaumpt.. lib. 6, praes. 4, n. 2. — ·» Ap. Croix, loc. du, n. 384. - “ Loc. cit, n 386.· Gobai. n. r». loc. du, η. ΛΗ — “ Loc. du, nom. 3c6. male a Salmant. citatur; scribit enim peccare mortaliter, cum qui vovet, et intentionem habet non se obligandi. Dubitant utrum vo­ tam an pro­ polium (e cent quan­ do teneatur 5V2 UB. III. - TRACT. IL DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. DUBIUM III. Quae requiratur materia Voti. 202. An teneat votum de re impossibili, — 203. A* An votum vitandi omnia venialia. Quid, si quis voveat vitare omnia mortalia ct venialia collective. — 204. An valeat votum de re vana. — 205. An sit mortale vovere malum veniale. — 206. An valeat votum factum ex malo fine. — 207. An, votum impeditivum majoris boni, —· 208. An valeat votum non petendi dispensationem. — 209. An, votum nubendi. — 210. An, votum non vovendi. 202. - < Resp. Ea debet esse possibilis « (cum impossibile nec efficaciter intendi « possit, nec ad illud sit obligatio); et non < solum bona, sed etiam melior quam op« positum sive ejus omissio: quippe finis « intrinsecus voti est honorare per hoc «Deum: id autem non potest fieri, nisi «offeratur illi aliquid gratum; gratum « autem esse non potest, ut quis obligetur « ad relinquendum id quod est melius. « Sanchez \ Laymann, Navarrus, etc. ». Quid, si quis voveat de re possibili « voto ad vitanda mortalia, ct venialia « graviora. — De quo Scholastici, Navar« rus ·, Suarez4, Sanchez5 ». Salmant.® cum Sanchez, Palao, Trul­ lench, Prado, asserunt, votum de vitandis omnibus venialibus, etiamsi esset de plene deliberatis omnino invalidum esse: prout de re moraliter impossibili; exTridentino’. Quoad votum S. Teresiae, agen­ di quidquid perfectius intelligeret, respon­ dent, illud ex speciali instinctu Spiritus Sancti emissum fuisse. Vide Salmant. ", — simul et impossibili? Sed verius dicit Croix ° cum Suarez, bene imiVc* Respondetur, teneri ad partem possi- valere votum de vitandis venialibus detmpoMibiie, bilem, si est divisibilis: puta si conjux liberatis, cum hoc revera non sit imposte voveat castitatem, tenetur ad non peten­ sibile; et personae perfectionis amantes dum. Ita etiam valet votum, si principale illa satis evitant. illius est possibile; licet accessorium sit Votum autem abstinendi a venialibus . , . impossibile. — Secus, si e converso. — in aliqua materia determinata, communi· Vide Salmant. ter validum est, maxime in personis maQuid, si votum sit disjunctivum? — gnae virtutis In aliis vero modicae vir· tutis erit materia impossibilis. Jmmo, in Vide num. seq., v. Pariter. « Unde resolves: aliquibus materiis, puta cogitationum in­ Vcjnm ri203. - < Γ. Invalidum est votum nun- honestarum, otiosarum, etc., cum sint ine­ «quam peccandi venialiter; cum id mo- vitabiles quoad omnes, votum est nullum. « raliter et ordinarie sit impossibile. Aliqui — Ita Salmant. 10 cum Cajetano b), San­ « tamen volunt, sic voventem teneri isto chez, Suarez etc. Materi* voti pow· bili* ct me­ lior. ’ DecaL, lib. 4, cap. 6, n. 1. — Laym., lib. 4, tr. 4, «p. 2, n 2, 6 ct 11. — Mtvar., Man., cap. 12, η. 24 et seqq. — · Tr. 17, cap. I,* n. 75 ct 76. — · Man., cap. 12, n . 66. — • Lib. 2. cap. 1 - ‘ De Matrim., Ub. 9, dürp. 35. n. 2 et •eqq. — * Tr. 17, cap. 1, n. 80. - Sanch., Decal, lib. 4. op. 5, η. 10. · Pal., tr. 15, di>p. I, punct. 8, § 1, n. 6 et 9. · Trull., lib. 2. op. 2, dub. 9, n. 2. · Prada, tom. 2, op. 31, qu. 2, n. 124. — 1 Ex on. 23, sew. 6. — · Loc. dt., n. 84 et 85. — 1 Lib. 3. part. 1, n. 401. Suar., lib 2, op. 3. n. 4. — · Loc. dt., n. 81. · Sanch., Deal., lib. 4, op. 5, n. 18. 203. - a) Ampliationem hanc: Etiamsi saecularibus fierent.. Et quandoque sunt adeo esset dc plene deliberatis, omittunt Sanchez, indiscreta, ut mereretur punin vovens, pro co Palaus, Trullench; quamvis a Salmant. alen­ quod tanto sc exponit periculo peccandi mor tur pro tota doctrina hic exposita. taliter». b) Cajetanus, quem Salmant. adducunt ut c> Suarez, citatus pariter a SalmanL, affert rclert S. Alphonsus, non adeo clare loquitur; quidem, loc. cit., n. 11, hanc sententiam: Nul­ scribit enim, in 2af* 2a', qu. 88, art 8, ad lum scilicet esse votum vitandi motus secundo 2 dub.: «De voto vitandi ea quae sunt pec­ primos, etc., qui per subreptionem ad culpam cata venialia, ut non dicere verbum otiosum, venialem pertingere possunt; sed n. 12, eam et hujusmodi, didtur quod hujusmodi vota re­ sic judicat: « De probabilitate hujus senten­ ligiosorum sunt firma, non minus quam si a tiae aliis judicium relinquo. Ego enim illi as- v.iua. UT‘I1, Silve« ster etc.; licet mortaliter peccare « velit Cajetanus b> et Lessius 8 : quod « videtur probabilius >. Probabilius etiam mihi est, vovere ma­ lum, etiam veniale, de se esse culpam gravem; cum de se blasphemia sit, velle ut malum cedat in honorem Dei. Sed communiter ob ignorantiam, hoc non est nisi veniale, ut bene notant Salmant. ·. — Idem diximus de juramento n. 146, v. 5. 1 Tr. 17, cap. 1, n. 63 et Ut. - Sanch., Decal, lib. 4, cap. 10, n. 19. - Trull., loc. dt., dub. 10, o. 11. · Lcand., tr. 1, diep. 9, qu. 23. — · Tr. 15, diip. 1, punct. 8. § 1, n. 5 et 10; punct. 12. n. 28, — · Lib. 3, part. 1, n. 402 et 410. — * Loc. dt., n. 57. — · Man., cap. 12, η 28, ven. Nono, et n. 37. — · Loc. dt., cap. 7. — ’ Loc. dt., n. 55. — · Lib. 2, cap. 40, n. 39. — · Loc. dt., n. 71. — Cajctan., v. Port materia, S Primo fnomaUndo. — " Man., cap. 12, η. 30. — 11 Decal., lib. 4, cap. 6, a n. 11. — “ Lib. 4, tr. 4, cap. 2. n. 7. — “ Tr. 26. cap. 2, n. 48. sentiri non audeo... Dico ergo aliud esse mo­ tum indeliberatum, assumi per sc ut mate­ riam voti; ct hoc dicimus fieri non posse se­ cundum rectam rationem; aliud vero esse, motum indeliberatum esse posse imperfectam transgressionem voti; et hoc concedimus fieri posse, quando votum per se versatur circa materiam possibilem ct honestam, ct dc se plene delibcrabilem ». <*) Villalobos, part. 2, tr. 34, dijj. 2, n. 13, hoc ultimum dictum non habet, pro quo tamen a Salmant. allegatur. 205 Sà, v .Juramentum, n 5; Sil­ vester, v. Juramentum 11, qu 7, hanc sen­ tentiam de juramento tenent; et sane eadem est ratio de voto et de juramento. Cajetanus, Sum., v. Voti materia, vult quandoque dumtaxat peccare mortaliter, cum scilicet «cognoscit quid facit, hoc est quod attribuit Deo id quod Deo non convenit, sci­ licet acceptare hujusmodi vincula votorum, et tamen vult haec vovere... Secus autem esset, si crederet Deo displicere haec vota, sicut peccata venialia displicent Deo». 206 - a) Filliuccius, tr. 26, cap. 2, n. 48, i. f., ita dc hac re scribit: < Cum quis vovet actum bonum ex se, sed cum mala circum­ stantia, ut dandi eleemosynam ob vanam glo- Itera, juxta S. Doctomn. vovere veniale. Venialiter. 206. - « 4\ Invalidum est votum, cui « adjungitur finis vel alia circumstantia « mala, tenens se ex parte rei votae: ut. « v. gr. vovet quis eleemosynam, ad obti« nendam vanam gloriam, aut impetran« dam per eam victoriam injustam, feli« cem successum furti, adulterii, etc., aut « in gratiarum actionem pro successu ta« lis peccati. Quia datio eleemosynae ad « talem finem est actio blasphema, quasi « Deus peccata promoveat; ideoque non « potest esse materia voti. — Cajetanus, « NavarrusI0, Sanchez n, Laymann u, Fil« liuccius 13 ». « 5°. Validum autem est, etsi ei adjun« gatur finis vel alia circumstantia mala, « tenens se tantum ex parte voventis: ut, « v. gr. si quis ex vana gloria, aut ex « ira erga importunum mendicum, voveaX « ei dare eleemosynam. Quia tunc res «ista bona est quam vovet; licet ipse «voveat male et cum peccato a>». Nota igitur hic differentiam inter fi­ nem pravum ex parte rei votae, et ex parte voventis. Γ. Nam finis ex parte rei votae, est quando res promissa dirigitur ad pra- Votum cum drcumitantta mala, quando invalidam. Fini» ma­ la» es pane rei votae invalidae. 504 LIB. ΙΠ. - TRACT. IL DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. vum finem: nempe, si voveas jejunium, ut ex illo plausum captes; et tunc votum est nullum, ut communiter docetur cum Elu tic Busenbaum, Laymann ‘, Salmant. *. — Et im pu toi vu·. idem tenendum dicunt Salmant. 3 cum aliis, etiamsi finis pravus voti non sit primario, sed tantum secundario moti· vus, seu sit impulsivus, sed sine quo Item, finit votum non fieret b>. — Idem dicendum, si indifferent vel mere finis sit indifferens vel mere temporalis. temporali*. Unde si quis vovet jejunium, ut parcat sumptibus; eleemosynam, ne aestimetur Votam ad avarus: nullum est votum. Valet autem obtinenda temporalia votum emissum ad obtinenda a Deo tem­ valet poralia, vel ad gratias ei agendas; quia bonum est haec a Deo sperare, aut pro i sis gratias agere. Ita Laymann 4 ; et Salmant. 4 cum Sanchez, Palao, Trullench, Bonacina, etc. Opui pra Notant tamen Laymann ·; et Salmant. ’ VUQ, Ut ■ implex cum Cajetano, Sanchez, Bonacina et com­ condi lio, non invali­ muni, quod si opus pravum non ponitur dai. ut finis voti, sed ut simplex conditio, nempe si quis voveat jejunium, si inimi­ cum occidet, si furtum faciet; tunc valet votum, quia, impleta conditione posita, honestum est in se votum implere. Ita ergo dicitur, quando finis pravus est ex parte rei votae. Finit pra· 2". Aliter tamen esset, quando finis tu ex par· U voventit. pravus est ex parte voventis, scilicet, non invidi > dat. quando non res vota, sed ipse vovendi actus dirigitur ad pravum finem: puta, si quis externe voveat jejunium, ut ex illa emissione voti ab aliis laudetur ; tunc valet votum: ut dicit recte Busenbaum cum communi apud Laymann V et Sal­ mant. e>. Hinc dicit Laymann ·, quod qui ex appetitu deordinato vescendi piscibus, vo* Lib. 4, tr. 4, cap. 2, n. 7. — ’ Tr. 17, cap. 1, n. 66 •t 67. — · Loc. dt., o. 66 et 68. — · Loc. dt, n. 10. — • Loc. dt. n 70. · Sanch., Decal., lib. 4, cap. 7, n. 22 et 25. · Pal., tr. 15. dhp. 1, punct 8, $ 3. n. 6. · Trull., lib. 2. cap. 2, dob. 6, η. 9. - Bonae., ditp. 4. qu. 2, punct. 4, $2, a n. 6. — · Loc. au. n. 7, ver». Simile. — ’ Loc. dt., n. fB. Cajeta*., in 2** 2··. qu. 88, art. 2, ven. Serf quid riam; tunc si mala circumstantia est intenta principaliter, non tenebitur ; si actus ipse bo­ nus, tenebitur, rejecta circumstantia mala ». Ipse S Alphonsus apponit hanc condi­ tionem: Sed sine quo volunt non fieret. e) Laymann, loc cit., n. 7 ; Salmant., loc. cit , n. 66 et 67, hanc profecto sententiam vet fieri Cartusianum, tenet votum. — Sed hoc minime mihi probari videtur, si co­ mestio piscium, et non quidem bonum spirituale religionis, sit finis illius voti. Nam tunc ipsa materia voti, quae est susceptio status religiosi, dirigitur ad va­ num finem, qui votum infirmat; ut supra dictum est cum communi. « 6°. Validum item est votum, factum Votm n W ex affectu erga rem bonam, ut bona affecta bonutr. χι çtaaavuc est, etsi conjuncta cum causa mala: ut, matoc. 'ώ si quis voveret eleemosynam, si ex dora. duello evaserit salvus, si non capiatur in furto, si filius sibi nascatur ex adul­ terio quod parat, etc. Licet enim duel­ lum, furtum, adulterium velle, malum sit; tamen his positis, non laedi, non infamari, prolem gigni, mala non sunt, sed Dei dona; et votum non cadit su­ per ista mala, sed super haec bona, considerata (ut suppono) quatenus in se bona sunt. — Navarrus, Laymann9 ». 207. - < 7°. Invalidum est, et veniale Vetus dt bona irape peccatum, vovere bonum quod est im- ditiva su jori· bos, peditivum boni majoris, ut praesertim per u rei sunt vota contra consilia evangelica; Ium. ut v. gr. manere in saeculo, ducere uxorem, ire ad militiam, facere merca­ turam. — Navarrus 10, Suarez, Filliuccius n, Sanchez, etc. ». [Idem dicunt Sal­ mant. 14 cum S. Thoma a> ]. Per aca « 8\ Si tamen aliquod bonum per se den· nfi. et absolute minus, fieret per accidens dum. majus bonum; tunc talia vovere valet: ut v. gr., si quis videret susceptionem ordinum sibi damnosam. — Vide Bonacina 13 ». [Ita etiam Salmant. UJ. 208. - Quaestio autem vertitur: ait valeat votum de non petendo voti dispen­ sationem, commutationem aut irritatiodicendum est. · Sanch., loc. dt., cap. 6, n. 13. - Bonae., loc. cit , punct. 4, $ 1. n. 8. — · Loc. dt., n. 7, ver·. Iterum. — Navar.t Man. cap. 12, η. 31 et 32. — · Lib. 4, tr. 4. cap. 2, η. 7, ver». Praeterea. — *· Loc. dt.. n. 29. — Suar., lib. 2, cap. 7, n. 2. — " Tr. 26. cap. 2, n. 58. — Sanchca, Dccal.. lib. 4, cap. 8, n. 3 et 5. — «· Tr. 17, cap. 1, n. 37. — *■ Di«p. 4. qu. 2, punct. 1, n. 21. — M Loc. dt. tuentur; non tamen communem esse affir­ mant. 207. - *) s. Thomas, 2* 2«', qu 89, art. 7, ad 2, de juramento disputans, sic revera do­ cet ; quod autem peccet venialitcr qui eo modo jurat, satis inculcat, dicens cum peccare, sic jurando, non tamen juramentum servando. CAP. HT. - DE VOTO. - DUB ΠΙ. nem, etiam cum justa causa (nam sine Votais non petendi dis penintio* nem. etc, tiki Sed potest reUxAfi a «operiorr. Xoundum. Votum nu­ bendi, ordi­ narie InvA· hdum. justa causa, certum est quod valet)? Prima sententia negat cum Soto, Trullench, Tamburinio, Sanchez, etc. Secunda vero affirmat cum S. Anto­ nino a>, Bonacina, Suarez, Filliuccio *), etc., apud Salmant. *. Et haec videtur proba­ bilior; advertendo quod, casu quo sit uti­ lius ob bonum spirituale petere dispensa­ tionem, votum non obligat, quamvis fue­ rit validum. Hoc tamen votum semper a superiore relaxari potest, cui salva semper est sua potestas. Salmant. * cum Sanchez Pa­ lao, Suarez. — Notandum autem, quod vovens non petere dispensationem, potest petere commutationem; et e converso. Vide Salmant. ·. 209- - « 9°. Matrimonium ordinarie in« valide vovetur, quia ordinarie melior « est coelibatus. — Dixi: ordinarie; quia « valide vovetur: Γ. Si quis ad hoc obli« getur: ut, quia sine injuria aut gravi « infamatione sponsae, vel liberorum ex « ea conceptorum, a sponsalibus non po« test recedere. 2". Si id reipublicae valde « utile futurum existimetur, ut quia, v. gr. « ex eo speratur pax inter principes, con« versio haereticorum, regni tranquillitas. • 3". Si quis ob fragilitatem et invetera« tam consuetudinem peccandi, adeo sit So/ms, dc Just., Hb. 8, qu. 1, art. 9, ver», /mmu ul dt voto. — Trull., Hb. 2, cap. 2, dub. 5, η. 20. · Tantbur,, Dead., lib. 3, cap. 15. § 4. n. 8. · Sanch.. loc. dt., cap. 8. n. 21. — Portae., loc. at., punct. 1, n. 28. · Suar., hb. 2, cap. 11, n. 6. · * Tr. 17, cap. 1, n. 48 et seqq. — · Loc. at., n. 51. - Pal., tr. 15, diip. 1, punct. 8, § 5, n. 5. · Suar., lib. 2, cap. 11. n. 6. — a Tr. 17, cap. 1, n. 52. — 1 Diip. 4. qu. 2, punct. 1, n. 21. — · Tr. 26. cap. 2, n. 61 ct 62. — Novar., Man., cap. 12, num. 43. — · Lib. 2, cap. 9, num. 2 208. - «J S. Antoninus, part. 2, tit. 11, cap. 2, § 9, hanc sententiam clare significat, dicens quandoque expedire, ut supra hoc voto dispensetur, quando scilicet id animae voventis est utile; si vero utilius sit non pe­ tere dispensationem, teneri voventem ad non petendam dispensationem. Quibus clare signi­ ficatur validum semper esse ejusmodi votum *>) Filliuccius male citatur hic a Salmant ; etenim, tr. 26, cap. 2, n. 67, tenet opinio­ nem negantem, scribens: «Si autem (intelligatur] etiam intercedente justa causa, vel ne­ cessitate dispensationis, sic non est validum ». r) Sanchez, ut supra dixit S. Alphonsus, negat generali m illud votum validum esse; sed casu quo valeret, ut si esset non petendi 505 «pronus ad lapsum, ut prudentes judi« cent consultum ei esse ut nubat: in « quo tamen ultimo, Laymann a) et alii «dissentiunt. — Vide Bonacina4, Fil« liuccium », Navarrum, Suarez ·, Lay« mann 7 ». Votum nubendi, per se loquendo, nul­ lum est, etiamsi sit de ducenda paupere, meretrice, vel ad tollenda aliena peccata; quia semper coelibatus est Deo gratior. Est commune apud Salmant * cum San­ chez, Leandro, Palao, Torre, Prado. — Secus, si votum sit emissum ad scanda­ lum, vel honorem puellae ex obligatione reparandum; vel ad bonum commune, ut addit Busenbaum ; vel ex supposito quod vovens vellet nubere, tenetur ad votum: ut Salmant. Sed magna Quaestio est: An, qui vo­ vet nubere ob expertam sui fragilitatem, teneatur ad votum? Prima sententia negat; quia tale vo­ tum esset de se impeditivum majoris boni, nempe, ingrediendi religionem aut ser­ vandi coelibatum. Deinde, quia tale vo­ tum esset inutile: cum, tali voto non obstante, vovens libere posset religionem ingredi; maxime, dum matrimonium est infimum remedium concupiscentiae. — Ita Lessius et Palaus Sotus, Prado et alii, apud Salmant. ». et 8. — ’ Lib. 4, tract. 4, cap. 2, num. 12. — · Loc. dt . n. 38 ct 39. SarrcA., Dccal., Hb. 4, cap 8, n. 51 et M. · Ltand., tr. 2. diap. 4, qu. 49 et 56. - Pal., tr. 15, diip. I, punct. 8, S 5. 12 et 15. · Raph. dt Torre, in 2·· 2··, qu. 88, arL 3, diap. 9, num. 10, ver». Ex dictis colhft. Prado, tom. 2, cap. 31» qu. 2. nujx- 56 et aeqq. - ·&> tus, de Jott. et Jure, lib. 7, qu. 1, artic. 3. vera- Contra hanc autem. · Prado, loc. cit., num. 50. · · Loc. dt., num. 40. absque legitima causa, vel petendi solum quando saluti utilior esset dispensatio, San­ chez, loc. cit., n. 29, dicit tunc posse tale vo­ tum a superiore relaxari. 209. - a> Laymann ex parte tantum con­ tradicit, et re vera eamdem sententiam tenet ac S Alphonsus infra. b) Salmant, tr 17, cap. 1, n 38, diversi mode loquuntur, et dicunt valere votum, « Si... ex suppositione quod vellet nubere, votum emitteret se contracturum cum hac paupere ad sublevandam ejus inopiam, vel meretrice ad liberandam a periculis». Lessius, cap. 40, n. 44, tenet senten­ tiam alteram, cui S. Alphonsus infra subscri­ bit; ct dicit votum quidem absolute non te- Et iamai. juxta qno·dim, fi at ob exper­ tam frartHtatem. 506 In hoc oiu, lonft probabilia» valet. LIB. III. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. Secunda tamen sententia certe et longe probabilior, quam tenent cum Busenbaum, Sanchez *, Viva *, Salmant. 8 cum Bellarmino, Navarro, Cajetano, Bonacina, Trullench, etc., dicit votum esse vali­ dum, supposito quod talis nolit uti aliis remediis. Quia in tali casu matrimonium est majus bonum: cum ad concupiscen­ tiam sedandam, eis qui alia remedia me­ liora suscipere nolunt, ideo matrimonium a Deo concessum sit; de his enim ait Apostolus (I Cor. vn, 9): Melius est... nubere, quam uri. Maxime, quia hic fre­ quenter recidens teneretur ex jure na­ turae nubere: posito quod nollet aliis re­ mediis uti. — Dices: ergo subdiaconus vovens castitatem posset nubere, si non posset se continere; cum nubere sit illi melius bonum. Sed respondetur, quod hic, ob bonum commune, expedit magis votum in suo robore manere, quam ille sic consulat suae fragilitati. Vide Salmant Dicunt autem Salmant. “, teneri ad ma­ trimonium qui nolit vel non possit alia remedia adhibere. — Sed melius dicunt Laymann ·, citans SS. Hieronymum et Ambrosium, ac Sporer’, quod tenetur ad matrimonium, qui aliud remedium adhibere nolit, non autem qui non pos­ sit ·>. Nullus enim, qui velit opportunis rtmediis uti, dici potest quod non possit 1 Deed., lib. I, cap. 8, n. 53, — · De Matr., qu. I, art. 3, n. 4. — · Tr 17, cap. 1, n. 41 et 43. Bellar m., dc Monach., lib. 2, cap. 14, ▼. Ex qua. · Savar., Man , cap. 12, η. Π. . Cajetan., in 2·· 2··, qu 88, art. 2, ver·. Ad evi­ dentiam hujus · Bonac., dbp. 4, qu. 2. punct. 1, n. 21 · TruU., lib 2, cap. 2, dub. 5, n. 14. — « Loc. cit., n. 44 et 45. — · Loc. du, n. 42. — · Lib. 4, tr. 4. cap. 2, n. 12, vert. ea adhibere. Quis ceterum prohibetur uti saltem oratione, qua procul dubio potest omnes concupiscentias superare: ex illo Luc. xi, 10: Omnis... qui petit, accipit? 210. - Quaeritur hic: an, si quis nimis pronus ad vovendum, voveat non am­ plius vovere, nisi cum licentia confessarii; si autem postea voveat, v. gr. jejunium, valeat votum? Respondeo cum Laymann 8 et dico Γ. Quod primum votum est quidem validum, cum sit de meliori bono. 2“. Quod peccavit ille, emittendo secundum votum. 3°. Dico quod, primo voto non obstante, tenetur ad secundum, quod cum habeat objectum bonum, satis est validum. — Excipio; nisi ille statuerit nolle futura vota valere, nisi accesserit confessarii consilium. Tunc enim nullum erit secun­ dum votum: modo non retractetur ex­ presse vel virtualiter, scilicet, si memor primi voti secundum emitteret. Notandum denique, quod qui plura vota incompossibilia emitteret, servare deberet illorum dignius; alioquin prius posteriori praefertur. — Ita Laymann ’ cum Trullench, et Busenbaum (n. 225, ad 2); contra Sanchez qui dicit, tunc esse in arbitrio voventis servare quod malit. De juramento autem contra aliud ju­ ramentum, vide dicta supra n. 179. Dicendum 2·. · S. Hirron., Advenu· Jovinian., lib. 1, n 9; ap. Miffnc, Patrol. lac., tom. 23, col. 222- · 5. .4m- bras., ku Auctor Comment, in epi»t. 1 ad Cor., cap. vu, v. 9, inter opera S. Ambrotii, ap. Mignc, Patrol, lat., tom. 17, col. 217. — ’ Tr. 3, cap. 2, n. 61 et 62. — · Lib. 4, tr. 4, cap. 2, n. 5. — · Loc. cit., n. 4. - TruU., lib. 2, cap. 2, dub. 9, n. 11. nere; sed ex suppositione quod ille nolit alia adhibere potest; ideoque si firmum ejus rei remedia adhibere, tamdiu ad votum tenebi­ propositum ct conatum praestet, voto libera­ tur. — Palaus idem omnino docet, loc. cit., tur. Quare neque Apostolus absolute dixit n. 14, quam Lessius; unde minus recte a melius esse nubere quam continere, sed ex Salmant. citatur. hypothesi». Et ad hoc adducit S. Hierony­ d) Aliqui cx auctoribus citatis hanc con­ mum ct auctorem commentarii apud S. Am­ ditionem non expresse habent; ct sunt: Bu brosium, qui revera hoc tantum significant. scnbaum. Viva, BeParminus, Navarrus, Caje­ — Sporer autem, loc. cit., eodem modo ac Lay­ tanus et Bonacina; ea tamen per se suppo­ mann loquitur. nenda videtur 210. - a) Sanchez, Dccal., lib. 4, cap. 5, *) Seu clarius cx Laymann, loc. cit.: Ille n. 28, est contra Laymann, non quidem qui vovet nubere, non aliud censetur vovere, quando, unum votum altero dignius est; eo « nisi hoc saltem remedium, quod est nuptia­ enim casu, n. 24, idem tenet ac Laymann; rum, peccatis suis adhibiturum, si aliud me­ sed quando vota sunt aequalia, tunc contra lius, quod est continentiae, non adhibuerit, Laymann tenet dari electionem, ct voventem quamquam etiam hoc melius cum Dei gratia posse quod maluerit servare. ν«ωΜ ν<>ΙΒβ(* ««“ii,* Excpu» Veut» IBr· CAP. HI. - DE VOTO. - DUB. IV. 507 DUBIUM IV. Quae et quanta sit obligatio VotL 211. Ah votum dc re levi aliquando graviter obliget. — 212. Quid, si negligas votum de re levi per annum. — 213. Vide alia apud Busenbaum. — 214. An haeres teneatur ad vota defuncti. — 215. An pater possit per vota laedere legitimam filiorum. — 216. Dc votis de facto alieno. — 217. An vota possint impleri per alium. — 21& An peccet impediens impleri conditionem appositam in suo voto. — 219. Notanda circa conditiones in votis. — 220. An transacto die promisso, tenearis ad votum. — 221. An votum indeterminatum semper obliget. Et quae dilatio sil mortalis. — 222. Quid, si quis voveat religionem, sine certo loco vel certa religione. - 223. Quid, si quis voveat non ludere sub poena. — 224. Plura notabilia advertenda circa vota; et praesertim, an teneat votum, si superveniat circumstantia non praevisa. Obligatio rod pendet a eutcriac t ib intentio* M. Sta teria tevil nun­ quam obli­ gat ΚΓΑΤί· ter. 211. - « Resp. Tanta est, quantam tum « quantitas materiae permittit, tum inten« tio voventis, qua se vel multum vel pa« rum, vel absolute vel cum certa condi« tione, restrictione temporis, qualitatis, obligare vult, designat: ita ut, etsi obii« gatio voti sit juris naturalis, vis tamen « ejus pendeat a voluntate et facto homi« nis, tamquam praevia conditione, ut tan« tum vel tantum obliget. — Ita commu« niter. Vide Laymann !, Bonacina f. « Unde resolves: « Γ. In materia levi, nemo obligatur «sub mortali; quia materia id non per« mittit » : [Neque etiamsi vellet sub gravi se obligare. Salmant.8] « Navarrus 4, San« chez 6, Laymann β. — V. gr., vovisti re« citare quotidie Salve Regina: omittendo « semel iterumque, non peccas mortaliter; < quia materia est parva. Sanchez Lay« mann \ Azor 8 ». Quaeritur: an transgressio voti sit mortale, quando tota ejus materia parva est? Affirmant Cajetanus, Toletus et Cor­ duba, apud Salmant. ·: eodem modo, quo 1 Lib. 4, tr. 4. cap. 3, n. 2 ct 3, - · Diep. 4, qu. 2, punct. 5, S 4, num 3 ct *eqq. — ’ Tr. 17, cap. I. nom. 106. — * Man., cap. 12, η. 40. — · Dccal., 11b 4, cap. 12, n. 5. — · Loc. cit., cap. X n. 2. — ’ Loc dt., cap. X n. 2. — • Part. 1. lib. 11, cap. 16, quacr. 4. — Cu/riuw, in 2*·’-*··, qu. R9, art. 7, ad 1““ dub. Told., lib. 4. cap. 17, n. Corduba, Sum., qu. 188, punct. 2. · Tr. 17, cap. I, n. 112. — H Lib. 2, cap* 40. num. 58. Sotus, dc Just., lib. 7, 211 - e> Sanchez, loc. cit., n. 24, consentit utique; sed, lib. 1, cap 4, n. 14, distinguit: « Si vota haec, inquit, quotidie recitandi mo­ dicum, aut modicae eleemosynae quotidie ero­ gandae, sint in honorem diei ct temporis, tunc in juramento promissorio, si quid leve promittitur, peccat graviter (ut isti di­ cunt) qui illud non implet — Sed tenen­ dum oppositum cum Busenbaum et Les­ sio 10; Soto, Suarez, Trullench, Bonacina, Palao, etc., apud Salmant.,l. Quia votum est lex particularis; et lex non obligat, nisi juxta materiae gravitatem. Immo, idem dicendum de juramento promisso­ rio, ut Salmant. 11 cum aliis: ut diximus supra, n. 173, v. Magna. Hinc infertur quod votum vitandi pec­ catum non obligat, nisi juxta illius gra­ vitatem: puta, si voves vitare menda­ cium; mentiendo, peccas tantum leviter, sed dupliciter: contra veracitatem et con­ tra votum. Salmant.18 cum Sanchez, Trul­ lench, Navarro, etc. — Nisi tamen vitatio illius peccati ob causas sit res magni momenti: prout mendacium valde inde­ cens esset personae in dignitate consti­ tutae; vel nisi per illud peccatum mul­ tum quis impediatur a profectu in virtu­ tibus. Salmant. 212. - « Immo, etsi toto anno omittas, « esse tantum veniale, eo quod materiae qu. 2, art. L dub. alterum. Smot.. lib. 5, cap. 4 num. 9 ct «eqq. · Trull., lib. 2, cap. 2. dub 12. num. X · Bonac., di»p. 4. qu. 2, punct. 6. t 4, num. X · Pal., tr. 15, dtap. I. punct. 11. num. 6. · n Loc. du, num. 113. — · Loc. dt., num. 115. — “ Loc. dr., num. 115. - Sanch,, Decal., lib. 4. cap. 12, num. 9. · TTutK, loc. dt., dub. 12, num. 9. . A’atvr., Man., cap. 12, num. 65. — Salmant , loc. dt.. num. 115. non est mortale, etiam si vota haec semper violentur. At si non sint in diei honorem, sed unium dies praefigatur ut terminus, ne ultra illum exsecutio voti differatur; tunc, licet sin­ gulis diebus sit omissio venialis, tamquam Ub» mate na levi», violatio voti veniali» Ccascctariua pro voco vitan­ di pecca­ ram. Materia levi» non coaletdL ?1 1.1*1 L IJY V S ?->i x !Y t A X lt l , « Aragon et Tanner f, contra Valen< tiam, etc. ». Sic etiam dicunt Salmant. 3 cum VilJgn’cVÎ' lal°b°s» etc. Sed recte hoc intelligendum damobhn’ esse a<^vertunt» quando promissio illarum uonem. levium materiarum facta est in honorem diei: sicut censendum est in omnibus vo­ tis personalibus, nisi constet de opposito; ut dicunt communiter Salmant.4; et Croix 6 cum Soto, Suarez, Laymann, Diana, Pa­ lao, etc. se, Suarez, Palao, Filliuccio, etc., cum com­ muniori et probabiliori; contra Sotum, Pontium b}, Corduba, etc.] «communiter sedr, etc.,0]. ct «eqq. — · Lib. 3, part. 1. n. 450. · Solus, loc. cit. · Suar , lib. 4. cap. 13, n. 9; cfr. lib. 5. cap. 5, n. 11 et 13. · Laym., lib. I, tr. 3, cap. 5, n. 9. · Diana, pan. 5, tr. 5, rcsol. 53. · lib 4, cap. 13, n. 9. · Pal., tr. 15, disp. 1, punct. 14. n. 6. · Bonae., disp. 4, de 2* Praec., qu. 2, punct. 5, § L n. 10. — ■ Lib. 3, part. 1, n. 450. — · Loc. cit., n. 109. - Suar., de Voto, lib. 4, cap, 4, a n. 4. · Pal., loc. cit., puna. 11, n. 5. Fili., tr. 26, cap. 3, n. 80. · Solus, de Just., lib. 7, qu. 2. art. 1, tn fin. corp. · Cordub., Sum., qu. 188, punct. 1. — * V. Votum, n. 5. — ” Lib. 2, cap. 6, num. 4 ct 9. — 11 Lib. 2, cap. 40, n. 47 el 48. — “ Decal., lib, 4, cap. 5, Pa!.. tr. 2, di*p. 2, punct. 9, $ 4, n. 9. — · Loc. cit., n. 115. · Sanch., Decal., lib. I, cap. 4, n. 14. Suar., lib. 5, cap. 5, n. 10 et 11. · TruU., loc. cit., dub. 12, n. 17. - Lea nd., tr. 1, di>p. 7, qu. 35, — 1 Tr. 17, cap. 1, n. 131. · Suar., n. 7. — M Tr. 26, n. 57. - u Loc. cit., n. 32. · 5. Thom., 2· 2··, qu. 88, art. 2. — Gerson., Refful. moral., $ De Ma­ trimonio, vers. Religiosus professus; et dc Consil. evan* gel , vers. Ex istis infero. · M Ap. Salmant., loc. dt., n. 30. rei modicae omissio; at dum notabilem ora­ tionis aut eleemosynae omissarum quantita­ tem attingit, erit mortale». 212. - «J Sotus, loc. cit., art. 1, rem ita distinguit: « Si votum emisisti quotidie di­ cendi unum Credo, etsi id quotidie omittas, nunquam mortaliter delinquis. Secus si for­ tasse voto spoponderis quotidie obolum ero­ gare pauperibus; tunc enim, licet nec unius solutionis nec duorum omissio sit morulis; tamen quod hodie non tribuis, cras teneris». h) Vasquez, in latH 2ar, disp. 146, cap. 2, i.f, perperam ciutur a Salmant ; non enim magis de rcalibus quam de personalibus votis loquitur, ct absolute dicit materias leves posse in unam notabilem coalescere; et ita omittentem quandoque mortaliter peccare, si nempe votum iu emissum fuerit, ut obligatio diei non astringatur. 213. - a) Molina, de Just., tr. 2, disp. 262, n. 8 et 11, dc promissione in generali loqui­ tur, affirmans penes promittentem esse, ut velit se cx sola morali honestate obligare. h) Pontius, dc Matrim., lib. 12, cap. 2, n. 12, dc promissione in generali ct de spon­ salibus dispuut, negatque a promittentis vo luntate pendere promissionis obligationem; « ct ideo non est in ejus potestate, ut sit culpa venialis in materia notabili». f) S. Antoninus, part. 2, tit. 11, cap. 2, § /, non recte ciutur a Salmant. Quamvis enim dicat votum dc re praecepta improprie esse votum, quando scilicet non est expres­ sum, uti in Baptismo votum de abrenun- n. 39. — Valent., in 2·· 2·», disp. 6, qu. 6, punct. 4, quaer. 2, veri. Ad tertiam. — » Tr. 17, cap. 1, η. 115. - Villa!., tr. 34, diff. 4, n.3;cfr. tr. 36, diff. 5. n. 11. — « Loc. cit., n. 115, 129 · CAP. III. - DE VOTO. - DUB. IV. Ex alieno toco, nulla obliptio vi vocL Haere» quomodo le neatur votis defuncti. Alii dicunt patrem po» se in morte per vota lae­ dere lefiticum. Tenendum est opposj. turn. Quomodo posteri te· neantur voto commu­ ai tatia. 509 «5°. Alieno voto nemo obligatur ex « vi illius voti. — Unde, si qui canones . videntur indicare, filium a patre reli« gioni devotum, teneri eam profiteri, in« telligendi sunt, si filius votum patris «semel ratificaverit. — Suarez*, San« chez, Laymann 1 ». [Salmant. ·]. 214. - « 6°. Cum haeres teneatur sol­ vere vota realia defuncti, non tenetur vi voti, sed ex justitia: sicuti tenetur alia illius debita, legata, etc., solvere. — Lay­ mann 4 ». Certe haeres tenetur solvere vota rea­ lia defuncti, sicut alia debita ’. — Ex quo potest cogi ad solvendum per excommu­ nicationem. Hinc, talibus votis debet sa­ tisfieri ante legata; sed post debita justi­ tiae. — Salmant. ·. 215. - Quaeritur hic: an pater in morte, « consenserunt, non tenentur id servare « vi voti; sed interdum ratione pacti, sta< tuti vel longae consuetudinis. — Vide « Laymann ·. • ÉT. Cum quis vovet factum alterius, « sensus est, se curaturum id eo modo « quo licite potest: ut v. gr. rogando, « persuadendo, vel etiam praecipiendo, « si sit superior ; vel etiam aliquando pa« ciscendo et suppeditando sumptus. — « Sic parens, qui filium devovit religioni, « ad nihil aliud tenetur, quam ut conetur « eam filio persuadere. Sic, qui Missas « vel peregrinationem alterius curandam «vovit; quando stipendium ac sumptus « ei persolvit, non tenetur alium substi« tuere novis sumptibus, si prior non prae« stet ad quod se obligavit. — Sanchez, « Laymann ,0 ». per vota possit laedere legitimam filio­ 217. - <9°. Vota personalia non imrum ? « plentur, nisi per voventem. Unde qui Prima sententia affirmat cum Navarro, « vovit peregrinationem Romam, v. gr., Silvestro, Diana °), Lopez Vega bl, etc., « non satisfacit, si conducat alium; neque apud Salmant. ’. Sicut etiam (isti dicunt) « ad id tenetur, si ipse non possit. — Laypotest pater gravare legitimam donatio­ « mann ll. nibus remuneratoriis. — Sed tenendum « 10°. Vota realia solvenda sunt ex oppositum, cum secunda sententia. Potest « proprio; unde qui nequit ex suo, non enim pater in vita sua, votis moderatis « tenetur ab alio mendicare. Quod si posminuere aliqualiter legitimam filiorum vel « sit ex suo, et tamen alius, sive rogatus, ascendentium: non tamen in morte, ubi, « sive sponte pro ipso velit solvere, id juxta legem, de bonis suis disponere de­ «valet: quia tunc quod alter dat, fit bet; et legitima, cum debeatur de jure, « ipsius. Non autem actio alterius pernequit gravari debito voluntario: ex Ec- « sonae potest fieri alterius. — Vide Laycli. xxxiv, 21 : Immolantis ex iniquo obla­ « mann 11 ». Immo, bene satisfacit voto aut jura­ tio est maculata. Ita Salmant. · cum San­ chez, Laymann, Bonacina, Palao, Trul­ mento eleemosynae, qui illam ab alio eo fine praestitam, ipso inscio, postea ratifi­ lench, etc. 216. - · 7°. Eodem modo, si communi- ent cum noverit; quia tunc jam adimple­ « tas aliquid vovit, in quod posteri non tur votum cum consensu voventis. Ita 1 Lib. 4, cap. 9, n. '2 et weqq. — Sauch., Decal., lib. 4, cap. 15, n. 22; et cap. 18. n. 25. — · Lib. 4. tr. 4, cap. 3. n,7. — · Tr. 17, cap. 1, η. 118. — · Loc. dt., n. 12. — · Ex I. S» ywif rrm 2, ÎT de poli ici Ut ; et cap. LiCft, de voto. — • Loc. cit.. num. 125. — Navar., Corutl, lib. 3, de Voto, consil. 16. n. 4. · S»7tv«/., v. Vatum II, qu. 11, vere. Quarhem, - 1 Tr. 17, cap 1, n. 126. — · Loc. dt.. n. 127. SjmcA., tiando diabolo; at, subdit, « si est... expressum per modum propriae et singularis obligatio­ nis, tunc mutat speciem: ut si quis voveat vel juret non amplius fornicari, non solum peccat peccato luxuriae fornicando, sed etiam peccato perjurii vel fractionis voti ·. 215. - a> Diana indiligenter a Salmant allegatur; etenim, part 1, tr 8, resol. 84, Dead., lib, 4, cap. 15, b. 38. · L*ym., lib. 4, tr. 4. cap. 3, η. IX · Ikmac., disp. 4, qu. 2, punct. 5, $ 2. n. 5. - Pol., tr. 15, disp. I, punct. 16, quid. S. - Trull.. lib. 2, cap. 2« dub. 15, n. 4. — · Loc. at., n. 6. — SawcA., Decal., lib. 4, cap. 5. n. 9, cap. 15, n. 14 , cap. 18, ». 17. — · Lib. 4, tr. 4. cap. 3, num. 7. — 11 Loc. cit., num. 8 ct 9. — “ Loc. dt., num. 10. non aliud habet quam, quod pater possit filio­ rum legitimam minuere « remuneratoriis, ut dicunt, donationibus». b> Lopez, Instruet. nov.,part. l,cap. 170, conci. 10; Vega, Sunt, silva, lib. 5, cas. 295 et 296, perspicue hanc sententiam inculcant, dicentes posse patrem in morte legitimam liliorum laedere ad opera pia. Sed Lopez, Volam ta­ cti jdtcnai quomodo intelli^xrar Solo» vo­ vens implet roa pereo tllll A. Veta rea lia xolvuntur -X pro­ prio. Possunt per alium ttnplcn. Blue pct ratift catio- nem (acti alteri os. 510 P 7H LIB. III. - TRACT. IL DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. Salmant. 1 cum Sanchez, Bonacina, Trullench, etc. — Et satis probabile videtur. Sicut enim tali modo bene satisfieret pro­ missioni alteri homini factae, sic etiam satisfit promissioni factae Deo. ccodiüo. 218. - «1Γ. Vota conditionalia non. nAhM non o. . biiont ce·· «obbgant, cessante conditione; etiamsi auu · e vovens cauSH fuerit Ut COnditlO < non poneretur: dummodo id non impe« diverit per dolum, vim aut malitiam. « Ut v. gr., vovisti peregrinationem, si < eam Petrus approbet; deinde submittis « qui persuadeat ut non approbet: illo igi« tur non approbante, non teneris. Immo, • etsi malitiose per fraudem, dolum, etc., «impediveris, adhuc probabile est, te «voto non teneri; ut habet Laymann 2 « ex Suarez et aliis ». (Et haec est pro­ babilior, ex Salmant. 8 cum Palao, Filliuccio, etc.; contra Azor, Bonacina a), etc. Quia jam non impletur conditio, licet per culpam voventis]. — « Interim Laymann « recte hic advertendum monet ad inten« tionem voventis: ut v. gr., si filius vovet « se ingressurum religionem, nisi pater « contradixerit; videturejusintentio fuisse, < nisi contradixerit ex se, sua sponte, sibi « relictus, etc. ». At si dolose impedias, peccas. — Vo pedit condi· visti v. gr. religionem, si pater approeeem‘ bet: sj tu precjbus vel rationibus impedis consensum patris, non peccas; secus, si impedias vi vel fraude. Item, vovisti ca­ stitatem, si Deus per annum te liberet a mortali: si tu ex fragilitate cadis, non pec­ cas respectu voti ; secus, si studiose pec­ cas, ut solvaris a voto. Et sic de ceteris. 1 Tr. 17, cap. 1, n. 122. · Sanch., DccaJ., Hb. 4, dp. 15, n. 7. · Bonae., di»p. 4, qu. 2, punct. 5, $ 3, n. 4. · Truth, lib. 2, cip. 2, dub. 14, n. 3. — 1 Lib. 4, tr. 4, cap. 6, n. 4. Suar., lib. 4, cap. 17, n. 20. — ’ Loc. cit.. n. 173. - Pal., tr. 15. di»p. 1, punct. 17, n. 12. · FUI., tr. 2b, cap. 6, n. 158. · Aoor, part. 1, lib. II, cap. 21. qu. 11. — Layni., loc. cit., cap. 6. n. 4, L f. — · Loc. dt., n. 171. · I.aynt., loc. cit., — Ita Salmant. 4 cum Laymann, Palao, Sanchez etc. 219. - Quoad conditiones autem voto· rum: Notandum Γ. Quod omnes conditiones turpes aut impossibiles vota reddunt JS.*2"’· nulla. Salmant. ·. — Notandum 2". Quod ad . obligationem voti non sufficit, ut conditio impleatur aequi valenter; sed debet im­ pleri specifice. V. gr. vovisti religionem, si soror tua nupserit: non sufficit, si illa moriatur. Salmant. e. « 12°. Qui vovit rem certam et deter- stmn « minatam, v. gr. hunc calicem: si ea res qwi « pereat, non tenetur ad aliam; cum id non « soleat intendi. Si autem eam rem ven« diderit, probabilius videtur esse, teneri « dare pecuniam quam accepit: quia qui « vovet rem, censetur promittere omnem « ejus utilitatem ». 220. - « 13°. Qui vovit aliquid facien- τ^· « dum certo tempore, ut jejunare hoc vel cetutou « isto die; illo transacto, sive cum culpa, nd0 « sive sine culpa ejus, ad nihil tenetur. Et < neque, si praeviderit impedimentum eo « tempore superventurum, tenebatur prae« venire; cum haec non soleat intentio vo« ventis esse. Suarez a>, Navarrus a>. Vide « Bonacina 7 ». Sed eadem regula, quam diximus su­ pra w. 212, currit hic: ex communi, cum Salmant.e. — Ad nihil enim teneris, trans- pocuii & dio» or e acto die, si dies appositus est ad finien- finiens dam obligationem, ut censendum est in n«a votis personalibus: nisi constet dc oppo­ sito; ut communissime dicunt Croix ’ cum Soto *), Palao, Laymann, Diana, etc.; Salmant. 10 cum Trullench, Suarez, Sanη. 2. - Pai., loc. cit., panel. 17, n. 8 et »eqq. — * Tr. 17, cap. 1, n. IM. — · Loc. cit., n. 1W. — ’ Diep. 4, qu. 2, punct. 5, S L num. 6. — · Loc. dt., num. 129 ct 130. — » Lib. 3. part. 1, n. 450. · Pai., tr. 2, diep. 2, punct. 9, S d, n. 9. - Laym., lib. I, tr. 3, cap. 5, n. 9. · Diana, part. 5, tr. 5, retol. 53. — r Tr. 17, cap. 1. η. 115,129 ct *cqq. · Truth, lib. 2, cap, 2, dub. 1? n 17. Suar., lib. 4, cap. 13, n. 6. concl. J/;ct Vega, cas. 297, facultatem istam h) Sanchez, Decal., lib. 4, cap. 23, n. 40 limitant: modo filii non defraudentur iis quae et seqq., multis exceptionibus hanc senten­ tiam limitat ad sutus decentiam ipsis sunt necessaria. 218. - a) Bonacina, disp. 4, qu. 2, punct. 2, 220 Suarez, lib. 4, cap. 13, el cap. 14, n. 6 ct 7, ut noUnt ipsi Salmant, revera in n. 5, Navarrus, Man., cap. 12, w. 54, dicunt primis editionibus (ut v. g. edit. Brixicn. 1625) ad nihil amplius teneri eo casu, si nempe vo­ contradicebat; sed in editionibus Venetis 1683 vens obligationem principaliter dici affixerit, ct 1705, in quibus additae sunt novae acces­ vel ad finiendam obligationem tempus assi­ siones post obitum auctoris repertae, adhae­ gnaverit ret opinioni quae S. Doctor! probatur. b) De Soto vide nolam a ad n. 212 supra. CAP. HI. - DE V0T0. - DUB. IV. Seciat, Bi «diollici* UB, Azor et Bona­ cina. Rationem dant Salmant.: quia, cum votum sit certum, et dubitetur tantum de circumstantia excusante, possessio stat pro voto. Sed haec ratio non convincit; posset enim ei responderi, quod hic du­ bitatur de circumstantia quae afficit sub­ stantiam voti, et ideo votum ipsum red­ deret dubium, juxta dicta n. 198, v. Certum. Hinc mihi rectius distinguendum vide­ tur; et dicendum, quod in votis personaSanch., Decal., Hb. 1, cap. 4, n. 14. — 1 Tr. 17, cap. 1, n. 190 ct 131. · Suar., lib. 4, cap. 13, n. 9. - Pal., tr. 15, disp. 1, punct. 14, n. 6. · Bonae., diip. 4, qu. 2, punct. 5, § 1, n. 10. i. f. — · Lib. 3, part. 1, n. 450. - · Part. 3, tr. 5, retol. 26. — Laym., lib. 4, tr. 4, cap. 3, n. 3 et 4. — « Tr. 3, cap. 2. n. 109. — · Loc. dt., n. 132. · S. Thom., in 4, di»t. 38. qu. 1, art. 3, toluL 1, ad 6. · Sanch., Decal., lib. 4, cap. 14, n. 38. · Pal., tr. 15, di«p. 1, puuet. 14, n.4. · Aaor, pan. 1, lib. 11, cap. 16, qu. 11. · Bonae., di»p. 4, qo. 2, punct. 5, § 1, n. 11. — Salmant., tr. 17, cap. 1, n. 133. — · Lib. I, r> Cajctanus, r>/ 2am 2a*, qu. 88, art. 2, vers. Sed quid dicendum, generaliter tantum id significat, scribens: · Sub quacumque ver­ borum forma votum fiat, secundum conten­ tum et intentum sensum judicandum est». d> Trullench, lib. 2, cap. 2, dub. 13, n. 18, citatur a Salmant. dumtaxat pro generali re­ gula, quod scilicet si tempus assignetur ut finiendae obligationis terminus, non amplius teneatur vovens transacto tempore; secus vero, si assignetur ut sollicitandae obligationis ter­ minus. «9 Molina, dc Just, et Jure, tr. 2, disp. 196, n. 5, non adducitur a Sanchez pro ipsa pro­ positione, sed solum pro ratione in qua ista fundatur,scilicet: in dubio standum esse prae­ sumptioni in utroque foro. — Mcnochius item 511 libus, in dubio non teneris satisfacere pro diebus transactis; secus autem, in votis realibus. — Ratio, quia ex una parte, re­ gula firma est, quod pro eo stat possessio, pro quo stat praesumptio; ut docent DD. communiter (vide Lib. I, n. 26\ Croix ·, Sanchez ’ cum Soto, Molina % Aragon et Menochio *). — Ex altera parte, commu­ nissima est sententia, quod, nisi de oppo­ sito constet (ut supra praenotatum est), in votis realibus, dies praesumitur appo­ situs tantum ad sollicitandam obligatio­ nem; ut Salmant.· cum Suarez, Sanchez ί>, Vasquez J>, Palao, Bonacina, Prado; et Croix · cum Laymann, Soto et Diana. Nisi tamen votum habuisset specialem conne­ xionem ad diem: puta, si vovisses dare eleemosynam in hebdomada jubilaei, vel in sabbatis per annum, quia v. gr. in anno illo gratiam receperis; ut Sporer 10 et Sal­ mant. 11 cum aliis. Secus, si dies nullam connexionem habuisset cum voto: nempe, si vovisses dare eleemosynam in sabbatis per annum, nulla habita ratione speciali illius anni; ut recte ait Sporer “. In votis contra personalibus, praesumitur dies ap­ positus ad finiendam obligationem ; ut di­ cunt Salmant. V et Croix ” cum aliis, ut supra allatis. Sotui, de Jast., Ub. 7, qu 3. art. 2, verv Hic wro. - Aragon, in 2·*· 2·», qu. 88, art. <*, veru Secundo cit advertendum. — ’Tr. 17, cap. I. n 131. · Suar., Hb- 4, cap. 13» n. 7 et 9. · Pal.. tr. 15, diip. 1, punct. 14, n. 6. · Bonae., disp. 4. qu 2. punct. 5. $ 1. n. 10. - Prado, torn. 2. cap. 31, qu. 7, $ 2. n. 13. — • Ub. 8, part. 1, num 4M. - Laym., lib. 1. tr. 3. cap. 5 n. 9. - Sp/ms. loc. cit. qu. 2, art. 1 · Diana, part. 5, tr. 5 n. 809. — ’ Decal, lib. 1, cap. 10, n. 13. · resol. 53. - * Tr. 3. cap. 2, n. 101 et 105. - « Tr. 17, cap. 1. n. 129. — 11 Loc. dt., n. lOb. — “Lib. 3. part. 1. n. 450. non adducitur pro propositione, sed dumtaxat pro definitione praesumptionis, quam tradit in Op. Dc Praesumpt., lib. 1, qu. 4, n. 3 ct 5, et qu. 8, n. 1. f> Sanchez, Decal., lib. 4, cap. 14, n. 36, male allegatur a Salmant tamquam huic re­ gillae patrodnans: ipse enim contra negat ullum esse discrimen inter personalia et realia votn. — Vasquez etiam male citatur ab iisdem Salmant.: vide notam b, ad n. 212. supra. r) Salmant. non expresse hoc dicunt; sed ex eorum dictis a contrario colligi potest : ne­ gant enim, loc. cit., n. 129, votum ulterius obligare, quando tempus assignatur ut termi­ nus obligationis; ct n. 131, dicunt hoc intclli gendum esse tam de volis personalibus quam 512 LIB. III. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. Hinc in votis reatibus, quia praesum­ ptio est pro voto, pro ipso est etiam possessiojet ideo implendum etiam pro die­ bus transactis. Secus vero dicendum in votis personalibus, in quibus praesumptio est in oppositum. Et sic Salmant. sunt intelligendi; dum ipsi ut certum asserunt, quod in votis personalibus praesumitur dies appositus ad obligationem exstin­ guendam. Voveo· 221. - « 14*. Qui vovit aliquid sine certo tine certo . umport te- «tempore, v. gr. peregrinationem, tanprimum*”’ « tum tenetur implere, cum commode pri• mum potest. Quia sic moraliter quisque « censetur intelligere suam promissionem, « ut, habita commoditate, non nimis diu « differat; quamvis minor causa a> sufficiat «ad differendum, quam ad omittendum. « — Filliuccius *, Suarez, Laymann 3, Bo« nacina, etc. ». voti inde· Votum indeterminatum quoad tempus, terrai nati . ... r quoad tem· v. gr. dc rosario diurno, jejunio in sabbado perpe tis, obligat perpetuo: nisi aliud colligatur ex circumstantiis. Salmant.3 communiter. io dubio — Si dubium tamen sit. an votum fuerit mino·. pro anno vel mense, non tenens nisi ad minus. Salmant.4 cum Sanchez, Trullench, Suarez, Bonacina, etc., ex cap. 18, de censtb. Quaeritur: an faciens votum pro tem­ pore indeterminato, peccet mortaliter, si diu differat implere? » Tr. 36, cap. 4, n 121. — Suar., lib. 4, cap. 12. n. 6, 7 et 13. — 1 Lib. 4, tr. 4, cap. 3, o. 5. — Bonae., disp. 4, qu. 2, punct. 5. $ 1, n. 1. - · Tr. 17, cap. 1, n. 140. - < Loc dt., n. 146. - Sanch., Decal., lib. 4, cap. 13, n. 17. - Trull., lib. 2, cap 2, dub. 16, n. 36. · Suar., lib. 4. cap. 8, n. 5 et 6. · Certum est, quod si votum est in per- tx. tpetuum obsequium Dei, puta, ingrediendi religionem, xenodochio inserviendi, et si- le milis; peccat lethaliter qui diu differt, si adsit opportunitas implendi, et non excu­ set rationabilis causa. Dicunt autem Armilla^, Rodriguez voti rtlif. et Ledesma, apud Salmant. *>, differre vo­ oli corn tum religionis per duos vel tres annos «hietur non esse mortale. Sed haec opinio merito videtur laxa aliis, ut Sporer&, Salmant. · et Sanchez ’. — Alii vero, ut Sanchez ’, et Croix cum Palao, universaliter lo­ quendo, dicunt esse mortale differre per sex menses; et his adhaerent Salmant.· cum Trullench O et Garcia, putantes mor­ talem fore dilationem ultra sex menses. — Consentit etiam Sporer, si vovens exce­ dat aetatem 40 annorum. Censent tamen cum Tamburinio % excusari a mortali ju­ venem 15 vel 16 annorum, qui differt per tres vel quatuor annos: quia (ut dicunt) hoc tempus videtur parva materia, re­ spectu ad servitium totius vitae. Sed huic non omnino acquiesco, nisi adsit justa causa dilationis. — Justae autem causae differendi sunt: si vovens speret dilatione pa“1_‘ rentes emolliendos; item, si obstet gravis necessitas spiritualis aut corporalis soro­ rum vel fratrum Λ>. Ita Croix 10 cum Palao et Gobat; Bonacina “ cum Aragon et dub. penult. — · Tr. 3, cap. 2, n. 117. — · Tr. 15, cap. 2, n. 32. — ’ Decal., lib. 4, cap. 14, n. 9. - · Loc dt., n. 22. - Croix, lib. 3, part. 1, n. 446. - Pal.,ir. 15, disp 1, punct. 13, n. 7. — · Loc. cit., n. 32. - Micron. Garcia, Polit, regal., tr. 2. dilT. I, dub. 8, n. 7. — Sporer, loc. cil., n. ! 17. — * Lib. 3, part. 1. n 446. Pal., tr. 15, diep. 1, punct. 13, n. 5. · Gobai, Bonae., diip. l.dc Restit. in gen., qu. 2, punct. 2. 5 incidens n. 5. - Pdr Ledam., Sum., part. 2, tr. 10, de Voto, cap. 3, de Veto, n. 87. — 11 Di»p. 4, qu. 2, punct. 5, § 1, n. 1 de realibus: sed statim subdunt, quasi doctri­ nam limitantes: «Quamvis regulariter et se­ cundum communem usum, non soleat cir­ cumstantia temporis in realibus votis prin­ cipaliter intendi... Unde nisi aliud manifeste constet, in hic votis realibus circumstantia temporis solum ad sollicitandam exsecutio­ nem apponitur·. 221. Haec limitatio ab ipso Busen­ baum apponitur doctrinae auctorum qui hic allegantur. Armilla, v. Votum, n. 16, negat posse exspectare tres vel quatuor annos. — Et ita quidem allegant auctores Salmant., tr 15, cap. 2, n. 32, quasi scilicet assignent pro no­ tabili dilatione, eam quae per duos vel 1res annos protrahatur. ‘) Rodriguez, Sum., part. 2, cap. 97, (al cap. 95) η. 9, indiligenter a Salmant. citatur; disserit enim de eo qui religionem ingredi vovit sub conditione: ni Deus aliud ordina­ verit Quod si sensus hujus conditionis sit: si Deus non impediverit aliqua infirmitate aut simili impedimento: «in quo casu, inquit, si accedat faciens votum ad 17 aut 18 annos, sta­ tim cessante hoc impedimento, tenetur adim­ plere votum ». d) Trullench citatur quidem a Salmant., ut habetur apud S. Alphonsum; sed ipse, lib. 2, cap. 2, dub. 13, n. 11, expresse dicit mortale esse si, data opportunitate, « dimidio anno » differatur. Tamburinius, Decal., lib. 3, cap. 12, § 3, n. 10, haec affirmat de eo qui decimum quintum annum agit. D Ex auctoribus, qui pro differendi causis CAP. III. - DE VOTO. - DL’B. IV. Quiedam farted» in dilatione. DiUtio vo­ ti in obteqctnm tempcrale, nun­ quam lethalii, joxta abo*. Jaxta au­ ctorem, di­ latio nota bilis, lethaIh. Votum li­ ne certo Ιοco^uomodo impleatur. Tabiena f); Sanchez ’, ct Salmant. 1 cum Suarez D, Machado, Pellizzario, Trullench ac Garcia. Bene tamen advertunt Sporer ct Sal­ mant., in his casibus sedulo cavendum, ne dilatio sit nimia, aut ne periculum adsit votum nunquam implendi. Quod pericu­ lum non raro adest in votis religionis: pro quorum exsecutione, daemones innumera excitant dissidia et impedimenta. Si autem votum sit in obsequium tem­ porale, scilicet tot jejuniorum, peregrina­ tionum, etc.; censet probabile Sporera cum Tamburinio, quamcumque dilationem non pertingere ad mortale <Λ Et favet San­ chez 4, referens S. Antoninum, qui dicit illam esse moram mortalem, quando fit dilatio per longa tempora, et ex ipsa dila­ tione est periculum oblivionis vel impo­ tentiae implendi. — Sed verius dicendum, peccare mortaliter qui sine justa causa notabiliter votum differt implere, nempe ultra duos vel tres annos; ut recte sen­ tiunt Croix h), et Salmant. 5 cum Palao h>, Trullench Oet Garcia Putat autem Croix cum Diana, quod si vovisti singulis mensi­ bus confiteri, posses ex causa differre per duos vel tres dies ultra mensem 222. - « 15°. Qui vovit aliquid sine certo « loco, v. gr. ingredi religionem S. Bene« dicti, satisfacit, intrando quodeumque « monasterium illius ordinis, in quo ser« ventur substantialia regulae. Neque te- 513 « netur pro admissione peragrare provin«ciam; sed satis est adire loca aliquot « non nimis dissita. Et satisfacit voto, si, « postquam ingressus est, remittatur aut « egrediatur (saltem cum justa causa, qua« lis est, v. gr. gravis ac diuturna tristitia « ct anxietas, sive ex natura ipsa sive « aliunde nata; Escobar, ex Sanchez ·) ante « professionem. — Vide Trullench · ». [Et vide Lib. IV, ex n. 72\ * 16®. Qui vovit aliquid sine certa qua« litate, v. gr. religionem in genere, potest « ingredi quamcumque, etiam laxiorem: « modo serventur essentialia, et sit appro« bata. — Similiter, si quis vovit triti« cum, etc., non tenetur dare optimum « quod habet; sed satis est (loquendo de « obligatione praecise), ut det quod non sit « plane ineptum ». (Idem Salmant. · cum Laymann, Suarez, Bonacina ·>, etc. — Qui vovet dare calicem, aedificare ecclesiam, debet implere juxta usum communem]. « 17®. Qui vovit aliquid sine certa quan«titate, v. gr. eleemosynam, pecuniam, « frumentum, etc.; satisfacit dando quan« tum voluerit >: [Salmant. · cum citatis DD.] « modo non tam parum, ut videatur « potius irridere suum votum, quam im« plere. Ratio horum omnium petitur ex « intentione voventis; qua nemo censetur « se obligare, nisi ad id quod commode « potest, ct communiter est decens. — « Suarez, Sanchez ,0. Votum «ine cert quahtatc. Voteo tine certa quantitate. 1 Decal., lib. 4, cip. 14, n. 8 ct »eqq. — · Tr. 15, cap. 2, n. 30. · Machado, Perfeto confeuor, lib. 2, part. 3, tr. 10, docutn. 8. n. 5. - Ptllia., tr. 4, cap I, n. 96. Trull., lib. 2, cap. 2, dub. 13, num. 4. - Micron. Garcia, Polit, regni., tr. 2, diff. 1, dub. 8, n. 6. — Sporer, tr. 3, cap. 2, n 114 dt., n. 446. · Diana, part. 3, tr. 4, reaol. 100. — Escob., tr. 1, exam. 4, cap. 7, η. 53. — · Decal., hb 4, cap. 16. Suar , n. 100. - ’ Lib. 2, cap. 2. dub. 20. o. 7 et 8. - ■ Tr. 17. cap. 1, num 140. Laym., lib. 4, tr. 4, cap. 3. num. 4. · ct 115. · Salmant., loc dt., n. 30. — ■ Loc. dt., n. 116. Tambur., Dccal., Ub. 3, cap. 12, $ 3, n. 11. - · Loc dt., n. 21. · S. Anton., part. 2, tit. 11. cap. 1, $ 2, ver». Quan de Voto. lib. 4, cap. 8, num. 9 et 10. — · Loc. du — Suar., loc. dt., n. 10. — * Decal., lib. 4. cap. 13, n. 8 et 10. adducuntur, solus Croix dc omnibus relatis loquitur; dc priore vero dumtaxat loquuntur Palaus, Machado, Bonacina, Sanchez, Salmant., Pellizzarius, Trullench ct Garcia; Gobât, dc sola necessitate gravi sororis. — Denique Aragon, in 2atn 2*', qu. 88, art. 3, ult. di­ ctum ; Tabiena, v Votum III, n. 4; et Suarez, de Relig., tr. 7, lib. 4, cap. 1, n. 7, alias cau­ sas assignant, quae hic non recensentur. Secluso tamen periculo omissionis, ut advertunt auctores laudati. Croix, loc. cit., n. 446, mortalem esse dicit dilationem «ad duos tresvc annos >. — Palaus idem tenet, tr. 15,disp. 1,punct. 13,n.7. O Trullench, /rt>. 2, cap. 2, dub. 13, n. 10; Garda, loc. cit, dub. 8, n. 6, male a Salmant heic citantur; non enim determinant, qualis censenda sit notabilis dilatio. » Quin etiam addunt: Si intra octo dies post mensem sequeretur solemne festum, et aegre bis intra octo dies confitereris, posses eousque differre. 222. - Bonacina, disp. 4, qu. 2, punct. 6, n 15, 18 ct 31, haec omnia docet; de calice autem, quem quis dare voverit, dicit satis esse si argenteus fuerit; et addit n. 31 in generali determinandam esse quantitatem et qualita­ tem prudentis arbitrio, « consideratis circum- S. Alphonsi, Opera moralia. — Tom. 1. II 514 Lin. ni. - TRACT. Π. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. < 18". Γη dubio dc mente voventis, delecepno · bet fieri interpretatio secundum verboverborum. * rum^ quibus usus est, proprietatem, vel « potius communem et usitatam acceptio« nem. — Filliuccius b), Laymann 1 ». (Sal­ mant. ·]. \uamdc 223. - « 19°. Qui vovit, si ludat charvend» quo- < tis, dare decem imperiales; tenetur, seuetobhffet. g cundum Sanchez, dare toties decem, « quoties ludit; quia poena est actui acces« soria. Videtur tamen negare Laymann αΛ « — Vide Trullench, Diana b) ». Bene distinguunt Salmant ·. — Si vop» «mei tum fuit simplex de solvenda poena, si lu­ serit; tunc sufficit solvere poenam pro prima vice: cum Sanchez c>, Bonacina f>, Sà Λ>, Diana d>. Et satis probabile vocat Laymann et Palaus. — Secus, si votum «•«quoties fuit duplex, scilicet, de non ludendo, et de poena solvenda. Tunc, quoties trans«lîc’raïhîl· greditur votum, solvenda est poena; nisi '"·» haec sit gravissima, ut peregrinatio, elargitio magnae eleemosynae, quae non so­ leat communiter repeti. Ita Salmant.4 cum Laymann, Palao, Trullench, Sanchez, Dia­ na etc. fadvcrtendum, quod in tali voto ur°'iîu- P°cnali duplici, si relaxetur primum, reγολ laxatur etiam secundum f), prout primi tn duNo, • Lib. 4. tr. 4, cap. 3. η. X — · Tr. 17. cap. 1. n. 131. — Sanch., Decal, Hb. 1, cap. 22, n. 21. - Trull·, Hb 2. cap. 2, dub. 36. n. 10. - · Loc. dt., n. 177 - Laym., lib. 4, tr. 4, cap. 5, n. 1. ». f · Pal., tr. 15, disp. 1. punct. 18, n. 6. — ‘ Tr. 17. cap. L n. 177. · Laym., Hb. 4. tr. 4, cap. 5, n. 4. Pal., tr. 15. disp. 1. punct. 18, n. 6. - Trull·, lib. 2, cap. 2, dub. 26, n. 10. - Sanch., Dccal., lib. 4, cap. 22, n 21. — · Loc. dt., n. 176. - Pal., loc. dt., punct. 18. n. 4. Laym., loc. dt., cap. 5. n. 2, enroll. 2. - Sanch., loc. dt., stantiis personae voventis, loci, temporis ct causae moventis ad votum ». b> Filliuccius, tr. 26, cap. 3, n. 91, dicit attendendam esse « proprietatem verborum». 223. - a) Laymann, loc. cit., cap. 5, n 4, male citatur a Busenbaum; distinguit enim, uti recte infra indicat S. Alphonsus. Si vo­ tum est duplex, « vera est, inquit, sententia », quae docet ad poenam teneri toties quoties ; si vero votum sit unicum, inspiciendam esse vo­ ventis intentionem, quae si dubia remaneat, • reprehendi non potest » opinio quae tenet votum pro sola prima vice valere Diana, part. 5, tr. 9, resol. 60, non dc hac materia, sed dc casu tantum simili lo­ quitur Sanchez, l. c., cap 14, u. 40, a Salmant. citatur , sicut et Bonacina, loc. cit., punct. 5, ·? 1, n. 5, pro alio casu huic simili, quod Sal­ accessorium. Salmant.5 cum Palao, Lay­ mann, Sanchez, etc. — Notandum deinde, Oblitu quod qui invincibiliter ignorat, sive obii- Xu/m viscitur votum principale aut votum de Fe““’ poena, ad eam non tenetur. Vide Sal­ mant. 224. - Plura ultimo hic pariter sunt notanda: Et Γ. Quod vota semper sunt inter- Veui« , , , . . per betipretanda juxta benigniorem partem. — Salmant.7 cum Laymann, Cajetano et rrcu~r aliis communiter. Notandum 2°. Quod fractiones votorum Frwiow sunt ejusdem speciei. Hinc, si quis habens votum castitatis fornicetur, potest seorsim ,pe fractionem voti confiteri. — Salmant.8. Sed quid, si quis voveat jejunium ex speciali motivo temperantiae? — Valentia, Sanchez, Bonacina, etc., apud Salmant.®, probabiliter tenent, committere duo pec­ cata jejunium frangendo. Ita pariter, conju­ gem voventem castitatem ex motivo amo­ ris ad castitatem, si petat debitum, dicunt committere duo peccata. — Sed probabi- Eui ” ο x-* · I UH! lius tenendum cum Salmant., et Cajetano, >it u .jx Trullench, Suarez et Prado, tales commit° tere unum mortale contra votum; quia ex voto obligationem tantum fidelitatis erga Deum sibi imponunt, non aliam. cap. 22. n. 9, — · Loc. cit., n. 173. — ’ Loc. dt., n. 148. Laym., loc. dt., cap 3, n. 3 et 4. — · Loc. cit., n. 101. — Valent., in 2’- 2*. disp. 6, qu 6, punct. 4. quaer 1, conci. 2. · Sanch., toe. dt., cap. 11, n. 6. - Bonae., diip. 4. qu. 2, punct. 5, $ 4, n. 11. - ’Loc dt., n. 102.— Salmant. loc. cit., n. 103. · Cajctan., in 2·· 2··, qu. 88, art. 5, dub. ult. - Trutl., lib. 2, cap. 2. dub 12, n. 23. - Suar., lib. 5, cap. 3, num. H et 13. · Prado, tom. 2, cap. 31, de Voto, qu. Il, 6 3» n. 40. mant ad confirmationem suae doctrinae ad hibent. <*) Sit, v. Votum. n. 26; Diana, part. 4, tr. 4, resol. 181, videntur utique dc simplici voto loqui, dum generaliter scribunt : « Vovens se aliquid facturum (sunt verba Emmanuelis Sit, cui subscribit Diana), si contingat forte peccare, intelligitur de prima vice, nisi inten­ disset expresse quoties peccassct». Diana, ptirt, 7, tr. 9, resol. 60, dictum Palai citat, quin dc eo ullum proferat judi­ cium. /> Si nempe dispensatio fiat antequam vo­ vens in poenam incurrerit; si autem per voti principalis fractionem poenam jam incurrerit, dispensatio prioris non ferret secum dispen­ sationem in secundo. Ita auctores laudati. 224. - a Dc Cajetano, vide notam c ad n. 220 supra. CAF. III. - DE VOTO. - DUB. IV. Volam diijunct |· ïum ni botue vd ma* Ue.nallom. Si ■ traque pu» sit ap­ ta, quomo­ do oblige t. •'«“το ’t»· procom Protebui· 515 Notandum 3". Quod si quis voveat dis­ junctive rem bonam, vel malam, aut va­ nam, aut impossibilem ; votum nullum est. Salmant — Si vero utraque pars est ma­ teria apta, illa quae eligitur praestanda est, etiamsi post electionem altera pars pereat, seu impossibilis reddatur. E con­ verso, si pereat una pars aut impossibilis reddatur ante electionem, non teneris ad alteram; nisi tua culpa res periit, aut fui­ sti in mora eam tradendi aut determi­ nandi Ita Salmant.4 cum Sanchez, Pa­ lao, Molina, etc. Quaeritur hic: an totam partem jam Qui vovet per mensem audire sacrum, probabiliter non tenetur in festis audire duo: sicut probabile etiam est hoc, si im­ ponatur a confessario pro poenitentia. — Salmant.4 cum Palao, Tamburinio, Sua­ rez, Trullench, etc.; Sporer* ac Croix *. Qui vovet rosarium,satisfacit recitando tertiam partem; quia communiter sic in­ telligitur. Salmant. ’ cum Palao, Tambu­ rinio, Prado. — Et satisfacit recitando alternatim; quia tale votum obligat instar officii divini. Salmant. · cum Trullench, Tamburinio, Diana, Leandro. — Et etiam satisfecit dividendo decades. Salmant. · electam possit vovens cum altera commu­ cum Sanchez, Trullench, Bonacina, etc. tare? Qui vovet jejunium, potest comedere Negant probabiliter Palaus ') et San- lacticinia: ut Salmant.10 cum Sanchez /J chez'> cum aliis, apud Salmant. Unde, et Palao />. — Si vovet jejunium per men­ st electa sit pars, cujus materia sit reser- sem, non tenetur in dominica; vel si vo­ vata, ut castitas, etc., requiritur dispen- vet in vigilia alicujus Sancti, quae veniat satio papalis. — Affirmant tamen Lean· in dominica, potest anticipare jejunium in deruet Tamburinius^ cum pluribus apud sabbato: Salmant. 11 cum Bonacina, Trul­ ipsum ; et non minus probabile merito vo­ lench, Diana, etc. — Si vovens jejunium cant Salmant.a. Ratio, quia, non obstante comedit carnes, non tenetur ad jejunium: electione facta, votum adhuc remanet ad differentiam jejunii praecepti ab Eccle­ disjunctivum; nec, per determinationem sia, quae duplici praecepto imponit et peractam, vovens se privavit libertate jejunium ct abstinentiam a carnibus; juxta alteram eligendi partem. Salmant. ” cum Sanchez, Azor <>, Silve1 Tr. 17,cap. I,n. 141. — ’ Loc.cil., n.141 et 142. · Sanch., Decal, lib, 4, cap. 13, η. 25. ■ Pal., tr. 15, disp. 1, punct 12, n 28. · Afolina, de Juit., tr. 2, diip. 270, n. 6 — · Tr. 17, cap. 3, n. 107. — · Loc. at., cap. 1. n. 135. · Pal., tr. 15. disp. 1. punct. 12, n. 6. - Tatnbur., Decal., lib. 3, cap 15. § 6, n. 4. · Suar., Ub. 4, cap. 7, n. 14. · lib. 2. cap. 2, dub 16, n . 29 - · Tr. 3, cap. 2, n. 96. - · Lib. 3, part. 1, n. 433; lib. 6, part. 2. n 1281. — ’ Loc cit.. cap. 1, η. II. — · Loc. cit.. cap. I, n 136. · Trull., loc. cit., n. |9. · Tambur., loc. dt., n. 5. · Diana, part. 9. tr 8. reiol 6, ven. Srd quia. · Lea nA., tr. 1. disp. |9, qu. 5. — ■ Loc. cit., num 136. · Sanch., Dccal., Ub. 4, cap. 11. num. 39. . Trull., loc. dt., n. 19. · Banac , disp. 4, qu. 2, punct. 6, num. 28. — · Loc. du, num. 137. — “ Loc. dt. - Bonac., loc. dt., punct. 6, num. 25 ct 26. · Trull., loc. ciL, num 18. . Diana, n. 136. · Pal., loc. cit., punct. 12, num. 5. Tambur., loc. cit., cap. 15, $ 6, n. 5. · Prada, tom. 2, cap. 31. qu 6, $ 2, part. 9. tr 8» reiol. 6; ct part- 10, tr. 16. reooL 50, v. (. — « Loc dt., n. 137. · Sanch., loc. dt.. cap. 11, num. 42. Si vero in mora non fuepis, ncc res tua culpa perierit, rem superstitem tradere non teneris; sed vel hanc, vel rei quae periit aesti­ mationem tradere teneris: ita Salmant et Pa­ laus. — Sanchez autem id valere vult ante electionem; at si post electionem res absque tua culpa perierit, negat te obligari ad rem superstitem vel ad alterius aestimationem. — Molina vero indistincte negat obligationem tradendi rem superstitem, si ex duabus inde­ terminate promissis una perierit. ‘J Palaus, Ir. 15, disp. 2, punct 11, n. 6; Sanchez, dc Matrim., lib. 8, disp. 9, n. 14 ; et Dccal., lib. 4, cap. 40, n. 43, ita tenent, non de voto disjunctivo in generali, sed de voto disjunctivo emisso dc materia reservata cl non reservata: si igitur vovens jam partem reser­ vatam elegerit, negant alium praeter Papam posse super hoc volo dispensare. Et ita etiam a Salmant. citantur, tr. 17, cap. 3, n. 107. d) Leander, de Sacram., tr. 5, disp. 14, qu. 143, et Dccal., part. 2, tr. 1, disp. 17, qu. 108, hanc sententiam probabilem existi­ mat ; sed tr. 5, de Sacram., loc. cit., contrariam probabiliorem idcoque tenendam affirmat ‘1 Tamburinius, Dccal., lib. 3, cap. 16, § 4, n. 31, simpliciter negat tale votum esse re­ servatum. f) Sanchez, Dccal., lib. 4, cap. 11, n. 65; et Palaus» tr. 15, disp. 1, punct. 12, n. 11, generalem dumtaxat regulam habent, nempe: Vovens jejunium non aliter intendit se obli­ gare quam Ecclesia obligat. Ex qua quidem regula casus praesens plane colligitur. Azor non videtur recte a Salmant. ci­ tari; dicit enim, part. 1, lib. 11, cap. 21, qu 6, Vovta. audire ■ *cram, id quid tenea­ tur die (c- Vovem rotarium, quomodo impleat. Voveat je· jamara.qaomodo teneo* lar. Comedens cxrnei non tenetur ad jejunium. 516 LID. 111. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. stro k), etc., et prout declaravit Benedi­ ctus XIV. (Vide infra, «. 1015). Ah vovens jejunium singulis sabbatis, teneatur ad votum, si in sabbato cadat Natalis Domini? Probabiliter negant Molina, Azor, Fabiifiturdie gundez, Diana, Rodriguez,Villalobos, apud ra“t" Salmant.'; et probabilem vocant Bona­ cina 3 et Tamburiniusa. Nisi expresse in­ tenderit, adhuc eo die se velle obligare; quia tunc procul dubio tenetur. — Affir­ mant tamenSalmant.4 ut probabilius, cum Suarez ’■>, Sanchez, Vasquez. Vide mox di­ cenda, μ. 226, v. Sed quid. Probati- Si quis iramemor voti vel poenitentiae injunctae, etc., praestet opus debitum, bene satisfacit per voluntatem generalem,quam quisque censetur habere satisfaciendi prius suis obligationibus. Ita Sporer ", Sanchez·, Lessius Λ, Laymann 7. Si quis autem est certus de voto, sed habet probabilem rationem quod illi sa­ tisfecerit; dicunt plures auctores, voven­ tem ad nibil teneri. Sed huic opinioni jam diximus (Tract, de Conse., n. 29), non esse adhaerendum; quia obligatio voti certi sola probabili satisfactione nequaquam impletur. Immtocf votivdpcA niUntUzutbUdt Probth lis iapktu non »ufict DUBIUM V. Quot modis tollatur obligatio Voti. 225. Tollitur obligatio voti; 1. Per Vide resolutiones. — 22f>. An stantia non praevisa. - (Quid de solemnibus. Vide Lib. IV, materiae mutationem. 2. Per auctoritatem humanam. sit obligatio implendi votum, si superveniat circum­ vero dc votis simplicibus castitatis et religionis ; et quid n. 50). 225. - « Resp. Dupliciter tolli potest: kluuta ma­ « — Γ. Nullius auctoritate interveniente. teria. per •e ccsaat vo­ « Idque, vel materiae mutatione: ut, si matum. < teria ante honesta fiat turpis, indifferens, « vel impeditiva majoris boni, ratione no­ < vae circumstantiae vel prohibitionis; vel 4 si fiat impossibilis at lute aut morali« ter, vel desitione conditionis a qua pen« débat — 2λ Interventu auctoritatis hti· « manae. Idque tripliciter: irritatione,com· • mutatione vel dispensatione: de quibus « in sequentibus Dubiis. — Est communis. « Sanchez ·, Lessius *, Suarez, Filliuccius,0. « Unde resolves: Eui mu« Γ. Etsi tua culpa materia facta sit vovemk. «impossibilis, mutilis, etc.; tamen, post· « quam jam talis facta est, cessat obliga« tio, et sufficit poenitere de culpa. « 2°. Si concurrat obligatio duorum vo« torum incompossibilium, implendum est « id quod est praestantius et Deo gratius; « et alterum cessat. Quod si vero sit ae« quale, aut nescias utrum sit melius, im« plendum est quod prius vovisti, et ruit «posterius: si et hoc nescis, libera est « electio. — Vide Trullench 11. « 3°. Si materia voti fiat impossibilis « quoad partem tantum; tunc, si commode « talis materia dividi non potest aut non « solet, ad nihil teneris. — V. gr., vovisti « aedificare templum: si totum non potes, « non teneris ad partem. Bcncd. XIV, Bncyd. Libcnttehnt, $ 3. die 10 Ju­ nii 1745. — Molina, tr, 2. dbp. 272, n. 3. · A*or, part t, lib. 11, cap. 21, qu. 3. - Fa&und., de 4 praec. Eccles., Hb. 1, cap. 6, n. 6. · Diana, part. i. tr. 9, react. 22; part. 9, tr. 8, read 6, i f. · Rodrig., Sum. (hitpan.), torn. 3, cap. 25, η. 8 · Villai., part. 2, tr. 31, difT. 34, n 3. · 1 Tr. 17, cap. 1, cap. 15, $ 6, n. 13 — · Loc. dL, n. 139. . Sanch , Decal., lib. 4, cap. 11, n. 61. - Vasq., in 1“· 2··, disp. 80, cap. 4, num. 26. — 1 Tr. 1, cap. 1, num. 90, m. — · Decal., lib I, cap. 13, num. 10. — ’ Lib, 1, tr. 4, cap. 4, num. 7. — • Decal., lib. 1, cap. 24. — · Lib. 2, cap. 40. dub. II. Suar., lib. 6, cap. I. - « Tr. 26, cap. 8. — « Lib. 2, cap 2, dub. 9, η. II. n 138 — · Disp. 4, qu. 2, punct. 6, n. 9. — 1 Decal., lib. 3, toties contra votum peccari, quoties in hac die carnes eduntur. Silvester perspicue rem indicat, v. Ko tum II, qu. 20, vers. Quartum, inquiens « Non est mortale (jejunandi votum frangere], nisi prima vice qua agitur contra votum ». O Suarez, lib. 4, cap. 20, n. S, ita docet casu, quo quis voverit jejunium singulis feriis sextis, pro tota vita; si vero illud voverit pro uno altcrove anno tantum, ait posse non jeju­ nare dic Natalis Domini: « Ego tamen, addit, semper consulerem sequi... securiorem». j) Lessius, lib. 2, cap. 37, n. 59, hanc sen­ tentiam a fortiori inculcat, dum dicit prae­ cepto satisfacere, cum qui illud servat cum animo non implendi. Vou «· compcwh· lia, quoccc do oblidett impotribibl ex pjutr. 13 quid obii- CAP. ΙΠ. - DE VOTO. - DUB. V. Mutatio notabili « tollit obii* Citioneœ. 517 «4\ Si vero dividi commode potest Sed quid, si nova circumstantia accidat « ct solet, manet obligatio ad illam par- non praevisa, puta, si quis vovisset jejunare « tem quam potes: ut v. gr. Γ. Qui non omnibus feriis sextis, an teneretur adjeju­ « potest jejunare tota hebdomada, potest nium in die Nativitatis Christi Domini, < autem aliquot diebus, ad hoc tenetur. quem diem exclusisset, si praevidisset? « 2". Qui matrimonium contraxit, et conAffirmant Salmant· cum Navarro ·), « summavit post votum castitatis, tene- Vasquez, Silvestro b), aliisque cum San­ « tur non petere debitum: cum eatenus chez (Sed notandum, quod Sanchez · lo­ « votum adhuc sit possibile (reddere enim quitur de praeciso casu jejunii; quia cen­ « debet). — Vide Bonacina set, circumstantiam festi non efficere no­ « 5°· Quod si votum dividi quidem pos- tabilem mutationem: verum circa nostrum < sit, sed unum in eo sit principale, reli- quaesitum oppositam tenet sententiam, ut < qua vero accessoria tantum, non per se infra). — Ratio, ut dicunt, quia ad exi­ < seorsim intenta, sed dependenter a priori, mendum voventem ab obligatione voti, « tamquam illius appendices et modi; tunc, non est attendendum ad id quod ipse pro­ < si principale fiat impossibile, ruit etiam misisset, si meminisset; sed potius ad id « obligatio accessorii: non autem contra. quod actu promisit. Et probant ex cap. « Ut v. gr., vovisti peregrinationem Ro- Explicari, de obs. jejun., ubi Honorius III < mam in cilicio, et ibi certi aliquid of- dixit : Qui nec voto, nec regulari obser­ < ferre, si peregrinatio impossibilis fiat, vantiae sunt adstricti, in sexta feria, si < non teneris cilicium ferre, et oblatio- festum Nativitatis Dominicae die ipso ve­ « nem mittere. — Vide Sanchez ’, Bona- nire contigerit, carnibus propter festi ex­ • cina ’, Trullench 4 ». cellentiam vesci possunt, secundum con­ 226. - Hic quaeritur: an sit obligatio suetudinem Ecclesiae generalis. implendi votum, si notabilis circumstan­ Negant vero teneri ad votum Molina ·, tia superveniat, qua praevisa, quis votum Azor ,0; item Fagundez c>, Diana et alii, non emisisset? apud Salmant. lI, loquendo de praedicto Est communis sententia apud Salmant.5 casu jejunii (de quo vide etiam dicta cum Sanchez, Palao, Trullench, etc. (Vide n. 224, v. An vovens), et loquendo genedicta n. 187, v. Sed dubium), quod in omni rice de omni nova circumstantia notabili promissione, prout est etiam votum, mu­ superveniente, tenent S. Antoninus,Navar­ tatio materiae de se notabilis obligationem rus, Silvester, Henriquez d}, etc., apud Sal­ aufert. — Ratio, quia per mutationem res mant. ,f. Et hanc sententiam expresse te­ fit diversa, quam promissa. net D. Thomas ubi sic docet : Id liberare 1 Ditp. I, qu. 2, punct. 7, $ 1, n. 6. — · Dccal , lib. 4, cap. 10, n. 10. — · Loc. du, punct 4, $ 4, n.6 — 4 Lib 2, cap. 2, dub. 10, n. 5. — · Tr. 17, cap 3, n. 20 • Sanck., loc cit., cap. 2, n. 22. Pal., tr. 15, ditp 1, punct. 20, n 3. Trull., loc. cit., dub. 28, n. 2 - · Tr. 23, cap. 2, n. 101. Vasq., in 1·· 2··, di»p. 30, cap 4, n. 2b. — ’ Dccal., lib. 4, cap. Π, n. 61. — · Loc. dt. — · Tr. 2, dhp. 272. n. 3. — * Part. 1. lib. 11, cap. 21, qu J. — Diana, part. 1, tr. % rctol. 22. - n Tract- 23, cap. 2, num. 103. — S Anion., part. 2. tit. 10, cap. 6, $ 5. · Sattar., Man , cap 18. n. 7. . Sited!., ▼. Votnm II, qu. 17; ▼. Jnranuninm HI, qu 1. ver». El nono; et Juramtntnm IV, qu. 8. - “ Tract. 17, cap. 3, num. 21. — * In 4. dirt. 38, qu. 1. art. 3, wolut. 1, 226. - °) Navarrus, Man., cap. 21» n. 11, non loquitur dc circumstantia non praevisa; sed absolute negat eum, qui votum emisit jejunandi omni feria sexta vel sabbato, posse vesci carnibus et non jejunare die Natalis Do­ mini, tali dic incidente t>) Silvester, v. Jejunium, n. 25. qu. 10, negat pariter licitum esse vesci carnibus die Natalis Domini, illi qui vovit abstinentiam a carnibus teria sexta. At quaerens utrum qui vovit ovorum abstinentiam feria sexta, possit carnes comedere die Natalis Domini, si in fe­ riam sextam incidat, sic distinguendo respon­ det: «Si habitualiter intendebat se eo casu velle privare carnibus, ut quia si hoc oc­ currisset hoc deliberassel, non potest come­ dere; si vero intendebat se non privare, po­ test ». <) Fagundez, de 4 Praec. Eccl., lib. 1, cap. 6, n. 6, hanc quidem sententiam tenet, sed rejicit ejus fundamentum, quod scilicet, si cogitasset, non vovisset eo die jejunare. Ipse vero sententiam suam hac ratione confir­ mat : quod, quando de voventis intentione non constat, jejunium et votum accipienda sunt juxta morem Ecclesiae. •ri Henriquez, lib. 11, cap. 14, id eo casu relinquit prudentis arbitrio. Circam«cantui r.crt praevlei. jaxta alio», non tollit votam. ! I I'i Juxta a lio», tclht votum. 518 LIB. Hl. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. a voti vel juramenti obligatione, quod, si a principio notum fuisset, ea fieri impe­ diret. Ratio, quia tunc intentio se obli­ gandi vel deficit vel sic interpretatur. — Et huic sententiae dicunt Salmant1 non posse denegari probabilitatem; immo ipsimet Salmant.2 censent illam esse notabi­ lem mutationem, quae si a principio fuis­ set cognita, quis non se obligasset. s. Docwr Haec secunda sententia mihi videtur adhaeret . hok optaio- non minus probabilis, immo forte probabi­ lior quam prima. Ratio generalis, quia, superveniente circumstantia non praevisa, qua votum onerosius redditur, materia voti fit diversa quam promissa. — Et sic respondetur ad rationem oppositam: quia vovens teneretur ad plus quam promisit. — Respondetur autem ad definitionem Honorii III ut supra, quod ibi Pontifex non explicat an circumstantia diei Nati­ vitatis Domini fuerit vel non praevisa. Quare textus explicari potest (sicut intelligit Azor ·) de iis qui expresse voverint servare jejunium etiam in die Natalis: quo casu, certe tenentur ad votum, ut diximus supra, w. 224, v. An vovens. DUBIUM VI. De Voti Irritatione. ARTICULUS I. AN ET QUOMODO TOLLATUR OBLIGATIO VOTI PER DIRECTAM IRRITATIONEM. 227. Quis possit vota irritare. — 228. An liceat irritare vota sine causa. — 229. Quae vota filiorum possint irritare pater, avus, tutor, etc. — 230. Quae possit irritare mater. — 231. An vota subditorum valeant donec irritentur. — 232. Quid, si quis per errorem aestimabatur pater, maritus, etc. — 233. Quis possit irritare vota religiosorum et monialium. An abbatissa. — 234. An vir possit irritare omnia vota uxoris. — 235. An uxor vota viri. — 236. Quid, si mutuo consensu voveant castitatem. — 237. An supe­ rior possit irritare vota facta ante subjectionem. - Quid, si dubium sit, an sint emissa ante vel post subjectionem. — 238. An autem vota facta tempore subjectionis possint post illud irritari — 239. Quid, si superior ca ratificavcrit. — 240. Quae vota servo· rum aut famulorum possint a domino irritari. imutioquando ,ocn>’ 227. - « Resp. Cum non debeat violari « cujusquam dominium, ac quilibet domi< nus possit uti sua libertate: hinc, si po< testati dominativae alterius sit subjecta « alicujus voluntas, potest is subditi istius « omnia vota, qualiacumque sint, ad suum « libitum sine ulla causa valide irritare « directe; hoc est, potest velle ct pronun« tiare, ut illa vota nulla sint: ita ut nullo < etiam casu obligatio postea reviviscat < (etsi peccent, si absque causa irritent, ut « docent Lessius *, Navarrus a>, Suarez b>, < Filliuccius). — Porro, hoc jus provenit < ex jure positivo, quo datur alicui legi« tima potestas dominativa in voluntatem « alterius. Ita communiter DD. Vide San« chez 5 ». — [Sed provenit etiam ex jure < naturali; ut Salmant.6, cum S. Thoma7]. 228. - Quaeritur : an liceat irritare vota sine causa. — Certum est, pro valore irriimuüo tatioms nullam causam requin. Et corn- vaii Suarez, lib. 6, cap. 1, n. 10, pariter mi­ nus accurate a Busenb. allegatur; negat enim ullum peccatum committi contra voti religio- CAP. 111. - DR VOTO. - DUB. VI. - ART. I. Ian* a· KhT1 'c m pexatam, Aiieode venia- Quaevi· ubi» »uf- Qaibu»· utirnuuo. Dubium est: an sit veniale? Prima sententia affirmat cum Busenbaum, Lessio, etc.; quia dissonum est, su­ periorem sine causa uti hac potestate. — de se loquendo verius est nullum esse peccatum; quia vota subditorum sub hac conditione consensus superiorum emittun­ tur: unde obedientia sufficit pro causa. Ita Salmant.1 cum S. Antonino, Cajetano, Silvestro, Azor, Tamburinio e>, etc— Dixi: de se loquendo; quia difficulter aliunde potent excusari a veniali: vel quia facit actum otiosum, vel quia irrationabiliter profectum alterius impedit; ut recte ait Lessius *. Sufficit vero quaevis causa rationabilis, ad excusandum a veniali ; ut Elbel · ac alii. Et idem tenet Sporer 4 cum Soto % Valentia , Medina b), etc. communius, non peccare graviter superiorem, qui de­ derit permissive licentiam, et postea revo­ caverit; immo probabile putat ne veniale quidem esse, nisi promiserit non revocare. — Valida est autem irritatio omnium vo­ torum in genere, etiam futurorum, ac etiam renuente subdito. Salmant? cum Palao, etc. « Unde resolves: 229. - « Γ. Quivis pater, et in ejus de« fectu, avus patemus, tutor ; immo etiam « mater, non tantum si tutrix sit, sed etiam «in priorum defectu; et secundum quos· «dam, reliquis deficientibus, etiam ma- 519 « gistcr vel herus (ut Suarez, Lessius ·, « contra Sanchez), potest directe irritare « vota liberorum impubenun : ut colligi« tur ex can. Mulier, caus. 32, qu. 2; « can. 1 et 2, caus. 20, qu, /, et cap. Si « quis, de regular, « Impubertas autem secundum jura fi« nitur in masculis, anno decimo quarto completo; in feminis, duodecimo com« pleto, a die nativitatis computando: ut « Sanchez 7, Laymann ·, Bonacina · ». Clarius singula explicanda. 1°. Pater, sive avus patemus in ejus defectu, potest irritare quaecumque impuberum vota, sive personalia sive realia, adhuc castitatis et religionis: etiamsi filius sit doli capax, et etiamsi votum sit de pe­ culio castrensi vel quasi; ut Salmant10, ex S. Thoma n, cum Cajetano et Sanchez, Suarez, Trullench, Laymann, Lessio, Pa­ lao, etc. — Et ratio est (ut ait Sanchez ”), quia in tali aetate deficit perfecta delibe­ ratio ad tantam obligationem. Quare ad talem defectum natura prospexit, prae­ bendo parentibus facultatem talia vota irritandi. 2". In dubio autem, an votum sit emissum ante vel post pubertatem,adhuc potest pater irritare ; quia possidet sua potestas. Ita Sanchez, Diana, Michel cum Elbel,a. — Qui recte idem ait dicendum in dubio, an filius post pubertatem votum ratificaverit. Voti dispensatio. · Sanch., loc. dt.. Suar., lib. 5, cap. 6, n. b et 7. - Trult., lib. 2, cap 2. dub. 34. n. 2. · Laym., loc. dt., n. 10. - Less., loc. dt.. cap. 40, n. 82. - Pal., loc. dL, punct. 7, n. 4. — “ Decal., Ub. 4, cap. 18, n. 5. — Sanch., Decal. lib. 4, cap. 40, num. 70. — 1 Tr. 17, cap. 3, num. 31 · S Anton., part. 2, tit. 11, cap. 2, § 6. ver». Item nota. - Ca/rtan., v. Voti dispensatio, in prine. - Sitwst., v. Votum IV, qu. 1. · Aaor, part. 1, lib. 11, cap. 18. qu. 5. — · Lib. 2. cap. 40, n. 70 — 1 Dc Voto. n. 254. — 4 Tr. X cap. 3, n. 34 — · Loc. dt., n. 34 et 35. - Pal., tr. 15, dl»p. 2, punct. 4, n. 6. — Suar., lib. 6, cap, b, n. 23. — · Loc. dt., n 82. Sanch., Decal., lib. 4, cap. 35, n. 84. — ’ Loc, dt.. cap. 35, η. X — · Lib. 4, tr. 4, cap. 7, n. 10. — · Diip. 4, qu. 2, punct. 7, $ 2, n. 20. — * Loc. dt., n. 45. · 11 2· 2·*, qu. 88, art. 9. - Cajftan., v. cap. 35, n. 7 et »eqq. · nem per hujusmodi irritationem; posse ta­ men peccatum contra caritatem ibi reperiri, si nempe voti irritatio fiat in nocumentum subditi 228. - *) Tamburinius, Dccal., lib. 3, cap. 16, $ 3, n. 14, utramque sententiam ex­ ponit; deinde sic ipse concludit: « Video tan­ dem utrosque DD. quoad praxim esse concor­ des: fatentur enim et illi causam ad excusan­ dum a quacumque culpa, eam unam sufficien­ tem esse: quia scilicet gravatum se filius voto sentiat· Cum igitur tam modica causa sit salis, moraliter loquendo culpa semper evitabitur ». Sotus, de Just., lib. 7, qu. 3, art. 1, vers. Majort autem ambigendi, eum quidem peccare dicit, sed quali peccato, lethali an veniali, non explicat. — Valentia non bene adducitur a Sporer: nulla enim facta men­ tione de casu quo licentia vovendi concessa jam fuerit, in 2*m 2*',disp. 6, qu. 6, punct. 6, post, prine., dicit veniale peccatum admittere superiorem, qui sine causa votum irritaverit. Inferius vero, qu. 3, ubi de licentia vovendi jam concessa loquitur, tractat de irritatione voti quoad validitatem. — Medina similiter, Sum., lib. 1, cap. 14, § 7, minus recte ad­ ducitur, qui m genere dicit aliquando pecca­ tum fore, si vota absque ratione irritentur. Ltm., cap. 32, η. X (Non tamen dtator ab Elbel. qui addndt Suar., lib. 4, de Voto, cap. b, n. 1: et hic etiam idem tenet). · Diana, part. 4, tr. 3, resci. 37. · Michel, Theol. canon, morat, torn 2, part. 2, $ 5, punct. 9, sect. 1, η. 30. · « De Voto, η. 251. Pater rive avus pater­ nos irritat omnia vota filii impu­ beri». Btiam in 520 LIB. HI. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. 3·. Filiorum. autem puberum non pos. 1 sunt parentes imtarc vota personalia, puta castitatis, frequentiae Sacramento­ rum, etc.: nisi praejudicent domesticae gubernationi, prout vota longae abstinen­ tiae, peregrinationis, jejunii incompatibilis cum modo familiae, etc. —Ita Salmant.1 cum S. Thoma, Lessio, Palao, Silvestro % Tamburinio, etc. 4°. Bene autem possunt irritare (indire­ cte tamen, ut Busenbaum cum Laymann, art seq., n. 242} vota realia puberum in minori aetate; quia in ea carent ipsi administratione bonorum. Salmant. 3 cum S. Thoma Sanchez, Trullench, etc. — Excipe, si votum sit de peculio castrensi vel quasi; vel si filius exierit a patria po­ testate. Salmant.a. Item, votum eundi Ro­ mam pro absolutione excommunicationis, ex cap. V Relatum, de sent, excom. Circa vo« 5”. Facultatem autem, quam, habet pafilii illepti· . . . , f mi. ter erga filios legitimos, eamdem habet erga illegitimos d>; ut Sanchez4 cum Palao et Tamburinio, et est commune apud Sal­ mant. *. Tutor et cu6®. Notandum hic,’ quod dictum est de rator «dem n poMum ac patre, dici etiam de tutore respectu pupuur' pilli, et dc curatore respectu minoris. Et si sint plures tutores vel curatores, qui­ libet eamdem potestatem habet. — Sal· circa voi» filii paberii. 1 Tr. 17, cap. 3, n. 46. - S. Thotn., 2* 2*, qu. 88, art. 8, ad 2. lib. 2, cap. 40, n. 86. · Pol., tr. 15, disp. 2, punct. 7, n. 9. · Tambur., Dead., Hb. 3, cap. 16, $ 3, n. 12. — Layrn , lib. 4, tr. 4, cap. 7, η. IX — · Loc. dt., n. 47. Sanch., Decal., lib. 4, cap. 35, n. 21. · TruH., lib. 2, cap. 2, dub. 34, n. 6. — · Loc. dt., n. 48. — 4 Loc. dt., n, 82. — Pal., tr. 15, disp. 2, punct. 7, n. 5. · Tambur., Decal., Hb 3, cap. 16, $ 3, n. 9. - · Tr. 17, cap. 3, n. 53. - · Loc. cit. n. 49. · Suar., lib. 6, cap. 6, n. 22. - Sanch., Decal., lib. 4, cap. 35, n. 70. · Bonae., disp. 4, qu. 2, punct. 7, mant. 6 cum Suarez, Sanchez, Bonacina, Trullench. 230. - Quaestio est: an mater possit irritare vota filiorum ? — Si mater sit de­ signata tutrix aut curatrix, certe potest quod tutores et caeteri, ut supra, possunt. Sed quid, si non sit ut talis designata, llCS Mi ter. «i iit cntrii. et filius careat patre vel avo paterno? Sanchez, Suarez, Palaus, etc., apud Sal­ mant. 7, putant, tunc filium esse sui jurist. Sed oppositum dicunt esse probabile, sci­ licet, quod in eo casu incumbit matri esse curatricem: ut probabilius tenent Salmant.9 cum Tamburinio, Prado, Leandro; quia rationabile est, ut mater vel avia minori provideat. Et ideo bene potest eorum vota, ut curatrix, irritare. Sed magis dubitatur: an mater, prae­ Vd. GH noo κι u· tnx. ώ· dat pater vel XVQ& sente patre vel tutore, possit filiorum vota irritare? — Est duplex sententia proba­ bilis. Prima negat; et dicit quod, solum de­ ficiente patre et tutore, potest mater irri­ tare vota impuberum ; et deficiente matre, idem potest avus et avia ex parte matris. — Ita Suarez, Sanchez, Tamburinius, Lay­ mann b>, Palaus, Trullench, Bonacina, etc., apud Salmant.9. Secunda, non minus probabilis, ut me­ rito ajunt Salmant. 10 (quam tenent Prado n. 25. - TruH., lib. 2, cap. 2, dub. 35. n. 6. — Sanch . loc. cit., n. 77. - Suar., Hb. 6, cap. 5, n. 14. · Pat., loc. dt., punct. 7, n. 15. - 1 Tr. 17, cap. 3, n. W. — * Loc. dt., η. ΣΛ. · s 2, Tatnbur., Decal., lib. 3, cap. 16, cap. 31, qu. 13, n. 79. · Lcand., S 3, n. 23. - Prodo, tom. 2, tr. L ditp. 16, qu. 121. — cap. 6, n. 19 ct «cqq. · Sanch., Dead., Hb. 4, cap. 35, n. 78. - Tambur., loc. dt., n. 21. · Pa!., tr. 15, diep. 2, punct. 7, num. 7. · TruH., lib. 2, cap. 2, dub. 36, η. 1 ct 2. Bonae., dhp. 4, qu. 2, punct. 7, § 2, n. 18. • Loc dt., n. 51. — »· Loc. dt., n. 52. - Prodo, loc. dt., n. 77. Suar., Hb. 6, 229. - a) Silvester, v. Votum /1/, qu. 6, d) Sed, juxta auctores, facultatem istam ab hac regula excipit votum peregrinationis in vota filiorum illegitimorum habet pater in terram sanctam, « quod potest filius fami­ casu dumtaxat, quo nullus adest tutor. lias emittere ». 230. - a) Quando scilicet filius jam puber­ S. Thomas, 2a 2af, qu. 88, art. 8, ad 1, tatem adeptus est, ct agitur dc votis rcalibus. rem clare significat: < Non potest omnino, — Palaus tamen dc quibuscumque puberis inquit, servari ratio voti, cum quis in pote­ votis loquitur. state alterius constitutus, vovet id quod est in Laymann, lib. 4, tr. 4, cap. 7, n. 10, potestate alterius, nisi sub conditione, si ille videtur ita sentire, eo quod matri concedit ad cujus potestatem pertinet non contradicat». posse filiorum impuberum vota irritare « in O Cap. Relatum 37, de sent, excom., de defectum patris..., et in defectum ascenden­ casu simili tantum loquitur, scilicet de servo tium in sexu virili...; non lantum, si ea tutrix excommunicato propter manuum injectionem sit, sed etiam in defectum tam tutoris quam in clericum, qui tenetur Romam adire, non patris et avi. Tunc enim naturali jure ad ipsam obstante quod dominus alleget sc nolle man­ haec cura spectat, quando alius non est, qui imbecillitati impuberis consulat·. cipio suo carere. Praacaa patre vein tore, oxur probxbiEtcc nihilpoteu. ProbaS liter irritat qtueùia. CAP. III. - DE VOTO. - DUB. VI. - ,\RT. I. et Philiarchus o ac Roncaglia *), assent, matrem, etiam praesente patre vel tutore, posse irritare vota omnia impuberum, etiam castitatis et religionis; et etiam vota personalia puberum, quae praejudicant gubernationi domus; non vero realia, quo­ rum administratio pertinet ad patrem vel curatorem. — Ratio, quia talis potestas, licet non civiliter, naturaliter tamen etiam est in matre, cui filii tenentur obedire; etsi cum subordinatione ad patrem: ita ut possit pater irritare vota filiorum, con­ tradicente matre; sed non sic mater, con­ tradicente patre. Et probatur ex S.Thoma1*, qui parentibus indistincte praebet facul­ tatem irritandi vota filiorum. 231. - Quaeritur ultra: an vota filiorum et aliorum subditorum, velut religiosorum, uxorum, etc. ut infra, donec irritentur, sint Voa mbdtiorum, riaecotwen· »a wperio· ri< )UlU Allo*, rqIU. valida in iis, quae superiorum mandatis aut jurisdictioni non praejudicant? Negat prima sententia; et proinde ea non indigere dicit relaxatione, si sine con­ sensu superiorum sint emissa; quia tales subditi carent usu voluntatis, cujus do­ minium est penes superiores. — Ita Va­ lentia, Angelus a>, March, Richardus Rosella b> ct alii; et probabilem vocant Leander ri, Torre et Peyrinus^, apud Sal­ mant. 3. Et sibi favere ajunt S. Thomam4*, qui sic dicit: Nullum votum religiosi est firmum, nisi sit de consensu praelati; et idem dicit de voto uxoris, etc. 1 Tr. 8, qu. 2, cap. 4, qu. 3, resp. 3. — · Oputc. 17, cap 13, vers Decimo. — Valent., in 2— 2·*» di*p. 6, qu. 6, punct. 6, qu. I, ven. Et quoniam. - March tU Velasco, Reaol mor., tom. 2, v. Volo, reaot 449, n 2. — Torre (Luisius TurrianusJ, Sum. thcol. mor., part, i, cap. IM, dub. 2. · · Tr. 17, cap. 1, η. 183. — « 2· 2··, qu. ft», art. 8, ad 3. — 1 Tr. 17, cap. 1, n. 183. Cajctan., in 2— 2··, qu. I», art. 8, re*p. ad 3, ver*. Dub. 2; et Sum., v. Voti cumfttionci. · 8avar., Man , cap. 12, n. 67. Tambur., Decal., lib. 3, cap. 12, $ 5. n 8. · Pal., tr. 15. di*p. 1. punct. !*>, n. 15. · Trull., lib. 2, cap. 2, dub. 11, n. 7; el dub 29, 0 Philiarchus, 2'part., lib.3, cap. 18, vers. Quoad vota filiorum, loquitur ut S. Thomas infra, scilicet concedit parentibus indistincte hanc facultatem. 231. - a> Angelus» v. Votum II, n. 3, per­ peram citatur a Salmant.; oppositam enim sen­ tentiam tenet, negans religiosum posse votum exsequi absque praelati consensu : · nisi sit (ita limitat) de quo nullum praejudicium fit praelato vel regulari vitae». Richardus dc Mediavilla, in 4, dist. 38, 521 Secunda tamen sententia probabilior, quam omnino tenendam dicunt Salmant.1 cum Cajetano, Navarro, Tamburinio, Pa­ lao, Trullench, Filliucdo, Azor, Sanchez, Suarez et aliis pluribus, affirmat valida esse talia vota, sive sint realia, sive per­ sonalia, nisi irritentur. Quia subditi revera non carent voluntate; sed eam subjicere debent voluntati superiorum, si contradi­ cant. — Et sic intelligendus est S. Tho­ mas, qui loco citato nihil aliud docet, quam tale votum non esse firmum; quia, ut dicit6* : In eorum voto intelligitur de­ P roba as TAlida, irrilen­ tor. bita conditio, scilicet si suis superioribus placuerit, vel non renitantur. Quare suf­ ficit quod illi non renitantur, ut impleatur conditio voti, et votum sit firmum. 232. - Quaeritur denique hic: utrum, si per errorem communem aim titulo, quis existimabatur praelatus, maritus, pa­ ter, etc., sit valida votorum irritatio ab eis facta; sicut validi sunt actus jurisdi­ ctionis, ex l. Barbarius ff, de off. praetor. ? Negant Sanchez, Bonacina, Trullench, Palaus et alii, apud Salmant T; quia dif­ fert actus dominii ab actu jurisdictionis. — Probabile tamen contrarium censent Salmant.· cum Prado; quia in his eadem ratio currit. 233. - « 2". Vota religiosorum >, [Quae­ cumque, etiam interna; ut Salmant.J cum Soto, Sanchez, Laymann, et Roncaglia10 : quia religiosus transtulit in praelatum ton. 7. Fill., tr. 26, cap. 6. n. 172. · Aoor, part. 1. lib. It. cap. 17, qu. 5. · Sanch., Decal. hb. 4, cap. 25, num. 6. · Soar , Lib. 3. cap 5, n. 10 et *cqq — · 2· 2*·, qu. 88, art. 8. ad 4 — Sanch., loc. du, cap. 32, n. 16. · Bonac., di»p. 4. qu. 2, punct. 7, J 2, n 23. - Tïull., loc. dr., dub. 34. a. 11. · Pal., tr. 15. di*p. 2, punct. 4. num. 10. · 1 Tr. 17, cap. 3, num 71. — · Loc. dt. · Prado, tom. 2, cap. 31, qu. 13» n. Π0. — · Loc. dt.. n. 37 · SoTmj, de Jixat. et Jure, lib. 7. qu. 3, art. 1. dub. 2, 4. · Sanch., Decal., lib. 4, cap 33, n. 7. · Laym , lib. 4. tr. 4, cap. 7, n. 6. — * Tr. 8. qu. 2. cap. 4, qu. 2. art. 4,qu. I, negat simpliciter religioso licitum esse vovere sine sui praelati licentia. Quibus Richardi dictis, Rosella, v. Votum II, n. 14, adhaeret. <> Leander» tr. 1, disp. 16, qu. 26; et tr. 2, disp. 5, qu. 4, oppositam sententiam vocat pro­ babiliorem; cx quo videtur, ut Salmant colli­ gunt, hanc probabilem reputare. — Peyrinus vero, de Off praelati, qu. 3, cap. 3, n. 3, praesentem sententiam valde probabilem ap­ pellat, ut et ipsi Silmant notant Potr«A< ta perior i* ex errore com ma οι. PraeUu r·piUres Lrritxnt vo­ ta »ubib to­ rum. UB. IU. - TRACT. IL DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. III. - DE VOTO. Sui pendant vota novi· tioram. Excipi · tur votum trameundi ad unctio­ rem. Mantu· ir· ritat vota uxori·. Etiam non praejudi­ cantia. tum suum velle et nolle] « non tamen novitiorum », [Licet vota personalia novitiorum suspendantur: vide Salmant.l] « etiam sub praedecessoribus emissa, irri· « tare possunt directe, praeter Papam », (Papa omnia quidem potest directe irritare vota religiosorum; ct episcopus, monia­ lium subjectarum: Salmant8] « Abbates, «Guardiani, Priores et Rectores»; (Et etiam praelati secundarii, absentibus pri­ mariis^· Salmant.8 ] « ac probabiliter etiam « abbatissae » : [Cum Salmant.4] « ut habet « Suarez ft, Reginaldus e, Filliuccius, Bo« nacina « Excipitur tamen votum transeundi < ad religionem strictiorem. Vide Bins« feld e, Lessium ·, Sanchez 10, Bonaci« na 11 ». — [Hoc votum, nec Papa potest « irritare. Salmant.,f]. 234. - « 3°. Idem potest, secundum San« chezx\maritus, respectu votorum uxoris. « — Licet probabilius id alii limitent ad « ea vota quae mariti juri praejudicant. < Laymann u, Filliuccius l5, Lessius 10 ». Sed probabilior, saltem extrinscce, vi­ detur contraria sententia, quod vir pos­ sit directe omnia vota uxoris irritare ; licet non praejudicent usui matrimonii, vel prolis educationi, vel gubernationi dome­ sticae (ut tantum concçdunt DD. contra­ riae sententiae, apud Salmant. n). — Et maxime probatur ex Num. xxx. 7, 9, ubi dicitur: Si maritum habuerit, et voverit aliquid...; sin autem audiens [vir] stalim contradixerit, et irritas fecerit pollicitatio­ nes ejus...,propitius erit ei Dominus. Quod rum esse caput mulieris, ut nulla vota abstinentiae vel religiosae conversatio­ nis, liceat sibi sine ejus licentia Deo of­ ferre. Pariter, S. Thomas18 docet, votum uxo­ ris ita nullum esse sine consensu viri, sicut votum religiosi sine consensu prae­ lati : Nullum votum religiosi (verba S. Tho­ mae) estfrmum, nisi sii de consensu prae­ lati: sicut nec votum puellae existentis in domo, nisi sil dc consensu patris; nec uxoris, nisi sil de consensu viri. — Et ’ Tr. 17, cap. 3, n. 42. - · Loc. dt.. n. 33. - » Loc. dt., n. 40. — · Loc dt., n. 41. — · Lib 6, cap. 7, n. 19. — cap. 3. num. 5«. - Sancft., Decal., lib. 4, cap. 34, n. 3. · Prado, tom. 2. capit. 31, qu. 13, num. 93. - Tanibur., • Lib. 18, n. 324. — Fili., tr. 26, cap. 8, n. 243. - ’ Di«p. 4, qu 2, punct. 7, $ 2, num. 26. — · Enchir. theol. pastor., part. 3, de 10 praecepti·, cap. 9, i. f. - · Lib. 2, cap. 40, n 75. — »· Decal., hb. 4. cap. 33, n. 2. — « Loc. dt., n. 26. — “ Tr 17, cap. 3, η. M — “ De Matrim., lib. 9, dttp. 39, n 4. — M Lib. 4, tr. 4, cap. 7, n. 12. — “ Tr. 26, cap, 8, nuta. 235 et »eq. — M Lib. 2, cap. 40, num. 89. — ” Τη 17, cap. 3, η. 57. — * 2· 2··, qu. 88, art. 8, ad X — n De Mntnm., loc- dt., n. 4. · Sotus, de Juit., lib. 7, qu. 3, art. 1, rera. At wra sicuti. . S*l, v. Voti irritatio, num. 1. — · Tr. 17, Decal , lib. 3, cap. 16, 4 3» n. 48. - Diana, part. 3. tr. 4, reeol 220; ct part. 4, tr. 4, rcsol. 110. · Nodri^., Sum., part. 2, cap. 92, n 9. - Fagund., Decal., Hb. 2, cap. 38, n. 2 ct 3. - Villa!., part. 2, tr. 34, dill. 21, n. 1. · Lrand., tr. 1, di»p. 16, qu. 127. · Aragon, in 2·· 2-·, qu. 88, art. 8, ver». Dica2-.— « Tr.8. cap. 3, n.27. · Aatwr., Man., cap. 12, n 64 - Silvfit., v. Votum V, n. 2. · Aoor, part. 1, lib. II, cap. 17, qu 10; et cap. 18, qu. 12. — ■ Tr. 17, cap. 3, n. 58 — • Loc. cit., n 59. · Sotus, loc. dt., art 1, ven. Molrstior aidrm. Lrand., loc. dt., qu. 136. - Façund., loc. cit., n. 8 233. - a) Quando scilicet praelati primarii a domo absunt « per aliquod tempus, puta per unam diem naturalem ‘24 horarum », ut no­ tant Salmanticenses. 234. - a) Textus iste male a Salmant, loc. cit., n. 58, Ambrosio tribuitur: sunt enim verba quae Gratianus addidit canoni Nec il­ lud, caus. 33, qu. 5; dum solus canon sumi tur ex lib. S. Ambrosii de Paradiso, cap. 10. ' Petr. Ledesma, de Matrim., qu 64, art. 4, diff 2, conci. 1, excipit votum dc non petendo debito, quod negat posse a marito irritari. D Aragon perperam a Salmant. adducitur; ipse enim, loc. cit., art. 8, v. Dico 4, de voto post solutum matrimonium adimplendo oppo­ situm tenet, negans ut . verius et probabilius », maritum posse ejusmodi votum irritare. dub vi. - ART. i. Sanchez 1 cum Palacio d>, Ledesma d> ct suo. Est commune. Ita Salmant & cum Vega: contra Navarrum,Cajetanum, etc. Sanchez, Suarez, etc. ; et Busenbaum (Art. 235. - E converso notandum Γ. Quod seq., n. 242, ad 7), qui bene addit secus Uxor irri­ tat «olam esse, si uterque independent»· ab altero vou prae- uxor nequit irritare vota viri: nisi sibi Judkaatia praejudicent, ut votum longae peregri­ vovisset. Sed vide dicenda η. 239, ν. Quid airiti. Si poatea nationis, magnae abstinentiae, vestiendi autem. — Conjuges isti, si post tale vo­ coeant, quahter pec ­ habitum eremitae, et similia. Salmant., tum mutuo consensu emissum, revocent cent. cum Busenbaum (Art. seq., n. 242, ad 2). pactum, et coeant ; licet non peccent Item. νο· — Et etiam votum non petendi debitum: contra castitatem, peccant tamen contra ut probabilius tenent Sporer 1 cum Lay­ votum : nisi a gravissima causa excusen­ nun. mann , Trullench, Henriquez, Fagun­ tur. — Salmant a> cum Suarez ·>, Pa­ dez, etc. (contra Lessium Λ>, Sanchez a>, lao ·), Bonacina a>, Sanchez etc. Basilium b>, etc.), apud Salmant. ·. Quia « 4’. Qui semel votum irritavit, si povalde gravosum esset pudori uxoris, cogi « stea nolit, non ideo revalidatur : ut vide semper ad petendum. Talia vota docent DD. communiter « chez b), Trullench, contra aliquos]. Tiiavou irritanda. At potius videntur esse 237. - « 5°. Nullus supradictorum po«at invâii· * ante a·. invalida, utpote de materia inepta; sicut « test directe irritare vota emissa ante riLAU «abjectio­ non trsentiunt Salmant. 4. « subjectionem, v. gr. ante matrimonium. nem ntantur di­ Conjure· 236. Notandum T. Quod si conjuges « Facta vero intra tempus subjectionis, recte. sutao con­ « de re implenda post tempus subjectiotentu vo­ mutuo consensu voveant castitatem aut vente·. ne* nis, v. gr. in pubertate, vel post obi· qneunt irri- religionem, nequeunt vota invicem irri­ ure. tare; quia virtualiter uterque cedit juri « tum mariti, possunt irritare. — Bona- non de solo voto abstinentiae, sed de omni voto interpretantur Septuaginta inter­ pretes. Et S. Ambrosius, apud Salmant. % sic dicit : Evidentissime... apparet, ita vi­ ratio est: quia expedit valde ad pacem familiae, ad mutuum amorem fovendum, quod uxor voluntatem totaliter a viro de­ pendentem habeat, et sic impetus femi­ narum retundantur. Ita Sanchez ” cum Soto, Sà; et Salmant. 20 cum Sanchez, Prado, Tamburinio, Diana, Rodriguez, Fa­ gundez, Villalobos, Ledesma % Leandro, Aragon, etc.: contra Sporer 21 cum Na­ varro, Silvestro, Azor, etc. — Sed etiam isti contrariam sententiam probabilissi­ mam vocant, apud Salmant. “. Hinc vir potest irritare etiam vota ca­ stitatis et religionis uxoris, exsequenda post mortem viri. — Salmant.23 cum Soto, Aragon Leandro, Fagundez, etc.; item - » De Matrim., Hb. 9, dUp. 39, n. 16 ct 19. . Vr^a, Sum nueva. pari. 2, cap. 129, cx». 20, 93 et 94. · Navor., Man.» Cip. 12, n. 66. - CajHan., in 2·· 2··, qu. 88. art. 8. ante rc«p. ad 3. — Salmant.,tr. 17, cap. 3, n. 56 et 55. — · Tr. 3, cap. 3, n. 29. — Laynt., Hb. 4, tr. 4, cap. 7, n. 16. - JVull., Hb. 2, cap. 2, dub 33, n. 7. - Htnri^., Ub. 11, cap. 15. n. 8. Fafiund., Decal., Ub. 2, cap. 38, n 29. · · Tr. 17, cap. 3, Ethun ex· •equeoda mortuo nu rito. d> Mich, de Palacios, in 4, dist. 32, disp. 2, vers. Quod si votum ; BarthoL de Ledesma, dc Matrim. sacr., diff. 71, v. f., non citan­ tur pro hac sententia a Sanchez, neque eam luentur. 235. - a) Lessius, lib. 2, cap. 40, n. 99, negat ut verius (Sanchez, ut probabilius, De­ cal., lib. 4, cap. 34, n. 27), uxorem posse votum mariti de non petendo debitum irri­ tare; fatetur tamen Lessius sententiam oppo­ sitam, quam S. Alphonsus tenet, satis proba­ bilem esse; eamdemque Sanchez valde pro­ babilem existimat. Quin citam Sanchez, non obstante sua sententia, affirmat virum eo voto emisso, teneri « se aliquoties offerre ad usum conjugalem». b> Basilius Pontius, de Matrim., hb. 10, cap. 17, n. 19, utramque sententiam exponit, deinde ipse sic concludit : < Neque est ma­ gnum discrimen inter DD. utriusque opinio­ nis. Et mihi placet non posse virum emittere tale votum cum damno uxoris.^, quia tcnctur reddere, ct necessarium est ut nihil faciat maritus, propter quod uxor pudica trahatur a petendo debito. Et ideo merito D. Thomas docuit posse virum obligari ad petendum aliquoties, quia hoc potius esset reddere uxori petenti, si non expresse, saltem implicite» Relig., tr. 7. lib. 9. cap. 9, nem. 6. — · V. ! crt irritatio, nuat 4. — ’ Tr. 17, cap. 3. num. 70. - Sotus. de Ju»t. et Jure. lib. 7, qu. 3, an. I. dub. poetrem., vera. A/tud post harc. · JVuJJ., lib. 2. cap. 2. dub. 29, num U, et dub. 32, num. 6. 236. - *> Salmant., loc. cit., w. 59, dicunt utrumque conjugem posse licite petere et reddere, quia valide potuit mutuo consensu dissolvi contractus. Et pro hac parte auctores allegant; deinde ipsi Salmant subdunt: « Sed talis contractus dissolutio erit peccatum grave contra votum (actum, et solum potest esse liata ob gravissimam causam occurrentem » Quibus omnibus consentit Palaus, tr. 15, disp. 2, punct. 6, n. 6. — Suarez vero, loc. cit., cap. 9, n. 7, dicit eos contra votum pec­ casse in illa pacti revocatione. Et n. 8, dicit eos teneri pactum renovare et mutuo sibi re­ mittere obligationem reddendi debitum, quodsi vero alter eorum, poenitentia ductus, revoca­ tionem retractare velit, alter vero nolit, ille qui poenitens est, poterit non quidem pe­ tere, sed alteri petenti reddere poterit absque peccato contra votum. — Bonacina. disp. 4, qu. 2, punct. 7, § 2, n. 16, dicit posse hoc votum a marito irritari valide (etsi illicite), si uxor det iterum marito facultatem in suum corpus. — Sanchez, loc. cit., num. 17, idem tenet. b> Sanchez, Decal., lib. 4, cap. 26, η. 4, ita quidem docet de iis votis quae directe et proprie irritantur; non vero de iis quae sus­ penduntur tantum. ζί& CAP. 1Π. - DE VOTO. - DUB. VI. - ARI. I. 524 LIB. III. - TRACT. IL DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. « cina » ’. [Cum Salmant. *, Valentia e>, Diana, Tamburinio, etc. ; ac Sanchez3 cum Soto, etc. — Vide dicta n 234\. Non potest vir directe irritare vota ab uxore emissa ante matrimonium; sed bene potest illorum suspendere exsecu­ tionem, quatenus praejudicant suae po­ testati. Salmant. 4 cum Sanchez, Valen­ tia a>, Palao, Suarez, etc. — Vota autem religiosorum, certum est quod per pro­ fessionem exstinguuntur, ut habetur ex cap. Scripturae, de voto et voti redempt. Vide Elbel * et Salmant. ·. In dubio * 6". Votum de quo dubium est, utrum dc tempore emiadonts. « emiseris tempore libertatis an subjectio« nis, non posse irritare superiorem, do« cet Salas 1 et Caramuel ·. — Sed con« trarium tenent Suarez bj Sanchez, Bo« nacina, etc. cum Bardi ’ ». Quaeritur igitur: utrum vir vel prae­ Alii aflir num potae irriun di­ recte. 4 valore matrimonii, tenetur reddere alteri petenti, ob certam suam possessionem, ut habetur ex cap. Dominus, de secund, nupt. — Ita Sanchez. Sed pace tanti doctoris, oppositum $. Oct sentio. Non dubito (ut diximus n. 229), Deer. quod pater possit irritare vota filii, quando dubium est an filius pertigerit vel non ad pubertatem; quia eo casu possessio stat pro potestate patris, ut diximus dicto n. 229, ad 2. — Secus vero e converso dico tenendum hic: cum vota sint certa, et possessio viri vel praelati sit dubia; eo quod dubitatur an vota sint vel ne emissa tempore, quo jam inceperit sub­ jectio. — Differt autem paritas conjugis petentis debitum. Nam ibi, ille habet cer­ tam possessionem super totum corpus conjugis dubitantis; et ex possessione jus certum habet illo utendi. Aliter tamen latus possit directe irritare uxoris aut est in nostro casu, in quo vir vel prae­ religiosi vota, de quibus dubitatur, an sint latus non habet possessionem totalem su­ per voluntatem uxoris aut religiosi. Ha­ emissa ante vel post subjectionem? Affirmat Sanchez ,0, ex Suarez (cum bet quidem possessionem super volunta­ aliis apud Busenbaum, ut supra). — Ra­ tem praesentem subditi; sed non habet tio, quia, ut ait, possessio praesentis vo­ super praeteritam. Et ideo praedicti non possunt directe luntatis subditi est certa: cum certum sit illam esse uxorem, vel illum religiosum. irritare vota, de quibus dubitatur, an sint At exceptio quoad illa vota est dubia; de materia ipsis subjecta. — Possunt ta­ quare, usquedum probetur exceptio, sci­ men indirecte, juxta dicenda Art. seq., licet, quod vota sint emissa ante subje­ n. 24/. ctionem, praevalet certa possessio supe­ 238. - « T. Vota facta tempore subje- Powuot ir r junta·.· rioris. Sicut a pari conjux dubitans de « ctionis, possunt adhuc irritari post il- 1CU Eltfc· aioDe. 1 Diip 4. qu. 2, punct. 7, S 2. n. 18. — · Tr 17, cap. 3, n 74 - Diana, pari. 4, tr. 4, reaol. 110. · Tambur., Dccal., lib 3, cap. 16, $ 3, n 49. — · Dc Matnm lib 9, diip. 30, n 16 Sotut, de Juit. ct Jure, lib. 7, qu. 3. art. I, vert. Afoleitior autem — « Tr. 17, cap. 3, num 75. · Sanch., Dccal., lib. 4, cap. 31, n. 9 - Pal., tr. 15. diip. 2, punct. 3, $ 5, η 3. · Suar., tr. 6, lib. 6, cap. 4, n. 16 et 17. — · De 237. Valentia a Salmant citatur ut refert S. Alphonsus; ipse tamen, in 2a”‘ 2a<, disp. 6, qu. 6, punct. 6, vers. Ultima... quae stio, scribit: «Verius videtur... solum posse a viro irritari ea uxoris vota, quae sunt in praejudicium illius, sive fuerint emissa ante matrimonium, sive post». Idemquc judican dum esse dicit de servo respectu domini Ce­ terum, ibid., vers. Quinta quaestio, de voto in generali explendo tempore, quo subdi­ tus fiat sui juris, distinguit; et negat posse a superiore irritari, si subditus sit talis solum quoad rem quam vovet, secus vero, si sit subditus etiam quoad voluntatem. b) Suarez, lib. 4, cap. 6, n 1, generalem Voto, n. 253. — · Tr. 17, cap. 3. n. 75. - ’ In 1- 2··, ir.8. oeci. 25, n. 261. — · Theol. fundamental., lom. 3, lib. 3, Sanch., de Matrim., lib. 2, diip. 41, num. 39; cfr etiam Decal., lib 4, cap. 32, num. 2. - Bonae., disp. 4, num 1377. — qu. 2, panel. 7, $ 2, num. 21. - · Disccpt. mor. 6, cap. 1, S 28, num. 7. — * Dccal., lib. 4, cap. 32, num. 7. — loc. dt., n. 7. Sanch., tantummodo, ut ipse Sanchez fatetur, doctri­ nam propugnat, scribens: «Sunt autem ali­ quae conditiones, cum quibus factum votum est irritabile, ct pendent cx jure humano, ut quod votum sit factum ante decimum quar­ tum aetatis annum. Et in his probabiliter censeo in casu dubio judicandum esse votum infirmum seu irritabile ». Ita quidem Suarez, loc. cit.; at praeterea, lib. 6, cap. 6, n. 4, dicit patriam potestatem vota filiorum irri­ tandi, protrahi usque ad pubertatem; scilicet (ex lege ecclesiastica) usque ad 14 annum completum in masculis, et 12, pariter comple­ tum in feminis; quibus sic dictis, subjicit: « Necessarium esse, ut certo constet annum Quod valide possint superiores irritare ■ lud; v. gr. quando filius jam est pubes. vota subditorum, tametsi illa ratificaveQud,»i in > — Quod verum est, etsi in pubertate pQbcrute « ea ratificassct, putans ex errore esse rint, videtur certum; quia ipsi, etiamsi rat* h* tcaoiur. « firma. Secus tamen, si infirma esse no- velint, nequeunt sibi adimere potestatem . visset, et independenter a prioribus ra- dominativam, quam in subditos habent. « tificasset. — Vide Lessium » [Et El- Ita communiter Sanchez *), Elbel '); et < bel ’ cum Sporer, Tamburinio, etc.]. Salmant. · cum Cajetano, Suarez, Palao, Et haec est probabilior, scilicet, quod Sayro, Trullench b>, Prado b>, etc. — Et vota facta tempore subjectionis, etiam hoc valet non tantum pro patre respectu post illud irritari possint a patre; ut te­ filii, et praelato respectu religiosi; sed nent contra alios, Salmant. 3 cum San­ etiam pro viro respectu uxoris; ut valde chez, Suarez, Trullench, Cajetano, Bona­ probabiliter tenent Sanchez * cum Soto, cina, Palao, etc. — Modo filius non con­ Ledesma d), Aragon et Vega; item Tam­ firmet votum in pubertate; et, ut proba­ burinius 10 et Salmant. “ cum aliis citatis biliter addit Busenbaum cum Lessio, modo (contra Elbel ” et Sporer «J, etc.). Ratio, sciat tunc vota fuisse infirma. quia vir habet veram potestatem directam Vou rcA Vota tamen realia puberum nequit irritandi vota uxoris, etiam castitatis et Ua puberum Mqucontir- pater irritare, postquam ipsi emancipati religionis; ut dictum est n. 234, v.Hinc vir. nuri çoit eaxncipa· sunt. Salmant. 4. — Nec praelatus, vota Certum contra est, quod omnes prae­ Si pnua tîsaem. c religiosi, si iste non sit amplius illi subje­ fati superiores, si sine justa causa irri­ tiuvc baveri ctus. Nec vir, vota uxoris, facto divortio tant vota subditorum, postquam positive peccant. formali. Vide Salmant. », illa approbaverint, peccant tam ipsi, quam Superior t* 239. - « 8°. Supradicti possunt revo- subditi relaxationem petentes. — Dixi: si enure pov ixnium per • ant, etal « care, ac directe irritare vota, etsi semel positive approbaverint ; nam secus esset, miacrinu au babaerial. « ea ratificaverint; quia non privarunt se si tantum permiserint subditos vovere vel « dominio et potestate sua. Vide Suarez ·. exsequi rem voto promissam; ut Sal­ « — Quod si tamen id sine causa fiat, mant. 18 cum Sanchez et Palao. Sed dubitatur: an irritando peccarent « erit, secundum quosdam peccatum mor« tale: licet probabilius id negent Sua- graviter, vel leviter? — Adest duplex « rez 1 et Laymann a) ». sententia probabilis. 1 Lib. 2. cap. 40, dub. 14, n. 83. - » Dc Voto, n. 252. - Ta nt bur., Decal., lib. 3. cap. 16. $ 3, η. 58 et to. - · Tr. 17, cap. 3, n. 71- Sanch., Decal., lib. 4, cap. 30, n. 9. Suar., lib. 6, cap 6. n. 8. · ThOl., lib. 2, cap. 2, dub. 34, n. 3. · Cajetan., in 2·· 2··, qu. 189, art. 5. · Bonae., diip. 4, qu. 2, punct. 7, § 2, n. 19.. Pai., tr. 15, diip. 2, punct. 3, $ 3, num. 5. — Lésa., loc. Sparer, tr. 3, cap. 8, num. 22- · art. 8, verv Ad enjus evidentiam. · Swar., lib. 6. cap. 8, n. 4. · Pal., tr. 15. disp. 2, punct. 3. $ 2, n. 3. - Suyr., Clav., lib. 6, cap .*10. n. 12. — · De Matrim., lib. 9. disp. 40, n. 17. - So/mj. de J oil , lib. 7, qu. X art. I, ven. Xnewmewhim au- irm. · Aragon, in 2— 3". qu. 88» art. 8. ven. Din 3·. · Vera, Sum. nueva, part. 2, cap. 129, cas. 22. — · Decal., Lib. 3, dt., n. 83. — ‘ Loc. dt., n 73. — * Loc. dt., n. 72. — · Lib 6, cap. 16. $ X num. 53. — u Tr. 17. cap X num. 64 el 66. — “ De Vote, n. 259. — * Loc. dt.. n. to. SanrA., Decal., cap. 6, n. 16; cfr. cap. 8, n. 4 et aeqq. — ’ Loc. dt., cap. 4, lib. 4, cap. 27, num. 43 et 46. n. 22. — · Loc. ciL, n. 66. · Cajetan., in 2··, qu. 88, esse completum, ut cesset haec potestas pa­ tris; nam in casu dubio potest votum irritare; tum quia pater possidet jus suum, quo non privatur in casu dubia.., tum propter alia supra dicta de voto dubio ·. 239. - a) Laymann, lib. 4, tr. 4, cap. 7, n. 18, i. f., dicit « non improbabiliter » negari esse mortale. Sanchez, Decal., lib. 4, cap 27, η. 9 ct seqq., id utique concedit, nisi votum jam sit exsecutioni mandatum; eodemque sensu loquuntur Trullench, lib. 2, cap. 2, dub. 30, n. 2; et Prado, cap. 31, qu. 13, num 47 et 49. c) Elbel, dc Voto, n. 259, ab hac facultate excipit casum, quo pater filio dederit licen- Pal., loc dt, $ 2, num. 12 et 14. tiam vovendi aliquid reale, v. g. de bonis profectitiis vel adventitiis. Λ) Barthol. de Ledesma, de Matrim., diff. 71, v. f., vers. Sed dubium est, loquitur de voto non reddendi, quod alter conjugum ex altenus licentia emiserit ; et dicit posse revo­ cari postmodum ejusmodi licentiam, nisi ambo ex mutuo consensu idem voverint ') Sporer, tr. 3, cap. 3, n- 31, marito con­ cedit facultatem irritandi uxoris votum ante ejus exsecutionem, quamvis licentiam vovendi dederit votumque approbaverit In hoc uno n 32, contradicit, quod hanc irritandi facul­ tatem marito denegat, casu quo iste licentiam vovendi uxori dederit, « cum promissione non revocandi ». I Illi I I 526 Peccatam LIB. IU. - TRACT. U. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. Prtma assent, graviter: ex Num. xxx, 16, ubi de viro consentiente ad uxons votum, et postea irritante, dicitur f>: Por­ tabit ipse iniquitatem ejus. Ratio, quia, posito suo consensu, tenetur votum non impedire. Ita Salmant. 1 cum Cajetano, Sanchez, Laymann, Ledesma, etc. — Se. pSSe pr.° eunda tamen sententia, forte probabilior, vc tAntum assent peccare leviter, secluso scandalo aut contemptu : quia superior utitur jure suo; et irritando votum, non est causa violationis illius, cum subditus nec ipse tunc violat votum. Ita cum Busenbaum hic, tenent Suarez *, Bonacina ·, Sotus Tamburinius ‘; et Trullench, Pellizzarius, Diana, Peyrinus, apud Salmant. *. Eamdemque tenet Sporer * cum Valentia V, Medina et communiori. c.c^piu^t Vcrumtamen idem Sporer et Lesvirum re- sius ac Elbel i) cum Laymann A ab spectu uso .... . . n«. his excipiunt virum, qui suo positivo con­ sensu votum uxoris approbasset, maxime si esset votum castitatis; quia tunc (ut dicunt) ipse jam cessit juri suo. Unde nec valide irritare posset; et si irritaret, graviter peccaret. — Sed hi auctores lo­ quuntur juxta sententiam quam ipsi te­ nent, scilicet, quod vir tantum ex pote­ state indirecta possit vota uxoris irritare. Ajunt enim, in hoc differre praelatum respectu religiosi, a marito respectu uxo­ ris: quia praelatus, cum habeat potesta­ tem directam irritandi, non potest juri «t cr»vc. ' Tr. 17, cap. 3. n. 68. - Cafttan., in 2“ 2”, qu. 88. «rt. 8. ver». Ad cufHS t-vidt ratam. ■ Sarah , Dtctl., lib. 4, cap. 27. n 32. Laytn., lib. 4, tr. 4, cap. 7. n. 18. ver». Dico It. ■ Prtr Ltdtsm., Sum., part. 2. tr. 10. cap. 7. dub. 5. ver». ^,co 3. — ' Lib. 6. cap. 4, η. 22. — · Di»p. 4, qu. 2, punct 7, 6 2. n. 29. - « Decal., lib. 3. cap. 16, J 3, n, 36 et aeqq. - Trut!., lib. 2, cap. 2. dub. 30, a. 6. · PtlUt., tr. 3, cap. 4, f) Scriptum, Num, xxx, /6, ita lo­ quitur: « Sin autem contradixerit, postquam rescivit, portabit ipse iniquitatem ejus». « * Sotus, de Just. et Jure, hb. 7, qu. 3, art. 1, vers. Majori autem ambigendi, pec­ care quidem dicit; non Limen explicat quo­ nam peccato, lethali scilicet an veniali tantum. h> Valentia, in 2a™ 2ac; disp. 6, qu. 6, punct. 6, post prine., male citatur a Sporer; sicut et Bartholomaeus Medina, Sum., hb. 1, cap. 14, § 7, post prine.; cfr. de hoc notam b ad n. 228 supra. O Sporer, loc. cit., n. 32, hanc exceptio­ nem non admittit, vide notam e hic superius. 1) Elbel, n. 258 et 259, negat simpliciter suo renuntiare; potest tamen maritus, ad quem spectat potestas tantum indirecta. Aeeta — Sed nos, juxta praedictam sententiam rejidtfi'» relatam dicto u. 234, v. Pariter, dicimus ptioccs cum S. Thoma, eamdem potestatem dominativam, quam habet praelatus in reli­ giosum, habere virum in uxorem. Unde, sicut non potest praelatus illam sibi adi­ mere; ita nec vir, respectu uxoris. Hinc salis probabiliter videtur opinari secundum supra dictaTamburinius*,quod vir sine causa irritans votum castitatis uxoris, etiam postquam positive appro­ baverit, non peccet plus quam venialiter. Quid autem, si conjuges mutuo con­ sensu voverint castitatem? — Certe vir Si CM5· astu eo casu remanet obstrictus suo voto, quod gc» comcaii voveiet ab uxore non potest quidem irritari. axornqm Sic etiam ait Sanchez ·, nec virum irriart. De vire posse votum uxoris irritare; et eum se­ dubium ML quuntur Salmant.10 et alii communiter. — At ego non invenio rationem certam, qua damnare possim Palacium *> et alios apud Sanchez H, qui contradicunt. Nam, si vir (prout concedit ipse Sanchez, ut vidimus) potest valide irritare votum uxoris, ipso approbante, emissum; cur non poterit, arguit Palacius, si mutuo consensu ipse etiam castitatem voverit? — Attamen, cum haec opinio sit contra communem, et Tamburinius in hac difficultate involu­ tus, dubium indecisum reliquerit; ita et ego sapientibus decernendum remitto. n. 66. · Dtana, part- 4, tr. 4, resol. 110, v. f. - Pnrrin., dc Off. praeUti. qu. 3, cap. 8, n. 6. - · Tr. 17, cap. 3, n. 67. — · Tr. 3, cap. 3, n. 31 — ’ Cap. 40. n. 96. — S. Thom, 2· 2··, qu. 8B. art. 8, ad 3. — · Decal., lib. 3, cap. 16, $ 3. n. S3. - · Dc Matrim., lib. 9, disp. 40, n. 20. — * Tr. 17. cap. 3, n. 69. — u Loc. cit., n. 19. — n. 17. — Tambnr.. loc. cit., $ 3, n. 66. Sanch., loc. cit,. posse maritum ejusmodi votum irritare; at videtur loqui de validitate irritationis. — Lay­ mann, hb. 4, tr. 4, cap. 7, n. 18, v. Dico II, pariter dc validitate ct de solo continentiae voto loquitur. Palacios, in 4, dist. 32, disp. 2, non satis accurate citatur a Sanchez; distinguit enim votum continentiae perfectum a volo non petendi debitum. Et quidem dc primo, § Quodsi votum, haec scribit: « Quodsi ambo vovissent continentiam, perfectum jam viget votum, ideo papalcm postulat dispensationem, nisi necessitas... aliud suaderet ». De secundo autem, § Haec commemorasse, (a Sanchez allegato) loquitur, et dicit: « Si de consensu CAP. TH. - DE VOTO. - DUB. VI. - ART. 11. Praelatu* irritat vo­ tum « prae· decckiorc approba tom. Doffliom irritat quae­ dam vota oaaapio rus. « T. Praelatus potest irritare votum « subditi, a praedecessore aequali vel in« feriore confirmatum, non tamen a su« pcriorc. Vide de his Bonacina ‘, Lay« mann * ». — |Et hoc, valide et licite; Salmant. cum Sanchez, Palao, Suarez, Tamburinio, etc.]. 240. - Si loquamur de mancipiis, do­ minus potest irritare quaecumque eorum vota rcalia, nisi illi aliquid de proprio ha­ =>27 beant; et personalia, quae domino praeju­ dicant, prout religionis, longae peregri­ nationis, etc.; non vero castitatis, vel moderatae orationis, aut jejunii, etc. — Ita Salmant. · cum aliis. Vota autem famulorum nequeunt ab smpcndic neris irntan; sed tantum suspendi pos- amoiorum sunt pro tempore famulatus, quatenus de­ bitis obsequiis praejudicant. — Salmant. * cum Sanchez, Suarez, Bonacina. ARTICULUS 11. QUIS VOTA INDIRECTE POSSIT IRRTTAKE. Irritationi indirectae, quando ait loci». Quinam poMint in­ directe irri­ tare. 241. - «Resp. Si alicui, non quidem « voluntas voventis, sed voti materia sit «subjecta, ita ut in hanc jus habeat; is « tale votum potest irritare, irritatione « indirecta : hoc est, ejus obligationem sus• pendere, in quantum suo juri praejudi« catur. Idque, ex lege naturae docente, « quod nemo possit alteri promittere ali« quid in praejudicium tertii. — S. Tho« mas 5, Suarez, Lessius a>, etc. « Unde resolves: 242. - « Γ. Sic irritare possunt, praeter « supra nominatos, mater respectu filio« rum puberum, quamdiu manent in domo « paterna, nec sunt emancipati; item tutor « puberis, usque ad annum vigesimum « quintum : in iis quae eorum potestati « officiunt. — Laymann e ». [Vide Art. 1 antcc., ». 229, ad 3J. « 2". Idem potest uxor, respectu ma« riti; v. gr. si is voverit longiorem pe« regrinationem, habitare alibi, cubare « seorsim : quae derogant vitae sociali, et « usui dominii, quod habet in corpus ma« riti. — Lessius ’, Filliuccius* ». [Vide supra Art. I, ». 2351. • 3°. Item, dominus et domina respe« ctu famulorum; ut, si ii voverint jeju• Di«p. 4, qu. 2, punct. 7, $ 2, n. 30. — · Lib. 4« tr. 4. cap. 7, n. It. — Salmant., Tr. 17, cap. 3, n.t»5. · SoncA., Dccal·, lib. 4, cap. 27. n. 36. · Pal, tr. 15» di»p. 2. punct 3, i 2, n. 2 ct 8. - Suar., Hb. 6, cap. 8. n. 10. Tam^Nr., Dccal., lib. 3, cap. 16, $ 3. n. 35. — · Tr. 17, cap. 3, n. 62 et h3. - · Loc. dt., n. 60. « Sanch., Decal·, lib. 4. cap. 24. fiat amborum, non tenetur reddere, quamdiu non revocat aut non poenitet placiti, quia si revocatur ab altero quod placuit, vovens reddere tenetur » < nium, quo fierent inepti ad obsequia do« mini : quale votum non est castitatis vel « brevis orationis. — Lessius ·. < 4’. Item, non tantum Pontifex respe« ctu omnium fidelium; sed etiam epi« scopi et principes respectu subditorum, « quando materia illis praejudicat Deni< que superiores, respectu novitiorum, in « iis quae impediunt novitiatus exercitia. « — Lessius l0. « 5°. Non possunt irritari indirecte vota • de re alias praecepta, v. gr. non furandi; < quia nemini praejudicant. — Item, neque « vota implenda tunc, quando malena voti < non erit amplius subjecta: v. gr. vota «servi, implenda cum erit liber; et con« jugis, cum alter erit mortuus ». [Sed pro­ babilius hoc negatur de viro quoad vota uxoris; ut supra Ari, 1 antec,, >t,234,v. Hinc vir.]. « 6°. Potest quis etiam indirecte irri« tare vota longe ante facta, quam sibi « materia subjiceretur; v. gr. facta a con« juge, longe ante matrimonium ». [Sal­ mant. n, ut supra, n. 237], « 7\ Potest quis etiam vota a se vel < antecessore concessa et confirmata, in« directe irritare (ut patet ex Artic, SMpeti. 24. - Suar., Hb. 6, cap. 3» n 6 · Bonae , disp. 4, qu. 2. panel· 7, § Î. n. 9. — · In 4, dlix. 38. qu. 1. art. 1. qu. 3. — Suar., lib. 6, cap. 1, n. 3 et »cqq. — · Lib. 4, tr. 4, cap. 7, n. 13. — 1 Lib. X cap. 40, n. %· - · Tr. 26. n. 237. - · Loc. cit , cap 40, n. 86. — * Loc- dl·. n. 80. n Tr 17, cap. 3, num. 75. 241. - a Lessius, /jZ>. 2, cap, 40, n. 71, contra, expresse concedit posse irritari irrita­ tione proprie dicto, vota quorum materia tan­ tum, sed perfecte, alteri subjicitur. 528 LIB. III. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. « nore). — Excipe tamen, nisi suo juri ces- « sisset, et hanc concessionem subditus ac« ceptasset, ut v.gr. in voto castitatis, mu« tuo mariti et uxoris consensu facto.Secus « tamen esset, si vel sola uxor, vel uterque « independenter ab altero vovisset ».[Vide supra Art. 1, «. 239, v. Quid autem]. « 8°. Vota indirecte tantum irritata re· ι.<1[( « viviscunt et obligant, quando alteri desi· « nunt praejudicare. Vide de his Bona- TWe’· « cina », Laymann 3 ». — [Vota autem Dincum directe semel irritata nunquam reviviscunt; ut Elbel3 cum Sanchez, Valentia et Filliuccio]. DUBIUM VII. Quid sit Commutatio Voti. 243. Quando possint commutari vota. — 244. An possit quis commutare sibi votum in opus aequale. — 245 An valeat commutatio in minus sine justa causa. — 246. Vide alia notanda. — 247. An habens facultatem possit commutare in aliquantulum minus. — 248. An, facta commutatione, possit vovens implere votum per primam promissionem. — 249. An, facta impossibili re commutata, teneatur vovens implere primam. - An qui, immcmor voti, praestat opus promissum, a voto liberetur. ro Ouid «a 243. - · Resp. Commutatio est sub­ til « stitutio alterius operis honesti, loco ejus « quod voto promissum erat, sub eadem « obligatione. — Circa quam, ut licite fiat, « traduntur hae regulae: coœœou « Prima. Ad .commutationem voti,’ relio, quando , requiratau « quintur auctoritas ecclesiastica: ctoritatem. «o i . . < 1 . Quando commutatio fit m paulo « minus bonum: quod si notabiliter minus < sit, miscetur dispensatio. — Ύ. Quando « dubium est de aequalitate boni ». (Cum Salmant. 4]. — « 3°. Quando fit in bonum « aequale: licet aliqui tunc putent sufficere • auctoritatem propriam. Haec tamen suf« ficit ad commutationem in melius; quia • in meliori minus continetur >. (Est com­ mune cum Salmant.ft, exceptis tamen vo­ tis reservatis]. « Voco autem meZn^quod < est tale in ordine ad utilitatem spiritua« lem voventis, et Deo gratius ». [Cum Salmant.0. — Tutior est commutatio in frequentiam Sacramentorum : Sanchez, ’ Disp 4, qu. 2, punct. 7, $ 2, n. 36. - ■ Lib. 4, tr. 4, cap. 7, n. 19. — 1 Dc Voto. n. 2te - SdruA., Dccal., Ub. 4, cap 26. n. 1. - Valent, in 2— 2~, diap. 6, qu. 6, punct. 6, Tamburinius, Bardi, Bassaeus, apud Sal­ mant. 7]. 244. - Quaeritur: an votum possit pro­ pria auctoritate commutari iu opus evi­ denter aequale?—Adest duplex sententia. Prima probabilior negat,ex S.Thoma8, qui rationem profert: Quod iu commuta­ tione est quidam contractus, qui non po­ test perfici sine consensu ejus.,, qui vicem Dei gerit in terris, scilicet praelati. — De­ inde, quia, supposita promissione, magis gratum censetur esse Deo, ut vovens fi­ delis sit ei praestando rem promissam, quam aliam aequalem. Ita Sanchez · (licet antecedenter 10 contrarium censuerit, se revocat tamen H) cum Cajetano, Covarruvias, Soto, Azor; et Suarez, Palaus, Lean­ der, Laymann, Filliuccius, Reginajdus, etc. cum Salmant.If. Qua posita sententia, alii dicunt talem commutationem esse tantum peccatum le­ ve: ut Sanchez, Ledesma, Diana a>, Mendo ven. Quarta assartio. · Fili., tr 26, num. 217 et 231. — • Tr. 17, cap. 3. n. 130 — · Loc. dt., num. 132. — · Loc. du, n. 142. — Sanch, Dccal., lib. 4, cap. 66, n. 8 - Tambur , lib 3, cap. 16. $ 6, n 8. · Bardi, m buU. Cruciat., part. 2, tr 7, cap. 3. n. 4. · Bass , v. Votum VIT, suppjem.. n. 17, ven. Secunda recula. - ’ Loc. du, n. 142. — • In 4, diit. 38, qu. 1, art. 4, solut. 4. - · Loc. dt., cap. 49, n 12. — * Loc cit., lib. 3. cap. 19, n. 9, i. C; lib. 4, cap. 5. n. 3*. — 11 Ltb. 4, cap. 4% n. 12 et 21. - Cajetan., in 2·· 2··, Et confirmatur hoc; Sum., ▼. Voti dispensatio, S Rationabilit autem. · Covardc Pactis, part. 1, § 3, n. 10, ven. Est etiam praelati. · Sotus, de Just., lib. 7, qu. 4, art. 3, ven. At vero quando. - Aaor, paru I, Hb. 11, cap. 19, qu. 2. — Suar., lib. 6, cap. 19, nom 3 - Pal., tr. 15, disp. 2, punct. 15, n. 4. - Lcand., part. 1, tr. 5, (dc Pocnit.), disp. 14, qu. 154. Laym., lib. 4, tr 4, cap. 8, n. 19, veri. Dico II. - Fili., tr. 26, cap. 10 n. 283. Re*in., lib. 18, n. 348 >· Tr. 17, cap. 3, n. 134. — Sanch., Dccal., Hb. 4, cap. 51, n. 16. - Petr. Lcdesm., Sum., part. 2. tr. 10, cap. 8, part. 3. ven. Quantum ad commu talionem. - Mendo, in bullam Crue., disp. 26, cap. 3, η. 45. 244. - Λ) Diana, part. 2, tr, 16, resol. 7, male a Salmant. citatur; ipse enim docet hanc commutationem ab ipso vovente fieri posse, Et resol. 8, vers. Plus addam, loquitur, non qu. 88, art. 12, ven. Comœau tio in acqu­ it proUh llCI MB fa œu t. A liai «· set Ttnuk juxta qooi* diro. 529 CAP. 1Π. - DE VOTO. - DUB. VTL et alii, apud Salmant.*; quia, ut dicunt, esset infidelitas in re modica. Quare, si jam praestita sit materia commutata, suf­ ficit quod vovens suppleat aliquid. Et idem dicendum asserunt, si materia praestita fuerit minor promissa. — Alii tamen sen­ tiunt esse peccatum grave: ut Salmant. cum Palao, Suarez, Azor % Prado, etc.; quia de tali commutatione, prout irrita, nulla ratio habenda est. — De hoc, vide Mwm. seq. 245, v. Quaeritur. Secunda tamen sententia, quam satis rrTpruau probabilem vocant Salmant. *; et tenent ctodutc. c)9 Henriquez, Medina, Major, apud Sanchez a; item Tamburinius 4 cum Sàd>, Rodriguez ·), Bonacina, Fernandez, Diana, Villalobos, et probabilem vocant Suarez Aragon, apud Sanchez; et Trullench, Les­ sius «4 etc., apud Salmant.B, affirmat cui­ que licere commutare suum votum cum opere evidenter aequali. — Ratio, quia praesumitur Deus aeque acceptare opus quoad substantiam aequale, ob benigni­ tatem divinam, saltem ut hilarius ei obla­ tio praestetur; qua supposita praesum­ ptione, ratio promissionis ut supra, cessat. — Doctrina autem et ratio allata a S. Tho­ ma, intelligenda est de opere minori. Nam aliter, nec etiam valeret commutatio in evidenter melius; quam valere non dubi­ tat communis sententia, etiamsi sit mate­ ria disparata, ut Salmant. · cum Sanchez, Azor, Valentia, Suarez, Laymann et aliis, contra paucos; et probatur ex cap. Quod super his, de voto *Λ Conveniunt autem etiam primae sententiae DD., quod, si ma­ teria sit certo aequalis, et probabiliter aut dubitanter sit melior; tunc propria aucto­ ritate recte fit commutatio. Ita Salmant.T cum Sanchez, Suarez Palao, etc.; quia tunc materia semper est moraliter melior: ut Salmant.8. Sed his non obstantibus, puto non rea priori cedendum a prima sententia. Ratio enim non rece· allata a S. Thoma valde urget: saltem ratio illa concludit pro opere aequali. 245. - « Secunda regula. Ad commuta- commnu« tionem voti in aequale requiritur causa, « licet minor quam ad dispensationem ; • quia dispensatio plane liberat ab obliga« tione voti: commutatio vero aliud sub< rogat. « Unde si fiat in melius, nulla causa « requiritur; si in aequale cum auctori« tate superioris, sufficit major in illud « propensio ». [Ut Salmant. · cum Lay­ mann, Gijetano, etc.; vel minus pericu­ lum transgrediendi: ut Elbel10 cum San- « Tr. 17, cap. 3, n. 135. - Salmant., loc. dt , n. 136 · Pa!., tr. 15, diip. 2, punct. 17, n. 6. · Suar., Hb. 6, cap. 19, n. 14. · Prada, tom. 2, cap. 31, qu. 15, n. 27. — ■ Loc. dL, n. 133. — Henriq., lib. 5, cap. 20, n. 5; lib. 7, cap. 30, num. 5. Bartho I. Medina, Sum., lib. 1, cap. 14, $ 7, ... dc Com· mutat., reg. 2. · Major, in 4, diit. 3b, qu. 3, ven. Tertio arguitur. . · Dccal., lib. 4. cap. 49, n. 10. — * Dccal., lib. 3, cap. 16, $ 5, n. 14. · Bonae,, diip. 4, qu. 2, punct. 7, § 3. n. 8. · Fernand, de Moure, Exam., part. 1, cap. 6, § 11, n. 2. · Diana, part. 3, tr. 5, reel. 25, part. 2, tr. 16, rcaol. 7. VillaL, part. 2, tract. 34, dirt. 31, num. 5. — Aragon, in 2·· 2", qu. 88, nrt. 12, dub. 1, diet. 3. · Sanch., Decxl., lib. 4, cap. 49. n. 10. — TrnlL, hb. 2, cap. 2, dub. 45, n. 5. · * Tr. 17. cap. 3, n. 133. — · Loc. dt., nam 132. - Sanch , loc. dt., n. 4. · Aror, part, t, Hb. 11, cap. 19, qu 1. - dc ipso vovente, sed de confcssario qui, absque justa causa, votum poenitentis commutaret: quod veniale esse affirmat. h) Azov, loc, cit., cap. 19, qu. 12, id non habet, quidquid asserant Salmant f) Elbel, de Voto, n. 304, dicit « probabi­ liter > fieri posse solius voventis auctoritate; « licet hoc a multis non absque ratione ne« getur ». Sà, v. Voti irritatio, n. 10, ct quidem in editione genuina, ita docet, sed non sine quadam formidine. f) Rodriguez, Sum.,part. 2, cap. 102, η. 5, conci, 4, ut recte fiat commutatio, requirit confessarii prudentiam, ct addit: « Quando votum commutatur in rem meliorem aut ac- qualem, non est nccesse quod habeat privile­ gium ad hoc». f) Suarez, lib. 6, cap. 19, n. 14, loquitur de peccato quod quis sic commutando admittit, et dicit non videri improbabile esse tantum veniale. Lessius, lib. 2, cap. 40, n. 105, hujus sententiae probabilitatem innuere videtur, dum dc contraria scribit tantum: «tutius», esse, ut non fiat ejusmodi commutatio sine su­ perioris vel prudentis confessarii auctoritate. k) Quomodo cap. Quod super his hanc sententiam confirmet, non satis perspicitur. O Suarez male hic citatur a Salmant; scri­ bit enim lib. 6, cap. 13, n. 10, dc hoc casu : « Ju« dicium ct auctoritas superioris postulatur ». S Αι.γμομιι, Opera moralia. — Tom. I. Valent., in 2— 2··, diip. 6» qu. 6» punct. 7, Ter». Hac tfna ratione. · Suar., Hb. 6. cap. 18, n. 4. - Laym., Hb. 4, tr. 4, cap. 8, n. 19. — ’ Loc dt, num. 134. - Sanch., loc. dt., n. 14. · Pol., tr. 15, diip. 2, punct. 15. n. 5. — · Loc. dL, n. 144. — · Loc. dL, n. 145. Laym., loc. dL. n. 23. · Cajetan., in 2— 2··, qu. 88, art. 12, ven. In commutatione. - » Dc Voto, n. 306. 34 530 LIB. III. - TRACT. IL DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. chez Palao a> et Croix ft>J. — « Si vero «dubitetur an sit aequale, sufficit nota« bilis molestia in implendo. — Vide Les« sium 1 ». Quaeritur: ait, si commutatio Jiat in Commuta­ tio in mina* tine cauta, probabiliter valet. Probabili» ter non va­ let. Dubiu« dc sufficien­ tia causae, acquiescat. CommoUtio Jejunii in oratio­ nem requi­ rit auctori­ tatem. Assent Lohner l0, unam Confessionem vel Communionem valere pro rosario to­ tius hebdomadae. Sed huic generaliter lo­ quendo non acquiesco. « 2°. Omnia vota personalia propria • · * * minus sine justa causa, sit non solum illi­ « auctoritate commutari possunt in votum cita, sed etiam invalida? « religionis: immo ipso jure omnia vota Prima sententia cum Sanchez et « realia sic mutantur in professione ».[Sic Diana, Candido, etc., apud Salmant. a, et S. Thomas, apud Salmant. ”]. Tamburinio 4, dicit esse validam, modo « 3°. Qui habet votum religionis, non suppleatur defectus. Quia, si non esset « potest illud propna auctoritate commajor obligatio erga homines, quam sup­ « mutare in susceptionem episcopatus: plendi; tanto magis erga Deum, cum quo « tum quia hic non efficit hominem permitius agitur. Et haec cohaeret cum se­ « fectiorem quam religio, licet perfectiocunda opinione, relata supra n. 244. — « rem esse supponat; tum quia non constat, Secunda vero sententia dicit esse invali­ « quod illud hic et nunc sit Deo gratius; dam: sicut invalidam esse dispensationem « tum quia sic respondit Innocentius III ”, sine justa causa docet S. Thomas5. Ratio, « apud Bonacina '8. [Idem docent Les­ quia praelatus nequit excedere facultatem sius ‘4, Azor, Sanchez, Laymann ”, Pa­ quam habet sibi a Deo delegatam, scili­ laus le, Fagundez, Diana ”]. « 4". Qui habet facultatem dispensandi ». cet, commutandi tantum cum causa justa. Ita Salmant. 8 cum Suarez, Palao, Trul­ [Etiam delegatam, ut verius Laymann, Lessius, Palaus, Suarez cum Salmant.18; lench, etc. contra Navarrum, Sanchez, etc.] « habet Utraque est probabilis. In dubio autem an causa commutatio­ « etiam commutandi; non tamen contra: nis fuerit sufficiens, vel non, docet D. Tho­ « quia commutatio est pars dispensatiomas posse voventem acquiescere judicio < nis; qui autem potest majus, etiam mi< nus potest. — Qui autem habet faculta· commutantis. < tem commutandi tantum, non potest « Unde resolves: 246. - « Γ. Quamvis oratio absolute sit « mutare nisi in aequale: quod moraliter « melior jejunio; non licet tamen propria < et non scrupulose aestimandum est, ut « auctoritate hoc in illam commutare : < monet Laymann ,0. In qua aestimatione, • quia hic et nunc potest jejunium esse « ait Cajetanus, non negligenda sunt con« Deo gratius, utpote utilius ad bonum « comitantia: v. gr., in voto peregrinatio« spirituale hujus hominis. — Lessius a, < nis habenda ratio non tantum laboris, « sed etiam expensarum quas fecisset. — « Sanchez9 ». 1 Lib. 2, cap. 40, num 110. — · Decal., Hb. 4, cap. 51, num. B. — Diana, part 2, tr. 16, resol 7, v. C · Candid., duquia. 25, art. 3, dub. 3, vers. Dice 6. · · Tr. 17, cap. 3» n. 147. - · Decal, lib. 3, cap. 16, $ 5, n. 9. - 1 2· 2··. qu. HB, art. 12. ad 2. — · Loc. dL, n. 148. - Suar., Hb. 6, cap. 19, num. 14, et cap. 20, n. 7. Pal., tr. 15, di«p. 2, punct. 17, n. 2. - Trull., lib. 2, cap. 2, dub. 45, η. IX — ’ Loc. dt, ad 2, 1. f. - ■ Lib. 2, cap. 40. n. 101. - · Decal , lib. 4, cap. 56, n. 6. — · Instruct., de Confession., part. 1, cap. 3, $ 1, qu. 8. ref. 5. — S. Thom.. loc. dt., ad 1 ; ct in 4, disc 38, qu. 1, art. 4, aolut. 4. - u Tr. 17, cap. 3, n. 129. — u Cap. Per tuas, de voto, etc. — u Disp. 4, qu. 2, punct. 7, § 3, n. 8. — »· Loc. dt., n. 103. — A*or, part. 1, lib. 11, cap. 17, qu. 2; ct cap. 23, qu. IX — Sanch., loc. cit., cap. 17. n. 5. — ’· Lib 4, tr. 5, cap. 6, num. 15. — M Tr. 16, di»p. 1, punct. 6, num. 2. — FaRund., Decal., lib. 2, cap. 48, num 21. — n Part. 6, tr. 6, resol. 62. — Laym., Hb. 4, tr. 4, cap. 8. n 2Û. » Less., Hb. 2, cap. 40, η. 108. · Pal., tr. 15, di»p. 2. punct. 14, num. 4. - Suar., Hb. 6, cap 12, n. 9 et 10. - “ Tr. 17, cap. X n. 81. · NaMan., cap. 12, num. 79. - Sanch., de Matrim., lib. 8, diip. 2, num 15; ct Decal., lib. 4, cap. 53, num. 4. — » Loc. at., cap. 8. num. 24. — Cajetan., Summa, v. Voti disptnsatia, in med. 245. - a) Sanchez, Decal., lib. 4, cap. 50. quia commutatio non est totalis relaxatio. Et n. 21; Palaus, loc. cit., punct. 15, n. 8, non ita profecto docent auctores laudati. pro ipsa hac assertione adducuntur ab Elbel, b> Croix, lib. 3, part 1, n. 525, causam sed solum pro ratione in qua fundatur asser­ hic relatam non affert, sed solum assignat ut tio, nempe: ad commutationem non requiri motivum sufficiens, ardentem petitionem cum causam adeo gravem ac pro dispensatione, spe majoris fructus. Ptnouia t» u 'r' coexccu vo«an »o«= m W potaiwc rooUff * œmocu» «itimt , si talis com­ mutatio fieret consulto et in majorem Gobai, de Jubilaeo, a n. 324. - Tambur., DccxL. Hb. X cap. 16. § 6. n. 3 et 4, et n. 11 et ««eqq. — ’ Lib. 2, cap. 40, irritatio, n. 10 (edit, genuina). Bonae., loc. dt., n 11. · Trull., lib. 2, cap. 2, dub 45, n. 7; et tn bull. Cruciat., lib. 1, $ 7, cap. 3, dub. 12, n. 5. - Diana, part. ?, tr. 16, reaol. 8, 1. f. · Lea nd., part. I, tr. 5, diip. 14, qu. 156; Decal., pan 2, tr. 1, diip. 18, qu. 12. Barthot. Medina, n 111. — SaMcJb., Decal., lib. 4, cap. 56» n. 34 ct 26; et de Mairie., lib. 8, diip. 9, n 21 - · Tr. 38. n. » ct 289. - Sum., lib. 1, cap. 14, $ 7, reg. 3. · [&., lib 2» cap. 40, n. 109. - · Loc. dt., n. 138. — « Loc. du. n 139. · Pal., tr. 15, diip. 2, punct. 16, n. 2 el X · Suar., Hb, b, cap. 19, num. 7 et leqq. - Laym., Hb. 4, tr. 4, cap. 8, num. 24. — • Tr, 17, cap 3, num. 140. · Bast., v. Votum VII, sup· plem., n. 19. - Suar., lib. 6, cap. 19, n. 16 et 21. · Pai., tr. 15, disp. 2, punct. 16, n. 4. — · De Voto, num. .W. - 246. - °) Lessius, lib. 2, cap. 40, n. 109, dicit cum, qui facultatem commutandi tantum habet, debere « commutare in aequale vel paene aequale; si enim esset notabiliter mi­ nus, admisceretur dispensatio. Quamquam valde probabile sit privilegium commutandi ita intclligcndum, ut possit tieri in minus», 247. - a> Cajetanus, iu 2atft 2a', qu. 88, art. 12, dub. 2, ncts. Iu com m utattour, re­ quirit tantum ut commutatio fiat in majus aut in aequale *>) Laymann, lib. 4, tr. 4, capt 8, u. 25, Subet itaen dam oxgui utile. Facta com· tButauont. potest redi· n ad pn œms, wi cumno· talum ett in mtoai vel aequale in melius cognitum et acceptatum. 6, cap, 19, n. 19 et 20. — 1 Disp. 4, qu. 2, punct. 7, $ 3, n. 10. — · Tr. 17, cap. 3, n. 138. — S3, v. Fo/i Suar., lib. Reale in penonale, etc. • Loc. dL. n- 167. · Sanch., DecaL, llb- 4, cap. 55, n. 34 et 26. · Pal., loc. cit., punct. 18. tu 8. - Suar., loc. at cap. 20. n. 2 et aeqq. — Suar., loc. cil., n. 1 et 4 - Χφη., lib. 18, n 363. - * Loc. du. n. It*. — u Loc. dt., a. 111. — »· Decal., lib. 4. cap. 56. η. 3X — “ Loc. du, n. 318. — u Loc Laym., lib. 4, tr. 4, cap. 8, n. 27, ul - Bonac , di*p 4, qu. 2, punct. 7, § 3. n 20. - Pal., loc. dt.. punct IB, n. 10. · Tambur., loc. at., 4 7, n. 4. · Diana, part. 2, tr. 16, reaol. 6; part. 3, tr. 5, mol. 25, ver». Sexto. - Trul!., Hb. 2, cap. 2, dub. 48, n. 6. · Decal., lib. 4, cap. 55, n. 27 dL, n 169. ♦ omittit commutationem voti perpetui in opus temporale. 248. Filliucdus, loc. cit., n. 288, de casu quo commutatio in melius facta fuerit, negat, ut « probabilius», voventem posse ad primum opus redire ; oppositum tamen adhuc probabile existimat b) Suarez, qui pro hac exceptione a Sal­ mant dtatur, eam non habet, loc. cit., cap. 20, u. /6 ; et ipse negat absolute, ut supra dictum est, voventem posse redire ad prius opus, casu quo commutatio in melius facta fuerit et probabihua etiam •i in raehtx». Exceptio. » 532 LIB. ΙΠ. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. Rhetor Dei cultum. At verius dicunt Salmant.1 eicrptio. cum Palao e), Prado ct Villalobos ') ne­ que adhuc talem commutationem obli­ gare saltem sub gravi, nisi fiat novum votum: quia quodeumque propositum non obligat, nisi interveniente promissione et animo se obligandi, ut docet S. Thomas *. Ex his omnibus infertur quod vovens, etsi redierit ad primum opus, potest ta­ men iterum redire ad secundum subrosi pio- gatum. — Et praeterea, si pluries facta est commutatio in diversa opera, vovens ^'odeom potest eligere eorum quodeumque malit. *»ocSalmant.3 cum Trullench Diana et Vil­ lalobos c>. Quid, «i Si quis tamen, post acceptationem rei vSl” ' subrogatae, iterum voveat rem commu­ tatam; tunc tenetur ad utramque prae­ standam, si intendat se obligare novo in dubio vinculo voti. — In dubio autem praesumi novo volo, quod habuerit animum se obligandi novo voto, dicunt Trullench et Bonacina. At Salmant. 4 putant etiam probabile esse oppositum, ct sic teneri tantum ad rem commutatam. Et hoc mihi est probabi­ lius, quia votum dubium non obligat, juxta dicta Lib, I, n. 28. uctoimpcS 249. - « 6n. Si voti legitime a supet,bUt n»d * r*ore commutati materia, sive opus fiat * pVimum. < impossibile vel indifferens, non tenetur « redire ad prius; quia obligatio exstincta « est. — Vide Laymann, Bonacina · ». Facta voti commutatione, etiamsi res ew k subrogata fiat impossibilis culpa voventis, vel si ipse eam non impleverit, non tenetur ad primam. V. gr., pro eleemo­ syna subrogatum est jejunium tali die: si tunc jejunare non potuisti vel noluisti, peccasti; sed non teneris ad eleemosy­ nam, quia per commutationem prima obli­ gatio exstinguitur. — Ita Sanchez ·; et Sal­ mant. ’ cum Laymann, Palao, Trullench, Suarez; et Elbel a>, ac Sporer 8 cum com­ munissima. Hoc tamen non currit si commutatio SUtAtNiU _ nat auctoritate propna. Tunc enim, si non loaonuu impletur secundum opus, implendum est p",pr“ primum ; quia non exstinguitur tunc prima obligatio, sed satisfit per impletionem superabundantem vel saltem aequivalentem, ut supra. — Et hoc certum est. Sal­ mant. ” cum Tamburinio, Leandro, etc. Ultimo pro complemento hujus Dubii, Quaeritur Γ. Ah habens facultatem commutandi vota pro aliis, habeat etiam pro se? Resp. Affirmative; sicut de facultate dis- cotnntiUft Q®1 r·” 1 pensandi docent communiter Sanchez l0*, μα pro.iii· • Ι·«Ι Hia Bonacina u. — Ita Salmant.11 cum Tam- 5. burinio Suarez c), Trullench, Azor d>, * Tr. 17, cap. 3, n. 170. · Prodo, tom. 2, cap. 31, qa. 15, nam. 109. — · 2· 2", qu. 88, art 1, ad 1. — · Loc. dt., dhp. 2, punct. 18, num. 2. · Trull., Ub. 2, cap. 2, dab. 48, η. 3. - Suar., lib. 6, cap. 20, n. 9 ct 10. — · Tr. 3, cap. 3, 1. f., ct n. 171 - Diana, part. 2, tr. 16, rcvol. 6. — Trull., hb. 2, cap. 2, dub. 18, n. 7. - Bonac , disp. I, qu. 2, punct. 7, l 3, num. 2X — · Loc. dt., num. 171. — Laynt., Ub. 4. tr. 4. cap. 8, n. 28, iv. — » Loc. dt., punct. 7, S 3, n. 20. cum $ 1, n. 6, - · Dccal., lib. 4, cap. 55, n. 15. n. 136. — · Loc. dt., n. 166 - Tantbur,, Decal., Hb. 3, cap. 16, $ 7, num. 6. · Lcand., tr. 1, dhp. IB. qa 31. — “ De Matrim., hb. fl. dhp. 3, n. 8 et 9; et Decal., lib. 4, cap. 37, n. 45 et 16. — 11 Loc. dt., punct. 7, $ 4, n. 31; cfr. dhp. I, de Legib.. qu. 2, punct. 1, n. 10. — »· Loc. dt., n. 12k · Trull·, loc. cit., dub. 41, n. 5. n. — 1 Lzk. dt., num. 166. . Laym., loc. dt. Pal·, tr. 15, f) Palaus, punct. 18, n. 10, in generali tanlum loquitur, dicens posse voventem redire ad commutatam materiam, subrogata omissa, ct contra, · nisi forte .., redeundo ad priorem materiam aequalem vel superiorem, renuntiares commutationi, quod non credo te alia via praestare posse, nisi emittendo dc novo prius votum, vel novo voto usum com­ mutationis renuntiando». — Et pariter Villa­ lobos, part, t, tr. 27, claus. 9, § 3, n. 34, asserit voventem, quamvis commutationi re­ nuntiaverit, et ad prius votum redierit, posse nihilominus, cum novum votum non habeat, alterutrum adimplere. Trullench, loc. cit, dub. 48, n 7, hanc opinionem ita limitat: - Nisi prius votum vel aliquam commutationem elegerit, et aliis re­ nuntiaverit; nam tunc censetur dc novo il­ lam rem vovere, et se ad illam dc novo obli­ gare >. 249. Elbel, de Voto, n. 317 ct 319, ita quidem tenet, non tamen loquens de modo quo res impossibilis facta fuerit, culpa scilicet voventis necne. b) Tamburinius, loc. cit., cap. 16, § 4, u 6, Diana, part, 8, tr. 3, rcsol. 5 ct 16; Rodriguez, Sum., part. 2, cap. 32 (al. 30). η. 4, conci. 3, citantur a Salmant ut refert S. Alphonsus; ipsi tamen tractant de simili tantum casu, seu dc dispensandi facultate. <·> Suarez, lib. 6, cap. 11, u. 4 ct 5, male a Salmant. allegatur; negat enim posse secum dispensare, cum qui facultatem habet in aliorum votis dispensandi. d> Azor, part. 1, lib. 5, cap. 15, qu. 6, per Salmant. incuriam pariter hic adducitur. CAP. ΠΙ. - DE VOTO. - DUB. VHL Diana Prado % Leandro, Rodriguez b>, etc. Et probant ex S. Thoma ubi docet, posse praelatum sibi dispensare. Quaeritur T. Ah qui, immentor voti, 533 praestat opus promissum, a voto m po sterum liberetur7 — Vide dicta n. 224, v. Si quis; et dicenda de Restit., n. 700, Quaer. 2, v. Limitant 39. DUBIUM VIII. Quid sit Dispensatio, et quis possit dispensare in Votis. 250. Quae causa requiratur ad dispensandum. — 251. Quid, si dispensatio sit facta bona fide, sed sine causa, - Quid, si dubium sit, an adfuerit causa 252. Quae causae sufficiant ad dispensandum. - 253. An sufficiat imperfecta deliberatio aut libertas. — 254. Vide alia notanda. — 256. An dispensari possit votum, factum in beneficium tertii. - Et quid dc voto et juramento perseverantiae, quod praestatur in quibusdam Congregationibus. — 256. Qui possint dispensare An Papa in votis solemnibus - An episcopi in votis simplicibus. - Qui possint facultatem dispensandi delegare. An habentes facultatem valeant dispensare cum seipsis. — 257 An praelati regulares possint dispensare in omnibus votis religiosorum. An novttiorum. An saecularium 258. Dc lotis reservatis plura notabilia. — 258. An juramentum castitatis aut reli­ gionis sit reservatum sicut votum — 260. An, commutato volo reservato, materia subrogata etiam reservata sit. — 261 An etiam sint reservata iota castitatis ct reli­ gionis conditionalia aut poenalia. — 262 An peregrini possint dispensari ab episcopo loci in votis et legibus communibus. (Remissive ad Lib I, n. 158). Quid lit ditpcnuüo. Caumc re* qoiiiUe >4 validita­ tem. 250. - < Resp. Γ. Dispensatio est abso« luta obligationis voti condonatio, no« mine Dei facta. « Ad hanc, ut valeat, justa causa re· «quiritur; qualis v. gr. est: Ie. Bonum < Ecclesiae, vel commune reipublicae ». [Et etiam familiae: vel major profectus voventis. Salmant.a cum S. Thoma, Sua­ rez, Sanchez. Et etiam in dubio de hoc: Palaus et Suarez ·]. — « 2’. Notabilis dif« ficultas in observatione voti. — 3°. Im· « perfectio actus, vel levitas ac facilitas, « ex qua processit votum. — Suarez 4, Fil« liuccius ·, Sanchez ·. Vide Bonacina ’, « Laymann B ». Hinc monet Innocentius III ·, tria at­ tendenda esse in dispensatione votorum: 1) quid liceat secundum aequitatem, 2)quid deceat secundum honestatem ; 3) quid ex­ pediat secundum utilitatem. — Ex quo, ait Elbel 10 cum Sporer n, tunc dispen­ sandum in voto, quando illud vergeret in ruinam aut laqueum animae ob per­ plexitatem; vel quando speratur major utilitas. 251. - Quaeritur hic: an valeat dispen­ satio, si bona fide credatur adesse justa causa, quae revera non sit? Prima sententia, quam tenent, cum Busenbaum (Lib. I, h. ISO, ad 3), San­ chez Lessius ia, Salmant. w cum Tamburinio et Leandro (ac iidem Salmant., ubi citant etiam Laymann *>, sed non bene, ut infra videbimus), affirmat valere dis- 1. disp. 17, qu. 63 et »eqq.; et qu 151 — • 2*2··, qu. 1K5, urt 8. corp. — · Tr. 17, cap. 3, n. 125. S Thorn., in 4, dist. 38, qu 1. art 4 aolat. I. corp - Sxur . hb. 6, cap. 17, n. 10 Sanch., Decal., Hb. 4, cap. 45, n 38. • Lib. 4, tr. 4, cap. 8, n. X — · Cap. Vucn.ir, de voco, etc. — * De Voto. η. 377 — ·· Tr. 3, cap. X η. 43. — * Decal., lib. 4, cap. 44, num. 10. — u Lib. ? cap. 40. naou 119. — u Tr. 17, cap. 3, n. 119; et tr. Il, de Lejib. cap. 5, n 71, · — Pal., tr. 15, disp. 2, punct. «,η. II.-· Lo< cit., n. 10. — ‘ Loc. dt., n 8. — · Tr 26, cap. 9. n. 260. - · Loc. cit., J, cap. Io, S 4, η. X · Ltand.. Dccal , part. 3, tr. I, disp. 17, qu. 7. — Salmant., tr. 11, cap. 5. n. 77 ct seqq. — ’ Disp. 4, qu. 2, punct. 7, 1 4, n. 24. — num. 71. concedit enim hanc sccum dispensandi facul­ tatem Summo Pontifici competere; sed eam denegat ceteris praelatis Papa inferioribus. e) Prado, torn 2, tap. 31, qu 14, § 6, η 64, consentit utique, sed dc dispensatione tantum loquens; videtur tamen dicta coarctarc ad casum, quo alius superioi non sit praesens - Xam, inquit, quando iste adest, ratio facta locum non habet, praecipue cum votorum obligatio sit juris divini naturalis». 251. - *) Laymann, lib. 1, tr. 4, cap 22, n. 12, loquitur tum de superiore dispensante, tum de subdito dispensationem petente et de primo quidem ita scnbit: «Si praelatus pro­ habiliter arbitretur justam adesse dispensandi causam, quamvis cum errare contingat, valet laand., it. Tambnr , Decal., lib. Data aine cauaa. bona fide, valet |uiU quo· dam. 534 Secundum Auctorem, aon valet. In dubio de cauta, valet. CAP. HI. - DE VOTO. - DUB. VIII. LIB. HI. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. pensationem. Quia talis censenda est vo­ luntas divina: ne conscientiae anxietatibus vexentur, et permaneant firmae de­ terminationes pastorum, prout neccsse id videtur ad rectum regimen animarum. — Secunda vero sententia, quam tenet Palaus 1 cum Basilio et Salas, contradi­ cit. Et hanc sequimur, si postea certum comperiatur non adfuisse causam, vel non sufficientem. Primae enim sententiae, li­ cet a tantis auctoribus defensae, obstat tamen principium certum, quod in lege superioris invalide dispensat inferior sine sufficienti causa. Secus autem dicendum puto, si du­ bium sit au adfuerit causa, vel au suffi· ciens. — Tum quia in dubio, tunc stat pro valore dispensationis; tum quia in eo casu urget ratio primae sententiae: nempe, quod esset res nimis scrupulis obnoxia, si homines post obtentam dispensationem inquirere tenerentur de ejus valore. Et cum hoc frequenter accideret, bene tunc praesumitur Deus ratam habere dispen­ sationem illam, ad conscientias pacandas et ad rectam gubernationem. — Ubi au­ tem certe detegitur nullitas causae, recte ait Palaus, quod minime praesumitur Deus favere velle errori manifesto (quidquid di­ cat Diana *). Et sic revera loquitur Lay­ mann · ubi dicit, posse dispensatum bene acquiescere dispensationi, donec contraria veritas appareat ; citans Sotum h>, Navarrum, Suarez O, etc. Et consentit nobis Palaus, qui ait, casu quo causa est dubia, 1 Tr. 15, di»p. 2, punct. 9, n. 4. · llatil. Pont., de Matrim . lib. B, cap. 14, η. 7. * Salat, de Legib., ditp. 20. tect. 4, n. 35. — Pal., loc. ciu, n. 4, — · Part. 1, tr. 10, rcaol. 3X — • Lib. 1, tr. 4, cap. 22, n. 12. - A«rvur, Man , praelud. 9. η. IX — Pal,, loc. dt., n. 4. — 4 Tr. 11, de Legib., cap. 5, n. 79, — Sanch., Decal., lib. 4, cap. 45, n. 41. · Pal., tr. 15, di»p 2, puna. 9, n. 11 - Suar., hb. 6, cap. 17, n. 12. — • Tr. 17, cap. 3» n. 124. - Lt a nd., tr. L disp 17, qu. 15. · tamen dispensatio ». De subdito vero haec dicit: < Si subditus bona fide dispensationem petat, allatis rationibus, quas superioris exa­ mini committit, impetrati dispensatione secu­ rus esse potest, et praesumere legitime collatam fuisse, (saltem in conscientiae foro) donec contraria veritas appareat ». Sotus, in 4, dist. 21. qu. 2, art. 2, § Dispens. votor., dicit praesumendum esse legitimam fuisse causam, ubi error manife­ stus non fuerit, licet in ventate causa possit esse non legitima. legitima praesumitur dispensatio. — Vide Lib. I, n. 182. Valde autem probabile est cum Sal· mant. 4, validam esse dispensationem, ** etiamsi mala fide a dispensante ipsa fuerit impertita, si revera aderat justa causa; ut diximus Lib. I, dc Legib., n. 181. 252. - Sufficit autem pro causa ad dispensandum, periculum transgressionis, ob indispositionem particularem voventis vel ob communem fragilitatem hominum. Sufficit etiam magna difficultas in exse- Jj’*® cutione: non solum si non fuit praevisa, S, ut dicunt Sanchez, Palaus, Suarez; sed etiam, si praevisa fuerit, ut censent Sal­ mant. ft cum Leandro et Tamburinio: tum quia tunc etiam adest periculum trans­ gressionis; tum quia res multo difficilior apprehenditur dum instat exsecutio, quam cum deliberatur. Et etiamsi talis difficultas ortum habeat ex fragilitate voventis; uuut Suarez, Palaus, Laymann, Trullench, cum Salmant. °. — Sufficit etiam, si vo- hem,·* vens vexetur magnis scrupulis. Salmant.7 Γ' cum Sanchez, Trullench, Fagundez et Tamburinio. 253. - Praeterea, etiamsi absit pericu· iua® lum transgressionis et magna difficultas SSLou in exsecutione, sufficit pro causa, quod votum emissum sit immature, scilicet cum nimia facilitate, vel ex imperfecta delibe­ ratione, vel sine perfecta libertate. San­ chez ·; et Cajetanus °), Palaus, Suarez, etc. cum Salmant. ·. — Ob.. hanc rationem, rium CcnMfcu , . P™ vota impuberum sine alia causa possunt impuberi Tambur,, Decal., lib. 3, cap. 16. § 4, n. 18. — Suar., loc. Pal., loc. dt., num. 12. · Laym., hb. 4, tr. 4, - Trull., lib. 2. cap. 2, dub. 42, n. 12, ver». Stcundo. - · Loc. dt., n. 124. — ’ Loc. dt. - Sanch., loc. dt., n. 42 - TrulL, loc. dt., num. 12. · Fa^und., Decal., hb. 2, cap, 40, n. 16. · Tambur., loc. dt., n. 23. — · Loc. cit., n. 27 et 28. — Pal., loc. dt., n. 7. · Suar., loc. dt., cit., n. 9. cap B, n. 5 n. 8. · · Loc. dt., n. 122. Suarez, lib. 6, cap. 17, n. 6, de subdito loquens scribit: « Si quis bona fide procedat, et causam veram proponat, quam sufficien­ tem ipse existimat, judicium ejus praelato relinquendo; tunc secure procedit, judicium praelati sequendo, pro quo semper praesu­ mere debet ». 253. - «J Cajetanus, in 2a™ 2*<, qu. 88, art. 12, vers. Ad evidentiam causae, citatur quidem hic a Salmant.; sed, quidquid isti di­ cant, doctrinam a S. Alphonso hic expositam silentio praetermittit. absolute dispensari sine aliqua commuta­ tione; ut Sanchez 1 ; et Tamburinius, Pa­ laus, Cajetanus b>, Suarez, etc. cum Sal­ mant. lum. «e. Idem dicendum est.’ si votum sit emistu levi· ab citriMcca sum ob metum levem, incussum ab ex· trinseco. Sanchez a, et Palaus cum Sal­ mant. Idem, quando imperfecta deliberatio aut libertas in vovendo processit ex tri­ stitia, sive ira, sive metu intrinseco nau­ fragii, mortis vel alterius mali: quia tunc immature vota fieri solent; et ideo pos­ sunt dispensari sine commutatione. — Si Quoque autem constaret tunc maturam adfuisse commuta- deliberationem; tunc dispensationi admil,c’ sceatur aliqua commutatio. Sicut etiam fieri debet, si cessat causa impulsiva voti. Ita Salmant.4 cum Palao *>, Sanchez et Tamburinio « Unde resolves: 254. - « Γ. Cum causa non sufficit ad « integram dispensationem, partim dispen« sari, partim commutari potest. — Bona« cina *. Praela< 2\ Praelatus videns, ac (cum facile tui tACcn», quAndo di»· « possit) non contradicens, videtur dispenpeoKt. « sare, ait Sà. Potctu» « 3°. Potestas, etiam delegata, dispendiiDcnundi valet pro « sandi in votis, extendit se etiam ad vota voti· jura 535 « jurata et juramenta pia soli Deo facta. « Vide Suarez ·, Sanchez 1 ». (Ut diximus supra, n. 190}. An autem juramenta religionis, casti­ tatis, etc., sint reservata, ut vota? — Utraque est probabilis, ut dicemus infra, n. 259, v. Qu. 1. 255. - « 4\ Ante voti acceptationem a « certa persona aut Ecclesia, non censetur < ei jus acquisitum; ideoque sine ejus in«juria potest dispensari vel commutari ». Sed hic fusius discutienda est Quaestio: Ante ac­ ceptationem non acquiri­ tur jui. an votum redundans m utilitatem homi­ nis possit dispensari aut commutari sine ejus consensu? Resp. 1 . Quod si votum nondum a tertio est acceptatum, communissima est sententia posse commutari; ut Elbel8,et Sanchez · cum Cajetano a>, Sà % Navar­ ro a), Silvestro, Azor a>, Suarez etc. — Etiamsi promissio, non in solum Deum, sed peculiariter etiam in personam directa fuerit; puta, si vovens dixerit: Promitto cum voto dare tali pauperi, etc., sed pro­ missio non fuerit acceptata, neque ab illo, neque ab aliis nomine illius; ut addit San­ chez 10 cum Suarez, Silvestro c), Armilla, etc. — Et etiamsi promissio facta sit in honorem Sancti illius ecclesiae, requiritur acceptatio ab illius rectore, ut commu- tii. ’ Dccal., Hb. 4, cap. 45, n. 90. — Tambnr., Deca), Ub. 3, cap. 16, § 4, n. 14. · Pal., tr. 15, di«p. 2, punct. 9, n. 8. · Suar., lib. 6, cap. 17, n. 8. · · Tr. 17, cap. 3, n. 123. — · Loc. Sd, v. Voti irritatio, π. 2X — · Lib. 6, cap. 14. — ’ De Matrim., lib. 8. di«p 2. η. 16. — · De Voto, η. 309. — · Decal., cit., n. 32. — Pal., loc. dt., n. 9. - Salmant., loc. dt., n. 123. — 4 Loc. cit. — * Di»p. 4, qu. 2, punct. 7, $ 4, n. 24. — Hb. 4, cap. 41, n. 7. - Silivst., v. Votum IV, qu. 7, ver». Quartum. — H Loc. du, n. 10 et II. Suar,, Hb. 6, cap. 15, n. 2 et 7. · Armilla, v. Disprnsatio, η. 20. b) Cajetanus, loc. cit., id non habet, ncc citatur hic a Salmanticensibus. f) Palaus minus accurate, sicut Sanchez ct Tamburinius, a Salmant. allegatur ; nam loc. cit., n. 9, Palaus negat regulariter esse dispen­ sandum, quando votum ex ira, metu aliave passione processit; quia ibi non deest matura deliberatio; quodsi tamen haec deesset, com­ mutationem dispensationi miscendam esse. Quoad reliqua, n, 10, cum SalmanL consentit. d> Sanchez, loc. cit., n. 31 et 34, non lo­ quitur dc commutatione dispensationi admi­ scenda; sed solum, n. 31, metum vel aliam causam non ad extorquendum votum incus­ sam, dicit « praebere justam dispensandi cau­ sam, quando prudentem deliberationem ex­ clusit; secus, quando illam habuit ». Et n.34, cessationem impulsivae causae · esse etiam justam causam dispensandi ». , Viva10; ct Fagundez, Trullench, si adhuc aliquod jus acquisierit, acquisiLeander, apud Salmant.11, dicunt satis esse vit tamen dependenter a beneplacito Dei, probabile, quod bene potest tale votum cui debet servari promissio. Notandum pariter est hic Γ. Quod talis commutari auctoritate praelati vel pro­ pria, etiam post acceptationem. — Et huic simplex promissio facta homini, etiam ac­ opinioni consentit Cajetanus (apud San­ ceptata, etsi obligaret, non obligaret ta­ chez lt), qui loquens de cap. Licet, de re­ men sub gravi; juxta valde probabilem gular., ubi disponitur quod professus in sententiam Salmanticensium 15 cum Cajeprincipaliter emissum in honorem Det, sed secundario seu minus principaliter etiam in favorem alicujus tertii determi­ nati9 puta talis ecclesiae vel pauperis, possit commutari, postquam ab his sit acceptatum, sine eorum consensu? 1 Dead., lib. 4, cap. II, n. 12. — · Loc. dt., n. 14. — • Dc Juit. et Jure, diip. 20, n. 93. — ‘ Dccal.. lib. 3, cap. 7, I b, n. 3. Pal. tr. 15, diip. 1. punct. 16, n. 7, — * De Voto, n. 3». — · Lib. 2, cap. 40, n. 104. — 1 Loc. dc, n. 18. — • Tr. 17, cap. 3» n 156. · Suar., hb. 6, cap. 15, n. 7. · Maya, tr. 2. diip. I, qu. 5, n. 6. — · Tr. 3, cap. 3, n. 113. — w Dc Jubtl., qu. 12, art- 1, η. X — Fa^und., Dccal., hb. 2, cap. 19, tari a Sanchez ; negat enim posse dispensari, • si non ex voto solum Deo facto, sed cx aliquo alio respectu se homini obligassct·. Suarez, loc. cit., n. 2, non loquitur dc promissione soli Deo tacta dandi aliquid pau­ peribus indeterminatis; sed explicat unde di­ gnosci possit an promissio soli Deo facta fuerit, an etiam homini: si nempe utatur quis solo verbo vovendi, intelligitur esse solum votum Deo et Sanctis; ut autem censeatur conjuncti promissio homini (acta, oportet ut directe fiat n. 10et II. · Trull., Expotit. bullae Cruciat., lib. 1, $ 7, cap 3, dub. 8, num. 2 - Ltand., tr. I, di»p. 18, qu. 21. 11 Loc. ctL, n. 156. — Cajctan., in 2— 2··. qu. 88, an. 12, vert Ad hujut evidentiam. *’ Loc. cit., n. 17. — Petr. Abtor., de RcMituL, hb. 2, cap. I, diff. 3, n. 16. · u Loc. dt, n. 17. — SuhcA., loc.cit.— Fa^und.,\oc cit.,n. 10. u Dead., lib. 3, cap. 17, $ 2, n. 15. - u Tr. 14, c*p. 1, n. «5 et 86. aliqua promissio homini. Ex qua quidem do­ ctrina Sanchez colligit ea, quae hic a S. Al­ phonso proponuntur. Henriquez non citatur a Sporer; atta­ men, lib. 7, cap. 30, n.5, lit. k, in com., con­ cedit episcopo facultatem dispensandi, ut calix volo promissus alicui ecclesiae, alteri detur; quia licet priori jus sit acquisitum secundario, tamen est revocabile; et n. 6, asserit commu­ tationem de re promissa certo monasterio vel personae, prodesse voventi in utroque foro, CAP. Hem de jutM&ento principali­ ter facto Deo Dicta vakat de tola promiMione crateita. Sccui, si acctpuns sc ohlifct. Consecta­ rium pro vote Perse- irranti^f. ΙΠ. - DB VOTO. - DUB. VIII. tano, Ba?Iez/>, etc.: uti fusius dicemus de Contract., η. 720, v. Tertia. Notandum 2". Quod idem quod dictum est dc voto, dicendum est de juramento principaliter emisso in honorem Dei: ut probabiliter censet Tamburinius 1 cum Fagundez, quod possit relaxari ab epi­ scopo sine consensu partis. Sed notandum 3\ Quod hoc intelligitur de sola promissione gratuita. — Secus vero dicendum, si pars acceptans se ad aliquod onus obligaret in commodum pro­ mittentis. Tunc enim, cum intercedat ibi contractus onerosus utrinque obligatorius; promissio, et consequenter juramentum, non potest remitti promittenti, nisi altera pars consenserit, juxta legem contra­ ctuum. Et sic evenit in juramento Perseve­ rantiae, quod praestatur in Vener. Con­ gregatione Patrum Missionis S. Vincentii a Paulo, necnon in nostra minima Con­ gregatione SS. Redemptoris; ubi Oblati, licet principaliter in obsequium Dei jura­ mento promittant perseverare in Congre­ gatione; attamen, quia eodem tempore Congregatio eos acceptando se obligat ad ipsos sustentandos et instruendos, atque ad non dimittendos sine justa et gravi causa (dc qua autem superiores non te­ nentur dimissis rationem reddere); ideo, cum intercedat hic contractus ultro ci­ troque obligatorius, nequit juramentum ab alio remitti, quam ab ipsa Congrega­ tione vel a Summo Pontifice, prout supre­ mo bonorum ecclesiasticorum domino. Id patet ex monito SS. Domini Nostri Benedicti XIV, sive bulla Convocatis, edita 25 Nov. 1749 pro anno jubilaei 1750, ubi dicitur: Denique,quoad vota naverint[zon· fessarii), sibi abstinendum ab eorum (vo­ torum) commutatione, in quibus agitur de praejudicio tertii. Quare in eo, quod pertinet ad vota, quamvis simplicia, seu C*ij'tan , 537 Perseverantiae, seu alia emitti solita in aliqua Congregatione vel communitate; ct in vota obligatoria a tertio acceptata, non se ingerant. Ita praefatus Pontifex Noster, apud Fr. Theodorum a Spiritu Sancto·. — Qui quaestionem proponens, an vo­ tum vel juramentum perseverandi, emis­ sum m Congregationibus a sacerdotibus, sive mulieribus oblatis, possit commutari in vim jubilaei: respondet negative, hanc rationem adducens: Non quia reservatum; sed quia per modum contractus onerosi emissum est, ultro citroque obligantis. Nunquam enim Summus Pontifex con­ fert facultatem ad commutandum vota, ubi laediturjus aliorum, ex cap. Cum ordi­ nem, de rescript. Nec obstat, quod votum hoc perseverandi principaliter fiat in Det cultum, secundario in Congregationis obse­ quium. Quia hoc non adimit, quin sequatur inter voventem vel jurantem et Congre­ gationem, contractus ex utroque parte obligatorius; et proinde quin jus Congre­ gationi quaesitum laederetur, si, ejus irrequisito consensu, votum emissum commu­ taretur... Ex eadem ratione sequitur, com­ mutari non posse votum seu juramentum ab alumnis collegiorum emissum, quod operam navabunt sacris missionibus per aliquot annos ad infidelium vel haereti­ corum conversionem, etc.: cum... de tertii praejudicio tractetur. Ita praedictus auctor. — Et idem SS. Pontifex Benedictus XIV in bulla Inter praeteritos (edita die 3 De­ cembris 1749) sic ait: Quod vero attinet ad commutationem votorum, in quibus de tertii praejudicio agitur, quae quidem poenitentiariis interdicitur, apposite sane scri­ bit Sua res 4. Circa vota Perseverantiae, quae a quibusdam fiunt dum aliquam Congregationem ingrediuntur ; quaeque naturam assumunt contractus et reci­ procae obligationis inter ipsos et Congre­ gationem, quae eosdem recipit, a quibus in 2·*· 2·*, qu. 113. art. I, Ad quartum du btum — · Decal M lib. 3, cap. 7. § 6. num. 3; et cap. 17, $ 2. num 15. · Sagunti., Decal., lib. 2, in 2—* Praecepi., cap. 49, n. 10. — Bull. Convocati», Λ Novembr. 1749, ç 32. — ’ Tract, dc Jubtl., append. — · Tract, de Jubi!., cap. 11. ü 2, η. 10 — Bull Inter frotterites, 3 Decembr. 1749, 4 5. num. 66. — 4 De RelJff., tract. 6, dc Voto, lib. 6, cap. 15, num. 7, si fiat per Ordinarium; si vero fiat per pri­ vilegium, prodesse in conscientiae (oro // BaAez, in 2·”” 2*', ad qu. 62, Praeambut. de Dominio, disp. 5, dub. 2, perspicue id significat, dicens promissionem simplicem obli­ gare · cx virtute fidelitatis et veracitatis, ita ut qui eam non servaverit, sit mendax et foedi­ fragus ». 538 UB. III. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. poenitentiarii dispensare non possunt, [valde ad rem loquitur P. Syrus]. PfitCStAA diipenwidt competit praelAtii fo­ ri externi. 256. - « Resp. ΙΓ. Potestas dispensandi « convenit omnibus praelatis, qui habent «jurisdictionem in foro externo, vel pri« vilegium. — Lessius *, Sanchez1 et com« muniter. « Unde dispensare possunt sequentes: « Γ. Papa, respectu omnium fidelium, in « omnibus votis. — 2". Episcopus, respectu « suorum subditorum ; non autem paro• chus, quia tantum habet jurisdictionem « fori interni. Suarezs. — 3°. Praelati re« gulares exemptt, respectu suorum reli« giosorum et novitiorum: idque circa « vota, quae vel in saeculo, vel etiam in « novitiatu feceruntβΛ Lessius4, Sanchez5. « Non autem praelati non exempti, neque « abbatissae. Suarez b>, Lessius * ». [Ne­ que poenitentiarii, neque vicarii episcopi, nisi facultas specialiter eis delegetur. Salem privi· mant. — « 4°. Ex privilegio Papae, con« fessarii ordinum mendicantium, secunraUribu.. « dum concessionem et moderationem suo« rum superiorum; ut notat Lessius 8 ». Quaeritur: an Papa possit dispensare ρ»ρ.Λ<ΐί. i» votis solemnibus? — Quoad clericos in penial in . xvolo «oiera· sacris, bene probabiliter potest in voto ni clerico... .. . , .... . ruœ. castitatis; cum satis probabiliter hoc vo­ tum sit jure ecclesiastico tantum sacris ordinibus annexum. (Vide Lib. VI, n. 807). — Ita S. Thomasy; et Salmant.10 cum aliis, contra Gonete>, etc. Majus Dubium est: an Papa possit dispensare in votis religiosorum ? — Ne­ gant Sotus, Silvester, Aragon Turrianus, etc., apud Salmant. n. — Quia vota Syrus, Dilucidxtio tacuit, minor, pocnir., part. I, cap.6, dub. 11. - » Lib. 2, cap. 40. η. 115. — · Decal.. lib. 4. cap. 37, n.22, et cap. 38, n.20. — · Lib.6, cap. 10, n.3 et IL — · Loc. dt-, n 107 et 133. - · Dc Matr., lib. 9, di»p 39, n. 43 ct 44 — • Tr. 17, cap. 3, n. 8L — ’ Loc. dt , n. 133. — ■ Loc. dt., n.lS4.—· 2· 2··,qu. 88, art. IL — “Tr-8,cap.6. n.lOctacqq. — Solus, in 4, dbt. 38, qu.2, arL2, concl. 2;cfr. dc Just., lib. 7, qu. 4, art. 2. · Stfurst., v, Votutn IV, qu. 5. · Fran cist. Turrtan., de Votta monait., lib. 2, foL 37·. - “ Tr. 15, cap. I, n. 41. — ” In I. di»t. 38, qu. 1. art. 4, solut. I, ad 3. — “ Tr. 15, cap. 1, n. 42. - S. Anton., part. 2, tiL 11, cap. 2, 9. · 256. - a) S. Alphonsus, in Hom. apost., tr.5, n. 42, addit: « Saltem possunt suspen­ dere ilia, quatenus praejudicant novo vitae statui » » *) Suarez, lib. 6, cap. 10, n. 13 et seqq.; et cap. 11, n. 8, quoad omnia consentit, exce­ pto quod de abbatissis non loquatur haec sunt essentialiter annexa statui re­ ligioso, de jure divino. Sed probabilius et communius affirmant S. Thomas “; et Salmant. ’· cum S. Antonino, Palao, Suarez, Lessio, Sanchez, Pontio, Cajetano, Lezana.Pellizzario. — Et licet videatur S. Thomas se revo­ casse 14 ; verum Cajetanus l5, ac Salmant. ’· cum Azor et Basilio, non inepte S. Doctorem explicant intellexisse, Pontificem in eo tantum sensu non posse dispensare cum monacho, ut simul sit conjugatus, et monachus remaneat. Caeterum in primo loco citato expresse docuit bene posse Pontificem dispensare, cum causa tamen urgentissima, nimirum ob bonum com­ mune Ecclesiae, vel alicujus regni aut pro­ vinciae. — Ratio, quia recte censetur hoc Pontifici concessum, cui concessit Deus totius Ecclesiae regimen. Certum est autem, Papam posse dispen­ sare in votis simplicibus, et episcopos in non reservatis. — Qua vero ratione pos­ sint, vide dicenda de Matrim., Lib. VI, p» n. 1119. Certum etiam est, quod omnes praelati, qui jure ordinario habent facultatem dispensandi in votis, possunt eam etiam aliis delegare; ut Salmant.,T. Quamvis autem, qui dispensandi facultatem habent, sive ordinariam sive dele. . .. . gatam, nequeant vota propna imtare: quia nemo potest emittere votum sub con­ ditione sui consensus, ut certum est cum Sanchez, Palao et Croix 18; bene tamen ,, possunt ea secum dispensare, cum sit actus jurisdictionis voluntariae. — Ita LesPal., tr. 16, diip 5, punct. ult., n. 5. · Suar., dc Rcllg., tr. 7, lib. 6, αιρ. 16, n. 5. · Less., Hb. 2, cap. 40, n. 141 et 142. · Sanch., de Matrim., lib. 8, diip. 8, n 7. · Pont., dc 5Litrim., lib 7, cap. 10, n. 2 ct 4. · Cajetan., in 2·" 2'*, qu. 88, Art. 11. - Le sa na, Sum. quaest. refful., tom. I, cap. 2, η. 6. · Prilia., tr. 3, cap. 5, num. 8; tr. 4, cap. 3, n. JOB. — M 2· 2··, qu. 88, art. IL - » Loc. cit. - * Tr. 15, cap I, n. 45. - Asor, part. 1, lib. 12, cap. 7, qu, 1, I. f. Patil. Pont., loc. cit., n. 8. — n Tr. 17. cap. 3, n. 83. — Sanch., Decal., lib. 4, cap. 24, n. tO · Pal., tr. 15, diip. 2, punct. 2, num 5. “ Lib. 3, part. 1, n. 4». c> Gonet a Salmant. non citatur contra hanc sententiam: immo ipse tenet jure tan­ tum ecclesiastico ordini annexum esse conti­ nentiae votum, a quo potest a summo Ponti­ fice dispensari. Vide Clyp. de Matrim., disp. 9, art. 6, n. 63; de Ordine, disp 3, art. 3. Aragon, in 2*” 2“', qu 88, art. 11, ρ«γ non p, Filliuccio, etc.; Elbel · cum Illsung, qui asserit esse com­ munem sententiam; contra Henno et alios aliquos. 257. - Vota autem religiosorum dispen­ sari possunt a suis praelatis, etsi fuerint emissa cum licentia ipsorum; et etiamsi fuerit votum transeundi ad strictiorem religionem, si utilius noscatur religiosum manere in sua. Vide Salmant.4. Sicut pos­ set etiam episcopus cum suis subditis dis­ pensare in voto ingrediendi in arctiorem religionem, voto religionis quoad substan­ tiam relicto; cum nullo jure talis dispen­ satio inveniatur reservata. Ita Lessius5; et Sotus Sanchez, Aragon a>, Ledesma a>, etc., cum Salmant. °. — Facultas autem dispensandi potest a dictis praelatis de­ legari etiam simplici clerico tonsurato. Vide Salmant.7. Vota tamen substantialia vel ipsis an­ nexa, prout votum non edendi carnes, renuntiandi dignitates, etc., quae solent emitti in aliquibus religionibus, nequeunt dispensari, nisi a Pontifice. — Est com­ mune cum Salmant.8. Praeterea, vota novitiorum, si non sunt reservata, possunt dispensari tum a prae­ latis religionis, tum etiam ab episcopis propriis; ut docent Sanchez, Palaus, Bo­ nacina, Pcllizzarius, cum Salmant.®. Immo, ex communi DD. cum Lessio ,0; et Navarro b>, Sanchez, Palao, Tamburi» Lib. 2. CAp. 40, n. 116. — · Lib. 3, pArt. 1, n. 486 ; lib. 1, n. 799. - Laym , Hb. 1, u. 4, cap. 22, n. 31. · Fili., tr. 21, n. 441« — · De Voto, n. 278. · tr. I. dt

r dicitur ; Cum in generali conIto nae., diip. 4, qu. 2. punct. 7, $ 4, n. 27 ct 28. · PcHia., tr. 2. cap. 7, n. » ct J». · · Loc. at., n. 89. — • Lib. 2. cap. 40, n. 131. — Sanch., Dccal., Ub. 4, cap. 43 η. 4 et tcqq. ~ Pal.. tr. 15. disp. 2, punct. 13, n. 7 et X - Tambnr., et X · Decal., Hb. 4, cap. 42, n. 2. · · Loc. cit., n. 9L — 1 Loc. cit , n. tf>. — · Loc. ciL, n. 92. — Sane A., loc. cit., cap. 39, n. 17 ct 18. · Pal., tr. 15, dlap. 2. punct. 10. n. 2 Decal., lib. 3, cap. 16. $ 4, n. 46 ct seqq.. et n. 52. · “ Tr. 17. cap. 3, n. 94. — ·* Loc. cit. — “ De Voto, n. 774. — M Loc. dt., n. 86» — u Di«p. 4, qu. 2. punct. 7, $ 4. n. 4 et seqq. — “ Loc. ciL, cap. 40. dub. IX - n Lib. 4, tr. 4. cap. X n. 6 et 7. vers- Propter haec argumenta, ita tenet ut longe probabilius, addens tamen oppositum sua non carere probabilitate. *1 Suarez allegatur quidem a Croix pro sententia docente praelatos posse secuin dis­ pensare; sed ipse Suarez, tr. 6, hb. 6, cap. 11, n. 4 et 5, id ncgaL f) Sanchez, de Matrim., lib. S, disp. 3, n. 8, 9 et 10; Dccal., lib. 4, cap. 37, n. 45; Bonacina, disp. 4, qu.2, punct. 7, § 4, n.31, consentiunt quidem, sed quoad eos qui dele­ gatam facultatem habent, requirunt ut lacui talem generalem dispensandi acceperint 257. Sotus, de Just, et Jure, lib. 7, qu. 3, art. 1, dub. 2, assert. 3; et qu. 4, art. 3, coroll. 2; Aragon, in 2ar* 2**, qu. 88, art. 8, dub. 1, cone I. 5; Petrus de Ledesma, Sum., part. 2, tract. 10, de Voto, cap. 7, dub ult., vers. Dico 1, assertum principale propugnant, nempe: vota religiosorum, etiam transeundi ad strictiorem religionem, posse a praelatis regularibus dispensari ; non tamen loquuntur de paritate quoad hoc inter episcopos et prae­ latos regulares '9 Navarrus, Man., cap 12, η. 79, v. Un­ decimo,ùicù Minores et cum eis participantes, Sanch., I □41) LIB. Ili. - TRACT. II. DE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. i cssioite illa hoh veniant, quae non esset quis verisimiliter in specie concessurus. Et est commune. — Vide Salmant. *. Si vero concedatur facultas dispensandi reservata, ad omnia extenditur, si nullum votum excipitur. — Suarez, Palaus, etc. cum Salmant. s. Notandum ΙΓ. Quod episcopi, ct simiditpeiiKilin ..... . . urrmti nc lem jurisdictionem habentes, possunt recte dispensare in votis reservatis in urgenti necessitate: puta, si non sit facilis acces­ sus ad Papam, et in mora sit periculum gravis damni: vel spiritualis, prout viola­ tionis voti, scandali, rixarum aut alius pec­ cati; vel periculum temporalis proprii aut alieni, nimirum gravis infamiae mulieris, et similium. — Ita Lessius3, Sanchez *; et Laymann, Barbosa, Suarez, Palaus, Silve­ ster, Tamburinius et alii, cum Salmant. 5. An autem eo casu possint in his votis periculo possunt episcopi, sicut et confes­ sarii mendicantes, dispensare in voto ca­ stitatis ad petendum debitum. — Vide de Matr., Lib. VI, n. 986, 987 et 1123. 4 Advertendum autem quod praedicta fa­ iitc jvblkn cultas, quae probabiliter conceditur episco­ non ditpr-. fcir.t te «. pis, et aliis, quibus ab ipsis communicata emitur. est potestas dispensandi in votis reserva­ tis, urgente necessitate, ut supra; non con­ ceditur confessariis in jubilaeo habentibus a Papa facultatem dispensandi in votis sim­ plicibus. Nam quod conceditur episcopis propter ipsorum ordinariam potestatem, non conceditur confessariis in jubilaeo. — Ita recte ait Fr. Theodorus a Spir. Sancto8. DupruAdvertendum etiam quod dispensatio üoianec» praefata non est concedenda, nisi quate­ iltatc uno (enctieUa. nus necessitas obligat. Unde si sufficiet suspendi votum, non potest dispensari. Item, si dispensetur cum adstricto voto dispensare etiam confessarii mendicantes? castitatis, ut nubat cum aliqua ad repa­ randum ejus honorem, nequit ille cum alia o Negant communius Tamburinius,Croix, Sanchez. Sporer, etc. — Sed Elbel e cum nubere. — Sanchez ·; et Salmant. cum Anacleto, Herincx °), Bassaeo, etc., putat Laymann, Suarez, Palao, Tamburinio, etc. probabile quod possint ; quia episcopi tunc Notandum ΙΙΓ. Quod praedicta vota dispensant vero jure ordinario, ut valde minime sunt reservata: Noq rner probabiliter docet Lessius7 cum Navarro6), Γ. Si sint emissa sub obligatione levi ; vanior r Silvestro6) et Soto6). Vide dicenda Lib. VI, ut Sanchez 10; et Salmant.11 cum Palao, mini levi. de Matrim., η. 1128, v. Sed dubium. Trullench, etc. Neqot t 2°. Si sint emissa ex metu, etiam levi, mina . ruAh. ί Adverte autem hic, quod praedicta proti jnmAUimo cedunt, quando dispensatur votum reser­ ab alio incusso; quia tunc non sunt facta meta etuc levi. vatum, puta castitatis, ad contrahendum cum plena libertate. — Salmant. 13 cum matrimonium ; tunc enim requiritur, ut pe­ Tamburinio, Bassaeo et Leandro, etc. riculum sit in mora, et non pateat facilis æ. Si votum non sit perfectum ex parte Neque j» perfecta ex aiw i m recursus ad Papam. — Nam si matrimomateriae. — Et ideo, non est reservatum parte mate vuntracto. . . . . .. mum est jam contractum, etiam sine tali votum non nubendi, non fornicandi, non riae. • Tr. 17. cap. 3, n. 116. — Suar., lib 6, cap. 25. n. 5. Pa!., u. 15. di»p. 2. punct. 13. n. 3. · · Loc. cit., n. 116. — • Ltb. 2. cap. W, num. 126. 127 ct 129. - · Decal., hb. 4. cap. 40, n. 32, 34 ct 36. — Laym., hb. 4, tr. 4, cap. 8 n. 16. barboM. dc OfT. ct Poteit., ept«c., allcg. 37. n. 8 ct 13. Sua/. lib. 6. cjp. 2»>. a n. 9. Pal., tr. 13. diip. 2, punct. 12, n. 4. Siivcit., v, Votum IV, qu. 4. · Tambur , Dccal., hb. 3. cap. 16, ) 4* * num. 36. · · Loc. cit.. num. % ct 101. — Tambur., loc. cit.. 4 4, n. 49. · Croix, hb. 3, part. 1. n %3. - Sancit., loc. cit.. cap. 43. n. 7. - Sparer, tr. 3, cap. 3, n. 5Ô. — * Dc Voto. num. 279. · Anaclct Rtijfcn posse in omnibus volis in quibus possunt epi­ scopi, dispensare, excepto voto peregrinationis ultra duas diaetas. 258. - Herincx ab Elbel citatur tamquam inclinans in hanc sententiam, sed non recte. Sane Herincx. tom. 3, tr. 4, disp. 4, n 73, adducit Crousers putantem eam esse probabi­ lem, et addit eamdem Bassaeo placere; ipse Rats., v. Votum VU, num. 29. — 1 Loc cit., η. 127. — · De Jubtl., cap. 11, S ·· n. 21. — * Loc. cit., cap. 40, n. 40. — Salmant., loc. cit., n. 101. Laym., loc. cil., num. 16, v. (. · Suar., loc. dt„ cap. 26. n. 13. Pal., tr. 15, diip. 2, punct. 12, n. 6. · Tant' bur., loc. Cit., 5 4, n. 39. ’· Decal., hb. 4, cap. 40. n. 47. — " Tr. 17. cap. 3, num. 103. · Pal., loc. cil., punct 12, n.2. Trull., lib. 2, cap. 2, dub. 39, n. 14. - » Loc. dt.. n. 103. · Tambur., Dccal., lib. 3. cap. 16, § 4, n. 4t. ban,, v. Votum Vif, n. 17, . Lrand,, de Sacram., tr 5. ituri, Ju * can., lib. 3, tit. 34, η. 40. diip 11, qu. 107, ct Decal,, part. 2, tr. 1, diip. 17. qu. 94. vero n. 71, oppositam sententiam tuetur, nc gans Mendicantes ca facultate gaudere. 6 Navarrus, Λ/hw., cap. 12, η. 59 et 76, Silvester. v Votum IV, qu. 4 ; et v. Dispen­ satio, n. 15; Sotus, de Justitia, lib. I, qu. 7, art.3,nm aft'erunt istam rationem; et citan­ tur a Lessio pro hoc asserto tantum, scilicet: episcopum posse dispensare in voto castitatis CAP. Ntc votum rtlifionit tea appro* bttu. Nee »cm· per votum pc rq;n na­ tioni» ad Rccum See circum· Uiatue vo b reservati. 541 III. - DE VOTO. - DUB. VIH. petendi debitum ; neque servandae virgi­ nitatis, si intendatur tantum conservatio illius: secus, si abstinentia ab omni actu venereo; neque votum castitatis pro ali­ quo tempore. — Neque votum emittendi votum castitatis aut religionis, vel susci­ piendi ordines sacros; quia non est votum castitatis factum, sed faciendum. Iu Lay­ mann, Suarez, Palaus, Prado etc., cum Salmant. *. — Neque votum servandae castitatis conjugalis. Salmant. ’ cum San­ chez, Trullench, etc. 4°. Item, nec est reservatum votum re­ ligionis non approbatae. Nec votum pere­ grinationis ad Romam, etc. rfi, si non sit emissum sola devotionis causa, et prae­ cise illorum locorum <■>; unde, si quis vo­ vet Romam ire ad visitandam imaginem S. Mariae Majoris, etc., votum non est re­ servatum. — Sanchez ·; et Palaus, Fagun­ dez, etc., cum Salmant. 4. 5”. Quamvis vota sint reservata, non sunt tamen reservatae circumsUntiae ipso­ rum; puta peregrinandi mendicando, in- grediendi religionem arctiorem: potest enim episcopus dispensare, ut is ingredia­ tur laxiorem; item, si votum sit ingre­ diendi statim, potest episcopus cum causa dispensare, ut differatur ingressus. — San­ chez et Palaus, Tamburinius, Bassaeus, etc., cum Salmant. e. 6”. Nec est reservatum votum disjun­ ctivum, puta religionis aut jejunii, saltem si non elegerit partem reservatam ; ut San­ chez T, Lessius®; et Palaus, Laymann, etc. cum Salmant. ·. — Dubium est: an sit re­ servatum, si pars reservata jam electa fuerit? Affirmant Sanchez, Palaus/4 etc., Sed probabiliter etiam negant Salmant. 10 cum Leandro <>, Tamburinio et aliis plu­ ribus; juxta dicta num. 224, v. Quaeri­ Laym., lib. 4, tr. 4, cap. 8, η. 8. · Suar., hb. 6, cap. 21, η. 7; ct cap. 24, η. 2. · Pal. tr. 15, disp. 2, punct. 11, b. 1. 1 Tr. 17, cap. 3, n. 101. — · Loc. dt. Sanch., Decal., hb. 4, cap. 40, n. 50. · Trull,, lib. 2, cap. 2, dab 39, n. 17. — ■ Loc. cit., cap. 40, n. 77. — Pal., loc. cit., n. 3. · PagunJ , Decal., Decal., hb. S, cap. 16, $ 4, n. 28. - Bass., r. Vahtm VII, lapplcm., n. 16, «ab 17 et 18. · · Loc. dt.. n. 166. — ’ De­ cal-, hb 4, cap. 40, n. 42. — · Ub. 2 cap. 40, n. 133. — Pa! , loc. at., punct. II, n. 6. Laym., loc. du, cap. 8 η 12. . • Loc. dt., n. 107. — Sanch., loc. dt.. cap. 4Q. n. 43. — lib. 2, cap. 43, n, 14. · · Loc. dt., num. 105. — · Loc. du, num, 74. — Pal., loc. dt., punct. II, num. 4. * Tambnr., • Tr. 17, cap. 3, n. 107. § 4. n. 31. in solo casu quo adsit magnum periculum in­ continentiae, ct non pateat recursus ad Ponti­ ficem. c> Prado, torn. 2, cap. 31, qu. 14, η. 89, ita profecto tenet, sed dc solo voto ordines assumendi disserens. S. Doctor, in Hom. apost., tr. 5, n, 46, de hoc volo scribit: < Ita nec votum profici­ scendi Romam, nisi sit emissum causa devo­ tionis, ct praecipue ad visitanda SS. Aposto­ lorum limina». *) Ut votum peregrinationum reservata­ rum censeatur emissum, non ratione devotio­ nis erga loca ista, sed ad alium finem, aucto­ res hic relati requirunt ut alius iste finis sit expressus; si autem absolute voveatur, nullo considerato fine, reservatur ejusmodi votum; censetur enim modo ordinario emissum. I) Palaus, loc. cit., punct. 11, u. 6, i.f, af­ firmat quidem votum esse reservatum, si pars reservata jam electa fuerit; sed requirit ut voto novo haec electio fiat, negans satis esse solum propositum: «Si pariem illam reservatam, in­ quit, tua intentione determinares, ita ut ab ea determinatione resilire non posses, quod cum non solo proposito, sed novo voto faciendum sil, quo scilicet te obliges ad partem reserva­ tam exsequendam, necessario tale votum re­ servatum erit ». *) Leander, part. 1, tr.5,de Poenit.,disp.l4, qu. 143; Decal.,part.2,tr. l,disp 17 ,qu. 108, revera docet id esse probabile; sed tr. 5, de Poenit., loc. cit., dicit probabilius esse ideoque tenendum, votum, electa materia reservata, re­ servatum fieri. Sanchez, de Matrim., lib. 8, disp. 11, u. 3 et 4, dicit episcopum posse conjugem a castitatis voto dispensare, si votum sit emis­ sum post matrimonium consummatum, si vero ante matrimonii consummationem et cum ani­ mo religionem ingrediendi, non posse; si de­ nique hunc animum vovens non habuerit, vel se habuerit negative, posse etiam ab episcopo dispensari. Casu autem quo animus religionem ingrediendi adfuerit, episcopum adhuc posse dispensare quoad petitionem debiti post con­ summatum; secus vero, post ratum dumtaxat matrimonium. Et in disp. 12, n. 4 et 6, abso­ lute docet episcopum posse dispensare quoad petitionem debiti, sive ante sive post matri­ monii consummationem, etiamsi ante matri­ monium votum fuerit emissum. Nec votum difja netivan, etai rrwnit.i electa fuerit. tur hic. An autem episcopus post matrimonium contractum dispensare possit votum casti­ tatis, emissum a conjuge? Vide dicenda de Matrim., Lib. VI, n. 986 et 987, ubi pro­ babile est cum Sanchez et aliis, posse, sive votum sit emissum ante, sive post Tambur., DecaL. hb. 3, cap. 16. Episcopus dispensat conjugem post mAtnmontoxn. 542 LIB. 111. - TRACT. 11. BE SECUNDO PRAECEPTO DECALOGI. matrimonium. — Et idem posse confessarios mendicantes, dicitur ibid., n. 1128. Sed plures hie remanent Quaestiones resolvendae. 259. - Quaeritur 1°. Ah juramentum servatum tale juramentum; et si forte in ipso sit votum inclusum, votum equidem erit reservatum, sed non juramentum. Et hoc puto vere intellexisse Sanchez T. Sed Dubium magnum est: quandonam castitatis sive religionis sit reservatum judicandum sit, votum inclusum adesse pariter ac votum? — Adsunt tres sen­ vel non, in tali juramento? XXX V Π Γ Χ ίΙΙΙΙ tentiae. AUi dt. Prima sententia affirmat cum Lessio, menu «i- Filliuccio, Laymann et Azor, apud Viva ’. Ie»eriauc ‘ Quia in aequiparatis, dispositum de uno censetur etiam de altero, ex cap. Si post­ quam, de elect., in 6°. — Sed haec ratio non videtur satis firma: dum communiter docent DD. vinculum voti, quod obligat ex fidelitate et reverentia erga Deum, majus esse vinculo juramenti, quod obli­ gat tantum ex reverentia; ut docet S. Tho­ mas Et ideo talia juramenta a Pontifici­ bus non solent reservari ; ut dicunt Viva3, et Diana 4 cum aliis. Ain disunSecunda sententia cum Sanchez ft7, et JUUHL Soto a>, Cajetano a>, Azor a>, Valentia a>, et Salmant. cum aliis, distinguit: Si ju­ ramentum includat votum, seu promissio­ nem obligatoriam erga Deum, dicit esse reservatum ; secus, si non includat. — Sed haec sententia nec etiam videtur con­ gruenter loqui. Nam quando supponuntur in tali juramento adesse duo vincula, sci­ licet juramenti et voti; tunc dicendum vo­ tum esse reservatum, sed non juramentum. iiuMieini Tertia igitur sententia cum Viva, et case reter- Diana b> cum Trullench b>. Tabiena. Ledesma, Pellizzario, etc. (et probabilem vo­ cat Sporer r cum Tamburinio), congruen­ tius loquitur, et tenet quod minime sit re- Sanchez ®, Diana et Viva 9 putant, Q«u*n ut plurimum in tali juramento includi etiam votum; maxime, ait Sanchez^, kU“’ quando offertur res divinum honorem re­ spiciens. Admittit tamen posse dari tale jura­ mentum sine voto, quando quis inducitur ad jurandum ab aliquo motivo humano; puta, si ob officium amissum vel ex ira erga propinquos, juret religionem. Sed proprius loquendo, dicendum esse censeo, quod, si talis jurans intenderit se obligare ad religionem duplici vinculo, nempe voti seu promissionis obligatoriae sub gravi, et amplius vinculo juramenti; tunc, licet dispensetur a juramento, rema­ net tamen ligatus voto. — Sed si inten­ derit se graviter obligare tantum vinculo juramenti: ita ut emittat juramentum re­ ligionis, non ad firmandam alio vinculo suam promissionem, sed ad firmandum suum nudum propositum, seu promissio­ nem de se non obligatoriam; tunc tene­ tur sub gravi tantum ex vinculo jura­ menti. A qua obligatione per relaxatio­ nem juramenti omnino liberatur; quia tunc obligavit se Deo, non ut creditori suam promissionem acceptanti, sed ut testi exigenti veritatem sui testimonii in re promissa seu proposita; ut in hoc lib. 2, c*p. 42, η. 66. - Fili., tr.», cap.9, n.278. Laym., lib. 4, tr. 8, cap. Il, n. 4, ver». TrrUa. · Ater, part. 1, lib. 11, cap. 10, qa. 3. - » Dc Jubil., qu. 12, ait. 2, nam. 12. — · 2· 2··, qu. 89, art 8. — · Loc. cit., n. 12. — • Part. 4, tr. 4, reaol.69. - · Dc Matrim., lib. 8, di»p. 13, n. 4 et 5. — 269. - «J Sotus, de Just., lib. 8, qu. 1, art 9, in fin. corp.; Cajctanus, in 2am 2a<, qu. 89, art. 9; Valentia, in 2atH 2**, disp. 6, qu.7, punct. 4, § 3, vers. Et notandum est; Sal­ mant, tr. 17, cap 3, n. 108, primam senten­ tiam tuentur, asserentes absque ulla distinc­ tione ejusmodi juramenta esse reservata. — Azor pariter, ut supra retulit S. Alphonsus, eamdem sententiam tenet. b> Diana, loc. cit., concedit quidem proba­ bilem esse sententiam, quae negat esse reser­ vata illa juramenta; sed ipse adhaeret oppo­ sitae opinioni, quae scilicet asserit esse reser­ vata. — Et pro hac sententia adducit Trullench, qui revera in Exposit, bull. Cruciat., lib. 1, § 7, cap. 3, dub 5, n. 4, eam tenet, affirmans ut probabilius et verius, ejusmodi juramenta reservata esse. Diana dicit, loc. cit. supra: « Omne ju­ ramentum Deo factum includere votum». Sanchez, loc. cit., putat in juramento vo­ tum includi, si quis juret « respiciendo Deum, quasi aliquid volens illi offerre in suum obse­ quium ». Viva, loc. cit., n. 12. — Tabitua, v. Jurarf, n. 21. · Pftr. Lttifsm., Sum., part. 2, tr. 11, cap. 4, dub. 2. - PtiUt., tr. 8. cap. 3, n. 158. — * Tr. 3, cap. 3, n. 97. . Tambur., Dccal., lib. 3, cap. 7, $ 3, n. 7. — 1 Dc Matrim., lib. 8, disp. 13, n. 4 et 5. — · Loc. at. — · Dc Jubil., qu. 12, art. 2, n. 12. CAP. ΙΠ. - DE VOTO. - DUB. VIII. In dubto ton cm>c· ttr indu- rectc loquitur Sanchez 1 cum Lopez et Valentia. In dubio autem an adfuerit tale votum sive promissio obligatoria, jam communis est regula, quod votum dubie emissum non obligat. 260. - Quaeritur Z. Utrum commutato voto reservato, materia subrogata etiam reservata sit? CeœmutA· tO VOID, DOQ rmnratur itbroja· tarn. Affirmant Azor et alii, apud Leandrum; quia tunc idem vinculum voti transfertur in illam. — Sed communiter et probabi­ lius negant Lessius a, Sanchez ·; et Sua­ rez, Laymann, Palaus, Tamburinius, Ba­ silius, cum Salmant.4. Ratio, quia, licet ma­ teria subrogata habeat idem vinculum voti, sed cum non sit reservata, secum minime trahit reservationem, quae primae mate­ riae tantum addicta erat. 261. - Quaeritur 3°. Au votum conditionale castitatis, etc., sit reservatum? Conditio dc praeten­ to vel praeicnti non tollit rescrvaiionee. Item, de (utnro ne· cnurto.vel contingenti communi. hem, ap· ooiita ad differendam exsecutio­ nem. Praenotandum Γ. Quod, si conditio sit de praeterito vel praesenti, certe votum remanet reservatum ; quia tunc revera non dicitur conditionale, sed absolutum : cum conditio non suspendat obligationem. Vide Salmant.5— Idem dicendum,si conditio sit de futuro necessario, quae habetur ut non apposita; vel etiam de futuro contingente, quod sit commune, v. gr. Si vixero, st po­ tuero, etc. — Idem, si conditio apponatur animo suspendendi non obligationem, sed 1 De Matr., lib. 8, disp. 13, n. 4. · Ludox.'. Lofts, Instr, nor., part. 2, de Ctarib., cap. 9, v. Ad fundum denique. Valent., in 2·· 2··, disp. 6, qu. 7, punct. 2. vers. Srcundum rM. — Aaor, part. 1, lib. II. cap. 19, qu 11. · brand., part. I. tr. 5, dc Poenit., disp. 14, qu. 144; Decal , part. 2, tr. 1, 543 exsecutionem voti; v. gr.: Voveo ingredi religionem, si vigesimum annum attigero; si cursum studiorum consummavero. Vide Salmant. ·. Praenotandum 2" ut certum, quod si conditio nondum sit impleta, potest vo­ tum dispensari a quocumque habente fa­ cultatem ordinariam; quia reservatio in­ telligitur de obligatione consummata. — Est commune cum Salmant. Magnum Dubium est: an sit reserva­ Conditio­ ne r.ondum impleta^oci reservator. tum votum condirionale de futuro, condi­ tione jam impleta? — Adest triplex sen­ tentia probabilis. Prima affirmat, sive votum sit conditionale sive poenale: quia, verificata con­ ditione, perficitur votum, et fit absolutum ac si tunc esset emissum. Ita Sotus, Azor, Covarruvias, etc., apud Salmant. ·. — Se­ cunda sententia dicit reservatum quidem esse votum conditionale, non autem poe­ nale: cum poenale non fiat ex affectu ad religionem aut castitatem; immo potius cx horrore erga illas, dum promittitur in poenam. Ita Lessius·; et Laymann, Sua­ rez a>, Bonacina, etc, apud Salmant.10 Tertia vero sententia valde probabilior, quam tenent Sanchez**,Croix *’;Salmant.u cum Toleto, Trullench, Prado, Ledesma, Diana et pluribus aliis (et Elbel ** vocat probabilissimam cum Palao 6>, Filliuc­ cio % Sporer et Marchant**-'), docet omnia ver». Unum tero dubium. Asor. part. I, lib. II, cap. 10, qu. 3; et op. 20. qu. 13. - ûnur., in cap. Quamvu. de pacti», part. 1, $ 3» nam. 41. - · Tr. 17, cap. 3. num. 113. disp. 17, qu. 113. — · Lib. 2, cap. 40, n. 124, vera. StfUmo. — ■ Dccal., lib. 4, cap. 40, n. 46. — Suar., lib. 6, cap. 20, n. 15. - Laym., lib. 4, tr. 4, cap. 8, n. 13. · Pol., tr. 15, disp. 2, punct. 11( n. 5. - Tambur., Dccal., lib. 3, cap. 16, $ 4, n. 33 et 34 · Basii. Pont., de Matrim.. lib. 8 ap. B, num. 24. - · Tr. 17, cap. 3, num. 109. — · Tr. 17, cap. 3, num. 110; et tr. 9, de Matrim., cap. 7, num. 1. — · Tr. 17, cap. 3, num. 110. — ’ Loc. dt., num. 111. — So/mj, de Just., lib. 7, qu. 2, ar tic. 1, ad 4 arg.; et qu. 4, artic. 3, — · Lib. 2, cap. 40. η. 130 et 131. — Laym., lib. 4, tr. 4, cap. 8, n. 10. Bonac., disp. 4. qu. 2, punct. 7, § 4, n. 17, ver*. Dixi modo. · M Loc. at., ru 113. — n Decal, lib. 4, cap. 40. n. 91, 92, 99. - · Lib. 3, part. 1, n. 545 et 546. ■ Loc. cit., num. 114 ct 115. - Tolrt., lib. <. cap. 18, L f. · Truil, lib. 2, cap. 2, dub. 40, n. 3 et 5. - Prado, tcm. 2. cap. 31, qu. 14, n. 93 et 95. · Prtr. Lsdasm., Sum., part. 2, tr. 10, cap. 8. part. 3, de dispensât, dub., ver». Diro 2 Diana, part. 1, tr. Il, reaol. 54 et 69; et part. 6, tr. 8. fr­ ee I. 16. — M Dc Veto, n 286 et 287. - Sparer, tr. 3, cap. 3, n. 63 et 66. 261. - a) Suarez, lib. 6, cap. 22, num. 11, dc voto conditional! disputat, ct sic rêvera te­ nd. At cap. 23, n. 6 et seqq., de voto poenali cum distinctione loquitur, negans esse reser­ vatum, si poena in peccati vindictam appona­ tur; si vero poena fuerit medicinalis, n. 13, reservatum esse votum poenale affirmat. t>) Palaus, tr. 15, disp. 2, punct. 12, n 15, veriorem et probabiliorem hanc sententiam appellat. et Joseph de Januario: nisi animum saltem habeant manendi ibi per majorem anni partem. — Vide tamen quae fuse de hac quaestione diximus ZA./, de Leg., n. 158. Et vide etiam dicenda n. 332, v. An autem, ubi satis probabile est cum Suarez, Pontio, Salas, Palao, San­ chez, Salmant., etc., peregrinos fieri vere subditos superioris illius loci ubi sunt, etiamsi per breve tempus ibi commo­ rentur. de Matrim., lib. 5, cap. 7, num. 14. Salas, de Lcgib., Pont., de Januar., Résolut Matrim., »ib. 8, cap. 4, n. 7. - Jos. dt mor,, part. 1, rcsol. 61, n. 12. — Suar., de Relig., tr. 2, lib. 2, cap. 14, num. 7 et »cqq. · Pont., disp. 14, icet. 4, num. 40 et seqq., ct num. 50. · Pal., tr. 3, disp. 1, punct. 24, $ 3, num. 11 et 12. · Sanch., Decal., lib. 1, cap. 12, num. 37. - Salmant., tr. II, de Legibus, cap. 3, nom. 56 ct 58. tr. 3, tit. 4, qu. 4, dub. 4, resol. 2, cas. 7, non solum probabilissimam dicit, sed absolute hanc sententiam tuetur. 262. Palaus, tr. 3, disp. 6, punct. 7, § 2, n. 5 et 6, concedit profecto peregrinos ab episcopo loci posse in iis dispensari; sed tan­ tum «urgente causa», ex praesumpta Ordi­ narii voluntate. Praeterea negat satis esse ha­ bitationem, quae ad breve et exiguum tempus tantum producatur. et M. · «Pltctpu di · pCIKt cum jvr grioiv TRACTATUS TERTIUS DE TERTIO ET QUARTO PRAECEPTO CAPUT I. Quid Tertium Praeceptum: /Memento, etc. 263. /bt hoc praeceptum sit naturale, vel caeremonialc. — 264. An per hoc praeceptum praecipiatur cultus interior. Et an hoc praeceptum sit affirmativum. — 2bô. Au obser­ vantia dominicae sit de jure divino. — 266. An episcopi possint festa indicere. — 267. A quo tempore incipiat obligatio festi. — 268. Ad quid obliget hoc praeceptum. Quibus festis permittantur opera servilia in regnis Siciliae. — 269. An sit obligatio audiendi concionem. Et qualis sit obligatio episcoporum et parochorum condonandi — 270. Qui teneantur observare festa. — 271. An in festis liceat injungere servilia infidelibus. Praece­ ptum par­ ita» natu­ rale. par­ tial cacrc· mentale. 263. - « Praeceptum hoc, quatenus vult « tempus aliquod sanctificari, sive impendi « cultui divino, est naturale; et adhuc obii· • gat.— Quatenus vero tempus id designa· « tur dies sabbatinus, est caeremoniale; et « in Novo Testamento abrogatum, ac pro « eo ab Ecclesia designatus dies domini« eus, et festi, praescriptusque modus co« lendi, ut quaedam opera illis diebus fiant, • quaedam non: haec prohibentur, illa • praecipiuntur. — Bonacina, Laymann, « ex D. Thoma 1 ». Quaeritur Γ. An praeceptum de sabbato sanctificando fuerit naturale, aut caere­ moniale? Respondetur una cum Busenbaum quod praeceptum, prout determinavit in aliquo anni tempore esse Deo vacandum, fuit naturale, et obligavit omnes; et ideo inter decalogi praecepta computatur. Prout au­ tem determinavit diem sabbati a vespera usque ad vesperam (ut in Lev. xxin, 32), fuit caeremoniale; et obligabat tantum Hebraeos — Est commune cum Catechismo Romano et S. Thoma ’ qui sic docet : Praeceptum de sanctificatione sab­ bati... est partim morale, partim autem caeremoniale. Morale quidem, quantum ad hoc quod homo deputet aliquod tempus vi­ tae suae ad vacandum divinis... Sed in quantum in hoc praecepto determinatur speciale tempus, in signum creationis mundi, sic est praeceptum caeremoniale^ Unde... ponitur inter praecepta decalogi, in quantum est praeceptum morale ; non in quantum est caeremonialc. Vide Salmant. 4f hoc punctum fuse dis­ serentes ». 264. - Quaeritur 2°. An in hoc praecepto praecipiatur cultus Dei etiam interior? Affirmant Scotus, Angelus et Tabiena % juxu w -H "I * • I Z·» 1 1 bati eu Itus et celebritas in dominicum trans­ ferretur diem. Idem docet S. Thomas ,J: Observantia diei dominicae... succedit ob­ servantiae sabbati, non ex vi praecepti legis, sed ex constitutione Ecclesiae. — Et ideo observantia dominicae ab Ecclesia mutari ct dispensari potest (quamvis dis­ pensari non posset, quod nullus sit dies festivus cultui divino specialiter deputa­ tus). Prout de facto Alexander III dispen­ savit, ut in dominicis fiat piscatio alecum; uti habetur in cap. Licet, de feriis, ubi sic dicit: Licet tam veteris, quam novi Testa­ dominici sit dc jure naturait sive divino, vel tantum ecclesiastico? juxu aiL Prima sententia asserit de divino : quia menti pagina septimum diem ad huma­ nam quietem specialiter deputaverit,ct tam eum, quam alios dies Majestati altissimac deputatos, necnon natatilia sancto­ rum martyrum Ecclesia decreverit obser­ vanda...; indulgentiis, ut liceat... diebus dominicis, et aliis festis (praeterquam in majoribus anni solemmtatibus), si alecia terrae se inclinaverint, eorum captioni ingruente necessitate intendere. — Hanc ntea «er. dominicus dies successit loco sabbati, quod jeîe dfvino! jure divino erat institutum ad Deum co­ lendum. — Ita Abbas Panormitanus, An­ gelus, apud Salmant. et his adhaeret sententiam tenent Sotusie, D. Antoninusu, Navarrus l5, Azor ,e, Suarez n, Sanchez le, Elbel 19 ; et Salmant. 20 communiter cum S. Thoma ai, Filliuccio, Cajetano, Bona- * Part. 2, tit. 9, cap. 7. \ 4, ven. quaert — · Deoii., lib. 2, cap. 35, n. 8. — · Tr. 23. cap. 1, a n.9. · Covar., Variar. lib. 4, cap. 19, n. 11. conci. 6. - Fili., lr.27, n. 137 ct 138. 5, punct. 2. n 2. · Sayr., Clav., lib. 7, ap. 3, num. 5. . ‘2*2**, qu. 122, art. I. — * Part. 3, cap 4. dc 3 Praec.. η. 1. — · 1·2 ·, qu. 100, art. 9, ad 2. — Sanch., Connl.. h b. 5, cap. 2, dub. I. ’ Loc. cit., n 15. · Fill., tr. 27. n. 8. — · Loc. cit.. ante mcd. — Panortn., in cap. Liifl 3, de feriis, η. 1 ct 4. - An^tt., v. Ftriac, n. 3, v. f. · · Loc. cit., n. 37. — ’* Lib. 3. part. 1, num. 691. · Bonae., disp. Pclr. Marchant, Tribun., tom. 2, tr. 4. lit 2, qu. 3. · Sporcr, tr 3, cap. 4, n. 36. — « Part. 3, cap. 4. de 3· Praec., post mcd. — ” 2· 2”, qu. 122, art. 4, ad I — “ Dc Ju *t. cl Jure, lib. 2, qu. 4, art. 4, vers. Ad itcundtun. — ·· Part. 2, lit. 9, cap 7, vert. Succrdtt. — w Man., cap. 13, η. I. — * Part. 2, lib. I. cap. 2, qu. 2. — ” Dc Rclitf., tr. 2, lib. 2. cap. 4, n. 8. — ·’ Consil. mor., lib. 5, cap. 2, dub. 1, n. 2 cl 3. — ’* In 3 * Praec.. n. 340. — * Tr. 23, cap. I, n. 3«. - " Loc. cit , qu. 122, art. t, ad 4.. FUI., tr. 27, n. 16. · Cajdan., in ** 2 2 *·, qu. 122, art. 4. Suarez, dc Relig., tr. 2, lib 2, cap. 1, tivum; formaliter vero, et in genere signi ac il 7, dicit materialiter esse praeceptum nega­ cultus, esse affirmativum ·. — Eamdcmque tivum, lormalitcr vero affirmativum. < Forma­ sententiam tenent Palaus, tract. 9, disp. un . liter ergo, inquit, nihil ibi praecipiebatur, nisi punct. 3, n 2; Leander, part. 3, tr. 1, disp. 1, dedicatio quaedam illius temporis ad cultum qu. 12; Fagundez, dc P Praec. Eccl., lib. 1, Dei, quae vocatur sanctificatio illius... Haec cap 3, n. 1. autem dedicatio formalitcr fit per cessationem c' Cajetanus, in 2<'"· 2 ',qu. * 122, art. 4, ab opere, quae pertinet ad externum cultum haec scribit : « Praeceptum dc sanctificatione per signum negativum declaratum. Unde ma­ sabbati ad litteram non est dc interiori, sed dc terialiter videtur esse illud praeceptum nega­ exteriori Dei cultu datum. Colebatur siqui- CAP. 1. - QUID TERTIUM PRAECEPTUM: MEMENTO, ETC. Otiatur. Reipondciwr objectio. *L Epixopu* i^dial tnta pro dioccc. w. Requiritur contentu* der i ct po­ puli. 547 cina; et cum aliis Cardenas 1 ac Bellar­ nacina, Trullench, etc., et Salmant. ♦: cx dicto cap. Conquestus. minus. Sed urget magna oppositio, videlicet: Notandum tamen, quod sufficit, si cle­ Praeceptum sabbati erat certe naturale rus et populus non contradicant. — No· s * _ft * ·· · et morale; nam ideo inter decalogi prae­ tandum deinde, quod, licet episcopus, illis cepta numeratum fuit : ergo dominica, contradicentibus, nequeat festa indicere quae sabbato substituta fuit, etiam de jure perpetuo; potest tamen una vel altera naturali sive divino est. — Respondetur, vice. — Immo Suarez, Bonacina, Trul­ quod, licet sit de jure divino et naturali, lench, Palaus, Barbosa ‘1, etc., apud Sal­ ut designetur aliquod tempus determina­ mant. ·, dicunt sufficere ex consuetudine tum ad Deum colendum ; determinatio ta­ solum cleri consensum. Sed huic contra­ men hujus cultus, et dierum quibus con­ dicunt Salmant. 7, juxta jus antiquum. ferendus erat, fuit a Christo dispositioni Notant tamen, quod, attento jure novo, Ecclesiae relicta : ita ut posset nunc Papa ex bulla Urbani VIII Universa, edita decernere, ut observantia dominicae du­ anno 1642, possunt episcopi sine consensu raret tantum per aliquas horas, et quod populi et cleri instituere festa perpetua. licerent aliqua opera servilia; ut dicunt Ita Salmant. · cum Bordono. — Sed con­ Salmant. * — Et ideo praeceptum hoc, tradicit Croix ·, dicens, non tenen popu­ quoad exhibitionem cultus, est quidem di­ lum servare festum indictum ab episcopo vinum; sed quoad determinationem cultus sine ejus vel cleri consensu: cum Bar­ et temporis, est ecclesiasticum. Vide Sal­ bosa d>, Gavanto â), Gobât, etc. Et quidem mant. ·. probabilius. Nam, ex una parte, certum 266. - Quaeritur 5n. An episcopi pos­ est ex dicto cap. Conquestus non posse sint, pro suis dioecesibus, festa indicere? episcopum sine consensu cleri et populi Constat posse, ex cap. Conquestus, fin. festa indicere. Ex altera autem parte, in dc feriis. —- Sed dubium est, ex bulla Ur­ praelata bulla (juxta verba ipsius, relata bani VIII, ubi in Domino monentur epi­ apud Salmant.) non aliud dicitur, nisi quod scopi, ut abstineant a festis instituendis.— episcopi abstineant de facili festa insti­ Verum probabilius illa verba sunt potius tuere. — Unde non bene, saltem non satis monitiva, quam praeceptiva. Vide Sal­ deducitur, hanc facultatem absolute epi­ mant. 4. scopis concedi. Utrum autem episcopi possint festa Dubium majus vertitur: an requiratur consensus cleri ct populi? — Affirman­ instituere in honorem Sanctorum tantum dum est cum Azor Covarruvias Bo· beatificatorum? — Affirmant Suarez, TrulBonae., di*p. 5, proocm., n. 4. — · Diu. Brl/arm., dc Cultu Sanctor., lib. 8, cap. II. 33. n. 15. — Trull., loc. dt., n. 2. - Pal., dt., n. 106 ct *cqq.— Bonae., disp. 5, punct. 1, n. 3. - Trull., lib. 3, cap. 1, dub, 2, n.2. · · Loc. cit.. n. ICBet 109. — Suar., de Relic.. U. 2, lib. 2, cap. II, n. 9. Bonae., loc. dt.. n. 3. · tr. 9, punct. 2, n. 6. · · Loc. dt.. n. 110. - ’ Loc. dt.. n. Ill - Urban. VIII, bulla Uni· tvrsa, dic 13 Sept. 1(42, $ 3. tn Bullar. Kom. Mmnardu — • Loc. dt., n. 112. · Barden., Variar. résolut 114, qu. 7. n. 20. — · Lib. 3, part. I, n. 619. · Gobai, tr. 5» n. 77. — Salmant., loc. dL, n. 112. — Suar., loc. dt., o. 5. dem Deus sabbato in ipsa exteriore quiete ab operibus servilibus, quia quiescebant ad re­ praesentandam divinam quietem a creatione mundi ». 266. - a) Azor, part, 2, lib. 1, cap. 26, qu. 2, ita quidem tenet dc jure communi; notat tamen (et idipsum animadvertunt Sal­ mant. n. 110) consuetudine receptum esse, ut nunc dies festi, populo minime vocato, sola episcopi auctoritate, adhibito clericorum con­ silio, constituti indicantur. *) Covarruvias, Variar. lib. J, cap. 19, n S, id non habet, quidquid falso asserant Sal man licenses. r) Barbosa revera de consuetudine intcl- ligendus esse videtur; nam de Off. et Potest. Episc., alleg. 105, n. 36, dixerat episcopum • ex antiquorum canonum dispositione », posse cum clero et populo festa indicere; at n.39, dicit : « Episcopus in synodo absque populi con­ sensu [potest] indicere festa observanda de praecepto ». dJ Barbosa et Gavantus male citantur a Croix, qui deceptus est a Gobat. Nam Bar­ bosa, ut supra notatum est, dicit posse episco­ pum festa indicere m Synodo absque populi consensu — Et pariter Gavantus, Man Episcopor., v. Festi dies, n. 3. — Quodsi Barbosa. n. 36, Gavantus n. 2, requirunt ut adhibea tur populus, est tantum ad hoc, ut ab eo au- — · Tr. 23, cap. 1, n. 38. — · Loc. cit., n. 39. et in (in. prooem. 4 Loc. MB pro LIB. HI. - TRACT. HL DE TERTIO ET QUARTO PRAECEPTO DECALOGI. Epuopa. lench, Fagundez, etc., apud Salmant. I scandalo, si absit contemptus. — Ad se­ tuft feum Sed ipsi1 ut venus negant, cum Sanchez % cundum respondetur, quod obligat ad au­ Barbosa *)9 Villalobos % Diana, etc. diendum Sacrum 7 et ad abstinendum a Principes saeculares etiam posse indi- servilibus 8. Et hoc, non solum in domi­ ncquit fou cere dies festos, saltem quoad abstinentiam nicis, sed etiam in aliis festis. a servilibus, dicunt Sà, Silvester//, etc. — Hic opportune advertendum, quod ex Sed negant communius Azor, Sanchez, brevi edito die 12 Decembr. anni 1748 a Filliucdus et plures alii, cum Salmant. a. Pontifice Benedicto XIV pro regnis Utrius267. - Quaeritur 6'. A quonam tempore que Siciliae, permittuntur opera servilia in festis, exceptis diebus dominicis Pa­ incipiat obligatio diei festi? Angelus Panormitanus b), etc. tenent scha tis Resurrectionis et Pentecos.es9alUs­ ProNibi- incipere a vespera ad vesperam. — Pro- que per anuum dominicis diebus; necnon incipit”? babilius vero incipit a media nocte ad diebus Circumcisionis, Epiphaniae, Ascen­ aliam; talis enim est usus hodiernus Ec­ sionis, Corporis Christi et Nativitatis Do­ clesiae Romanae. Verum est tamen, quod mini; diebus Purificationis, Annuntiatio­ possunt institui festa usque ad meridiem nis, Assumptionis, Nativitatis et Conce­ aut noctem. Ita Navarrus, Suarez, etc. cum ptionis B. Mariae Virginis Immaculatae ; Salmant.4 ; et Elbels. natali die SS. Apostolorum Petri et Pauli, Ouid. m Notandum autem, quod si festum, ob die festo Omnium Sanctorum, ac festo die lur hiem, diem impeditam, transferatur in aliam cujusvis praecipui quarumcumque civita­ quoad Officium; non transfertur obligatio tum vel locorum, dioecesum praedictarum audiendi Sacrum, et abstinendi a servili­ Patroni. — Pro aliis festis praecipitur tan­ bus. — Est commune (vide Salmant. °); tum auditio Sacri. quia talis est communis praxis Ecclesiae. 269. - Utrum autem sit obligatio etiam 268. - Quaeritur 7®. An hoc praeceptum audiendi concionem ? Sic videtur praecipi in can. Sacerdote, obliget sub gravi; et ad quid obliget ? Xon dAtv Panormitanus, in cap. 1, de feriis, sic revera docet; sed addit: « Quia hodie dc con­ suetudine non servatur, puto homines non pec­ care, quia in principio et fine cujusque festi­ vitatis attendenda est consuetudo;... et videtur haec obson antia honestior, ut sic tota dic in dominica abstineatur ab opere servili, ct nc in aliquo celebretur dies sabbati, ne Christiani viderentur judaizare ». Viet illius, de ureuga CAP. I. - QUID TERTIUM PRAECEPTUM: MEMENTO, ETC. P*rocbi ct rpucopi te­ nentur con· ooturi. agitur de hac obligatione episcoporum, dicitur. Si ita oportere duxerint. Et huic interpretationi adhaerent Bonacina · et F alaus Sed bene respondent Salmant. ·, quod conditio illa refertur ad tempus tantum Adventus et Quadragesimae, ut patet re­ vera ex contextu concilii; sed non ad alia anni tempora. Communiter tamen DD. in tali prae­ cepto admittunt parvam materiam. — Ron­ caglia 9 vult, parvam materiam esse tan­ tum duodecimam partem concionum infra annum: sed hoc videtur nimis rigidum. — Salmant.10 autem rationabiliter asserunt, teneri per seipsos, si legitime impediti non non excusari a culpa gravi parochos sae­ fuerint, ad praedicandum (vel per idoneos, pius praedicationem omittentes: quo vi­ si impediti fuerint)... Si quis autem hoc dentur .Salmant. excusare parochos inter­ adimplere contempserit, districtae subja­ dum omittentes. Hinc non improbabiliter ceat ultioni. Archipresbyteri quoque, ple­ videntur tenere Bonacina et Palaus n, non bant, et quicumque... curam animarum peccare graviter parochos, qui interdum habentes, ecclesias quocumque modo obti­ contionari omittunt ; secus vero, ut ajunt, nent, per se, vel alios idoneos, si legitime si omitterent per unum integrum mensem impediti fuerint, diebus saltem dominicis continuum, aut per tres menses disconti­ etfestis solemnibus plebes sibi commissas, nues in anno. Tanto magis, quia in Tri­ pro sua ct carum capacitate pascant sa­ dentino 18 dicitur, quod, si ab episcopo ipsi lutaribus verbis, docendo, quae scire omni­ parochi moniti, trium mensium spatio mu­ nentibus concionem. Et, ut notat Suarez % ni! aliud ibi praecipitur, quam ut episcopi et parochi diebus dominicis et solemnioribus, per se aut per alios idoneos con­ cionem faciant, et in Adventu et Quadra­ gesima, saltem tribus diebus in hebdomada praedicent, si ita oportere duxerint. Ex quibus verbis non imponitur alia obliga­ tio, quam episcopis et parochis praedi­ candi. Hic obiter advertendum, quod in Tri­ dentino 1 praecipitur tam episcopis quam parochis, obligatio concionandi suis popu­ lis in dominicis et festis solemnibus, his verbis: Omnes episcopos... et... praelatos bus necessarium est ad salutem, annuntiandoque eis cum brevitate et facilitate sermonis, vitia quae cos decimare, et vir­ tutes quas sectari oporteat. Idem praece­ Seb gravi. >49 Sed datur parvitas materiae. neri suo defuerint, per censuras, etc. co­ gantur, ut officium suum impleant. — Ex quo videtur, in hac materia, ejus parvita­ tem majorem latitudinem habere. Notant demum Salmant.18 bene posse parochos conciones omittere, ut postea op­ portunius suppleant. — Episcopi autem ra­ rius quidem quam parochi, tenentur con­ ciones facere. 270. - Quaeritur 8e. Quinam teneantur ptum renovatur episcopis in eodem con­ cilio e. — Hinc non dubito cum Salmant.8 et Barbosa, quin praedictum praeceptum obliget tam episcopos quam parochos gra­ viter et absolute. Nec obstat id quod sentit Suarez apud Bonacina4, nempe, quod hoc praeceptum observare festa? Respondetur: Omnes fideles rationis non obliget tam rigorose, ita ut graviter peccent parochi, qui interdum vel saepius compotes, id est, circa finem septennii. omittunt condonari. Id opinatur Suarez, — Ita ex communi Croix et Salmant.14 ; tam ex consuetudine sic legem interpre­ contra alios, quorum opiniones passim re­ tante, quam ex ipso concilio, ubi *, cum jiciuntur. » Seas. 5. de Reform., cap. 2. — 24, de Reform , cap. 4. — · Γγ. 23, cap. I, η 136 ct 137. · Sarôow·, de Parocho, cap. 15, η. I cl 2; de Off. et Poteat. Epi*?., alleg. 76, η. 3. — Suar., de Kclig., tr. 2, lib. 2, cap. 16, n. 7. · « DHp. 6, de S’ Praec., qu. un., punct. 2, n 31. • Scu. 21, de Reform., cap. 4. — · Loc. dt., n. 31. — 1 Tr. 9, disp. un., punct. 4, n. 5. — · Tr. 23, cap. 1, η. ΙΛ. — · Tr. 10, de 4 Praec., cap. 5, qu. 6, resp. 2. — · Loc. dt., num. 133. — Bsnac., disp. 5, de 3· Praec., qu. un., punct 2, n. 31. · “ Tr. 9, disp. nn., punct. 4, n. 5. — ” Scaa. 5, de Reform., cap. 2- — “ Loc. du, η 138. — M Loc. dt., n. 144. 269. - ··> Suarez, tr. 2, lib. 2, cap. 16, n. 7, hoc utique sensu explicat Tridentini prae­ ceptum; sed praeceptum illud, quod inferius a Sancto Alphonso affertur. 270. Croix, lib. 3, part. 1, n. 615, me­ morat hanc sententiam, quam ex Gobat coarctat et exponit. Ipse vero non dicit eam a se teneri Otncci fi. deles, ratio, nis compo­ le·, tenen* lur ad feita. 550 (JR. HL - TRACT. 1Π. — CAP. I. - DR TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. Hinc pueri, qui ante septennium certo pervenerint ad usum rationis, tenentur; ut censent probabilius Suarez Navarrus *, Azor 3, et Salmant. 4 cum Fagundez, ac Diana 5, qui hanc sententiam probabilio­ rem vocant; (contra vero, non tenentur, si post septennium adhuc usu rationis ca­ rerent). Ratio quia lex ista obligat omnes qui ad annos discretionis perveniunt. — Conirariam sed non immerito sententiam oppositam C; Diana ® cum Trullench, Rocafull et Pasqualigo <ζ· ac Croix 7 cum Burghaber % Illsung b> et Joanne Sanchez b>, Zaccaria f); nempe pueros ante septennium, etiamsi usum ra­ tionis acquisierint, non teneri ad leges positivas. Quia istae non obligant, nisi se­ cundum communiter contingentia; ut ha­ betur in lege Nam ad ea,jf. de leg., ubi: » ν Λ Ζ 'Μ · 'Τ Μ * Ί Λ Item pucpi ratio ni· oompoinxnie »ep· iront um. Nant ad ea potius debet aptari jus, quae et frequenter ct facile, quam quae perraro eveniunt. — Hac etiam ratione, D. Tho­ I vx o iln mas/; excusat ajejuniojuvenesante21 an1 In 3 P., de Sacrif. Mi»»., di»p. 88. tcct. 4, i. f. — 1 Man., cap. 21. η. 1. - · Part. I, Hb. 7. cap. 2. qu. 1. — • Tr. 23, cap. 1, n. 145. · AacwmC, de 1· Praec. Eccl., lib. 2. cap. 2. n.7. — · Part. 10, tr. 12, reaol. 87. - · Loc. dt., · Trull., hb. 3. cap. 4, dub. 2, Diana, part. 4. tr. 3. rcaol. I l.> \Y S X cat. 24. η. II. — ’ Lib. 1, n. 676. — 52. - Bur^hab., centur. 2. · Lib. 6. part. 2, n. 2026. — » Tr. 23, diip. un., punct. 20, $ 2. n. 2 Stlwt., v. Confcttio II, n. 4, i. f. · bJ Elbel, de Lcgib., n.369, non solum cam appellat probabilem, sed etiam facit plane suam. — Et idem dicendum est de Burgha­ ber, Centur. 2, cas. 24; Joanne Sanchez, Select, disp. 51, n. 31. — Illsung vero eamdem ut probatyliorcm et communem sententiam te­ net, tr. 1, disp. 2, n. 18 c) Rocafull citatur a Diana pro annuae con­ fessionis praecepto, ad quod revera, part. 3, tr. 6, dc Praec. Eccl., lib. 4, cap. 4, n. 35, negat teneri pueros ante septennium, etiamsi rationis usum adepti sint. Sed, hb. 2, cap. 4, n 50, dc praesenti materia tractat, et quae­ rit: «An pueri teneantur Missam audire et qua aetate?* Et ita respondet: « In hac re con­ veniunt omnes, puerum μ jrvenientem ad usum rationis teneri audire Missam ; et quia pueri, cum septennium attingunt, vel saltem exce­ dunt, incipiunt habere usum rationis, proinde post septem annos tenentur audire Missam ·. d) Pasqualigo pro lege jejunii citatur a Diana, et hanc sententiam tuetur, in Praxi jejun., decis. 50, n. 2. Ratio autem qua niti­ tur, ad amussim applicari potest praesenti quaestioni, scribit enim: « Lex humano modo procedit in obligando; unde, quia non inten­ num, etiamsi aliquis non indigeret fre­ quenti cibo:Quia(\xt ait) legislator attendit id quod communiter et in pluribus accidit. Idem autem dicunt Sanctius Diana et Burghaber, apud Croix · de praecepto annuae confessionis. — Sed tenendum cum co»t. · Palao ·, qui dicit esse communem senten· tiam cum Silvestro, Suarez, Coninck, Navarro, Laymann, Vasquez, Bonacina, etc., bene obligari ad confessionem pueros, con­ scientiam peccati mortalis habentes: dum ex cap. Omnis utriusque sexus, tit. 38, l. 5, de poen. et rem., praecipitur, quod omnis fidelis, postquam ad annos discre­ tionis pervenerit, teneatur ad annuam con­ fessionem. Ad annos discretionis, bene ex­ plicat Glossa : id est, cum est doli capax. Post septennium vero, in dubio ratio- ?«:»; Lay­ mann *>, Croix % cum Viva, Tamburinio, et Elbel merito putant non improbabile: cum Laymann permittat injungi perpetuo amentibus servilia. Utrique enim sunt ex­ tra legem; dum Apostolus (I Cor. v, 12) nos instruit, quod Ecclesia non judicat de iis qui foris sunt. DUBIUM I. Quae Opera, turn hoc Praecepto, tum ab Ecclesia, prohibeantur. 272. Quae sint opera servilia. — 273. An sit duplex peccatum, peccare in die festo. — 274. Quae opera non sint senilia. — Tjo. An itinerari. — 276. An ducere currus vel jumenta onusta. — 277. An molere. — 278. An docere, scribere, canere, etc., etiamsi fiant ob lucrum. — 279. An transcribere. — 280. An pingere — 281 An delineare, retrahere, et an sculpere. — 282. An liceat typographis componere. - Et an distillate. — 283. An venari et piscari. — 284. Quae sint opera forensia vetita in festis. — 285. An liceant venditiones et contractus. — 286. An liceant nundinae et mercatus. — 7SI. An liceat excommunicare, conficere testamenta et similia. Probiben· lur optr.i •ervilia. T riplex pna» ope* rara. Onera aernl» 272. - « Resp. Γ. Die festo prohiben­ sucre, etc. — Et haec dicuntur servilia, tur omnia opera servilia: hoc est, quae quia a servis fieri solent. Hinc definitur et versantur circa materiam externam ; opus servile ab Illsung, apud Croix et, vel mechanica et illiberalia sunt, Actio, quae, quia vel immediate in utilita­ « v. gr. suere, fabricare; vel requirunt tan­ tem corporis, vel corporis potius quam tum laborem corporis, et ab operariis animi viribus efficitur, vulgaribus com­ tantum et servis fieri solent. — Ita DD. muniter hominibus committi solet. Alia sunt opera animae, quae ab anima communiter. Vide Laymann · Suarez, praecipue procedunt, et ad animum exco­ Filliuccium, etc., ex S. Thoma 4 ». Praenotandum, triplex genus operum lendum spectant: ut legere, docere, ca­ nere, organa pulsare. — Et haec dicuntur dari communiter ab auctoribus. Alia sunt opera corporis; quae per liberalia, quia a liberis exercentur. Alia denique sunt media seu commu­ corpus exercentur, ct ordinantur imme­ diate ad utilitatem corporis: ut fodere, nia, quae a liberis et servis promiscue de confe%*orea, part 3. mandam. 3, n. 16. · · Decal., hb. 4, cap. S, $ I, n. 17. — • Apud Tambttr,, loc. cit. - Diana, part. 5, tr. 14, rewl 7. — Fixu. de Praec. decal., qu. 9, art. 1, n. 11· Tambnr., loc. cit., n. 17. — Laym., lib. 1. tr. 4, cap. 10, n. 3. — ■ Lib. 4. tr. 7, cap. 2. — Swr., lib. 3, cap 17. η. 6 et «eqq., et n. 10. — Λ*·/?., tr. 27, cap. 9, a n. 139. — · 2* qu. 122, Croix, lib. 3, part. 1, n. 616, priorem partem distinctionis tenet ; dc altera vero di­ cit ad Missam teneri, « si... quis esset vel tan­ tum mutus ct surdus, vel tantum caecus, vel tantum caecus et mutus». 271. - Mcrolla non affirmat ; sed, disp. 4, cap. 3, n. 467, adductis rationibus negativae sententiae, in quam propendere videtur, sic concludit : « Haec omnia dicta sint, non omnino affirmando, sed potius dubitando; tu vero co­ gita melius·. *>) Laymann, lib. J, tr. 4, cap. 10, n. 3, non quidem de infidelibus, sed dc perpetuo amentibus loquitur, (uti notat ipse S. Alphon­ sus' affirmatque eis posse imponi diebus festis opera servilia. Ex quibus dictis aliqui a pari vel a fortiori concludunt idem fieri posse re­ late ad infideles. Croix, lib. 3, part. 1, n. 579, Elbel, m 3 Praec , n. 410, non solum ut non improba­ bilem, sed ut probabiliorem hanc sententiam habent AnUn. Fernand. Inttrudon art. 4, ad 3. — IHntttt, tr. 5, n. 166. · 1 Lib. 3, part. 1, n. 574. Die fe­ rto «nrilw ia)nari poi­ ntât infide* Ubu». 552 LIB. ΙΠ. - TRACT. III. — CAP. I. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. exercentur: ut iter facere, venari, etc. — Ita Laymann Bonacina Anacletus, Viva, etc. 273. - Quaeritur hic: an peccent contra hoc praeceptum, qui peccant in die festo ? Affirmant S. Bonaventure, S. Antoni­ nus, Medina, etc., apud Salmant.a; quia, ut dicunt, peccatum opponitur cultui dia JiMwnoi v’n0’ *n fest0 Praecip*tur· — Sed pront «pecuie babilior et longe communior est contrapeccaium. rja cum Navarro *, Suarez s, Lugo e; et Salmant.7 cum Cajctano, Soto, Silvestro, Sanchez, Bonacina, Palao, Me­ dina, Trullench, etc.: ex D. Thoma a, qui Glossae dicenti in cap. xm Lucae, quod lex prohibet in sabbato, non hominem cu « recreatione; ex hac, an ista intentione, « pia, vana et turpi. — Cajetanus, Suarez, «Laymann ‘°, etc.; contra Silvestrum et • canon istas. « 2". Impertinens quoque est, sive fiat ·*<« « cum defatigatione et labore, sive non; ten»' « sive brevi, sive longo tempore, etc. Quia 'p“ « nihil horum mutat naturam operis. « 3". Servile non est, ideoque nec prohi* bitum, festo ludere, choreas ducere, in« strumenta musica pulsare; iter facere ♦ pedibus, equo, curru vel navi. Unde « etiam ad haec necessaria sunt licita. — • Navarrus ”, Toletus et Laymann, Sua« rez 18 ». 275. - Utrum sit licitum in die festo rare, sed servilia opera facere, id est pec­ itinerari pedibus, equo vel curru? catis gravari, sic respondet: Opera ser­ Negant Abulensis, Cajetanus a->, Silvevilia mystice intellignntur peccata; sed ster % etc. — At affirmandum est ex cornad litteram... dicuntur, ad quorum exer­ muni, cum Busenbaum, Viva ”, Elbel 14 citium servos deputatos habemus. — Nec et Salmant. 1S. Et sententia opposita nunc obstat illud quod S. Doctor ait ’, ubi di­ cit : Magis contra hoc praeceptum agit, qui peccat in die festo, quam qui aliud corpo­ rale opus... facit. Nam hoc intelligit de DUB. I. - QUAE OPERA relinquenda est ut antiquata, bene ait Ron· caglia ιβ. Utrum autem sit licitum uti lectica, ab hominibus portata ? — T Loc. ciL, n 218 et *eqq. - Cajctan., in 2— 2-, qu. 122, art. 4, ad 3, dub. 1. · Solus, in 4, dt»L 18. qu. 2, art. t, cond. 7, ven. De die autcm feslo; de Juat., lib. 2, qu. 4, art. 4, dub. 1. SiIvest., v. Dominica, num. 8, qu. 6, ven. Quartum. · Sanch., Consil., lib. 5, cap. 2, dub. 3. Bonac., loc. dt., panel. 2, η. X - Pal., tr. 9. punct 9, n. 2. BarBiol. Medina, Sum., lib. 1, cap. 9, $ 2, circum nt. 7; et in 1~* 2··, qu. 7, art. 3, v. f. - Trull., lib. 6, dub. 7, n. 11. — · In 3, dist. 37, qu. 1, art. 5, solut. 2, ad 2. — currus vel jumenta onusta in die festo? juxia «,a« «er- juxia iienSone ütwr'·· lutu- fine praecepti, non autem de praecepti Negat Croix ,T; affirmat Tamburinius 18 Ιβ ω» obligatione; finis vero praecepti non cadit cum Palao e>. — Sed in hoc dico, atten- ι»“ΐ«ϊι sub praecepto, ut dictum est n. 264, ex dendam esse consuetudinem locorum; ron’‘,rt*·' eodem D. Thoma. quae jam viget in urbe Neapoli, et excu­ sat a culpa; ut bene advertit Mazzotta ”. 2Ή- ~ * Unde resolves: non ‘5? ett 'ii ac 276. - «4°. Nec servile est ducere ju- υ«<·· In,Pert’nens est «d rationem ope« ris servilis, utrum fiat ex lucro, an ex « menta sine onere, cum id sit iter facere, u um « » Lib. 4, tr. 7,cap. 2, n. L — · Disp. 5, de 3* Pracc., punct. 2, n. 5, 6, 23 et 24. — Anacl. Reiffenst., tr. 10. dist. 1. n. 10 et 11. — Viva, de Praec. decal., qu. 9, art. η. 1. — .9. Bonav., in 3, diti. 37. dub. 3. · S. Anton , port. 2, tit. 9, cap. 7,18. * Joan. Medina, Cod. de Confen., qu. 9, conci. I. • Tr. 23, cap. 1, n. 217. — · Man., cap. 6. n. 10. — · Lib. 2, cap. 18, n. 3 et 12. - · Dc PocniL. di«p. 16, n. 516, 518 et >eq. « ut ait Filliuccius — Ducere autem juek“Xa « menta, currus vel navigium onustum . mercibus, est servile. Suarez ·, Filliuc« cius ·. Quod si tamen ante festum talia «itinera incepta sint, continuatio eorum « permittitur, vel ob publicam utilitatem, « vel ob damnum quod alias sequeretur ». Quaestio gravis est: an liceat ducere Ducere Hodie oro- omnino lia- — Triplex est sententia. Prima tenet hoc esse per se opus servile, praeciso labore. Ita, cum Busenbaum, Bonacina 4 cum Reginald© ·>; et S. An­ toninus, Navarrus a>, Cajetanus et Silvester, apud Salmant. 5. — Secunda sententia, tenet non licere sub gravi: non autem per se, sed ratione laboris, si is esset gravis, in imponendis aut levandis oneribus; secus, si labor esset modicus. Ita Croix ·; Tamburinius 7 cum Diana, San­ chez *>,· Palaus, apud Salmant.8, et Elbel *. Tertia sententia probabilior, saltem hodie, quam tenent Viva 10, Roncaglia 11, Salmant.18 cum aliis, censet omnino lici­ tum esse, non solum iter inceptum con­ tinuare, sed etiam inchoare. — Ratio, quia in tali labore muliones non insumunt tem­ pus notabile: et si aliquando sit notabile, excusantur, vel ob evitandum grave dam­ num, vel ob publicam utilitatem, vel de­ nique quia adest universalis consuetudo, quam adesse merito asserit Mazzotta **. — Idemque ait de nautis “. 278. - « 5". Item nec servile est, sive « gratis, sive pro pretio docere, studere, « scribere, transcribere; et secundum quos« dam, ut Medinam, Lopez et Armillam, « quorum sententiam probabilem docet «Laymann, contra Sà, Filliuccium « Azor a> et alios multos, pingere, etiam « coloribus (nam de rudibus lineamentis « plerique concedunt). — Terere tamen « colores, et non pingere, sed tingere, ut « v. gr. colorare asseres vel pannos, deal« bare parietes, illiberale est ». Hic plura sunt distinguenda. Quaeritur Γ. An docere, scribere, lu­ dere, canere, etc., sint servilia, sifiant ob lucrum ? Affirmant Abulensis, Azor Tabiena, Docere, etc., apud Salmant.*·; quia, licet tales actiones sint liberales, ex lucro tamen fiunt serviles. — Sed tenendum est oppositum, •crvl1*· inceptione in die festo, non vero dc prosecu­ tione. 278. Filliuccius, tr. 27, n. 167, negat quidem in generali licere, sed subdit: < Si fiat voluptatis cujusdam gratia, et recreationis, vel ob peritiam ad non magnum tempus, valde probabile est accedere ea ratione ad opus li­ berale ». — Cui videtur assentin' Azor,part. 2, lib. 1, cap. 27, qu. 6, ubi distinguit affirmando prohibitum esse pingere, si fiat ut ars exer­ ceatur ct quaestus comparetur, minime vero si quis pingat ut addiscat ct animum reficiat. b) Azor, loc. cit., cap. 27, qu. 4, ita qui- 23. cap. 1, n. 2X2. · • Lib. 3, part. I, n. 578. — 1 Decal., lib. 4, cap. X I. 275. Cajetanus, in 2at,t 2af, qu. 122, viliter fit longum iter». Unde revera eamart. 4, negat licitum esse per se; ex consue­ dem sententiam tenet ac S. Alphonsus. tudine tamen licere; describit enim /. Iu b) Silvester, v. Dominica, n. 5, qu. 3, v.f, cod. art. 4, inter opera lidta: « Sexto... itine­ negat licere, si fiat cum magna defatigatione; rare ct hujusmodi ex consuetudine populi Chri­ scribit enim: «Ad quod opus servile perti­ stiani ». Et § His igitur expeditis: « Ex con­ nent... delatio onerum cum jumentis et iter: suetudine, inquit, multa opera servilia et non quod tamen illicitum non credo, nisi sit cum servilia, quae tamen prohibita sunt, hodie li­ magna fatigatione ». cite exercentur, ut... itinerare longo itinere, Palaus, tr. 9, punct 5, n. 12, non dc hoc quod in veteri lege non fiebat, quia quasi ser­ praecise casu loquitur; sed de itinere, sive pe- n. 300. dibus sive equo ; quae omnia promiscue a Tam­ burinio tractantur. 276. Reginaldus, lib. 19, n. 38 et 50; Navarrus, Man., cap. 13, η. 6 ; Cajetanus, in •Jam 2ae, 122, art. 4, vers. His igitur expeditis, ita quidem docent, loquentes de iis qui iter in die festo incipiunt. h) Sanchez, Consil., lib. 5, cap. 2, dub. 7, n. 7, non videtur huic sententiae patrocinari; scribit enim: « Deferre diebus festis ligna ct mercimonia vel quaevis alia onera bobus vel quibusvis bestiis est illicitum et servile ». Quod, n. 8 intelligendum esse vult de itineris SUvest., v. Dominica, « Man., cap. 13, n. 6 et 15. — Tolct., lib. 4, cap. 24, η. X Laym., loc dt., n. 5. — “ Lib. 2, cap. 27. — Abulens., in Exod., cap. 12, qu. 24, L f. - u Dc Praec. decal., qu. 9, art. 1, n. 8. — 11 In 3 Praec., n. 404. — “ Tr. 23, cap. 1, n. 240, — M Tr. 9, de 3· Praec., qu, 1, cap. 3, qu. 4. resp. X - ” Lib. 3, part. 1, num. 577. - »· Decal., lib. 4, cap, 3, § 1. num. 11. — ” Tr. 2, disp. 1, qu. 4, cap. I, $ 1, ven. Srq. 7. 277. - An autem liceat in festis molere? Concedit Sanchez si sit mola quae ini«ui»mo agitur aqua vel vento; non autem si agitur bestiis, et in qua requiritur magnus labor et occupatio. — Ex qua doctrina, satis probabiliter inferunt Tamburinius 18 et Croix n, quod quando cooperatio et ap­ plicatio hominis est modica, non sit illici­ tum, saltem graviter, etiam cum bestiis molere. An autem liceat ferrariis, equos iter agentium ferrare? — Vide Dub. seq. II, n. 12. · Diana, ρλτι.2, tr. 15, reool.36, — Pa!., tr.9, punct.5. n. 12. - » Loc. cit., n. 242. - · In 3 Praec., n. 404. — » De Praec. decal., qu. 9, art. 1, n. 9. — n Tr. 9, qu. 1. cap. X qu. 4. reap. 3. — · Loc. cit., η. 24X — a Tr. 2, di, CUEl SotO d>, ΝίΐνΠΓΓΟ, t'Jra °rpmi Suarez et Salmant. *. Ratio, quia intentio operantis non potest opus mutare. 279. - Quaeritur T. Aft transcribere sit Tenendum CX senbaum (n. 282), Mazzotta; et Elbel · cum Sporer, Tamburinio, Mayr et pluri­ bus, contra Palaum. 280. - Quaeritur 3°. An pingere sit opus opus servile? servile ? Prima sententia negat cum Lopez, Me- ■*<»«'« bere7Jaxui Affirmant Cajetanus, Navarrus, San· «crvi chez a), Sil vester etc., apud Salmant.1; dina, Angelo, Silvestro, Sayro, Armilia, non «c Krquia transcribere, dicunt, non est opus Rosella. Barbosa a>, apud Salmant. ,0, et "u· mentis, cum multi transcribant etiam quod apud Busenbaum et Laymann. Ratio, quia, Protubi non intclligunt. — Sed negant communis- ut dicunt, tale opus proprie servile non ’muniltünï sime et probabilius Elbel 3, Roncaglia 4, est; sed potius liberale, prout simillimum neatur Salmant. 6 cum Suarez, Sà c>, Trullench, ac scribere. Saltem non esse servile, si fiat Bonacina; ct Viva e cum Palao et com­ recreationis causa admittunt Azor, Regimuni; quia transcribere, sicut scribere, or­ naldus, Filliuccius, etc., apud Bonacina dinatur ad mentem instruendam. Hanc sententiam Sporer “ vocat probabi­ Et ideo Elbel7, Viva8 notant ex Tam­ lissimam — Secunda tamen communior juxu*i>® . . eat servile, burinio, licere etiam transcribere notas sententia tenet esse opus servile: quia non musicas et rationes; et etiam characteres potest dici actio liberalis, cum non tendat componere, ut Laymann cum Diana, Bu- ad mentem instruendam, ut tendit scriNaxar., Man., cap. 13, η. 14. · Suar., lib. 2, cap. 19. η 6 · 1 Tr. 23, cap. I, n. 257 ct 258. — Cajetan., in 2·* 2·*, qu. 122, art. 4, ad 2 dub. · Xavar., loc. dt., n. 14. - · Loc. dt., n. 261. - » In 3 Pracc., n. 399. - · Tr. 9, dc 3 Praec., qu. I, cap. 3, qu. 4, reap. 1. — » Loc. dt., n. 262 ct 263. · Suar., lib. 2, cap. 25, n. 2. · Trull., lib. 3, cap. 1, dub. 8. n. 5. · Bonac., diip, 5, dc 3 Praec. dccal., punct. 2, n. 25, v. Quarto. — · De Praec. decal,, qu. 9, art. 1, n. 3. · Pal., tr. 9, punct. 5. n.4. — ’ Loc. dt., n. 400. — · Loc. dt., n. 3. · Tambur., DecaL, lib. 4, cap. 3, $ 1, n. 7. — Laym., lib. 4. tr. 7, cap. 2, n. 3. i. f. · Diana, part. 4, tr. 4, resol. 62. Marrotta, tr. 2, dwp. 1, qu. 4, cap. 1, § 1, ven. Seq. 2. — • Loc. dt., n. 401. · Sporer, tr. 3, cap. 4, n. 45. · Tambur., loc. cit., n. 7. · Cherub. Mayr. Tri*mejfi*t. doctrin. christ, contin., dist. 3, cap. 3, num. 320. · Pal., loc. cit., num. 5. — Ludov. Loper, Instruct., part. 1, cap. 52, vers. Licet scribere. · Barthol. Medina, Sum., lib. 1, cap. 14, $ 8. Anftl., v. Feriae, num. 31. · Silxvs/., v. Dominica, n. 7, conci. 6. - Sayr., Clav., lib. 7, cap. 2, num. 16. · Armilla, v. Fertum, n. 21. · Pascita, v. Feriae, n. 13. - w Tr. 23, cap. 1, num. 230. — Laym,, lib. 4, tr. 7, cap. 2, num. 3. — Aror, part. 2, lib. I. cap. 27, qu. 6. · Pc^in., lib. 19, n. 41. Fill,, tr. 27, n. 169. · ” Disp. 5, de 3 Praec. decal., punct. 2, n. 25. - *» Tr. 3, cap. 4, n. 45. dem tenet de actu scribendi ; at cap. 28, qu. I, stata mercede transcribere aut alia ratione negat ullum opus, quod sua natura liberale calamo mereri, id minime fas est». est, fieri servile ratione quaestus ; « alioquin 279. - a) Sanchez adducitur quidem a Sal­ enim opera servilia essent numerare, cantare, mant. quasi dicat transcribere cx genere suo instrumenta musica pulsare, consilium dare, non esse servile. Atvero Sanchez, Cousit., theologiam aut leges aut jura docere, pila lu­ lib. 5, cap. 2, dub. 9, n. 4, distinctione uti­ dere, quotiescumque mercede fierent actiones tur, dicens esse liberale et licitum, si transcri­ hujusmodi ·. bere fiat immediate ad docendum, dicendum, <> S. Thomas, 2a 2«', qu. 122, art. 4, ad 3, consulendum, explicandos conceptus proprios, ita scribit: «Nullius spiritualis actus exerci­ vel aliquid hujusmodi spirituale; servile vero tium est contra observantiam sabbati, puta si et illicitum esse, si fiat immediate ad acqui­ quis doceat verbo vel scripto ». Quae quidem rendum lucrum. Concedit tamen n. 5, satis verba Salmant. n.J258, ita commentantur, ut esse probabile licere ob lucrum transcribere intelligantur non solum dc eis qui gratis do­ ct lutum, in casu quo transcribere illud « pro­ cent, sed etiam ct potius de iis, qui ob merce- xime ordinatur ad studium ». dem docent. h) Silvester, v. Dominica, n. 7, conci. 6, d) Sotus male invocatur a Salmant.; nam, haec habet: « Nec licet scribere in aliquo de Just., lib. 2, qu. 4, art. 4, vers. Tertium grandi, ut de quaterno in quatemum..., quia genus, concedit aliqua opera corporalia, ut scilicet est opus servile ». sunt artium liberalium opera, et musica, ct c> S’t male a Salmant allegatur; dicit enim figuras geometricas ducere, esse genere suo v. Festum n. 5 · In festo licet... secundum libera, ct licita diebus festis; alia vero esse quosdam libros ob lucrum describere, vel pin­ liberis ct servis communia, ut exscribere: gere aliquid; sed alii negant probabilius ». Et quidem si scribere ad id dumtaxat redu­ 280. - a) Barbosa, in cap. Licet 3, deferiis, catur, quod est cum absentibus loqui, ut scri­ n. 4, v. Sic eodem, consentit quidem, casu quo bere epistolas aut orationes habendas ad po quis pingit « sine apparatu ct magno labore » pulum aut praelegendas lectiones, liquet esse 6 Quando scilicet pingitur « in tabula sine licitum, si autem ad opus servile vergat, ut apparatu et magno labore ». DUB. ar aafno apparata. jrmbAbthtef ·« c*t *er· Probabt· lititetlôpai sedium. L - QUAE OPERA ptura;sed solum ad assimilandas imagines rerum. Deinde quia pingere simillimum est ac sculpere et acu depingere: quae, ex communi, sunt servilia. Ita Salmant.1 cum Cajetano, Suarez, Palao, Sanchez et aliis. His tamen non obstantibus, Laymann f, Viva a, Elbel 4, Holzmann 5, Roncaglia e, Anacletus *; Tamburinius · cum Sà % Pellizzario et Palao Ό admittunt, primam sententiam esse probabilem: modo id fiat sine magno apparatu, scilicet, colores mi­ scendo, tabulas edolando, etc. — Ratio, quia pingere, licet requirat operationem materialem, non videtur tamen proprie posse dici actio servilis; immo, potius di­ cenda videtur liberalis. Nam, sicut scri­ ptura exprimit conceptus internos, ita pi­ ctura exprimit imagines rerum, ut dicunt CastropalausTamburinius et Viva; vel, ut ait Laymann, videtur pingere esse actio liberalis, quatenus tendit ad animum re­ creandum. — Negari non potest, praedi­ ctam opinionem satis esse probabilem, ut recte dicit Mazzotta. Nam, etsi non con­ staret quod pingere sit opus liberale, nec etiam constat esse servile: quod utique constandum fore videtur, ut posset dici prohibitum. — Probabilius enim videtur esse actio saltem media, et communis ser­ vis et liberis; dum saepe communiter ob1 Tr. 23, cap. I. n. 231. - Ca/tlau., in 3·· 2-«,qu. 122. art. 4, ver». Ad 2 dubium. · Suar , lib. ?, cap. 26, n. 4 et icqq. · Pal., tr. 9, punct. 5. num. 7. · Sanch., Conwil., lib. 5. cap. 2, dub. 12. — · Lib. 4. tr. 7. cap 2, num. 3. — • De Praec. deca!., qu. 9, art. I, num. 4. — · In 3 Praec., PROHIBEANTUR, FTC. servamus, nobiles viros non erubescere hanc operationem pingendi addiscere et exercere; opera enim in quantum (loqui­ tur S. Thomas ·) sunt communia servis et liberis, servilia non dicuntur. Saltem, ut dicit Roncaglia ,e, non sunt dimittendi sine absolutione, qui hanc opinionem ut probabilem sequuntur. 281. - Communiter autem admittunt Sporer u, Felix Potestas Mazzotta et alii apud Tamburinium et Viva, non esse opus servile, delineare, retrahere imagines vel exemplaria acu, ut solent feminae. Haec enim (ait Tamburinius) magis referuntur ad exercendum ingenium, quam ad ope­ randum. —· Excusant etiam Azor, Filliuccius, Silvester et Angelus apud Bo­ nacina puellas acu pingentes, ut addi­ scant; cum PalaoSà, Marchant^ apud Busenbaum (hic, n. 283, m fine). Ars tamen sculptoris communiter, sal­ tem in aestimatione hominum, inter artes mechanicas numeratur. — Vide Tambu­ rinium 14 cum Palao. 282. - «6". Videntur etiam excusari • posse in typographies, litterarum collo< catores, quando post divina collocant ne« glectum pensum; ut habet Laymann « — Imprimere tamen, servile habetur. « Escobar u, Suarez, Laymann, etc. lib. 4, cap. 3, 4 1, n. 8, ct 9. · PtUie., tr. 5, cap. 4, n. 25. — Tambur., loc. cit., num. 8. i. f. loc. cit., num. 4. — Laynt., loc. cit.. n. 3, p. med. — Maaaatla, tr. 2, diwp, 1, JtVAi, ir 2, di»p. 1, qu. 4. cnp. 1, $ I, v. Scç. 3. Tambur. DecaL, lib. 4. cap. 3. 4L η. 8. · l’»tu, dc Praec dccal.. qu. 9. aft- 1. n. 4. — Tambur., loc. dt.. num. 8. — .-Uor. part. 2 lib. 1, cap. 27. qu. 6. - Fill., tr. 27. num. 16«. u Diip. 5. dc 3 Praec decal., punct. 2. n. 25. - S4, v. F*· slum, ti. 5. — ·· Loc. du. n. 10. · Pal. tr. punct. 5, n. 7. - “ Tr. 1 exam. 5. cap. 4, n. 18 (a/, n. 43). - Suar.. hb. 2 cap. 25. n. 8. — Laym.. lib. 4, tr. 7, cap. 2. n. 3, i. L <■> Sà, vide notam c ad n. 279, ubi dicit oppo­ situm esse probabilius; quibus verbis videtur inculcare hanc sententiam probabilem esse. •f) Palaus non citatur pro hac sententia a Tamburinio, nec ipse eam probabilem appel­ lat, dum contrariam simpliciter luetur. Castropalaus, loc. cit., u 7, hanc utique differentiam inter scripturam et picturam in­ téresse notat; sed ex hac differentia colligit picturam non esse opus liberale. 281. - Silvester, v. Dominica, n. 7, vers. Quarta, allegatur quidem a Bonacina, sed cx Filliuccio; ipse vero in generali excusat eos, qui aliquid die festo operantur « ad vitandum animae damnum, puta otiositatem vel aliud peccatum; unde rationabiliter occupantur hoc fine domicellae post suas devotiones, non au­ tem ad lucrum principaliter». * » Angelus a Bonacina ex Filliuccio pari ter citatus, id Limen non habet. f) \>tàmsdr.9,punct.5, n.O, male a Busen­ baum affertur; hanc enim opinionem ex Azorio refert, secundum sententiam quae docet lici­ tum esse pingere; quam vero Palaus rejicit. 3 Jacobus Marchant, Résolut, pastor, circa Decal., cap. 3, qu. 2, vers. Quarto, licitum id esse concedit, quando fit ad vitandum otium vel alias occasiones vagandi et peccandi. 282. - °) Laymann, lib. 4, tr. 7, cap. 2, n. 3, i. /., probabiliter licitum esse dicit ty- n. 3% et »eqq — 1 De Praec. decal.. n. 541, ver». Xihila· minut. — · Tr. 9, de 3 Pracc., qu. I. cap. 3, qu. 4, reap. I. — 1 Tr. 10, de Praec. Eccl., diet. I, qu. 2» n. 18. — · Decal., Dchneare. acu pt a ce­ re, etc, non wine fatipi· Itone, licita. « T. Excusat etiam Filliucdus 1 distil- Prima affirmat; quia dicunt esse opera ΜΠ<ΛΤα ’ j«xu servilia, maxime si fiant ob quaestum: ut îïutVî Silvester bf Angelus c>, Corella d>, etc., ic*t0 apud Salmant. ’. — Secunda tamen sen- Probtt» .· . .... . · Hub Hau. tentia, probabilior et communior, negat esse prohibita, etsi fiant causa lucri. Vel quia non sunt opera servilia; ut tenent Laymann *> 9 Elbell0, Sanchez ", Navarrus, Medina, Granado, Rodriguez, Lopez. Vel quia saltem excusantur a consuetudine; ut recte Holzmann u, Viva 13 cum Palao, Sanchez, Trullench, Filliuccio, Leandro: modo, intellige, haec fiant sine magno modotum labore; alias, frustra videretur Pontifi· cem dispensasse in piscatione halecum, in cap. 3, de feriis. 284. - « Resp. 1Γ. Prohibentur praete- Opera fo « rea quaedam opera non servilia, quae Sbitl,pro « dicuntur forensia : \i\. sunt mercatus, pia· « citum, judicium ad mortem vel poenam; « et strepitus omnis judicialis, id est actio« nes quae ad decisionem causarum, tam « civilium quam criminalium, tam saecu« larium quam ecclesiasticarum, spectant. « — Ita communiter doctores, ex cap. 1, | IS ' « « A 'V t C 'll « lationem, quae sine corporis fatigatione, « potius ad experientiam et peritiam fit, « quam ex officio et arte ». (Admittit eam Croix a, si parva sit applicatio). Emunda An autem, ob eamdem rationem, liceat re iniicam, etc. quA ra emundare triticum manibus? — Tambutione rxcurinius 3 in dubium revocat. Caeterum, «ctor. Pater Michel, apud Elbel 4, permittit ad vitandum otium leves labores, ut decer­ pere rosas, decorticare poma, etc. Sed in his potius dicendum puto, quod requira­ tur majus temporis spatium ad materiam gravem. Venatio, 283. - « 8Λ. Servile aliqui non putant piicatio, etc.. • (alii contrarium tenent, et excusant per < consuetudinem, ad otium aliaque pejora «vitanda) venari: Granado 6; aucupari, « militare, gladiari, piscari (saltem in flu• minibus recreationis gratia), et similia: « piscatio tamen moderata esse debet. Vide « Laymann et Filliuccium e, Bonacina 7, « Escobar, qui docet, laboriosam et ex of« licio non licere. — Similiter quidam ex« cusant puellas, ad otium vitandum acu • pingentes. Armilla, Azor, Palaus a>, Sâ, « de feriis. • Marchant a>. Vide Diana 8 ». « Unde resolves: Quaeritur: an venatio, aucupatio et pi­ « Γ. Festo non licet citare, adducere scatio sint opera vetita in festis 9 — Adest « testes, id est exigere juramentum judiduplex sententia. « ciale, proferre aut exsequi sententiam : • Tr. 77. n. 169. - · Lib. 3. part. 1, n. 578. - ■ Dead., » In 3 Praec., n. 402. — “ Consil., lib. 5, cap. 2. dub. 14; lib. 4, c*p. 3, $ 1. n. 18. — Michet, torn. 2, part. 2. (Append 2) $ 6, punct 1, η. 32. · · Ια 3 Praec., n. 408. — * In 2·- 2·*, part. 6, tr. 6, resol. 15. — · Tr. 23. cap. 1, num. 234. — Natur., Man., cap. 13, n. 11, ven. Sexto. Rarlhot. Medina, Sum., lib. 1, cap. 14, $ 8. · Granado, in 2·- 2··, controv. 3. tr. 12, disp. 4, sect. 7, n. 65. · Rodri^., Sum., part 1, cap. 122, num. 2. · Lndov. Lope». Instruct., part. I, cap. 52, ver·. Qni vtnalur. - 11 Dc Praec. decal., n. 542, ». £ — u De Praec. decal., qu. 9, art. 1, n. 5. · Pat., tr. 9, punct. 5, n. 9. · Sanch., Con ail., lib. 5, cap. 2, dub. 15. n. 2. - Tmtt., lib. 3, cap. 1, dub. 8, n. 8. · Fill., tr. 27» n. 173, i. f. · Ltand., part. 3, tr. 1, diip. 4, qu. 28 el seqq. pographis characteres ordinare; « saltem ipsi (subdit) in ca persuasione sunt, quod post per­ actam rem divinam, quae praecedentibus die­ bus neglexerunt, compensare liceat ». 233 - °) De Palao et Marchant, vide no­ tas c et d ad n. 281 supra. 8> Silvester, v. Dominica, qu. 5, vers. Sexta, haec licere dicit, si ad honestam re­ creationem fiant; secus vero, si ad lucrum. Angelus, v. Feriae, n. 26, dc venatione loquitur, quam licere negat in dic testo; ad­ dit autem : - Non credo tamen peccent morta­ liter, qui diebus festivis ipsi intendunt, nisi id faciant causa lucri principaliter, vel dimissis divinis ·. *)< Corella, tr. 16, cap. 9, § 2, piscationem ct venationem serviles actiones esse dicit, idcoquc die festo prohiberi ; negat tamen sub hac prohibitione comprehendi piscationem cum arundine fartam. r) Laymann, lib. 4, tr. 7, cap. 2, n. 6, vi­ detur potius contrarium tenere: « Venari, in­ quit, aucupari, piscari ex genere suo servilia opera esse videntur.^; consuetudo tamen obti­ nuit, ut festis diebus licita sit recreationis causa instituta venatio, item piscatio in flumi­ nibus sine mullis operis ct labore. Immo ali­ qui... negant talem venationem, piscationem vel aucupium opus servile esse, cum ad ani­ mum recreandum spectent». controv. 3, tr 12, diip. 4, acct. 7, n. 65. — Laym., hb. 4, tr 7. cap. 2, n. 6. — · Tr. 27, cap. 9, a n. 172. — 1 Diep. 5, Ttrtia. — Excob., tr. I. exam. 5, cap. 4, n 21 (edit. Lugd., ·. d.) — Armilia, v. Frxtam, n. 21. · Axor, part. 2, lib. t, cap. 27, qu. 0, Sd, v. Fctlum, num. 5. · · Part. 4, tr. 4, retol. u2, 1. f.; de 3 Praec. decal , punct. 2, n. 25, ver·. et dub. 15, n. 2. · DUH. 1. - QUAE OPERA « quae si feratur, est irrita. — Vide Lay· • mann 1 ». prieure Prohibetur in festis praestare juramen,βΓ^ tum judiciale pro rebus temporalibus/>: •ne., . Hanc declarationem male a Salmant. tribuitur SR. Congregationi. Quarante v. Dies festus, eam tribuit S. Cong. Concilii. Praeterea declaratio ista ibi non loquitur de gulosiute immo quoad hoc contradicere videtur. Navarrus, Man., cap. 13, n. 8 ; cl Com sil. 1, de feriis, haec utique dicit, sed de sola calceorum et candelarum venditione. r Tabiena, v Feriae, n. 29; Silvester, v. Dominica, n. 7,conci. 2, consentiunt plane; ct ista excusant solum ex necessitate. /J Palaus, tr. 9,punct. 6, n. 5, Azor, part. 2, hb. l,cap. 27, qu. 10, dicunt has actiones com­ prehendi quidem sub mercatus nomine; sed magna ex pane, consuetudine abrogatum esse hoc praeceptum. — Quod et Leander, tr. 1, disp. δ, qu 10, tenet, dicens haec ex consue­ tudine licere. < Vide nolam c hic supra. • Lib. 4, tr. 7, cap. 2, n. 7. — 12‘ 2··, qu. 89. art. 10, corp. — 1 Dc Praec. decal., qu. 9, art. 2, n. 5. — Bonac., di»p. 5, de 3 Praec. decal., punct. 2, n. 10. - 4 Lib. 2, cap. 29, η. X Quae nam etnptiooe» licitae. Locatio nn. neco t talione· etc., UctCMK. 558 LID. IIT. - TRACT. IIT. — CAP. I. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. Hinc, licitos esse omnes contractus, si !.c>udicUn‘ i'u ut supremus legislator ct sive particularibus loci. pastor, in omnibus festivitatibus, et pro 3°. Parochus dispensare potest, quando Parocho·, tota Ecclesia. subditus nequit adire episcopum; sed tanSanch., Coni i!.. Ub. 5, cap. 2. dub. 26. n. 3. IUsum^, tr. 5, η. 17). i. f. · ’ Lib. 3, part. 1, n. Mb. — · Tr. 2. ditp. 1, qu. 4, cap. 2. ver». Secunda cauta. — Viva, de Praec. decaJ., qu. 9, art. 2, n. 4. — * Diip. 5, de 3 Praec. decal., punct. 2, num. 7 et *eqq. — 4 Loc. cit.. num. 4. — » Loc. cit. — · Lib. 2, cap. 33, num. 1 et 2. — ’ Lib. 4. tr. 7. Illsung rectius quam Croix adducit opi­ nionem Sanchezii; dicit enim omnes contra­ ctus, praeter emptiones ct venditiones, licitos esse dic festo « Id vero probat [Sanchez], non aliis exemplis, quam quae fiunt sine instru­ mentis ct judicis auctoritate ». Quod ipse Ill­ sung videtur approbare. O Palaus, tr. 9, punct. 7, n. 11, de alia rc loquitur, de qua Viva ibid, tractat, scilicet de sententia excommunicationis, etc. cap. 4, num. 2, in fine. — · Diip. 5, punct. 3. num. 20 et 21. 559 DUB. Π. - QUAE CAUSAE EXCUSENT AB OBSERVATIONE FESTORUM. ni»· tum ad tempus, et pro aliquo particulari casu. Ita Sanchez e>; et Cajetanus % So­ lus a>, Navarrus % Suarez, Palaus a>, Azor, Trullench, cum Salmant. \ et Viva — Qui notat, quod vicarius generalis etiam potest dispensare; sed tantum ex speciali mandato. Nam ex generali, ei non com­ mittuntur illa quae gratiam sapiunt, ut ait Tamburinius * cum Merolla, Barbosad> el Sanchez Etiam vero praesente episcopo, paro­ chi ex consuetudine possunt dispensare in minutis et frequentibus necessitatibus: in iis tamen rebus tantum, in quibus ex con­ suetudine introductum est ipsos dispen­ sare; prout in jejunio et in vacatione ab operibus servilibus in festis. Ita Viva Tamburinius4 cum Thoma et Joanne San· cher. <ζ· Sporer 6 cum Suarez, Mazzotta ·, ac Salmant.7 communiter. — Censet au­ tem Elbel * cum Suarez, Silvestro, Fil· liuccio, etc., quod, urgente necessitate, sufficit etiam dispensatio praesumpta, si dispensator adiri nequeat. Suar.. lib. 2, cap. 33, num. 2. - Axer, part. 2, lib. 1, cap. 28, qu. 6. · Trull., lib. 3, cap. I. dub. 10. n. 12 el IS. · • Tr. 23, cap. 1. num. 352. — · Decal., lib. 4, cap. 3. 4 2, num. 33. - Mrrella, disp. 7, cap. 6. dub. 17, num. 147. — • Dc Pracc. decal., qu. 9, art. 2, num. 13. — 4 Loc. cit., n. 37; el cap. 5. $ 7, n. 56. · Them. Sanch., de Matrim., lib. 8, disp. 9, n. 27. — * Supplcm. decal., cap 1, n. 349. Suar., dc Legtb., lib. 6, cap. 14, >.(. — · Tr. 1, disp. 4, qu. 1, cap. 2, qu. 5, ver». Tfrtie. — 1 Tr. 11. dc Lepb., cap. 5, n. 40. - 1 In 3 Pracc., n. 414. · Suar., de Relig» 288. - <*) Sanchez, Const!., lib. 5, cap 2, dub. 20, n. 6, haec dumtaxat scribit : « Paro­ chus, ubi sic habet usus, potest dispensare ut quis laboret in aliquo festo ». — Sotus simililitcr, deJust., lib. 2, qu. 4, art. 4, ad 3, admittit opera servilia licito fieri cum episcopi dispen­ satione, < vel saltem paroeciani, ubi sic habet usus». — Item Pa\ausJr.9, punct. 10 ,n.5: « De parocho, inquit,... dicendum est, ex recepto con­ suetudine hac potestate dispensandi gaudere, quoties episcopus adiri nequit, ne fideles re­ medio destituantur ·. — Cajetanus vero, in 2aut 2ae, qu. 122, art. 4, vers. In septimo casu, recurrendum esse ait ad episcopum; « et ipso deficiente, ad sacerdotem cujus est major auctoritas ». M Navarrus, Man., cap. 13, η. 8, hoc non habet, quamvis a Salmant. pro hac sententia invocetur. c) Viva, dc Pracc. decal., qu. 9, art. 2, n 13, de parocho sic loquitur : · Dispensare potest tum ex consuetudine, tum ne desit parochianis ad quem in facile occurrentibus et Hic autem notandum, quod habens po­ testatem ordinariam potest eam alteri de­ legare; non autem, si habeat delegatam. — Croix 9 cum Tamburinio, etc. Qum*rn 289. - « Secunda. Consuetudo. — Nam, comoetsdi· « sic licent nundinae illae, in festis pas- nc excuaen lar. • sim haberi solitae; et praeparationes de« liciarum non necessariarum, ut cupedia• rum, placentarum, et similium ciborum « artificiosorum. Item, emptiones et ven« ditiones recularum parvi momenti. — < Bonacina 10, Laymann 11 ». 290. - Hinc, ex consuetudine, Sal­ mant. % et Sanchez apud Viva 11 excu­ sant eos, qui in area vertunt aut separant segetes, et hortulanos rigantes olera. Fernandez autem, apud Diana, cum Barbiton* •ore». qu* Tamburinio 11 excusant barbitonsores, ex ratione cx consuetudine (et idem ait Viva 14, dici caaeaiur. posse de sutoribus, calceantibus novos calceos). — Notat autem Viva, quod com­ munius doctorcs dubitant de tali consuetudine approbata: de qua pariter dubitant Sanchez 6 V et Salmant.*; cum Cajetanor ·' et ir. 2, lib. 2, c*p. 33, n. 4. · qu. 4, v. i. . num. JÔ4. Sth^rU., v. Dcminica, num. <·. FUL, tr. 27, cap. Π. η. 226. — · Lib. J. part. I. Tambur., Dead., lib. 4, cap. 3. $ 2, n. 36 ct 37. — n Di»p. 5. dc S’ Price decal., punct. 3 n. 21, i. L — M Lib, 4. ir. 7. cap 4, n 2, veru. 6a. — Sanch, Const)., lib. 5, cap. 2, dub. 18. n. 11. · u Dc Praec. decal, qu. 9, an. 2, n. 12. — FcrnanA. dt Moure, Exam, iheol., pan. 1, cap. 7, $ I, num 6, verv fin. - Diana, part. 2, ir. 15, resol. 34. - “ Decal., lib. 4, cap. 3. $ 2. num. 11 - M De Praec. decal, qu 9, art. 2, n. 12. — I’rva, loc. at. minutis necessitatibus recurrant ». Dc vicario generali revera docet id quod a S. Alphonso ipsi tribuitur. <*) Barbosa, dc Off. et Potest, cpisc., al· leg. 54, n 121; Sanchez, dc Matrim , lib. 2, disp. 40, n. 12, negant tantum vicarium gene­ ralem habere ex generali vicariatus mandato, dispensandi facultatem ; nec pro alia re aucto­ res a Tamburinio allegantur. Sanchez tamen rationem subdit : · quia, inquit, dispensatio ha­ betur instar restitutionis in integrum, quae in generali mandato non continetur». f) Joannes Sanchez, in Select., disp. 54, n. 36, de solo jejunio tractat, et consentit. 290. - ·’ ' Salmant., tr. 23, cap. 1, n.329, de solis hortulanis olera irrigantibus tractant. b> Sanchez. Const!., lib. 5, cap. 2, dub. 21, n. 1, non solum de hac consuetudine dubitat, sed negat ex ea excusari posse, quia praelati cam semper reprehenderunt. — Salmant. pa­ riter, loc. cit., n. 336, negant, ut verius, dari talem consuetudinem. Cajetanus citatur quidem a Salmant. ex 4 560 ΜΗ. HI. - TRACT. HI. — CAP. !. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. Toleto — Admittunt tamen probabili­ Bene autem advertit Mazzotta w, quod ter |Cont.] Tournely Mazzotta CroixJ, in dubio de consuetudine, possidet prae­ Elbel *, Tamburinius δ et Viva ΰ, eos ex­ ceptum; unde petenda est dispensatio. cusari posse, vel ex parvitate materiae, Secus, si probabile sit, adesse consuetu­ scilicet si unum vel alterum tondeant; vel dinem. 291. - « Tertia. Pietas />/ Deum; per ex necessitate rusticorum, quibus tantum in festis conceditur tonderi. Et id conce­ « quam licent opera, quae proxime (non dunt Salmant. 1 cum Trullench et Pas­ « quae remote) spectant ad cultum Dei: qualigo, non solum quando rustici alibi « ut, pulsare campanas, circumferre ima· habitant, ut admittit Sanchez %’sed etiam « gines vel cruces in supplicatione. Orin eodem loco, ubi degit barbilonsor, ex « nare autem et verrere templa, ac similia, consuetudine jam introducta. — Excusant < quae ad ipsum officium non spectant, eos etiam Viva, Mazzotta; et Tamburi­ « si absque ratione in festum differantur, nius 8 cum Fernandez; et Croix · cum « venialia habentur. — Filliuccius u, Bo· Diana et Illsung, ratione notabilis lucri « nacina 15 ». cessantis, si alias a plerisque relinque­ 292. - Quaeritur hic Γ. Ah liceat in dic rentur cum gravi jactura lucri; cum Spo- festo verrere templum, coquere hostias, rer l0, qui universe permittit id cum Fer­ ornare altaria aut ecclesiam tapetis, ta­ nandez, Diana D, etc., ex consuetudine bulata erigere necessaria ad festivitatem, vel sepulcrum, et similia? — Tres sunt Iere ubique tolerata. ProbAb. Notandum autem,circa consuetudinem, sententiae. In conwc * Prima sententia cum Corrado a> et id quod dicit viva ", scilicet, quod ad °'· excusandum sufficit probabilisconsuetudo. aliis, apud Diana, dicit haec esse illicita Sufficit enim, ut dicunt Salmant. 11 cum sub gravi, nisi excuset rationabilis causa; Salas «>, Granado, etc., dictum unius do­ quia sunt vere servilia. Sed haec est con­ ctoris eximii, etiam moderni, qui consue­ tra communem. — Secunda sententia cum Viva le, Suarez % Toleto, Croix 17 et Tamtudinem asserat. • De Decal., cap. 3, art. 1, colli,;. 4. — · Tr. ï, di«p. 1, qu. 4. cxp. 2, v. Tertia — · Lib. 3, part. I, n. 591. — « In 3 Praec., η 119. — » Loc. dt., n. 13. — · Loc. dt., n. 12. - ’ Tr. 23, cap. 1. n 331. - Trull., lib. 3, cap. 1, dub. 10, n. 14. Pasquat,, Moral, deci·. 289. η. 6 et 9. — Ρκο., loc. cit., η. 12. - .Voiw/to, loc. dt. — · Loc. dt.. tr. 5, num. 166. — ” Tr. 3, cnp. 4, num. 55. · Fernande·, loc. dt. — 11 Loc. dt., num. 8. — 11 Tr. Il, de Legit»·, cnp 6, n 18. · Granado, in 1·- 2·*, controv. 7, tr. 3, disp. 16, n. 12. — M Tr. 2, ditp. I, qu. 4, cap. 2, $ Prima causa, num. 13 · Fernande» de Moure, loc. cit. — · Loc. cil., num. 591, · Diana, part. 2, tr. 15, retol. 34. · Illsun/ζ, vers. Sexto. — M Tr. 27, num. 218. — α Ditp. 5, punct 3, num. 6. — Diana, part. 3, tr. 5. resol.8, vers. An qui. — * De Praec. decal., qu. 9, art. 2, n. 10, vers. Decimo. ToUt., lib 4. cap. 25, n. 2. — n Lib. 3, part. 1, n. 586. Sanchez, sed Sanchez minus recte cum addu­ cit; Cajetanus enim, in 2at,t 2ac, qu. 122, art 4, v. His igitur expeditis, oppositum te­ net, dicens: · El eadem ratione [scii. · ubi an­ tiquata est consuetudo, ac per hoc a praelatis scita·], licitum est barbiton son bus artem suam exercere, usque ad tot noctis horas juxta pa­ triae consuetudinem, vacando tamen per 24 ho­ ras, quia festo quoad principium ct finem in­ choant secundum consuetudinem regionum ». Toletus, citatus etiam a Salmant. ex San­ chez, ne verbum quidem dc consuetudine ha­ bet, lib. 4, cap. 25, n. 1. «9 Sanchez, loc. cit., dub 21, n 6 ct 7, omnino ct in cunctis cum Salmant. consentit, quidquid Salmant. asserant. f) Diana, loc. cit., resol. 34, cos excusat, si omnes radant ratione consuetudinis, st uisit ·. λ) Salas non recte a Salmant citatur; nam dc Legib., disp. 19, sect. 18, n. 108, dicit ex Sanchez quem approbat, hanc doctrinam valde dubiam esse ct merito impugnari; at ubi com­ muniter doctores id testantur, et nemo contra­ rium asseverat, fidem utique habendam esse. « Sed adverte pro foro interno (ita prosequi­ tur Salas), nisi alia in contrarium faciant, unum doctorcm sufficere; sed si alia in con­ trarium faciant, expendere oportebit, an illa melius probent ». 292. - a) Corradus, quamvis a Diana alle­ getur pro sententia asserente esse mortale; attamen in Resp. casuum, part. 2, qu. 253, non aliud habet quam : « Praeparatori .a ad fe­ stum, ut decoquere hostias, vel ornare tem­ plum tapetibus, ante festum debent fieri ». h) Suarez non eodem modo loquitur dc omnibus his actionibus, lib. 2, cap 21, n. 11. Et quidem ipsius altaris ornatum negat esse proprie opus servile, idcoque negat « esse pec­ catum praesertim grave». De actione vero scopis mundandi templum, parietes tapetis PieU» t· Deas , Pasqualigo, Lean­ dro, etc. Notant autem Viva et Tamburinius 8, quod scienter praeparare tabulata in die festo ad videndam processionem, de sc esset peccatum grave; sed, si non sint facta pridie, licite fiunt in die festo. Et idem tenet Mazzotta 4. 293. - Quaeritur 2\ An ob solam pie­ tatem, sine actuali necessitate, liceat in festis laborare, scilicet conficere vestes Laboiaft ob picta tern, tine OCCCWUtC , Uii dicont liccre. pro pauperibus, colere agros ecclesiae, vehere lapidesci ligna ad ejus aedificium, dealbare parietes templi? Affirmant Angelus5, Tabiena6, Glossa7, SA 8, Villalobos a>, Filliuccius b>; item Pe­ rez % Silvester, Palacios, etc., apud San­ chez °. Limitat tamen Silvester: modo non sit in dominicis et festis solemnioribus, nec usque ad ultimam defatigationem.— ‘ Decal., hb. 4, cap. 3, § 2, n. 3 ct »cqq — · Tr. 23, cap. 1, n. 251. · Pasqua!., Moral, deci·. 287, n. 5. - Lean· dcrt tr 1, ditp. 6, qu. 62. — ITtxi, loc. cit., v. Deamo. · • Loc. cit., n. 4. — · Ix>c cit., v. Decimo. — · V. Feriae, η. 9 el 26. — · V. Feriae, η. 37. — ’ In cap. Conquestus, de ferii», v. Pietas. — ■ V. Festum, η. 6 (in edit, genuina) — Silvest., v. Dominica, num. 6, qu. 4; ct num. 7, qu, 5, v. Tertia. · Paul, de Palac., Summa Ca)et. traalad., v. Fe­ stas, cap, 2, § A 1 t 2 escusa. · · Contil., lib. 5, cap. 2, vestiendi, et similibus: « Magis remotae sunt, inquit, a cultu, et ex sc sunt serviles... Neque id fiet sine aliqua culpa; non credo tamen esse mortalem, secluso contemptu ». e> Elbel pariter alio modo dc aliis ejus­ modi actionibus tractat, n. 420;cl primo qui­ dem excusat eos qui « parietes templi aulaeis adornant, hostias conficiunt, etc..; qui sepul­ crum Christi ejusve praesepe exstruunt..., qui aras molesve artificiosas erigunt ad exponen­ dum Venerabile Sacramentum, vel ad hunc finem vias publicas adornant, etc.». De ope­ ribus vero, quae remote tantum ad cultum divinum pertinent, ait · Quinimo ornatus al­ tarium, Ecclesiae purgatio, etc , et similia, quae non adeo propinque sc habent in ordine ad cultum actualem Dei, debent anticipari; nec possunt sine peccato veniali (seclusa vera ne­ cessitate) ipso die festo peragi », b Αιγιιομμ, Opera tuoraM*. - loin I. 561 Moventur, quia ex cap. Conquestus, de feriis, excusantur judicialia, si necessitas urgeat, vel pietas suadeat: ergo similiter dicunt excusari servilia. Et haec ratio non videtur spernenda, cum dc eodem jure ecclesiastico (ut supra n. 265) vetentur judicialia ac servilia: in aequiparatis au­ tem, ubi currit eadem ratio, eadem cur­ rit legis dispositio, ut ex communi dixi­ mus de Leg., Lib. I, n. 200, v. Hae tamen. Negant vero alii licere, nisi actu urgeat necessitas, vel saltem nisi interveniat licentia episcopi; quia talia opera de sc sunt servilia, et nonnisi remote con­ currunt ad cultum divinum. Judicialia vero, ut supra, de se non sunt servilia, ct ideo permittuntur ob pietatem. Prae­ ceptum autem colendi Deum, abstinendo a servilibus operibus, est altioris ordinis, quam opera pietatis. — Haec secunda sen­ tentia mihi videtur certo probabilior cum Sanchez ’°, Palao n, Bonacina ,3; et Sal­ mant.13 cum Suarez,Cajetano, Navarro, etc. communiter. Hinc dicunt Viva u, Tamburinius IB, Sporer 10, Roncaglia 17 ct Salmant.1S, tum solum licitum esse laborare, cum pauper actu graviter indiget; vel (prout addunt dub. 23, η. 1. — Si/tri/., v. Dominica, n 7, ven, Trr/«. — M Loc. dt., num. 3. — u Tr. 9, punct. 10, num. 1, I. f., et η. X — " Di»p. 5, punct. 3, n. b ct 7. — u Tr. 23, cap. 1, η. 253. Suar., lib. 2, cap. 21, Λ η. 11 Cajeta n., in 2·· 2*·, qu. 122. art. 4. vera. Ad hoc dicitur. · AVrur., Man., cap 13, η. 4. — M Dt Praec. decal., qu. 9, art. 2, n 10 — »· Decal, lib. 4, cap. 3. $ 2, num. Ιβ. — * Tr. 3. cap. 4, η. 51 — ” Tr. 9, qu. 1, cap. 3» qu. 5 rc*p. 1 — · Loc. du, num. 350 <*) Diana, citatus a Salmant. ut assent S Alphonsus, negat solum, loc. cit., esse pec­ catum mortale. 293. - a) Villalobos, part. 2, tr. 32, difl. 4, n. /(7, consentit quidem; sed limitat hanc do­ ctrinam ad opera quae possunt lien secreto, opera vero majora, ut esset aedificare ct simi­ lia, negat licere. Filliuccius, tr. 27, n. 156 i.f., ct n. 157, nedum huic sententiae patrocinetur, tenet con­ trariam, quae etiam S. Alphonso certo proba­ bilior videtur. 0 Didacus Perez, in suis Commentar, in ordinationes regni Castellac, lib. 1, tit 1, leg. 5, in genere dumtaxat scribit: Legem, quae opera servilia prohibet, fallere · in ope­ ribus misericordiae, quae quamvis in opere consistant, non tamen ab intentione praecepti deviant ». Et similiter eamdem legem fallere aui pr0. 562 Pro lo­ ci* pii» fere wmper ad· et neceisi· U*. Cariu* etja proxi. Eum excu «Ol. MB. ΙΠ. - TRACT, in. — CAP. I. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. Roncaglia d>, et Salmant 1 cum auctori­ bus citatis ) ita indiget, ut, nisi in festo laboretur, non posset suae necessitati sub­ veniri, ct alias ipse pauper stipendium ope­ rariis non valeret solvere. Idem tenet Escobar *, dicens licere exstruere eccle­ siam, ejus agros colere, etc., si ipsa sit adeo paupercula, ut aliunde sibi provi­ dere non valeat. — Advertit Tamburi­ nius 3 cum Fagundez, ad hoc non suffi­ cere necessitatem communem; sed requiri, ut noscatur hujusmodi pauper in particu­ lari, vel gravis et certa necessitas in ali­ qua universitate. Loquendo autem de locis piis, Sal­ mant.4 sic ajunt: Ceterum, quia fere omnes ecclesiae et monasteria Jam his tempori­ bus egestate laborant: ideo tam pro his quam pro aliis causis piis (quales sunt animarum ct Sanctorum confraternitates) possunt licite agricolae aliique officiales suas operas diebus festis impendere, tem­ pla v. gr. exstruendo, agros colendo, se­ getes metendo, terendo, etc. Ita Salmant. cum Suarez, Soto, Palao, Bonacina, Trul­ lench, Cajetano, Sanchez, etc. — Sic pa­ riter permittit Mazzotta laborare, ad con­ ficienda ornamenta necessaria pro eccle­ sia indigente. 294. - < Quarta. Caritas erga proxi« mum: per quam licent et valent actus « judiciales pauperum, orpbanorum, vi« duarum et miserabilium personarum, ne » Tr. 23. cap. t. n. 350. - · Lib. 30, fcct. 2, n. 33F». — • DccaI lib. 4, ap. 3, t 2, n. 18, i. f. - Fa^und , dc i· Praev. Eccl., lib. I. cap. 14, n. 19. — « Loc. dt.. n. 253, i. f. - Sal­ mant, loc. dt. - Suar., Hb. 2, cap. 21. n. 13. · Scius, de Just, ct Jure, lib.2. qu. 4. art. 4. ad X · Pal., tr. 9, punct. 10, η. I ct 2. Bonae., di»p. 5, punct. 3, n. 6. · Trull,, lib. 3, cap. I, dub 10, n. 5. - Caje ta iC, In 2— 2··. qu. 122, art. 4, ver*. Ad hoc dicitur.. Sanch., Consi!., lib. 5, cnp. 2. dub. 23. num. X — Maajotta, tr. 2, disp. 1, qu. 4, cap. 2, 4 Prima causa, vtn. Octavo, i. i. — · Lib. 4, tr. 7, cap. 2. n. 7. « expensis graventur. Sic etiam possunt < rusticanorum, in parvis oppidis, si aliis « diebus adesse nequeant, causae civiles « agitari. Similiter licet pauperibus et in« firmis, pro tunc egentibus, subvenire. -Item, emere et vendere rusticis, qui • aliis diebus impediuntur. — Laymann *. « Vide Diana 8 ». 295. - « Quinta. Necessitas, propria vel « aliena, corporis vel animae; si nimirum »ιώ*αα> < sine gravi incommodo aut detrimento, « aliquid omitti non possit ». [D. Thomas7 generaliter excusat, qui laborant ad vi­ tandum damnum bonorum]. — « Quo modo « excusantur: « Γ. Judicia, quae celeritatem requi« runt: v. gr. si latro sit fugiturus, nisi « tunc capiatur. -2". Servi et ancillae, coacti a domi« nis laborare, nec audentes recusare: « quod si tamen frequenter contingat, eos « deserere debent. — Suarez, Laymann8 ». 296. - Famuli, coacti a dominis ad laFmkii borandum in die festo, nisi sit in festi con- SST. temptum, satis excusantur ob timorem gravis indignationis domini, aut gravis incommodi; v. gr. si timeant dimitti, quin possint statim aut de facili alium domi­ num invenire. Ita Croix * cum Illsung, Roncaglia l0, Elbel n>, Viva 11 ; Salmant. ” cum Palao, Suarez, Azor, Bonacina, Na­ varro, Sanchez. — Quod si talis timor non adsit, verius dicunt Sanchez Salpoet med. — · Part. 2, tr. 15, resol. 34. — ’ 2· 2··, qu. 122, art. 4, ad 3 — Suar., lib. 2, cap 32, n. 4. — · Loc. dL; et cap. 4, n. 2, in med. — · Lib. 3. part. I, num. 593. · Jllsuntz, tr. 5, num. 167, vers. Quinto. — ,δ Tr. 9, qu. 1, cap. 3, qu. 5, resp. 2. — “ De Prate, decal., qu. 9, art. 2, num. 9. — «· Tr. 23, cap. 1, η. 339. - Pal., tr. 9, punct. 10, n. 3, v. Septimo. · Suar., loc. dt., n. -1. - Aoor, part. 2, lib. 1. cap. 29, qu. 5, ven. Quarto. - Bonac., disp. 5, punct. 3, num. 16. · Novar., Man., cap. 13. num. 7. · Sanch., Consil., Hb. 5, cap. 2, dub. 18, n. 16. in operibus pietatis: « Verissimum enim est il­ 296. - a) Elbel, in 3 Pracc., n. 377, dc lud: Hietatis ac necessitatis nullas esse ferias ». omissione Sacri loquitur propter ministerium, *) Roncaglia, loc. cit., non addit clausulam quod famulis ab heris imponatur. Ergo ct pode impossibilitate, qua laboraret pauper, sti­ tiori ratione concedere censetur opera servilia pendium operariis solvendi. — Ex auctoribus fieri licita in eodem casu. vero a Salmant allegatis, idem quod dc Ron­ b) Sanchez, Cousit., lib. 5, cap. 2, dub. 18, caglia notatum fuit, notandum venit de Caje­ n. 18, de addiscentibus silet; de iis vero qui tano. Sum., v. Festorum violatio, § 3, Ex ne­ ad serviendum obligati sunt usque ad certum cessitate — Navarrus autem in genere tan­ tempus,absolute dicit; « Non tenentur propter tum negat opera servilia excusari posse ra­ hoc quod dominus cos facit laborare in festis, tione pietatis aut misericordiae, < absque alia deserere dominos» ; addit tamen: « At finito urgente necessitate ». tempore debent ab eis discedere ». DUB. JI. - QUAE CAUSAE EXCUSENT AB OBSERVATIONE FESTORUM. Ke fide η let propriat uste*. Pauperet qui sc alert non pnrant. Coqui ci culinarii. Amena luocudeic, quand ο Ηcal. mant. <>, Roncaglia d), contra Busenbaum, ipsos teneri statim dominos deserere; nisi sint addiscentes, vel obligati ad famulan­ dum usque ad certum tempus, si hi vere grave damnum paterentur. Idem, quod de famulis, dicitur de filiis, aut uxoribus, quae cogantur ad laboran­ dum a viris; si nequeunt renuere sine ti­ more gravis damni aut gravis indignatio­ nis: ut Viva et Salmant. 1 cum citatis au­ ctoribus, cum Mazzotta. 297. - Excusantur « 3". lidem, et simi« les, reficientes suas vestes, cum id aliis « diebus non possint ». —- [Cum Laymann et Sporer *]. « 4’. Pauperes, qui se suosque alere «non possunt, operantes privatim sine «scandalo; maxime quando multi dies « festi concurrunt. — Bonacina a ». [Cum Sanchez «, et Salmant.5 cum Azor “Λ Sua­ rez, Palao, etc.]. 298. - Excusantur « 5°. Coqui et culi­ narii ». Certum est, licere coquere cibos; ut DD. communiter, cum S. Thoma *. — Et quod ad ipsos praeparandos pertinet, lici­ tum est etiam animalia occidere et exco­ riare, si pridie commode non potuerit fieri : ut solet evenire in magnis civitatibus ; non autem in oppidulis, nisi sit in tempore Viva, de Pracc. decal., qu. 9, art. 2. ft. 9, — · Tr. 23, cap. 1. num. 339. — Sfaaeotta, tr. 2, diip, 1. qu. 4. cap. 2, S Prima causa, ven. Septimo. — Laym., Hb. 4, tr. 7, cap. 4, n. 1. i. f. — · Tr. 3, cap. 4, num. 50. — · Diip. 5, punct. 3, n. 13. — « ConiiL. lib. 5, cap. 2, dub. 18, n 15. — ‘ I>oc. dt., num. 321. Suar.. Hb. 2, cap. 32. num. 3. tr. 9, punct. 10, n. 3, vert. Sexto. — · ?· 2·*, qu. 122. nrt. 4, ad 3 ct 4. — 1 Loc. cit.. n. 6. — a Loc. du» ft. 326. — • Loc. dt.. n. 3. - >· Loc. dt., n. 327. - »» Decal., lib. 4. Pal., 563 aestivo, vel nisi concurrant plura festa. — Sanchez ’, Salmant. · cum Palao βλ Licitum esse etiam artocopis, facere pastillos, saltem ex consuetudine, ajunt Sanchez ·, Salmant. 10 cum Soto b> et Trullench — Sed merito negat Tam­ burinius nisi sint pro cibo proprio tan­ tum illius diei; vel opus esset ad publi­ cam abundantiam, ut ait. Utrum liceat conficere cibos ad delecta­ tionem, puta, saccharo conditos, etc? Negat Sanchez ”, cui adhaerent Sal­ mant. ” et Roncaglia. Nisi sint, ut dicunt Salmant., ad modum victus diurni; vel nisi occurrat improvisa aliqua specialis causa invitandi amicos; vel nisi, addit Roncaglia, tales cibi in die antecedenti non sic commode vel sane fieri possint. — Sed Palaus apud Tamburinium ” dicit hos cibos, etsi superfluos et ad delectatio­ nem, conficere, excusari consuetudine. Et merito probabile putat Tamburinius ** cum Fagundez e); et consentit Viva '· cum Azor, et Mazzotta Permittunt etiam ex consuetudine Maz­ zotta ”,Viva ”;et Fagundez^, Palaus, apud Tamburinium “colligere fructus in die fe­ sto, etiam non necessarios ad usum diei, ut integriores serventur. Et hoc facilius permittendum, si periculum sit, ut ab aliis cip S,$2,n 11. —’· Loc. dt., n. 6. — “ Loc dt., n SJi Roncaglia, tr. 9, qu. 1, cap. 3. rcf. in praxi nam. X — Salmant., Roncaglia, loc at., — PaJ., loc dt., n. 3. ver». Primo. M Loc dt., o» 9. — · Decal., hb. 4 cap. 3, $2. n. 10. — H Dc Pracc decaL, qa. 9, an. 2. n. 6. ver*. Secundo. - Aecr, part. 2, lib. 1, cap. 27, qa. 2. — ” Tr. 2, disp. 1, qu. 4, cap. 2, $ Prima causa, vert. Se­ cundo. — “ Loc cit. — · Loc dt. — Pal., tr. 9, punct. 10, n. 3, ver». Primo. · Loc. dt., n. 9 et 22. loc. dl. — <1 Sal mani., tr. 23, cap. /, n. 340, negant praeparare; quod ex eadem consuetudine < ex­ addiscentes, et cos qui obligati sunt ad ser­ tensum est.., inquit, ad actionem occidendi ct viendum usque ad certum tempus, teneri ad excoriandi animalia, praecipue si ratio aliqua deserendum dominos, < quia vere hi grave necessitatis vel utilitatis intercedit, qualis est damnum paterentur; at linito tempore desi­ cibaria non esse ita suavia, si alio die dispo­ gnato, debent ab cis discedere». nantur ». Roncaglia, tr. 9, qu. 1, cap. 3, qu. 5, Sotus, de Just., lib. 2, qu. 4, art. 4, resp. 2, non loquitur de addiscentibus neque de ad 3, vers. Quarta causa; Trullench, lib. 3, iis qui ad tempus praefixum servire tenentur. cap. I, dub. 10, u. 8, haec sane licita esse di­ 297. - Azor, quamvis a Salmant. citetur cunt, non quidem ex consuetudine, sed quia ut refert S. Alphonsus, in genere tantum ad diurnum victum pertinent. part 2, lib. 1, cap. 28, qu 5, v. Quarto, docet Fagundez, de P Praec. Eccles., lib. 1, multa opera servilia, die festo jure permitti, cap. Π, n. 20, actiones tum cibos artificiales ratione necessitatis propriae vel alienae, cor­ praeparandi, tum fructus colligendi, licitas poris aut animi. quidem esse dicit; sed hanc suam doctrinam 298. Palaus tr. 9, punct. 10, n. 3, coarctat · ad eas res, quae praecedenti die concedit licitum esse ex consuetudine cibos praeparari non possunt ». Paetillot facere. qoABdo ilCcat Csnfccerr cibo» ad de1 eclat iojaxu abo· per »e vetitam. San* pro­ ba büiter li­ citum. ColUffer· fructu*.Uq. tum. 564 UB. 111. - TRACT. III. — CAP. 1. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. surripiantur, vel a pluvia contaminentur. Unde usu receptum est multis in locis, colligi in die festo olivas, castaneas et alios fructus silvestres. Nece>«a Certum est autem, licere in .festiss praeru ad uiom Λ qaoudia- stare opera, quae sunt necessanaad usum num ltCiC4 · «· . « quotidianum, ut sternere lectos, purgare domum aut vestes, utensilia culinaria la­ vare, et similia. — Elbel 1*cum Sporer *, Henno, etc. communiter. Pu lorei 299. - Excusantur « 6°. Pistores, lanioet Unione», « nes, et similes, in oppidis populosis, et « concursu festorum ·. — [Dicit Continua­ tor Tournely 1 cum Pontas et Juenin bene excusari pistores et vendentes mer­ ces, Si aliter nequeunt se suosque susten­ tare; vel, si non laborant, sunt aliis grave incommodum parituri]. Utrum liceat conficere et coquere pa­ nem ? m TX V TA V Putores probabi­ liter uni* verte cxcutantur < Quoad pistores seu furnarios, ait Viva, eos communius a DD. non excusari, si possint illum conficere die antecedenti. Et idem dicunt Sanchez 4*et Bonacina ·; sed excusant, si interveniat concursus fe­ storum, aut multitudo emptorum, vel uti­ litas populi. — Probabiliter tamen Mazzotta ’, et Salmant. ’ cum Sà b>, Azor Pasqualigo, Leandro rf>, etc., universe ta­ les excusant, etsi ad panem conficiendum, farinam cribrent, triticum terant. Ratio, \.*W< 1 In 3 Praec.. num. 394. — · Tr. 3. cap. 4, n. 42. . Hcnno, Decal., di»p. 3, qu. 4, art. 2, conci. 1. — ■ De decal., cap. 3, art. I, collij. 4. . Portai, v. Dies dominici, cai. P. - Viva, qu. 9, art. 2, n. 6, i. L — « Comil., Hb. 5, cap. 2, dub. 19, n. 4. — * Disp. 5, punct. 3, n. 9. — · Tr. 2, disp. 1, qu. 4. cap. 2, $ Prima canta. v. Secundo. — ’ Tr. 23, cap. 1, 299. - a) Juenin, Instit., part. 5, diss. 4, cap. 8, art. 3, § Quid vetet lex dc sabbati sanctificatione, de hoc casu non tractat, sed de alia re, de qua Continuator Tournely ibi­ dem disputat. b) Sà in generali tantum senbit: « Pisto­ res necessitas [excusat] ». Ita in edit genuina, v. Festum, n. 5, i. /. <) Azor quoque minus recte a Salmant. citatur; scribit enim, part. 2, lib. I, cap. 27, qu. 2: « Justam merentur peccati excusatio­ nem pistores, quando Lantus est dierum festo­ rum concursus, ut pridie feriarum panis con­ fici ct coqui commode nequeat: secus vero, minime ». ·*) Leander, part. 3, dc Praec. Eccles., tr. 1, disp. 6, qu. 19, dc solis lacientibus ct coquentibus panem disputat, ct consentit. tum quia semper adest aliqua ex causis excusantibus, a Sanchez ct Bonacina mox assignatis ; tum quia panis diurnus est aptior ad victum, et alias minima ejus penuria apta esset ad populum commo­ vendum, tum quia adest consuetudo Ro­ mae, et crederem posse dici ubique cum Sporer *. — Ita, quoad pistores. Sed quoad alios, an adsit consuetudo, permittens conficere panem ? — Merito dubitat Tamburinius ’. Nisi concurrant plura festa; vel nisi panis coctus non sit satis aptus; vel denique nisi sit necessa­ rius ad usum illius diei (ut dixit de pa­ stillis): quia tunc reducitur ad praepara­ tionem proprii victus. — Ita Tamburi­ nius cum Sanchez e>, Bonacina ■’> et Fagundez e>. De lanionibus autem, vendentibus car­ nes, vide dicta n. 298. 300. - « T. Chirurgi et pharmacopolae. « 8°. Conflatores ferri et vitri, coctores « laterum, calcis, etc.; et quicumque, quo« rum opus semel coeptum non potest in« tcrrumpi sine damno ». Licitum est coquere calcem, vitrum, saponem ; quia talium coctio plures requirit dies. Et haec potest aliquando etiam inchoari die festo, ad vitandum grave damnum ; ut Sanchez 10, et Sotus e>, Palaus, Trullench, Navarrus, etc. cum Salmant. “. n. 328. - Patqual., Decii. 293 ct 294, u, 7 et 8. · · Tr. 3, cap. 4, n. S5. — · Decal., lib. 4, cap. 3, § 2, n. 9. — * Coniil., Hb. 5, cap. 2, dub. 18, n. 21 et 22. — Pal., tr. 9. punct 10, num. 3, ver». Octavo. · Trull., lib. 3, cap. 1, dub. 10, n. 10. · Navar., Man., can. 13, n. 7. · 11 Tr. 23, cap. 1, num. 341. Tamburinius, loc. cit., n. 9, dicit aliquam ex his rationibus in conficiendo pane requiri a Fagundez, Bonacina, Sanchcz aliisque. Sed jam supra audivimus S. Alphonsum exponen­ tem in suo textu Bonacinae ct Sanchezii sen­ tentiam de pistoribus. — Fagundez vero, de 1° Praec. Eccl., lib. 1, cap. 11, n. 20, dicit licitum esse panem coquere die festo, « ubi... id fieri non potuit propter multitudinem fami­ liae, vel propter occurrendam multorum die­ rum festorum ». 300. - °) Auctores hic allegati adducun­ tur quidem a Salmant ut refert S. Alphonsus, non tamen ipsi (praeter Trullench ct forte Sotum'i loquuntur de inceptione operis dic festo. — Immo Sotus, de Just., lib. 2, qu. 4, art. 4, vers. Quarta causa, distinedonem ponit inter haec opera; ct excusat eos · qui furnos con- aih m. cn™ coqot« DUB. II. - QUAE CAUSAE EXCUSENT AB OBSERVATIONE FESTORUM. 565 F«rarc Licitum est pariter ferrare cquos itioe- cius Sayrus ct alii, apud Salmant.,e. — ‘i 0* rantium, vel eorum qui summo mane Ratio, quia amissio magni lucri (scilicet iter sunt acturi, aut in agrum egressuri extraordinarii, non autem mercedis diur­ ad laborandum; nam alias grave damnum nae) idem est ac magnum pati damnum. paterentur. Est commune: Salmant.1 cum Ideo Alexander III dispensasse fertur n, ut Sanchez c>, Soto c>, Trullench Navar- possent capi halecia in dominicis et aliis Rcicerc ro c>, etc.; ac Mazzotta <Λ — Iddrco pariter festis, exceptis solemnioribus (sed non sub possunt refici vomeres eorum qui aliter mortali, ut notat Sanchez w). Idque Busen­ die sequenti laborare non valerent. Sic baum (lue), cum Soto, Cajetano, Navarro, etiam, reficere vias, pontes; ut Mazzotta f. apud Sanchez, recte extendunt ad pisca­ Molitore· Excusantur « 9°. Molitores », fVide su- tionem thynnorum «Λ et ruuckri. _ , , Secunda tamen sententia, quam tenent pra, Dub. I, //. 27/} < et nauclen, penRoncaglia l’, et Salmant. *> cum Suarez, « dentes a veniis. « 10°. Piscatores halecum, thynnorum, Reginaldo d>, Palao, Abulensi, etc., negat « etc., qui certo tantum anni tempore id excusare. Quia, ut dicunt, non est idem amittere lucrum quam damnum pati. « possunt ». Sed prima satis est et forte magis pro­ 301. - Quaeritur hinc Γ. Ah occasio quaerendi magnum lucrum excuset ab babilis; cum communiter illi, qui labori­ exercendis servilibus in die festo? — Du­ bus se sustentant, raras habeant occasio­ nes talis magni lucri acquirendi; et existi­ plex est sententia probabilis. Prima affirmat: ut tenent Caietanus B, mant magnum damnum sustinere, quando fiier excu’ Angelus 4, Armilla 6, Holzmann ’ ; San- magnum lucrum amittunt. In idem enim Mt. chez 1 cum Palacio, Rosella a> et Alco- revera coincidunt, aliquid amittere, et cer; Pater Zaccaria ·, Renzi ·, Sporer l0, prohiberi acquirere quod amplius acquiri Mazzotta ", Elbelll, Bonacina 1B, Viva 14 ; non potest; ut ait Sporer *>: nam, in L· Tamburinius 15 cum Diana; et Filliuc- un. C. de sentent, quae pro eo, etc., ma­ * Tr. 23, cup. 1, n. 346. — ■ Tr. 2, disp. 1, qu. 4, cip. 2, Prima causa, ver». Quinta. — 1 V. Festorum violatio, § S Quarto. — 4 V. Feriae, n. 34. — 1 V. Festum, num. 20. ver». Quinto. — · Dc Praec. dead., n. 546, ver». Quarta. — ’ Con»i!., hb. 5, cap. 2, dub. 19, n. 2. · Paul, de Palas., Sum., v. Festas, cap. 2, § A 4 rscusa. · Alcocer, Sum.. 17, po»t. init. - · Id e»t Croix (edit. Zaccaria) lib. 3. part. 1, η. 5β8. — · Lib. 3. tr. 3, cap. 3, qu 13. — · Tr. 3, cap. 4, n. 51. — 11 Loc. citw »eu Conieavionaxio breve, cap num. 16. — M Dr Praec. decal., qu. 9, axu 2. num. 9. i. L ■ Dead., lib. 4, cap. 3, $ 2 n. 8. - Diana, part 2, tr. 15. resol. 84, i. |. — Sayr., Clav., hb. 7, cap. 2. n. 10. ■ Tr. 23. cap. 1, n. 342. — n Cap. Licet, de feriis. — “ Cooiil,. hb. 5, cap. 2, dub. 20, n. 4. — Sotus., de Juk., lib. 2, qu. 4, an. 4, vcn. Quinta causa. - Cajetan., in 2·· 2··, qu. 122, art. 4, ver», /n septimo casu. . Ftmar., Man., cap. 13, num. 9. - Sanch., loc. dt.. 3 Praec., n. 402. — u Di«p.5. punct.3, n. 5. — ■ Tr. 9, qu. 1, αψ. 3, qu. 5, reap. 2. - · Tr.23, cap. 1. n.343. · Smat., lib. 2, cap. 33, n.9. · Pal., tr. 9, punct. 10, n. 3. · AMens., in Exod. cap. xn, qu. 23· flandi vitri accendunt », quia «non possunt sine gravi jactura festis omnibus interpolari ». Et subjicit: « Sunt qui et eamdem facultatem illis faciunt qui lateres coquunt et calcem. Sed in his non tantum video necessitatis». b) Diei scilicet sequentis, ut explicant Salmanticenses. f) Sanchez, loc, cit., n. 14/Sotus, loc. cit.; Trullench, loc. cit., n. 9; Navarrus, Man., cap. 13, η. 6 ; Mazzotta, loc. cit., vers. Quinto, dc solis iter agentibus loquuntur. 301. - °) Rosella male a Sanchez allega­ tur; nam, v. Feriae, n. 18, id non habet, immo oppositum videtur tenere, dicens excusari pro­ pter necessitatem ; at « secus, si propter cupi­ ditatem lucri » b) Filliuccius a Salmant perperam addu­ citur. Concedit enim tr. 27, n. 222, piscium quorumdam piscationem licitam esse ex cap. Licet, de feriis, propter necessitatem, « quia alioquin amitteretur lucrum illud ingens, vel magna ex parte minueretur ». Sed n. 223, addit : « Non esse talem dispensationem exten­ dendam ad privatam utilitatem, ita ut quandocumque occurrat occasio faciendi aliquod magnum lucrum privatae personae, liceat la­ borare in dic festo, nisi adjungeretur causa necessitatis aliqua ». <) Et etiam ad piscationem aliorum simi­ lium piscium, qui non omni tempore, sed certis tantum temporibus capiuntur. d> Reginaldus, Itb. 19, n. 51, consentit qui­ dem; sed excipit lucrum quod solet uno anni tempore contingere. O Sporer, tr. 3, cap. 4, n. 51, ita scribit « Revera etiam notabile lucrum amittere, damnum grave est... Neque enim existiman­ dum est Ecclesiam piam Matrem, velle obii gare fideles suos ad rem sane difficillimam, qualis esset abstinentia servilium operum, lu­ crum multorum aureorum, alias non ita fa­ cile obvium, amittere ·. vera. Septimo. — " In Alii ne· tant excu•are. Prior opt· nio forte probabilior. 566 Idem ex· cunae xb auditione Sa­ cri. Iter ad ve­ nationem non »rrapcr excuMt. LIB. HI. - TRACT, in. — CAP. 1. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. gnum lucrum cessans gravi damno aequiparatur. — Saltem» in tali circumstantia dicendum videtur, praeceptum festi, prout humanum, non obligare cum tanta ja­ ctura; ut ait Tamburinius. Necnon Ronca­ glia 1 non negat, saltem excusare magnum lucrum speratum, si esset tale, quod ex eo posset quis, multas necessitates patiens, sibi providere et suis; cum Suarez /4 Reginaldo et Filliuccio. Ob eamdem rationem, probabiliter di­ cunt Tamburinius 2 ct Mazzotta · contra Salmant. 4, excusare etiam ab auditione Sacri, notabilis lucri amissionem. Vide seq. tur apud Viva “ cum Sanchez Merolla^ et Palao. 302. - Quaeritur 2’. Au excuset ratio otii vitandi? — Adsunt tres sententiae. Prima, cum Suarez Comitolo ct alus, apud Croix °, omnino negat; quia pius finis otii vitandi non potest efficere, ut servile opus servile non sit. .Sed haec ratio non suadet; quia causa, quando est justa, licet naturam operis non mutet, ta­ men excusat. — Hinc secunda sententia, quam tenent Sà, Silvester, et sequitur Lay· mann 10, et Mazzotta cum Pellizzario b>, et Burghaber apud Croix excusat eos qui, Dub. V, n. 332. nisi laborent, occasione otii versantur in Merito autem reprobant Salmant. 5 il­ probabili periculo peccandi. Si enim, di­ lud, quod adhuc probabile putat Tambu­ cunt, excusat periculum damni tempora­ rinius e (et ei consentit Viva 7), posse ali­ lis; tanto magis debet excusare periculum quem proficisci in sabbato, ad venandum spiritualis. Hanc sententiam admittunt Tamburiin nemore longinquo, licet in dominica ibi non possit audire Missam. Commu­ nius Viva ')9 Sanchez n, Croix Zacniter enim (ait Tamburinius) excusantur caria ia, tantum in casu, quo urgeret tenitinérantes et vectores mercium, qui pri­ tatio, quae aliter vinci non posset, nisi die festi iter aggrediuntur. — Qui vero die laborando. Et sic etiam vere loquitur Lay­ Jovis venatum iret, communiter excusa­ mann 14 ; qui ideo dicit cum Viva et SpoTambur., Dccal., lib. 4, cap. 3, $ 2, n. B. — 1 Tr. 9, qu 1, cap. 3, qu. 5, retp. 2. — Ft//., tr. 27, n. 223. - * Loc. cit., cap. 2, $ 2, n. 7. — * Tr. 2, disp. 1. qu. 4. cap. 3. § 2, ver». Quarto. ‘ Tr, 23, cap. 1, n. 315. — ’ Loc cit. — · Loc. cit. cap. 2, § 3, n. 9. — ’ De Praec. decal., qu. 9, nrt. 3, n. 12. — Tambur , cit., cap 2, $ 3. n. 9. — · Dc Praec. decal, qu. 9, art 3, n. 12. · Pa/., tr. 3, disp. 1, punct. 21, h. 3 — Comito/., Rcspon»., lib. I. qu. 5B, num. 6, v. (. - Suarez, dicit loc. cit., u. 9, i. f., lucri occasionem praebere rationem dispensandi, sed addit: « Immo neque ordinarie videtur ex illo solo capite [lucri acquirendi] resultare sufficiens causa dispensationis, nisi vel per­ sona sit alias indigens, ita ut illa utilitas in aliquam necessitatem transeat, vel utilitas quae cessat tanti sit momenti, ut prudenti arbitrio aestimari possit ejus amissio non me­ diocre nocumentum ». <> Reginaldus non aliuck habet quam quae hic supra notavi, nota d. Sanchez, Decal., lib. 1, cap. 15, u. 4, id non habet, quidquid (also asserat Viva. ·) Mcrolla, disp. 4, cap. 3, n. 435 ct 437, vers. Limit. 2°, laxiorem docet opinionem, eam nempe quae excusat in genere ct indi­ stincte eum, qui impedimenta apponit obser­ vationi jejunii vel auditioni Sacri. 302. - d> Suarez minus recte a Croix ci­ tatur; loquens enim, lib. 2, cap 26, u. 4 et 5, de actione pingendi, quam servilem, ideoque per sc prohibitam existimat, addit: · Quodsi fortasse id permittitur ad modicum tempus,.- * Lib. 3, part. 1, n. 58b. — Sd, v. Festum, n 6. · SUvtU., v. Dominica, n. 7, qu. 5, ver». Quarta, i. f — * Lib. 4, tr. 7, cap. 4, n. 2, po«t med. — Manotfa, tr. 2, disp. I. qu. 1, cap. 2, $ Prima cauta, ver». Octavo. Croix, loc. cit. — «· Consil., lib. 5, cap. 2, dub. 18, n. 13. — 11 Loc. dt., n. 536. - « Id cm Croix, edit. Zaccaria, loc. dt. - ’· Lib. 4, tr. 7, cap. 4, n. 2. num, 10. l'tua, dc Prnec. dccal., qu. 9, art. 2, etiam excusari potest ex quodam colorato ti­ tulo moralis necessitatis, quia non potest homo praesertim saecularis, ct ad id non assuetus, loto die integro lectioni vel orationi vacare: et ideo ne sit otiosus, vel actionibus minus honestis occupetur, indiget moraliter loquendo aliqua hujusmodi operatione; et ideo potest illa operatio modica, vel alia similis rationa­ biliter permitti, tamquam medium ad suble­ vandam naturam sine culpabili otio». h) Pellizzai ius a Mazzotta citatur, ut opi­ nans licitum esse paulisper laborare, praecise ad vitandum otium. Quod revera tenet Pel­ lizzarius, de Mouial., cap. 6, u. 29. Burghaber item, centur. 1, cas. 77, ne­ gat mortaliter peccare eum qui laborat prae­ cise ad vitandum otium; et a Croix citatur quasi dicat id licere. ‘O Tamburinius, Dccal., lib. 4, cap. 3, § 2, u 18, dicit licere, si quando in otio daemo­ nis tentatio urgeret, ut labore illo succurri posse tanto malo crederetur». *4 Viva, dt Praec. dccal., qu. 9, art. 2, n. 10, scribit: «Quamvis raro accidat... laba jwti ab», ™ ” > que\ic·’ s • ■=> DUB- II. - QUAE CAUSAE EXCUSENT AB OBSERVATIONE FESTORUM. Insuor* lores pon­ tium, tu. Sartore*, quando ex­ eo senior. Africobe. quando excusentur. Mercato­ res venden· te· clnuni» tabernis. rer raro talem necessitatem laborandi accidere. — Et haec est tertia sententia, cui libentius me subscribo. 303. - Excusantur · 1Γ. Instauratores « fontium, pontium, viarum publicarum et « similium, quae moram non patiuntur. « 12°. Sartores, in operibus necessariis, • ut funeribus, nuptiis, etc.; si aliter fieri « non potest ut satisfaciant ». Sartoribus, qui in diebus profestis ve­ stes suere non potuerint, licet eas perfi­ cere in festis, urgente necessitate: v. gr. funerum, nuptiarum et similium, puta (di­ cunt Salmant.), si advena careat vestibus decentibus: decentia enim status istius il­ los excusat. Ita Salmant. -, cum Lay­ mann ·, Trullench, Diana, Pasqualigo. — Eos excusant etiam Viva a\ Mazzotta at, Sporer 4; et Croix cum Laymann ct Diana, si alii exspectent ad usum vestes promissas. Sed intelligendum (ait bene Croix), si aliter sartores passuri essent grave incommodum. Idem dicunt Salmant. 5 de sutoribus: cum Viva et Mazzotta, qui excusant calceantes novos calceos, ex consuetudine introducta. Item « 13°. Agricolae, ad cavendum «damnum, ruri laborantes; ut si ob plu« viam imminentem segetes vel foenum « congregent. — Bonacina e, Filliuccius7 ». |Cum Croix « 14". Denique excusantur etiam mer« catores, qui clausis tabernis quaedam « vendunt ; cum praesupponere possint, « emptoribus ea tunc esse necessaria, nec « alias commode emere posse ». — (Vide supra, //. 286, v. Hinc]. 567 « De supra dictis, vide Suarez ·, Fil« liuccium l0, Laymann n, Bonacina 11 ». Utilius 304. - « Sexta. Utilitas non simpliciter ad comae· « necessaria, sed ad communem laetitiam nem lAeti« vel splendorem: sic enim licet in adventu tiam « vel ortu principis laborare, ut perfician« tur theatra, ignes, vestes,etc.Quamquam « monet recte Suarez, praestare in hoc « casu petere veniam a pastoribus. — Vide « Bonacina ». Licitum esse constat, ob publicam cau­ sam et honestam necessitatis vel laetitiae, puta ob victoriam, adventum vel ortum principis, etc., conficere vestes, theatra et similia. — Extendunt haec fieri posse etiam ob recitandam comoediam, San­ chez11, Tolelus; et Trullench, Pasqualigo, apud Salmant.14 ; qui a fortiori extendunt ad taurorum agitationes: dummodo talia in die profesto praeveniri non potuerint. Ratio, quia taba signa laetitiae sunt reipublicae moraliter necessaria ; et ideo per­ mittuntur ex consuetudine. Nam ad haec omnia, ut notat Viva, sufficit probabilis necessitas aut probabilis consuetudo. Sic pariter permittit Mazzotta n con­ ficere theatra, vestes famulorum, etc., causa nuptiarum, si pridie perfici nequi­ verint. . Pjuvicx* 305. - « Septima. Excusat item, saltem «a gravi peccato, Parvitas operis, seu « temporis. — Unde grave non videtur « una hora laborare, ut habet Suarez H : « maxime, ut notat Laymann, si labor non • sit nimis servilis, et fatigans corpus. « Immo durum videtur mortabs damnare, « si quis duas aut tres horas impendat. — « Vide Filliuccium 11 ». rtAtenae tr. 7, cap. 2. n. 6, ver». Dico V/lf. — u Loc. du, punct. 2. num. 10. — Smjf., cap- 32, num. 5. » f. — Bonae., loc. dt.. punct. 3, n. 12. — '· ContiL. lib. 5, cap 2, dab. 18, n 27. · Tciet, lib. 4. cap. 25. L (. — Trull., lib. 3, cap. 1. dab. 10. 1 Tr. 3. cap. 4. n. 51. I. f. — Salmant, Croix, lib. 3, part. 1, n. 592, id pariter concedit, « quando bona fide appromiserunt vestem, quam reipsn putaverunt ante diem festum perficiendam ». Viva, de Praec. dccal., qu. 9, art. 2, n. 12, dc sutoribus idem posse dici fatetur; sed addit doctores communius de hac consue· num. 9. - Pa^nal., dcd». 291, nam. 4. - «· Tr. 23» cap. L num. 347. — ITtw. dc Praec. dccal., qu. 9, art. 2. n. 8. — — - Lib. 2, ” Tr. 27. 568 LIB. ίΠ. - TRACT. Ifî. — CAP. I. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. Quaeritur Γ. Quaenam in hoc sit gra­ vitas materiae? Aliqui canonistae apud Suarez, ut ajunt Salmant. *, ponunt pro materia gravi ter­ tiam partem diei. — Sed haec opinio com­ muniter rejicitur. Alii contra nimis rigorose, ut Azor, Bonacina et Reginaldus, apud Croix *, po­ nunt unam horam. — Et hos impugnant Suarez et Palaus: maxime, ut notat Bu­ senbaum cum Laymann, si labor non sit nimis fatigans. Alii ponunt pro materia gravi duas horas; ut Roncaglia ° cum Sanchez, Trul­ lench, et Salmant.4 cum Palao, Elbel Holzmann βΛ Et hanc Sporer % ac Maz­ zotta cum Marchant e> vocant commu­ nem sententiam. — Idem sentit Henno, apud Continuatorem Tournely ®, si labor sit valde servilis, ut caedere lapides, fo­ dere terram, etc.; in aliis autem requirit tres horas. Alii vero, generice loquendo, requirunt ad materiam gravem (et non improbabili­ ter) duas saltem, et aliquantulum plus quam duas horas; ut Viva d> cum com­ muniori (ut asserit); et Diana d>, Granado, Variae opinione* de p, lllsung d>, apud Salmant. · et apud Croix cum Tamburinio ”, qui dicit esse hanc sententiam nostra aetate jam rece­ ptam. Alii, ut Marchant et Gobat, apud Croix ’, requirunt tres horas. Quod Viva et Maz­ zotta etiam admittunt, si aliqualis neces­ sitas vel alia causa concurreret, per se sola non sufficiens ad excusandum. Bu­ senbaum pariter, cum Filliuccio />, ait durum esse, damnare peccati mortalis la­ borem duarum vel trium horarum. — Con­ sentit Croix '°, et concludit quod commu­ nior et probabilior nunc est sententia, non esse mortale, nisi laboretur saltem mul­ tum ultra duas horas, puta duas horas cum dimidio. 306. - Quaeritur 2°. Ah peccet gravi­ ter, qui die festo mandat sex famulis, ut laborent per horam? Gonet ” affirmat; et pariter non negat Arsdekin, cujus opinionem dicit probabiliorem Croix ”, casu quo dominus mandet, ut laborent successive. Nam, si eodem tempore, consentiunt omnes cum San­ chez a>, Bonacina Trullench a>, etc., Suar., lib. 2, cap. 31, n. 2. · 1 Tr. 23. cap. 1, n. 312. — Aeor, part.2, lib. Leap.20, qu.5. - Bonae., diip.5, punct.3. n. 2. · Re^in., lib. 19, n. 53. i. t, · · Lib. 3, part. 1, n. 594. — Suar., loc. dt., n. 2. · Pal„ tr. 9, punct. 3, n. 3 et 4. — Laym., lib. 4, tr. 7, cap. 4, n. 1. — · Tr. 9, qu. 1, cap. 3, qu. 5, re*p.5. Sanch., Contil., lib.5, cap. 2, dub. 31, n. 4 Trutl., lib. 3, cap. 1. dub. 10, n. 2. - « Loc. dt., η. 31X · Pat., loc. dt., n. 4. — Htnno, Decal., diip. 3, qu. 4, art. 4, conci. 1. • Cap. 3» de 3 Praec., art. 1, ven. Quaeres. — Joan. Hcnriq., ■ Decal., lib. 4, cap. 3, S 2, η. I. - Marchant, Quaest. pastor. circa decal., cap. 3, qu. 2. - · Loc. dt., n. 594. — ITw, de Praec. decal., qu. 9, art. 2, num. 11. — Maaeotta, dc 3 Praec., cap. 2, ven. Secunda causa, — ” Loc. dt., n. 594, i. C — n Clyp., din. de Opinion, probabil., art. 5, § 2, n. 112 ct 113. — Arsdekin, tom. 2, part. 2, tr. 5, cap. 3, $ I, qu. 4. - « Loc. dt.. n. Ml. ludine dubitare. Cfr. S. Alphonsum supra n. 290. 305. - a) Elbel, in 3 Praec., n. 395; Holzmann, de Praec. decal., n. 545, negant pec­ care mortaliter eum, qui duabus horis labo­ raret b) Sporer, tr. I, cap 5, n. 29, II, eamdem sententiam, quae nempe negat esse mortale, laborem per duas horas protrahere, commu­ nem appellat ; Mazzotta vero, cap. 2, vers. Se­ cunda causa, communiorem. Marchant, Quaest. pastor, circa decal., cap. 3, qu. 2, requirit tres horas ad pecca­ tum mortale Et ita etiam a Mazzotta citatur. Viva, de Praec. decal., qu. 9, art. 2, n. 11 ; Diana, part. 2, tr. 15, resol. 36, v. f.; Valentinus a Matre Dei, Conscient. forum, tr 2, cap. 5, n. 207, hanc sententiam clare inculcant, dicentes materiam levem esse, per duarum horarum spatium laborare. Quam sententiam lllsung, tr. 5, n. 168, non impro­ babilem existimat Bassaeus, v. Festum III, n. 4, adducit Dianae aliorumque sententiam; deinde opi­ nionem Marchant. Quamnam autem ipse am­ plectatur, non explicat. f) Filliucdus, tr. 27, n. 205, dicit dum­ taxat per duas horas plus minusve laborare, materiam levem esse. Busenbaum vero eum non citavit pro sententia quae hic a S. Al­ phonso et supra ab ipso Busenbaum, exponi­ tur; sed Busenbaum scripsit: « K Filliuccium ». 306. Auctores isti non distinguunt inter cos qui simul, ct eos qui successive eo­ dem die festo laborant. « Nec similiter, ait San­ chez, Decal., lib. 1, cap. 4, η. 12, credo esse mortale..., si quis efficiat ut multi eodem aut diversis festis magna temporis parte laborent, si omnium labor uniatur, at singuli tantum Compendio de caso·, cap. 7, η. 4. · Ltand., tr. 1, diip. 6. qu.. 6 · · Tr. 23, cap. 1, n. 312. · ’ Lib. 3, part. 1. n. 594. — jurjx-, DUB. III. - DE AUDIENDA CONCIONE ET MISSA. Frobtbi non esse mortale. — Caeterum, probabio?gr*7T lior et longe communior est sententia, '"· quod in utroque casu non est mortale; ut Viva b> cum Bonacina, Sanchez Roncaglia Salmant. 8 cum Trullench, Diana, Pasqualigo. Ratio, quia operae famulo­ rum non uniuntur in unum: nequit autem dominus peccare magis, quam ipsi famuli, qui tantum leviter in hoc peccarent, cum leviter tantum unusquisque deficeret ab obligatione vacandi Deo. — Secus certo esset, si dominus uni famulo mandaret 569 pluries laborare in die festo usque ad materiam gravem. 307. - « Ln forensibus autem et Jjudi- nuterixe g*·**·»* in « cialibus, materiae quantitatem, non ex fcrcMitm-. « quantitate temporis, sed qualitate operis « desumendam monet Escobar4, ex Palao5. « — Sic, grave peccatum esse asserit, ven« ditionem rei magni momenti, cum ma· « gna solemnitate, licet brevi tempore fiat. « Quod intellige (secundum supra dicta), « nisi consuetudo vel necessitas excuset ». — Vide dicta n. 286, v. An autem}. DUBIUM ΠΙ. Quae opera Festis praecipiantur. 308. Quomodo praecipiatur in festis auditio concionis et Missae. (Et parochis concionari. Remissive). — 309. An satisfaciat recitans sub Missa Officium, etc. An inserviens Missae. — 310. Quaenam omissio sit gravis in audiendo Sacro. — 311. An liceat audire successive duas Missas dimidias. — 312. E quo loco possit audiri Missa. — 313. An ut audienda Missa requiratur attentio interna. — 314. An satisfaciat se confiions tem­ pore Missae. — 315. An extasim patiens. — 316. An dormitans. — 317. An confabulans, se vestiens, aut calceans, aut deambulans, aut colligens eleemosynas, canens, etc. — 318. In qua ecclesia audienda sit Missa. — 319. Quinam satisfaciant, audiendo Missam in oratoriis privatis. - An satisfaciant audientes in littore aut castris. adi308. - « Resp. Praecipitur Γ. Auditio r»· qu*n- « concionis: non tamen sub mortali, msi JutuP/ara · quatenus quisque tenetur discere neces« saria ad salutem. Vide Tridentinum e, « Filliucdum 7, Bonacina *, Suarez, etc. « Dixi: nisi quatenus, etc.; quia horni« nes rudiores, ignorantes praecipua my« steria fidei, ea praesertim, quae sub gravi « obligatione eos scire teneri dictum est « supra (Lib. II, tract. I, cap. I), tenentur « lege caritatis (si alias ea commode ad« discere non possint) sub gravi peccato a Bonae., diip. 5, punct. 3, n. 4. — 1 Dead, lib. 1, cap. 4, n. 12. — · Tr. 9, qu. 1, cap. 3, qu. 5, reap. 6. — 1 Tr. 23, cap. 1, num. 320, i. L, ct num. 317. - TruU., lib. 3, cap. 1, dub. 10, η. X · Diana, part. 3, tr. 5, renol. 8 · PasqvaL, Decii. 301. — · Tr. 1, exam. 5, cap. 4, η. 26, (edit. Lugdun. modico tempore. Quod illa modica singulorum tempora minime uniantur, et cujuslibet culpa non excedit venialem ». — Ita etiam loquuntur Bonacina, disp. 5, punct. 3, n. 4; Trullench, lib. 3, cap. t, dub. 10, n 3, aliam tamen ra­ tionem afferentes, quod scilicet ille non magis peccat quam ipsi serviliter laborantes. Minus igitur accurate Croix, n 580, hos auctores citavit pro ea tantum sententia quae excusat cum qui mandat ut plures successive laborent. « concioni vel potius catechesi interesse. « Bonacina ·; addens eo casu concionem • etiam Missae praeferendam esse. Trul« lench Fagundez, etc. ». — [Quando autem episcopi teneantur concionem fa­ cere: Vide dicta n. 269, v. Hic obiter}. « Praecipitur 11°, speciali praecepto, Pracctp« obligante sub mortali, audire Missam; dï^crum, « hoc est, morali et humana assistentia fr>rc< « sive praesentia ei interesse. — Est com• munis, ex cap. Omnes fideles, et ex can. « Missas, de consecr., dist. I; contra Anges. d.). · * Tr. 9» punct. 3, nA - 1 Scw. 24. dc Reform.» cap. 4. — ’ Tr. 27, cap. 8, η. 133 et 133. — · Diip. 5, de 3 Praec., punct. 2, n. 27. — — · Loc. at., num. 28. — lib. 2, cap. I, n. 10. S*ar., lib. 2, cap. 16, n. 6 cl 10. Fa^unJ., de 1* Praec. Ecdcs., b) Viva, qu. 9, art. 2. n. 11, loquitur de eo qui pluribus imponit, ut successive labo­ rent; et allegat Bonacina. Bonacina vero, ut supra notavi, ceterique auctores hic citati, indi­ stincte loquuntur, proindeque videntur utrum­ que casum a mortali excusare. 308. - a> Trullench, lib. 3, cap. 1, dub. 4, num. 12, consentit quidem, sed addit: «At moraliter loquendo, impossibilis videtur hic casos ». 570 99 k Σ* DUD. HI. - DE AUDIENDA CONCIONE ET MISSA. un. m. - tract, hl — cap. i. - de tertio praecepto decalogi. • lum et Rosellam, qui semel vel iterum • negligere dicunt esse veniale ». (Est praeterea damnata haec propositio ab Innocentio XI, propos. 52). Qmndoet « Obligat hoc praeceptum omnibus fe2bît, Cenedo d>, Zerola 4, Trul« lench 5. Vide Barbosa e. — Immo Fra« tres Praedicatores et Minores, et qui < cum ipsis in privilegiis communicant, « concionantes in suis ecclesiis, quovis Antri., v. Frriar. n. 42, in • anni tempore, possunt auditoribus suis « concedere 18 annos et 320 dies indui« gentiae, nomine Papae. Diana \ ex Ro· «driguez, etc. ». — (Vide dicta supra, wwm. 269; et dicenda apud Busenbaum, num. 323]. • 2°. Non est obligatio ad audiendam «Missam feria quinta, et sexta, et sab· «balo majoris hebdomadae, neque die· « bus rogationum. — Azor, Henriquez % « Suarez ·. « 3*. In die Nativitatis Christi, tantum « teneris audire unam Missam. — Navar« rus, Suarez, Filliuccius ». 309. - « 4n. Satisfacit, qui recitat sub « Missa (ex obligatione) horas canonicas, « vel poenitentiam injunctam in confes« sione; ut, contra Gijetanum Silve« strum, Angelum, Armilla, docent Sua« rez, Sà, Rodriguez, Filliuccius, etc. — « Ratio est, quia duobus praeceptis potest « simul satisfieri ». [Idem sentiunt Spo­ rerElbel 10, Salmant. 11 cum Palao, Bo­ nacina, Sanchez, et communissima| «ut « vide supra, Lib. I, tract. 2, cap. 3, dub. 5. « Idem, de eo qui confitetur tempore «Missae, affirmat Reginaldus *>.· dum· « modo intentionem habuerit audiendi med. · Roktlla, v. Aftoa. n. 18. v. f. - » Dc Euchar., disp.22. n.L - · Sei». 24, dc Ref., Λ/<·. · Fili., ir. 5, n. 207. — Silvest., v. Mixsa If, qu. 6, i. f. · Anne!.. v. Feriat, n. 46. - Armilla, v. Festum, n. 11; cup. 4. — ’ Lib. 2, cap. 16, λ η. 10. — Axor, part. 1, lib. 7, cap. 6, qu. 4; cl cap. 3. qu. 7. — 4 Prax. ep>«c., v. Prae­ dicatio, num. 4. — · Lib. 3, cap. 1, dub. 4. n. 11. — " In Trid., »m. 24, cap. 4, n. 15. — ’ Part. 4, tr. 4. rcsol. 22, et v. Mista, n. 99. — Suar., m 3 Part , dc Pocnit., diip 38, ■cct. 6, n. 6. · Sd. v. Miscar auditio, num. 2. · Emmen. Rodrif>., Sum., part. 1, cap. 123, num. 3. - Fill., tr. 5. num. 216. — · Tr. 3, cap. 4, num. 16. — * In 3 Pracc., v. (. · Hicron. Rodri*., Quacat. rcgul., rcsol. 77, n. 58; ct reset. 112, n. 20. — Ator, part. 1, lib. 7, cap. 4, qu. 2. · ■ Dc Sacrif. Mm. diip. 88, sect. 5. v. Sed hint — Afoor., Man., cap. 21, n.2. - Suar., loc, cit., icct. 2, ver». Ultimo num. 339. — ” Tr. 6, dc Sacrif. Mim., cap. 6, num. 20. · Pat., tr. 3, diip. 1, punct. 20. · Ronac., diip. 1, dc Le^ib., qu. 1, punct. 9, num. 8. · Sanch., Dccal., lib. I, cap 14, num. 11. b) Angelus el Rosella id censentur dicere, 309. Cajetanus male citatur a Busen­ in quantum scilicet dicunt esse veniale, si baum; nam v. Festorum violatio, § Intclli quis Missam negligat, « si tamen ad hoc non ^itur autem, negat videri « tutum prima fa­ est assuetus ». cie », sed subdit: « Si tamen de facto opposi­ c) Auctores isti non citantur a card, de tum quis fecerit, non damno illum, quia licet Lugo. — Insuper Navarrus, cap. 13, n. 17, forte male fecerit, satisfecit tamen praecepto v Undecimo, et cap. 21, n.l; Coninck, de Sa­ utrique, quantum ad vitandum peccatum mor­ cram., qu. 83, n. 284 et seqq., non loquun­ tale omissionis utriusque, ex eo quod idem tur de catechumenis; in reliquis vero consen­ tempus compatitur utrumque simul persolvi... tiunt. — Sanchez, Dccal., lib. 1, cap 12, in ge­ Dixi autem forte male fecerit, quia non opor­ nere loquitur de legibus Ecclesiae, et con tet persolventem, intra tempus Missae prae­ sentit. ceptae, alias de praecepto quoque orationes, d> Navarrus, cap. 21, n.5, v. Excusatur; peccare; sed tunc tantum cum impedimentum Cenedo, CoUectan. ad jus can., part. 2, col­ praestatur debitae attentioni ad Missam ». lect. 104, de praecepto Missae assistendi dis­ b) Reginaldus, lib. 19, n. 14, i. f, id affir­ putant, et negant fideles teneri ad audiendum mat < in speculatione » ; addens: « Sed in praxi, Sacrum in propria parochia. cum nulla necessitas urget, curandum est, ut Henriquez, lib. 9, cap. 25, n. 3, de sola utrique suum tempus proprium detur ad ma­ hebdomada sancta loquitur. jorem securitatem ». ««»» u fftKivien· (aUitue. Dfefeu *'·ΑΙ,’Ο: v R»1» Mimu». • Missam. Negat autem Suarez % Azor ζ>, « Gordonus d>, card. Lugo l, si quidem • possit differre confessionem, nec adsit « necessitas praecepti confessionis. Idem « dicit Bonacina ubi contrariam praxim «quorumdam excusat, vel ob nécessita« tem communicandi, vel intentionem au« diendi Missam aliam, vel denique ob « bonam fidem ». [Vide infra, n. 314\. « 5°. Satisfaciunt etiam inservientes « Missae, si recedant allatum necessaria, « v. gr. vinum, hostiam, thus, etc. Quia, « cum haec ordinentur ad officium, non « censentur abesse: dummodo non rece« dant ab ecclesia, vel saltem non longe. « — Vide Bonacina ». [Ita etiam Lugo3; ct Salmant. cum Sà Navarro Sil­ vestro Dicastillo etc. — Et sic te­ nendum cum Elbel4, Palao et Bonacina, si sit per breve tempus, vel non exeatur ab ecclesia f), contra Dicastillum Lean­ drum et Diana apud Salmant. ·]. 310. - « 6n. Peccat qui non audit inte- Fraecepram Audten· « gram Missam Et quidem venialiter, si di inle Secunda sententia negat esse grave, si omittatur usque ad evangelium exclusive. Sed cx auctoribus pro hac sententia allegatis, Summa Tabiena, quam Salmant et Fagun­ dez citant, obscure loquitur, dicens notabilem partem esse « mediam vel tertiam partem, vel epistolam vel evangelium ». Henriquez autem, a Salmant. ct Dicastillo citatus, scribit < Satis putant integram, quamvis epistolam omisisset. Et sane debet graduate et partem epistolae audire · *J Viva, qu. art. 3, n. 2, dicit auctores variare in hac notabili quantitate assignanda: « Putat Suarez esse usque ad epistolam inclu­ sive; Coninck ct Azor probabiliter usque ad evangelium inclusive, seu usque ad offerto­ rium exclusive». Ita Viva, 572 UB. ΠΙ. - TRACT. III. — CAP. I. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. Suarez, Tabiena, Azor, Fagundez, Coninck, Qui autem omittit omnia post sumptio­ OftilU» Henriquez, Dicastillo d>, etc., cum com­ nem, non peccat graviter. Est commune nn le»ct muniori, ut asserunt Salmant. cum Croix 4. Tertia sententia dicit non esse grave, Neque, si omittat omnia ante episto­ si omittatur ab initio usque ad evange- lam simul et omnia post sumptionem; lium inclusive: modo audiatur usque ad ut Suarez, Illsung *4 Fagundez, apud ultimum evangelium. — Ita Dicastillus, CroLx. Palaus *), Lugo, Tamburinius, Sà f>, apud Quid, si omitteret etiam epistolam? Salmant. et apud Croix. Et probabilem Bauny et Llamas etiam excusant; sed hanc censent Holzmann l, Elbel *>,· et, contradicunt Palaus, Suarez, Coninck, etc. apud Salmant. ‘, Suarez, Azor h>, Bonacina, communius, apud Croix. Laymann, Herincx *), Rodriguez ·>, etc. — Omittere autem solum offertorium sive Etiamsi omittatur Credo, ut Lugo i), Hen­ ante, sive post consecrationem non est riquez, Burghaber, apud Croix ·; quia grave, ait Pasqualigo apud Croix s. Credo non est pars regularis. Hinc dicunt Quoad canonem autem, certum est mi­ inOmini· cinctt. non peccare graviter, qui veniat ante of­ norem omissionem esse grave. — Quare fertorium; ex quo, teste Isidoro, olim grave quidem est omissio consecrationis Missa incipiebat. et sumptionis simul; ut communiter apud Opinio Secunda sententia mihi est probabilior, Salmant. n et Croix 7. s. Doctors. _ jianc u|tjmam (rectc dicunt Sal­ Idem, si omittatur a consecratione mant.), quis neget esse probabilem, in re usque ad Pater noster exclusive. Sal­ quae pendet ab aestimatione hominum, mant. e, Croix ,n>, Leander et alii apud cum sit fulcita tot et talibus auctoribus? Croix. Suar., in 3 Part., de Sacrii. Misa., disp. 88, sect. 2, n. 4. - Tabicna, v. Missa, n. 51. · Aaor, pan. 1. lib. 7, cap. 3, qu. X · Fa^und., de 1· Pracc. Eccles., lib. 2, cap, 6, n. 2 et 3. · Coninck, de Sacram., qu. 83, n. 285. · Hcnriq., lib. 9, cap. 25, num. 7. — Dicast., tr. 5, de Sacrii Miss., disp. 5. dab. 3, η. 35. - Lu^o, de Euchar.. disp. 22. n. 3. · Tamhur., Decal., lib. 4, cap. 2. $ 1, num. 3. - Sahnant., tr. 5. cap. ft, n. 2. · Croix, lib. 3, part. 1. n. 665. — 1 De Praec. decal., n. 525, p. m. — · Loc. cit., n. 2. · Suar., de Sacrif. Mis»., disp. 88, sect. 2, n. 5. · Bonae., de Euchar. qu. ult., punct. Il, num. 17. - Laym., hb. 4, tr. 7, cap. 3, num. 3. — Joan Hcnriq., Questiones praticaa, sect. 13, qu. 1, num. 2. - Bur^hab., centur. 2, cas. 86. · · Loc. dt., d> Dicastillus, tr. 5, disp. 5, dub. 3, n. 35, secundam sententiam, eo modo quo illam ex­ posuimus, tenet ; salis probabilem tamen putat tertiam opinionem, ut infra apud S. Alphon­ sum repentur exposita. Palaus, tr. 22, punct. 16, n. 5, dicit hanc sententiam a Suario probabilem reputari; dc quo tamen ipse Palaus nullum judicium pro­ fert. f) Sà, v* Missae auditio, n. 2, ita in ge­ nuina editione scribit: « Satisfacit Ecclesiae praecepto, qui incipit Missam audire ab epi­ stola, et secundum quosdam, etiam ab evangclio usque ad communionem [verba : « usque ad communionem » deleta sunt in edit, cor­ recta]; et qui, post epistolam vel evangelium veniens, legit aut audit a legente quae non audivit ». <> Elbel, H. 358, dicit quosdam reputare hanc sententiam non improbabilem. Ipse ta­ men nullum de hoc judicium profert. num. 666. — S. /sidor., Etymol., lib. 6, cap. 19, n. 4; ap. Migne, Patrol, lau, tom. 82, col. 252. · Sahnant., loc. dt., n. 2, i. (. — * Loc. du. n. 666. — Suar., loc. dt., sect. 2, n. 4. - Fa^und., de I· Praec. Eccles., lib. 2, cap. 6, n. 4. · Croix, loc. dL, num. 666. — Bauny, Theo!, mor., part. 1, tr. 6, qu. 8. assert. 3. · Llamas, Method., part. 3, cap. 5, $ 8, ante med. — Pai., tr. 22, punct. 16, num. 6. · Suar., de Sacrif. Mils., disp. 88. sect. 2, num. 4. · Coninck, de Sacram., qu. 83, n. 283. - Croix, lib. 3, part. 1, n. 666. — Pasqua/., de Sacrif. Misa., qu. 1276. · · Loc. dt., n. 667. — • Tr. 5, cap. 6, n. 3, — 1 Loc. du, n. 067. — · Loc. dt. — Lea nd., part. 3, tr. 2, disp. 1, qu. 48. · Croix, loc. cit., n. 667, i. f. *) Azor male a Salmant affertur; nam ipse tenet secundam, quam supra exposuimus, sententiam. Herincx et Rodriguez pariter male a Sal­ mant allegantur; dicit enim solum Herincx, de Sacrif. Missae, n. 201, hanc opinionem aliis videri probabilem. — Rodriguez vero Sum., part. 1, cap. 123, η 1, oppositum tenen­ dum esse affirmat. 1) Lugo, dc Euch., disp. 22, n 3, non lo­ quitur de Credo; igitur absque ratione cum adducit Croix. Illsung similiter abs re adducitur a Croix; nihil enim habet de hac sententia. O Haec disjunctive sumenda videntur ju­ xta Pasqualigo mentem, ut sensus sit: leve esse omittere sive solum offertorium quod proprie sic dicitur, sive solam oblationem quae fit post consecrationem. ,n) Croix, loc. cit., aliorum tantum opinio­ nem exponit 373 DUH. 111. - DE AUDIENDA CONCIONE ET MISSA. Sed dubitatur: an omittere tantum com­ munionem vel consecrationem sit grave? Omittere (Mirerabouta vel «aaptio * ora. grave juxta alio·. Juxta ah» leve. Prima opi· do, proba­ bilior. Secunda, nen improtubilii. Annuntia­ tio in dic Parasccve. Affirmant ex communiori Reginaldus, Bonacina, Coninck Aversa, etc. cum Croix0-1,· Roncaglia1, Palaus1, Holzmann3, Salmant. ‘. Immo Pasqualigo dicit esse grave, etsi una consecratio omittatur; quia probabilius sacrificium in consecratione consistit. — Alii tamen, ut Lugo 3, Tam­ burinius ®, Diana T, Escobar », a gravi excusant, etiamsi tota consecratio omit­ tatur: cum satis non constet, utrum es­ sentia sacrificii sit vere in sumptione vel consecratione. Et probabile putat Elbel 9 cum Suarez, Hurtado P>, Fagundez, Burghaber W, etc.; valdeque adhaerent Spo­ rer, Viva, Laymann et Mazzotta. Prima sententia videtur probabilior: quia (ut ajunt Salmant et Holzmann), li­ cet non constet, an essentia sacrificii con­ sistat in consecratione vel sumptione; con­ stat tamen utramque ad integritatem sub­ stantialem Missae pertinere. — At quia contra non constat, an Ecclesia praecipiat sub gravi audientibus utrique parti inte­ resse; ideo secunda sententia non vide­ tur improbabilis. In die autem Parasceve, non est obli­ gatio audiendi Missam, si in eo occurrat festum Annuntiationis ut ait Mazzotta 10 cum communi, contra Vasquez. Quaeritur 2\ Ah, qui veniret ante con­ secrationem, nec posset aliam Missam au­ dire, teneatur saltem illam partem audire? Negat Sanctius. — At omnino affir­ mandum cum Sanchez n, et Salmant11 cum Lugo, Suarez r> et communi; quia re­ manent ea in quibus consistit sacrificium. Sed, si veniret post consecrationem? Tunc non teneri reliqua audire dicunt Herincx et alii, apud Salmant. u: juxta dicenda de Sacrif Missae, Lib. VI, n. 305, v. Tertia), ubi dicemus, valde probabiliter essentiam sacrificii in sola consecratione specierum consistere. Sed contradicit ContinuatorTournely1 ‘, inquiens obligationem Missae se habere instar officii, quod recitari debet in parte, si nequit integre. — Sed hoc non suadet ; quia in officio praecipitur oratio; unde qui nequit integrae orationi satisfacere, tenetur parti cui potest. Sed ubi deficit essentia Missae, cessat omnino obligatio; cum praeceptum sit de audienda Missa, non autem de audienda ejus parte, quae non est Missa. — Caeterum sententia haec affirmativa est valde probabilis; et in praxi tenenda (ut ait Pater Zaccaria ,B) ex alia lib. 19, num. 24, i. f. · /forurc., dc Eacbar., qu. ult., punct. 11, num. 14. - Att-oa, de Euchar., qu. Il, vet. 19, § Sexto, ven. Rursus non rssrt. — ’ De 3 Praec., qu. 1. cap. 2, qu. I. — · Tr. 22, punct. 16, n. 6. — ’ De Pracc. deca!., num. 625. — · Tr. 5, cap. 6, num. 4. — PasquaL, de Sacrif. Mit»., qu. 1272. num. 5 ct 6. — · De Euchar.. cap. 6, n. 14. — Sporer, tr. 3. cap. 4, n. 21, 4. f. — ITttf, dc Pracc. decal., qu. 9 art. 3, nam. 2. — Laytn., lib. 4, disp. 22, n. 4. — · Decal., lib. 4, cap. 2, § 1, num. 3. — 1 Part. 5, tr. 13, resol. 61. — · Lib. 42, num. 126. — · In 3 Pracc., n. 858, v. f. · Suar., de Sacrif. Mit»., ditp. 88, sect. 2. num. 6. - Fax* nd., de 1· Pracc. Eccles, lib. 2, Kb. 1, cap. 19. n. 6. — »’ Tr. 5, cap. 6, η. IX · mco de Euchar., diip. 22. n. 6. — Hert nex, de Sacrif. Mim., n. 302. 11 Loc. dt.. η. IX — ’· De 3 Pracc., cap. 3, art. 2. sect 1, col· lig. X · β Id est Croix (edit. Zaccaria), lib X part. 1, n. «>X ”) Coninck, loc. cit., h, 285, de omissione communionis loquitur, ct dicit esse peccatum mortale. °) Croix, loc. cit., opinionem hanc refert de omissione tum consecrationis tum commu­ nionis; ipse tamen soli parti adhaeret quae docet utriusque consecrationis omissionem esse peccatum lethalc. p) Gaspar Hurtados, dc Sacrif Miss., disp. 5, diff. 1; Burghaber, ccntur. 2, cas. 86, non solum probabilem existimant; sed abso­ lute tenent hanc opinionem. , Coninck *), Fagundez e>: quia « audit integram Missam. — Ob quam cau« sam, est probabile » (nunc improbabile ob damnatam ab Innocentio XI propo­ sitionem 53), « etsi simul audiat: ut habet « Bonacina · Hurtadus et Diana; contra Fili., tr. 5, n. 206. — 1 Tr. 6, de Sacrii Mtu., cap. 6, num. IS. · Lcand., tr. 2, diip. 1, qu.65. — » Man., cap. 21, num 2. — Sd, v. MUiac audiiio, num. 2. — Sotus, in 4, dht 13 qu. 2, art. 1, ver», Ncqw vrro — Hcnriq., lib. 9, cap. 25, num. 8 — ’ Part. 2, tr. 17, reaol. 18. — · Di«p. 4, de Euchar.. qu. nil., punct- 11, nn. 13. — Gasp. Hur lad., de Sacrif. Mist., disp. 5, diff. 4. — · Loc. dt., qu. ult., punct. 11, n. 13. — Gaip. Hurtad., loc. cit — Diana, loc. cit., re»ol. 18. — Rttfn., lib. 19, num. 26. v. f. — Coninck, de Sacram., qu. 83, num. 288. — Lmço, de Euchar., disp. 22, n. 10. — · Man., cap. 21. n. 2. — ’ V. Missae auditio, η. 2, que aliqui censent peccare mortaliter eum, qui consecrationi non assistit. V Aliam rationem hujus adducit S. Do­ ctor in Horn apost., tr. 6, n. 33: « Cum sit satis etiam probabile, inquit, quod essentia sacrificii in sumptione consistat, dicimus ilium bene obligari ad reliquam Missae partem au­ diendam: qui enim implere nequii praece­ ptum impositum certe, tenetur saltem, si po­ test, implere probabiliter; nam hujusmodi onus satisfaciendi praecepto probabiliter, cum non possit satisfieri certe, inclusum est in praecepto certe satisfaciendi : cum enim prae­ ceptum stet in possessione, debet ipsum im­ pleri ut melius impleri potest ». 311. - ·>> Suarez, loc. cit., disp. 83, sect. 2, n. 9, contradicit huic opinioni pro eis saltem quae « ab oblatione usque ad consumptionem » continentur. Ceterum concludit: «Nihilomi­ nus propter auctoritatem... auctorum, non po test practice condemnari contraria sententia; et ideo qui ex illa fuerit operatus, non pec­ cabit mortaliter». h > Coninck non magis recte quam Suarez a Buscnbaum citatur. Nam, qu. 83, n 287, « Reginaldum, Coninck, card. Lugo, etc., « quorum sententia videtur probabilior ». Quaeritur igitur: tui satisfaciat prae­ cepto Missae, audiens duas illius dimidias partes successive a duobus sacerdotibus? Ad hoc praenotanda est propositio 53 damnata ab Innocentio XI, quae dicebat: udieut Satisfacit praecepto Ecclesiae de audiendo m»lro ‘ Sacro, qui duas ejus partes, immo quatuor simul fi diversis celebrantibus audit. Sed Dubium est, s/ audiat successive. Prima sententia, quam tenent Navar· Aadim rus e, Sà 7, Laymann 8, Cabassutius ®, Pa- jaxuaiu ter Zaccaria 10, Marchant"; item Sotus, *Uiüal Bonacina, Palaus, etc., apud Salmant. u, Cardenas apud Croix 1S; et probabilem putant Salmant. et Croix u, Viva 15 cum Diana, Pasqualigo d>, et Tamburinius Mazzotta n, affirmat satisfacere: etiamsi audiantur duae partes dimidiae, inverso ordine V, et etiam cum aliqua interposi­ tione temporis, nimirum horae, ut sentit v. f. — · Lib. 4, tr. 7, cap. 3, n. 4. — ’Thcor.jur., lib. 2, cap. 32, n 5. — w Id est Croix (edit. Zaccaria), lib. 3, part. 1, η. 611. — « Tribun., tom. 2, tr. 4, til. 2, qu. 1, dub. 2. — Sotus, in 4, di»t. 13, qu. 2. art. I, ver». Ntque vtro. Bonac., di*p. 4, dc Euchar., qu. ult., punct. 11, num. 13. · Bal., tr. 22. punct. 16, η. 8. · « Tr. 5, cap. 6, num. 7. — Carden., diw. 32, cap. 7. - “ Lib. 3, part. 1, n. 611. Salmant., loc. cit., n. 7. — 11 Loc. cit., n. 611. — a Dc Praec. decal., qu. 9. art. 3, n. 1. - Diana, part. 2, tr. 17, reiol. 18. - * Decal., lib. 4. cap. 2, $ I. n. 10. — n Tr.2, disp. 1, qu. 4, cap. 3, $ 1, qu. 3. quamvis dicat salis efficaciter probari senten­ tiam quae negat satisfieri sic praecepto; con­ tinuo subdit: «Quia tamen plurimi DD. do­ cent contrarium, absolute loquendo talis est securus, ac probabile est eum satisfacere ». Et ii. 288: * Nota tamen, inquit, hanc praxim parum decere minusque religiosam esse, ideoque nec usurpandam sine rationabili causa. Quare eum qui omnino sponte veniret serius ad primum Sacrum cum intentione audiendi panem sequentis, credo peccaturum venialiter ». c) Fagundez, de 1 Praec. Eccles., lib. 2, cap. 6, n. 12, negat quidem ut probabilius, hunc satisfacere praecepto; sed n. 11, affirma vit valde probabile esse contrarium. d> Pasqualigo a Viva non allegatur, neque hanc opinionem probabilem putat; immo, dc Sacrif. Missae, qu. 1291, n. 4, haec scribit: « Audientem diversas partes Missae a diver­ sis sacerdotibus successive, non satisfacere praecepto ·. Dc inverso ordine non loquuntur Na­ varrus, Sà, Laymann, Sotus, Palaus ; dc reli quis tamen consentiunt. DUB ni. - DE AUDIENDA CONCIONE ET MISSA. Mazzotta. — Ratio hujus sententiae : tum, quia auditio tunc bene terminatur ad unam Missam integram, si non physice, saltem moraliter; tum quia, cum Christus sit principalis offerens Missae, jam illae duae partes ab ipso integrantur ; tum, quia illae duae medietates, licet non sufficiant ad unitatem sacrificii, sufficiunt tamen ad unitatem obsequii ab Ecclesia praecepti, cum jam praestetur assistentia partibus S Doctor sacrificium componentibus. — Ifanc sen­ BtfSt eue probabile. tentiam dicimus, non esse satis proba­ bilem. Qao casu Si quis autem audiat Missam ab uno «it probabi­ le. sacerdote usque ad consecrationem exclu­ sive, et ab altero a consecratione usque ad finem, putamus probabilem. Qao casu Si vero audiat ab uno usque ad con­ non salisU* CUI. secrationem inclusive, et ab altero usque ad finem; probabiliorem censemus secun­ da»! sententiam, quod non satisfaciat: ut tenent Suarez />, Continuator Tournely ‘, Sporera, Tamburiniusa, Lugo4 cum Azor O et Coninck *Λ — Ratio potissima, quia Ecclesia praescribit audire et assi­ stere Missae, quae sit unum integrum sa­ crificium. Sed, sicut non dicitur unum sacrificium illa Missa, quae ab uno sacer­ dote celebratur usque ad consecrationem, et ab altero usque ad finem ; ita, nec dici debet assistere uni sacrificio, qui duas Missae dimidias partes a diversis sacer­ dotibus audit. Re«pondeNcc obstat dicere Γ ut ait Viva, quod, nibuK si dicatur Missa ab uno, et eo deficiente, ab altero perficiatur, unum dicitur sacri­ ficium. Nam respondetur, tunc vere unum sacrificium perfici ; sed aliter res se babet in casu nostro, ubi duae dimidiae partes minime unum sacrificium integrant. — 575 Non obstat 2" dicere cum Croix, quod, cum Christus sit principalis offerens, bene ex illis duabus partibus unum conficitur sacrificium. Quia respondetur, quod, licet Christus in illis duabus Missis sit unus offerens: tamen, quia Christus tunc bis offert, ideo non jam conficitur unum sa­ crificium; sed vere sunt duo sacrificia diversa, quibus assistens quis per dimi­ dias partes, non potest dici quod uni sa­ crificio assistat, sed duobus sacrificiis im­ perfectis. Caeterum, omnes conveniunt et dicunt, A adire •ine auua quod, qui sine justa causa duas medias doos dim Mina», Missas sic audiret, nullo modo excusare­ du» YcaUle. tur saltem a peccato veniali; ut ajunt Salmant., Viva et alii communiter. 312. - « 8°. Non satisfacit, qui sub Sa- Pcxesen tu requin· « cro dormit », [Vide infra, n.316] « pin- QU « git, docet; vel qui est post murum aut « aliam rem, tali loco, unde nihil audiri, « videri vel notari possit quid fiat : quia « non censetur moraliter praesens. « Satisfacit tamen surdus, caecus ; et « quicumque (licet sit post ostium, aut « columnam, vel in fenestra, vel procul « a templo) ita est praesens, ut ex si« gnis externis colligere possit, quid a ce« lebrante agatur, spectata loci natura « (etiamsi ipse per accidens nihil audiat, « videat aut intelligat), sitque pars per • mondern conjunctionem ejus multitu« dinis, quae dicitur praesens, et est in « conspectu altaris. — Bonacina * ». Idem, quod Busenbaum asserit, docent Lugo, Reginaldus, Dicastillus, Leander, Gordonus, apud Salmant. ·. Sufficit enim audire Missam in choro post altare, vel per fenestram quae fert in templum; etsi non cernatur sacerdos: Maasetta, tr. 2, dbp, 1, qa. 4. cap. 3» $ L Qtt· 3» ▼. f. — 1 De 3 Praec, cap. 3, art. 2. sect. 1. collie. 5. — · Tr. 3, cap. 4. n. 33. — ■ Decal., lib. I, cap. 2. $ 1, '0- ~ Euchar., dhp. 22. n. 3. — Viva, dc Praec. decal., qu. 9, art. 3, n. 1. — Crvix, lib. 3, part. I. ft. 611, v. f. — Sal- f) Suarez, loc. cit., n. 9, non tenet hanc sententiam. Cfr. nolam a hie supra. Azor, part. 1, lib. 7, cap. 3, qu. 3, lo­ quitur simpliciter de co qui audierat dimidiam Missam ab uno sacerdote, ct reliquam partem ab alio ; et dicit opinionem quae affirmat eum satisfacere praecepto, sibi probari ob extrinsecam dumtaxat probabilitatem. tr. 5, cap. 6» n. 7, peat med. — Viva, loc. dt., n. 1.1. C —1 Di»p. 4. de Euchar., qu. ult., punct 11, n. 19, 30cl 24. — Ljw, loc. du, n. 20· · Kcgiti., lib. 19, n 12. Dicast. tr.S. de Sacrii. Misa., di»p. 5, dub. 4, n. b**. - Lrattd., tr. 2, disp. I, qu. 105. · Ger Jett., lib. 6, qu. 7, n. 12. · · Loc. dc, n. 23. maul., k> Coninck male adducitur a Lugo pro sententia negante sic satisfieri ; ipse enim loc. cit., n. 287, loquitur non de casu hic proposito, sed de eo · qui venit ad unum Sacrum paulo ante consecrationem v. c., ct audit reliquam partem illius Sacri, ct aliud sequens usque ad consecrationem exclusive », quem quidem pro­ babiliter satisfacere dicit, ut supra notavi. LIB. 111. - TRACT. JU. — CAI·. I. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. 576 modo per alios assistens advertere pos­ tinuator Tournely ·. — Dicunt autem Lugo sit quid fiat. — Ita Croix 1 et Mazzotta 3, et Escobar, non obstare distantiam 30 pas­ qui subdit, bene posse audiri Missam post suum. Sed Tamburinius et Gobat ·>·, akare; et etiam post parietem aut co­ apud Croix e, id non admittunt, lumnam: modo assistens uniatur aliis au­ 313. - « 9". Audiens debet esse attendientibus. — Et adhuc c loco extra tem­ « tus, saltem virtualiter et in confuso, ut plum, si junctus sit multitudini protensae « aliquo modo advertat quid fiat. Hinc, usque ad altare; ut admittunt etiam Croix3 « si quis nunc attendat, nunc fabuletur, « ut tamen semper advertere possit quid et Elbel cum communi. Dicit autem Mazzotta, non satisfacere « fiat, licet peccet irreverentia, non tamen qui in magna basilica esset in aliqua ca­ « damnandus est mortalis. — Immo Copella, et in altera distantissima fieret Sa­ « ninck ° cum Silvestro, Rosella a> et Mecrum. — Sed hoc non videtur probabile, « dina<0, docet eum satisfacere, qui volunsi is bene possit respicere celebrantem, • tarie toto Sacro est distractus: modo sibi et quid agat. Quisque enim qui adest in « sit praesens, et cum reverentia externa templo, quamvis procul ab altari, satis « assistat. Quod probabile esse docet Laypraestat Missae moralem assistentium ; ut « mann, contra Suarez, Bonacina et alios. « Vide Coninck10 et card. Lugo ". — Plura bene ait Sporer ΑΛ An autem possit audiri Missa ab eo, « de tota hac materia, vide supra Lib. 1 ». qui c domo sua, interjecta via, respicit attare? iV JL A M ia · >vr» ' 'r/Tuter'Affirmant Sporer <); ac Lugo, Dicav/ stillus, Gobât, etc., apud Croix 4. Idque iKûcut non improbabiliter admittunt Mazzotta * et Elbel ° cum Escobar et pluribus, si di­ stantia sit parva; quia ille jam satis mo­ raliter assistit. Et huic non dissentit Con- SI >M Vh [//. 163 ct /66J. Circa debitam attentionem ad Missam. Quaeritur Γ. Au, ad satisfaciendum praecepto Missae, requiratur etiam atten­ tio interna? — Adest duplex sententia. Prima negat; quia Ecclesia actus in- AW», Hurtadus et alii multi, apud Salmant. *. Et probabilem vocant Laymann, Lessius *), Mazzotta *, Zaccaria 4, (cum communi, ut asserit) ac Sporer 6, etc. Secunda tamen sententia communior et probabilior, quam tenent S. Thomas ·>, Elbel ”, Sporer ’, Laymann, Bonacina, Diana /> et alii cum Salmant. ·, affirmat requiri attentionem internam ; quia Eccle­ sia, licet non possit praecipere directe actus internos, potest tamen indirecte. Juxta autem sententiam hanc, sufficit, ut dicunt Salmant.* cum Cajetano<>,Soto«>, Suarez, Navarro^,ad satisfaciendum, sicut in Officio, attentio virtualis, scilicet, quod quis sub initio habeat intentionem atten­ dendi, et illam non mutet. Nam, si postea distrahatur, etiam advertenter, sed non advertat se distrahi a Missa vel ab Offi­ cio, etiam satisfacit; quia iste, licet volun- tarie se distrahat, non tamen distrahitur voluntarie a Missa. Ita Salmant. 10 cum Cajetano Soto <>, Suarez, Navarro <4 et Sanchez cum pluribus. Attentio au­ tem sufficiens ad Missam duplex est: Γ ad verba et actiones celebrantis, animo colendi Deum; Ύ ad mysteria; vel ad Deum, scilicet, ad contemplanda ejus at­ tributa, amorem, etc.: modo attendatur ad principaliores partes Missae, et prae­ cise ad consecrationem et sumptionem. — At post factum, bene advertit Elbel11 cum Tamburinio *) et Sporer O, quod nemo anxius esse debet, ob scrupulum hujus attentionis non praestitae; quia suf­ ficit habuisse intentionem generalem co­ lendi Deum. Caeterum, primam sententiam (quam Croix vocat spectata ratione probabi­ liorem, et vocat communem), negari non potest, esse satis probabilem, juxta dicenda dc Hor. can,, Lib. IV, n. 177, v. Tertia. Et a fortiori, quoad Missam audiendam, cui ’ Di»p. 22, n. 29. — Coninck, qu. 83, n. 300 et 301. Dicast., tr. 5, dc Sacrif. Mias,. di«p. 5, dub. 8, n. 100 et *cqq. · Peltis., tr. 5, cap. 4, n. 48. · Silvcst., v. Mista II, qu. 6. Hurtad., di»p. 5, diff 2. · · Tr. 5, cap. 6, num. 38. — Lay in., lib. 4, tr. 7, cap. 3, num. 2. — · Tr. 2, diip. 1, qu. 4, cap. 3, § I, ver». Sequitur 2. — 4 Id e*t Croix (edit Zaccxr.), lib. 3, pan. L b 668. — · Tr. 3, cap. 4, n. 18. — · In 3 Praec., n. 335. — ’ Loc. dt. tu 14 — Lay τη., loc. cit-, n. 2. - Bonae,, de Each., qu. ult. punct. 11, n. 4. • Loc. dt., n. 39. — · Loc. au, tu 4L · Suar., dup W, icci. 3, v. Atque hinc — * Tr. 5» cap. 6, n. 42. - Suar., loc. dL — M Loc. at., d. 337. b> Hcrincx, de Sacrif. Missae, n. 212, ne­ gat esse improbabile; sed ipse contrarium te­ net cum S Alphonso, ct requirit internam at­ tentionem. () Medina loquitur dc horarum redtatione. Vide notam n hic supra. ,{) Lessius, lib. 2, cap. 37, n. 63, i.f., pro­ babile quidem reputat; sed loquitur de casu simili, scilicet dc horarum recitatione. S. Thomas, in 4, dist. 15, qu. 4, art. 2, solid. 4, de oratione praecepta in genere dis­ putat; sed potius tenet sententiam quae dicit satis esse attentionem externam, uti S. Al­ phonsus fuse explicat, lib. 4, n. 177, v. Et pro hac sententia. 1) Diana, pari. 4, tr. 4, resot. 107, hanc opinionem probabiliorem ct consulendam esse docet; oppositam tamen probabilem adhuc esse existimat r) Cajetanus, Sum , v. Horae canonicae, h Quoad tertium; Solus, de Jusi., lib. 10, qu. 5, art. 5, conci. 7 ; Navarrus, Man,,cap. 25, η. 105 ct 106 ; Sanchez, Const!., lib. 7, cap. 2, dub. 28, n 11, de horarum recitatione dispu­ tant — Cajetanus vero, in 2af” 2**, qu. 83, art. 13, ad 3, loquitur etiam de oratione prae­ cepta in genere. *) Seu rectius triplex, uti constat ex ipso textu, et clarius liquet ex Horn, apost., tr. 6, n. 28, ubi S. Doctor ita scribit. « Communior sententia... vult esse necessariam attentionem internam, attendendo aut ad Deum (nimirum ejus bonitatem, amorem, etc.), aut ad sacri­ ficii mysteria, aut ad verba ct actionem cele­ brantis >. Ô His verbis Elbel citat Tambunnium et Sporer: «Videatur Tamburinius,.. Sporer». — Et rc quidem vera Tamburinius, Decal., lib. 4, cap. 2, § /, n. 19, non aliud habet quam : necessariam esse attentionem sive ad verbo­ rum sensum, sive ad Deum. — Sporer au­ tem, tr. 3, cap. 4, n. 16, v. f., affert consilium a doctonbus datum, iis qui privatim orant, ut scilicet attendant specialiter principaliori­ bus partibus; ct addit scrupulis esse eximen­ dos eos, qui inter Sacrum occupantur circa caeremonias, dummodo non desit intentio colendi Deum. J) Croix, lib. 4, n. 1341, vers. Ob has, de essentia orationis in universum disputat; et dicit probabiliorem esse, spectata ratione, sen­ tentiam, quae negat internam attentionem esse de essentia orationis. At, hb. 3, part. 1, n. 658, dc Missae praecepto loquitur, et com­ munem appellat opinionem, quae docet sa­ tisfacere cum, qui toto tempore voluntarie dis- S. Alfucmm, Opera utoraHa — Tom. L 37 A Ut alio rufflcim», tnplex- Poet Ca­ ci ans, nemo lit AflXitt·. Sat proba bili ter mifiatxtltntfco cxterBA. 578 UB. JH. - TRACT, ni. — CAP. i DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. sufficit praestare assistentium moralem, ut dicunt auctores citati, cum Renzi quin expresse requiratur oratio. — Sal­ tem (dico), stante auctoritate tot tanto­ rumque DD. hanc sententiam tuentium, sat dubia videtur Ecclesiae lex (ab aucto­ ribus contrariis supposita), quae etiam ad attentionem internam, ac ad orationem audientes obliget; cum plures graves DD., ut Lessius 't, Suarez, Medina m>, etc., do­ ceant, ad Missam audiendam non esse opus orare, sed tantum intendere Deum colere. — Hinc Croix ponit contrariam inter sententias rigidas, periculosas in praxi, ratione scrupulorum quibus illa semper est obnoxia. Intelligitur tamen, nisi distractio sit talis, ut audiens nullo modo attendat ad Missam; ut notat Croix *. 314. - Quaeritur 2’. An satisfaciat, qui Utuntur autem diversis rationibus. Bonacina enim et Bassaeus negant : quia non oraret. Sed huic obstat id quod do­ cent Suarez, Lessius a>, Medina a>, Gobat, apud Croix 8 (ut mox supra diximus), sci­ licet, quod sufficit audire Missam colendo Deum : pro quo cultu, oratio non est abso­ lute necessaria. — Melius Tamburinius, Dicastillus, Pasqualigo, etc., negant : quia nec externa praestaretur attentio, dum confitens tunc adesset ut reus, non jam ut offerens sacrificium cum sacerdote. Secunda vero sententia affirmat satisfacere, si se confitens aliquo modo attenderet simul ad Missam. — Hanc tenent Palaus 10 cum Reginaldo h> et Molfesio V,Gobat “, Lessius ” (sed Lessius requirit, audiri saltem bonam partem Sacri extra confessionem); item Hurtadus ”. Et pro­ babilem putant Croix u, Zaccaria ”, et tempore Missae se confitetur? conhien. Resp. Negative, cum sententia com- Elbel ’· cum Pichler et Pcllizzario. — Ra­ £*r'Aii»ac muni: quam tenent Continuator Tour- tio, quia talis bene assisteret moraliter: non mik/λ. ne|y a cum Cabassutio et Pontas; Sal­ dum, per piam actionem confessionis, sa­ mant. ’, Tamburinius 4, Escobar ·, Bona­ tis Deum directe coleret. Item (dicunt cina ·, qui a contraria sententia se retra­ Gobat et Elbel) confessio facta sacerdoti ctavit; Holzmann ’, qui oppositam vocat est ac si fieret Christo ; quis autem nega­ improbabilem;item cum aliis Lugo’, qui bit, confitentem Christo peccata sua, Mis­ docet, hanc nostram omnino tenendam. sae non satisfacere? — Et idem dicunt Suar., dc Saccif. Mis·., disp. 88, »cct. 3, n. 7, v. Dictu Renzi, in l Pracc. Eccles., cap. 3, qu.5, hi med, satis esse dicit assistentiam male riale m n Lessius, Auctar., v. Missa, cas. 2, vers. Adito, hanc opinionem satis inculcat, scribens: • r\d satisfaciendum praecepto absolute, non opus esse audire verba aut videre sacrifican­ tem; sed sufficere ut intersit cum reverentia, ut sacrificium sua praesentia honoret Unde sufficit attentio quaedam confusa, qua advertat ibi sacrificium offerri >. Joan Medina, Cod. dc Confess., qu. 44, dub Î, multo laxior est; nam didi praeceptum hoc non obligare nisi ad assistendum Missae, nec requiri ut attendatur ad mysteria; quin etiam satisfieri praecepto, tametsi quis toto tempore confabularetur, vel de negotiis suis n. 197. · * Lib. 3, part. 1, η. 634. — Tambur., loc. cit. · Dictui., tr. 5, de Sacrii. MIm., diip. 5, dub. 10. $ 4, n. 198 ct 199. · Paiquat., dc Sacrii. Mise., qu. 1319. — * Tr. 22, punct. 16, η. I. — ·’ Tr. 5. n. 258 ct seqq. — ” /\uctar., v. MUm, cas. 2. — ’· Dc residentia, lib. 5, Canonicor., resol. 8, $ 6, »ubresol. 5, n. 26. — »· Lib. 3, part. 1, n. 666, — u Id est Croix, edit. Zaccar., loc. cit. — M In 8 Praec., num. 341. · Pel!io., tr. 5, cap, 4, num. 50 (non citatus ab Elbel), — Gobat, loc. cit., n. 261. · Elbe!, loc. cit., n. 341. cum mercatoribus tractaret, etc. Auctores ta­ men istos, Lcssium scilicet et Mcdinam, S. Al­ phonsus ex Croix allegavit, qui ct ipse cos nimis leviter cx Gobat desumpsit 11) Croix, lib. 6, part. 2, n. 1740, ita sane loquitur, sed dc sententia quae vult repeten­ das esse horas, si cum distractione lectae sint. 314. De Lessio ct Medina, vide no­ tas / et m, ad num. praecedentem. b) Reginaldus ct Molfcsius citantur abso­ lute a Palao pro hac sententia ; sed non sine quadam restrictione eam tenent. — Dc Rcginaldo vide notam b ad n 309, supra. — Molfesius autem, Sunt., tr. 3, cap. 17, n. 45, dc eadem sententia scribit: « Haec juvaret ad tollendos scrupulos; sed fieri non debent cum nulla urget necessitas, ct ulrique dandum est proprium tempus ad majorem securitatem ct devotionem ·. aui<&> DUB. HI. - DE AUDIENDA CONCIONE ET MISSA. s. Doctor utprobabl· Exami· βλο> con* Kieniumin Miua vatis* (*dt. Celebrant potest audi· re abetuun Mtuam. Elbel 1* Zaccaria a (cum communi, ut as­ serit), et Palaus ac Gobat apud Croix a, de sacerdote excipiente confessiones. Haec secunda sententia non videtur omnino probabilitate destituta; et olim probabilem ipsemet censui. Sed, quia postmodum observavi, eam a pluribus gravi­ bus DD. rejici, modo non audeo probabi­ lem dicere. — Absolute autem illam tenet, et consulit Croix 4*cum Lessio, casu, quo obligati ad Missam essent famuli, qui aliter non confiterentur. Tunc enim (ut ait) sal­ tem praesumitur, quod Ecclesia consentiat. Vide dicenda h. 332, v. Non excusatur. Commune vero est, quod satisfacit, qui inter Missam examinat suam conscien­ tiam; sicut qui legit librum spiritualem: nisi legeret historiam sacram, animo di­ scendi stylum ; ut Suarez, Croix etc. — Sicut etiam celebrans potest audire Mis­ sam alienam, ut probabilius putant Croix ·, Zaccaria ’ et Sporer r>; quia hic, dum ce­ lebrat, jam orat. 315. - Quaeritur 3°. Ah satisfaciat prae­ cepto, qui, dum Sacrum audit, extasim patitur ? Patient exusim in Mi«u. pro­ babiliter non utisfa· dt. Neganta «Lugo,Torre et Leander, apud Salmant. ·; quia tunc, cum sit alienatus ab usu sensuum, non assistit praesentia 1 In 3 Pracc., n. 342. — · Id est Croix, lib. 3, part. 1. num. 656. — Pal., tr. 22, punct. 16. num 4. · Gobat, tr. 5, n. 269 ct ucq. · · Loc. cit., n. 656. — 4 Loc. Uu n. 665. · Lrss., AucUur., v. Missa, ea*. 2. — Suar., diip. 88, icet. 3, v. Dicendum. · · Loc. cit., η. 6M. — · Loc. ciL, n. 667. — 1 Ibid. — Luro, diip. 22, n. 19 · Luis. Turriatt., Select., part. 2, diip. 16, dub. 7. - Ltand., tr. 2, diip. 1, qu. 73. · • Tr. 23, de 3 Praec. decal., cap. 1, num. 198. — · Tr. 23, cap. 1. a num. 199 ad num. 206. - Suar., de Sacrif Mil·., <) Sporer, tr. 3, cap. 4, n. /6, loquitur dumtaxat de « ministrantibus ad Sacrum solemnc, dum occupantur circa ceremonias». Atvero, de Sacram., part. 3, cap. 4, n. 579, disputat dc satisfactione sacramcnuli, ct ail: « Celebrans Missam dc praecepto, non potest pro poenitentia simul audire aliam Missam, ab alio simul lectam vel celebratam, quia haec invicem se excludunt, cum Missam au­ dire opponatur Missae celebrationi». 315. - Ό Casu scilicet quo homo ille ab omni sensuum usu alienatus sit, ut notant auctores allegati. *) Eliam casu quo omnino ab usu sensuum abstractus sit. <9 S Thomas, 2a 2ar, qu. 83, art. 13, corp., 1res modos orationi attendendi assignat; et dc tertia attentione, qua scilicet attenditur ad 579 humana et morali. — Sed satisfacere af- Proba in­ firmant Salmant. 9 cum Suarez Trul- iïu lunch, Ledesma et aliis: quia tunc adest attentio ad Deum, quae perfectior est prae aliis; ut communiter docent DD. cum S. Thoma Utraque est probabilis. — Sed probabi­ lior est secunda, cum Continuatote Tour­ nely ,0: quia in extasi non amittitur libe­ rum arbitrium, ut docet D. Thomas 'Λ 316. - Quaeritur 4”. Au dormitans inter auditionem Sacri, vel recitationem Officii, satisfaciat? Respondetur cum Sanchezn, Navarro Dormi* · ULftl qUAH et Salmant· l,f quod, si post debitam mten· do^esau·· tionem, audiat Sacrum vel recitet horas, iAUl’ ea attentione, qua saltem advertat non omittere audire vel dicere ullum verbum: licet, vexatus a somno, non attendat ad significationem, satisfacit; et saltem non peccat graviter. 317. - Quaeritur 5°. An satisfaciat, qui audit Sacrum confabulando? Busenbaum hic affirmat, si confabula­ tio eum non impediat advertere, saltem in confuso, quid fiat. — Sed verius conAtdient tradicunt Salmant. 11 cum Suarez, Di- (abuUndo castillo et Filliuccio. Et eis adhaerent “,Uta· Laymann 4ζ Bonacina4-1, Trullench cum diip. 88, icct. 3, v. Aliti trro. - Trull., lib. 3. cap. I, dub. 5, num. 14. - Petr. Lcdcsnt., Sum., de EncKar., exp. 77, conci. 12, dub. - * De 3 Praec., cap. 3» art. 2, •ect. I, conci. 2. — 11 Consi!.. lib. 7, cap. 2, dub. 33, η. I. — " Tract. 5, de Sacnf. Misa., cap. 6, num. 4β. — e Loc. · Suar., loc. cit., *ect. 3, ven. Ex his autim. · Dicast., tr. 5, dc Sacrif. Mis·., dtip. 5, dub. A num. 109. · Fill., tract. 5, num. 216. — Trull., loc. at., at., num. N). num. 15. Deum et ad rem pro qua oratur, dicit : « Et quandoque in lanium abundat haec intentio qua mens fertur in Deum, ut etiam omnium aliorum mens obliviscatur». S. Thomas, la 2ar, qu. 113, art. 3, ad 2, dc somno prophetico loquitur, et dicit · In quo casu aliquis usum liberi arbitrii habet». 316. - a) Navarrus citatur quidem a San­ chez, uti refert S. Alphonsus, attamen, de Hor. canon., cap. 9, n. 9, hacc tantum habet: < Obdormire ad verbum unum aut alterum, dum tamen non dormiatur parte notabili ho­ rae vel Missae quae cantatur, non est pecca­ tum morule». 317. - *) Laymann, lib. 4, tr. 7, cap. 3, n. 2, v. Secundum, his auctoribus ita adhae­ ret: « Licet reprehendendi sint, non statim peccati morulis damnandi aulici aut merca- 580 S, etc., communiter. Sed quoad oratoria privata, vide num. seq. 319]. « Toletus ’°, Azor “, Rodriguez, « Navarrus, Filliuccius, Nuilcz, Suarez, • Coninck, Bonacina ” et plures. « Quae doctrina, licet certa satis sit, • nihilominus, quia post omnes supra d« tatos auctores, a quodam moderno, viro « alias docto, in dubium vocatur; peculiari • Dubio examinanda est, ne cui (quia liber • obvius est) scrupulus, aut conscientia « nascatur erronea ». 319. - Hic operae pretium est plura omm ad trutinam revocare, circa privilegium pnrau· Oratorii privati. Et ante omnia, refert adnotare verba Brevis pontificii, quo solet hujusmodi indultum concedi: Clemens XIII. Tibi, N. N., dioecesis Tener Neapolitanae, qui (ut asseris) ex nobili genere procreatus exsistis, ut iu privato domus tuae solitae habitationis oratorio, exsistente m civitate N. et dioecesi N., ad hoc decenter muro exstructo, et ornato, seu exstruendo et ornando, ab omnibus domesticis usibus libero, per Ordinarium loci prius visitando et approbando, de ipsius Ordinarii licentia ejus arbitrio dadhp. 22, num. 2. — ” Lib. 6, cap. 7, num. I. — « Part. 1, lib. 7, cap. 6, qu. 4. — Bodrig., Sum., part. 1, cap. 123, num. » — Ainur., Man., cap. 21, num 5, v. Excusatur. — Ftth, tract. 5, num 203. — Nuifa, tn 3 Part., qu. 83, art, 6, dub. 2. cond. 4 — Suar., dc Sacri f. Mi»».. dhp. 88. •»ect. 2. v Scd in primis. - Coninck, dc Sacram., qu. 83, num. 312. — ’■ Dhp. 4, dc Euchar., qu. ult., punct. 12, num. 4. tores, qui inter .Missarum solemnia modo at­ obessc debitae attentioni. Idemque docet Sotus, tendunt, modo confabulantur ». — Bonacina tu 4, dist 13, qu. 2, art. 1, v. Hinc colligitur, pariter, de Euch., qu. ult., punct. 11, u. 24: <) Navarrus et Cajetanus, de simili casu < Eum. inquit, non satisfacere praecepto, qui tractant; Navarrus enim, de Horis canon., tempore Missae notabiliter confabulatur ., ita cap. 13, n. 49, loquitur dc eo qui Officium ut omnino impediatur attentio ad Missam... divinum recitat dum se vestit. — Cajetanus Existimo tamen eum satisfacere praecepto, autem, in 2™ 2", qu. 83, art. 13, Scsp. ad3, ita ut non teneatur novam Missam sub mor­ dc eo qui orat dum sc vestit. tali audire, qui ita confabulatur..., ut non Bonacina, loc. cit., n. 24, non loquitur omnino impediatur attentio requisita ad Mis­ de eo qui deambulando Missam audiret. sae sacrificium audiendum». 318. - il) Dicastillus consentit quidem, tr. 5, Medina et Sotus male hic a Croix citan­ de Sacrif. Miss., disp. 5, dub. 4, n. 56, limi­ tur; nam, ut supra u. 313, nota m, dictum tationem tamen apponit n. 59 circa oratoria est, Joannes Medina omnino negat colloquia privata. DUB. HL - DE AUDIENDA CONCIONE ET MISSA. 581 ratura, unam Missam pro unoquoque die, nunc es dioecesis Neapolitanae: et hoc, ne dummodo in eadem domo celebrandi licen­ privilegium usurpari possit ab alio alterius tia, quae adhuc duret, alteri concessa non dioecesis, qui forte sit ejusdem nominis. fuerit, per quemcumque sacerdotem, ab Advertunt tamen praefati auctores, qtfod eodem Ordinario approbatum saccularem, semper requiritur inspectio loci, ac appro­ seu de superiorum suorum licentia regu­ batio ab Ordinario illius alterius dioecesis. Sed his non obstantibus, sentio cum larem, sine tamen quorumcumque jurium parochialium praejudicio, ac Paschalis Patre Fortunato a Brixia 7 et Patre GatResurrectionis, Pentecostes et Nativitatis tico ·, ac Merolla apud Diana · quod, Domini nostri Jesu Christi, nec non aliis translato domicilio in aliam dioecesim, solemnioribus anni festis diebus exceptis, privilegium cessat. Ratio, quia in exem­ in tua, et natorum, ac familiae tuae, nec plaribus hodiernis hujusmodi indulti, no­ non hospitum tuorum nobilium praesen­ men civitatis et dioecesis non solum ap­ tia, celebrari facere libere et licite pos­ plicatur personae, nempe: Tibi, dioecesis sis et valeas, indulgentiis. Non obstanti­ N., sed etiam ipsi oratorio, cum ibi dica­ bus, etc. Volumus autem quod familiares, tur: In privato domus tuae solitae habi­ servitio tuo tempore dicto actu non neces­ tationis oratorio, in civitate N. exsistente; sarii, ibidem Missae hujusmodi interes- et aliquando additur etiam nomen dioe­ sentes, ab obligatione audiendi Missam cesis: ergo, sicut limitatur privilegium m ecclesia diebus festis de praecepto mi­ circa personam, sic etiam circa locum. nime liberi censeantur. — Et ideo puto auctores pro pnma opi­ Oportet nunc unamquamque indulti clausulam breviter ad examen ponere, ut difficultatibus occurratur. Clausula I. Tibi, N. N., dioecesis Nea­ politanae. Hic quaeritur: an privilegiatus, trans­ Matant do· taicilium re linet privi· lefiom, juxta Allot. S. Doctor id nefit nione citatos, olim fere communiter illam tenuisse, quia olim nomen dioecesis ap­ ponebatur tantum personae, non autem loco; sic enim habetur in exemplari re­ lato a Tam buri nio10: Tibi, dioecesis N..., ut ferendo domicilium in aliam dioecesim, poterit ibi illo uti? in privato domus tuae solitae habitationis oratorio, ad hoc decenter muro exstru­ cto, etc. Sed hodie, posito quod nomen Affirmant communissime Barbosa *, Salas a>, Pasqualigo *, Pellizzarius a, Tam burinius 4, Lacroix 6 cum Silvestro b>, Bo­ nacina b>, et Diana e cum aliis pluribus. Ratio horum est, quia hoc privilegium est personale: cum non concedatur loco, sed personae, ob illius nobilitatem. Qua­ propter, sicut cessante causa privilegii, privilegium cessat ; ita perseverante ejus causa, nempe nobilitate personae, privi­ legium perseverat. — Nec obstare dice­ bant illud: Tibi, N. N, dioecesis Neapoli­ tanae. Id enim non apponitur taxative; sed tantum demonstrative, nimirum tibi, qui civitatis, aut etiam dioecesis, apponitur adhuc loco; non dubitandum quin non demonstrative apponatur. Praeterquam quod, etiamsi hoc dubium esset, hujusmodi privilegium in dubio stri­ cte est interpretandum. — Scio, Tamburinium ll, citando pro se Pelhzzarium, mihi adversari, dicentem, quod tale indultum oratorii late interpretari debet, cum sit privilegium principis, quo nulli praejudi­ cium inducitur. Sed oppositum mihi ve­ rius apparet; et Pater a Brixia IJ asserit id commune esse apud omnes. Ratio, quia alias communiter docent Sanchez ’·’, Bona­ * Dc Jure eccle».. lib. 2, cap. 8. n. It, if. ‘Dt Sacrif. Mura., qu. 6'5). - 1 Tr 8, cap. 2, num. 152. · Method, eclebr. MIm.. Hb L cap. I, $ 4, n. 2. — · Lib o, part. 2, η. 2<>9. — · Ραπ. 4. tr. 4, re»ol. 20ft. 1 De Orator, dotneic., cap 2. antmadv 12. - 1 De Ojator. domeat., cap. 22, ti. 20. — Aftr^l/a. dhp. o, cup. 8, dub. 22, n. 12t> · · Pan 6, tr. 8, retol. II. - ” Method, eelebr. Mha., Hb I, cap. 4, i 4. num L — 11 Loc. cit., n 31. PtUts., tr. U, cap. 2, num. H‘>. — »' Cap. 3, η. 3 antmadv. I. - u De Ma trim, lib, ft. di *p. I, η. I et 4. 319. - Salas, de Legib., disp. 20, sect. lb, n. 123, id non habet, quidquid investigare potuerim; ct hoc solum rcpcrirc potui, quod auctor isle scribit, disp. 17, n. 10, scilicet pri vilegium personale < cum persona incedit, durat ct linitur ». Ex quibus sane verbis sen­ tentia affirmans colligi potest. b Silvester el Bonacina a Croix allegan- Prix tic gjum hvud, •tricte in· terpretan dura. 582 LIB. Hl. - TRACT. HL — CAP. I. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. cina \ Suarez a, Salmant. 3 cum Palao, modo. — Sed hoc negat praefatus Pater Laymann, Bassaeo, Tamburinio ct aliis a Brixia, dicens, Pontificem principaliter passim, quod, licet privilegia, prout sunt ob nobilitatem moveri ad hoc privile­ favorabilia, late, immo latissime sint inter­ gium alicui impertiendum; et ideo non pretanda; tamen privilegia illa, quae juri praesumi, quod velit illud participari ab communi derogant (sicut est hoc), regu­ eo qui non sit realiter nobilis. De cetero lariter stricte interpretari debent, quia ait Tamburinius e, hic censeri nobilem, privilegium contra jus commune continet qui per aliquot generationes artem mecha­ et importat dispensationem, quae semper nicam non exercuerit. est odiosa. Idque confirmatur ex reg. 28 Hinc censeo, semper distinguenda esse in hx. juris, in 6°, ubi dicitur: Quae a jure com­ loca; nam qui forte nobilis aestimabitur dauS ** ’ muni exorbitant, nequaquam ad conse­ in aliqua civitate, non aestimabitur talis quentiam sunt trahenda. Dixi: regulari­ in alia. ter; nam excipiuntur aliqui casus, quos Clausula III. Ut m privato domus recensuimus in Appendice de Privilegiis, tuae solitae habitationis oratorio, in civi­ posita Lib. I, post Tract, de Legibus. (Vide tate N. exsistente, ad hoc decenter muro ibi n, 7). exstructo, ornato, ab omnibus domesticis Dicunt autem Pignatellus et Pasqua- usibus libero. Nota Γ verba: Muro exstructo. — Di- ruatur Nonrtqw· ligo, posse dominum, etiamsi per breve quâ tempus maneret ruri, uti ibi privilegio cunt hic Lacroix 9 et Tamburinius l0, non tuor mori oratorii: cum privilegium hoc sit perso- esse opus quatuor muris cum janua, qui Manent nale. — Sed etiam hoc negandum, cum oratorium ab aliis dividant locis; sed posse tempore ne· Roncaglia4; juxta verba ut supra relata pro quarto muro aptari tapetem aut te­ vnecio!^' indulti, ubi dicitur: In privato domus tuae lam, quae reseretur vel claudatur ad com­ solitae habitationis oratorio. Domus autem moditatem audientium Missam. Censet autem Pater Fortunatus a Bri­ rusticana, ubi per breve tempus dominus xia, non sufficere ampla armaria intra degit, nequit dici solitae habitationis. cavitatem parietis, qui lignea tabula post Clausula II. Qui (ut asseris) de no­ absolutum Sacrificium claudantur. Nulli a tnsumdunt bili genere procreatus exsistis. pia a/· dubium, quod hujusmodi oratoria decenman·, DeflcienPrimo loco, hic advertendum cum Tam· ta"eObiôr’. burinio quod, non verificata hac condi- tius intra quatuor, vel saltem tres parie­ k. Pal., tr. 3, dbp. 4, punct. 10, n. 2. Laym., Hb. 1. tr. 4, cap. 23. num. 5. · Ban., v. Prtiilrgium II, n. 10 An. an. Tambur,, dc Jure Abbat., tom. I, dup. 16, qu. 5, n. 6 i ct diip. 18, qu. 6, n. 72. — Pi^nal,, tom. 6, consuit. 98. n 60. Paujual., Quaest. mor. canon., cen· tur. 1, qu. 84, num. X — 1 Tr. 18, qu. 2, dc Sacrif. Mi·, cap. 5, qu. 3, v. Quarto. — · Method, celebr. Mi··., lib. 1, cap. 4, $ 4, n. 5. — · Dc Matri m., lib. 8, diip. 21, n. 8 et X *. — 1 Loc. cit., consuit. 9Θ, n. 44 et 45. — Fortunat. a Brixia. cap. 3. n. 3, animadv, 1. — ■ Loc. cit., $ 4, n. 4. — » Lib. 6, part. 2, n. 266. — · Method, celebr. Mi··., lib. 1, cap. 4, $ I, n. 8. — Fortunat a Brixia, cap. 1. n. 4, animadv. 3. tur ex Diana, sed allegatio horum auctoruin non est ad rem. Pasqualigo, de Sacrif. Miss., qu. 622 ; et Clericatus, dc Euch. sacratu., decis. 8, n. 32, affirmant utique de ipso privilegiato ca quae hic dicuntur Sed auctores isti a DUB. III. - DE AUDIENDA CONCIONE ET MISSA. gendi oratorium privatum m propria domo, si quis voluerit ibt aedificare altare ligneum, uou indiget facultate apostolica: dummodo altare ligneum cum sacro la­ pide, parieti colligatum, amovibile non sit, et altaris portatilis imaginem non praeseferat Λ>. Ixcom ©m· no1u y verbum : Ornato. — Omnes conItrli.eiW . , .... Mtu APp.t veniunt, locum oratorii debere ita esse .. .. . constructum, ut diversus discernatur ab aliis, ad profanos usus designatis: ut, ex ornatu, sacer appareat. Immo ait Pasqualigo *, quod in his oratoriis splendidior requiritur ornatus, quam in ecclesiis: in quibus, cum adsit locus jam permanenter divino cultui dicatus, per se locus ve­ nerationem sibi advocat: sed cum id ces­ set in oratoriis privatis, ideo nitor orna­ tus venerationem supplere debet. comedeNota 3' verba: Ab omnibus domesticis rr, dormire. tic inor *. usibus libero. — Dicunt Pasqualigo 3 et Tamburinius 8 ex Sà 4, quod, occurrente necessitate, sicut permittitur etiam in ec­ clesia consecrata comedere, dormire et similia agere ; tanto magis ea permittenda in oratorio, quod solum ad tempus est ad sme new- sacrum usum deputatum. — Addit Lacroix 5, quod hujusmodi actiones, licet absque necessitate fierent, non excedunt culpam venialem. Docent enim DD., apud Bonacina et Suarez e, quod illae, etiamsi fierent in ecclesia consecrata, non sunt nbi flat mortalia: nisi fierent constanter ct per modum habitus, utendo ecclesia vel ora­ r«At Mcrr. * De Sncrit Mine., qu. 618, η. X — · Dt Sacrif. Mtu., qu. 618, n 7 ct 8. — · Method, celebr. Miaa., lib. 1, cap. 4. $4, n. 9. · · V. EccUUa, n. 3. — · Lib. 6, pan. 2, n. 366. — Bonae., di»p. 3. dc 1· Pracc., qa. 6, num. 14, v. Quinto, ct v. f. — · De Kclig., tr. 2, lib. 3. cap. 6, n. 7. — ’ Loc. dt . n. 8. - Tatnbnr., loc. dt., n. 10. · Ca strop., tr. 25, dc bull. Crudat., punct. 6, n. 3. — · Tr. 18, qu. 2, dc Sacrit Mias., 583 torio tamquam quocumque loco profano. Quo tamen casu, censet Pasqualigo · cum aliis, locum effici ineptum, et ideo cessare privilegium; saltem, ait Tamburinius, ex Castropalao, tunc locum indigere nova approbatione episcopi. An autem sit illicitum supra tectum Ei tunc in­ diget nova approbatio­ ne. oratorii vel ecclesiae ponere lectos, aut aha profana exercere? Ponere Negant Roncaglia · cum Pignatcllo, et lecto», etc Croix · cum Quarti, et Tamburinius 10 ex sapra le­ ctum orato­ Sanchez/> et Glossa/>, dicentes quod ab­ rii. licitum. stinere ab his erit quidem de congruentia, non vero dc praecepto; qui enim supra tectum ecclesiae dormit, extra ecclesiam dormit. — De caetero, S. Carolus Borromaeus in concilio quarto Mediolanensi, prohibuit ne supra ecclesiam, capellam aut oratorium, ubi Missa peragitur, locus sit in quo dormiatur aut habitetur, aut quidquam profani fiat. Sed Pater Gattico11 censet quod, si alicubi aliter provideri ne­ queat ob angustiam domus privilégiât!, in hac re aliquid indulgendum sit <-*. Clausula IV. Per Ordinarium loci prius visitando et appr[tyTi udo; ac de ip­ sius Ordinarii licentia, ejus arbitrio du­ ratura. Oratorium debet quidem ab Ordinario visitari et approbari, ut aptetur in loco decenti; id vero, non nisi semel et gratis. — Approbato autem oratorio, nequit dein­ de Ordinarius impedire, ne in eo cele­ bretur prout decisum refert Barbosa ,f. Print ο. · Pi^nat., tom. 6, consult, num. 36. — ■ Loc. dc., num. 266. · Quarti part. 3» tit. ΙΟ, num, 1, aect. 3» dub. 4, diff. 1, verv Dubitart. — w Loc. dt., n. o. v. Blud. — Condi. Mrdtolan., Constit. part. I. cap. 5, qu. 3» vera. cap 17, v. AV rrc/rsiov — ” De Orator, do meat, cap 23. num. 6. — M In Tnd.. veto 22, de Sacrif. Misa., cap. S. num. 17. P. Fortunato allegantur pro nobilitate hospi­ secr. ecclcs., in 6°, ad v. Sanguinis, negat fa­ tum dumtaxat, de quibus sermo redibit infra ciendam esse ecclesiae reconciliationem, si in 9 clausula. supra tectum homo interficiatur; et ratio utri tf) lia quidem apud P. Fortunatum a Bri- usque est, quod locus ille extra ecclesiam situs nia, cap. /, η. 4, aninuid. 5. Et omnino quand est. Unde videntur allegari a Tamburinio pro substantiam, sin minus quoad verba, consentit argumento a simili dumtaxat Et sententiae quae affirmat haec licere, cum decreto ipso S. R. C., quod habetur in Collectione authentica decretorum hujus S. C., accedit declaratio S. R. C. de die 27 Julii 1S7S, sub n. 1219. quae inter Decret authent, sub n. 3460, ad 1, *) Limitatio haec ex Lacroix desumpti est reperitur. f) Sanchez, de Matrim., lib. 9, disp. 15, Λ> Haec decisio habetur etiam apud Pal n. 26, negat ecclesiam violari aut sacrilegium lotlini, v. Oratorium, § 2, n. 41; cfr. etiam esse, si copula habeatur supra ecclesiae te­ ibid., u. 40. — Potest Limen episcopus « ex ctum. Glossa similiter, in cap, unie, dc am- rationabili causa · revocare indultum orato Oratoriam *b Ordina rio appro bandum. Dau *p probatione Suit im in celerk>. 584 LIB. ni. - TRACT. HI. — CAP. I. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. Quitnara Nomme Ordinarii, veniunt tam vicaClausuL/Y VI. Per quemcumquc sacer­ .... .. , d.oan». nus generalis episcopi, quam capituli, sede dotem, ab eodem Ordinario approbatum9 vacante; ex Sanchez l. — Potest autem saecularem, seu, dc superiorum suorum episcopus etiam alteri hanc visitandi fa­ licentia, regularem. cultatem committere: cum haec facultas Quidam auctor apud Tamburinium 1 officio episcopali perpetuo sit adnexa. San­ putavit, per hanc clausulam, sacerdotes chez1 et alii passim. indigere speciali approbatione ad cele­ Revocata Verba illa: Act de ipsius Ordinarii li- brandum in oratorio privato. Sed recte id licentia non * . ede centia, ejus arbitrio duratura, assent i am· negat Tamburinius; quia passim sacerdo­ burinius ®, non in omnibus induitis apponi ; tes solent, tantum ex universali approba­ sed ubi apponuntur, si Ordinarius revocet tione celebrandi, in praedictis oratoriis licentiam, non potest quidem in oratorio Sacra facere. celebrari; tantum poterit ipse cogi ut conClausula VII. Sine tamen quorum­ ^Arbiinnm cedat, si neget injuste. — Advertit tamen cumque jurium parochialium praeju­ beravotun· idem auctor4 ex Sanchez·,quod verbum dicio. Ule‘ arbitrio differt a libera voluntate; unde ait, Clausula haec importat, ut celebrantes non posse Ordinarium hujusmodi licen- nequeant in privatis oratoriis annuntiare Et jo*u tiam revocare, sine Jjusta causa. ~Justa cau- matrimonia, jejunia et similia, ad paro­ causa po· tat tiupen* sa tamen exsistente, bene poterit celebrachos spectantia. — Importat etian., ut non tionem suspendere: et non solum vi prae­ possint ministrare (quicquid dicat Tam­ fatae clausulae; sed etiam vi Tridentini®, burinius®) Eucharistiae sacramentum; si­ ubi universe episcopis tamquam delegatis cut expresse prohibuit Benedictus XIV apostolicis, data est potestas statuendi aut in quadam Encyclica ad episcopos Poloprohibendi quae ipsis visa fuerint circa niae. (Vide dicenda Lib. VI, n. 359, in celebrationem Missarum. fine, v. Quaeres hic). — Sacramentum au­ Clausula V. Unam Missam pro uno­ tem Poenitentiae, universe praescribitur quoque die, dummodo iu eadem domo ce­ in Rituali Romano, a nemine posse mi­ lebrandi licentia, quae adhuc duret, alteri nistrari domi, nisi ex rationabili causa. concessa non fuerit. Clausula VIII. Paschalis Resurrectio­ Unica Nota: Unam missam; id est, unicam, nis, Pentecostes et Nativitatis Domini no­ brand*. ut declaravit quicquid alii dixerint, Be­ stri Jesu Christi, nec non aliis solemmonedictus XIV in bulla Magno. — Vide di­ ribus festis diebus exceptis. Advertit Tamburinius · ex Gavanto ,0, cenda super hoc punctum, Lib. VI, n. 359, v. Notandum III. nomine Paschalis et Pentecostes tantum Inum Per verba autem : Dummodo in eadem primam diem intelligi, in qua revera sodomo, unus tintum ha domo, etc., etiamsi unus ex duobus domi· lemnitas est. — Quinam autem dies subbet privile· ... . . fiujn nis haberet propnum oratorium m sua ha­ intelligantur pro τό solemnioribus; vide bitatione separata (vulgo appartamento) Lib. VI, n. 359, v. Ex quo deducitur l, ejusdem domus, nulliter alter dominus ubi affertur decretum Sacrae Congrega­ privilegium impetraret. tionis illos explicans /A dicatur Or- 1 b i' >[ 2\ • De Matrim , lib. 3. disp. 29, n. 3 et seqq. — · Loc. de dic 2 Junii 1751, S 19. - ’ Method, celebr. Mita, Hb. I. cap. 4, $ 4, num. 23. — Tambur., loc. cit. num. 23. — · Loc. cit., num.2f> — Brurd. X/V, Encyd. Μαχηο, $ 23 ct 24. cit., disp 31, n L - 1 Method, cclebr. Mim., lib. 1, cap. 4, $ 4, n 14 et 15. — · Loc at., num. 16 · CohmI , lib. 7, cap I. dub. V», num. 7 ct K - ' Se»*. 22. decret de obscrvand.etc. tn celebrat. Mis». ΛΎΓ. Eocscl. dmn quoqut. rii privati a Summo Pontifice concessum, uti declaravit eadem S. C. C in Maccraten., die 26 Aprilis 1064 ; et habetur apud Pallottini, loc. cit., n. 47. *1 Idemque jam declaraverat S. C. C in laurmiH., die 26 Januar. 1669, negans posse celebrari Missas « ultra numerum pracscri ptum in Litteris Apostolicis ; ut habetur apud eumdem Pallottini, loc. cit., n. 72. Cfr. etiam v. Missa, I 8, n. 13. 1) Decretum cujus S. Alphonsus hic men­ tionem facit, non reperitur inter decret, au them. S. R. C.: aliud Limen dc eadem re, et quidem authenticum, habetur sub n 3890, quod declarat: « Illi per se sunt solemniores in casu, qui describuntur in Caeremoniali Epi- — · Loc. cit , num 27, w Part. I. tit. 20, v. C, v. ScUu Celtbrw non indicit speciali ip· proba lioer Jura p rochialix. In oratorw privato αοα potest muu strari Et charhtia. Poenitea· tia poteit ex ratiotw bili cauu Festa in quibas ooa celebratur in oratorio privato. DUB. ΠΙ. - DE AUDIENDA CONCIONE ET MISSA. Clausula Requiri turpr»e*n· tu domini, IX. hi tua, cl natorum, ac familiae tuae, nec non hospitum tuorum nobilium praesentia, celebrari facere. Nomine Tua,' omnino requiritur prae. Ί r sentia domini. — Ohm Roncaglia1 cum Barbosa probabilem putavit opinionem, posse celebrari Missam assistente familia, quamvis dominus abesset: dicens, parti­ culam ac (in tua praesentia, et natorum, ac familiae) intelligi pro vel. Alias (ait) non sufficeret praesentia domini, si abes­ set familia. — Sed hodie sancitum habe­ mus a Benedicto XIV, in decreto inci­ piente: Cum duo nobiles, non posse cele­ brari in privato oratorio, nisi actu inter­ sit aliqua persona cx iis, quibus indultum principaliter concessum et directum est Nomine Natorum, dicunt Pignatellus1 et Pasqualigoa, venire etiam filios illegi­ timos: modo sint nati ex certo patre, et Sou niii ie- de ipso constet. — Sed Pater Gattico 4, et Pater Fortunatus a Brixia "V cum Barbosa tenent, venire tantum legitimos; 585 non vero spurios nec naturales, donec hi legitimentur per subsequens matrimo­ nium vel per auctoritatem Principis. At­ que huic sententiae ego magis adhaereo, cum hujusmodi privilegium stricte sit in­ terpretandum: prout probavimus in expli­ cando clausulam I. Nomine Familiae veniunt quidem tam Gaudent econsanguinei, quam affines. qui iique Utrum autem veniant omnes propinqui cujuscumque gradus? — Affirmant Pignatellus5 et Pasqualigoe. Verumtamen Pater Gattico 7 sentit, privilegium non extendi nisi ad quartum gradum; quia (ut ait) praesens disciplina, postquam impe­ dimentum matrimonii ex carnali cogna­ tione restrinxit ad quartum gradum, non respicit amplius ad gradus inferiores. Praeterea, dicit Tamburinius cum Pellizzario, gaudere privilegio propinquos, etiamsi vivant propriis expensis et in se­ paratis partibus; modo habitent in eadem domo. — Sed communius et verius id ne * Tr. 18, qu. 2, de Sxcrii. Mi»., cap. 5, qu. 3, v. Quinto. • Tom. 6, consuit. 9β, num. 101 — ’ De SacriC M»m., qu. 654, num. 7. — 4 De Orator. domeaL, cap. 25. num. 4. — • Loc cit., n. 102. — · Loc. dL, a. 5. — ’ Loc at.. n. b scoporum, lib. Il, cap. 34, §2, et de praecepto servantur ». Hi vero sunt: dies Nativitatis D. N. J. C., Epiphania, Feria V in Coena Dfii, dominica Resurrectionis, Ascensio, dominica Pentecostes, Immaculata Conceptio, Annun­ tiatio, Assumptio B. Μ. V., festum S. Joseph Sponsi B. Μ. V., festum SS. Ap. Petri ct Pauli, festum Omnium Sanctorum, Sancti titularis Ecclesiae et patroni; dies anniversarius dedi­ cationis Cathedralis ecclesiae. — Si Limen occurrat aliquod ex dictis festis in aliam diem alicubi transferri, die qua celebratur officium transferendae vel translatae solemnitatis non subsistit prohibitio celebrandi Missam in ora­ toriis mere privatis, ut habetur in decret au­ thent. n. 3890, ad 1. — Denique prohibitum quide m esse, Missam celebrari in oratorio pri­ vato in festo patroni civitatis vel dioecesis; sed non in festo titularis parochiae, quod non inducit praeceptum audiendi Sacrum et abs­ tinendi a servilibus; uti declaravit eadem S. R C. suo decreto authent. n. 2802, ad 2. *) Barbosa allegatur a Roncaglia dumtaxat pro interpretatione particulae copulativae ct, quam profecto Barbosa, Tract, var., Diction, usu frequent., dictio 110, it. 37, dicit saepe pro disjunctione vel usurpari O Benedictus XIV. suo decreto Cum duo nobiles, de die 7 Janu.tr. 1711, confirmavit, ct omnibus notam fieri jussit declarationem S C. C. in una Marsiccn., die 3 Decembr. 1740 data, qua haec S. C. negaverat posse in oratono privato celebrari Missae sacrificium in absentia domini, ac praesente sola familia. Vide Pallottini, v. Oratorium, § 2, n 78, et Thesaur. Résolut., torn. 9, p. 2, pag. 89 et seqq. Et prosequens ipse Pontifex negat posse in oratorio privato Missam celebrari, « quando eidem Missae actu non intersit aliquis ex iis, quibus principaliter indultum concessum est». Deinde addit: « Indultum vero, principaliter concessum intelligi iis tantum, quibus Breve dirigitur, nimirum personis illis, quae a tergo ejusdem Brevis proprio nomine nuncupan­ tur ·. — Si tamen ad viaticum infirmo mini­ strandum, necesse foret celebrare m oratorio privato, posset sacerdos celebrare etiam indultario absente Quaesitum enim fuit a S. R.C.: Cum parochus noverit sacrum Viaticum dif­ ficillime porrigi posse infirmo morti proximo, nisi celebret in oratorio domestico, induito apostolico erecto domui infirmi, quaeritur: Num possit a privato oratorio SS. Sacramen­ tum deferre? et quatenus affirmative: Num in utli casu celebrare possit etiam indultario ab sente ? Et Sacra Congregatio respondit. « Alfirmative, etiam absente indultario ». Vide decree authent., n. 2745, ad 7. Fortunatus a Brixia, cap.3, n.2, ani* madv. 1, utramque opinionem affert; non Li­ men explicat quamnam ipse amplectatur, ne­ que adducit Barbosam pro secunda sententia. et Ί. — n. 31. - Tambur,, Method, celebr. Mio., Lib PtUu., tr. 8, cap. 2. n. 149. 1, cap. 4, | i, 56ο LIB. III. - TRACT. III. — CAP. I. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. Modo »i gant Pignatellus 1, Pasqualigo Ronca«“indaîw glia Croix "> et Pater a Brixia ♦; quia '"· ex induito requiritur, ut cognati non so­ lum degant in eadem domo, sed etiam ut sint de ejus familia. Nomine tandem Hospitum, dicit Pater aut pnndn Pellizzario et Gattico, (jadel pri· a Brixia * cum... , . advfltffe. mitti posse etiam hospitem (modo sit no­ bilis, juxta indultum) unius diei; et adhuc qui ad prandium invitatur a privilegiato, h- ut de privilegio participet. — Non posa»h ho.pt tamen de eo gaudere hospitis famuli, cum non sint de privilegiati familia. Clausula X. Volumus autem, quod familiares, servitio tuo tempore dicto actu non necessarii, ibidem Missae hujusmodi interesseutes, ab obligatione audiendi Mis­ sam m Ecclesia diebus festis de praece­ pto minime liberi censeantur. »nRümiiÎl4 er£° familiares privilegio oratorii nbu. gaudeant, requiritur Γ ut vivant expen­ sis domini, et ejus servitio incumbant, ex cap. Sicut nobis, fin., de verbor. signif, in 6°. — Requiritur 2" ut actu ipsi sint necessarii servitio domini. — Requiritur 3 ut actu sint necessarii, non solum ali­ quando intra diem, sed tempore quo Missa • Tom. 6, contuit. %, n. 96. — · Qu. 6I<>, n. 2. — ’ Tr. 18, celebratur. Ila recte Paler a Brixia 0 cum Gattico; idque patel ex verbis indulti. Censet autem Pignatellus 7, quod fami­ liares utiles servitio, habendi sunt pro ne­ cessariis; idque admittit Pater Gattico “, saltem casu quo famuli sint necessarii convenienti decori domini. — Sed neu­ trum concedit Pater a Brixia, ex princi­ pio pluries supra repetito: quia privile­ gium hoc stricte et juxta rigorosam pro­ prietatem verborum est interpretandum. Tantum admittit cum Gattico unicum famulum, qui reputetur moraliter neces­ sarius, ut assistat domino in iis, quae tem­ pore Missae ei occurrere possunt. Familiares autem cognatorum nongau- Eatmiu dent hoc privilegio: nisi assumantur ab "rùmToe ipso privilegiato, ut assistant (et sint necessarii modo praedicto) cognatis qui sunt sub cura privilegiati. Dubitatur Γ. An gaudeant famuli, vi­ ventes quidem expensis domini, sed ha­ bitantes extra ejus domum? Negant Bonacina w, Barbosa v, Leza- Famaii na v )et Gobat, apud Croix ·. — Sed affirmant eïtr'? d? Pater Mazzotta I0,Pellizzarius H; PaterGat- roum tico apud Patrem a Brixia et Palaus n. '2 anirnadv. 3. — 1 Loc. cit., n. 3, animadv. 2. - Pellis., tr. 8. cap. 2, n. 150. - Gallic , cap. 25. η. 30 - · Cap. 3, nom. I, aniœadv. 1. · Gallic., loc. cit., num. 20. — 1 Tom. 6. contuit. 98, n. 1(17. — ■ Loc. cit., n. 19 et 20. — Fortun. a Brixia, loc. cit., animadv. 4 et 5. — Gobat, Quinar., tr. 5, cap. 42, num. 170. · · Lib. 6, part. 2, num. 272, — · Tr. 5, disp. 4, qu. 2, cap. 3, § 3, qu. 4 — “ Tr. 8, cap. 2, n. 149. — Gallic., loc. cit., n. 13 el 14. · 11 Cap. 3, n. 4, animadv. 3. n Croix, hb. 3, part. 1, n. 627, perspicue rem innuit, dicens gaudere isto privilegio om nes cos de familia, « qui habitant in domo pri­ vilegiati cum quadam habitudine ad illum..., habit.intcsque cum illo ». *· Fortunatus a Brixia, /oc cit., anim. 7, dicit plures famulos admitti posse, < si justa adsit causa, puta aetatis vel infirmitatis ». — Itcmque Gattico, cap. 25, n. 22, plures con­ cedit famulos. /·, Bonacina, quem ex Gobai Croix addu­ xit, non est ad rem ; nam, disp. 8, de Ordine, punct 4, n IS, uti citat Gobat, loquitur de privilegio, quo gaudent episcopi ordines con­ ferendi suis familiaribus; ct negat posse or­ dines conferri alicui inservienti in remota re­ gione, ratio autem qua nititur, quod scilicet episcopus ‘ non potest rite cognoscere mores absentis ·, nullius est momenti in casu nostro. Atvero, de Interdicto, disp 5, punct. 4, n. 23, ubi dicit pnvilegiatum posse tempore inter­ dicti. cum familia audire Sacrum, his verbis explicat quid veniat nomine familiae: •No­ mine familiae veniunt servi et alii, qui œmi· tantur habentem privilegium, quamvis non habitent domi secum, modo non sint assum­ pti in famulatum et comitatum in fraudem interdicti ». Unde videtur potius innuere se­ cundam sententiam, quam S. Alphonsus ipse negat esse reprobandam. Barbosa, de Offtc. et Potest, episc,, alteg. 5, n. 2, loquitur de privilegio quo gau­ dent episcopi ordines conferendi suis familia­ ribus; in Repertor, autem, v. Familiares, ex­ plicat in universum quinam veniant nomine familiarium; et in utroque casu dicit familia­ res intelligi eos, qui expensis alicujus conti­ nue aluntur, et commensales exsistunt. — Lezana, Sum., torn. 2, cap. 16, n. I, quaerit quidnam in familiaribus regularium requira­ tur ad hoc, ut iisdem privilegiis fruantur ac ipsi regulares; ct pariter requirit, ut cohabi tent ct sint quasi commensales. r> Palaus, tr. 25, disp. tui., punct. 6, n. 6, ita quidem docet, loqucns dc privilegio quo quis vi bullae Cruciatae, potest Sacrum tem­ pore interdicti in oratorio privato cum fami­ lia audire. qu. 2, de Sacrii. Mita., cap. 5, qu. 3, v, Stxlo. — « Cap. 3, DUB. 1H. - DE AUDIENDA CONCIONE ET MISSA. Diana % Quarti ct alii, apud Croix Quo­ rum sententia non videtur reprobanda, si familiares illi assistant continuo ser­ vitio domini, et revera (ut diximus) sint domino necessarii tempore Missae. Dubitatur 2°. An omnes extranei', au­ dientes Missam in oratorio privato, satis­ faciant praecepto? Affirmat Busenbaum, cum Azor et aliis. Extranei — Sed merito opinionem hanc rejiciunt oMtînora· Tamburinius ’, Sporer 3, Mazzotta 4 et alii, tccwpnvA ex vcrbis indulti, ubi dicitur: Volumus autem, ut qui non sunt de familia, non censeantur liberi ab obligatione audiendi Missam in ecclesia. Nec obstat dicere quod extranei illi jam Missam audiunt, et de loco non adest praeceptum. Verba enim Ma,volumus,etc., ajunt apponi de stylo curiae, pro tempore quo olim Missa audienda erat in parochia. — Sed recte respondet Tamburinius, quod Pontifex, dicendo volumus, etc., satis clare imponit praeceptum etiam de loco: ju­ bendo, ut qui non sunt de familia tenean­ tur audire Missam, non jam in parochia, sed in ecclesia publica, excluso oratorio privato ri. Dubitatur T. An aliquando teneatur dominus uti privilegio oratorii, si non possit ecclesiam adire? Videtur negandum; quia, si tenetur uti suo privilegio, privilegium redderetur one­ rosum. At merito affirmant teneri dominum, Dominae aliquando si commode sacerdotem habere potest, «netur uti Pasqualigo · Gattico * et Pater Fortu­ privilegio natus a Brixia non quidem ex vi pri­ vilegii, sed ex vi praecepti, quod obligat ad Missam audiendam omnes, qui illud sine gravi incommodo implere valent. Hinc (ut etiam recte ait Pater a Brixia * Item pro­ videre de cum Nufiez, Pasqualigo et Gattico) tene­ wurrdote. tur privilegiatus, si commode potest, pro­ videre de sacerdote, non solum sibi, sed etiam aliis de familia % si quis eorum nequit ad ecclesiam accedere. Audient Probabile autem est, quod satisfaciat Mittam m quicumque audit Missam in httore aut in Ultor· vel oulhi ··· castris. — Croix 9 cum Bonacina et eae- miam. teris DD. citatis. cratO’ Notandum hic, quod oratoria in domi­ noIn publico bus episcoporum, religiosorum vel missio- vel «nupu> Nico omnes nariorum privilegiatorum, vel alibi erecta «atitUciant. et benedicta ab episcopo, cum janua in via (intellige hoc pro domibus laicorum), illa non sunt jam oratoria privata, sed verae ecclesiae. Quare in iis audientes Missam bene satisfaciunt, et in quibus­ cumque festis l’A — Vide Croix l0. Et vide Tract, de Each., Lib. VI, ex h. 357. I ! ! Quarti, part. n. 35 et 37. — ’ Cap. 3. n. 4. arumadv. 13. — · Loc. dt. · Nunrt, in 3 Pati., qu. S3, Art 6. Trrtium v. Dice 2*. · Patqua!., loc. dt.» η. 11. · Gtttic., cap. 21, num. 37 et 38. — · Lib. J. part I, num. 629. - Ztortoc, de Euchai., qu. ult., punct. 12, num. 4. — * Loc. dt.. 3, lit. 10, «ect. 3, dub. 11, v. Co//i£. 5 · 1 Lib. 6, part. 2, n. 272 — liu^rub., vide n. 318. · part. 1. lib. 7, cap. 6, qu. 8. — · Method, crlebr. Mi*»., Ub. 1, cap. 4. $ 4, n. 34. ’ Tr. 3. cap. 4, n. 24, i (. * Tr. 6. diip. 4, qu. 2, cap. 3, S 3, qu. 4. — Tambur., loc dt., n. 36. — 1 Dc Sacrii Mias., qu. 662, n. 3. — · Cup. 21, num. tuN. ·) Diana, part. 9, tr. 1, rcsol. 27, de eodem casu ac Palaus disputat; sed part. 4, tr. 4, rcsol. 208, de privilegio oratorii privati loquens, dicit sub nomine familiae in dicto pri vi legio venire < omnes servos ct servas com­ mensales, qui in ministerio ejusdem familiae sunt». Minus igitur recte videtur adduci a Croix. O Haec S. Alphonsi sententia conformis est declarationi S. C. C., quae, die 30 Martii 1686, negavit praecepto satisfieri ab iis, qui Missam audiunt diebus festis in oratorio privato au­ ctoritate apostolica erecto, ct ab episcopo ap­ probato, si non sunt dc comprehensis in in dulto apostolico. Vide Pallotti ni, v. Oratorium, § 2, n. 79 ; cfr. etiam v. Missa, § 8, n. 13. n) Nufiez et Pasqualigo dc solo privilegiato loquuntur; Gattico autem ct Fortunatus, de obligatione providendi etiam aliis de familia. Et hoc sensu auctores a Fortunato citantur. » ) Operae pretium ducimus hic exscribere ea quae Leo XII l fek rec., per S. R. C., die 23 Januar. 1899 de oratoriis semipublicis decrevit « Oratoria semipublica ea esse, quae, etsi in loco quodammodo privato, vel non absolutu publico, auctoritate Ordinarii erecta sunt ; com­ modo tamen non fidelium omnium nec pri­ vatae tantum personae aut familiae, sed alicujus communitatis vel personarum coetus inserviunt. In his, sicut auctoritate Ordinarii sacrosanctum Missae sacrificium offerri po test; ita omnes qui eidem intersunt, praecepto audiendi Sacrum satisfacere valent. Hujus ge­ neris oratoria sunt quae pertinent ad semina­ ria et collegia ecclesiastica; ad pia instituta, societates votorum simplicium, aliasque com munitates sub regula sive statutis saltem ab Ordinario approbatis; ad domus spiritualibus exercitiis addictas; ad convictus et hospitia juventuti litteris, scientiis aut artibus insti- 588 LIB. ΙΠ. - TRACT. III. — CAP. I. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. DUBIUM IV. An sit obligatio audiendi Missam in parochia, dominicis et festis majoribus. Nuiuobit- rochu 320. - « Resp. Γ. Etsi id quidem decens < sit, non tamen est obligatio. Est com« munis auctorum (quos vide superiore « Dubio, casu ult.), et, ut ait card. Lugo ‘, « certa: etsi Marchant aJ in dubium vocet, « scrupulumque movere conetur. « Ratio est Γ. Quia nullum exstat ea « de re praeceptum. — 2*. Quia cap. Ut « dominicis jubetur parochus ante Mis< sam ejicere eos, qui, proprio parocho « contempto, istic Missam audire vellent: « ergo, sine contemptu (formali) licet. — « 3". Quia can. Si quis etiam, de consecr. « jubentur ii, qui habent oratorium domi, « in majoribus festivitatibus audire Sa« erum in parochia, vel in civitatibus. — « 4". Quia universalis fidelium, et ipso« rummet etiam parochorum doctorum, • et confcssariorum (qui poenitentes hac « de re non interrogant) consuetudo id « non tantum (ut loquitur Marchanta) in· « sinuat, sed manifeste docet. — 5". Quia « Tridentinum 3 tantum dicit, populum ’ Dc Eucbar, di»p. 22, num. 2. — ’ Résolut, pastor., dc Euchar., cap. 7. In prine. — ' Se··. 22. de Obecrv. etc. in celcbr. Mi«* cap 3, λ η. 8. — Fafiind., de I* Praec. Eccle* lib. 2, Lii^o, loc. cil., n. 2. Barbout, in Trhl , tuendae destinata; ad nosocomia, orphanotro­ phia. nec non ad arces cl carceres; atque si­ milia oratoria, in quibus ex instituto aliquis christifidelium coctus convenire solet ad au­ diendam Missam. Quibus adjungi debent cappcllac in coemeterio rite erectae, dummodo in Missae celebratione non iis tantum ad quos pertinet, sed aliis etiam fidelibus aditus pa­ teat. — Voluit autem Sanctitas Sua sarta et lecta jura ac privilegia oratoriorum, quibus fruuntur Emi S, R. E. Cardinales, Rihi Sacro rum Antistites atque Ordines Congregatio nesque regulares. Ac praeterea confirmare dignata est decretum in una Aiverttcu., dic 8 Martii 1879 ». Decreta authentica S. R C., num. 4007. Cfr. etiam ibid, num. 2832. Praeterea idem Pontifex, dic 8 Junii 1896, ex S. R. C. sententia, privilegium concessit quibuscumque episcopis cum Apostolica Sede communionem habentibus sive diocccsanis sive titularibus: < Ut deinceps... eodem pri­ vilegio condecorentur, quo fruuntur Patres Cardinales; scilicet ut non bolum ipsi in pro­ deberi moneri (non autem teneri), ut frequenter adeat parochias, saltem dominicis et festis majoribus. — Vide Fa· gundez, Lugo, Barbosa, Cenedo, Trullench 4 ». 321. - « Neque obstant, quae Marchant « objicit, ut: « Γ. Quod jura antiqua decernant con« trarium; eo quod Sixtus IV 5 praecipiat, « ne Mendicantes praedicent, non teneri « audire Missam in parochia, dominicis et « festis. — Nam imprimis ex illo Sixti de« creto nihil sequitur: cum is non dicat « teneri; sed tantum prohibeat, ne publice « praedicetur non teneri. Cum enim hone« stissimum sit populum audire Missam «in parochia, idque suadere deceat; mi« nime deceret id (publice praesertim) dis­ suadere: nam inde scandala et proprii « parochi contemptus sequi possent ; et « hoc est quod Sixtus cavere voluit. — « Deinde, esto antiqua forsan aliqua jura «id habeant; eis posterioribus tempori« « « « « tea·. 22. cap. fl, de Sacrif. Mita,, n. 31. — Ccnedo, Collcctan. itd Jut can., port. 2, collecun. 104. — ♦ Lib. 3, cap. I, dub. 6, num. 4 Extrav. com. — Marchant, loc. dt., cap. 7, init. ■ rices Ulins, de Ircuga el pace. priae habitationis oratorio, aut super ara portatili, ubicumque degant, Missam facere aliamque in sui commodum permittere valeant; sed etiam fideles omnes alterutram ex eisdem Missis audientes, quoties opus fuerit, praece­ ptum Ecclesiae adimpleant ». Decret, authent. S. R C . h. 3906. 320. - Quidquid dicat Busenbaum, Mar­ chant nullum scrupulum movet, nec revocat in dubium hanc doctrinam. Etenim Résolut, pastor., de Ettch., cap. 7, asserit obligationem, jure communi, olim fuisse Missam parochia lem audiendi, sed subdit. « Interim, cum usus ct consuetudo fidelium jam aliud insinuet, non censentur peccato obnoxii, qui alibi audie­ rint ». Quibus sic dictis, vult nihilominus mo­ nendos esse fideles, ut frequenter ad suas parochias accedant, propter fructus non exi­ guos et praerogativas Missae parochialis. Quae cum luse exposuerit, concludit: < Ob haec igitur ct plura alia ad parochiam suam debet populum frequens convenire, ct ad id diam serio ac crebro commovendus est ». Objection bai DUB. IV. - AN SIT OBLIGATIO AUDIENDI MISSAM IN PAROCHIA. . bus, per varia privilegia receptamque « consuetudinem universalem est deroga­ tum. Card. Lugo, et caeteri auctores « citati. < Nec obstat 2’. Quod multos canoni« stas eam opinionem secutos asserit. — • Esto enim olim quidam sic senserint; • hoc tamen tempore, post tot et tam am· « pia privilegia, post tam claram ct diu« turnam consuetudinem, post Eminentiss. • Cardinalium declarationes, et ipsorum • etiam Pontificum nota decreta contraria « (ut vide sequenti Resp.): an aliqui id do· « ceant, nescio. « Nec 3°. Locus Tridentini, paulo ante « in Resp. citatus, quem objicit: ut patet < ex ipsis verbis, et declaratione Eminen­ tiss. Cardinalium, auctorumque com• muni explicatione ». - « Resp. ΙΓ. Episcopus non potest xif» < censuris, mulctis aliisque poenis cogere cM*kPm.ro « ad audiendam Missam in parochia. — • Est contra Marchant ', ubi ait: Regu« lares ita communiter respondere, ut pri« vilegiorum suorum fimbrias magnifi< cent, et dilatent phylacteria ; et contra « auctorem Parochiani obedicntis. • Ratio autem est, quia, ut ait Navar« rus, episcopus non potest tollere (nec « restringere) jus commune et generalem « totius orbis consuetudinem. — Ita do• cent, praeter auctores supra citatos, « S. Antoninus Silvester *, Toletus b>, • Laymann a, etc, et communiter omnes • theologi et canonistae moderni. Afle• runtque Azor 4 et card. Lugo 5, pro hac - sententia, declarationem Cardinalium in « Tridentinum, quae expresse habet: Nou • posse Ordinarium mulctis ct poenis co« gere ad audiendam Missam, vel concio• nem in proprta parochia, etiam iu casu Luço, de Eucbar., di«p. 22, n. 2. — ’ Reto!, pjutor dc EuchAr.,CAp. 7, poet, rood., v, Sed quaentnr, — 589 « negligentiae el contumaciae. — Et si quis « his duobus, tamquam regularibus, minus « fidat, legere potest camdem declaratio« nem apud Barbosa in Trident. item, « Tractatu de Officio et Potestate parochi, « ubi eamdem sententiam Barbosa ipse < sequitur, et pro ea supra viginti aucto« res celebres, partim theologos, partim « canonistes, qua regulares, qua non re« gulares citet. Vide ejusdem Remissio« nes in Tridentinum, impressum Antver« piae, anno 1644 <), ct Zerola 7. « Idem disertis verbis confirmat Cie- ia ecdou • mens VIII anno 1592, 27 Decembr., de« creto suo, circa hanc ipsam controver- . 22, cap. 8. num 3!, ct acaa. 24, dc Reform., cap. 4, a ft. 18. — ’ Prax. cpî*c„ part. 2, v. Parochia, k Ter ho; et par». 1. v. Mitsa, ad 6. Cir. etma Pallottini. v. Regular et, I 3, n. 77 ct *eqq ; ct v. Episcopus, $ 7, n. 7$ ct »eqq. — Lr X. brève Exponi nobis. dc 3 Decembr. 1518 ; breve Intelleximax, dc 13 Novembr. 1517. m BnUar. Rom Mainardt. 322. - <*) S. Antoninus, part. 2, fit 9, cap 10, § 1, dub. 3, islam opinionem expressis verbis non habet; ita tamen dc hac rc scribit: < Si tamen dioccesanus hoc praeciperet, sci licet audiri [Missam] in propria parochia,obediendum esset... Male tamen faciunt episcopi in tollendo pias consuetudines cum scandalo populorum ». Toletus, lib. 6, cap. 7, n. t, male alle­ gatur a Busenbaum; hoc enim non habet. () Est idem opus quod modo citatum est ab ipso Busenbaum 390 LIB. III. - TRACT. III. — CAP. I. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. « que conditionis, qui verbi Det praedica< tionibus, in templis ejusdem Societatis « interfuerint, concedit, ut ibidem Missas « audire, ct Sacramenta recipere libere ct < licite valeant; neque ad id ad parochia« les ecclesias accedere teneantur d>. Respondelur arffu * meet! con. * trahi « Porro, ne quis miretur tam ampla « privilegia regularibus concessa a variis « Pontificibus, placebit inspicere eorum « bullas; in quibus reperiet motiva gra« vissima. — Aut, si nec inspicere lubet, « recogitet saltem, Deum ipsum Innocentio III (dum vidit Ecclesiam Lateranen« sem jam jam ruituram) ostendisse, eam « sustentari a S. Dominico et S. Franci· « sco. Consideret quod, sicut olim in va· « rias orbis plagas, et in ipsam Germa· « niam, doctrina Christi translata est opera «regularium; ita, sine eorum subsidio, • conservata diu non fuisset, vel saltem « minus floruisset. — Et denique, ne regu« laribus succenseat quisquam, quod pri« vilegia sua tueantur, sciendum est, quod « sine consensu Sedis Apostolicae iis re· • nuntiare aut cedere non possunt1 ; immo, « etsi faciant, irritum fore, et peccaturos: « quia injuriam inferrent Ordini ct Eccle< siae toti >. 323. - « Nunc ad argumenta Marchantii « breviter respondeo. « Γ. Affert auctoritatem cujusdam Pa­ tris Capuccini, qui Parochianum obe• dientem scripsit. — Et huic quidem, me • paulo ante sat multas gravesque aucto« ritates opposuisse existimo. « 1Γ. Ait, quorumdam episcoporum pra« xim esse contrariam ; eamque fundari « in jure antiquo, et novo Tridentini *, ubi < dicit, teneri unumquemque parochiae « suae interesse, ad audiendum verbum « Dei et rudimenta fidei: haec autem, in « plerisque locis ruralibus, docentur in « Missa: ergo etiam ad Missam possunt « compelli. « Resp. Γ. Praxim istam (sicubi est) « paucorum esse, et contrariam praxi com* Cap. Cm ni tempore 5, de Arbttri*. — · Sci». 22, de ob*erv. etc. in celebr. Mim. ; el »€**. 21, de Reform., cap. 4. — · Se»t- 24. de Reform . cap. 4. — · De Euchar., Ό Sensus hujus brevis fideliter quidem hic refertur, non tamen sunt verba ipsius « muni episcoporum in omnibus regnis et « provinciis, et insuper Praesulis summi. « 2°. Praxim istam, nec fundari in jure « antiquo, cum illi (si quod fuit) per pri« vilegia sit derogatum, et abrogaverit < consuetudo. — Nec in novo. Tum, quia « Tridentinum a, loquendo de concionibus « et catechesi, nullam facit mentionem « Missae; et in poenalibus non valet illa« tio. Tum, quia Tridentinum expresse « addit (quod Marchantius in sua citatione « omittit, cum tamen ad rem plurimum • faciat): ubi commode id fieri potest. Tum, < quia nec illam quidem obligationem, « quoad conciones, esse receptam, osten· « dit universalis Ecclesiae consuetudo ; eo quod forte regulariter commode fieri « non poterat, ut notat card. Lugo 4. Ne« que catechesis communiter docetur in « Missa; nisi forte in pagis, ubi rarius con· • tendunt regulares cum parochis de re « praesenti. « Denique nescio an non episcopi de « quibus loquitur, ex numero forte sint « eorum, de quibus Pius V in bulla Etsi « mendicantium queritur, quod, etsi epi« scopi Ordines Mendicantes merito colere • et adjuvare deberent, non solum id ne. ' De Synodo, lib. 11, cap. 14. a num. 7. · Juruin, de Sacram., dii». 5. qu. 7, cap. 2, art. 2 K.im part. 2, tit. 5, cap. 2. — · Man., cap. 21, n. 7. — SUir., de Sacrif. Min., diip. 8H, sect 6, num 5, v. SccuuAum. — · Tr 5. n. 224 — 4 Diep. 4, de Euchar , qu. ult., punct. ult., n. 1 et »eqq. — A’atwr., Man., cap. 21, n 3. — * Loc. dt.. n. 224 el *eqq. — * Loc. dt., v. SrcxNxfMw et icq. · ’ Loc dt. — Larm., hb. 4, tr. 7. cap. 4. n. 3. — · Loc. dt. — · Lib. A part. 1, n. 675. — M Tr. 5, de Sacrif. Mi··., cap. 6, n. 61 — «« Tr. 2, diip. I, qu. 4, cap 3, $ 2. - M Id e«t Croix, (edit Zaccaria) loc. dt. - Suar., loc. dt. v. Trr/iwm et 324. ·’* Filliuccius, tr. 5, >t. 224, loquitur quidem dc sacerdote stipendiario; sed una v. Quartum. · Aacr, part. I. lib. 7, cap. 7, qu. I. - Pal., tr. 22. punct. ult.. n 4 et 5. · Fill., tr. 5, n 22b et 227. Taunrr, tom. 3. di»p. 5, qu. 6, num. 35 et eeqq — Diana, part. 4, tr. 4 rewl. 80. Cfr. etiam part. 9, tr. 1. reach 19. · ° Lib. 3. part. 1, num. 67b. — M Tr.5, cap. 6. num. 62. — loc. cit-, v, Stcunrlum Mcrolla. dup. 6. cap. 8. dub. 22. n. 133. * Etcob., tr. I. exam. II» cap. 4, num. 97, (edit. Lugd. 16441 ; al. num. 76 (edit. Lugd. a. d.). · PcIlia., tr. A cap. 2, n. 154. “ Loc. dt., n. 676. — * Loc. dt., n. 61. Pal., tr. i\‘.r punct. ult., η. 1 Dull., Expo bull. S. Crudat. lib. 1, S 3. dub. 6, n. 9. cx rationibus quas ipse addudt, valet etiani pro casu,quo sacerdos gratiscelebraret: «Quia. 592 InhocoMu p r o bA bt Um (cne* tur. hem. »i modico ad Kndio ha­ it laccrdotem Inhrmi ♦ quando CI· luirntur LIB. 111. - TRACT. Ill. — CAP. 1. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. non teneri Missam audire, si alias erat excusatus. Quia privilegium datur ut fa­ vor, non ut onus; et ideo nemo tenetur uti privilegio suo; nam aliter privilegium redderetur gravosum. — Probabilius ta­ men teneri dicunt Continuator Tournely1 ; et Croix ’ cum Lugo, Tamburinio et com­ muniori, ut asserit. Ratio, quia, licet non teneatur quisque uti privilegio suo; tene­ tur tamen satisfacere praecepto, dum po­ test sine notabili incommodo. — Et idem dicendum puto cum Tournely, si cum mo­ dico stipendio possis conducere sacerdo­ tem; quia quisque tenetur leve pati in­ commodum, ut praecepto satisfaciat. « Unde resolves: 325. - « Γ. Excusantur, qui sunt in na« vigatione vel carcere. Item, in morbo, « vel convalescentia in qua obsit prodire • foras. Item, qui sunt in excommunica« tione vel interdicto; dc quo suo loco >. Infirmi excusantur, quando prudenter timent non leve damnum, vel moram no­ tabilem ad convalescendum. Ita commu­ niter doctores: Cajetanus % Sotus °>, Sua­ rez, Navarrus et alii cum Salmant.8; et ’ Decal., cap. 3, de 3 Praec., art. 2, *ect. 1, coocl. 4, ▼. 2 Cum codern. — · Lib. 3, part. J, num. 676. · Lu/ζο, de Euchar., di»p. 22, n. 14 et 17. · Tatnbnr,, Dccal., lib. 4, cap. 2, $ 2, num. t - Contin. Tourn., loc. cit. — Suar., dc Sacrii. Miti., diip. 88, sect. 6, num 5, v, Secundum inquit, dicere sic Missam est edictum praeter canones, et non adeo decens ; in quo casu nemo cogitur suo privilegio uti ». 325. - «J Cajetanus ct Sotus in generali dumtaxat loquuntur, licet eos Salmant. ex Leandro afferant pro sententia hic exposita. Cajetanus enim, Sum., v. Festorum violatio, scribit pro rationabili excusationis causa ha­ beri: · omne motivum rationi humanae con­ sentaneum, etiamsi non fuerit urgens ». — So­ tus vero, in 4, dist. 13, qu. 2, art. 1, v.f.: • Illos excusari, inquit, qui legitimo impedi­ mento cohibentur, ut infirmi ». b) Sanchez, Cousit., lib. 7, cap. 2, dub. 45, u. 3. disputat de officii divini recitatione; ejus· que opinionem dc ea re Gobat transtulit ad praesentem materiam. 't Suarcz, dc Rclig., tr. 4, lib. 4, cap. 28, u. 20 ct 21, ut ipse Gobat animadvertit, dc horis canonicis loquitur, et consentit, dicens m hoc dubio petendam esse dispensationem; quodsi vero superior adiri nequeat, tutiorem partem regulariter esse sequendam, ct offi· cium recitandum, nisi practice deponi possit dubium. Elbel4. — Apud quem, Gobat cum San­ chez b> excusat etiam eum qui aegra va­ letudine laborans, timeret exeundo nota­ bile gravamen capitis, virium lassitudinem, cruditatem, etc. Sed quid, si dubium sit, au tncommodum sit leve vel sufficienter grave? — Standum est consilio medici, aut superio­ ris, aut parochi, vel alius viri prudentis. Et etiam suo judicio potest acquiescere infirmus, si prudenter ita judicet. Sed quid, si adhuc, consilio petito, ma­ Dubiot de (ravi io commodo, itet contilio prudentia. neat dubius? Suarez c> dicit tunc petendam esse dis­ pensationem. — Sed Palaus Gobat, Bo­ nacina apud Croix 8, et Salmant. '■>, di­ cunt absolute non teneri ad Missam; quia, stante periculo gravis damni, praeceptum Ecclesiae tunc non possidet adversus in­ firmum. Et idem sentit Lugo /Λ Saltem (ait Gobat), tunc judicandum est, Matrem Ecclesiam in tali casu non obligare: vide Croix ". Et est valde probabile cum Maz­ zotta T. Excommunicatus vel interdictus non peccat, omittendo Missam, et sic pariter bonum. · Navar., Man., cap. 21, η. 3. - · Tr. 5, cap. 6, n. 5«. — · In 3 Praec., n. 366. · Gobat, tr. 5, n. 471. — Gobat, loc. cit., n. 479. - · Lib. 3, part. 1, n. 679. — Gobat, loc. dt., n. 463. — · Loc. dt., n. 679. — 1 Tr. 2, diip. 1, qu. 4, cap. 8, § 2, v. Tertio. <*> Palaus, tr. 22, punct. ult., n. 4, quam vis a Gobat pro officii recitatione invocetur, hoc tamen non habet. *) Bonacina, dc Horis can., disp. 1, qu. 6, punct. 1, n. 5, a Gobat allegatus, concordat, disputans de horis canonicis. At, dc Euch., disp 4, quaest. ult., punct. ult., n. 3, loqui­ tur dc casu praesenti, ct dicit: manente hoc dubio, « non potest domo exire » ad audien­ dum Sacrum. — Idcmquc tenent Salmant., tr., 5, cap. 6, n. 59, negantes posse domo exire, ne sc exponat gravioris morbi periculo. Cui doctrinae videtur accedere S. Alphonsus in Horn. Apost., dum ibi, tr. 6, n. 39, scribit: « In tali dubio praevalet jus naturale conser­ vandi salutem ». f) Lugo non citatur a Gobat pro hoc casu. Sed Gobat asserit primo praeceptum in pos­ sessione esse; regulam tamen possessionis lo cum non habere, quando ex ejus observatione aliquis incurrit in discrimen damni notabilis, tunc enim non est amplius par causa; ct Go bat addit: · Hanc solutionem repe ries alii casui applicatam a card, de Lugo, in Cousit, moral., lib. 1, dub 4, n. 3. Dubio per ititeoie, non tenetur ad Excommu­ nicatio, car­ eer, etc. ex· cuiant. 593 DUB. V. - QUAE EXCUSENT AB AUDITIONE SACRI. ciUmM ne * * gftfitarab •olaoc, nui ex pm polito ne * ftiptur, lut Utile poMul obti­ neri. * Cuito Jix dorau * vel Crcgii CICVMt. carceratus; etiamsi negligant absolutio­ nem vel libertatem <4 quia isti non obli­ gantur auferre impedimenta remota. Est commune contra paucos, apud Salmant. cum Navarro, Suarez, Azor, Bonacina, Sà, Palao, etc. — Modo, bene advertunt Spo­ rer8 ct Elbel8, ipsi non ideo ex proposito negligant liberationem, ne teneantur ad Missam. Immo, probabilius dicunt Bona­ cina h> et Trullench h>, ac Continuator Tournely4, ipsos non excusari, si de facili possent absolutionem aut libertatem obti­ nere, ct negligunt; quia quisque tenetur cum levi incommodo tollere impedimenta, ut gravi praecepto satisfaciat. 326. - « 2\ Item, qui custodiunt castra, • urbem, gregem, infantes, (vel puerum, « qui in templo quietus, et sine perturba• tione aliorum contineri non potest), vel • domum ; aut aegris solatio sunt, aut co• quere debent, ct similia curare quae «omitti non possunt. — Bonacina, Co« ninck >. Excusantur igitur custodientes domos vel greges. Ex communi, cum Laymann \ Palao6, Continuatore Tournely Bona­ cina 1 et Salmant. ·. — At, si sint plures custodes, et una dicatur Missa, debent alternatim eam audire. Ita Salmant.· cum Suarez c>, Navarro % Bonacina '4 Lay­ mann <4 Coninck f), etc. Et ita pariter, si a viro vel uxore ma­ nendum sit domi ad custodiam; non po­ test vir cogere illam, ut semper domi maneat: cum sit socia, non famula, quae e converso cogi posset. Sed etiam posset dominus manere domi quandoque, ut fa­ mula audiret Missam; nam istius utilitas dominum excusaret. Ita Croix l0, cum Stephano et Gobat. Pari modo excusantur ab audiendo Sa­ cro matres, quae non habent domi cui relinquant parvulos sine periculo; et con­ tra, non possent eos adducere in eccle­ siam sine notabili adstantium perturba­ tione. Ita Bonacina n, et Salmant. u cum Suarez, Trullench; et Elbel 11 cum Lay­ mann, etc. communiter. Probabiliter excusatur etiam, qui timet carcerari si ecclesiam adeat. — Croix 14 1 Tr. 5» cap 6, n. 63. Novar., Man., cap 21. η. 3. · Suar., dc Sacrit. Mi· ., * dixp. 88, eect. 6, n. 2, v. Prima. · door, part. 1, lib. 7, cap. 7, qu. I. - Bonae., disp 4, dc Euchar.i qu. ult., panel, ult., η. 2X · SJ. v. .Vissor auditio, n. 3. (edit, correcta.) - Pal., tr. 22, punct. ult., n. 2. — • Tr. 3, cap. 4, n. 26. — 1 In 3 Praec., n. 365. — « Decal., cap. 4, η. X — · Tr. 22. punct. ulu, n. 6. — ’ Disp. 4, de Euch., qu. ult., punct. ult., num 6 et 7. — · Tr. 5, cap. 6, n. 68. — · Loc. dt. — · Lib. X pan I, n. 636. Stephan, cap. 3, de 3 Praec., art. 2, sect. ), conci 4, v. Srrf quaedam. — Bonae., loc. dt., Me a num. 5. — · Lib. 4, tr.7, * ’ Ex auctoribus citatis, Azor omittit istam limitationem. Bonacina, loc. cit., non tenet hanc sen­ tentiam. — Trullench. vero. lib. 3, cap. 1, dub. 5, n. 23, hoc modo loquitur: · Excommunicatus non audiens Missam, non peccat, quia est ei prohibitum: quod procedit etiam, si negligens sil in procuranda absolutione..., tunc enim, etsi peccet eo quod negligens sil, non tamen peccat non audiens Missam ; sicut qui causam morbi dedit, peccavit tunc quidem, non vero peccat non audiens Missam. Non enim cxcommunicalus, ob praeceptum Missae tenetur tollere impedimentum censurae; sicut nec detentus in vinculis tenetur ex vi hujus praecepti quaerere liberationem, ut Missam audiat >. 326. - Ό Coninck, dc Sacram., qu 83, >i. 313 ct seqq., male a Busenbaum allegatur, dc hoc enim silet. b) Contin. Tournely, dc 3° Praec., art. 2, sect. I, conci. 4y v. Prob. 3, negat quidem pa­ stores ad Missam teneri. At paulo inferius subdit haec esse cum grano salis intclligenda; S. Alhioxxi, Ofera moralia. — Tom. L 5, disp. 4. dub. 16. n. 102. · Gobat, tr. S, n. 494. ~ “ Loc. cit·, n. 5. — ■ Loc. dt. n. 72. · Suar., a S. Paulo, tr. loc. dt., num 7. · Trull., lib. 8. cap. 1, dub. 7. num. 6. — « Loc. dt., num. 389. · Laym., loc. dL, num. 3. — M Loc. du, n <>89. sane enim: « Bubulci et ovium custodes, nisi aliud ferat omnimoda necessitas, pecora domi continere possunt per tempus Missae, aut aliam adire Missam in vicinis pagis, si possunt, etiam cum aliquo ordinarii somni dispendio». Suarez, disp. 88, sect. 6, n. 7, v. Quin­ tam, brevius loquitur, dicens pastores excu­ sari, «quando per alium munus suum supplere non possunt ». — Navarrus autem, lib. 2, de feriis, const!. 5: «Custodibus ovium, inquit, praecipiendum est, ut ita inter sese conveniant, quod possint audire Missas a sc necessario audiendas ·. ·*) Bonacina, loc. cit., n. 6, ait pastores de­ bere sese « vicissim juvare, ita ut unus ec­ clesiam adeat, altero custodiente gregem; co vero redeunto, alter ad Missam accedat, modo (nota) supersit alia Missa dicenda ». ‘J Laymann, non satis accurate citatur a Salmant; asserit enim dumtaxat, loc. cit., n. 3, excusari eos, « qui domum vel gregem custo­ dire debent ne damnum inferatur ». — Co­ ninck pariter hic male citatur a Salmant., sicut supra male citatus est a Busenbaum. 38 ·» Uxor nequit cogi ui «caper do Qu.4 dc hero et (amoLx. Mater cui t odieux parvolam excuiatar. Item qai timet carce­ rem. 594 LIB. HI. - TRACT. HL — CAP. I. cum Henriquez, Dicastillo et Gobât; ac Zaccaria *. ami«c8b Excusatur etiam, qui nequit Missam inârroo ex· . ... . casatur. audire, quin relinquat infirmum sine as­ sistentia ad cibum sive ad remedia prae­ standa; vel quin infirmus, relictus ab illo, gravem turbationem patiatur. Ita Palaus, Dicastillus, Filliuccius/^ Sotus etc. cum Salmant.J. Et hoc, etsi adesset alius assi­ stens, sed infirmus putaret illius assisten­ dam esse sibi necessariam, et alias gra­ vem pateretur tristitiam. Ita Pasqualigo apud Croix · et Mazzotta 4. 327. - « T. Item, cui periculum est gra« vis offensionis mariti, parentum vel do« minorum. Henriquez a>, Suarez, Filliuc< cius s. — Si tamen id fere semper fie« ret, de alio medio laborandum esset ». Famuli Excusantur famuli, quando eorum mi· excusantur · · « n «crviuo nistenum est communiter necessarium, ntctaorio et ornjltcre nCqueant sine gravi incom­ modo dominorum; debent tamen medio­ crem diligentiam adhibere, ut Missam non omittant. Ita Suarez e, Palaus 7, Tournely b>; et Salmant.g cum Coninck et Di­ castillo. — Immo notat Croix1 cum Palao, cos teneri ad hoc, adhuc cum mediocri 9, cap. 25, num. 10. · Dicati., tr. 5. dc Sacrii. Mi··., diep. S, dub. 10. $ 1, n. 187. - Gobai, tr. 5, Hcnriq., lib. rj > 0 0 num. 501. — » Id e*t Croix, (edit. Zaccxnx) h b. 3, pxrL 1, num. 689. — Pal tr. 22, puocL ulL, n. 5. · Dicati., loc. ciL. dub. 10. $ I, num If». · 4 Tr. 5. cap. 6, num. 76. — Parquai., de Sac rit Mit·., qu. 1329, num. 3. - · Lib. 3. - DE TERTIO PRABCBPTO DECALOGI. molestia seu vigilia, non autem cum no­ tabili diminutione somni. At si ministerium non sit ita necessa­ Scdm rium, domini procul dubio peccant, si fa­ necwiUh berui et h racla· piemulos impediant Sacrum audire. - Ipsi exnt. autem famuli tenentur tunc audire, adhuc contra domini jussum: nisi gravem indi­ Limitatis gnationem timeant; vel nisi statim et de facili non possent alium dominum inve­ nire: ut bene ait Croix «J, cum Palao «Λ Quicquid dicant Sporer10,et Salmant." etc., sentientes famulos per aliquot vices sem­ per excusari. Notat autem Mazzotta ”, quod minime peccant domini, si tempore Missae prae­ cipiant famulis quae nequeant differri ju­ xta communem vivendi modum (intelligendum, sine notabili ipsorum dominorum incommodo). — Et tunc sane excusantur etiam famuli, si tempore Missarum, sint occupati in obsequio actuali et necessario; ut ait Sporer13 cum Salmant., etc., ut supra. Gravi» ia Sic pariter excusatur uxor, si ex ac­ dijnatio vi­ cessu ad ecclesiam timeat gravem indi­ ri raro er· cuext nte· gnationem viri iracundi vel zelotypi; se­ rem, cus, si levem. Communiter Palaus, Suarez, Bonacina, Azor, cum Salmant. 14; Mazn. 7. — ’ Loc. cit., n. 6. - · Loc cit., n. 74. · Coninck, de Sacram., qu. 83. n. 315. · Dicat!., loc. cit., $ 5> n. 214. — • Loc. ciL, n. 685. Pal., loc. cit.. n. 6. — * Tr. 3, exp 4. n. 34. - 11 Loc. cit.. n. 75. — ’· Dc 3 Praec., cap. 3, $ 2, pan. I, n. 680. — 4 Dc 3 Praec. cap. 3, $ 2, ver·. Tertio — Saur., de Sx er if. Mi»·., di*p. MJ, xect. 6, n. 6. v. Quartum, cl n. 7, v. Quintum. — » Tr. 5, num. 227 ct 228. — · Loc. cit., v. Sexto. — u Tr. 3, exp I. n. 34. » Satinant., tr. 5, cap. 6, n. 74. — Pal., tr. 22, punct. ult., n. 4, v. Secundo. ■ Suar., de Sacrif. MIml, dl»p. 88. «ect. 6, n. 6. · Danae., dc Euchar.. quxett. ult., punct. ult , n 9. · Axor, part. 1, lib. 7, cap. 7, qu. 1. · 14 Loc. cit.» n. 67, f) Filliuccius, tr. 5, n. 227, non loquitur dc casu quo infirmus gravem turbationem pa­ teretur ; in reliquis vero concordat. Sotus, quem Salmant nimis fidentes a Dicastillo mutuati sunt, id non habet ih 7, dist. 13, qu. 2. art. 1. 327. - <*) Henriquez, hb. 9, cap. 25, u. 10, dc solo marito loquitur, et concordat h Continuat. Toumely, dc 3° Pracc., art 2, sect. I, conci. 4, Prob. 3, non ita clare loquitur; postquam enim excusavit famulos, « quibus per dominos non licet adire eccle­ siam », istud tandem his verbis limitat: « Qui dominis impiis serviunt quaeritare debent re­ ligiosiores, qui non negent tempus exercendae pietati sufficiens; neque hic excusaret lucri majoris intuitus; si enim alibi habent ali­ menta ct quibus tegantur, contenti esse de­ bent... Quodsi servie quorum fundus totus est labor, a dominis quibus necessario adhaerent distineantur, quo tempore vel officio vel sacris catechesibus intéressé oporteret, utique immu­ nes erunt, modo mentem quo meliori poterunt modo erigant ad coelestia ». <) Croix, lib. 3, part. 1, n. 685, de hoc casu ita loquitur: «Famuli... excusantur sal­ tem pro aliquot vicibus, si sine gravi incom­ modo detrectare non possint; si autem tale impedimentum non ordinarium neque per se necessarium foret continuum, tenerentur de­ serere talem dominum ». — Palaus pariter, tr. 22, punct. ult., n, 6: « Si vero necesse sit, inquit, aut dominos deserere aut gravem iram et dominorum turbationem sustinere, ex­ cusari possunt ». Monet tamen quod si hoc im­ pedimentum Missae audiendae frequens fue­ rit et quasi per consuetudinem, obligatos esse nacta opportunitate herum deserere et alium quaerere, cui inserviendo, praecepta Ecclesiae servare possint ». DUB. V. - QUAE EXCUSENT AB AUDITIONE SACRI. >’«« i-onUemcku Vuior. ?ui"arex zotta 1 ct Elbel — Sed hoc raro admit­ tendum. Ex justa causa, notat Croix ·, cum Tambunmo et Fagundez, posse patrem deti­ nere filium domi clausum in poenam, etsi Missam non audiat. Idem ait Elbel 4. — Recte etiam excusatur, cum Continuatorc Tourncly qui omitteret Missam ad re­ parandas rixas aliorum aut furta alie­ norum bonorum. 328. - «4°. Item, si quis alioqui ornis< surus esset occasionem commodam iti• neris, v. gr. socios, cum viam ignoret • vel pericula metuat. /Mias vero, tenetur • ad Missam ante iter vel in itinere. — « Suarez ·, Rodriguez Bonacina ’ ». Excusatur etiam viator, si alias perde­ ret expensas itineris, quas faceret socius; ut Suarez,Dicastillus,Gobât,apud Croix·, et Salmant. 9 cum Bonacina etc., ac Elbel ,0. — Vel si graviores expensas su­ bire deberet, si relinqueret occasionem illam ob Sacrum audiendum; ut addit El­ bel n. — Vel si non esset securus in iti­ nere sine comitiva. Elbel u. — Vel si so­ cietas illius multum eum sublevabit et 1 Dc 3 Pracc., cap. 3, $ 2, v. Srxto. — · In 3 Pracc., num. 369, *ub3.— ■ Lib. 3, pari. 1, num. 688 Tambur, DccaL. hb. 4, cap. 2, $ 2, n. 4. - Fa^und., Decal , hb. 4, cap. I, n. 2. — ‘ Loc. dt., n. 380 — · De 3 Pracc., art. 2, »cct. L conclu·. I, prob. 2, v. Hinc 2. — · Loc. cit., eeci. 6, n. 5, ▼. f. — ’ Loc. cit., n. 6. — Suar., di«p. 88, »cct. 6, n 5. · Dirait., de Sacrif. Mi*»., disp. 5. dub. 10, < 4, n. 178 . Gobai, tr. 5, n. 4%. · ■ Loc. cit., n. GB2. — · Tr. 5, cap 6. n 69. — * Loc. cit., n. 383. — 11 Loc. dt. — ** Loc. dt. — d) Id est ad praecavendas vel coercendas rixas. 328. - oJ Rodriguez, Sum.,part. l,cap. 123, n, 9, brevius dicit excusari « itinérantes cum bona societate, quam amitterent si demora­ rentur ». b) Bonacina non salis accurate a Salmant. allegatur; id enim loc. cit., n.6, non habet. <) Suarez rem breviter indicat, loc. cit., ubi negat sufficientem videri causam omit­ tendi Missam: < Solum amittere comites viae, si nullum aliud incommodum adjungatur » ; excusari autem si comites, quos amitteret, sint sibi « ob aliquam gravem causam · necessarii. 329. - n> Bonacina, loc. cit., u. 12, requi­ rit sex aut septem milliarium distantiam; sed subdit in hac rc dijudicanda, opus esse « pru­ dentia, habita ratione loci, temporis ct perso­ nae », ita ut tempore ni vis aut magnae plu­ viae, salis sil duorum milliarium distantia». Suarez, loc. cit., u. 5, ab audienda Missa excusat, « si necessarium- sit longum iter, 595 longae viae auferet taedium: quod certe videtur grave incommodum, vel saltem est conjunctum cum periculo gravis in­ commodi; ut Tamburinius, Suarez <>, Di­ castillus, Gobat, Henriquez, apud Croix l>. 329. - « 5“. Si sit gravis difficultas eundi « ad ecclesiam ob distantiam, v. gr. unius “*· « vel alterius milliaris germanici, vel etiam « minoris spatii: maxime si via sit mole< sta, coelum pluvium. Ubi habenda est « ratio personarum, loci, temporis et con« suetudinis. — Bonacina a>, Suarez % Fil« liuccius Marchant d> ». Pro distantia excusante, alii assignant tria milliana nostratia, alu duo, ahi unum. Sed hoc judicandum ex circumstantiis per­ sonae, temporis, etc.; ut Busenbaum, Viva, Salmant., ex commmuni. — Ordinarie ta­ men, milliaris distantia non excusat; ut bene ait Croix u. Sed Dicastillus <4 apud ipsum, non obligat mulieres nobiles ct teneras ad 1500 passus; obligat vero alias mediae sortis ct rusticas ad longius spa­ tium. — E converso, Salmant.15 cum Sua­ rez, Palao, Trullench, Filliuccio, etc. (qui­ bus adhaerent Zaccaria w, ac Croix cum Tambttr., loc. clU, n. 5. · Dicast., loc. cit. · Gobai, loc. dt., n 406 et 497. . Henviq., Hb. 9, cap. 25, n. 10. · “ Loc. cil.. o 682. — Vhw, de Pnuc dccal., qu. 9, art. X a. 7. Sahnant., tr. 5, cap 6, n. 65 — M Lib X part. L n. 687. — u Tr. 5, cap. 6. n. 65. · Snar., de Sacrif Miae., disp. 88. •ect. 6, num. 5. · Pal.. tr. 22, punct. ult., num. 4, v. Sreundo. · Trull., Hb. 3. cap. I, dub. 7, n. 10. · Fili., tr. 5, num 226. — M Id c*t Croix, (edit. Zaccaria). — Croix, loc. cit., n. o87. v. g. unius leucae peditem conficere; idemque est, quamvis non sit tanta distantia, tamen est aliqua notabilis, et aliunde tempestates in­ gruunt et pluviae, ita ut prudenter rem con­ siderando, notabile censeatur detrimentum ». c> Filliuccius, tr. 5, u. 226. requirit pro pedite trium milliarium; vel etiam, cum plu­ viis, tempestate, etc., duorum distantiam, « ita ut, consideratis circumstantiis personae, loci et temporis, prudenter judicetur notabile dam­ num ». H) Jacobus Marchant, Résolut, pastor., dc celebrat. Miss., cap. 6, qu. 1, cas. 7, excusari affirmat, « si oportet multum itineris cum gravi labore conticere. Ut si quis pedes de­ beat ire ad duas horas tempore turbido ct pluvio; vel etiam ad unam, tempore veniis ct tempestate pleno». f Dicastillus a Croix, loc. cit, allegatur, quasi obliget ad 1500 passus mulieres mediae sortis; ipse tamen Dicastillus, tr. 5, disp. 5, dub. 10, § 4, ii, 135, ita obligat « generaliter 596 Laclu* cxcumC vi· dax*. Qu xnlo tempore. LIB. III. - TRACT. III. — CAP. 1. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. Diana J>, Gobât et Fagundez) dicunt quod regulariter excusat distantia leucae sive trium milliarium: id est (ut Croix), unius bonae horae seu 5 quadrantium iter pe­ dibus agentes ; et minus, si esset molestia nivis, imbris vel alia causa. Et idem tenet Mazzotta dicens absolute, quod distan­ tia trium milliarium omnes excusat. 330. - « 6n. Si cx consuetudine patriae < feminae egredi non soleant tempore lu« ctus, vel etiam post partum. — Silve« ster a), Cajetanus et Filliuccius 1 ». Excusantur igitur viduae ratione lu­ ctus; ut Sporer b) et Elbcl b); ac etiam filiae et sorores, ut addit Mazzotta cum Suarez o. — Sed talem consuetudinem (ajunt Filliuccius d>, Villalobos d> et alii), non esse extendendam usque ad mensem a morte viri. Mensem tantum permisit S. Carolus Borromaeus in concilio primo Mediolanensi. Quamvis, si alia esset con­ suetudo in aliquo loco, non esse damnan­ dam de peccato gravi docent Palaus, Dicastillus ct Filliuccius, cum cacteris apud Gobat, tr. 5, num. 486. - Fa&und., de 1· Praec. EccJ., lib. 2, cap. 9, n. 10. — Croix, loc. dt. — Cafetan,, Sum., v. Festorum violatio, — 1 Tr. 5, n. 229. — Maaoot., de 3 Praec., cap. 3, $ 2, v. Dentum excusat. — Concii. Mediolan., Conttitut. pari. 2. cap. 5, v. PWmoj. — Pal., tr. 22. punct ult.. n. 7. Dicast., tr. 5, di»p. 5, dub. 10, $ 6. n. 219, - Fili., tr. 5. n. 229. · Tr. 5, cap. 6, n. 82. ’ Loc. cit. · Pal., loc dt., n. 7. — · Loc. cit., num. 81. . Pal., loc. dt., n. 7. — Suar., ditp. 88, wcct. 6, num. 8. — Navar., Man., cap. 21, η. 3. — Henrtq., hb. 9, cap. 25, loquendo, tempore hyemis aut aestus ». Sed si « pluit aut ningit notabiliter», ne viros qui­ dem et rusticas mulieres obligat ad assisten­ dum Sacro, si iter mediae leucae vel 1500 pas­ suum eis esset conficiendum. / Diana ita quidem citatur a Croix ; ipse vero, part. 10, tr. 15, resol. 35, hanc a se allegatam sententiam non dijudicat, tametsi ei suffragari videatur, scribendo: « Non vide­ tur concedendum quod eadem distantia suffi­ ciat pro itinere pedestri ac equestri : nam in itinere equestri minus laboratur; unde ego puto quod saltem distantia unius leucae et mediae sit necessaria ad excusandum audi­ tionem Missae». K) Mazzotta, de 3° Praec., cap. 3, § 2, v. Hinc excus., rem clare significat, dicens ex­ cusari aliquem: «per tria milliaria, vel per duo, aut etiam aliquando per unum, attenta circumstantia personae, pluviae, aestus et alia­ rum circumstantiarum ». 330. - *1 Silvester, v. Missa //, qu. 2, dc solis viduis tempore luctus loquitur. Salmant. ». — Illae tamen, quae e domo iw t> jam egrediuntur ad alia, non sunt excu- *iu“' '' sandae; ut recte notant Salmant. a cum Palao. Alicubi etiam ex _ _. consuetudine . ...virgi- aliam α nes excusantur a Missa, ne in publicum ««aiu exeant: Salmant. 4 cum Filliuccio *>, Pa­ lao et Suarez; — qui tamen, cum Azor f) et ceteris, merito advertit talem consue­ tudinem moderandam esse, quoad fieri potest. « 7". Si quis non habet vestes statui « suo convenientes. — Navarrus, Hcnri« quez, &\, Azor, Bonacina 5 ». « 8“. Si quae ex occulta fornicatione • praegnans metuat, ne id advertatur, si « prodeat. — Laymann * ». Bene excusantur, cum Busenbaum j et _beniNo«veitn l φ Elbel 7, mulieres non habentes vestes de- dece»«< centes juxta suum statum, vel famulum cuiaur. aut sociam; sine quibus magno rubore suffunderentur, ut ait Mazzotta 8. Sed me- Limiuub rito advertunt Salmant. °, Ledesma, Sua­ rez, Filliuccius, Dicastillus, Palaus, etc., n. 10. — Sd, v. Missae auditio, num. 3. · Aoor, part. 1, lib.7, cap. 7. qu. 1 — · Dc Euchar., qu. ult., punct. uh., num. 8. — · Lib. 4, tr. 7, cap. 4, num. 3. — 1 Dc 3 Praec., n. 367. — ■ Dc 3 Praec., cap. 3, § 2, v. Quinio. — · Tr. 5, cap. 6. num. 64. - Petr, dc Lrdosm., Sum., de Sacram. Euchar., cap. 27, conci. 16, cxcus. 3, vers. Hac etiam. · Suar,, dc Sacrif. Miss.. disp. 88, sect. 6, num. 5. · Fill., tr. 5, η. 226, v. Tertio. - Dicast., tr. 5, disp. 5, dub. 10, $ 4, num. 175 ct 176. - Pal., tr. 22, punct. ult., num. 4. v. Tertio. *) Sporer, tr. 3, cap. 4, n. 35 ; Elbcl n. 384, id concedunt, non quidem universa­ liter, sed in aliquibus locis, ubi viget con­ suetudo. <) Suarez, falso a Mazzotta allegatus, non loquitur, loc. cit, n.8, dc sororibus et filiabus, sed solum de viduis. d) Filliuccius, loc. cit., n. 229, negat exten­ dendam esse hanc licentiam ultra mensem. — Idemquc tenet Villalobos, part. 1, tr. 8, diff. 36, n. 8, addens in hoc attendendam esse consuetudinem, in specie pro mulieribus nobilibus, Filliuccius, loc. cit., addit: « Est tomen potius improbanda, praesertim in festis solemnibus ». — Cui consentit S. Alphonsus in Horn. Apost., tr. 6, n. 42, ubi ait: « Nulla au­ tem ratione potest licita reputari illa consue­ tudo (ut melius dicam abusus), qua puellae, ne in publicum exeant, ab auditione Sacri se abstinent ». f) Azor, etsi a Salmant. citatur pro hac limitatione, eam tamen non habet. DUB. V. - QUAE EXCUSENT AB AUDITIONE SACRI. PurlUinhoortu prae· ftun*. Puellae, qoanun ma­ trimonium publicatur. Puerpera excusatur. 597 non esse excusandas ab audienda Missa yalde mane, si possunt; aut in ecclesia remota, ubi populus non concurrit. — Idem dicitur de puella inhoneste praegnante, si posset in aliquo loco occulte et sine nota Missam audire <Λ Ita com­ muniter, cum Buscnbaum supra, Elbcl Continuator Tournely ·; et Palaus, Lay­ mann, Reginaldus, etc. cum Salmant. ®. Sic etiam possunt aliquando excusari puellae, quae ab ecclesia exeunt quando fiunt proclamationes pro earum matrimo­ niis: etsi ideo omittant Sacrum, si ob id notabilem verecundiam pati debeant. Ita Elbel 4. Idemque sentit Sporer h> de mu­ lieribus nobilibus. — Hoc autem raro et difficile puto admitti posse; at si revera puella ex hoc tantum ruborem pateretur, ut magnum incommodum subiret, eo casu non improba. Croix vero 6 absolute tales puellas excusat, ubi adest hujusmodi con­ suetudo. Pariter consuetudo excusat puerperas, domi se continentes post partum per ali­ quod tempus (v. gr. per sex hebdomadas ex communi usu, ut testantur Sporer et Elbel), etiam postquam convaluerint. Ita Sporer °, Elbcl \ et Salmant. · cum Pa­ lao s. — Non vero excusantur mulieres ob menstruum. Salmant. 10. 331. - < 9”. Si quae sciret alteri, a quo Peeiu « perdite amaretur, secuturam occasio- Varpfter « nem peccati, si prodiret. — Sà, Filliuc- cona,’,‘’*d' < cius 11 ». Quaestio magna est : an puella, sciens 1 Dc 3 Praec., n. 367. — · Dc 3 Praec., art. 2, icct. 1, conci.4. — Γαϊ., tr. 22, punct. ult., n. 4, v. Tertio. Laym., Hb. 4, tr. 7, cap. 4, n. 3. · lib. 19, n. 16. - ■ Tr. 5, cap. 6, η. M. — « Loc. cit., n. 3SI, sub 2. — · Lib. 3, part. 1, num. 690. — Sporer, tr. 3. cap. 4, num. 35. - Elbel, loc. dU, nub 3. — · Loc. cit. — ’ Loc. cit., »ub 3. — · Loc. dt., n. 79. — • Loc du, n. 7, ex cap. un., dc pun 6 c. poet partum. — ** Loc. cit., a. 80. — Sd, ▼. .Vnwr η. X — u Tr. 5, n. 227. — 11 Loc. dt , n. 77. — Pal., loc. dt., n. 5. · Henriq., lib. 9, cap. 25, n. 10. — Suar., disp. 88. sect. 6. n. 6. · FtlL. tr. 5. num. 227. · Bonac.. dc Euchar. qu. ult-, punct. ult., n. 15. · Salmant., loc. du. n. 77. s) Non omnes auctores hic allegati eo modo exponunt suam de hoc casu sententiam; Reginaldus loquitur fere ut Buscnbaum supra ; Contin. Tournely et Laymann simpliciter ex­ cusant mulieres inhoneste praegnantes, quae nequeunt absque pudore et infamia templum adire. h) Sporer, tr. 3, cap. 4, n. 35, dicit aliqui­ bus in locis excusari puellas nubiles tempore sponsaliorum. 331. - n> Laymann, lib. 2, tr. 3, cap 13, n. 10, haec habet : « Accidere potest casus, licet raro, ut mulier debeat etiam festo dic auditionem Missae intermittere; si propter circumstantias brevi tempore mutandas intel· ligat infirmum adolescentem lapsurum esse in aspectu ipsius». b) Sporer, tr. 5, cap. /, //. 29: · Femina, inquit, sciens determinatam personam cx aspe­ ctu suo scandalizari, potest una aut altera vice domi se continere, omisso Sacro... Et certum est non teneri abstinere saepe vel ad longum tempus ». Va’entia, in 2att* 2Λ*, disp. 3, qu. 18, punct. 4, rcg. 3, v. Secundo sequitur, dicit teneri ad omittendum Sacrum, sed addit: • Non tamen teneretur perpetuo, etiam aut per unum annum carere perpetuo Sacro; nam id esset intolerabile ·. d) Lopez, Instruet, consc., part. 1, cap. 57, v. At praedicta, vult puellam istam teneri ad omittendam Missam semel vel bis; sed « ul­ tra unam vel duas vices, aut ad summum tres, jam mulier tenetur, non obstante tali scandalo, prodire ad Missam de praecepto audiendam ». f) Mazzotta, de 3° Praec., cap. 3, § 2, v. Dubium est, dicit : < Posse (saltem si id sae­ pius non accidat) Missam omittere... ; sed ad id non teneri ». Et hanc sententiam commu­ niorem appellat. f) Sà, v. Missae auditio, n. 3, dicit excu­ sari eo casu ; unde ridetur admittere quod non teneatur omittere Missam. Sanchez citatur quidem a Salmant. pro hac sententia, sed ex Leandro; at ipse. Decal., lib. /, cap. 6, η. 16 et 17, non disputat de hoc praecepto, sed in genere quaerit: « An fe­ mina conspectui viri se offerens, a quo se turpiter amari novit, peccet mortaliter pec­ cato scandali, quando nullatenus eum ad sui amorem provocare intendit». Et quamvis pro babilexn reputet opinionem, quae asserit eam mortaliter peccare, si id absque necessitate ab aliquo turpiter concupisci, possit omit­ tere Missam? — Tres sunt sententiae. Prima, quam tenent Laymann a>, Spo­ rer b', Valentia Lopez apud Sal­ mant. u, dicit posse; et bis vel ter etiam teneri omittere. — Secunda, cum Palao et Henriquez, dicit, teneri audire Missam, non obstante ruina alterius: quae illi vo­ luntarie evenit. — Tertia, cum Mazzotta % qui asserit communem cum Suarez, Sà Filliuccio, Bonacina, Sanchez <>, etc., apud Salmant., docet, posse quidem omittere ad evitandum proximi damnum: sed non te- Potext. « b»· vel ter tenetur omittere Sa crunx. Probabili­ ter tenetur audire. Probabili­ ter potest, •ed non le netur omit­ tere. 598 UB. in. - TRACT. 111. — CAP. I. - DE TERTIO PRAECEPTO DECALOGI. neri, quia utitur jure suo, et damnum ille sua culpa patitur. nVo“ota Hae sententiae omnes sunt probabiΕίΐ’οτΓ0*" les; sed prima, probabilior. Ratio, quia praeceptum naturale de vitando scandalo, praeferendum est positivo de audienda Missa. E converso, quia caritas non obli­ gat cum gravi incommodo, non tenetur puella abstinere a Missa plus quam semel vel iterum. Vide dicta de Caritate, Lib. II, Araiiaio notxbilitlu eri excuiat λ MttVU nacina cl, etc., non negent excusari via­ torem, qui, ne amittat solas expensas quas sperat a socio, Sacrum omittit. Utrum autem excusetur, qui in sab­ bato venatum iret, ubi Missam audire nequit? — Vide dicta n. 301, v. Merito. Verum Dicastillus et Gobat, apud Croix ‘°, excusant aurigas, qui non possunt audire Sacrum, quin vecturam re­ linquant cum notabili jactura. Idem ait ..i , ». 51 et 53. Mazzotta 11 dc tabellariis et custodibus 332. - Quaeritur hic in fine: An amissio gabellarum, qui timeant notabilem jactunotabilis lucri excuset ab auditione Sacri? ram. Idemque dicit de nantis, vectoribus Negant Salmant. *. — Sed satis pro­ mercium, qui nequeant audire Missam sme babiliter affirmant doctus Pater Holz­ magno incommodo. — Illud autem non mann *, Viva ·, Mazzotta 4, Elbel 1 cum admittimus, quod aliqui auctores addunt, Anacleto e>, Diana b>, etc., Tamburinius ·; apud Croix ,a, scilicet, quod, etsi quis pos­ cum Azor, Bassaeo, apud Croix ’. Ob eam­ sit sine tanto damno omittere vecturam, dem rationem, qua diximus supra n. 301, adhuc tamen is excusari posset ex con­ excusari qui, ne amittat extraordinarium suetudine aliorum, quam habent vehendi. 18 dicunt Suarez Ό et Gobat, lucrum, laborat die festivo: ex ratione ge­ — Pariter . . nerali, quia praecepta ecclesiastica non excusari molitores, si, causa Missae, eis obligant cum gravi incommodo. Idem te­ eveniret jactura mediocriter gravis. Valde autem probabiliter excusatur, net Gobat, qui excusat pauperem, etiam ob lucrum unius ducali; et duorum, alium qui ob Missam audiendam omittere debetenuis fortunae. — Et injuste Salmant. * ret negotium cum damno gravi; ut Sua­ rejiciunt praedictam secundam senten­ rez, Dicastillus, Cajetanus % etc. cum Sal­ tiam : cum alibi » cum Suarez, Palao, Bo­ mant. /Λ * Tr. 23, de 3 Praec. decal., cap. 1, num. 345. — · De Praec. decal ., num. 528, i. f. — ’De Praec. decal·, qu. 9. v. Quarto. - · De 3 Pracc.. n . 368. - 4 Decal., lib. 4, cap. 2, S 2. num. 7. — Aaor, part. 1. lib. 7, cap. 7, qu I. - Ban., v. Afta* IX, n. 3. · 1 Lib. 3. part. 1, n. 661. — Gobat, tr. 5. n. 492 et 493. — ■ Tr. 23, cap. 1, u. 315. — · Tr. 5, cap, 6, n. (fi. - Suar., ditp. 88, iect. 6, n. 5, · Pal., tr. 22, · punct. ult., num. 4, v. Quarto, — Dicast., tr. 5, disp 5, dub, 10, S *· n. 178, · Gobai, tr. 5, num. 9. · *· Loc. cit., num. 684. — « Loc. cit., v. Quarto. — 11 Lib. 3, part. 1, n 664. — u Apud Croix, loc. cit. · Gobai, ti 5, n. 500. — Suar.. de Sacrif. Miss., disp. 88, sect. 6, num. 5 · DicaU., loc. dt.. n. 178 et 180. laciat ; secus vero, si ob causam necessariam, ut < eundi ad ecclesiam » ; absolute tamen ne­ gat eam teneri ad se privandum libertâte c domo exeundi. 332. - a) Anacletus citatur quidem pro hac sententia ab Elbel ; ipse tamen, Ir. 10, dist. I, n. 46 et 52, hunc casum in specie non habet, sed in genere dicit excusari, « cum nequit au­ diri Missa absque jactura boni notabilis aesti­ mationis ». b) Diana, part. 2, tr. 15, resol. 34, pariter citatus ab Elbel, ibi non disputat de omittendo Sacro, sed de opere servili, quod fieri licitum asserit, si lucrum cessans aestimari possit non mediocre nocumentum. e) Bonacina, loc. cit., u. 6, non facit men­ tionem expensarum itineris, quidquid dicant Sal man licenses. *) Suarez perperam allegatur pro hac sen­ tentia a Croix et Gobat, qui tamen allegatio­ nem sumpserunt ex Bonacina; ipse enim lo<. cit., sect. 6, num. 5, non loquitur de molito­ ribus. Cajetanus non expresse sic docet; haec tamen sententia ex ejus dictis, in 2a"' 2at. qu. 122, art. 4, § In 3 casu, colligi potest, ut dicit Filliuccius, a quo Salmant. hanc alle­ gationem mutuati sunt. Cajetanus enim ibi licita reputat servilia opera, quae fiunt propter necessitatem non differendam. f) Salmant., tr. 5, cap. 6, n. 70, hanc opi­ nionem, quam amplectuntur, ita coarctanl: « Quod intelligendum est, inquiunt, quando hujusmodi negotia praeveniri non possunt, ne Missae auditionem impediant, vel e con­ trario Missa praeveniri nequit, ut negotiis va­ cetur; nam si quis velit prius nimio somno indulgere, unde postea non possit utrique oneri satisfacere, non excusabitur a culpa ratione praeteritae negligentiae, si luit praevisum im­ pedimentum et voluntarie non praeventum ». — Idemque tenet Suarez, loc. iit. art. 3, num 7, v. Quarto — · De 3 Praec., cap. 3, $ 2. cm* nrC larti» «« «wdibatp bc*'*rtta pf° rfbm ργο«μ< loribe·. Netotiwa M??enc* DUB. V. - QUAE EXCUSENT AB AUDITIONE SACRI. Non excusatur autem, ex communiori cum Pasqualigo apud Croix qui omit­ teret Sacrum ob aliud bonum spirituale, Limitatio quamvis majus. — Probabiliter tamen 1 pro conii· admittit lllsung excusari qui omitteret lente, Missam pro se confitendo, si alias deberet aliquandiu permanere in statu peccati mortalis. Et idem tenet Croix cum pro impe­ Lessio <Λ — Item excusatur a Missa, qui diente bla*fihemia», alias non posset impedire blasphemias, arta, etc. rixas, furta, etc. Elbel *Λ Praece­ An autem peregrini teneantur audire ptum Nia­ nte «pecijde Missam, quae audienda est ex peculiari alicui loco, praecepto loci ubi sunt, etiamsi per unum Bonam ιρι niaalc m*· )<>· non rt> ivial. diem ibi commorentur? probubi Affirmant Suarez 3, Pontius \ Joseph <âtpcre4, num. 1 Salas, de Legib., disp. 14, sect. 4, n. SO. · * Tr. 3, disp. 1, n. 36 et <3. — * Dc 3 Pracc., n. 381 ct 382. - Granado, in 1** 2~. controv. 7, tr. 3, disp. 6, n. 23 et 24 - u Tr. 11 punct. 24, § 3, n. 11 ct 12. — · Decal., lib. 1, cap 12. n. 37. — cap. 3, n. 58. Scilicet, uti ait lllsung, tr.5, n. /64, i.f., si quis confiteri non posset « eadem die ». — Croix autem, loc. cit., idem concedit, « si ali­ quamdiu in statu peccati mortalis esset alioqui permansurus, quamvis, η. 655, absolute dicat quod si confessio esset omittenda, « suaderi potest, ut fiat sub Missa*. — Lessius vero, in Auctar., v. Missa, cas. 2, scribit de iis qui tempore Missae confitentur: « Omnino... vi­ dentur excusandi, quibus ratione negotiorum, vel quia sunt in obsequio aliorum, non est integrum aliud Sacrum audire». Et inferius « Si... ob notabile commodum temporale, in­ quit, licitum est etiam a Sacro abesse, si alia ratione id obtineri nequit..., cur ob ingens lu­ crum animae, quod alia ratione consequi mo­ raliter non potes, non liceret tibi imperfecto illo modo Sacrum audire?» Elbel, n. 39/, non solum dicit eum posse, sed etiam teneri omittere Missam. O Palaus, loc. cit., hanc sententiam multo probabiliorem existimat i) Tolctus, lib. 6, cap. 5, i. f.; Silvester, v. Jejunium, qu.2, n. 7; S Antoninus,pari. 2, til 6, cap. 2, § 2; Vega, Sum. silva, lib. 2, cas. 3/5, de casu huic simili tractant, nempe de jejunio quod in aliquo loco servatur; et negant illac transeuntes teneri ad hoc jeju­ nium peculiare. Al Salmant universe quae­ runt utrum peregrini teneantur legibus loci. Pasqual., de Saeri f. Miis., qu. 1343. - 1 Lib. J. part. 1. n. bS3. - 1 Croix, loc. cit. — · Dc Relic., (r. 2, Ub. 2, cap. 14, kJ 600 LID ΠΙ. - TRACT. HL — CAP. IL - DE QUARTO PRAECEPTO DECALOGI. CAPUT II. De Quarto Praecepto: Honora Patrem, etc. DUBIUM 1. Ad quid teneantur Liberi erga Parentes. 333. Quae teneantur filii praestare parentibus circa amorem. — 334. Quae, circa reveren­ tiam. — 335. Quae, circa obedientiam. - Vide alia ibidem. ncn!!Trntria 333. ~ * ^CSP· Tenentur, vi hujus prae· panure « cepti, tum genitoribus, tum superiorinaren bu%. « ..$ rebus, jn qUjbus quisque, et « quamdiu subjectus iis est, amorem, re« verentiam et obedientiam praestare; ita « ut, si notabilis horum defectus sit in re « gravi, graviter peccetur: quod facilius • fiet respectu parentum, quam aliorum. « — Ita communiter. Vide Filliuccium ‘, « Reginaldum *, etc. « Unde resolves: peccata « Γ. Contra amorem graviter peccat rem « filius: 1 . Si signa odn parentibus osten « dat, et aspere tractet. — T. Si torvo • oculo fere semper intueatur ; ac ita < aspere loquatur ac si odio haberet. — « 3". Si non subveniat in gravi necessitate «spirituali vel corporali». [Hinc etiam graviter peccant filii, négligentes preces ct Sacrificia offerri pro parentibus. Sal­ mant. ·]. — · 4°, Si non impleat eorum te« stamenta et legata: modo haeres sit. — « 5®. Si grave malum, v. gr. mortem illis « optet. — Navarrus, Reginaldus4, Filliuc« cius 5 ». Graviter ideo peccant filii, si non cu­ rent ut parentes, in articulo mortis con­ stituti, suscipiant sacramentum Poeniten­ tiae et alia. Bonacina ·, Filliuccius Sal­ mant. · cum Azor, Navarro *>, Trullench. — Idem, si impediant parentes, ne faciant testamentum Bonacina ·, Tamburinius,0. * Tr. », part 1. cap. 1. — · Lib. 20. cap. I. — · Tr. 24, de I Praec. decal., cap. un., η I. — Novar., Man . cap. U, a η. II. — « Lib 20. cap. 2. a n 8. — · Loc. dt.. cap. I. n 3, S et 14. — · Di»p. 6, de I Praec., punct. 5, n. 2. - Quod tamen intelligitur, si malis artibus impediant; secus vero, si modis permissis id faciant, tunc ab omni culpa immunes erunt. 334. - « ΙΓ. Contra reverentiam gravi« ter peccat filius: Γ. Si percutiat, etiam « leviter. Et, secundum Reginaldum, T. Si pcrfKluv « manum ad percutiendum deliberate at« tollat ». — [Ita omnes communiter; et recte advertit Sporer H, quod in his filius dupliciter peccaret, contra justitiam et contra pietatem]. « 3°. Si graviter » [parentes] « contristet. < ReginaldusIf, Filliuccius13 ». — [Etiamsi Per veru verba non sint graviter contumeliosa; ut probabilius ait Busenbaum (mox infra) et Bonacina u: contra Elbel ιδ, dicentem non esse mortale, si iracundia parentum non oriatur ex ipso verbo aut facto, cum hoc sit leviter injuriosum, sed ex sinistra appre­ hensione vel eorum indispositione. Nam si tunc non laeditur graviter reverentia, saltem graviter violatur amor erga paren­ tes, eos sine justa causa graviter et deli­ berate contristando!. « 4". Si animo deliberato ad gravem « iram provocet verbis contumeliosis, vel « talibus, quibus sciat graviter offenden« dos ». — [Hinc bene ait Roncaglia le, non excusari a mortali, qui matrem vocet: Paeea, ubbriaca, bestia, strega, ladra, ct similia. Qui vero diceret tantum : Vecchia, ’ Loc. de, η. X — · Loc. dt., num. 4. · Aoor, part. 2, Ub. 2, cap. X qu. 5. · Trull., Ub. 4, cap. 1. dub. 2, n. 15. — · Dhp. 6, de 4 Praec., punct. 5, num. 2. — *· Decal., lib. 5, cap. 2, Î 2. n. 5. — Rffin., Hb. 20, n. 24. — “ Tr. 3, cap. 5, num C. — « Loc dt. — “ Tr. 28. part. 2. cap. I, n. 17 et 18. — »· Loc. du. punct. 2, n. 4. — u Confer. 19, (de 4 Praec.), n. 367. — ’· Tr. 10, de l Praec., cap. I, ref. in pmxi, n. 1. 333, - a) Navarrus, cap. 14, n. 13, in ge­ nerali tantum peccare dicit filium, « qui paren­ tibus, magna necessitate oppressis non subve­ nit..., vel gravibus morbis detentis, cum id commode facere potest ·. b ' Tamburinius loquitur de filiis qui im- DUB. I. - AD QUID TENEANTUR LIBERI ERGA PARENTES. stordita, ignorante, et similia, puto non Per orna. Per con· irmptam. posse de se absolute damnari de mortali, nisi parens graviter de his verbis offen­ datur. Peccat autem graviter filius, qui parentes frequenter torvis oculis aspicit, aut verbis asperis alloquitur; ita ut videa­ tur eos odio habere. Busenbaum (ut su­ pra), et Bonacina 1 cum Silvestro a>, Graffio, etc.; Elbel ■, Roncaglia ’]. < 5°. Si maledicta, convicia, etc., in eos « conjiciat. — Navarrus, Filliuccius, etc. ». [Cum Continuatore Tournely b>. Intellige, in praesentia; ut videbimus in subsequent! adnotatione. — Idem, si parentes delibe­ rate, gestu vel risu subsannet ; ut Sporer 4 et alii. Dicitur deliberate ; nam in his et similibus, ut supra, saepe excusantur filii a mortali propter indeliberationem actus: ut notant Bonacina et Elbel]. « 6Λ. Si » [parentes) « pauperes despi« ciat, vel nolit agnoscere. Quod si tamen « exterius tantum dissimulet se nosse, et « nolit apud se habere ex justa causa, dum« modo c> provideat de necessariis: Bona« cina 5 excusat a peccato gravi, eo quod • rationabiliter non sint inviti ». — [Hinc probabiliter apud Salmant. e, Azor, Na­ varrus, Toletus et Trullench excusant eo casu filium a mortali: Γ si grave damnum passurus esset: Ύ si parentes infami cri­ 1 Disp. 6, de I Praec., punct. 3» num. 3. · Jacob, dc Graffiis, Decis. aur., part. 1, Hb. 2, cap. 36» num. 5. — 1 Confer. 19, (de 4 Prate.) n. 350. — 1 Tr. 10, cap. I, rcg. in praxi. n. 3. — Ahtwr., Mun., cap. U, n 12, v. Quinto ct Sexto, — Fill,, tr. 28, part. 2, n. 17. — 4 Tr. 8, cap. 5, 601 mine essent notati; 3° si solum V exte­ rius dissimularet,sine interno contemptu: quia tunc (ut ait Bonacina) ipsi parentes non censentur graviter aut rationabiliter inviti). < 7°. Si in foro externo » [filius) < etiam Per accu »ationcm in • de vero crimine » [parentes) « accuset; foro cxlerno. « extra crimen haeresis, proditionis vel « conjurationis in principem, cum non est « alius corrigendi modus. — Vide Bona« cina 7 ». Absolute dicit Sporer · filium male­ dicentem parentibus, sive eos subsannan­ tem, non excusari a peccato mortali : sive faciat in eorum praesentia, sive in absen­ tia. — Nescio? quomodo.. hic auctor (quam-«rr Maiedi.................. . parenti vis m alus suis sententiis satis aequus, ct ataenu non forte aliquando plus quam par-est beni- C5tmoru,e gnus) hoc potuerit absolute asserere. Nam, ut ipsemet fatetur ·, et omnes docent, re­ verentia sive honor non laeditur, nisi per contumeliam illatam in praesentia; vel in absentia, sed eo fine ut alter resciat. Praeterea, accedit id quod dicunt plu­ res graves doctores, ut Coninck l0, Pon­ tius 11 (et asserit commune), Toletuslt, Na­ varrus13; item Azor, Vasquez, SA, etc., apud Salmant. H. Ajunt enim praefati au­ ctores, per copulam fornicariam occultam in ecclesia non committi sacrilegium, nec v. Octavo. · Told., lib. 5, cap. 1, n. 7. · Trull., hb. 4, cap. I, dub. 2. n. 8. — Bonae., loc dt., n. 4, v. Quarto - * Loc. OL, n. <, i. f. — · Loc. dC. n. 30 et 31. — · Tr. 5, cap. 4, n. 136. et 136. - * Dc Sacram., qu. 83. n. 230. — “ Dc Matnm., lib. 10, cap. 10, n. 15. — “ Lib. 5, cap. 8, n. 8. - “ Man., Aaor, part. 2, lib. 2, cap. 2, qu. 10, · Navar,, loc dt., cap. 27, η. 256, i. f. — Acor, part. I. lib. 10, cap. 26, qa. 13. v. Quinto. - Vasq., in !·* 2··, di»p. 98. cap. 3. num. 6. · Sd, v. Ecclesia, n. 19. - 14 Tr. 9. de Matrim., cap. 15, n. 61. pedium parentes, « ne necessarium condant testamentum ». 334. - “) Silvester, v. Filii, n. 25, rem clare significat, dicens filium teneri ad amoris signa parentibus ostendenda ; « unde excusari non videtur a mortali, si amoris signa nun­ quam parentibus ostendit, sed semper dure loquitur». h) Contin. Tournely, de Carit., sect. 7, p. 2, qu. 1, v. Ex dictis colliges, maledictionem aut imprecationem grave esse peccatum asserit, quamvis ex animo non proferatur, si tamen fiat « contumeliose, ut si persona cui mala haec oretenus imprecaris, singulari venera­ tione digna sit ». f Ista limitatio: dummodo provideat dc necessariis, apud Bonacina non repentur. Tertius iste casus, quamvis n Salmant. auctoribus citatis tribuatur, eo modo quo re­ fertur a S. Alphonso, apud Azor tamen non habetur; a ceteris vero auctoribus proponitur, non quidem disjunctive tamquam casus a duo­ bus prioribus diversus; sed tamquam conditio requisita, ut illi duo immunes sint a peccato mortali. « Excusari... potest (ut verbis Trullenchii utar) a mortali, si filius solum exterius dis­ simulet et dedignetur ex justa causa absque contemptu interno: ut si hoc faciat ad vitan­ dum damnum in vita, honore, divitiis, quod alioquin incurreret, cognito patre, modo ta­ men paratus sit illi necessaria subministrare; tunc enim pater rationabiliter non aegre fert, nec injuriae adseribit, sed pro filii bono con­ sentit aut consentire tenetur. Item excusari potest a mortali filius, qui parentes infames aut proditores vel haereticos dedignatur ·. n. 31. — Bonae., loc. cit., punct. 2, n. 3. — Elbel, loc. cit., n. 567, v. f. — » Loc. dt., punct. 2, η. 4 — · Tr. 24, n. 5. · DUD. I. - AD QUID TENEAhTTUR LIBERI ERGA PARENTES. 602 603 LIB. ΙΠ. - TRACT. HI. — CAP. II. - DE QUARTO PRAECEPTO DECALOGI. * ·* .« ·» u r U V T A f ·* Vi II' ♦ '· pollui ecclesiam *Λ Ratio, quam tradit Co­ (parentibus] maledicit, sive vivis sive jam ninck apud Salmant., quia reverentia ec­ saeculo defunctis...; si tamen oretenus tan­ clesiae debita consistit in opinione homi­ tum maledixit, non amplius quam venianum, sicut fama: ergo, sicut homines non liter offendit. Idque quasi eisdem verbis fiunt infames, nisi crimina innotescant ; confirmat Filliuccius ®. ita reverentia loci sacri non violatur, nisi 335. - « IIP. Contra obedientiam gravi- P*» publice pateat de crimine. — Quidquid sit < ter » [filiusI « peccat: de hac sententia, quae satis est probabi­ « Γ. Si in re gravi sit inobediens circa lis, ut dicunt Salmant.1 (licet opposita mihi « ea quae pertinent ad gubernationem dosit probabilior; quia irreverentia tunc ir­ < mus, bonos mores vel animae salutem. rogatur Deo, qui in ecclesia speciali modo « — Filliuccius 4. assistit, et omnia occulta respicit: vide < 2\ Si contra voluntatem parentis duinfra, de sexto Praec., n. 458, v. Tertia)'. « cat uxorem se indignam. Indigna autem quod mea interest hic, est ratio adducta, «dicitur, cum qua non potest contranempe, quod reverentia non laeditur nisi « here sine dedecore, juxta suae regio· per manifestationem contumeliae. — Quo- « nis usum ». | Vide dicenda de Matrim., modo igitur peccabit graviter filius, clam Lib. VI, n. 85/J « non tamen potest exhaemaledicens parenti, aut subsannans in ejus « redari idcirco ». [Vide Lib. III, n. 949]. absentia; cum non adsit tunc neque con­ • y. Si sine justa causa nolit eam dutumelia neque irreverentia? « cere, quam vult parens; maxime, si inde Et hoc puto dicendum, etiamsi hoc fa­ « sopirentur odia, aut parentum necessist iut co ciat coram aliis. — Attamen non nego in « tas levaretur. Erit autem justa causa, r*t veniale hoc adesse quamdam vilipensionem exer« v. gr. si sit impar familia, si infirma, vpcctaie. cj(arn> repugnantem reverentiae parenti­ « deformis, fatua vel immorigera. bus debitae: specialemque malitiam contra « 4°. Si, inconsultis parentibus, nubat, pietatem continentem; sed quae non per- ut habet Sanchez ». [De hoc vide, de Ma­ Qu.mdo tingit ad peccatum mortale: nisi casu, trim., Lib. VI, n. 849, Qu. /J. moriak. fjyus ejs majcijjceret anjmo malevolo « Potest tamen, ubi consuluit, ipsis inaut cum magno contemptu, nempe, si ma­ « vitis, prudenter contrahere cum se dilediceret coram aliis, eo fine ut illi deinde «gna; cum circa electionem status sit parentibus deferant, vel forte saltem prae­ « sui juris. — Lessius ®, Sanchez ·, Fil· sumendo quod deferent. « liuccius T. Dicunt autem Viva, Elbel, Tamburi­ « An, et quomodo peccent liberi funius, Mazzotta et Bonacina cum aliis, fi­ « rando a parentibus? — Vide infra, lium parentibus maledicentem, graviter « Lib. III, tr. 5, cap. /, dub. 4 », [n. 543]. peccare, sive illi sint vivi sive defuncti. « Item, an alienare possint bona? — Sed praefati auctores (aliquantulum nimis « Vide infra, Lib. III, tr. 5, cap. 3, dub. 2; inconsiderate) non explicant, an maledi­ « et Lib. III, tr. 5, cap, 4, dub. 1 ». ctio fiat cum animo vel sine animo maleTenetur igitur filius obedire parenti, in volo. — Verumtatem omnino intelligen- iis quae mox dicta sunt. Et peccat graviΜη\ΓΤηΐ dum non peccare graviter, si sine tali ter, peccato speciali in confessione expli- ,tam· !”° “nuîZ maledicat. Et revera Navarrus et cando, si materia sit gravis, et parens Filliuccius, quos citat Bonacina pro hac praecepto expresso et serio id mandave­ doctrina, sic intelligunt. Navarrus 3 enim rit; secus, si tantum monuerit: ut Spo­ dicit, peccare filium, qui ex animo ipsis rer·, Roncaglia · et Holzmann '°. Additquc Coninck, dc Sacr.. qu. 83, n. 230. · Salmant., tr. 9, dc .Matrira., cap. 15, n. 65. — » Loc. dt. Vitta, dc Praec. decal., qu. 11, art. 1, η. X — Etbel, de 4 Praec , n. 557. » FUI., tr. JJ, pan. 2, cap. 1, num. 17. - Bonne,, loc. dt.. n. 4. . · Loc. dt. - » Loc. dt. - · Tr. 28. part. 2, cap. I. num 20. - Sanch,, de Matrim.. lib. 4, dup. 23, n. 10. — • Lib. 2. cap. 40, dub. 10, n. 63 - · Loc. dt. — ’ Loc. dt., cap. 2, $ 2, num. IX — Maxcot., tr. 2. diep. 2, qu. 2, cap. 1. — Bonae.. diip. 6, dc 4· Praec., punct, 2, n. 4. — Mavar., Man., cap. 14, η. 12, v. Sexto, . n. 20, v. Tertio. - · Tr. 3, cap. 5, n. 14. — » Tr. 10, dc 4· Pracc., cap. 1, qu. 3. - * De 4· Praec., n. 565. '1 Coninck, Toletus, Navarrus, Azor cl Sà, de priori parle assorti, scilicet de sacrilegio non loquuntur; cl solum negant pollui ecclesiarn per fornicationem occultam Tambur., DccaJ., lib. 5, h clKliooctuittf.n* Ιιβ< non U 6 Diana ct Henriquez a Salmant. allegantur pro alio casu, scilicet pro sententia quae negat ex justitia restituendum esse hospi­ tali, ab iis, etsi divitibus, qui liberos suos expo­ suerunt Henriquez tamen, loc. cit., casum praesentem etiam ponit ct solvit, ut refert S. Alphonsus. h) Laymann, lib. 5, tr. 10, part. 3, cap. 5, η. 6, male a Busenbaum affertur; non enim loquitur de bona nutrice quaerenda. Laymann, loc. cit., n. 5, ita quidem docet de prole illegitima, scribens: «Curam alendi prolem primo triennio ad matrem spe­ ctare, postea vero ad patrem. Quod verum est, si loquamur de prole illegitima. Sin vero dc natis ex legitimo matrimonio, absolute di­ cendum est obligationem alendi pertinere ad patrem... Quodsi mater in filium majores ex­ pensas faciat, a patre repetere potest, nisi inops sit ·. ct qu. ult. — · Tr. 28, part. 2· cap. 2, num. 21 ct »eqq. — • Loc. cit . punct. 6, $ I, n. 6. — · Loc. cit., cap, 2, n. 21. DUB. II. - AD QUID TENEANTUR PARENTES ERGA FILIOS. « aliunde se alere possit et non indigeat; Tcfictur < deinde etiam dotem filiae ». — (Respectu rtmflHi. autem filiorum, dicunt Sanchez \ Bos· sius cum Glossa *f ac Surdo et Megalio, quod pater tenetur alimenta prae­ stare non tantum filio, sed etiam uxori illius; quamvis eam duxerit sine dote, et contra ipsius patris voluntatem Prae­ terea tenent Azor 3, et Merenda 4 cum Baldo et Jasone, quod pater debet filium alere, etiamsi filius consummasset vitiose portionem jam prius sibi traditam]. « Et < quidem clerici, etiam ex fructibus ec« clesiasticis, possunt haec suis spuriis « praestare /Λ Filliuccius 6, Laymann ·. « — Vide infra, Tr. 5, cap. 4, dub. 5 ». [Quacr. 1, ;/. 951J. « Hinc peccant: ia quibu* < Γ. Si non adhibeant diligentiam salicitcC'r* < tem mediocrem, ut acquirant bona, qui« bus filii alantur, habeantque haeredita« tem secundum suum statum. « 2. Si bona dilapidando impotentes se < reddant ad liberos honeste secundum « statum suum educandos ac dotandos. • Bonacina t), Azor M, Filliuccius <4 etc. « 3°. Si sine legitima causa filiae dotem « negent (vel filium exhaeredent); v. gr. « quia vult ingredi vel est ingressa reli- 605 « gionem; vel quia ipsis invitis nupsit, 11« cet se indigno *Λ (Bonacina ’ ex Azor, • Rcginaldo, etc.); vel quia filius ordinem « sacrum suscepit. Sicut enim pater tene« tur dotare suas proles pro matrimonio « vel ingressu religionis: ita etiam ad su« scipiendos sacros ordines. Neque haec « donatio est revocabilis: immo sic donata « non posse computari in legitimam aut « divisionem cum fratribus, docet Bar« bosa ·, etc. — Contrarium tamen tenet «Molina, etc. cum Diana*». (Et Sal­ mant. ‘°. At vide dicenda de Testam., ex n. 955; ubi etiam vide de aliis bonis a filiis in collationem adducendis]. 337. - Quaestio est: an pater teneatur dotare filiam, contra ejus voluntatem nu­ ptam? — Distingue: Affirma, si filia sit N.i»n»in­ nupta major 25 annis, etiamsi indigno; ut Sanchez ", Salmant. ” cum Bonacina, Trul- °“0, Trullench, Covarruvias. Et hoc est probabilius. Hinc in- • Dc Matrim.. lib. 4, diip. 26, n. 21. - · In can. Admo­ nere, eau·. 33. qu. 2, v. Partem. · Surdus, dc Alimenti», tit. 1, qu. 38, num. 14 et seqq. - Aflga/iM», 1· 2·· Institut. Confies·., lib. 2, cap. 23, n. 67. — · Part. 2, lib. 2, cap. 4, cap. 2, qu. 7 et »eqq. · Bertn., lib. 20, n.40. — · Dc Ofllc. et Potest, episc., alleg. 19, λ n. M. — Molina, de Josl et Jure, tr. 2, diip. 238, n. 16. - · Pari. 8. tr 6, rwol. 92. — * Tr. 24. num 78 — 11 De Matrim., lib. 4, diip. 26, η. II. — qu. 12. — « Controv. Jur., lib. 4, cap. 34, num. 6. · Baldus, Authent. Quod locum, C. de collation., n.7 et 8. - Jason, ’· Loc. dt.. num. 40. · Bouac., loc. dt., punct. 6» $2, n. L v. Amplia d. · Trull., lib. 4, cap. I, dub. 3, num. 17. — ” Loc. cit-, num. 18 et 1Q — M Loc. cit., num. 4L — Trull., Authent. Si captivi, C. de cpisc. et cleric., n. 12. — · Tr. 28, part. 2, n. 31. — · Lib. 4 tr. 2, cap. 3, n. 4. — ’ Disp. 6, de 4· Praec., punct. 6, §2, num. I. - Asor, part. 2, Hb. 2, Bossius, tr. de Dote, cap. 4, § 7, u. 98, hoc non habet *) Glossa ait. « Qui excipit alimenta sibi, videtur excipere uxori, cum ambo sint unum corpus ». — Sanchez vero asserit patrem te­ neri alimenta praebere filio, etsi hic duxerit uxorem se indignam. f) Laymann dc filiis clericorum spuriis, ita quidem tenet; sed opinionem suam sic li­ mitat: « Si liberi propria sufficientia bona ha­ beant, v. gr. adventitia a matre, idcoque indi­ gentes non sint; vel si pater propria patrimo­ nialia bona possideat, tunc concessum non est dotem et alimenta ex ecclesiasticis reditibus largiri. Nisi liberi sint in obsequio vel fami­ lia bénéficiât!, quam convenienter suo statui alit ». — Et Filliuccius videtur his consentire, licet brevius loquatur. loc. dt., n. 17. η. 8, i. f. Covar., de Matrim., part 2, cap. 3, $ 8, *) Allegatio Bonadnae, disp. 6, punct. 6, n 6; ct Filliuccii, loc. cit., n. 28, referenda est ad ea quae sub 1 dicta sunt — Azor vero, non citatus a Bonacina, scribit tantum, part. 2. lib. 2. cap. 4, init.: «Filio patrem debere... curam, studium ct diligentiam, ut in certo vitae statu pro conditione personae filius col­ locetur ». hl Bonacina concordat quidem ; sed si filia, quae indigno nupsit, minor sit 25 annis, vult nihilominus ei deberi dotem, eam saltem quae sit ad alimenta necessaria. — Azor et Rcginaldus, doctrinam hic expositam tenent, sed excipiunt nuptias indignas, viles, ignomi­ niosas. 337. - a) Molina, de Primogeniis, lib. 2, cap. 16, n. 7 et seqq., concordat, et quidem absolute, absque ulla distinctione aetatis. 606 LIB. HI. - TRACT. HL — CAP. IL - DE QUARTO PRAECEPTO DECALOGI. fcrt Sanchez l, cum Trullench et Bona­ cina apud Salmant. b), quod, si etiam filius nuptias incat patre invito, tenetur pater alere eum indigentem ct uxorem ejus. — Vide dicenda n. 949. .4?’ rc 338. - Notandum obiter hic est, nuper |“ΒΙ rima S. R. Neapolitani Consilii, junctis quatuor Aulis, sanctione, cui regia Maje­ stas annuit 15 Decembr. 1742, sancitum fuisse, non licere parentibus, sine justa causa a jure approbata, vel a judice ap­ probanda, liberos et filios, seu aliquem illorum, immerito e domo sua expellere, eisque extra domum praestare alimenta. Et e converso, filiis et liberis, seu alicui ipsorum, facultatem non esse discedendi ab obsequio patris pro libito, et alimenta habendi extra domum paternam. Sed vo­ luntatem non morandi cum parente tunc filiis prodesse, ad exigenda ab illo extra domum alimenta, cum filiorum voluntas est causa virtutis, non causa vitii: qua­ cumque alia interpretatione et rerum for­ san judicatarum auctoritate sublata, dein­ ceps perpetua lege inviolabiliter hoc ob­ servandum definitum est. Parem re 339. - « 4’. Parens tenetur proli subligionem in grenu*. « venire, relicta religione, iisdem casibus, • quibus proles parenti: quos vide supe« riore Dubio, cas. 4 et 5. FiliL in « 5”. Parentes gravi obligatione tenenHrucndi in • tur instruere liberos per se vel alios in necriMuii« ad vtlDlem. < necessariis ad salutem. • Hinc graviter peccant: 1 . Si, quan­ tum in ipsis est, non curent ut bonis • moribus imbuantur, doctrinam Christia­ nam seu fidei rudimenta addiscant, pra• vorum consortia vitent, mandata Dei et - Ecclesiae observent, Sacramenta fre- « quentent, a peccatis abstineant. Azor, « Filliucdus, Bonacina *. — Ύ. Si occa« siones peccandi ab iis non avertant, vel « in locis aut domibus suspectis habitare « permittant. Trullench °. — 3\ Si consilio « vel exemplo malo depravent. — 4°. Si non « objurgent puniantque dissolutos, mode«rate tamen; nam peccant etiam verbe« rando immoderate, v. gr. ut notabiliter « laedantur. Sotus, Silvester, Bonacina i « 6°. Tenentur etiam proli relinquere libertatem circa electionem status. Unde peccant, invitos ad matrimonium vel reli­ gionem cogendo, vel abstrahendo >. (Vide dicta //. 335, v. Praeterea; et dicenda Lib. VI, n. 850, v. Dicit]. — < Et quidem « Tridentinum 6 excommunicat cogentes « ad monasterium filias >. 340. - « 7°. Etsi frater fratri vel sorori, « saltem in extrema vel quasi extrema ne« cessitate teneatur subvenire, lege tum • caritatis, tum pietatis; non tamen est « ea obligatio quae inter parentes et libe« ros, cum non sit ista dependentia. Vide < Lcssium rt. — Unde si professus est in « religione, non tenetur egredi ut eis sue« currat. Trullench 7 ex Suarez, etc. ». — (Vide Lib. IV, ιι. 70]. Notandum tamen hic, quemvis in utro­ que foro teneri, si possit, alimenta et dotes praestare fratribus vel sororibus, in eo­ rum non solum extrema, sed etiam gravi necessitate. Salmant. 8 cum Azor, Trul­ lench, Fagundez, Barbosa, Menochio, etc. — Extendunt DD. doctrinam hanc ad fra­ tres ex eodem patre natos, licet ex diversa matre; nam isti ut utrinque conjuncti in jure reputantur, ex 1. Cum plures, § Cum tutor, fT. dc administrat, tutor a>. Si vero 1 De Matr., Hb. 4, diip. 26. n. 20 et 21. — A»cr, part 2. hb. 2. cap. 4. Init. — Fill., tr. 28, part 2. n. 22 — · Diip 6, punct. 6, d. 2. — · Lib. 4, cap. I. dub. 3, n. 4. — Sotus, dc Juit. et Jure, hb. 5, qu. 2. art I, conci 3. · Silvcst, v. Prr cussio * Loc cit., punct. 6, num. 5. — · Se·*. 25. dc Regular , cap. 18 — · Lib. 2, cap. 41, n. 84, v. Stptimo — ’ Lib 2, cap 2, dub. 24. num. 9. · Suar., dc Relig., tr. 7. lib. 6, cap 9, n. 31 — · Tr. 24. n. W. · A»or, part. 2, hb 2, cap 40, qu. I - Trull, Hb. 4, cap. I, dub. 9, η. 1 et 2. · Fa^uaA., Decal , Hb 4, eap. 16, η. I et 2. · Ptlrui Barbasa, de Matrim., tom 1, part. 4, leg. 1, num. 125. · JtfrwocA., de Praetumpt., Hb. 4, praes. 189, η 41 et «cqq. h) Trullench, loc. cit., dub 3, n 11, non loquitur de filio, qui uxorem invito patre du­ xerit ; sed absolute scribit : · Non solum teneri patrem alimenta filio indigenti praebere, ve­ rum etiam ipsius uxori ». — Idemquc dicit Bo­ nacina, loc. cit., punct. 6, § 1, u. 2, v. Addo 3. — Salmant, tr. 24, n. 42, item absolute no­ tant patri obligationem incumbere filii uxo­ rem alendi, « quando pater alimenta filio prae­ stare tenetur ». lidcm autem Sal man licenses superius dixerant patrem teneri alimenta praestare filio, uxorem ducenti contra patris voluntatem. 340. - a> Lex aiicgata innuit lanium soro­ rem ex eodem patre natam, utrinque conjun­ ctam censeri Decernens enim quid de bonis pupilli tutor disponere queat, excludit soro­ rem ab alio patre procreatam, minime vero Proli Ιι* bcrlai dll'· daincligeodo «tata Quando •abv emen­ dum fratri vel sorori. DUD. HI. - AD QUID TENEANTUR TUTORES ET CURATORES, ETC. 607 « vel carcere detento, noluit succurrere, • fidejubendo; si impedierit patrem te«stari; si bona parentum dilapidaverit « cum gravi ipsorum dispendio. < possit a patre privari haereditate? — « T. Si filia, minor 25 annis, luxurioEijwu « Resp. Potest, ex justa causa; alias non: « sam vitam elegerit, etc. · caque in testamento debet exprimi • Circa quas, nota valere has causas, frfmfihu. e Talis HUtem censetur: « quando filius aliunde habet unde vivat. « Γ. Ingratitudo (nisi in gratiam patris « Nam alimentis ad vitam necessariis pri« redierit ipsumque poenituerit ante testa- « vari non potest, cum debeantur jure na« mentum conditum); ut, si affecit patrem « turae, quod a jure civili tolli non potest. « gravi injuria, vel ejus vitae insidiatus « Bonacina 3, ex Sanchez, Molina, Azor, « est, vel manus injecit, vel maleficis se < Reginaldo, Filliuccio, Trullench 4 ». — « immiscuit. — Bonacina ex Covarru- (Secus, de necessariis ad statum. Sal­ « vias, Sanchez, Azor, Molina, etc. mant. * cum communi]. « 2°. Si novercam, seu patris uxorem Circa autem exhaeredationem filiorum, « cognoverit carnaliter; si parenti furioso, vide de Testam., h. 948 et 949. fratres, sicut et sorores, sint tantum ute­ rini ex parte matris; tunc est obligatio cos alendi, sed non sorores dotandi. 341. - « Quaeres: an filius aliquando DUBIUM DL Ad quid teneantur Tutores et Curatores, qui parentum sunt loco Jd unrt11 * Tutor (idem est de curatore) tenetur tir. « curam gerere pupilli, ejusque bona rite « et fideliter administrare. Ratio est : quia - in hunc finem constituitur et assignatur « pupillo patris loco. — Quare si dclin« quat, vel notabiliter sit negligens hac in « re, peccat graviter ; et ad compensatio« nem damni, quod pupillus ex eo acce« pit, obligatur (et saltem de dolo et culpa • lata). Immo,etiamsi tutoris officium exer« cet pretio(quod tamen, si ab initio non est « constitutum, censetur suscepisse gratis), « tenetur etiam de levi culpa.— Bonacina·. « Unde resolves: **Γ * 1*· Tutor tenetur tueri personam pupmi « pilli, dum opus est, eumque bonis mori« bus imbuere et bene educare per se vel « per alios. — Bonacina T. boni7te]r « 2”· Tenetur bona pupilli fideliter ad« ministrare, ideoque (officium tutoris suU1 tum 4c apptllaiîchi, Novel. 115, cap. 3, Aliud quoqtu. — · Disp. 3» de Contract., qu. 17, punct. 3, n. 19. . Cotwtr., dr Testament., cap. 16, a η. 12. · Sa*ck , « scipiens) inventarium conficere, alioqui « damna ex ejus defectu secuta resarcire. < Nec licet illi pupillo pecuniae nimium « ad usus inutiles concedere. « 3°. Tutor (uti et curator) tenetur con« servare omnia jura, bona ct actiones pu« pilli (vel minoris); et bona alias p ritura « vendere, pecuniamque convertere in em· • ptionem bonorum stabilium vel in cen« sum, etc., prout fuerit utilius. — Ibid. ·, « ex Rebello ·. « 4‘\ Si tutor vel curator pecuniam pu- Quando te « pilli convertit in suos usus, tenetur ad VeJtitVui « restitutionem totius lucri cessantis vel « damni emergentis, quod inde accepit pu« pillus vel minor.— Bonacina10, Rebellus11. « 5*. Tenetur item ad restituendos fru« ctus (deductis expensis), quos cx bonis • pupilli percipere poterat, et sua culpa « non percepit. — Silvester lf, Rebellus ·.* de Matrim , lib. 4, disp 24, num. 2. * Asor, part. 2, lib. 2, cap 3, qu. 6. « Molina, de Just, et Jure, tr. 2, disp. 1> — ’ Disp 6, de 4· Praec., punct 6, 4 3, num I. · Satch , dc Matrim . lib. 4, disp. 24. n. 2. Afe/ixa, de Just et Jure, tr. 2, disp 16«. n. 14. · Aaor, part 2. lib. 2, cap. 3, qu. 6. * Ærjçô·., lib 20, η. 3H, 1. f. - Fili, tr. », part 2, n. 13. - 4 Lib. 4, cap. 1, dub. 3. num 15 ct 16; lib. 7, cap 13. dub. 10, num. 4. — · Tract. 24, num. 43. — 4 Disp 3, de Contract., qu. 19, punct. 4, η. 1 et 2. — ’ Loc. at, n. 2, v. Prtmo ct — · Loc. cit. num. 2, v Sexto — • De oblir Jaatit., part. 2, lib. 17. qu un.. de Ort tuloris, num. 9. — h Di»p. 3, de Contract., qu. 19, punct. 4. n 2, v. SrpUnto. — 11 De Obbfat Justtt., part. 2, lib. 17, qu un., de Ort. tutoris n. 15. — * V Tuifla, qu. 4, $ Trrtitm. — • Loc. cit., n. 14. sororem ex eodem patre: « Scd non dabit, inquit, dotem [dc bonis pupilli ] sorori alio patre natae, etiamsi aliter ea nubere non potuit; nam etsi honeste, ex liberaliLatc tamen fit », * /Xuthent. 60S LIB. III. - TRACT. III. — CAP. IL - DE QUARTO PRAECEPTO DECALOGI. «6\ Tenetur nomina debitorum exiSTwm et < gere ct debita pupilli persolvere; ita tacrcdHcrum. λ mcn quantum fieri potest, bono pu« pilli consulat. — Silvester a>, Rebellus b>t < Tabiena obhpt;« « 7\ Tutor vel curator non potest dot.onc. · nationes vel remissiones gratiosas facere • dcbonis pupilli; quia non ad destruen· ■ dum, sed ad tuendum est constitutus. • Ibid. — Excipe donationem remuneObiratio «ratoriam: sic enim potest, v. gr. sti« pendio debito pro liberali servitio ali· « quid addere ex liberali donatione. Mo· « lina, Lugo ·, Sanchez, Trullench 3. Vide « Diana 4. « 8Λ Denique tenetur (officio finito) red« dere rationes; quia hoc onus est com« mune eorum qui bona aliena admini« strant. — Vide Bonacina ·; et infra, hoc « Libro » ( n. 917 et 918]. , DUBIUM IV. Quae obligatio Dominorum et Famulorum, aliorumque Superiorum et Inferiorum, erga se invicem. . Superio­ rs tenentur eurjun h*· Nere inPr io­ rum 342. Quid teneantur superiores praestare subditis. An principes teneantur eligere digniores ad officia- — 343. Quid teneantur famuli praestare dominis. — 341. An famuli non impedientes furta rerum domini, teneantur ad restitutionem. — 345. — An famulus conductus ad annum, discedendo possit petere stipendium. — 346. An aegrotans teneatur postea famulatum supplere. — 347. An elapso triennio possit salarium exi­ gere. — 348. Quando famulus inserviens, nulla statuta merccde, possit exigere stipen­ dium. — 349. Quando possit mcrccdem sibi compensare. — 350. An servi capti in bello possint fugere ad suos. 342. - « Resp. Γ. Domini et superiores « tenentur habere curam famulorum alio« rumque suorum subditorum. Patet cx I « ad Timoth. v, 8: S/ quis... suorum, dc. • Et ratio est, quia sunt ipsorum caput, « ct vices parentum gerunt ; ideoque tc• nentur quodammodo ad eadem, ad quae • parentes. — Imprimis vero curare tenen« tur, quantum in ipsis est, ut servent « praecepta Dei et Ecclesiae. — Bona• cina α >. Quaeritur hic obiter: au principes sac­ culares teneantur eligere digniores ad of­ ficia saecularia? 1 Ucbdhtt, de Obligat. just., part 2, lib 17, qu. un., dr OtT. tutorii, num 13,— Molbta, dc J au cl Jure, tr. 2, diep 292. — * Dc Ju«t ct Jure. diip. 23, n. US ct 11·». — Santh., Comit, lib. I. cap. 6, dub. 2, num. 4, — · Lib. 7, cap 17, dub. 8, η. I. — · Part. 8, tr. 6» rctol. 17. — 1 Di«p. 3, d«r Contract., qu. 17, punct. 4, n. 4.—· Diip 6, dc <· Praec., punct. 8, η. 1 cl 2. — ’ Tr. 24, num. 101. · So/mm, de Ju»t. 341. - a) Silvester non ita accurate a BuMnbaum allegatur; nam, v. Tutela, qu 4, requirit: · ut [tutores] res eorum praeservent ab injuria » ; qu. 6, dicit faciendum esse in­ ventarium; et quidem (qu. 8) coram notario, non vero coram judice, nisi ut fidem faciat contra debitores, quorum nomina sunt in invt ntano; illud autem inventarium (qu. 9) fieri Affirmant Salmant.7 cum Soto, Baftez, Lessio, Trullench, etc. — Negant vero Cajetanus, Vasquez, Lugo, etc. 8: modo officia non indignis distribuantur. Quia, ut isti dicunt, haec officia non pertinent ad justitiam distributivam, nec sunt bona communia, sed potius regis: qui, sufficit, si digne, non autem dignissime rempubli· cam regat. Utraque est probabilis. — Sed prima sententia probabilior; quia alias respublica grave pateretur nocumentum. Ob quod motivum, Lugo licet oppositum sustinuerit, tandem 10 concludit, regularicl Jure, lib 3, qu. 6, ari 4. · Bailts, in 2·" 2··. qu. <0, Ari. 2, dub. 6, v. Dubium principale. · lib. 2, cap.32. n. 15. - Trull., lib. 7, cnp. 20, dub. 21, n. 9. — Cajetan Sum., v. Electio officiaiti, Ati etifcmlum. · Opufc. de Bencfic., cap 2, n. 97. · I.n^o,dc Jost, ct Jurc.dhp. 31, num. 19. . · Apud Salmant.. tr. 24, num. 103. — · Loc. cit., n. 19. — w Loc. cit., n. 21. debet dc omnibus rebus corporalibus et juri­ bus, quorum instrumenta reperiuntur in bonis pupilli. — Tabiena, v. Tutela, n. 5 ct 6, cum Silvestro consentit. b) Rebellus pariter male a Busenbaum ad­ ducitur; etenim, loc cit., n. S, non aliud habet quam: tutorem obligatum esse ad inventa­ rium omnium bonorum efficiendum. Ad oisua àlïnimo nario^eiL· &cnd'· ProhabL digniork DUB. IV. - QUAE OBLIGATIO DOMINORUM ET FAMULORUM, ETC. ter teneri principes digniores eligere, ex­ cepto uno vel altero ministro. An autem reges possint officia saecu­ laria vendere? Veoditio o Hiciorum necuit · nem, lici ta. Cooditio· uti requiri­ ta Haec ven­ ditio none»· pedit pro tutori bus cfidb. Pecca ta dominorura erga fatnu1«. Negant Adrianus, Angles, Turrianus ct Medina, apud Salmant. ex 1. Haec lex, (Γ. de lege Julia ambitus a>, ubi hoc ex­ presse prohibetur. — Affirmant vero Na­ varrus, Cajetanus b>, Sotus b>, Sanchez, Azor, etc. cum D. Thoma * apud Sal­ mant. 3: modo venditio sit omnino neces­ saria ad utilitatem reipublicae; et modo vendantur moderato pretio ac dignis, et quantum fieri potest, dignioribus. Caeterum, omnes cum D. Thoma con­ veniunt, hanc venditionem non expedire: intellige de officiis majoribus magistra­ tuum, quibus datur justitiam ministrare; non autem de minoribus, quibus com­ petit tantum eam exsequi. — Vide Sal­ mant. 4. « Unde resolves: • Γ. Peccant domini graviter: Γ. Si « sine justa causa impediant famulos, ne « festis Missam audiant; vel si festis opera «servilia imponant; vel si jubeant ea, « quae sine peccato fieri non possunt. • Navarrus B, etc. « 2°. Si peccandi occasionem permit« tant, cum possint impedire; aut si gra« viter delinquentes non corrigant, vel « négligentes necessaria ad salutem non • moneant, corripiant. Bonacina4 ». [Com• muniter cum Salmant.1]. « 1Γ. Peccant item graviter: « Γ. Si gravibus injuriis afficiant ; dia« bolos, canes, etc., appellent. Bonacina 8 Adrian., in 4, de Restitue., v. Ex his suboritur alia dubitatio. · Angles, Flore·, Quaest de Contract, caption., diff. 5, conci. 4 et 6. · Turrian., in 2** 2··, de Jait. et Jure, diip. 23, dub. 2, n. 5. - Joan. Medina, Cod. de Restitui., qu. 25, v. Postremo idrm · ’ Tr. 24. num Azor *1, Trullench *Λ ■ ΙΙΓ. Herus non tenetur famulo infirmo « (quamdiu aegrotat) dare salarium (nisi « in extrema vel gravi necessitate: tunc « enim debet ex caritate). Immo, sumptus « in ejus curationem impensos potest re« petere /A — Molina, Filliuccius Esco· « bar a ». [Salmant. 3 cum Molina, Azor, Lessio communiter. Vide dicenda hoc Lib., H. 864}. A subditi· tria prae­ standa iu· ferioribus. It >1 H ♦i r <1 4 •I ÎI td >*· Peccata famulorum. 343. - « Resp. ΙΓ. Famuli caeterique « subditi tenentur suis dominis et superio« ribus, aliquo modo eadem, quae filii pa« rentibus, nimirum amorem, reverentiam « et obedientiam praestare. Ratio patet ex «dictis; quia sunt illis quasi loco paren« tum. — S. Thomas *, Reginaldus *. « Unde resolves: « Γ. Peccant famuli graviter: « 1". Si non laborent vel serviant fide· « liter; tenenturque ad compensationem « damni. — Molina, Lessius ·. « 2°. Si grave damnum inferant vel in· « ferri permittant, cum possint impedire. « NavarrusFilliuccius7, Reginaldus3». [Cum Molina, Lessio, Azor et Salmant. \ ac communi). — « Et quidem, si damnum Molina, tr. 2, diip. 50&, η. I. - 1 Tr. 28, p^rl. 2, cap. 4. n.82 cl 84. — ■ Tr, 3, exaro. 9, cap. 4, n. 29 (edit. Lugd • d.). — ’ Tr. 24, n. 149. Molina, tr. 2, diip. 4<»3. n. 1 ; et « illud inferatur (sive a confamulis, sive « ab extraneis) in rebus quarum cura ipsis «commissa est, a restitutione non pos« sunt excusari. — Molina, Lessius 10, Fil« liuccius u. « 3°. Si absque gravissima causa di« scedanl a domino ante terminum eia· « psum ultra hunc vero manere non « tenentur, etiamsi morbo impediti servire « aliquamdiu non potuerint. — Molina la « Reginaldus 10, Escobar u. « 4°. Si domino in rebus magni mo« menti non obediant. — Bonacina 16 ». 344. - Quaeritur Γ. Ah famuli non ini· pedientes furta rerum domini, teneantur ad restitutionem ? Alii universe afiirmant; ut Renzi 16 cum Pontio et Diana a>; contra Rebellum, Molina, Bonacina. — Quia (ut dicunt) ex ipsa ratione famulatus, unicuique famu­ lorum videtur dominus in custodiam res suas committere. Alii vero, ut Lessius n, Lugo ,e, Holzmann 19 ; Salmant.10 cum Molina b>, Azor b>, etc., communius et probabilius distin­ guunt. — Et dicunt, quod si damnum fit a domesticis, et res non sit famulis spe­ cialiter commissa ad curam (ut tenendum — Molina, tr. 2, diip. 506, n. 16. · £/··., lib. 2. cap. 13, n. 75. Aaor, part 3, lib. 8, dc Locato, cap. 13, qu. 8. • Tr. 24, n, 138» - Molina, dbp. 506, n. 16. - «· Lib. 2. cap. 13, n. 75. — n Tr. 36, num. 114. - » Tr.2, disp. 505, n. 2. — “ Lib. 25, n. 517. · M Tr. 3, exaro. 9, cap. 4, n. 34 (a/, n. 63). — B Diip. 6, de 4· Praec., punct. 8, num. 14. — w De 4· Praec., cap. 1, qu. 21; et de 7· Praec., cap. 3, sect. 3, qu. 25. · Joan. Pont., diip. 52, qu. 9, conci. 2, n. 61, i. f. - Rcbcll., part. L lib. 2, qu. 14. num. 60. · Molina, tr. 2, diip. 506, num. 16; et diep. 735, num. 5. · Bonat., diip. 1, de Restitue, qu. 2, punct. 11, n. 7. — 11 Lib. 2, cap. 13, num 75. — “ Dc Justi t. et Jure, diip. 19, n. 1C6. — n De Restit., n. 437. - « Tr. 24. n. 138. d) Navarrus propugnat utique hanc dc servo depravato sententiam; sed eam, Man., cap. 14, η. 21, his verbis coarctat: « At si verisimile est eum a domo expulsum dete­ riorem fore, melius erit eum domi retinere, adhibendo ei remedia quae commode po­ terit ·. ·) Azor pariter asserit, part. 2, lib. 2, cap. 39, qu. 13, istiusmodi servos e domo expellendos esse: « nisi probabiliter timeat [dominus] ejectos domo deteriores evasuros et licentius victuros, vel nisi crediderit cos apud se retentos, aliquando ad meliorem vitae frugem redituros, vel nisi graviter sibi no­ cuerit, quod sit famulatu debito et necessa­ rio canturus ». — Et Trullench, loc. cit., n. 2, plane consentit, sed silet dc secunda limita­ tione, quam praetermittit f) Dc repetendis sumptibus factis in cu­ rationem servi nec Azor nec Sal manti censes loquuntur. 343. - <*) Navarrus, Man., cap. 14, η. 22, hunc casum non ponit b) Auctores infra citati, non loquuntur de servo, qui ante elapsum terminum a domino discedit; in reliquis concordant. 344. - a) Diana, ut notat ipse Rcnzi, hanc sententiam cx parte tantum, part. 11, tr. 6, resol. 6, amplectitur, dr. part. 3, tr. 5, rc· sol 54, v. Notandum b) Molina, disp. 506, n. 16, ct disp. 735, n. 5; Azor, part. 3, lib. 8, dc Locato, cap. 13, qu. 8, distinguunt quidem rem specialiter fa­ mulo commissam, a re cujus cura famulo non demandatur; et in hoc secundo casu, negant famulum ad restitutionem ex justitia teneri, disp. 5(6,n. 1. · Aaor, part. 2, lib. 2, cap. 39, qu. 5. ■ Lrss., lib. 2, cap 24, n. 7. — · 2· 2··, qu. 103, art. 3 et 4. - » Lib. 20, n. 50. — Molina, tr. 2, diip. 493, n. 7. - · Loc. cit. n. 30, i. f. — ’ Tr. 28, part. 2, n. 46; cfr. tr. 36, n 114. — · Loc. dt. Non iroff diem dainnamdomci juxta quon­ dam rtsti tuere debet Probabi­ lius distin­ guendum Negatur, ai «it a do mestidi in re «ibi non coromim. DUB. IV. - QUAE OBLIGATIO DOMINORUM ET FAMULORUM, ETC. Tenetur, ii fartura ftat Ab cx (nneii. Faaulu*, reccd e da *nie tcm> pas,raere· tur itipen* diaa; xd non to­ tam. 611 omnino cum Busenbaum et communi) non tenentur famuli ad restitutionem.Tunc enim ipsi peccant tantum contra carita­ tem, non autem contra justitiam: quia non obligantur ex justitia res domini a domesticis tueri. — Secus tamen, si fur­ tum fiat ab extraneis; ut Salmant.1 cum communi, et Tamburinius i Qui addit, in eo casu unumquemque famulum teneri ad restitutionem in solidum; quisque enim ipsorum, cum poterat, tenebatur totum damnum impedire; et si nequibat solus impedire, debebat saltem alios confamulos advocare ad furtum impediendum. 345. - Quaeritur 2\ An famulus locans operas suas ad annum, si ante annum culpa sua discedat, possit stipendium pe tis stipendii σΛ — Ita Azor ·, Filliuccius4, Silvester »; et Trullench, Diana b), Fagundez €>, cum Salmant. i 346. - Quaeres 3". An famulus locans operas suas ad annum, si per menses ae­ 1 Tr. 24. n. 139. - · Decal., lib. 8, tr 4. cap. 2, § 6, n. 8 n. 131, · Façund.. Decs!., lib. 4, cap. 15, n 19. Filial, part. 2, tr. 25, dtff 13. n. 4. — · Apud Salmau! , loc. cit Flore» DU» àt Mtna, Recenuore* practic quam., lib. 1, qu. 8, $ 2. η. 48. — Molina, tr. 2, ditp. 67, a. 3. — S. Ρμλ I' Comtitut. motu proprio. CupUutt», \ 1, aa. 1366; in Dollar. Rom. Mainardr, cfr. Pauli UI. CoaMtt. rootu proprto. Cum sUul, dc 21 April. 1545, $ 1, in Dollar Rem. Mamardi. grotet, teneatur operas suas supplere? Minime: ex communi cum Salmant’, cum Azor, Bonacina, etc.; quia promissio tempori determinato alligata est. — Sala­ rium vero pro tempore aegrotationis pe­ tere nequit; ut dictum est supra, cum Bu­ senbaum (n. 342x in fine, v. Herus). 347. - Quaeritur 4 . An famulus, elapso non mtmr biennio postquam discessit a domino, sa­ larium petere possit, et occulte sibi com­ pensare? Affirmant Sanchez ®, et Salmant · cum tere pro tempore, quo inserviit? Molina 9>, Fagundez, Villalobos et aliis. Affirmat communior sententia, contra Quia, licet in foro externo famulus, post Molina (nisi grave damnum inde domino praescriptionem triennii, amittat actionem evenerit). Quia servitus exhibita meretur petendi salarium, ut dicunt 10 Covarru­ utique mercedem suam, quamvis non to­ vias b>, Mena et Gama^fconlra Molina):— tam conventam; unde tenetur dominus juxta legem Hispanicam, sive bullam 24 solvere saltem parum minus dimidiae par­ S. Pii V, qua, post biennium a servitio ct 9. — Molina, tr. 2, disp. 506, n. 14. — ■ Part, 2, lib. 2, cap 39, qu. 7. — · Tr. 28, part. 2. n. 67. - · V. Famiha, qu. 5. num. 6. — Trull., lib. 4, cap. 1, dub. 5, num. 10. · • Tr. 24, num. 132. — ’ Loc. cit., num. 133 · λ 3ar, loc. dt., qu. 6. · Ba hoc., diep. 3, dc Contract., qu. 7. punct. 4, n 14. — · Dc Matrim., lib. 7, di«p. 37, n. 17. — · Tr. 24, Fimelui sive res a domesticis sive ab extraneis lue­ mensibus tantum serviat, deberi paulo minus rit surrepta. dimidiato stipendio: « At haec, inquit, in foro c) Hoc non docetur expressis verbis a Bu­ exteriori procedunt; nam in foro conscientiae senbaum; sed potest a contrario, ex ejus ver­ crediderim teneri dominum ei dimidiam par­ bis colligi. tem stipendii solvere, et consequenter pro 345. - a) Id est: debet ei solvere paulo mi­ rata temporis stipendium senis solvendum nus quam dimidiam stipendii partem, si sex esse arbitror... Suppono autem hic nec dam­ dumtaxat menses, seu dimidium tantummodo num nec malitiam intervenisse*. 347 - a) Molina, tr. 2, disp. 67, n. 3, per­ tempus promissum, fuerit in famulatu trans­ actum. spicue rem innuit, scribens: « Debitum mer­ b) Diana citatur a Salmant ut refert S. Al­ cedum famulorum aut quodeumque aliud si­ phonsus; sed revera, part. 3, tr. 6, resol. 15, mile, cum scientia aut ignorantia crassa quod quaerit an famulus, qui ad annum conductus debeatur, neque tempore- legibus praefixo, fuit, qui vero ante expletum tempus a famu­ neque longiori, tum in foro conscientiae tum latu recedit, perdat mercedem; et respon­ in exteriori judicar i potest esse praescriptum *. b) Covarruvias a Salmant quidem allega­ det: « In conscientia tenetur dominus... ei sol­ vere mercedem temporis quo servivit, etiamsi tur, el in Reg. Possessor, part. 2, § 11, n. 5 redire nolit, nisi domini mullum interessct et 6, assent revera actionem repetendi famulo immoratio ct servitium famuli; nam in tali denegari lege civili; posse nihilominus famu­ casu puto ad nihil teneri in conscientia, si lum admitti in judicium ; item malam debi­ ejus intéresse tantum valeat quantum id quod toris fidem posse ex ipsius confessione pro­ bari, vel etiam aliis legitimis probationibus. famulo debet ·. c) Fagundez male a Salmant. citatur, nam Dc quo ultimo Molina n. 5, multum dubitat; Decal., lib. 4, cap. 15, n. 15, asserit commu­ at ipse n. 3, negavit praescribere dominum nem opinionem esse, quod servo, qui promi­ in hoc casu, etiam in exteriori foro sent servire integrum annum, ct primis sex ') Antonius a Gama, Dec is. Lusitan , de- Fanxulu· rotral p1 II r r* LIB. HL - TRACT. III. — CAP. II. - DE QUARTO PRAECEPTO DECALOGI. praestito, adimitur famulo actio petendi salarium; sive juxta sanctionem S. R. Con­ silii Neapolitani, junctis quatuor Aulis (re­ latam infra, n. 516), qua, elapsis duobus mensibus, postquam famulus a domino discesserit, negatur ei facultas mercedem in judicio petendi; — attamen, in foro conscientiae, famulus jus ad salarium sem­ per retinet; et dominus, si certus sit non solvisse, semper ad solutionem teneri vi­ detur: tanto magis, quod in dicta deci­ sione (pro nostro regno emanata) dicitur, actionem denegandam esse famulo, non praescriptionis ope, sed vi praesumptae solutionis. Ni.i do Hoc vero intelligendum, si famulo moH raliter constet dominum non legitime praewnp«nt. scripsisse _ Nam s, aijas dominus prae­ scripsisset solutionem per triennium cum titulo et bona fide: eo casu, nec dominus teneretur solvere, nec famulus posset sala­ rium sibi compensare, etiamsi certus esset de solutione non facta ; quia dominus tunc, ratione praescriptionis, acquisivit jus non solvendi, juxta dicenda infra n. 517. 348. - Quaeritur 5°. An famulus, nulla statuta mercede inserviens, possit justum stipendium (saltem infimum) petere vel oc­ culte surripere? nulla statu* T'I l. Ί Distingue: Si dominus hujuscemodi famulorum operas conducere solebat, af- firma. Secus, si non: quemadmodum ac­ cidit cum pueris, quos nobiles aut episcopi rogantur in suam familiam admittere; tunc enim sufficit, si domini tribuant eis victum, vestes ct habitationem, cum talis sit con­ suetudo. — Ita Salmant. 1 cum Molina, Azor a>, Trullench, Villalobos, Fagundez b>, etc. Famulis autem, qui inserviunt magi­ stris, ut artes ab ipsis apprehendant, certe nullum salarium debetur. Salmant. * cum Azor ‘t, Molina, Rebello Fagundez. — Nisi aliter sit in usu quoad aliquam ar­ tem. Ex nobilitate enim artis, quandoque aliquid a discipulo magister exposcit: ut est ars horologia construendi. Ex ignobi litate vero artis, saepe discipulus debet aliquid a magistro recipere: ut est ars malleatoris, etc. Videndum igitur est, juxta prudentum arbitrium, quid ex usu in qualibet arte observetur. 349. - « 11°. Famuli non peccant, si, sus­ tentationem vel mercedem justam do­ mino negante, utantur compensatione « occulta. Molina a, Filliuccius ‘. — Dum­ modo tamen alius modus non sit impe• trandi; nec plus accipiatur quam debe« tur; neque scandalum aut aliud incom­ modum grave timeatur. Vide Bona« cina 5 ». — (Hac tamen in re, animad- •it petere. 1 Tr.24, dc 4· Praec , nom. 135. Molina, dc Jturt. ct Jure. tr. 2, disp. 606, num. 8 ct 9. - Trull., lib. 4, cap. 1, dub. 5, num 10; ct lib. 7, cap. 23, dub. 5, n. 6. · Villa!., part. 2. tr. 25. diff. 13, num. 1. — · Loc. dt., num. 136. · de JuaL et Jure. tr. 2, disp. 5Û6, n. 6. - Fa^und.. Dead.. lib. 4, cap. 15, n. 37. — ’ De Ju»t. et Jure. tr. 2, disp. 506, n. 12. — * Tr. 36, n. 106. — · Di«p. 1, de Reatttut.. cis. 334, n. 3 ct 4, concordat quidem; sed « 6, dicta sic limitat: nisi famulus probet mer­ cedem sibi solutam non fuisse. 348. Azor, part. 2, lib. 2, cap. 39, affert quidem hanc distinctionem, cujus ulti­ mam partem, qu. 9 admittit; dc priori vero pane, qu. 8 sic dicit: « Probabilius... absolute dominum, qui nullam mercedem pactus est famulo, pro more patriae tantumdem solvere debere quantum alii solent». Citatur tamen a Salmant. uti refert S. Alphonsus. b> Fagundez contra, priori distinctionis membro adhaeret; de altero autem cum dis tinctione loquitur, ct quidem num. 26: < Si... obsequium non esset tale, pro quo merces or­ dinario solveretur, sed quale praestare solent pueri nobilium, qui arbitrio dominorum relin­ quunt, ut sibi tribuant quod voluerint, tunc etiam in eo eventu, famuli vel famulae exi­ gere possunt pretium justum suorum obse­ quiorum, spectato tempore quo inservierunt, spectata etiam qualitate servorum, domino­ rum et obsequiorum ». Et n. 27, pagiis sala­ rium non deberi, nisi post 14 annum exple­ tum, puellis vero post 12. Denique, u. 28: « Notandum tamen est, inquit, si dominus nullo modo famulo indigebat, sed ob ejus amicitiam, aut ad ejus vel parentis illius in­ stantiam, eum in domo sua recepit, nulla mer­ cede constituta, quousque aliud commodum quacrat, nullum ei salarium deberi in utro­ que foro ». CJ Azor, part. 3, lib 8, dc Locato, cap. 13, qu. 3, male a Salmant. allegatur; ibi enim dc hoc casu non loquitur. Rcbellus, part. 2, lib 14, qu. 13, n. 2, perspicue rem innuit, scribens: « Qui ad di­ scendam artem artificibus traduntur, merito solent illis pretium instructionis saepe super­ impendere, ultra serviendi operam, quam fidc- Molina, in jen., qu. ult., punct. 2, n. 16 et »eqq. DfKtolo Artem nec habent Jc« ad mercedem. niii Aliter ait in u»c FaSQ||. quando potamt uti com pensatione DUB. IV. - QUAR OBLIGATIO DOMINORUM ET FAMULORUM, ETC. verte propositionem 37, inter damnatas ab Innoccntio XI a>). • III. Similiter, pro obsequiis ad quae « non tenebantur, praestitis (si quidem « illa non gratis et liberaliter, sed animo « mercedis exhibuerint), licere ex rebus « domini accipere compensationem, quae « aliter obtineri non possit, docet Navar« rus b>, Lessius Plura de his, vide in« fra Tr. 5, cap. 1, dub. 1, ad 3, et dub. 4, « ad 10; et Bonacina 1 ». — [Nisi sponte suas operas auxissent. Salmant. 1 cum Molina, Soto d), Diana d>, etc.]. Λη autem famuli possint compensare sibi salarium, pro majori opera praestita? Vide dicenda ex u. 522. 350. - Notanda est hic obiter illa Quaestio, ad praxim utilis: An servi justo bello capti, licite possint ad suos fugere? 1 Disp. 6, dc 4· Praec., qu. un., punct. 8. — 1 Tr. 24, n. 136. · Mohna, dc Just, ct Jure, tr. 2, diip. 506, num. 7. — Λ/ο/όια, tr. 2, disp. 37, a n. 9. · · Loc. du, n. 115. — • Lib. 2, cap. 5, num. 24 qu. 2, art. 2, concl. 3. · — Sotiu, dc Just, et Jure, lib. Ικμ, de Juiu et Jure, disp. 613 4, 6. liter eisdem, juxta conventionis legem, prae­ stare tenentur ». 349. - n) Sic sonat ista propositio: < Fa­ muli et famulae domesticae possunt occulte heris suis surripere ad compensandam ope­ ram suam, quam majorem judicant salario quod recipiunt ». *1 Navarrus, Man., cap. 17, n. 109, v. Unde sequitur primo, sententiam hanc clare in­ nuit; loquens enim de iis qui ad aliquam ar­ tem discendam assumuntur, sed a magistris in aliis rebus occupantur, scribit : « Et si eos volentes occupant, tenentur illis dare quan­ tum dedissent aliis, qui absque tempore stu­ dendi ct discendi ipsis servissent». c) Lessius, lib. 2, cap. 24, u. 26, de eo disputat, qui sponte obsequium alicui praestat ad animum ejus alliciendum, ut aliquod offi­ cium ab illo obtineat; et asserit dominum te­ neri, vel officium (nisi sit ecclesiasticum), vel justam mercedem illi dare; si vero officium non tanti valeat quanti obsequium praestitum, Negant Molina, Silvester Panormi­ tanus b> et alii, apud Salmant. ’. Quia tales servi censentur tamquam perpetuo ad ser­ vitutem damnati: cum dominus juste eos possideat Contrarium tamen communius et pro­ babilius tenent Lessius 4; Sotus, Lugo, Palaus, Filliuccius, Vasquez, et quamplures cum Salmant. ·. Ratio, quia tale jus gentium faciendi servos homines in justo bello captos, taliter acceptatum est, ut ipsis relicta sit fugiendi libertas. Et patet ex Institue ·, ubi de istis dicitur: Qui AUi nt~n: capto* io bello po»e face­ re- Probat*· lie* pn·■unt. tamen si evaserint nostram potestatem, et ad suos reversi fuerint, pristinum statum recipiunt. nom. 21. - Pal., tr. 6, disp. 5, punct 4, nom 15; et tr. 31, punct. 10, num. 4. · FUI., tr. 29, cap. 9. num 201. · in 1‘” 2··, diap 174, cap. 1, num. 8 et 9. — » Tract 24, de 4* Praecepto, num. 116. — · Lib. 2, tit. 1, de rerum divia., * 17. et dominus quantum in se est fecerit, nihil relert; « nam famulus sponte et omnino libere obsequium suum pro tali sollicitatione obtulit, contractu innominato faciam ut facias ; unde qua parte obsequium ejus pluris valet cense­ tur liberaliter donatum ; secus esset, si a do­ mino ad hoc compelleretur ». Et n. 24 nega­ verat aliquem posse sibi compensare, ubi jus ad compensationem est dubium. d) Sotus, de Justit. et Jure, lib. 5, qu. 3, art. 3, non habet hanc limitationem. — Diana vero, part. 3, tr. 6, resoL· 16, eam adducit ex aliis auctoribus, de ea tamen nullum profert judicium. Perperam igitur uterque a Salmant citatur. 350. - *) Silvester, v. Servitus, qu. 3, § Sceundo, hanc sententiam amplectitur; sed eam his verbis limitat: « Quod Limen fallit, inquit, si capiatur Christianus ». Panormitanus, in cap. Sicut, de jureju­ rando, n. 9, allegatus a Salmanticensibus, de hoc non loquitur. 614 LIB. Π1. - TRACT. III. — CAP. II. - DE QUARTO PRAECEPTO DECALOGI. DUBIUM V. Ad quid teneantur Conjuges erga se mutuo, vi hujus praecepti. 351. Ad quid teneatur uxor erga virum. — 352. An uxor nobilis teneatur officia vilia prae stare. — 353. An teneat pactum pro uxore, non mutandi domicilium. An autem uxor teneatur sequi virum tn exsilium. — 3M. An, mortuo viro, teneatur uxor solvere debita contracta ad alendam familiam. — 355. Quid teneatur uxor restituere filiis primi matrimonii. — 356. Quomodo peccet vir in uxorem. Confutes, ad quid te­ neantur. conjogurn. Peccat a *. uxori « 351. - Resp. Uxor, in iis quae spe• ctant ad domus gubernationem et bonos « mores, tenetur obedire marito ; hic vero « uxorem, non ut servam, sed ut sociam « tractare. Ratio est, quia maritus est ca« put, et uxor commembrum. — NavarIHII « rus *, Toletus, Filliucdus a et commu« niter. « Unde resolves: « 1°. Conjuges peccant: 1°. Si debita « intentione non contrahant matrimonium. « — 2*. Si sine dispensatione praetermit• tant proclamationes. — *3. Si sacramen« tum Matrimonii in statu peccati morta· « lis recipiant. — 4°. Si utantur matrimonio « contra naturam, vel modo indebito, vel • cum periculo abortus. — 5°. Si debitum « sine justa causa negent. — 6". Si cum • periculo pollutionis tactus habeant im« pudicos. *. «2 Peccat graviter uxor: Γ. Si ma· « ritum rixis vel aliter verbis, ad gravem « iram vel blasphemiam provocet. Filliuc• cius · et Bonacina. — 2". Si quid nota« bile expendat contra voluntatem viri et « consuetudinem feminarum similis sta« tus, nisi tamen ex paraphernalibus, si « habet. — 3°. Si, spreto viro, sibi impe« rium vindicet. — 4". Si nolit sequi vi• rum domicilium mutantem: dummodo « possit sine periculo vitae et salutis, et «contrarium non sint pacti; et maritus « post nuptias non sit factus vagus. Na« varrus, Toletus, Bonacina ‘. (Vide infra, « Tr. 5, cap. 1, dub. 4). — 5°. Si sine suffi« cienti indicio male judicet de mariti con« tinentia. — 6°. Si sine justa causa debi. tum neget (Vide infra, Lib. VT). — 7°. Si « se ingerat in administrationem domus « sine justa causa ; qualis est, si v. gr. ma· « ritus prodigus bona familiae dilapidet. « Silvester, Trullench 5 ». [Vel si sit incurius vel minus aptus ad familiam guber­ nandam. Elbel · cum Filliuccio, Gobat et Henno ]. 352. - Quaeritur Γ. An uxor nobilis * Man . cap. 14, n. 19, v. Victimo ttplimo, ct n. 20, v. Hcrstmo nono — ToUt., Ub. 5, cap. 2, n. 2. — * Tr. 28, part. 2, η. 144. — · Loc dt.. num. 145. — Ponac., disp. 6, dc 4· Praec . punct. 7, num. 12, v. Tertio, — Nazar , loc. dt., n. 20 — ToUt., loc. dt.. num. 2 et 3. — ‘ Loc dt., n 12, v. Quarto; cfr. de Ma trim., qu. 4, punct. 6, n. 21 et seqq. — SUvtti., v. Uxor, qu. 6, et v. Furtum, n. 15, qu. 10. — · Lib. 4, cap. 1, dub. 4, n. 18. — · Confer, 21, de Obligat, superior. er, etc. — Sed probabilius negant Sanchez ’, Sal­ mant. · cum Silvestro, Garcia, Fagun­ dez, etc. ; quia uxor est socia, et ideo non tenetur praestare famulae opera quae ipsam dedecent. Et si ipsa praestaret, posset sibi compensare, ut ajunt. 353. - Probabilius valet pactum non mutandi domicilium, nolente uxore; ut Sanchez ’ cum Lopez, Palao, etc., contra alios. — Sed hoc intelligendum, nisi nova 352. - ’> Angelus, ut notat Sanchez, loc. cit.y num. 13, id innuit, dum v. Uxor, num. 2, in fine, indistincte docet uxorem ad haec offi­ cia teneri. b) Tiraquellus, de Nobilitate, cap. 20, n. 95 et seqq., affert opinionem, quae uxo· Uxor no­ bilis non U netur ad of Ada villa. Valet pactum non mutandi do· mlcilium nolente uxo re DUD. V. - AD QUID TENEANTUR CONJUGES ERGA SE MUTUO. et gravis causa superveniat. Sanchez Salmant. ’ cum Navarro, Silvestro, Fagun­ dez, etc. Quaeritur 2". Ah teneatur mulier sequi virum, missum in exsilium? UlOf te· stlur tequt virum exta· liniem. Negant Henriquez et Baldus, apud Sal­ mant. ·; quia non tenetur uxor innocens viri poenam subire. — Sed probabilius affirmant Salmant. *, et Sanchez 6 cum aliis; quia tenetur uxor sufferre, non poe­ nam sed infortunium viri. Et idem dicunt Salmant. ct Palaus “■>, si vir alicubi excom­ municetur. E converso dicunt Salmant. cum eis­ dem DD., quod si mulier necessitate coa­ cta mutet domicilium, vir comitari eam debet. 354. - Quaeritur 3°. An uxor, mor­ tuo viro, teneatur ex bonis dotalibus sol­ vere debita contracta ad alendam fami­ liam ? Prima sententia affirmat, si vir erat 615 locuples. Ratio, quia actio creditorum re­ petendi mutui facti est personalis, scili­ cet, tantum contra virum. Et licet in viro, ratione inopiae, suspensa erat obligatio uxorem alendi, non erat tamen exstincta ; quare, si ex mutuo aluit, suum debitum praestavit. Ita Sanchez ’, Salmant. · cum Molina, Trullench et Bonacina. Qui tamen limitat, si vir contraxerit debita nomine uxoris vel ipsa sciente b>; vel si vir pro­ testatus sit nolle, stante sua inopia, gratis eam alere. Et quod dictum est hic de alimentis uxoris, dicitur etiam de alimentis filio­ rum; ut Salmant. ·. 355. - Quaeritur 4'. An uxor, ad secun­ das transiens nuptias, debeat filiis primi Uxor con tenetur d« debitte fa­ cti» pro a* lendi l»mi* lio. Limite lio matrimonii reservare quidquid a primo viro accepit, retento tantum usufructu? Affirma ‘°, si accepit titulo lucrativo. Se­ cus tamen, si oneroso, vel si accepit ab extraneo. Et idem dicitur, respectu viri, de rebus pauper, dum debita contraxit. Secus, si locuples; quia pauper non tenebatur alere donatis a prima uxore. — Sanchez ·), Sal­ uxorem: ergo tenetur ipsa solvere quod mant. ” cum aliis. 356. - « 3*. Peccat graviter Maritus : conversum est in sui utilitatem a>. Ita Fa­ gundez, Bartolus, Lupus et alii, apud San­ « Γ. Si verbis contumeliosis vel infamatochez ®. — Secunda vero probabilior sen­ « riis afficiat uxorem ». [Et tale peccatum tentia negat, sive vir fuerit pauper sive esset duplicis malitiae ; ut Salmant. aJJ. — conditione indebiti. · Joan. Lupus, Rrpetit, rubric, de donation, inter vir. et uxorem, $ 66, nan 5 ct 6. - · De Mainm., lib. 9, dixp. 4. n 28. — ’ Loc. dt., n. 29. — · Tr 24 1 De Mntr., Ub. 1, dl«p. 40, n. S. — · Tr. 24, n. 61. Afottxr., Man., cap. 14, η. 20. - Sifarsi., v. Uxor, qu. 8. - Fi· jçmhiÎ., Decal., hb. 4, cap. 12, n. 9. — Hrnrtq., hb. 11, cap. 10, num 4, lit. i · Bala*», in 1. 23, Si cwm dottm, § Si wj rttus, IL Soluto matrim., η. 1 · ■ Tr. 24, η. 62. — 4 Loc cit. — · Dc Matrim., hb. 1, ditp. 41, η. IX — Salmant., loc. cit., n. 62. — Salmant., loc. dt. — J-'afund., Ifaad., lib. 4, cap. 2, n. 34 et 36. - Barto!., in 1. 49 /fis fobs, IT. de n. 64. · Mohna, tr. 2, disp. 435, num 8. - Trull., hb. 4. cap. I, dub. 4 num. 30. · Bonac., diip. 6. de 4» Praec.. punct. 7, η. IX — · Tr. 24, num. M. — · Ex Authent Fx Uitamrnto, et authent. /a donatione, C. de iccuadii nopL. poet leg. X — ” Tr. 24, n. to. rem nobilem ad haec officia astringit, ct ad­ dit: * Et hoc forte est verius». 353. - «J Palaus, /r. 28, disp. /, punct. 15, § /, n. 4, non facit hujus casus mentionem 354. - a) Plura de hac quaestione notanda huc veniunt. Et primo quidem, cx auctoribus relatis solus Lupus de uxore disputat; ceteri vero de filiis, defuncto patre; eadem tamen quaestio est, ut notat Sanchez n. 28, de patre et dc marito. Praeterea, auctores relati pro secundo distinctionis membro, neque citantur a Sanchez, neque illud expresse tenent; atta­ men satis facile sequitur, tamquam corollarium ex primo membro. Denique Bartolus loc, cit., ct Lupus, in Rubric, dc donat inter vir. et uxor., non assertive, sed dubitanter senten­ tiam hanc proponunt; quod et ipse Sanchez notavit. b) Limitatio ista, non disjunctive, sed con­ junctive a Bonacina apponitur; dicit enim uxorem vel filios ad ejusmodi debita solvenda teneri : « si... pater contraxit illa debita nomine uxoris aut filiorum, ipsis consentientibus » ; quasi duas requirat conditiones: ut scilicet debita nomine uxoris aut filiorum contracta sint, et ipsis consentientibus. Teriiam adhuc limitationem apponit Bonacina, quam S. AIphonsus praetermittit, ut nempe pariter ad solvenda debita teneantur, « si [alimenta) re­ cipiunt in fraudem creditorum». 355. Sanchez, de uxore ad secundas nuptias transeunto, omnino concordat, de Matrini., lib. 6, disp. 41, n. 3 et 4; de viro au tem, n. 5, haec dumtaxat scribit: « Vir astrin­ gitur... ad reddendam integram dotem, soluto matrimonio ». 356. - Ό Salmant, tr. 24, n. 46, non di­ cunt duplicem huic peccato inesse malitiam. Qaid de doni» acce ptUaprimo Peccau mariti. 616 LIB. HL - TRACT. III. — CAP. II. - DE QUARTO PRAECEPTO DECALOGI. « T. Si impediat illam circa praecepta Dei « vel Ecclesiae sine justa causa. Sayrus ’, « Navarrus ’. — Si vero impediat, etiam « sine causa, circa ea bona quae consilii «tantum sunt, ut est confessio, commu« nio, etc. ; communiter tantum peccat ve· « nialiter: nisi constet, quod » [illaJ « ma· « gnam ex iis utilitatem percipiat. Sayrus, «Filliuccius, Bonacina b>, Trullench. — « 3". Si caedat graviter. — Moderate ta« men castigare verbis, vel etiam ex gravi « causa moderatis verberibus, habita ra• tione conditionis et status, quandoque « potest ». [Consentit huic Elbel * cum Gobat]. — « 4". Si alimenta neget: nisi ta· • men uxor a consortio mariti propria « culpa discesserit ». [Vel nisi adulte­ rium commiserit; ut Sanchez ‘, Palaus 5 et Croix e. — Nequit autem vi retinere dotem uxoris adulterae, si discedat ab ea ante sententiam propria auctoritate. Quamvis ipse possit uxori repetenti do­ tem opponere exceptionem adulterii, et petere ut sibi applicetur; prout probabi­ lius dicit Croix ’ cum Abbate et Palao, contra Sanchez]. — « 5*. Si negligat guber« nationem domus et rem familiarem. — « 6°. Si uxori non cohabitet, vel sine justa « causa diu absit. — « T. Si, cum possit, « alimenta non procuret. — Vide Filliuc« cium ·, Navarrum ·, Toletum ‘°, San« chez “, Bonacina 11*». DUBIUM VI. Quae obligatio Parochorum erga suos. 357. Ad quid teneantur parochi circa rcsidentiam. — 358. Ad quid, circa Sacramenta mi­ nistranda, praesertim tempore pestis. — 359. An teneantur celebrare pro populo. — 360. An contionari, et populum instruere, etc. (Dc quo, vide etiam dicta n. 269.). Quomodo parochi teneantur corrrigerc subditos. Dub. 1. An ad id teneantur ex ca­ ritate vel ex justitia. Dub. 2. An teneantur inquirere mores subditorum. Dub. 3. An teneantur non deserere oves, etiam cum periculo mortis. Parochut «uj reliden­ ti am tene­ tor. 357. - « Resp. Curatus, sive parochus, «jure divino tenetur: « Γ. Residere in sua parochia. Triden« tinum13, Barbosa u. Alioqui in conscien• tia fructus non facit suos; teneturque, « pro rata absentiae, restituere fabricae « ecclesiae vel causae piae. — Potest ta· « men, ex justa causa et licentia episcopi, « ad breve tempus abesse. — Vide Navar« rum l6, Azor le, Possevinum, Barbosa, « Trullench n ». 1 Clav., Hb. 7» cap. 7, n. 7. — · Man., cap. 14, n. 19. — Sayr., loc. dt., num. 7. — Fili., tr. 28, pan. 2, n. 139. — Trull., Decal, Ub. 4. cap. I, dub. I. η. 2. - · Confer. 21. de Obligat. «operior, erga subdit, etc., num. 588. · Gobai, tr. 10, n. 770 et 771; et Quinar., tr. 5, cap. 29, sect 1. — 4 De Matrim., hb. 10, di«p. 8, num. 25. — * Tr. 28, disp. 3, punct. 6, $ 5, n. 6. — · Lib. 3, part. 1, n. 714. — ’ Loc. dt., n. 716. · Abba» Panarm., in cap. Plerumque, de donat, inter rirum ct uxor., n. 4 - Pal., loc. dt., § 5, n. 7 — Sanch., loc. dt-, d>»p. 8, n. 13. — · Loc. dt., n. 140 et •eqq. — · Man., cap. 14, n. 19 et 20. — ’· Lib. 5, cap. 2. — b) Bonacina, disp. 6, de 4° Prace.,punct. 7, n. 2, non apponit limitationem a Busenbaum allatam; eam tamen satis innuit, scribens: · Si vero impedimentum afferat solum circa ea quae non sunt ex praecepto debita, ut plurimum Quoad residentiam, vide dicenda de Benefic., Lib. IV, n. 121 et 123. 358. - « 2\ Tenetur administrare Sa- • cramenta ». [Non solum in necessitate extrema, sed etiam gravi. Salmant.,e, cum S. Thoma “■> et communi. Et addit Bona­ cina, teneri parochum etiam inquirere graviter indigentes]. — «Quoties,et quanto cum periculo, vide infra, et Bonacina *·, « Possevinum, Barbosa 40 ». Quoad sacramentum Poenitentiae, vide 11 Dc Matrim., lib. 10, dup. 18. n. 16. — »’ Di«p. 6, punct. 7, n. 3 — M Seoa. 23, de Reform., cap. 1. — 14 *Dc Offic. parochi, cap. 8, η. I. - “ Man., cap. 25. η. 121. - “ Part. 2, lib. 7. cap. 4. — Posrrv., dc Off. curati, cap. 1. — Barbota, loc. dt., a n. 67. — « Lib. 4, cap. 1, dub. 8, n. 9. — “ Tr. 21, de Praec. decal., cap. 6, num. 33. — Bonac., de 1· Praec., qu. 4, punct. 4, num. 5. — ® Ditp. 4, de Euchar., qu. 5, punct. I, n 15; ct di«p. 3, de 1· Praec , qu. I, punct. 4. n. 5. — Pottrv., de Off curati, cap. I. n. 16 et 17; et cap. 5. n. 7 et 57. — · Loc. dt., cap. 17. a num. 12; et cap. 19, num. 8. non est reus lethalis culpae, quia uxori non in­ fert gravem injuriam aut notabile damnum ». 358. - aJ S.Thomas, 2a 2a',gu. 135, art.5, quid plane doceat, vide infra apud S. Alphon­ sum, n 360, v. Dubitatur 3. Tenetur DUB. Vî. - QUAE OBLIGATIO PAROCHORUM ERGA SUOS. Busenbaum, de Poenit. Lib. VI, n. 623, resp. 2 et 3. — Quoad Eucharistiam autem, tenetur ministrare quoties oves rationabi­ liter petunt. Vide de Euch. dicto Lib. VI, u. 253 et 254. Tempore autem pestis, probabile est non teneri ministrare Eu­ charistiam cum periculo vitae. Vide dc Euch., eod. Lib. VI, n. 233. Tenetur crart ct ce ktrarc pro peplo. Tenetur ifoctcr po· nlnm. 359. - « 3°. Orare pro populo, et cele« brare ut populus audiat Missam. —Quam « etiam teneri eum eidem applicare, die* « bus saltem festis et aliquot aliis, docet « Toletus Sed negat Suarez, Coninck 1 ; « cum nullo jure id cautum sit. Vide Bo« nacina 3, Barbosa 4 ». Nota hic, quod a S. Pontifice Benedidicto XIV, ex Epistola encyclica edita anno 1744, statutum est, quemcumque parochum, sive habentem, sive non, con­ gruos reditus, teneri omnibus dominicis et festis diebus applicare Missam pro po­ pulo. Et quamvis concessum sit alicui pa­ rocho, si aliter vivere nequeat, applicare Missam pro eleemosynam praebente in diebus festis; sancitum est tamen, ut de­ beant ipsi in aliis diebus ferialibus Missas pro populo supplere. — Et quoad vicarios, seu oeconomos ecclesiarum vacantium, data est facultas episcopis assignandi eis congruam fructuum portionem, ut pariter possint diebus festis pro populo celebrare. Vide Lib. VI, n. 326. 360. - « 4°. Docere populum, concio« nando, arguendo, etc., per se vel per «alios. Toletus ’, Possevinus, Barbosa, 617 « Trullench · ». — [Vide dicta de 3 Praec., n. 269, v. Hic obiter}. Pariter, superiores religionum etiam tenentur praedicatione pascere subditos, tamquam eorum pastores. — Elbel7 cum Henno. « 5°. Tenetur singulis diebus dominicis « ct festis solemnibus, populo doctrinam « Christianam explicare, per se vel per «alium; ut constat ex Tridentino ·. — « Idque, sub gravi obligatione etiam juris « divini, ob summam necessitatem; pro« pter quam, eos ab episcopis aliisque « praelatis ad id cogi posse sub poena « excommunicationis (omnesque alios, ut « eam audiant, discant et sciant), docent «Trullench Baldellus ,0, ex Sanchez, « Palao, Barbosa, etc. ». Bene autem potest huic obligationi do­ ctrinam Christianam explicandi, per alium satisfacere. — Trullench et Ledesma, apud Salmant. H. « 6\ Tenetur infirmos visitare, paupe« rum curam habere, peccata corrigere, etc. « — De quibus Possevinum, Reginaldum u, « Barbosa ia, vide supra ». Parochi (et tanto magis episcopi) tenen­ tur sub gravi corrigere oves, in peccato mortali vel ejus proximo periculo exsi­ stentes, etiam cum discrimine vitae; et non solum in extrema, sed etiam in ea­ rum gravi necessitate, semper ac adest spes emendationis. Ita communiter Bo­ nacina cum Valentia a), Maldero et Reginaldo ·>/ item Viva u, Mazzotta % * Lib. 5, cap. 5, n. 8. — Suar., in 3 Part., de Sacrif. Mist., diip. 86, acct. I, num. X — · De Sacram., qu. 83, n. 199. — · De Euchar., qu. ult., punct. 7, n. 5 — « De Off. parochi, cap. 11, n. 5 et «eqq. — flrwd. X/K Encyd. CWm srmprr, de die 19 Aug. 1744. — · Lib. 5, cap. 5, n. 4. — Poxarv., de Off. curati, cap. 3, num. 1, 2 ct 10. — Barbosa, de Off. parochi, cap. 14. — · Lib. 4, cap. I, dub. 8, n. 12. — ’ Conf. 21, de Obligat, «operior, erga «ubdit. etc., η. 563. · He tino, Decal., di«p. 4, qu. 6. conci. 1. — · Ses·. 24, de « Tr. 21, cap. 2, n. 56. — Posstv., loc. dt.. cap. 12. a n. 31, cap. II, n. 12; cap. 13. — M Lib. 20, η. 08. — “ De Paroch. cap.7, a n. 34. — M De Praec. decal., qu. II. art. 6, n. 12. 360. - °) Bonacina, disp. 3, de 1° Pracc., qu. 4, puuet. 4, u. 5, non loquitur de corre­ ctione in specie; sed dicit universe cos, quibus ex officio cura salutis proximi incumbit, teneri « ad procurandam proximi salutem, non so­ lum in extrema proximi necessitate, verum etiam in gravi». Citatque auctores relatos, qui revera ita generatim docent; ct quidem Valentia, iu 2·”' 2«*, disp. 3, qu. 4, puuet. 3, assert. 5, v. Quarto dico, addens ad idem te­ neri diam in casu necessitatis ordinariae ; Maldcrus, in 2aw 2ar, qu. 26, art. 5, assert. 2; Rcginaldus, lib. 4, n. 360. Sed n. 336, a Bo­ nac. citat., auctor iste asserit praelatum teneri suorum subditorum peccata corrigere etiam in dubio, ct dc illis inquirere: « Nam, inquit, incumbit illi ex officio super gregem suum vigilare, et infirmitatibus ejus remedia adhi­ bere, non tantum cum illas certo novit, sed etiam cum illarum habet indicia, quae dent ei occasionem timendi ». A Mazzotta, tr. 2, disp 2, qu. I, cap. 2, Reform., αιρ. 4. — · Lib. I, αφ. I. dob. 4, η. 7 et 8. — • Tom. 2, lib. 1, di»p. 8, nam 18. - Sanch., Dead., lib. 2 cap. 3, n. 16. · Pal., tr. 4, disp. I. punct. Il, η. X - Barbosa, de Off. ct Poteat, epitc.. alleg. 76, n. 38; et dc Jure ecclea.. lib. 1, atp. 11. n. 7. — Trull, loc. dt-, n. 7. - Petr. Lrdastn., Sum., part. 2, tr. 1, cap. 3. post cend.7, v Dubtum rU - Explicire doctri­ nam «ngu b» festis. Infirmo* nxm ec pau peram eu ram habe­ re. Corrij ove», rt in gravi ceaitate 618 Ad corre­ ctionem te­ netur ex ju«titia Poiore* tenentur in quirere mo­ rt* «obdito­ rum. LIB. III. - TRACT. III. — CAP. II. - DE QUARTO PRAECEPTO DECALOGI. Salmant r> cum Suarez Coninck et Trullench. (Vide etiam dicta Lib. II, miutero 40). — Praeterea, parochi tenentur cum quocumque incommodo auferre scan­ dala. Unde, st aliquis subditorum sit incorrigibilis, sed suo pravo exemplo sit aliis occasio ruinae ; tenetur parochus tale dam­ num impedire, saltem episcopum certio­ rando: non tantum semel, sed quousque scandalum perseverat, et spes effulget, ut illi occurri possit. Sed dubitatur Γ. Ati ad id pastores teneantur ex caritate, vel justitia? Ledesma, Villalobos, etc. — Ratio, quam tradit D. Thomas, est, quia illi qui specia­ lem obligationem habent incumbendi sa­ luti alicujus certae personae (sicut habent pastores erga singulas suas oves), tenen­ tur non solum corrigere delinquentes, sed etiam prospicere an obligationi suae satis­ faciant. — Secus vero dicendum de aliis, qui generalem obligationem habent erga proximos. Istis enim sufficit corrigere eos tantum, quos lapsos vel in proximo pe­ riculo labendi animadverterint. Dubitatur 3°. An episcopi et parochi Suarez d> et Tapia, apud Salmant. ‘, teneantur tioti deserere oves, etiam cum censent teneri solum ex caritate. — Sed periculo mortis? probabilius tenentur ex justitia; ut sen­ Respondetur cum D. Thoma ®, qui sic Tum* tiunt Roncaglia ·, Holzmann a; Palaus 4 docet: Ubi subditorum salus exigit percum Cajetano et Coninck; Salmant. cum sonae pastoris praesentiam, non debet pa- J,1 Sanchez, Valentia, Diana et Trullench. stor personaliter suum gregem deserere, Ratio, quia ad hoc utique a communitate neque propter aliquod commodum tempo­ stipendium pastoribus tribuitur, ut singu­ rale, neque etiam propter aliquod perso­ lorum procurent salutem, et proinde vitia nale periculum imminetis: cum bonus pa­ corrigant. stor animam suam ponere teneatur pro Dubitatur 2\ Ati pastores teneantur ovibus suis. Sic enim habetur in Joan, inquirere inores subditorum? cap. χ. Et haec verba non solum consi­ Respondetur affirmative, ex communi lium, sed etiam praeceptum continent; ut sententia; ut docent D. Thomas ‘, et Sal­ recte probant Salmant. ex can. Scisci­ mant. cum Laymann, Cajetano, Soto % taris, cans. 7, qu. 1, ubi clare hoc expriIrull., hb. 1. cap. 5, dub. 14, num. 10. — Tapia, Ca­ tena mor., tom. 2, Hb. 3, qu. 6, art. 13, num. 3. · 1 Tr. 21, cap Ί, num. 58. — · Tr. 6, qu. 3, de Carit., cap. 4, qu. 1, re»p. 2, v. Suptr wines — ■ Dc Virtut. theol., n. 192. — • Tr. 6, di«p. 3, punct 1, num. 8. · Cajttan., tn 2·* 2·«. qu 33, art. 2, in re«p. ad 4. · Coninck, de Virtut., di«p. 28» dub. 5, num. 74. — Salmon!., loc. dt. - Sanch., Contil., Hb. 6, cap. 2, dub. 3, num. 6. · Pa/rn/.. in 2·· 2··, disp. 3, qu. 10, punct. 3, v. Porro hanc, ct v. Sed hate forte. · Diana, part. 5, tr. 14, retol. 95; et part. 7, tr. 3, reiol. 9. · Trull., hb. I, cap. 5, dub. 15, num. 1.-· 2* 2··, qu. 33, art. 2, ad 4. — Salmant., loc. cit. n. 59 ct 60. - Laym., § 6, qu. 3, non facit mentionem de gravi ne­ cessitate; sed loquens de correctione, didt praelatos teneri, etiam cum gravi incom­ modo, immo etiam cum periculo vitae, adhi­ bere diligentiam ut peccata subditorum im­ pediant fl Salmant., tr. 21, cap. 6, n. 33, loquun­ tur, ut Bonacina supra, de obligatione qua te­ nentur praelati, subveniendi etiam cum pe­ riculo vitae subditis, in eorum gravi spirituali necessitate. Et hoc pariter docent Suarez, de Caritate, disp. 9, sect. 2, n. 4, Coninck, de Virtut., disp. 25, dub. 7, n. 101. Cfr. etiam Salmant, cap. 7, n 64, ubi dc correctione in spode loquuntur. Suarez, a Salmanticensibus (ex Tapia tamen) allegatus ut refert S. Alphonsus, tenet contrarium, de Carit., disp. 8, sect 4, ct tuetur sententiam quam ipse S. Alphonsus proba­ biliorem existimat. Etenim, u. 4: «Adver­ tendum, inquit, praelatos simul obligari posse et praecepto hoc misericordiae, ct praecepto justitiae ratione offidi ». Et n. 5, quaerens utrum duo peccata admittat praelatus, qui hoc officium negligit: « Videtur, inquit, solum con­ tra justitiam committere» ; sed: «Si... consi­ deretur proprium praeceptum misericordiae ct justitiae, ibi esse duas malitias, alteram contra justitiam, ut per se notum est, ct alte­ ram contra misericordiam ». Quamvis Solus, de Secreto, membr. 2, qu. 4, conci. 7, tantum asserat praelatum posse subditum delinquentem ct denuntiatum admo nere, · quod explorabit deinceps ejus vitam », (cx quibus dictis Salmant. concludunt praela­ tum ad id etiam teneri); ibidem tamen, qu. 6, conci. 2, Sotus didt praelatos ecclesiasticos, statis temporibus teneri « visitari provinciam, dioecesim aut conventum, ad explorandos sub ditorum mores·. hb. 2, tr. 3. cap. 7, num. 2, post med - Cajftan., loc. dt., in resp. ad 4. Petr. Ledcsm., Sum., part. 2, tr. 4, cap. 4, cond. 15. · Villa!., part. 2, tr. 4, diff. 6, num. 3. — · 2· 2·*, qu. 1S6. art. 5. — ’ Tr. 21, cap 2, n. 76. DUB. VIL - QUAE OBLIGATIO PRAECEPTORUM ET DISCIPULORUM. tnitur /λ — Si vero (subdit S. Thomas) 619 Deinde additur: Studeant quam celerrime, subditorum saluti possit sufficienter... per alium provideri; tunc licet... vel propter aliquod commodum Ecclesiae, vel perso­ nae periculum, corporaliter gregem dese­ rere. — Quaenam autem sint causae excu­ santes parochos a residentia, vide Lib. IV, n. 125. je· rc nuooem a vicario aptoUh. Tenetur «uia priosa visita rt dioece­ sis. debita tamen aim diligentia, visitationem... absolvere. Intenmque caveant, ne inutili­ bus sumptibus cuiquam graves onerosive sint; aeve ipsi aut quisquam suorum, qiucquam procurationis causa, pro visi­ tatione, etc., nec pecuniam nec munus, quodcumque sit, etiam qualitercumque of­ Insuper notandum Γ. Quod episcopus, feratur, accipiant; non obstante quacum­ cum suscipit regimen sui episcopatus, de­ que consuetudine etiam immemorabili, bet (ut praecipit concilium Tndentinum *) exceptis tamen victualibus, quae sibi ac rationem exigere a vicario capitulari de suis frugaliter moderateque, pro tempo­ omnibus ab eo gestis tempore vacationis. ris tantum necessitate et non ultra, erunt Notandum IT. Teneri episcopum, ex ministranda. Sit tamen in optione eorum eodem Tridentino f, quam celeriter potest qui visitantur, si malint solvere id, quod suam dioecesim visitare; et in visitatione erat ab ipsis antea solvi, certa pecunia nihil posse accipere, nisi victualia. — Ibi taxata, consuetum, an vero praedicta vi­ sic dicitur: Episcopi propriam dioecesim ctualia, subministrare: salvo item jure per seipsos, aut, si legitime impediti fue­ conventionum antiquarum cum monaste­ rint, per suum generalem vicarium aut riis aliisve piis locis aut ecclesiis non pa visitatorem, si quotannis totam, propter rochialibus inito, quod illaesum perma­ ejus latitudinem, visitare non poterunt, neat... Quod si quispiam... aliquid am­ saltem majorem ejus partem, ita tamen, plius... accipere praesumpserit, is, praeter ut tota biennio per se vel visitatores suos dupli restitutionem intra mensem facien­ compleatur, visitare non praetermittant. dam, aliis etiam poems, etc. DUBIUM VIL Quae obligatio Praeceptorum et Discipulorum. Peccata discipulorum 361. - « Resp. Inter praeceptores (idem « est de paedagogis) et discipulos, est quo· « dammodo eadem obligatio, quae inter « parentes et liberos. « Unde resolves: « Ie. Discipuli peccant: Ie. Si praece• ptoribus et paedagogis non exhibeant < honorem et reverentiam. — 2°. Si non « obediant in rebus pertinentibus ad stu« dia et bonos mores. — 3°. Si eos convi· « ciis vel contumeliosis verbis traducant. « — 4e. Si negligenter studeant; schola« rum aut studiorum tempore lusui va« cent vel otio. — 5°. Pecunias parentum « dilapident vel inutiliter expendant. — « 6°. Malo fine studeant. — T. Gymnasii « sui leges vel academiae statuta (si qui« dem ea ad peccatum obligent) non ser• vent. — 8°. Scientias superstitiosas aut « vetitas addiscant, vel libros prohibitos « legant. — T. Stipendium debitum do· « ctori suo non solvant, cum possint. — < Vide Navarrum ·, Filliuccium 4 ». 362. - « 2°. Magistri et paedagogi pec«eunt: Γ. Si peccata discipulorum dissi· « mulent et non corrigant quando possunt. « — 2". Profectum eorum in litteris non « sedulo promoveant. — 3*. Non doceant « bonos mores. — 4”. Si ex proposito falsa « doceant ut vera, vel superstitiosa et saluti « noxia. — 5°. Non studeant ipsi ut officio « satisfaciant. — 6°. Si stipendium exigant S. 2· 2··, qu. 185, art. 5. — · Sea·. 24, de Re­ form., cap. 16. — · Loc. dt., cap. 3. — · Man., cap. 23. a n. 35; et cap 25, n. 59. — · Tr. 2β, part. 2. cap. 10, qu 1, n. 149 er 150. f) Can. Sciscitaris, obligationem istam his verbis significat: « Scias..., quod si pemicio- sum est proretam in tranquillitate navim deserere, quanto magis tn fluctibus». Peccata 620 LIB. III. - TRACT. HI. — CAP. II. - DE QUARTO PRAECEPTO DECALOGI. « majus justo, vel quam gymnasii leges • aut consuetudo permittat. — T. Docto· « ratus insignia negent dignis, vel indi· « gnis conferant: quod Navarrus dicit esse «mortale, praesertim in theologia, jure «canonico, civili, et medicina: nam in Aittur.. M*n., c»p. 25, n. 57. — > Sum., v. Doctorahis. — « philosophia, forte veniale tantum esse « censet Cajetanus '. — 8". Si discipulis « malo sint exemplo. — 9'. Si malis mo« ribus imbutos, et qui aliis perniciosi « sunt, ad scholas admittant, vel cx iis « non dimittant. — « Vide Trullench * ·. « Lib 4, cap. I, dub !l, n. 2. TRACTATUS QUARTUS de quinto et sexto praecepto CAPUT I. Quid Quinto Praecepto prohibeatur: Non occides. 363. Quae sint poenae mandantium homicidia per assassinos. — 364 An easdem incurrant ipsi assassin!. — 365. Dc agitationibus taurorum. poenae cum homi 363. - « Prohibetur hominis occisio, < mutilatio, verberatio aliaque similis af« flictio injusta. — De qua quaeritur, quae « et quando sit injusta ». Adnotandum hic obiter, ex cap. Pro humant, de homtctdto, nt 6°, quod man· dantes occidi Christianum per assassinos, sive eos recipientes, defendentes aut oc­ cultantes, ipso facto incurrunt excommu­ nicationem, ac depositionem ab omni di­ gnitate, officio et beneficio. — Insuper, per diet. cap. Pro humani, tales habentur tamquam banniti, ita ut amittant omnia sua bona; et datur facultas cuilibet eos necandi. Intelligendum hoc tamen est, post sententiam declaratoriam : ad quam autem emanandam, sufficiunt tantum probabilia argumenta. Ita enim habetur in fine dicti cap., ubi dicitur : Et postquam probabilibus constiterit argumentis, aliquem scelus tam exeerabile commisisse, nullatenus aha... adversus eum sententia requiratur. Intel- lige, non requiri aliam sententiam deri­ soriam. Molina, de Juit. et Jure. tr. 3, dwp 25. num. 5 · ' Tr. 25, de 5· Pracc·» op. 1, n. 190. — Aaor, pari 3, lib. 2, cap. 17, v. Quinto. · Htcron. GcuaiUî, wup. ref. 8 Can Ita Molina, Bafiez a>, Gomez % Fari­ narius % et alii, apud Salmant. \ Advertendum vero hic est Ie. Quod isti post sententiam declaratoriam, ut di­ ctum est supra, ipso facto excommunica­ tionem incurrunt, et privantur dignitati­ bus et beneficiis, quae ipso jure vacant; ut Azor et Gonzalez, apud Salmant *. — Advertendum 2°. Quod solo mandato prae­ dictae poenae incurruntur cum in dicto cap. dicatur: Quamquam mors ex hoc for­ sitan non sequatur. Et ita Molina, Covarruvias, etc., apud Salmant. ·. 364. - Dubium tamen est: an etiam assassini incurrant praefatas poenas; cum textus tantum mandantibus eas imponat? Prima sententia affirmat; quia assassini proximius ad homicidium concur- ql0»*»· runt: unde, ex identitate motivi, isti etiam Γίίιι’ρ?*· comprehenduntur. Tanto magis, quia Pon- **** tifex ideo expresse ipsos non comprehen­ dit, quia ibi loquebatur de assassinis infi­ delibus, quibus non poterat poenas im­ ponere. Ita Salmant. a) cum Farinario a>, cellar., slot. 15, n 7t>. · · Loc. dt., n. Wl. — Moltna. tr 3, diip. 25, num 4 - Cavar., Varur résolut. lib. 2, cap. 20, n. 10, v. StcumJo - · Tr 25 cap. 1. n VM 363. Bahez profecto non loquitur dis­ Antonius Gomcz, Vartar. résolut., tom. 3, tincte; sed in 2*"' 2af, qu. 64, art. 3, dub. 2, cap. 3, η. 10, non affert hanc interpretationem. ad 4, requirit ad hoc ut privatus possit ali­ — Farinarius vero, Prax. et (hcor. crimin., quem ex reipublicae commissione interficere, qu. 123, n. 15 et seqq., affirmat quidem has ut id fiat « post la Lam sententiam, vel per le­ poenas incurri ante sententiam, sed requiri gem, praesupposiLa evidentia facti». El sub­ declaratoriam. jicit: « Facti publici notorietas solet valere loco 364. - f») Alphonsus allegat hic Sal­ sententiae ». Et hoc quidem modo legem con­ mant., tr. 25, cap. 1, n. 188; sed ibi Salmant. tra assassinos latam approbat. cum auctoribus citatis de alia quaestione tra- 622 LIB. III. - TRACT. IV. — CAP. I. - DE QUINTO PRAECEPTO DECALOGI. Barbosa a>, Gomez ct aliis. Notant au­ tem Salmant. 1 cum Alciato, Gabriele, Farinario, etc., non censeri assassinos, nisi qui homicidium patrant cum pacto, ut mandans aliquid temporale eis per­ solvat. Probat» Secunda tamen sententia, cum Cajecwron" 'n tano b>, Navarro b>, Suarez b>, Azor b>, Fagundez b>, Silvestro b>, etc., apud Sal­ mant. b>, probabilius negat. Tum quia poenae non sunt extendendae; tum quia textus loquitur de iis, qui per assassinos infideles occidebant Christianos: unde mo· tivum legis formaliter diversum apparet<Λ 365. - Notandum hic, quod S. Pius V Ar « sub excommunicatione ipso facto prohi- rum Teli buit principibus, ne permitterent agita- ue tiones taurorum sive ferarum in foro; et singulis Christianis, ne cum illis congre­ derentur; item clericis, ne talibus specta­ culis assisterent. — Clemens tamen VIII postea has poenas abstulit pro regnis tan­ tum Hispaniarum, quoad omnes, exceptis religiosis βΛ — Vide Salmant. 3. DUBIUM I. An aliquando liceat occidere vel mutilare semetipsum. 366. An liceat directe occidere seipsum, et an indirecte. — 367. An liceat se exponere periculo mortis ad vitandam mortem duriorem, etc An liceat navim incendere cum pe­ riculo mortis. — 368. An virgo teneatur pati potius mortem, quam violari. — 369. An liceat reo ex praecepto judicis se occidere. An haurire venenum ad expe­ riendum antidotum. — 370. An liceat Carthusiano abstinere a carnibus, etiam in necessitate extrema. — 371. An liceat macerationibus vitam sibi minuere. — 372. An sit obligatio, ad servandam vitam, uti remediis extraordinar is vel nimis duris. — 373. An aliquando liceat se mutilare. — 374. An liceat pueros castrare. — 375. An qui occidit seipsum, possit sepeliri in loco sacro. OiciMo, Bahez. Sed negant 4 Lugo h)t Navarra, Fagundez, etc.). « Dixi Γ. Absque auctoritate divina; « propter Samsonem et quosdam marty« res, qui seipsos occiderunt vel ex divina < inspiratione vel inculpata ignorantia. * Tr.25, cap. 1. n. 1%. - Andr Akiati, Conxil., lib. 1, contil.. 11, n. 17. Hier on Gabriel, Condi. 170, a n. 15 · Farinae., Prxx crimin , qa. 123, n. 36 et »eqq — S. Ρινί V, bulla De talutc tremis, de die 1 Novembr. 1567, in Bullar. Rom. Mainardi. — C/cmens VÏII, breve Suscepti mu neris, ctant, et asserunt hac lege comprehendi etiam eos qui pretio per assassinos fideles, occidunt christianos. In quo consentiunt Farinarius, Prax crini., qu. 123, n. 22; Barbosa, in cap, Pro humani, dc homicidio, in 6°, n. 24; Anton. Gomez, Variar. résolut., tom. 3, cap. 3, η. 10. Placet tamen adjungere a Salmanticensibus, loc. cit., n. 192, affirmari assassinos in has poenas incurrere, cosdcmquc auctores, Gomczio excepto, allegari. Apud Salmant, n. 187, auctores isti ci­ tantur, ut supra notatum est dc prima sen­ tentia, pro opinione negante in has poenas incurrere cos, qui per assassinos fideles, chri­ stianos occidunt; in quo revera consentiunt auctores illi, praeter Suarez, qui de hoc casu •silet. — Attamen Cajetanus, v. Assassinas; Suarez, dc Censuris, disp. 23, sect. 4, n. 46 ; Fagundez, Decal., lib. 5, cap. 1, n. 22 ct 25 ; Silvester, v. Assassin i, n. 2, qu. 1, negant pariter ipsos assassinos in easdem poenas in­ currere; quam sententiam S. Alphonsus pro­ babiliorem esse asserit. Haec censura contra assassinos olim lata, nunc antiquata est, ct omnino praeter­ mittitur in constit. Apostolicae Sedis. 365. - °) Censura haec nunc pariter su­ blata est. 366. Lessius, lib. 2, cap. 9, n. 21, di­ cit sui ipsius occisionem esse « saltern- contra justitiam legalem, quae non est minoris, sed potius majoris momenti quam commutat i va ». b) Lugo, de Just., disp. 10, n. 3, negat quidem esse peccatum contra justitiam, relate ad rcmpublicam; sed n. 17 affirmat esse pec catum contra justitiam respectu ad Deum. 13 Januar 16%, apud Salmant. — ·Τγ. 25, cap 1, a n. 1% ad n. 201 — · Loc. cit., n. Ill ct 112. - Bailee, in 2·· 2··, qu 64, art. 5, dub. 2, conci. 2. — 4 Apud Sal mant., loc. cit., num. 110. · Petr, biavar., de Restit., lib. 2, cap. 3, n. 34 et M-qq. - Fa^und , Dccal , lib 5, cap. 11, n. 5. DUD. I. - DE OCCISIONE SUI IPSIUS, ETC. • Dixi T. Directe; quia indirecte quanl«4lre cUowmJofwbciUL « doque licet se occidere, hoc est, aliquid Mik» li. OU R Cl· poAiinorti. « facere vel omittere, ex quo praeter in• tcntionem mors certo sequatur: quia « praeceptum conservandi vitam, utpote « affirmativum, non semper obligat, sed « potest omitti propter bonum finem, ne« cessitatem vel magnam utilitatem. — « S. Thomas O. Vide Filliuccium ’ et Be« canum ’. • Unde resolves: • 1°. Miles potest, immo tenetur per« sistere in statione, etsi moraliter certus » sit se occidendum. Card. Lugo 8 ». — [Ob magnum bonum commune, vel ob specialem obligationem ex pacto vel offi­ cio, quam habet miles, gubernator, episco­ pus, parochus, licite possunt et tenentur mortem perferre. — Elbel % Salmant. *]. « Item posse, ad evertendam turrim « hostilem aut perdendos hostes, pulve« rem incendere, etsi sciat se obruendum ; «uti et navem mergere vel incendere, « ne hostis ea potiatur cum gravi reipu« blicae damno, docent Lessius s, Fagun• deze». [Et Salmant. 7 cum Bonacina, Trullench, etc.]. « Similiter, licet se objicere telo vel « ictui, ad servandam vitam principis, • amici ad mortem injuste damnati vices 1 Tr. 29. num. (fi ct 70. — 1 Part 2, tr. 3» de Legib., cap. 7, qu. 8, conci. 5. — · De Ju*U ct Jure, disp. 10. n. 37. — ' Tr 13, dc Reatit., cap. 2, num 33. — · Lib. 2, cap 9, n.32. — · Deca!., lib.5,cap. 11, n.7 — ’Tr.25,cap. Ln. 125; cfr tr. 13, cap. 2, n. 37 ct 33. · Z7onac., dbp. 2, de R«tit. in partie., qu. ult., acct. 1, punct. 5, n. & · Trull., Hb. 5. cap. 9, dub. 2, n. IL — · Loc. cit., n. 30. — TbUt., lib 5, cap. 6, n. 5. — · Loc. dt., num. 91. — · Instruct, couac.» part. I, cap. 65. — Sotus, dc Just. ct Jure, lib. 5, qu 1, <■> Allegatio S. Thomae, 2a 2ac, qu. 64, art. 5, ad 4, referenda est dumtaxat ad explica* tionem verborum : absque auctoritate divina Lugo non dicit militem ad hoc teneri, sed solum dicit posse in statione persistere. *) Elbel, dc Homicidio, n. 10, de solo mi­ lite loquitur, ct concordat f) Silvius, in 2*m 2at, qu. 26, art. 4, qu. 3, conci. 3, v. Difficultas, camdem sen­ tentiam ac Sotus tenet: «Quodsi jam coepit ca [tabula] uti, non videtur posse eam relin­ quere, ita ut seipsum in mare projiciat, nisi propter peritiam natandi, absit periculum mor­ tis.. Talis enim su ipsius praecipitatio videtur ad occisionem sui pertinere». Et ita etiam a Continuatorc Tournely citatur, dc Carit., sed. 4, punct. 1, collig. 9, v. Ex his sequitur. 623 « subire: Lessius ·; vel in naufragio ta« bulam cedere: ex Toleto, Lessio », Lo« pez 10 ». Etiamsi tabula jam sit capta: ut, con­ tra Sotum, Rodriguez, etc., docent Sil­ vius D, apud Continuatorem Tournely /·', et Salmant.11 cum aliis (quos infra reperies citatos n. 971, v. Qitid vero). Ex D. Thoma “, qui dicit quod tradere sei­ psum morti propter amicum, est perfe­ ctissimus actus virtutis; unde hunc actum magis appetit virtuosus, quam vitam pro­ priam corporalem. — Recte autem adver­ tit Silvius, eum non posse, ad tabulam cedendam, se projicere in mare; quia nemo potest positive se occidere. Hinc, neque ad baptizandum puerum, potest quis se in flumen projicere ; ut Continua­ tor Tournely ,8. « Item, servire peste infectis; vel, ad « fugiendum incendium, ex alto se prae« cipitem dare cum certo periculo mor« tis. Lessius et Filliuccius *>, Laymann. « card. Lugo 14 ». [Cum Salmant. *·]. « Ubi « tamen eversionem illam turris et com« bustionem navis (si quidem nulla sit « spes evadendi) timide, et nonnisi ex gra« vissima, v. gr. boni publici, causa, vide« tur concedere *λ — Vide Lugo **, Mal« derum Diana *·, Fagundez ’·. art. 6. ad 1 arg. · Sum., part. L cap. 137, η. I. — « Tr. 13» cap. 2. n. 31. — “ In 3. diet. 29. art. 5» ad 3. — « Decal, cap. 1. art. 3» de Cant., sect. 4. punct. L colUf. 1, v jacto max. — Lrxs, lib. 2, cap. 9, num. 31, i. L cC n. 35. — Lxym., Hb. 3, tr 3. part- 3, cap 1, n. 3, i. L — ’♦ De Just. el Jure, disp 10. n. 50. — ** Tr. 13» cap. 2, n. 35. — * Loc. dt., n 51 ct aeqq. — n De Just. etc, tr. 3. cap. 1, dob. 19 - ■ Part 5» tr. 4, resol. 26. — « Dccal.. Ub. 5, cap. 11, a n. 6. t) Filliuccius, tr. 29, n. 82, id quidem te­ net de iis qui peste infectis inserviunt; de illo autem qui ad incendium fugiendum, se ex alto praecipitem daret, non loquitur; alia ta­ men huic similia n. 72, habet. *2 Lugo, loc. cit., concedit posse aliquem se praecipitem dare ad incendium fugiendum, « praesertim si spes sil aliqua evadendi mor­ tem » Ad eversionem autem turris aut navis combustionem, ubi scilicet spes evadendi nulla adsit, non solum videtur (ut dicit Busenbaum) requirere, sed plane ct omnino requirit cau­ sam gravissimam: « Ad hoc tamen, inquit n. 54, gravissima causa necessaria esset; non enim sufficeret periculum servitutis apud ho­ stes, nec ut praeda non veniat ad hostium manus, nec ut mortem tuam ab hoste tibi in Tsbulare cedere i» naufragio, iKiinrv. Non u· mea *e projkrreinma re. AltlC&SU» liat i. 624 Exponere «c morti pro exsti cate, li­ citum. Occino dirccu tat ad vitan­ dam mor­ tem durio rem, illici LIB. ni. - TRACT. IV. — CAP. 1. - DE QUINTO PRAECEPTO DECALOGI. <2°. Etsi virgini non liceat, ad casti« tatem servandam, directe se occidere ; « licet tamen ei certo periculo mortis se « exponere, etiam pro sola integritate cor« porali, licet rationabiliter praesumeret, • se non consensuram ; quia integritas ista « magni aestimatur. — Vide Laymann * ». 367. - Hinc quaeritur Γ. Ah liceat se occidere ob vitandam mortem duriorem? Resp. Directe se occidere nunquam li­ cet; et si homines venerantur aliquos qui hoc fecerunt, dicendum eos fecisse ex di­ vino instinctu. — Ita communiter doctores: quicquid dixerit S. Hieronymus *, re­ latus in can. 11, cans. 23, qu. 5, ubi legi­ tur: In persecutionibus non licet propria perire manu, absque eo ubi castitas peri­ clitatur. Verum illud absque eo explicari lodirccu, Ixiu. posset, scilicet, neque excepto casu, quo castitas periclitatur; ut explicat Lay­ mann. Licet vero se indirecte occidere: puta, si quis se ejiciat per fenestram, ut effugiat incendium; praesertim si adsit aliqua spes mortem evadendi “Λ Ita cum Busenbaum, ut supra, docent Lugo 8 cum Lessio, Con­ tinuator Tournely 4 et Sporer 8. — Ac Elbel 8 hoc permittit etiam reis detentis in carcere, ad evadendam certam senten­ tiam mortis, vel etiam carcerem perpe­ tuum ’. • Lib. 3, tr. 3, part. 3, cap Quaeritur 2°. An autem liceat navim incendere cum evidenti periculo vitae, ne illa veniat in manus hostium? Negat Renzi 8 cum Diana, ex D. Thoma b>. — Sed affirmat Lugo · cum LessioO, «U»4^ licere, si sit aliqua spes saltem modicissima vitandi mortem d), vel, etsi mors sit certa, u"“· vitari tamen expediat damnum publicum. Dicit autem Mazzotta ‘°, cum Busen- oiap», baum (hic cas. 2), posse virginem, ad servandam castitatem ab invasore, se conjicere in certum periculum vitae, sed non mortem certam. Quod non improbabile videtur: cum ob bonum virtutis non du­ bitent DD. communiter asserere, quod liceat vitam periculo exponere, v. gr. ce­ dere tabulam in naufragio amico naufra­ ganti; ut (n. antec. 366, v. Similiter) di­ cunt Busenbaum cum Lessio, Toleto, et Salmant. cum aliis. — Tanto magis, quia in casu praedicto stupri, semper adest pe­ riculum consensus. 368. - Sed hic magis urget Quaestio 3°. An virgo teneatur potius permittere se occidi, quam violari; puta, si invasor mi­ netur ei mortem si copulae non acquie­ scat? — Adest duplex sententia. Prima, quam tenent Navarrus ”, So" tus **; item Toletus, Lopez et alii, apud «m ttwri Salmant. 13, dicit quod, licet possit, non u ne violetenetur tamen femina mortem pati·); sed lur' • 1. num. 3. — ■ In Jonam ir. 4, rewl. 26. — · Loc. cit., n. 52 et 54. — * Tr. 4, diip, 2, propb.. ad cap. I, v. 12; apud Migne, Patrol, lat., tom. 25, qu 3, cap. 1, $ 1, Dico l, v. Patio xceundae. — Lea., loc. dt., n. 31. · ToUt., lib. 5, cap. 6, n. 5. — Salmant., tr. 13, cap. 2, n. 31. — ” Man., cap. 16, η. 1. — M De Juit. col. 1129- — Laym., lib. 3, tr. 3, part. 3, cap. 1, num. 3. — • De Jutt et Jure, diip 10, n. 60. - Lti*., lib. 2. cap. 9, num 35. — 1 Dc 5· Praec., art. 1, concl 2, v. Stcundux. — • Tr. 5, cap. 3, n. 25. — · Dc Homicid., n. 13. — ’ Loc. cit , n. 16. — · De 5· Praec., cap. 2, qu. 3. · Diana, pin. 5, ferendam vindices; sed requiritur causa boni publici, v. g. si hostes allecti praesenti praeda, ardentius ad alias naves depraedandas atten­ dant ; e contra vero si hac praeda priventur, ct timeant idem dc aliis futurum, si cum ja­ ctura ct morte eorum id fiat, refrigescent in studio depraedandi, neque in posterum aude­ bunt naves adversarias ingredi, propter pe­ riculum similis combustionis». 367. - a) Explicatio ista: praesertim si adsit aliqua spes mortem evadendi, a solo card, de Lugo affertur; eamdem tamen innuit Contin. Tournely. *) S. Thomas citatur quidem a Rcnzi ut asserit S. Alphonsus; sed revera, 2a 2”, qu. 64, art. 5, gencratim tantum negat lici­ tum esse seipsum occidere; ncc Samson cm et Jure, lib. 5, qu. 1, art. 5, *d 3. — Tolct., lib. 5, cap. 10, num. 4. · Ludov Lof*», Instruct, conic., part. 1, cap. 66, qu. 1. - « Tr. 25, cap. 1, n. 127. aliunde excusat, quam cx speciali Spiritus Sancti inspiratione. c) Lessius, a card, dc Lugo, non tamen pro hac parte, citatus, id licere dicit loc. cit n. 34, quia non intendunt seipsos occidere, < sed ne hostis navi cum publico damno po­ tiatur, et ut scipsi (si qua ratione possint) morti certissimae ab hoste inferendae eri­ piant ». Lugo addit; « Aliunde tamen certa sit mors ab hostibus patienda ». Ubi vero non aderit haec modicissima evadendi spes, re­ quirit causam boni publici. 368. - aJ Auctores hic a S. Alphonso cx Salmant. allegati, non loquuntur dc morte: an sdlicct femina possit aut teneatur illam pati; sed tantum dicunt feminam posse eo ClOfCCtQ CÀ 625 DUB. I. - DE OCCISIONE SUI IPSIUS, ETC. potest tunc permissive se habere, dum ac­ et -jura cidit copula: modo voluntate positive reMvoianVaTr’ sistat, et consensus periculum absit. — re”u' Quia, ut dicunt, illa permissio non est tunc cooperatio moralis, sed tantum ma­ terialis; et ideo ob periculum mortis satis excusatur. Alii di­ Secunda sententia, quam tenent Sal­ cunt teneri mottera pa mant. 1 cum Lugo, Azor, Bonacina b), Filtt. liuccio Valentia *), etc., docet, hoc omnino illicitum esse. Quia, cum femina possit copulam impedire, si timore indu­ cta quiescit, sua tunc cooperatio vere mo­ ralis et voluntaria fit; in femina enim, illa quies in copula reputatur ut actio. — Haec ratio tamen non convincit; quia illa quies feminae revera non potest dici actio, dum nullo modo est positiva. Prior opi­ Ideo prima sententia (speculative lo­ nio specula­ tive proba­ quendo) sua probabilitate carere non vi­ bili·. »cd *1ter* omni­ detur. — Non tamen negandum, secun­ no «uaden· dam sententiam in praxi omnino suaden­ >. Quaeritur hic: an possit reus ex prae· cepto judicis ipse se occidere? Affirmant Vasquez Λ>, Bonacina % Vi­ ctoria Aragon b> et Corduba *1, apud Salmant. 4. Si enim, dicunt, posset reus os aperire, ut venenum in eo infundatur; sic etiam potest manibus illud haurire, et sic etiam gladio se transfigere. Tunc enim judex constituit reum carnificem suipsius: quod probabiliter posse fieri vi­ detur, cum Elbel *, qui citat Haunold e>, Illsung, etc. Verum Salmant. ·, cum S. Thoma 1 Tr. 25. cap. 1, num. 128. · Lufto, de Just, et Jure, di»p. 10, num. 197 et 198. - .4 Filliuccius, tr. 21, n. 67, consentit, si tamen ♦ alioqui non timeatur majus aliquod malum aut scandalum, etc.». Ί) Valentia pariter, in p* 2*', disp 2, qu t, punct. 3, i f., consentit, requirens ut positive resistat, < cum poterat et alioqui de­ bebat ·. 369. - o* Vasquez cx parte lanium con­ tradicit; nam in 2Λ*, disp. 173, cap. 3, n /9, negat reum posse obligari, ut seipsum jugulet aut suspendat; nec etiam posse obli­ gari (n. 21} ad bibendum scienter venenum, aut ad abstinendum a cibo qui forte offeratur, ita ut lame pereat Quodsi tamen « aliquando non posset ei venenum ministrari secreto, et ex alia parte necessarium esset, ob aliquam rationabilem causam, hoc genere mortis clam reum occidere, tunc sane non judicaretur poena crudelis, ac proinde reus, posset ad illam obligari ». Et cap. 4, n. 24, negat reum posse sibi ex judicis praecepto mortem inferre, extra casum praedictum, quo posset a judice ad bibendum venenum obligari. b) Salmant. male citant auctores hic rela­ tos, tamquam isti absolute dicant posse ali­ quem ex judids praecepto sese interficere. Bonacina enim, de Restit, disp. 2, qu. ult., sect. 1, punct. 5, n. 3; Victoria, Rctect. 10, de Homicid., n. 30; Aragon, de Just., qu. 69, art. 4, v. Et si quis; Corduba. Quacstionar., lib. 1, qu. 36, resp. ad 3 arg.t id tantum con­ cedunt de veneni potatione Et S. Alphonsus, a solis Salmanticensibus mutuatus est ratio­ nem quam affert. O Haunold, de Just, et Jure, tract. 2, num 6/3, dicit probabilius licitum esse seip­ sum tunc occidere; ct negat necessariam esse distinctionem inter reum ct justitiae mini­ strum. S. Thomas, 2a 2**, qu. 64, art. 5, ad 2: • Non licet, inquit, habenti publicam potesta­ tem seipsum occidere, propter quodeumque peccatum ; licet tamen ei sc committere judi­ cio aliorum ». S Alfvoxsi. Ojxra moralia — Ton» I. Reo licet non fefrre- cid-. num. 9. · JI/suhç, tr. 4, di»p 3, nom. 66. — · Loc. dt. n. 117. 40 Rcut po ex pi Ac­ cepto judi­ ci* «eipium cecidere., jo xtx ollos. 626 Comma. niui nepl· tar. Vcnenam haurire ad eiperimen· tum, IcthA* !e. LtmtUho. 1 il H fi J ? «t ■i >ι 11 ti Z ?· Ί Item de funambuli·. LIB. ΙΠ. - TRACT. IV. — CAP. I. - DE QUINTO PRAECEPTO DECALOGI. Busenbaum,\ Suarez *■>,' Sotof>, Laymann <> ... et communius, negant; quia occisio sui ipsius, ut intrinsece mala, nec a judice potest praecipi, nec a reo patrari. Con­ cedunt tamen communiter, posse reum scalam ascendere, collum gladio ada­ ptare, etc.: cum hae actiones tantum re­ mote ad mortem tendant. Notandum vero cum Salmant. Na­ varro *4 Lopez O, Salon, etc., graviter utique peccare, qui venenum hauriunt vel a vipera morderi patiuntur, ad expe­ riendum antidotum; nisi eis constet ex experimento vel judicio peritorum, nullo probabili periculo mortis se committere: quod approbat Henno. Et idem dicendum de funambulis, lu­ dentibus per funem in locis altis, cum probabili periculo vitae. Salmant. * cum eisdem » et Silvestro. 370. - « 4°. Etsi Carthusianus in ex- Cinu « trema aegritudine possit servare vitam, treat7. « vescendo carnibus » ; [Etiam in proba· bili periculo mortis, ut Azor a>, Medina % Victoria, contra Vasqucz % Granado ') et Salmant. cj qui tamen primam senten­ tiam sat probabilem vocant] « idque pro« habiliter ei tum liceat (atque adeo non « peccet, qui inscio praeberet cibos ex « carnibus: Sanchez d>, Diana fl); licite ta« men et laudabiliter etiam tum omittit, «cum certo periculo mortis»: [Et hoc certum esse censent Salmant.4] « ut, con« tra Vasquez et Granado c>, docet « Diana 5, ex Victoria, Lorca, etc.: quia « rationabiliter negligit vitam pro bono ’ Tr. 25, cap. J, num. 120. · Salon, in 2— 2··, qu. 69. art. 4, controv. 14, ad 5. — Henno, diip. 5, qu. 3, art. 3, • Ραπ. 5, tr. 3, v. Petes qu. A — 3 — · Loc. cit , η. 120. - Sih*st,, v. Art, n. 6, Victoria, Relect. 9, de Temperant., n. 9 et 10. — () Suarez, dc Legibus, lib. 5, cap. 7, n. 13, licet a Salmant. pro hac sententia citetur, eam tamen non habet; immo, cap. 10, η. 12, re­ fellit rationem qua nituntur Salmant., et quae hic a S. Alphonso traditur; et n. 14 addit: • Potest quis damnatus ad moriendum fame non comedere, etiamsi fortasse ad id non pos­ sit obligari ». f) Sotus, loc. cit. a Salmant., scilicet dc Just., lib. 5, qu. I, art. 5, ad 2, non de prae­ senti casu loquitur, sed de eodem ac S. Tho­ mas supra; nempe negat judicem, qui habet potestatem alios occidendi, ct ipse reus est mortis, posse sibi mortem inferre. Sed qu. 6, art, 4, ad 2, negat esse prorsus improbabile, quod liceat reo, ad fame pereundum damnato, non edere cibos forte appositos; sed omnino negat posse sibi ipsi venam aperire aut ape­ rire sponte os ad venenum hauriendum. Laymann, lib. 1, tr. 4, cap. 15, n. 8, negat ut «rectius·, damnatum ad venenum posse parere; cum tamen (addit) res sit inter doctores controversa, poterit reus se confor­ mare probabili judicis ita praecipientis sen tenliae. Et n. 9, damnatum ad fame morien­ dum posse recusare cibos clanculum sibi ap­ positos. h) Navarrus, Man., cap. 15, η. 8, v. f., id esse licitum dicit, quando scitur « et nullum subessc mortis nec alterius notabilis damni corporalis periculum ». O Lopez, instruet, consc., part. 1, cap. 63, v Pcccat mortaliter, de mortali damnat ante factum, etiamsi antidotum a perito compositum jam quis sit expertus in animali bruto. )) Excepto Salon, qui de funambulis non reeol. 136. — 1 Tr. II. dc Legib., cap. 2, num. 136. — ’ Part. 5. tr. 4, resol. 32. - Victoria, loc. dt., num. 9. · Lorca, in 1— 2··, de Lcfpb., diip. 23, ad 4 exempt. loquitur, quamvis pro his etiam a Salmant. referatur. 370. - a> AzoTy part. 1, lib. 5, cap. 6, qu 7, v. His praenotatis, distinctionem adhi­ bet: «Cuicumque monacho Carthusiensi, in­ quit, licet carnibus abstinere, etiam cum pro­ babili vitae discrimine, quotiescumque id fe­ cerit ob alicujus virtutis officium tuendum... Si vero nullum sit hujusmodi virtutis opus, mihi videtur Carthusicnsem monachum astringi, ita ut jure ipso naturali compellatur ad vescen­ dum carnibus, imminenti certo et evidenti, aut etiam probabili vitae periculo. Ut si solus sit in deserta solitudine, nec quid aliud ad edendum habeat praeter carnes, et fame la­ boret ac pereat, debet tunc carnes edere ne intereat ». b) Joan. Medina, tr. 4, cod. de Jejunio, qu. 13, ad 4, omnino negat posse Carthusianum a carnibus abstinere, « si... accideret ut... nihil aliud quam carnem ad manducandum haberet, aut in talem incideret aegritudinem a qua sine carnis usu, ex peritorum medico­ rum judicio, liberari non posset ·. Vasquez, in /<>m 2a', disp. 162, cap. 4, distinctione utitur; ct in casu~acgritudinis, negat Carthusianum posse carnibus vesci; m casu vero quo deessent alii cibi praeter carnes, affirmat eumdem debere carnes come­ dere. Cujus sententiae adhaerent Granado, in /am 2^, controv. 7, tr. 3, disp. 8, n. 27; ct Salmant, tr 11, cap. 2, n. 135, et seqq., qui tamen ut satis probabilem agnoscunt sen­ tentiam, dicentem posse in casu aegritudinis carnes comedere. Sanchez, dicit solum quod infra Buscn- DUB. 1. - DE OCCISIONE SUI IPSIUS, ETC. * Nccmita ab ifttnnte vM CUv , Hb. 7, baum ei tribuit, ct distinguit necessitatem ab intrinseco a necessitate ab extrinseco. Quod autem medicus aut alius possit aegroto inscio carnes praebere, id Diana tribuit Vasquezio, qui revera sic tenet, loc. cit., cap. 5, i. f. 371. - a) Villalobos, part. 2, tr. 12, diff S, n. 1, modo aliquantulum diverso casum po­ fessarii; esto vita etiam per duodecim annos esset abbrevianda, ut alii ibi di­ cunt. — Et revera, si licebit fabris fer­ rariis (dicebat Abbas Rancé, fundator Re­ formationis Trappensis) vitam sibi mi­ nuere, laborando quotidie pene in medio ignis, a quo nequit non notabiliter con­ summari humidum radicale, quo tam in­ diget vita humana; si licebit studiosis sanitatem labefactare ad scientias addi­ scendas; si licebit militibus exponere vi­ tam tot aerumnis et periculis mortis: cur non licebit viro religioso austeritates cor­ porales amplecti, ut rebellem carnem in servitutem redigat?] « Ideoque non tenen < Carthusianum carnibus vesci, nec ali« quem alium uti pretiosa et exquisita • medicina ad mortem vitandam; nec sae« cularem, relicto domicilio, quaerere sa« lubriorem aerem extra patriam ». [Ut Lugo, Bonacina, Trullench, cum Sal­ mant. Sufficit enim uti mediis ordi­ nariis]. 372. - « 6°. Excusantur aegri, qui paulo ten· hu « ante mortem, causa humilitatis vel boni calloca non pocrat. • exempli, petunt humi collocari; quia « non intendunt vitam abbreviare. — Vide « Vasquez u. « Addit Laymann 14 non teneri quem- Nulla obU ratio ser­ « quam mediis extraordinariis et nimis vandi vi» tam medii· « duris, v. gr. abscissione cruris, etc., vi- dunonbux. « tam conservare: nisi tamen Λ> ea com« « muni bono sit necessaria ». [Ita commu­ niter Lugo, Sotus, Bafiez, Bonacina cum Salmant.ie. Idem docet [Contin.] Tournely 14 cum Silvio. Addit tamen quod pa­ ter, tutor aut alius superior potest jubere &BC < communi Ordinis. Card, de Lugo l; con• tra Azor a> et Escobar ’, ubi docet, te· « neri carnibus vesci, si exigit necessitas, « ita ut aliter vitam conservare non pos« sit. — Quod Sanchez 8 cum aliis sex ita « distinguit: Si necessitas vescendi sit ab « intrinseco, v. gr. morbo, ex quo, judicio «medicorum, convalescere non possit, « nisi esu carnium; ait probabilius esse, « eum non teneri vesci (tametsi licite pos« sit): quia morietur naturaliter ex morbo, « cujus ipse non est causa. Si vero sit ab < extrinseco, v. gr. si ob inopiam aliorum « ciborum, fame moriendum esset, teneri «vesci; quia mors illa cum sit violenta, « ipsi imputaretur ». [Et hoc merito ut certissimum judicant Salmant. 4]. 371. - « 5°. Licet carnem vigiliis et ine« dia moderate affligere. Qui autem, ad« vertens vitam iis notabiliter minui, nihi« lominus continuaret, peccaret graviter; « ut notat Laymann 8 ex Cajetano. Etsi « hic multi ob bonam fidem et zelum Deo « placendi excusentur. Vide Bonacina 8 « Filliuccium T, card. Lugo 8, etc. — Ubi « recte notat, aliud esse procurare abbre· « viationem vitae, seu mortem positive « sibi afferre: aliud, permittere, vel peri• culum ejus subire, vel non adhibere me· « dia ad avertendam. Prius ait esse illi« citum; v. gr. poenitentiis indiscretis car· « nisque macerationibus vitam notabiliter «abbreviare; posterius vero, saepe li« cere ». (Ita etiam Lugo 9, Continuator Tourncly l0, et Salmant.11 cum Granado, Villalobos a), Sayro, etc., si macerationes fiant consilio prudentis praelati vel con- 627 cap 9, n. 33. — Lu a, * loc. cit.. n. 29, 32. 35 et 36. · Banac., diip. 2. de Resti t. in port., qu ult., sect 1, punct. 5, n. 6. * TTull., lib. 5, cap. 3. dub. 3. n 1. · ” Loc dt. num. 26. — w In !«· 2“. diip. 162» cap. 4, num. 25 ct 26 — M Lib. 3, tr. 3. part. 3. cap 1, η. 4. i. ί — Lufa, loc. dt.. n. 21 Sa/uj, de Juit. et Jure, lib 5, qu. 2 art 1, cond. 3. · BaHrt, in 2— 2··, qu 65. art. 1. · Bonac , loc. dt., punct. 6. num. 2. · w Loc. at., num. 50. — ’· Loc. dt.. cond. 2, v. Quartus tasuj — Silvius, in 2— 2··. qu. tô. artic. 1, cond. 2. nit, ct negat peccatum esse, abstinentiis uti majoribus, quam quae solent fieri, quia vitam non abbreviant; si tamen adeo immoderatae forent, a mortali non excusarentur. 372. - *1 Ipse Busenbaum (non vero au­ ctores citati) addidit istam limitationem : nisi bono coni mu ni sit necessaria. 628 LIB. 111. - TRACT. IV. — CAP. I. - DE QUINTO PRAECEPTO DECALOGI. abscindi membrum subditi, si hic mode­ ratos dolores tantum sit passurus; contra Henno V ]. « Vide Lessium Sanchez 3. Infirmai « Ubi dicit infirmum in periculo mortis, nequit re­ spuere me- « si sit spes salutis, non posse medicadicam iru. « menta respuere Virgo « Non videtur tamen virgo aegrotans r.on teoetar lubire ma­ « (per se loquendo) teneri subire manus num medi d. « medici vel chirurgi, quando id ei gra« vissimum est, et magis quam mortem • ipsam horret Escobar ’, ex Turriano ». Ita Salmant. ‘ cum Lessio, Sanchez O, Diana, etc. — Posset tamen virgo per­ mittere tangi; immo teneretur sinere, ut ab alia femina curetur, ut recte ait Diana. Mutiutio, 373. - « Resp. IT. Non licet se mutiqUAOdo «it ... . . licita. · lare, nisi sit necessarium ad conserva« tionem corporis totius; quia nemo est « suorum membrorum absolute dominus. < — Lessius ft. « Unde resolves: Caitratio « 1°. Non licet se castrare ad conserad , Filliuccius 7, etc. ». 374. - « 2°. Peccant parentes, qui filios « etiam consentientes castrant, ut sint uti« les cantui. — Vide Laymann B ». Su pe · nor potat jubere ibsciMionera membri. • Lib. 2, cap. 9, num. 96. — 1 Con»il., lib. 5, cap. 1. dub. 33. — ’ Tr. 1, exam. 7. cap. 1, n. 56 (edit. Lugd., ». d.) — · Tr. 13, cap. 2, num. 28. · lib 4, cap. 3, dub. 8, n. CO. Diana, part. 5, tr. 3. rcsol. 138. — Diana, loc. cit., resol. 138, L f. — 1 Lib 2, cap. 9, n. 96. — · 2· 2··, qu. 66, art. I, ad 3. — Leis., lib. 2, cap. 9, n. 98. - 1 Tr. 29, n 67. - ■ Lib. 3, tr. 3, part. 9, cap. 1, n. 2. — · Tr. 5, cap. 3, n, 35. — * Tr- 13, cap. 2, a. 45; ct tr. 25, cap. 1, n. 121. - Quaeritur: aft liceat pueros castrare, ad voccnt in cis conservandam? Prima sententia probabilior negat cum cwK Busenbaum (hic), Sporer 9, et Salmant ,0, îinïïi-® et Lugo, Bonacina, Diana, Villalobos, etc. — Si enim, dicunt, pro bono animae id non licet, quanto minus pro lucro tempo­ rali? Deinde ajunt quod conservatio vocis non est bonum tanti momenti, ut liceat agere quod natura reprobat. Secunda tamen sententia, quam tenent Aiu diTamburinius a>, Trullench, Salon, Pasqua- dm * 1 ligo, apud Salmant. n, et probabilem pu­ tant Mazzotta % Elbel (qui insinuan­ dam censet ob praxim toleratam), affir­ mat licere: modo absit morale periculum vitae, et non fiat pueris invitis. — Ratio istorum est: tum quia eunuchi utiles sunt bono communi, ad divinas laudes in ec­ clesiis suavius canendas; tum quia con­ servatio vocis non parvi quidem momenti in eis dicendum est bonum: cum per il­ lud conditionem notabiliter in melius mu­ tent, et per totam vitam nobilem et pin­ guem sustentationem sibi comparent. Et ideo, tantum bonum justa esse causa vi­ detur, ut cum illo tale corporis nocumen­ tum resarciri licite possit. Tanto magis, quod hoc in dies in usum deducitur, et ab Ecclesia toleratur; ut ait Elbel. /.Mgo, dc JufL ct Jure, disp 10, n. 23. - Danae., di»p. 7, de Irrcgutar., qu. 2, punct. 2, num. 3-1. · Diana, pari. 6, tr. 6, rcsol 35; ct tr.8, rcsol. 36, part. 7, tr. 7, rcsol.61; part. 9, tr. 8. resol. 45, v. f. · Vitiat., part. 2, tr. 12, diff. 17, num. 4. — Truth, lib. 5, cap. 3, dub. 4, num. 4. · Satan, in 2·· 2··. qu. 66, art I, controv. 2, i. f. · Parquai., Dccis. mor., dccl·. 498, n. 6. - 11 Tr. 13, cap. 2. n. 45. — EIM, dc Homicidio, n. 29, 1. (. b) Henno non citatur a Continuat. Tour­ momenti quam salus corporalis». — Et ita nely contra hanc sententiam,quam ipse Henno etiam Sanchez, ConsiI., lib 1, cap. 4, dub. 13. cum eodem Cont.Tournely tuetur ; sed, disp. 5, 373. - a> Molina, tr. 3, disp. 70, n. 16, qu. 3, art. 1, v. Sed tencturne, negat ceteros, omissa quaestione dc peccato, dicit irregula­ qui scilicet curam personae mutilandae non rem esse cum qui sc castraverit. habent, posse eam ad mutilationem ejusmodi 374. - Tamburinius, Dccal., lib. 6,cap. 2, cogere. § 3, n. 4, hanc sententiam ut probabilem de­ Sanchez, loc. cit., id clare innuit, scri­ fendit. bens η. 8, licitum esse viris perfectis medi­ b) Mazzotta, tr. 4, disp. 2, qu. 3, cap. 1, cinam respuere < in aliquibus morbis et do­ § l, Dico 4, qu. 2, absolute docet posse id loribus gravibus, non afferentibus periculum fieri, nec solum probabile existimat. c) Elbel, dc Homicidio, n. 29, non ipse mortis ». <*) T urr ianus, Su m.,part. î,cap.263,dub. 5, probabilem appellat hanc sententiam, nisi conci. Il, non solum negat ad id teneri virgi­ torte in quantum oppositam probabiliorem nem, quando illi gravissimum foret; sed abso­ existimat; at postquam alios retulit auctores, lute negat teneri manum medici subire, * pro­ qui probabilem putant, subjicit: « Hanc opinio­ pter honestatem servandam, quae est majoris nem videtur confirmare praxis saltem tolc- DUB. 11. - DR OCCISIONE MALEFACTORIS. 375. - « Quaeres: an sepeliendus sit in « loco sacro, qui seipsum occidit? Necator «torpn « Resp. Id vetant Ecclesiae canones: < qui tamen non sunt intelligendi de iis « qui ex furore, amentia vel passione gra« vissimae tristitiae, turbata phantasia, id < fecerunt ; vel qui ante mortem vere de • hoc doluerunt. « Quod si constet, quempiam se ipsum « occidisse, et dubitetur utrum deliberate, • an ex animo turbato factum; in praxi < privatur sacra sepultura, cum praesu- 629 « matur, secundum opus externum volun• tarie esse factum: nisi tamen ex circum· • stantiis contrarium colligatur. — Si vero « dubitetur, a seipso an ab alio, v. gr. sit < praecipitatus in aquam, delictum tam « atrox et contra naturam non praesu• mitur sine evidentibus indiciis Mo« lina *. Vide Laymann « Vide etiam Escobar ·, ubi dicit, eum, « qui moritur ex vulnere in duello acce« pto, si vivus ex loco discessit, non esse • privandum sepultura ecclesiastica^ ». DUBIUM Π. An et quomodo liceat occidere Malefactorem. 376. An liceat occidere proscriptos propria auctoritate. — 377. An liceat principi occidere reos, non prius sententia damnatos. — 378. An liceat unquam clericis damnare reos poena mortis. — 379. An teneatur judex concedere tempus reo pro sumptione sacra­ menti Poenitentiae et Eucharistiae. 376. - « Resp. Extra causam necessariae defensionis (de quo infra), nulli id licet, nisi auctoritate publica, et juns ordine servato; ut patet Exod. xxn et Rom. xni. « Unde resolves: « Γ. Non licet marito uxorem aut pa« tri filiam occidere in adulterio deprehen« sas: quia ad id non habent auctorita« tem publicam; et leges civiles id per« mittentes, a jure canonico sunt corre« ctae, tamquam iniquae ». (Hinc damnata est opinio contraria ab Alexandro VII, proposit. 19). « Secus est de proscriptis: quos occi« dendi cuivis auctoritas publica datur; « idque non injuste, cum ad reipublicae « defensionem sit necessarium ». [Modo occisio non fiat extra territorium proscri­ bentis: nisi praesumatur licentia alterius principis. Salmant.4. Vide n. 380, in fine, v. Decius]. — « Peccant tamen, qui non < ex zelo justitiae, sed odio aut priva« tae vindictae causa faciunt. Vide Lay« mann 5 ». 377. - « 2°. Peccat princeps vel maNon u< gistratus, regulariter loquendo (ut ride ream non « infra, Lib. IV, cap. 3, dub. I), qui occidi < jubet reos non citatos, vel non auditos, « vel non damnatos: etsi privata scientia • constet esse nocentes. Quia, ex jure na. « turae, actus publicus fieri debet ex scien« tia et auctoritate publica. — Vide Caje« tanum ·, Filliuccium \ Bonacina ®. Vide « et infra Lib. IVt cap. 3, dub. / ». Excipe Γ. Si crimen sit notorium. 2®. Si Exceptio* esset periculum seditionis, aut esset de­ decus regis, si juridice procederetur. — Salmant. p. 378. - Notandum hic Γ. Clericis, etiam Quxndoii. laicalcm potestatem habentibus, illicitum esse, reos poena mortis damnare *>. — In mortc«- 1 Tr. 3, ditp. 20, n. 11. — 1 Lib. 3, tr. 3, part. 3, cap. 1. η. 8. — ■ Tr. 1, exam. 7, exp. 3, η. 109 (edit. Lurum owidcrrni» « « « < compc t at Non licet Adulteram privata au* ctoritate oc­ cidere. Secu· est de proseri · ptu. 631 DUB. Ili. - DE OCCISIONE AGGRESSORIS. 630 LIB. 1Π. - TRACT. IV. — CAP. I. - DE QUINTO PRAECEPTO DECALOGI. hoc tamen potest Papa dispensare; ut Salmant.1 cum S. Thoma b>, etc. Et ipsi episcopi vel similes, habentes dominium temporale loci alicujus, possunt licite com­ mittere laicis potestatem suam ad causas sanguinis. Salmant.3 cum S. Thoma, Bo­ nacina, Trullench, etc. — Vide dicenda Lib. VII, ex n. 466. jodex te379. - Notandum II0. Quod judex tene· netur dare . . . . / c reo^temju* tur sub gravi concedere reo tempus sufcon ten ‘‘ ficiens ad confessionem, etsi timeretur pe­ riculum ereptionis. — Salmant. 8 cum Na­ varro ·), Silvestro b>, Trullench h>, etc. item, temTenetur etiam concedere tempus pro pus commu* . .... meandi. sumptione Communionis (nisi tamen grave damnum timeatur); cum reus sit tunc in articulo mortis, in quo praeceptum Com- munionis obligat jure divino. Salmant. 4 cum Suarez {>, Navarro % Lugo c>, etc.; et de hoc adducunt Motum proprium S. Pii V. Et tunc etiam non jejunus reus po» · · potCSt CM test communicare: quia tunc vere est in articulo mortis; ut Salmant.5 cum Na|ri: varro Bonacina % Lugo f), Suarez, etc. Et laudabiliter potest communicare ea­ dem die mortis: modo Communio prae­ cedat per horam exsecutionem ; ut Sâ ct Fagundez, ibid. e. Notandum ΙΙΓ. Quod si reus nolit se sit··· confiteri, post adhortationem licite potest un! oomî occidi a carnifice; quia tunc sua damna- po,crt* tio suae culpae tribuitur. — Salmant.7 cum Trullench, Bonacina, Salon et aliis. — num. 2. - Fa^uncL, de 3* Praec. Eccl., h b. 1, cap. 4, n. 3, i. f. · · Id est ap. Sabnant., loc. dt., n. 22. — 1 Loc. dt., n 23. - Trull., lib. 5, cap. 1, dub. 2, n. 7. · Bonac., de Euchar., qu. 7, punct. 1, n. 7. - Salon, in 2*· 2··. qu 61. art. 2, controv. 2, conci. 1. flagellari praeceperat. Cap. autem Continen­ tia, cod. tit., ait clericum, qui ad resistendum praedonibus arma sumpserat, posse nihilomi­ nus promoveri, etsi in conflictu aliquot occisi sunt, non tamen si id ex ejus facto aut con­ silio acciderit b) S. Thomas, 2a 2a', qu· 64, art. 4, de dispensatione non loquitur; attamen a Sal­ mant absque ulla restrictione allegatur. 379 - a) Navarrus, Man., cap. 25, η. 23, absolute pronuntiat judicem, qui reo non con­ cedit tempus confitendi, peccare mortaliter; de periculo tamen ereptionis non loquitur. b) Silvester, v. Judex I, n. 16. § Sextum, ita quidem docet, sed dicta sic limitat: « Nisi crederetur non ex devotione petere, sed spe ereptionis, ut quia sub patibulo petit, qui non petivit in carcere ·. — Cui consentit Trullench, lib. 5, cap. 1, dub. 2, n. 5, aliam adhuc limi­ tationem addens, scilicet: nisi «esset homo flagitiosus, et damnum reipublicae immineret cx dilatione sententiae: tunc enim sufficeret dare ei tempus contritionis ». () Auctores isti a Salmant. non citantur pro obligatione accipiendi Communionem eo casu. Et re quidem vera Suarez, de Euch., disp. 69, sect· 3, n. 2, in genere dicit hominem ad Com­ munionem in articulo mortis obligari, et qui­ dem probabiliter jure divino; sed doctrinam in specie non applicat damnatis ad mortem. — Navarrus autem, loc. cit., potius contra­ riam habet doctrinam; dicit enim se non re­ probare consuetudinem non dandi Euchari­ stiam, iis qui ad mortem sunt damnati. — Solus Lugo, de Euch., disp. 16, n. 40 et 47, affirmat reum, qui ad mortem damnatur, ad Communionem obligari. d> Navarrus falso allegatur a Salmant.; etenim, Consil. 40, de Pocnit., etc., n. 7, op­ positam sententiam luetur. ‘) Bonacina, de Euchar., qu. 6, punct. 2, n. 22, ita quidem docet, « si Communio com­ mode nequeat anticipari vel differri ». In quo etiam consentiunt Salmanticenses. f) Lugo opinionem hanc forte innuit; nam primo, ut supra nota c dictum est, obligat reum ad mortem damnatum ad redpiendam Eucha­ ristiam; at, disp. 15, n. 72, quaerit an judex teneatur mortem delinquentis differre, ut iste cras jejunus communicet, et: · Certum est, inquit, non teneri ad hoc judicem, quando commode non potest exsecutio sententiae dif­ ferri, ct multo minus quando reus ex indu­ stria violavit jejunium, ut ita vitam protrahe­ ret». Si tamen commode posset differre, ad id n. 73, ex caritate teneretur. 1 Tr. 25, cap. 1, num. 13 et 14. — · Loc. ciL, num. 16. · S. Thom., 2* 2··, qu. 61, art. 4, ad 3. · Bonae., di«p 2, de Restit. in part., qu. ult , sect. 1, punct. 4, n. 4. · Trutt., lib. 5. cap. 1. dub. 2, n. 4. — ■ Loc. cit., n. 21. — 4 Loc. cit. — · Loc. cit. · Suar , de Euch., disp. (B, sect. 5, n. 2. Λ4, v. Euchariiîia, DUBIUM HL An et quomodo liceat occidere privata auctoritate iniquum Aggressorem. 380. An liceat tueri vitam, cum morte invasoris. An autem veletur reis, et praecise bannitis, armis sc defendere. — 381. An liceat viro honorato occidere invasorem sui honoris. An autem id liceat plebejo vel ecclesiastico, si fugere possit sine periculo vitae. Et quid, si contumelia sit jam illata. — 382 Vide plures resolutiones Patris Busen­ baum. 383. Qu. 1. An liceat occidere furem rei magni valoris. - Qu 2. Quantus debeat esse iste valor. Et quid si valor sit modicus, sed res tollatur cum violentia Qu. 3. Quid, si fur rem jam abstulerit, et resistat domino volenti eam recuperare. — 384. Qu. 4. An liceat clericis et religiosis furem interficere. Et utrum tunc incurrant irregularitatem. — 385. Qu. 5. An liceat cuique per famulos armis sua defendere. — 386. Qu. 6. An liceat occidere invasorem pudicitiae. — 387 An liceat praevenire aggres­ sorem. — 388 An liceat occidere falsum accusatorem. — 389. An possis ct tenearis tueri vitam innocentis. — 390. An etiam cum morte invasoris. — 391. An liceat occi­ dere invasorem honoris vel pudicitiae alterius. Et quid, sifemina consentit. — 392. An possimus et teneamur tueri bona proximi etiam cum occisione furis. “ * R^P· Jus naturae permittit, cumocôio. < ut vim vi repellas, et aggressorem, qui wu. < inique eripere tibi conatur vitam, aut « quae ad eam honeste agendam tibi sunt • necessaria (ut bona temporalia, honores, « pudicitiam, membrorum integritatem), « praevenias et occidas. Ita tamen, ut id < fiat animo te defendendi, ct cum mode· • ramine tutelae inculpatae: hoc est, non • inferendo majus damnum, nec utendo « majore vi, quam necessarium est ad « arcendam injuriam. — Ita communiter • S. Thomas ’, Molina, etc., Lessius 3 ». Nota hic errare nuperum auctorem li­ bri, cui titulus: Esposisione della dottrina crishana, dicendo quod S. Thomas cum S. Augustino negat licitum esse occidere aggressorem ob defensionem propriae vi­ tae. — Nam Angelicus expresse opposi­ tum docet 3, inquiens: Nec est necessa­ rium ad salutem, ut hunc actum mode- ratae tutelae praetermittat, ad evitandam occisionem alterius. Addit tantum 4, et ibi explicat doctrinam S Augustini; et ait quod in occidendo, non potest intendi mors alterius, sed sola propria defensio. Et cum D. Thoma admittit Catechismus Romanus0 , ubi dicitur: Licet etiam, salutis suae tuendae causa, alterum occi­ dere; subdens satis apparere, quod hujus­ modi homicidium a lege divina non veta­ tur. Et ita Lugo \ Lessius « cum S. An­ tonino, Azor, Ba&ez, Soto, etc. communiter, contra Gersonium b), Richardum de S. Vi­ ctore c, Hugonem, etc., apud Salmant 7 — Id probat S. Thomas *, apud Busen­ baum, cx illo Exod. xxii, 2, ubi dicitur: S/’ effringens fur domum, sive suffodiens fuerit inventus, et accepto vulnere mortuus fuerit: percussor non erit reus sanguinis. Hinc subdit S. Doctor: Sed multo magis licitum est defendere propriam vitam, 1 2' 2··, qu. M, arc. 7. — Molina, dc Juti, cl Jure, u.3, di»p. 11. — · Lib 2, cap 9, n. 41 et *eqq. — ’ Loc. cit.. in corp. — · Loc. cit., et ad 1; cfr. apod Mijne PAtrol. Ut., tom. 23. coL 185, S. Au·» qa. M, nru 7, 380 - a) In quibusdam Calcchismi Ro­ stum occidere; sed in Cornpend, theol., tr. 2, mani editionibus, ut v. g. in editione Pata­ de 10 Praeceptis, de 5* Praec., refert opinio­ vina anni 1698, paragraphus octavus inscri­ nem quae docet licitum esse, et addit: · Hoc bitur verbis a S. Alphonso relatis; sed ipsa tamen intellige, st necessitas est inevitabilis ». verba Catechismi, part. 3, cap.6, de 5° Praec., Richard us a S. \’ictorc, dtatur quidem η. 8, (al. η. 7) haec sunt: « Si quis salutis suae a Salmant., et etiam a Salonio in 2·* 2af. defendendae causa, omni adhibita cautione, qu. 64, art. 7, controv. I, imi., pro sententia alterum interemerit, hac lege non teneri satis negante id esse licitum; at sincere fatendum esi Richardum, in opere citato, nempe de Gra­ apparet ». *) Gersonius, in suis Rcgul. moral., n. 109, dibus caritatis, nc vctbum quidem de prae­ negat quidem licitum esse aggressorem inju­ senti quaestione facere. UB. ΙΠ. - TRACT. IV. — CAP. I. - DE QUINTO PRAECEPTO DECALOGI. quam propriam domum. — Idem docent Sed dices: Qui injustum invasorem oc­ cidit ad suam vitam tuendam, excedit mo­ deramen, praeferendo vitam temporalem propriam aeternae vitae proximi sui. — Respondetur cum Continuatore Tournely 4, T \ ~ _ ... J 1 Lessio5*,Soto ·, Petrocorensi7*, et alus com­ muniter, tum nos teneri praeferre bonum altioris ordinis proximi bono inferiori no­ stro, cum vita ex. gr. nostra absolute ne­ cessaria est ad salutem spiritualem pro­ ximi; ut si infans alias est decessurus sine Baptismo. Secus vero, si ipse inva­ sor ex sua malitia in periculum damna­ tionis se conjicit; tunc enim, cum quisque jus habeat ad vitam suam tuendam, licite vim vi repellit, etiam cum damnatione invasoris. — Eademque ratio valet, si ti­ meatur ab invasore vulnus grave, aut de­ formitatem afferens; ut Salmant. * et Ron­ caglia · Et eadem ratio currit pro defen­ sione honoris et bonorum fortunae, ut infra. Hinc etiam clericus aut religiosus potest occidere invasorem suae vitae : neque tunc incurrit excommunicationem aut irregularitatem : ut Salmant. cum aliis ci­ tatis ex diet. cap. Significasti, et clem. Si furiosus, de hotnicid. Vide dicenda de Censur., Lib. VII, n. 388). An autem fiat vel ne irregularis clericus adulter, qui, ob se defendendum a marito, eum occidit: vide infra hic, n. 398, v. In ordine; ubi distinguitur, si invasio praevideatur pro­ xima vel remota. — Dixi autem: Potest occidere. Nemo enim tenetur aggressorem occidere; sed licite et laudabiliter potest occisionem propriam permittere, ne alter vita temporali et aeterna privetur: ut di­ cunt communiter Lessius 10 cum S. Anto­ nino, Silvestro; et Salmant. 11 cum Soto, Baîïez, etc. ; contra Abulensem ct Fagun­ dez /J, qui non sunt audiendi. — Exci­ piunt 1°. Salmant. quando vita invasi esset valde utilis bono communi. Excipiunt 2l· Lessius11 cum S. Antonino, et Salmant. cum aliis, quando ipse esset in peccato mortali; quia tunc omnino teneretur se defendere. « Unde resolves: • Γ. Non licet reo occidere ministros . . . .. . . « justitiae, a quibus ad carcerem vel sup« plicium trahitur»; [Vide Lib. IV,ti.279\ < uti nec licet id proscripto, ut notat ex « communi Laymann quia non sunt ini< qui aggressores ». Decius w, et Carterius apud Tambu- 1 Dc Decem praecepti», term. 6, pan. 1. — · Part. 2, • Tr. 10, de Censor., cap. 8, n. 46. — · Tr. 11, de 5· Praec., UL 7, cap. 8, 5 L v. Er primo. — · De 5· Prate., art. 3, *ect. 2, punct. 1, not. 5. - Es//m>, in 3, di»t. 37, S 21. SiIvins, in 2·· 2··, qu. 64, art. 7. · Ponta*, v. Tucr, casi. 1. cap. 3, qu. 1. — *· Lib. 2, cap. 9, n. 55. - S. Anton., part. 3, tit. 4, cap. 3. post, prine. - Sih*st., v. Bcllutn U, η. 6, qu. 3. — *· Tr. 25. cap. 1, η. 50. - Sotus, de Jost, et Jure, lib. 5, qu. 1. art. 8, v. Hactenus. · Baltee, in 2·· 2··, S. Bonaventura l*, S. Antoninus *, Conti­ nuator Tournely a cum Estio, Silvio, Pon­ tas, Natali Alexandro, et aliis innumeris cum Salonio. Qui vocat oppositam senten­ tiam, temerariam J>9 cum repugnet com­ muni DD. et pluribus textibus, et praeser­ tim in cap. 3 [Si perfodietis] et in cap. Si­ gnificasti 18, de homic., et cap. Si vero 3, de sent, excomm., ubi dicitur: Cum vim vi repellere, omnes leges omtiiaqiie jura permittant. objectio. Réponde turobjecuo' ni il 41 >· ei x ►f •I (in edit, lau, v. Occident ). · Natal Alex., Ub. 4, cap. 7, art, 2, propo«. 5. - Salon, in 2·· 2··, qu. M, art. 7, controv. 1, co nd. 2. — · De &· Praec . art. 3, »ect. 2, punct. I, v. Ad 2. /aUor. — · Lib. 2, cap. 9, n. 51. — · De Just, et Jure, lib. 5, qu. 1. art. 8, v. At vero contra 2 conciat. — ’ Dc Virtuub.. Ub. 4. tr. 2, cap. 3, qu. 3» v. Dues 2. — qu. 61, ar tic. 7, dub. 1, conci. 1. — Abutens. (Tostatus), in Josue, cap. H, qu. II. — Salmant., tract. 25, cap. 1, num 50. — ·· Loc cit., num. 66. - S’. Anton., loc. dt. — Salmant, loc. cit., n. 50. — “ Lib. 3, tr. 3, part. 3, cap. 2, num. 3. < Est forsan temeraria, ait Salon, tot textibus ct communi omnium fere doctorum placitis repugnans». Salmant, tr 10, de Censur., cap. 8, n 47, loquuntur de sola irregularitate, ct con­ cordant. 1) Fagundez, Decal., lib. 5, cap. 3, n. 9, dicit quidem peccare mortaliter cum qui sesc non defendit, « nulla subsistente causa ». «Causa autem justa (ita subdit Fagundez), illum a peccato excusans, erit, si invasus sit in statu gratiae moraliter loquendo, ct inva­ dens in sutu peccati mortiferi; tunc enim non tenebitur invasus se juste defendere cum morte illius, nc illius salus pereat... Item, si invadens sit princeps vel persona alia publica, a qua multorum vita temporalis aut spiritualis pendeat.. Item, si ceteris paribus, vita inva­ dentis magis necessaria sit illius liberis vel aliis ab illo dependentibus, juxta regulas ca­ ritatis ». <■ Decius non videtur recte ciuri a Tam- u «m “· ΐί«η’“ lurcent rem. Ex«pci®- Reo non reoHaiurM licet oedde- ·-* DUB. III. - DE OCCISIONE AGGRESSORIS. rinium l*, ct plures auctores apud Cla­ rum et Nellum h>, ut refert Azor34 *, te­ nent, licitum esse proscriptis se defendere ; quia lex humana auferre nequit jus, quod unusquisque habet ad suam vitam tuen­ dam. Et probabilem hanc opinionem putat Azor3; et idem videtur sentire TamburiNon Hce< nius *. — Sed omnino tenenda est oppon sita cum Roncaglia U, Croix 6, Salmant ·, Elbel 7*cum Sà et communi. Ratio, quia lex humana bene potest cuilibet tribuere jus necandi reum, et vice versa auferre ipsi jus se defendendi; alias, possent rei etiam a carnifice se tueri: quod nullus admittit. cdque iiCertum est autem licere unicuique proproteri- scriptos occidere. Non vero alios reos, non^aiio» etiamsi essent publici grassatores, et etiam rew' capite damnati: nisi ipsi vellent tibi ra­ pere magnam quantitatem (juxta infra dicenda, w. 383, Qu. /). Ita Croix » et Elreim^Vu* “· — Hinc, peccant satellites aut micienum vei lites, qui reum, cujus captio ipsis mantiHdtum. data sit, fugientem aut resistentem inte­ rimunt: nisi hoc auctoritate publica eis Exceptio, sit mandatum. Id vero tantum fieri potest, si capiendus sit reus sufficienter diffama­ tus alicujus criminis capitalis, et non pos­ sit alio modo capi; et alias, eo dimisso, graviora mala ab ipso timeantur. Ita 1 Dccal., lib. 6, cap. 1, § 1, n. 8. — Clarus, Seatenitar, rccept. lib. 5, § Homicidium, i. f., v. Ih hoc, - · Part. 3, lib. 2, cap. 1, quaer. 11. — » Loc. dt., quaer. 11, v. f. — 4 Loc. cit., n. 8. — · Lib. 3, part. 1, n. 810. - · Tr. 25, cap. 1, n. 19. — ’ Dc Homicidio, n. 35. · 3d, v. Bannitus, n. 4. — 1 Loc. cit., n. 55 ct 56. — · Loc. dL. n. 797. — 13 Loc cit., num. M. — 11 Part. 8, tr. 7, resol. 44. — Less., lib. 2, cap. 9, num. 78. — Asor, loc. dt., qu. 17. — Pctr. burinio; quamvis enim, in 1. Ut vim, if. de justitia ct jure, n.3, negat videri verum, quod proscriptus sese defendere nequeat, « quia agitur dc defensione naturali, quae a statuto tolli non potest >; ipse Limen n. 4, hanc sen­ tentiam refellere videtur, dum scribit: « Nisi dicamus quod etiam naturalis defensio ex causa tolli possit, ut... latius dixi in rubric, de ap.s. Et re quidem vera in Rubrica de appellat., n. 31, asserit: «Quod etiam natu­ ralis defensio tolli potest ex causa». Azor citat Nellum, quasi iste auctores afferat pro hac sententia; at profecto Nellus in Tract, de Bannitis, 2 part. 2* temporis, qu. 79, exponit quidem sententiam hanc, cujus probationes ex mullis legibus educit, nullum vero auctorem refert * » Roncaglia, tr. 11, dc 5° Pracc., cap. 3, Croix ♦ Elbel 10, et Diana 11 cum Farinacio et Claro *4 381. - « 2\ Etsi ob contumeliam ali« quam, v. gr. si viro honorato dicatur • mentiris, non liceat alterum occidere, « eo quod aliter repelli possit ac soleat < (Lessius, Azor, Hurtadus, etc., Diana ,3); < licere tamen, si aggressor fustem vel « alapam viro valde honorato impingere • conaretur, quam aliter avertere non pos« set, docent cum Diana ia, Lessius, Hur< tadus et alii duodecim ». Sed in praxi rarissime uti licet prae­ dicta opinione. Nam Silvius u recte sic ait: Etiamsi honor sit bonum praestan­ Occidere ob cooiu* inclara ac­ ceptam, illicitam. Exceptio, •ed m praxi pcncnloaa. tius quam divitiae; aut nullum, aut ra­ rissimum arbitramur esse casum, quo pro defensione solius honoris liceat ag­ gressorem interficere. * 3°. Si fuste, vel solo vulnere, vel am· « putatione brachii, vel aliter arcere inju« stam vim potes, non licet occidere. Unde, « si quis sit persona talis, cui non sit de« decus fugere, debet fugere potius, si < potest, et salvare se ». Nisi sit periculum percussionis in fu­ giendo. Et ita tenendum cum Lugo et Salmant. ,e cum Tapia, etc.; contra aliquos 1T, qui dicunt improbabiliter, etiam plebejo fugam esse ignominiosam. Unde Hurtod., in 2- 2*, diip. 170, «ect. IS, $ 125. — u Part. 5, tr. 4, resol 12 et 13, — “ Part. 5, tr. 4, resol. 4. · Less., lib. 2, cap. 9 n. 77, · Petr. Hurtad., ia 2“ >·, diip. 170, sect. 16, § 133 et 134. — M In 2“· 2··. qu. 61, aruc. 7, qu 9, eoad. 2. — * De Juti, et Jure, diip. 10, num. 166. — “ Tract. 25, cap. 1, num t0. - Tdpta, tom. 2, hb. 5, qu. 7. ortie. II, num. 2. — ” Ap. Salmant., loc. du. num. 59. qu. 3, etsi de casu praesenti non loquatur, proponit tamen rationem generalem, qua sen­ tentia haec fundatur, dicens: « Pro defen­ sione propriae vitae non licebit occidere mi­ nistros justitiae, quando juste aliquem reum invadunt ». 1) Croix, lib. 3, part. 1, n. 794 et 796, negat profecto licere cuilibet alios, praeter pro­ scriptos, occidere « per se loquendo » ; quibus verbis innuere videtur limitationem a S. Al­ phonso appositam, nempe: nisi ipsi vellent (ibi rapere magnam quantitatem. Diana auctores allegatos his verbis ci­ tat: «Vide Julium Clarum..., Farinarium». Et re quidem vera Farinarius, Prax. crini., qu. 32, a n. 40, ita tenet; sed n. 56, conce­ dit occidi etiam posse « pro delicto non capi­ tali ac etiam pro debito resistentem et se telo Occidere non licet, m aliter vi·re­ pelli poealt. Tenetui fageresi po­ int- S 634 LIB. III. - TRACT. IV. — CAP. I. - DE QUINTO PRAECEPTO DECALOGI. clerici ct religiosi tenentur fugere, si pos­ sint sine periculo vitae; quia ipsis fugere non est probrosum, sed honorificum: ut Lugo «A — Sed etiam respectu saecula­ rium et nobilium sapienter advertit Sil­ vius dicens: Etiamsi honor sit bonum : I 3 <1 < Μ b « cltim Molina a>. Vide Laymann 4. Vel « potius, secundum alios apud Diana », «duorum: quanquam et hoc Dianae e ni« mis laxum videatur. Immo Bonacina ’ • rem non magni valons hic censet, etsi « sit trium vel quatuor aureorum. praestantius quam divitiae; aut nullum, « Si tamen talem [rem | fur v. gr. usur aut rarissimum arbitramur esse casum, « pet, vidente ac resistente domino aut quo pro defensione solius honoris liceat • custode, aut huic vim faciat, v. gr. reaggressorem interficere. « petentem incipiat ferro invadere, per· Nh» fuce « Secus autem, si turpe sit fugere, v. « mittunt caedem Bonacina, Diana%etc.». £r,Mt ,ur « gr. viro nobili vel officiali bellico; nisi [Sed vide infra, n. 383, Qu. 2, v. An au­ « rursus hic et nunc id tali turpe non tem]. « Uti etiam, si dubium sit an res «esset, ob praestantiam invasoris vel « possit aliter salvari aut recuperari (Bo « alias ejus qualitates, v. gr. quia ebrius « nacina e), quia nemo, inquit, tenetur se « est vel amens, talem enim occidere non « exponere periculo amittendi res suas. « licet, quando potes fugere. — Malderus, — Vide Laymann ”, Navarrum, Lessium, « Diana a. Vide Laymann 3 ». « Diana l0. Occidere 382. - «41. Non licet occidere furem « 5’. Probabilius est haec etiam licere lurcmnbrc» . . _ . . . nuqjni mo- · ob res exiguas. — Licet autem, si quis « clericis et religiosis, ob bona temporaium” ’ · auferat honorem valde notabilem aut « lia. Jura vero in contrarium afferri soniMAiuer «bona magni momenti: nisi tamen alia « lita, intellige, quando non servatur mo· Arceri po* . . . ... •a. < via, v. gr. juris, vel aliter arceri aut « deramen inculpatae defensionis. Lay• recuperari possint. Quare, quando jura « mann 11 ·. [Cum aliis infra, vide n. 384], « significant furem nocturnum occidi im- « Tanner ”, Escobar '·; ubi etiam docet ex « pune, non autem diurnum, praesuppoTanner “, licere virgini occidere invaso< nunt, quod plerumque nocturni non pos- • rem pudicitiae, si violationem nequeat « sint aliter arceri, diurni autem possint. aliter evadere ». [Vide infra, n. 386], « Alioqui enim, si nocturnus potest capi, « 6. Cum tamen iniquus aggressor sit • non debet occidi : et si diurnus non • in periculo salutis, potest quis ex cari­ « potest capi, nec repeti ab eo quod autate ei parcere, et injuriam potius pati ». « fert, nisi occidendo, id licet. I Vide dicta n. 380, v. Hinc etiam]. « Sed Quanta < Ea. tamen, non debent esse parvi mo­ « non tenetur: eo quod alter sua malitia re* r*c dc, . . brat. « menti, et minimum unius aurei, secun- « sit in isto periculo. — Laymann *». 1 In 2 “ 2' . qu. M. art. 7, quacr. 9. cond. 2. Maldcr., de Jutt., tr. 3. cap. 1. dub. 12, in prine. — ’ Paru 5. tr. 4. rtwl. 9 — · Lib. 3. tr. 3, part. 3. cap. 3. η 2. — « Loc. cit.. n. 4. — · Part. 5. tr 4. rewl. 18. — · Loc. cit. - ’ Di*p 2, de Reilit, in part,, qu. ult., *ect. 1, punct. 10. η. 1. « llatiai , defendentem ·. — Clarus autem, Pract. crim., lib. 5, qu 29, haec dumtaxat scribit: « Quodsi familia habet mandatum judicis aliquem ca­ piendi, et ipse resistat, neque aliter capi pos­ sit, potest illum impune interficere». 381 - ’ Lugo, dc Just, ct Jure, disp. 10, H 166, sic profecto tenet de clericis et reli­ giosis; sed n 167, dicit haec vera esse « re­ gulariter · ; quodsi tamen · in aliquo casu ii etiam magnum dedecus ex fuga incurrerent, non tenerentur fugere*. 382 - a ■’ Molina perperam allegatur a Bu­ senbaum; negat enim, tr. 3, disp. 16, n. 6, rem magni valons fore, · si esset solum va­ lons trium, quatuor, aut quinque ducatorum ». loc. cit. — · Loc dt — · Loc. cit., n 4. — Navar., Man., cap. 15, η. 3. — £/xs., Hb. 2, cap, 9, dub. 11. — w Loc. dt., mol. 17. — n Loc. dt.. n. 4. — » Tom. 3, diip. 4, qu. 8. n. 77. — w Tr. 1, exam. 7, cap. 3. n. 43 et 51. — ·· Loc. dt., n. 6«. — ·· Loc. dt., n. 4. b) « Vel quinque nummorum aureorum », addit Bonacina f) Diana pariter a Busenbaum male alle­ gatur, etenim, loc cit., resol. 17, referens opi­ nionem. quae docet occidi posse invasorem, etiam quando res aliter non possit custodiri, quia nemo obligatur pati rem sibi eripi, propterca quod postea recuperari poterit, ipse Diana de hac opinione judicium aliis relin­ quit, dicens: · Sed tu cogita ». — Et resol. !8, afferens sententiam, quae docet posse etiam occidi eum qui, resistente domino aut custode, rem parvi valons surriperet, eam expressis verbis respuit, dicens: « Verum has senten­ tias ego non approbo ·. Hire ha tft lantck* rici» et ff. kvmi poteit pAi ccreAEgTfB •on. 635 DUB. lib - DP. OCCISIONE AGGRESSORIS. Injuria μα contra eta. non li­ cet occide­ re, nec fu· (leniem. NW fur com re tua fugiat. Rein tuto collocata, quid liceat. Proooaitionet dam­ natae. « 7°. Non licet occidere, si injuria jam « est contracta, vel aggressor jam fugit; « quia id non esset se defendere, sed vin« dicare: ut docent Toletus, Rodriguez. < Sed Henriquez ct Navarrus ’, Fer« nandez · dicunt, si laesus magnam fa« ceret jacturam honoris, nisi fugientem « mox persequeretur, posse eum persequi « et percutere, quantum esset satis ad • defensionem honoris ». Sed oppositum tenendum omnino cum Lugo3, Viva4 cum Soto, Molina, Vasquez, et aliis communiter, apud Lugo. Ratio, quia tunc non recuperatur honor per se, sed per damnum alterius, apud homines improbos: quod est intrinsece malum. Et nequeo intelligere, cur sententia contra­ ria non debeat dici proscripta ex propo­ sitione 30 damnata ab Innocentio XI ; quae permittebat repercutere percutientem qui fugit, si aliter ignominia vitari nequibat. « Concedit tamen card. Lugo, Molina, « Lessius, etc. cum Diana δ, licere furem « fugientem, v. gr. cum equo tuo, confi« cere telo vel sagitta; quia invasio adhuc « durat O ». (Vide infra, Quaer. /, r>/fine]. « Etsi vero id non liceat, postquam in « tutum se recepit; si tamen per judicem < non possis recuperare rem tuam, potes « ingredi locum ubi illa detinetur, eam· « que tibi vindicare; et si alter vi impediat, « vim vi repellere. — Tanner, Lessius, Mal· « derus, Hurtadus, Diana · ». (Vide infra, Quaer. 3]. 383. - Adverte hic quatuor propositio­ nes damnatas: — Γ. Prop. 31 ab Innocen­ tio XI, quae dicebat: Regulariter occidere possum furem pro conservatione unius aurei. — IF. Prop. 32: Non solum licitum est defendere defensione occisiva, quae actu possidemus, sed etiam ad quae jus inchoatum habemus, et quae nos posses­ suros speramus. — IIP. Prop. 33: Lici­ tum est tam haeredi quam legatario, con­ tra injuste impedientem ne vel haereditas adeatur vel legata solvantur, se taliter defendere: sicut et jus habenti iu cathe­ dram vel praebendam, contra carum pos­ sessionem injuste impedientem. — IV . Prop, est 18 ab Alexandro VII damnata: Licet interficere falsum accusatorem, fal­ sos testes, ac etiam judicem, a quo iniqua certo imminet sententia, si alia via non potest innocens damnum evitare. His positis, Quaeritur Γ. An liceat occidere furem rei magni momenti? Negat prima sententia, quam tenent Gersonius T, et Abulensis, Abbas, Covar- SJqu’t ruvias, Silvester ct Tabiena, apud Salmant. ·. — Ratio, ut isti dicunt, quia ex praecepto caritatis, debemus praeferre vi­ tam proximi rebus temporalibus. Eamque probant ex cap. Suscepimus, de homicid., ubi Pontifex duos damnavit religiosos, quia alter ipsorum interfecit duos latro­ nes, vestes eis eripere conantes, quoniam (verba textus) expediebat potius... rerum sustinere jacturam, quam pro conservan­ dis vilibus rebus et transitoriis, tam acri­ ter tn alios exardescere. Secunda tamen probabilissima et com- Prohuumunis sententia affirmat. — Hanc tenet tam m S. Antoninus (qui) ex Jacobo dc Aretio et Petro, sic tradit: Nam si possum , tr . occidere furem, ubi non cognosco, et non potest rebus furatis provideri per judi­ cem, ut ff. ad legem Cornei, de sicar., propoi. 17 Alex. Vll, n. 9. — Sofia, de Juit., lib. 5, qu. 1, art. 8, v. Unum aulrtn Arie. · Melina. tr. 3» diip 17, n 8. · Vasq., Opuwc. dc Reitit., cap. ? $ 1, dub. n. 37. - Lh^o. loc. dt., n. 190. — loc. dL. n. 179. · Molina, tr. 3, diip. 16, n. 6. - Lta., hb. 2, cap. 9. num. 74. · · Part. 8, tr. 7, rcaol 47. — Tannrr. tom. X diip. 4. qu. 8, n. 82. — loc. dt., n. 75. — MalJrr., de Jail., tr. 3. cap. 1, dub. 13, v. Dice 6. GoAfi. Hnr tad., dc Jure et Juiu, diip. II. diff, 12. — · Part. 5, tr. 4. mol. 37; el part 6, tr. 7, reeoL 47, v. f. - ’ Re