TRAGTATUS DOGMA TICJ DE BAPTISMO ET CONFIRMATIONE EMMANUEL DORONZO, O.M.I. S.T.D., Ph.D. EX TYPOGRAPHY BRUCE Milwaukee Nihil obstat: Albert Kippes, O.M.I. Imprimi potest: T. J. Kennedy, Praepositus provincialis Nihil obstat: Paul I. Decker, Censor deputatus Imprimatur: 4" Robertus E. Lucey, Archiepiscopus Sancti Antonii April 16, 1945 Copyright, 1947 The Bruce Publishing Company Printed in the U. S. A. FRATRI MEO MATTHAEO Dedit aquae, quod dedit matri” (Leo M., Serm. 25). SAMUELIS CARDINALIS STRITCH EPISTULA INTRODUCTORY die 14 augusti 1946. Reverende Pater, Quod in eisdem fidei veritatibus explicandis excutiendisque, duce Magisterio Ecclesiae, alii atque alii scribere instituant, eo modo ut quae tum a veteribus tum a recentioribus doctoribus scripta sunt, veluti in synthesim ordinentur et observationibus opportunis con­ stringantur, praeclara est industria virorum doctorum et laus inge­ niorum. Et tu, Reverende Pater, Tractatum de Baptismo et Confirma­ tione, mox typis edendum, laudabiliter omnino scripsisti in quo te quam optime studium profundum ac diuturnum peregisse fulgenter clarescit. Qui nova inveniendi causa hunc tractatum perlegat, paucis perlectis paginis eundem deponet. Sed qui doctrinam saeculorum in hac materia quaerat, ibidem optime ordinatam inveniet. Nec dicatur opus inutile et redundans eo quod nil novi in eo traditur, quia maximi est momenti ex multis fontibus doctrinam necnon sententias optimorum colligare ac in synthesim ordinare ut ad manum omnibus praesto sit. Iis in quaestionibus in quibus doctores etiam praeclarissimi in unam sententiam non conveniunt, opiniones perlucide proposuisti et admi­ rabili animi humilitate quam tuam fecisti argumentis fulcitur. Laudabile opus et perutile igitur complevisti in fructum tibi lectori­ busque tuis uberrimum. Placet nobis opus tuum commendare non solum tironibus in Sacris Scientiis ediscendis sed et praesertim doctis illis quibus est officium tradere in scholis sacram doctrinam. Tibi omnia fausta a Deo adprecans, addictissimus in Domino, Samuel Card. Stritch, Archiepiscopus Chicagiensis. R. P. Emmanuel Doronzo, O.M.I. •· vu ORDO PARTIUM DE BAPTISMO INTRODUCTIO 1-18 CAPUT I. DE INSTITUTIONE BAPTISMI Art. Art. 1. Utrum Baptismus sit verum sacramentum N.L. a Christo Domino institutum. 19-27 2. Utrum Christus Baptismum instituerit cum ipse in Jordane baptizatus est. 27-36 CAPUT II. DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI Art. Art. Art. Art. 3. Utrum aqua vera et naturalis sit propria materia Baptismi. 37-45 4. Utrum materia proxima Baptismi sit ipse usus aquae seu ablutio. 46—49 5. Utrum quaelibet ablutio sit valida materia Baptismi. 49-60 6. Utrum forma valida Baptismi sint verba explicite exprimentia distinctum mysterium Trinitatis, actum abluendi et subjectum ablutionis. CAPUT III. DE EFFECTU ET PROPRIE­ TATIBUS BAPTISMI Art. Art. Art. 7. Utrum effectus Baptismi sit character christiani et gratia regenerativa seu incorporatio ad Christum et Ecclesiam. 78-95 8. Utrum sacramentum Baptismi sit unum seu initerabile. 95-104 9. Utrum sacramentum Baptismi sit de necessitate medii ad salutem in re vel in voto, secluso privilegio martyrii. 104-134 ix 60-77 X ORDO PARTIUM CAPUT IV. DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI Art. 10. Utrum parvuli valide, fructuose et convenienter baptizentur. Art. 11. Utrum parvuli in maternis uteris positi sint capaces validae susceptionis Baptismi. Art. 12. Utrum parvuli infidelium possint invitis paren­ tibus baptizari. 152-160 Art. 13. Utrum minister validi Baptismi sit quilibet homo, legitimus vero per se solus ordinatus. Art. 14. Utrum plures possint esse simul ministri ejusdem Baptismi. 177-180 136-146 146-152 160-176 CAPUT V. DE CAEREMONIIS ET SACRAMENTALIBUS BAPTISMI Art. 15. Utrum convenienter assignentur caeremoniae et sacramentalia Baptismi. 181-187 CAPUT VI. DE SUPPLETIVIS BAPTISMI SEU DE TRIPLICI BAPTISMO FLUMINIS, FLAMINIS ET SANGUINIS Art. 16. Utrum actus caritatis seu perfectae contritionis cum voto Baptismi valeat Baptismum ipsum supplere quoad principalem ejus effectum. Art. 17. Utrum martyrium, cum voto Baptismi in adultis, valeat ex opere operato et abundantiori modo Baptismum ipsum supplere quoad principalem ejus effectum. Art. 18. Utrum recte fiat distinctio trium baptismatum fluminis, flaminis et sanguinis. 188-207 207-230 230-237 CAPUT VII. DE PRAEPARATORIIS BAPTISMI I.E. DE BAPTISMO JOANNIS ET CIRCUMCISIONE Art. 19. Utrum baptismus Joannis fuerit “quoddam sacramentale disponens ad Baptismum Christi” non vero proprie dictum sacramentum. 238-248 ORDO PARTIUM Art. 20. Utrum Circumcisio fuerit “praeparatoria ad Baptismum, et praefigurativa ipsius”, prae­ cipue in ratione primi sacramenti antiquae legis. xi 248-254 DE CONFIRMATIONE INTRODUCTIO Art. Art. Art. Art. Art. Art. Art. Art. Art. Art. 1. Utrum Confirmatio sit verum sacramentum N.L. a Baptismo distinctum. 2. Utrum materia proxima Confirmationis sit chrismatio, seu unctio chrismatis in forma crucis facta per impositionem manus ministri in fronte confirmandi. 3. Utrum materia remota Confirmationis sit chrisma seu oleum olivarum balsamo permixtum et ab episcopo benedictum. 4. Utrum forma Confirmationis consistat in verbis “Signo te signo crucis et confirmo te chrismatis salutis in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti” aut in aliis aequivalentibus. 5. Utrum effectus Confirmationis sit “gratia per­ fectae aetatis spiritualis vitae” et character militiae Christi. 6. Utrum sacramentum Confirmationis sit absolute initerabile. 7. Utrum sacramentum Confirmationis sit neces­ sarium ad sâlutem non stricte sed moraliter. 8. Utrum subjectum Confirmationis sit omnis et solus homo baptizatus. 9. Utrum ordinarius minister Confirmationis sit episcopus, extraordinarius vero presbyter. 10. Utrum convenienter assignentur caeremoniae et sacramentalia Confirmationis. 255-264 264-276 277-301 301-319 319-337 337-353 353-363 363-371 372-376 377-401 401-407 DE BAPTISMO INTRODUCTIO Inter novae legis sacramenta primum ac potissimum est Baptismus, ordine non dignitatis sed naturae et necessitatis. Est enim “lavacrum regenerationis” (Tit. 3, 5), seu “vitae spiritualis ianua” (Cone. Flor., Denz. 696), “christianae religionis . . . janua” (Rituale Rom., t. 2, c. 1, n. 1), “Sacramentorum ianua ac fundamentum” (Codex J.C., c. 737). Quomodolibet quippe Baptismus consideretur, sive ex parte sacra­ menti tantum, sive ex parte rei et sacramenti seu characteris, sive ex parte rei tantum seu gratiae regenerativae, ianua est ac fundamentum: fundamentum aliorum sacramentorum, ianua Ecclesiae, initium vitae gratiae. Ipsius tanta est virtus et excellentia ut merito a Leone M. fecundi­ tati uteri B. Virginis comparetur: “Dedit aquae, quod dedit matri; virtus enim Altissimi . . . quae fecit ut Maria pareret Salvatorem, eadem fecit ut regeneret unda credentem”.1 Virtus igitur hujus sacramenti considerari potest ut extensio quae­ dam fecunditatis B. Virginis; eadem quippe virtus Altissimi. quae per Virginis obumbrationem Caput Corporis mystici Christum semel peperit, per sacramentalem regenerationem Ecclesiam continuo parit, mys­ tica membra Christo capiti incorporando. Hujus sacramentalis generationis et incorporationis multiplices effectus enucleat Chrysostomus in sua homilia ad Neophytos: “Ecce libertatis serenitate perfruuntur qui tenebantur paulo ante captivi, et cives Ecclesiae sunt qui fuerunt in peregrinationis errore, et justitiae in sorte versantur qui fuerunt in confusione peccati. Non enim tantum sunt liberi, sed et sancti: non tantum sancti, sed et justi: non ‘Serm. 25, V in Nativ. Domini, M.L. 54, 211; cf. Serm, 24 in Nativ. Domini, c. 3 cit. in superiori tractatu, p. 151; Augustinum, Serm. 135, n. 1, in Appendice, M.L., 39, 2012.1 1 2 DE BAPTISMO solum justi, sed et filii: non solum filii, sed et haeredes: non solum haeredes, sed et jratres Christi: nec tantum fratres Christi, sed et cohaeredes: non solum cohaeredes, sed et membra: non tantum mem­ bra, sed et templum: non tantum templum, sed et organa Spiritus. Vides quot sunt Baptismatis largitates: et nonnulli deputant coelestem gratiam in peccatorum tantum remissione consistere: nos autem honores computavimus decem. Hac de causa etiam infantes baptiza­ mus: cum non sint coinquinati peccato, ut eis addatur sanctitas, jus­ titia, adoptio, haereditas, fraternitas Christi, ut ejus membra sint” (apud Augustinum, C. Julian. 1, 6, 21, M.L. 44, 654). I. OBJECTUM TRACTATUS. Definitio Nominalis. In ipsa Scriptura, praecipue in epistolis paulinis, VARIA NOMINA Baptismo tribuuntur: baptismus (cf. infra), lavacrum aquae (Eph. 5, 26), lavacrum regenerationis (λουτρό? παλιγγΜσίας; Tit. 3, 5), absolutio peccatorum (Act. 22, 16), vitae novitas (Rom. 6, 4), sanctificatio (1 Cor. 6, 11), sepultura hominis cum Christo (Rom. 6, 4), circumcisio non manufacta (Coi. 2, 4), illuminatio (Hebr. 6, 4). Patres eadem nomina resumunt, ornant, multiplicant, juxta varios Baptismi aspectus et effectus.2 Attenta materia remota Baptismus vocatur: sacramentum aquae, fons sacer, aqua genitalis. Attenta materia proxima dicitur: baptismus, tinctio, lavacrum (λουτρόν). Attenta forma et primo effectu seu charac­ tere vocatur: signaculum (σφραγίς), sacramentum Trinitatis, signacu­ lum Trinitatis, sigillum Christi, sigillum fidei. Attento principali effectu gratiae dicitur: regeneratio (παλιγγενεσία), illuminatio (φωτισμός, φώτισρα), diluvium vel naufragium peccatorum, circumcisio. Attenta passione Christi et futura gloria, una cum gratia significatis, vocatur: sacramentum passionis Christi, fons aeternitatis, immortalitatis vesti­ mentum. Attentis caeremoniis dicitur: impositio manuum, unctio, vesti­ mentum candidum. Inter haec omnia, quatuor frequentius apud Patres recurrunt veluti propria nomina hujus sacramenti, i.e. apud Latinos, praecipue Ter­ tullianum, tinctio, quae idem sonat ac ablutio (unde Isidorus, Etym. 6, 19, 43 ait: “Baptismus Graece, Latine tinctio interpretatur”); apud Graecos φωτισμόν vel φώτισμα (illuminatio) et παλιγγενεσία (regeneratio); apud utrosque vero BAPTISMUS VEL BAPTISMA βαπησμος vel3 3 Cf. v.g. Gregorium Naz., Orat, in sancta lumina (M.G. 36, 353) et Clementem Alex., Paedag. 1, 6 (M.G. 8, 281). INTRODUCTIO 3 βάτττισμα, quae vox ex Scriptura derivata et in primitiva Ecclesia uni­ versaliter adhibita, paulatim in utraque Ecclesia usum fere exclusivum obtinuit ad hoc sacramentum designandum. De multiplici hujus vocis significatione breviter dicendum: Nomen baptismi vel baptismatis, translatio vocis graecae βα-τισμή^ vel βάτττισμα quae derivatur a verbo graeco βαπτίζω (iterum mergo) forma frequentativa verbi βάτττω (immergo, intingo), significat immer­ sionem, tinctionem, aspersionem, lotionem, purificationem per aquam, uno verbo ablutionem in genere. In N.T.3 verbum βάπτω raro invenitur (Luc. 16, 24; Joan. 13, 26; Apoc. 19, 13), verbum vero βαπτίζω frequentissime occurrit tum in evangeliis tum in actibus tum in epistolis. Nomen βάτττισμα frequens est; nomen vero βαπτισμός rarissimum (Mare. 7, 4; Hebr. 6, 2; 9, 10), e con­ verso in versione Vulgata ordinarie habetur baptismus, raro autem baptisma (Mare. 7, 4. 8; Eph. 4, 5; Hebr. 6, 2; 9, 10; 1 Petr. 3, 21). Nomen personale βαπτιστή? (baptista) occurrit in Matth. 3, 1; 11.11 sq.; Mare. 6, 25; 8, 28; Luc. 7, 33; 9, 19. In usu SCRIPTURAE VEL PATRUM baptismus dupliciter accipi­ tur, proprie et metaphorice. In sensu proprio quadrupliciter sumitur: primo, pro ablutione vel immersione communi et projana, ut in 4 Reg. 5, 14 ubi dicitur Naaman syrum se lavasse (£/?απτίσαι-το) in Jordane et in Judith 12,7 ubi dicitur quod Judith “baptizabat se in fonte aquae”; secundo, pro ablutione legali qua frequenter Judaei utebantur, quo sensu in Mare. 7, 4 sq. commemorantur “baptismata calicum, et urceorum” et Hebr. 9, 10 dicitur hostias et munera Hebraeorum fuisse “solummodo in cibis, et in potibus, et variis baptismatibus”; tertio, pro illa peculiari sacra ablutione in signum poenitentiae quae fuit baptismus Joannis de quo ipse Baptista ait: “Misit me baptizare in aqua” (Joan. 1,33); quarto, pro primo sacramento N.L. de quo ibidem dicitur: “Hic est qui bap­ tizat in Spiritu sancto.” In sensu etiam metaphorico baptismus quadrupliciter accipitur: primo, pro magna afflictione quae veluti unda animum invadit, quo sensu Christus de sua passione ait: “Baptismo habeo baptizari, et quomodo coarctor usque dum perficiatur?” (Luc. 12, 50); secundo, pro magna gratiarum effusione, quo sensu Christus promisit: “Bap­ tizabimini Spiritu sancto non post multos hos dies” (Act. 1, 5); tertio, pro martyrio quod est veluti proprii sanguinis ablutio, quo sensu Christus interrogavit filios Zebedaei: “Potestis bibere calicem quem * Cf. D'Alès, De Bapt. ct Confirm., Prooemium. 4 DE BAPTISMO ego bibo? aut baptismo quo ego baptizor baptizari?” (Mare. 10, 38); quarto, pro baptismo Moysis, de quo in 1 Cor. 10, 2 : “Omnes in Moyse baptizati sunt, in nube et in mari”; deducta enim metaphora ex ipso sacramento Baptismi Apostolus vocat baptismum transitum Hebrae­ orum per mare rubrum et iter in deserto sub nube, quatenus haec eos liberavit ex inimicis et incorporavit Deo et Moysi sicut sacramentum Baptismi liberat a peccato et incorporat Christo. Apud Patres aliae etiam acceptiones metaphoricae recurrunt, in qui­ bus metaphora deducitur ex ipso sacramento Baptismi et praecipue ex ejus effectu. Ita gratia sanctificans vocatur baptismus eo quod eundem effectum producat; poenitentia vocatur secundus baptismus vel baptis­ mus laboriosus; diluvium vocatur baptismus mundi (cf. Tertullianum, De bapt. 8; Damasc., De fide orth. 4, 9) quia mundum purgavit a peccatoribus; ablutiones judaicae dicuntur baptismata quia purifica­ tionem et sanctitatem legalem conferebant; ignis inferni dicitur bap­ tismus quia suo modo inducit purgationem seu expiationem peccati, quo sensu quidam accipiunt verba Matth. 3, 11 “Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni”;4 martyrium vocatur baptismus sanguinis non tam ob similitudinem sanguinis instar aquae tingentis hominem quam ob suam efficacitatem qua valet sacramentum supplere. THEOLOGI quasdam alias metaphoricas acceptiones addiderunt. Ita professio religiosa dicta est secundus baptismus, utpote perfecta abrenuntiatio Satanae et mundi; praecipue vero actus contritionis jus­ tificantis ante Baptismum dictus est baptismus flaminis, unde completa est celebris trita distinctio Baptismi fluminis, flaminis et sanguinis, de qua sermo erit in art. 18. Definitio Realis. Juxta ea quae de definitione sacramenti in genere dicta sunt in supe­ riori tractatu (p. 68-75 et 103-105) et ea quae de essentia et effectu hujus sacramenti infra discutientur, Baptismus sic definiri potest: DEFINITIO METAPHYSICA: Sacramentum spiritualis regenera­ tionis. In qua definitione sacramentum est genus proximum (genus autem remotum est signum), spiritualis vero regeneratio est differentia specifica. Definitio aequivalens sed minus stricta (in qua nempe assumitur genus intermedium, i.e. signum, pro genere proximo quod est sacra­ mentum): Signum rei sacrae inquantum est regenerans homines. ‘ Cf. De sacr. in gen., art 9, p. 156. INTRODUCTIO 5 Descriptio: Sacramentum causativum spiritualis regenerationis, vel, Signum practicum gratiae regenerantis, vel, Signum et causa gratiae regenerantis. DEFINITIO PHYSICA: Ablutio aquae sub explicita invocatione SS. Trinitatis, significans spiritualem regenerationem. In qua definitione ablutio aquae est materia, explicita invocatio Trinitatis est forma, relatio vero signi spiritualis regenerationis est ultima forma totius artefacti. Descriptio: Compositum artefactum ex ablutione aquae et explicita invocatione Trinitatis, convenientibus ut materia et forma in unum subjectum relationis signi gratiae regenerantis ab eodem subjecto causatae. CATECHISMUS CONC. TRID. utramque definitionem, collatis duabus expressionibus S. Pauli (Tit. 3, 5, cf. Joan. 3, 5; Eph. 5, 26) sic concinne et eleganter exprimit: “Sacramentum regenerationis per aquam in verbo” (p. 2, c. 2, q. 5). II. PRINCIPIA TRACTATUS. 1. Scriptura. A. SACRAMENTUM BAPTISMI IN NOVO TESTAMENTO. Praecipui et fundamentales textus de Baptismo sunt tres: Matth. 28, 19, Mare. 16, 16, Joan. 3, 5 (cf. infra), in quibus ipse Christus exhibet institutionem, necessitatem, materiam, formam, effectus hujus sacramenti. Praecipua facta quae ad Baptismum referuntur sunt: Praedictio Joannis Baptistae de excellentiori quodam baptismo a Christo conferendo: Matth. 3, 11 sq., Marc. 1, 7 sq., Lue. 3, 16 sq., Joan. 1, 29 sqq. Baptismus ipsius Christi in Jordane, in quo habetur institutio vel saltem initium quoddam sacramenti Baptismi: Matth. 3, 13 sqq., Marc. 1, 9 sqq., Lue. 3, 21 sq., Joan. 1, 32 sqq. Colloquium Christi cum Nicodemo de necessitate et effectu Bap­ tismi: Joan. 3,1-21. Administratio Baptismi a discipulis durante vita publica Christi: Joan. 3, 22-26, 4, 1 sq. Solemne et universale mandatum docendi et baptizandi latum a Christo post resurrectionem: Matth. 28, 19, Mare. 16, 15 sq. Ministerium Apostolorum Baptismum applicantium ubique post 6 DE BAPTISMO Pentecosten: Act. 2, 37 sqq., 8, 12 sqq., 8, 32 sqq., 9, 10 sqq., 10, 44 sqq., 16, 12 sqq., 18, 24. Doctrina Apostolorum de indole hujus sacramenti (cf. infra). Doctrina de Baptismo: Institutio et necessitas: Matth. 28, 19: “Euntes ergo, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti.” Mare. 16, 16: “Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit; qui vero non crediderit, condemnabitur.” Joan. 3, 5: “Amen, amen dico tibi, nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei.” Materia remota seu aqua: Joan. 3, 5 supra cit. Act. 8, 36 sq.: “Et dum irent per viam, venerunt ad quamdam aquam; et ait eunuchus: Ecce aqua; quid prohibet me baptizari? Dixit autem Philippus: Si credis ex toto corde, licet. Et respondens, ait: Credo Filium Dei esse Jesum Christum.” Act. 10, 47: “Tunc respondit Petrus: Numquid aquam quis pro­ hibere potest, ut non baptizentur hi qui Spiritum sanctum acceperunt sicut et nos?” Eph. 5, 26: “Ut illam sanctificaret, mundans lavacro aquae in verbo vitae”. Hebr. 10, 22: “Accedamus cum vero corde in plenitudine fidei, aspersi corda a conscientia mala, et abluti corpus aqua munda”. Materia proxima seu ablutio: Act. 8, 36 supra cit. Rom. 6, 4: “Consepulti enim sumus cum illo per baptismum in mortem [en allusio ad immersionem seu ablutionem], ut quomodo Christus surrexit a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae ambulemus.” Eph. 5, 26 supra cit. Tit. 3, 5: “Lavacrum regenerationis et renovationis Spiritus sancti”. Hebr. 10, 22 supra cit. Forma seu invocatio SS. Trinitatis: Matth. 28, 19 supra cit. Nota. De baptismo in nomine Jesu Christi cf. Act. 2, 38; 8, 12. 16; 10, 48; 19, 5; 22, 16; Rom. 6, 3; 1 Cor. 1, 13; 6, 11; Gal. 3, 27. Effectus: Effectus spiritualis in genere, seu Baptismus in Spiritu S.: INTRODUCTIO 7 Matth. 3, 11: “Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni.” Mare. 1,8: “Ego baptizavi vos aqua, ille vero baptizabit vos Spiritu sancto.” Luc. 3, 16: “Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni”. Joan. 1, 33: “Qui misit me baptizare in aqua, ille mihi dixit: ... hic est qui baptizat in Spiritu sancto.” Act. 1, 5: “Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu sancto non post multos hos dies.” Act. 19, 2 sq.: “Dixitque ad eos: Si Spiritum sanctum accepistis credentes? At illi dixerunt ad eum: Sed neque si Spiritus sanctus est, audivimus. Ille vero ait: In quo ergo baptizati estis? Qui dixerunt: In Joannis baptismate.” 1 Cor. 6, 11: “Et haec quidem fuistis; sed abluti estis, sed sanctifi­ cat! estis, sed justificati estis in nomine Domini nostri Jesu Christi, et in Spiritu Dei nostri.” 1 Cor. 12, 13: “In uno Spiritu omnes nos in unum corpus baptizati sumus ... et omnes in uno Spiritu potati sumus.” Regeneratio : Joan. 3, 5 supra cit. Tit. 3, 5 supra cit. Rom. 6, 3-6: “An ignoratis quia quicumque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus? Consepulti enim sumus cum illo per baptismum in mortem, ut quomodo Christus surrexit a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae ambulemus. Si enim complantati facti sumus similitudini mortis ejus, simul et resur­ rectionis erimus; hoc scientes, quia vetus homo noster simul crucifixus est, ut destruatur corpus peccati, et ultra non serviamus peccato.” Coi. 2,11-13: “In quo [i.e. Christo] et circumcisi estis circumcisione non manu facta in expoliatione corporis carnis, sed in circumcisione Christi; consepulti ei in baptismo, in quo et resurrexistis per fidem operationis Dei, qui suscitavit illum a mortuis. Et vos cum mortui essetis in delictis, et praeputio carnis vestrae, convivificavit cum illo, donans vobis omnia delicta”. Incorporatio Christi: Rom. 6, 3-6 supra cit. 1 Cor. 12, 13 supra cit. Gal. 3, 27: “Quicumque enim in Christo baptizati estis. Christum induistis.” Coi. 2, 11-13 supra cit. Aggregatio Ecclesiae: Joan. 3, 5 supra cit. 8 DE BAPTISMO Act. 2, 41: “Qui ergo receperunt sermonem ejus, baptizati sunt; et appositae sunt in die illa animae circiter tria millia.” 1 Cor. 12, 13 supra cit. Sanctificatio: 1 Cor. 6,11 supra cit. Eph. 5, 26 supra cit. Remissio peccatorum et justificatio: Act. 2, 38: “Petrus vero ad illos: Poenitentiam, inquit, agite, et bap­ tizetur unusquisque vestrum in nomine Jesu Christi, in remissionem peccatorum vestrorum”. Act. 22, 16: “Exurge, et baptizare, et ablue peccata tua, invocato nomine ipsius.” 1 Cor. 6,11 supra cit. Coi. 2,11-13 supra cit. 1 Petr. 3, 21: “Quod et vos nunc similis formae salvos facit bap­ tisma, non carnis depositio sordium, sed conscientiae bonae interrogatio in Deum”. Dispositiones, i.e. fides et poenitentia: Matth. 28, 19 supra cit.; Mare. 16, 16 supra cit.; Act. 2, 38. 41 ; 8, 36 sq.; 10, 47; 22, 16 supra cit. Act. 8, 12: “Cum vero credidissent Philippo evangelizanti de regno Dei, in nomine Jesu Christi baptizabantur viri ac mulieres.” Act. 18, 8: “Multi Corinthiorum audientes credebant, et baptiza­ bantur.” Eph. 4, 5: “Unus Dominus, una fides, unum baptisma.” B. PROPHETIAE BAPTISMI IN ANTIQUO TESTAMENTO. Plures Patres et theologi interpretantur ut prophetias Baptismi plures textus A. T. in quibus sermo est de fontibus vel aquis in spiritu­ alem potationem aut purificationem; ita praecipue 4 Reg. 2, 21; Psal. 23, 1-3; Psal. 50, 7; Isai. 1, 25; 12, 3; 44, 3; 52, 1. 2. 3. 15; 55, 1; Ezech. 16, 5. 8. 9. 10; 36, 25-27; 47, 1-12; Midi. 7, 19; Zach. 13, 1; 14, 8. Ipsa Liturgia quibusdam ex his textibus utitur, ut Ezech. 47, 1 sqq. in Benedictione ad populum ante Missam dominicalem tempore paschali (Vidi aquam) et Ezech. 36, 25 in Introito Missae feriae 4 in quarta hebdomada quadragesimae et Vigiliae Pentecostes. Quidam moderni dicunt in praefatis textibus non agi de sensu pro­ phetico, sed Patres et Ecclesiam eis uti in sensu accommodato. Attamen Catechismus Cone. Trid., p. 2, c. 2, q. 9, ait: “De praedictionibus . . . dubitare nemo potest, quin aquae illae, ad quas tam liberaliter Isaias 9 INTRODUCTIO profeta [55, 1] omnes sitientes invitat, vel quas e templo egredientes Ezechiel [47, 1] in spiritu vidit; tum praeterea fons ille, quem domui David et habitantibus lerusalem paratum in ablutionem peccatoris et menstruatae, Zacharias [13, 1] praenunciavit, ad salutarem baptismi aquam indicandam atque exprimendam pertineant.” Knabenbauer de textu Ezech. 36, 25-27 ait: “Manifestum est quam praeclare hoc oraculo id exprimitur quod ad hominis iustificationem in novo foedere Deus instituit. In aqua illa v. 25 facile cernis adumbrari aquam baptismalem, hic habes spiritum Domini qui se animis communicat eosque innovat, ad novam vitam transfert. lam quid est hoc aliud nisi vaticinium de regeneratione ex aqua et Spiritu sancto? Pariter declaratur duplex illud quod in iustificatione homini obtingit: remissio peccatorum (v. 25) et infusio gratiae (v. 26. 27) quam infusionem hic habemus expressam in spiritu Domini posito in cordibus, per quem cor nostrum efficitur novum, efficitur obediens et facile cedens monitionibus divinis. Unde haud obscure in corde novo novoque spiritu cernere possumus donum gratiae creatae, ut theologi loquuntur, in spiritu Dei autem ipsam inhabitationem Spiritus sancti, quae donum gratiae creatae consequitur et ultima perfectione absolvit. “Attende itaque, quam apte congruat oraculum iis veritatibus quas explicite in novo foedere didicimus. Et si hunc locum perpenderis et cum eo contuleris Ps. 50, 21, etiam videbis quam vere et iuste Christus reprehenderit Nicodemum, qui de regeneratione ex spiritu Dei nihil plane invenerit in sacris litteris: tu es magister in Israel et haec ignoras (Joan. 3, 10)? Non opus erit monere interpretes catho­ licos hic baptismi aquam et Spiritus s. infusionem cerni delineatam.”5 Allusio ad has prophetias invenitur in verbis Christi ad Samaritanam (Joan. 4, 13) et ad Judaeos (Joan. 7, 37-39) de aqua spirituali et in reprehensione Nicodemi: “Tu es magister in Israel, et haec ignoras?” {Joan. 3, 10; cf. Knabenbauer nuper cit. et tract. De sacr. in genere, art. 9, p. 156 sq.). C. TYPI ET TESTAMENTO. FIGURAE BAPTISMI IN UTROQUE Ex multis Baptismi typis qui a Patribus® referuntur et explicantur, quidam, ut diluvium et transitus maris rubri, ab ipsis auctoribus inspiratis adducuntur. Quidam autem pertinent ad N.T., major vero ‘Comm, in Ezech. (v. 27), Parisiis, 1S90, p. 372. “De locis Patrum in quibus praecipui Baptismi typi explicantur confer Diet. Thiol. Cath., art. Baptême, col. 196-200. 10 DE BAPTISMO pars ad A.T.; quidam referunt solam similitudinem quoad effectum Baptismi, ut Circumcisio et remedium naturae, generatim vero referunt etiam similitudinem quoad materiam seu aquam; quidam sunt sacra­ menta, ut remedium naturae et Circumcisio, quidam sunt facta naturalia, ut typi qui habentur in creatione mundi, major vero pars sunt facta miraculosa. Praecipui typi sunt remedium naturae et Circumcisio eo quod fuerint sacramenta et quidem ad eundem effectum ablationis originalis peccati ordinata, quae est praecipua ratio consideranda in Baptismo. Sequitur baptismus Joannis qui istis aliquatenus accedit quoad simili­ tudinem efficacitatis et simul superat omnes typos quoad similitudinem ritus seu materiae proximae. Sequuntur dein ceteri typi juxta expressiorem modum quo effectum vel ritum Baptismi significant; hi autem qua parte important elementum aquae praecellunt secundum quid ipsa sacramenta remedii naturae et Circumcisionis. Ad rem S. Thomas: “Protectio columnae nubis et transitus maris Rubri fuerunt quaedam figurae nostri baptismi, quo renascimur ex aqua significata per mare Rubrum, et Spiritu sancto significato per columnam nubis; non tamen per haec fiebat aliqua professio fidei, sicut per circumcisionem, et ideo praedicta duo erant tantum figurae, et non sacramenta. Circumcisio autem erat etiam sacramentum prae­ paratorium ad baptismum; minus tamen expresse figurans baptismum, quantum ad exteriora, quam praedicta. Et ideo Apostolus potius fecit mentionem de praedictis quam de circumcisione” (ç. 70, a. 1, ad 2). Sit verbum de singulis typis: Remedium naturae erat quoddam signum protestativum fidei in futurum Redemptorem vi cujus peccatum originale parvulis remitte­ batur; ac ita Baptismum praefigurabat tum in ratione signi, etsi indeterminati, tum in ratione effectus. Circumcisio erat similiter signum protestativum fidei, in ritu sensibili determinatum, quo fiebat aggregatio populo Dei et peccatum originale remittebatur. Unde Baptismum expressius figurabat tum quoad duplicem ejus effectum, tum quoad externum ritum, utpote determinatum. Determinatio tamen ritus Circumcisionis, quatenus specifice erat carnis abscissio, non figurabat ritum ablutionis Baptismi sed bene ejus effectum, i.e. interiorem ablutionem. “Nam sicut per circumcisionem auferebatur quaedam carnalis pellicula, ita per baptismum homo expoliatur a carnali conversatione” (q. 70, a. 1, ad 1). De Circumcisione sermo erit in art. 20. Baptismus Joannis excellentissime Baptismum Christianum figuravit quantum ad ritum externae ablutionis; minus directe vero quantum INTRODUCTIO 11 ad effectum, tum quia gratiam non conferebat tum praecipue quia “erat quasi quaedam protestatio et professio poenitentiae” (In 4 Sent., dist. 2, q. 2, a. 2, ad 1), unde sic potius erat typus sacramenti Poeniten­ tiae. De natura et vi hujus baptismi erit art. 19. Duo praestantissimi typi Baptismi nobis proponuntur ab ipsis auctoribus inspiratis, nempe diluvium una cum arca Noe et transitus viaris rubri una cum nube Hebraeos comitante in deserto. Juxta S. Petrum (1 Ep., 3, 7P-27), sicut per aquam in arca familia Noe salutem invenit ita nos per aquam Baptismi. “In qua [i.e. in arca Noe], inquit, pauci, id est octo animae salvae factae sunt per aquam. Quod et vos nunc similis formae salvos facit baptisma”. Juxta Patres diluvium fuit typus Baptismi etiam lavando crimina mundi. S. Paulus (7 Cor. 10, 7-77) transitum maris rubri et commorationem sub nube vocat baptismum ac innuit ea fuisse typum nostri Baptismi, ex parte eorum effectus seu liberationis ab Aegyptiis et incorporationis ad populum Dei et ad Moysen ejus ducem. “Patres nostri, inquit, omnes sub nube fuerunt, et omnes mare transierunt; et omnes in Moyse baptizati sunt, in nube et in mari . . . Haec autem in figura facta sunt nostri”. Patres ita hunc typum illustrant: unda maris rubri est figura aquae Baptismi rubrae de sanguine Christi: columna nubis est figura Spiritus S. cujus virtute salus confertur; Moyses est figura Christi capitis populi christiani; Aegyptii sunt figura peccatorum quae Baptismate destruuntur (cf. q. 90, a. 1, ad 2). Alii typi quos Patres afferunt sunt: lotio Naaman syri in Jordane quae ipsum a lepra liberavit (4 Reg. 5, 14); aqua miraculose fluens de petra, jubente Moyse (Exod. 17, 1 sqq.; cf. 1 Cor. 10, 4); cflormatio corporis hominis ex limo seu ex aqua et terra (Gen. 2. 7: Tob. 8, 8) ; praesentia Spiritus Dei super aquas in ipsa creatione mundi (Gen. 1, 2). Ex N.T. hi praesertim typi adducuntur: sanatio caeci nati per sputum, lutum et aquam natatoriae Siloe (Joan. 9, 6 sq.) ; sanatio surdi et muti per sputum (Mare. 7, 33-35); probatica piscina (Joan. 5, 2); aqua ex latere Christi fluens (Joan. 19, 34) una cum sanguine (qui est typus Eucharistiae). Afferuntur etiam minus frequenter alii typi minoris momenti, uti aquae in quibus pisces producuntur in die creationis (Gen. 1, 20); flumen inundans paradisum terrestrem; conversio aquae amarae in dulcem (Exod. 15, 23 sqq.); serpens aeneus (Num. 21, 9); transitus Jordanis duce Josue; variae ablutiones Judaeis praescriptae (Lev. 14; Num. 19); purificatio leprosi a lege praescripta; labrum aeneum (Exod. 30, 18); ferrum securis ab Eliseo ex aqua eductum (4 Reg. 6. 5); aqua 12 DE BAPTISMO in vinum conversa in nuptiis Canae; aqua salutaris de qua Christus locutus est cum Samaritana; piscationes cvangelicae; verba Christi “Faciam vos fieri piscatores hominum” (Marc. 1, 17); mare vitreum quod Joannes (z\poc. 4, 6) vidit in conspectu sedentis. Generatim Patres inveniunt typum Baptismi in omnibus fere locis Scripturae ubi agitur de aliquo prodigio a Deo patrato in aqua; imo Cyprianus in Epist. 63, n. 8 asserit: “Quotiescumque aqua sola in Scripturis sanctis nominatur, baptisma praedicatur” (M.L. 4, 390). Ad hos Baptismi typos alludit Liturgia in benedictione aquae lu­ stralis (cf. Rituale Rom.), in benedictione Fontis in Sabbato Sancto (cf. Missale Rom.) et in benedictione aquae cum sale, cineribus et vino in consecratione Ecclesiae (cf. Pontificale Rom.). 2. Patres et Theologi. Apud PATRES uberrime exponitur materia de Baptismo. Cum enim hoc sit praecipuum ac specificum sacramentum Christianae initiatio­ nis, facile eis occasio et necessitas offerebatur de ipso disserendi; unde primi Patres fere exclusive de Baptismo una cum altero sacramento Christianae initiationis agunt. Inde autem a Tertulliano, qui primus peculiarem librum de Baptismo conscripsit, integros tractatus et ex­ tensas orationes de eodem ediderunt. Uberius autem scripserunt latini Patres, praecipue Augustinus, propter exhortas in Occidente contro­ versias de Rebaptismate et Reordinationibus. In his Patrum scriptis fere omnes quaestiones agitantur, i.e. de materia, forma, institutione, necessitate, ministro et effectibus hujus sacramenti, ut constabit ex Parte Affirm, subsequentium articulorum et jam luculenter constitit ex variis articulis tractatus De sacr. in gen., in quibus fere omnia testimonia allata ex Patribus referuntur imme­ diate ad sacramenta Baptismi et Eucharistiae, quippe quae in evolu­ tione et determinatione doctrinae de sacramentis in genere, veluti forma et exemplar extitere. Praecipua Patrum opera de Baptismo sunt: Tertullianus, De baptismo (M.L. 1, 1197 sqq.). Cyprianus, Ep. 1 ad Donatum (M.L. 4, 193 sqq.); Ep. de rebaptis­ mate i.e. 70-76 (M.L. 4, 421 sqq.; 3, 1149 sqq.; cf. tract, de sacr. in gen., art. 39). Anonymus De rebaptismate, inter apocrypha Cypriani (M.L. 3, 1225 sqq.). Ambrosius, De mysteriis (M.L. 16, 389 sqq.). Anonymus De sacramentis, inter apocrypha Ambrosii (M.L. 16, 417 sqq.). Maximus Taurinensis, tract. 1-3 (M.L. 55, 771 sqq.). INTRODUCTIO 13 Padanus, De baptismo (M.L. 13, 1089 sqq.). Optatus Milevitanus, De schismate Donatistarum (M.L. 11, 883 sqq·)· Augustinus, De catechizandis rudibus; De symbolo ad catechumenos (M.L. 40, 309 sqq.; 627 sqq.); De baptismo contra Donatistas (M.L. 43, 107 sqq.). De aliis scriptis contra Donatistas confer tract, de sacr. in gen., art. 39. Cyrillus Hier, Catecheses (M.G. 33, 369 sqq.). Basilius, Homilia 13 ad sanctum baptisma (M.G. 31, 423 sqq.); Ad Amphilochium epist. 188 et 199 (M.G. 32, 715 sqq.); De Spiritu S. (M.G. 32, 128 sqq.). Gregorius Naz., Oratio 39 in sancta lumina et Oratio 40 de baptismo (M.G. 36, 360 sqq.). Gregorius Nyss., Oratio catechetica magna (M.G. 45, 9 sqq.); De infantibus qui praemature abripiuntur; Contra differentes baptismum; In baptismum Christi (M.G. 46, 161 sqq. 415 sqq. 580 sqq.). Chrysostomus, Ad illuminandos catecheses (M.G. 49, 223 sqq.). THEOLOGI1 saec. 12 Patrum doctrinam de Baptismo colligunt sub ’ Bibliographia theologorum. Praeter generalia opera de sacramentis, tum speculativa, tum positiva (Renaudot, Marlène, Chardon, Juénin, Merlin, Duchesne, Batiffol, Villien), citata in tractatu De sacr. in gen., p. 15 sq., conferantur: Grelser, De baptismo et confirmatione, Ingolstadt, 1595. Viceconies (Visconti), Observationes ecclesiasticae de antiquis baptismi ritibus et caeremoniis, Mediolani, 1615. Nicolai, De baptismi antiquo usu ab Ecclesia comprobato, scilicet de Judaeis aut quibuscumque infidelibus ad baptismum suscipiendum non cogendis, Parisiis, 166S. J. Hardouin, De baptismo quaestio triplex, Parisiis, 1687. Pontanus, Dissertatio de ritu mersionis in sacro baptismo, Trêves, 1705. G. Gualdo, Baptisma puerorum in uteris existentium, 1710. Duguet, Dissertations théolog. et dogmat. sur les exorcismes et autres cérémonies du baptême, Paris, 1727. A. G. Orsi, De baptismo in solius Jesu nomine nunquam consecrato, Mediolani, 1733. Joachim, Dissertatio de donis baptismalibus, Halle, 1736. C. I. Ansaldi, De baptismate in Spiritu S. et igni, Mediolani, 1752. Acamus, Epistola de paedobaptismo solemni in Ecclesia latina et graeca, Romae, 1755. J. Kleiner, Orthodoxa de necessitate baptismi doctrina, Heidelberg, 1765. I. L. Bianchi, De remedio aeternae salutis pro parvulis in utero clausis, Veneriis, 1768. J. C. Trombelli, Tractatus de sacramentis, De baptismo, etc., Bononiae, 1769. Zimmermann, De baptismi origine ejusque usu hodierno, 1815. Kcnrick, A treatise on Baptism, 1843. Hofling, Das Sakrament der Taufe, 2 voll., Erlangen, 1846, 1848. Pozzy, Le baptême des enfants en face de l’histoire et de la Bible, Paris, 1856. Risi, De baptismo parvulorum in primitiva Ecclesia, Romae, 1870. J. Corblet, Histoire dogmatique, liturgique et archéologique du sacrament de baptême, 2 voll., Paris, 1881 sq. J. Marquardt, S. Cyrillus Hicros. baptismi, chrismaris, Eucharistiae mysteriorum interpres, Leipzig, 1882. J. Ernst, Die Lchrc des Liber de rebaptismate von der Taufe, in Zeitschr. fur Kath. Theol., 1900, p. 425 sqq. L. E. Bourgeois, Le baptême romain au IV siècle, Aix, 1902. V. Ermoni, Le baptême dans l’église primitive, Paris, 1904; L’histoire du baptême depuis l’édit de Milan (313) jusqu’au concile in Trullo (692), in Revue des questions historiques, 1898, t. 64, p. 313-324. 14 DE BAPTISMO forma tractatus; satis fuse eam exponit Petrus Lombardus qui in Sent., 1. 4, dist. 1-6 tangit fere omnes quaestiones de essentia, ministro, sub­ jecto, effectu et caeremoniis Baptismi, de baptismo Joannis, de circum­ cisione, de remedio naturae. Saec. 13 S. THOMAS hanc eandem divi­ sionem sequitur ac ita tractatum evolvit et perficit (q. 66-71) ut nihil fere posterioribus theologis addendum reliquerit. Nec ceterum magnae inter theologos fuerunt controversiae de hac materia prout distinguitur a materia de sacramentis in genere. Quoad quaestionem de existentia disputatum est utrum Christus Baptismum instituerit ante vel post passionem. Quoad quaestionem de essentia memoratur singularis opinio Hugonis a S. Victore reponentis materiam proximam Baptismi in ipsa aqua potiusquam in ejus usu. Majoris momenti fuit dissensus aliquorum theologorum quoad jormam; quidam enim pauci dixerunt non requiri expressionem actus baptizandi, alii vero gravioris auctoritatis, ut Hugo a S. Victore, Petrus Lombardus, Cajetanus, docuerunt valere Baptismum in nomine Christi collatum. Quoad quaestionem de subjecto quidam in medio aevo asseruerunt parvulis non conferri totaliter Baptismi effectus nisi postquam usum rationis adepti fuerint; alii posteriores, ut Cajetanus, absolutam et universalem necessitatem Baptismi impetiti sunt quatenus docuerunt parvulos absque eo salvari posse in fide aliorum. 3. Documenta Ecclesiae. In Symbolo Nicaeno-Constant. essentia hujus sacramenti breviter proponitur: “Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum’’ (Denz. 86). Fidem “in unum poenitentiae baptismum” (Denz. 14) confitetur Symbolum Epiphanii, Catechumenis in Oriente propositum. H. Koch, Die Tauflehre des Liber de rebaptismate, Braunsberg, 1907. B. Stakcmcicr, La dottrina di Tertulliano sui battesino e sulla cresima, in Riv. storicocritica dellc scienze teol., 1908, p. 281 sqq. Fr. X. J. Dolgcr, Der Exorcismus im altchristlichen Taufritual, Paderborn, 1909; Sphragis, cine altchristliche Taufbezcichnung, Paderborn, 1911. IV. Hellmanns, Wertschàtzung des Martyriums als cin Rechtfertigungsmittel in der altchristlichen Kirche, Breslau, 1912. J. Belser, Das Zeugnis des vicrten Evangclisten für die Taufe, Eucharistie und Gcistessendung, Freiburg, 1912. F. Gillm arm, Taufe “im Namen Jesu” oder “im Namen Christi?”, Mainz, 1913. JF. Koch, Die Taufe in N.T., Münster, 1921. A. M. Lépicier, Tractatus De Baptismo et Confirmatione, Parisiis, 1923. A. D’Alès, De Baptismo et Confirmatione, Parisiis, 1927. Boulanger, Le Baptême, La Confirmation, Paris, 1930. F. Cuttaz, Les effets du Baptême, Juvisy, 1933. Dictionnaire de Théologie Catholique, art. Baptême {Bellamy, Bareille, Bour, Ermoni, Ruch, Morel, Mangenot), col. 167-378. Dictionnaire Apologétique de la Foi Catholique, art. Initiation chrétienne {D’Alès), col. 789 sqq. Dictionnaire de la Bible, art. Baptême {Vacant), col. 1433 sqq. Dictionnaire d’Archéologie chrétienne et de Liturgie, art. Baptême {De Puniet), col. 251 sqq. INTRODUCTIO 15 Plura habentur antiqua documenta Ecclesiae damnantia Rebaptismum, quae recitavimus in tract. De sacr. in gen., art. 39. CONC. FLORENTINUM in Decr. pro Armenis apte et concinne hujus sacramenti indolem, effectum, materiam, formam, ministrum et subjectum proponit (Denz. 696). CONC. TRIDENTINUM in sess. 7, can. I de sacramentis in gen., definit Baptismum inter cetera sacramenta esse verum sacramentum N.L. a Christo institutum. Ibidem in can. 1-14 de Baptismo damnat singillatim varios Protestantium errores de hoc sacramento. Docet nempe: excellentiam Baptismi Christi relate ad baptismum Joannis (can. 7); aquam naturalem esse necessariam materiam (can. 2); necessitatem Baptismi (can. 5); validitatem et initerabilitatem Baptismi haereticorum et infidelium Christianorum (can. 4. 77); effec­ tum Baptismi non esse remissionem peccatorum juturorum (can. 10), esse gratiam amissibilem (can. 6), esse obligationem observandi totam legem Christi et Ecclesiae (can. 7. 8. 9); validitatem et utilitatem Baptismi parvulorum (can. 12. 13. 14). In can. 3 generaliter statuit: “Si quis dixerit, in Ecclesia Romana (quae omnium ecclesiarum mater est et magistra) non esse veram de baptismi sacramento doctrinam: A.S.” (Denz. 859). Iisdem fere verbis contra Albigenses, Novatorum praecursores, definierat generaliter de omnibus sacramentis Cone. Viennense a. 1184 (Denz. 402). 4. Errantes. SCHISMA TICI * “Pleraque ex his, quae a theologis graeco-russis de sacramento bap­ tismi communiter traduntur, a doctrina catholica non abhorrent . . . Non desunt tamen apud»theologos illos sententiae particulares de qui­ busdam quaestionibus, quas referre operae pretium est. Insuper ele­ mentum polemicum non parvum in hoc capite occurrit. “Ab ineunte enim schismate ad nostra usque tempora, polemistae antilatini baptisma Occidentalium non semel criminati sunt, et ex ipsis quidam eo usque devenerunt, ut catholicos cujuscumque ritus rebap­ tizandos esse pronuntiaverint. Primus omnium Michael Caerularius contra Latinorum baptisma quaedam efflutivit, illos videlicet reprehen­ dens quod ‘unam tantum immersionem peragerent, et baptizandorum B Bibliographia. Praeter opera generalia quae citavimus in superiori tractatu ex M. Jugie, Theologia Orientalium, t. 3 de sacramentis, ad calcem Praenotaminum, notentur opera peculiaria dc Baptismo ab eodem relata ibidem in decursu c. 2 de Baptismo. Inter catholicos notandi sunt praecipue ipse Jugie, ibidem, Th. Spâcil, Doctrina theologiae Orientis separati dc sacramento baptismo, Romae, 1926, et .4. Stacrk, Der Taufritus der griechisch-russischen Kirchc, Freiburg i. B., 1903. 16 DE BAPTISMO ora sale implerent’ [Epist. ad Petrum]. In opusculo Contra Francos, carpitur salivae unctio necnon usus Confirmationem seorsim a bap­ tismate conferendi; quae omnia per saeculorum decursum a polemistis identidem repetita sunt, necdum oblivioni penitus tradita. “Aliud crimen adinvenit Simeon Thessalonicensis in differentia utriusque formae, graecae et latinae; quod item hodierni polemistae silentio minime praetereunt . . . “Praecipuum vero litigationis caput, inde a saeculo xiv, exsistit de materia proxima baptismi. Cum enim hoc tempore usus trinae immer­ sionis in Ecclesia latina penitus fere obsoleverit et trinae infusioni cesserit, primum quidem de liceitate, mox vero de validitate baptismi per infusionem collati acriter disputare inceperunt theologi dissidentes; de quo capite in varias abierunt sententias; neque hactenus inter ipsos viget de hac quaestione firma ac plena consensio. “Porro huic quaestioni alia mox inserta est: illa scilicet quae est de validitate baptismi a ministris haereticis collati; circa quam diversas iterum opiniones protulerunt iidem theologi, contrariaque decreta tem­ porum decursu promulgarunt ecclesiasticae auctoritates, litis solutio­ nem a novo quodam concilio oecumenico adhuc expectantes.”0 PROTESTANTES.10 * M. Jugie, Theologia Orientalium, t. 3, c. 2, Parisiis, 1930, p. 62 sq. 10 Bibliographia. Praeter fontes et opera generalia de sacramentis, citata in tractatu De sacr. in gen. (p. 23), conferantur sequentes particulares tractatus: Barber, Treatise of Baptism or dipping, London, 1641. Vossius, De baptismo, 1648. R. Barclay, Theologiae verae christianae apologia, Amsterdam, 1676. Garner, The primitive Baptism considered, London, 1701. Mathies, Baptismatis expositio biblica, historica, dogmatica, Berolini, 1731. Watch, Historia paedobaptismi quatuor priorum saeculorum, lenae, 1739. W. Hoffmann, Taufe und Wiedertaufe, 1846. C. P. Caspars, Alte u. neue Quellen zur Geschichte d. Taufsymbols und der Glaubensrcgcl, Christiania, 1849. R. Clement, Etude biblique sur le baptême, Lausanne, 1851. Lenoir, Essai biblique, historique et dogmatique sur le baptême des enfants, Paris, 1856. G. D. Armstrong, The doctrine of Baptism, New York, 1857. Ph. Wolff, Le baptême, l’alliance et la famille, Paris, 1860. A. Duchemin et L. Monod, Le baptême et la liberté chrétienne, Paris, 1875. D. B. Ford, Studies on the Baptismal Question, New York, 1879. A. Weber, Le saint baptême, Paris, 1880. /1. Duchemin, L’institution du baptême, Lyon, 1883. A. Freybe, Die heilige Taufe und der Taufschatz im deutschen Glauben and Recht, Gütersloh, 1899. E. Bunke, Der Lchrstreit über die Kindertaufe inncrhalb der lutherischen Kirche, Cassel, 1900. H. Cabanis, L’évolution de l’idée du baptême depuis Jean-Baptiste jusqu’à saint Paul, Cahors, 1900. Wall, History of infant baptism, London, 1900. Confession de foi et principes ecclésiastiques des Églises évangéliques dites baptistes, Paris, 1895. H. J. Holtzmann, Lehrbuch der neutestamcntlichcn Théologie, 2 voll., Leipzig, 1897. C. Werner, Le baptisme, Montauban, 1896. INTRODUCTIO 17 Ut apparet ex ipsis canonibus tridentinis, Novatores plures errores elocent de Baptismo, qui logice descendunt ex ipsorum doctrina de sac­ ramento in genere. 1. Negant Baptismum esse sacramentum in sensu catholico seu ritum gratiae collativum. 2. Reiciunt proinde ejus effica­ citatem ex opere operato, sed simul e regione exaggerant ejus efficacita­ tem ex opere operantis, cum doceant per Baptismum hominem liberari ab omni lege et ab omni peccato etiam futuro gratiamque inamissibiliter accipere. 3. Negant necessitatem formae et invocationis SS. Trini­ tatis. 4. Quidam, ut ipse Lutherus, putant valere Baptismum in quoli­ bet liquore collatum. 5. Communiter absolutam necessitatem Baptismi saltem quoad parvulos negant vel in dubium revocant. 6. Lutherani defendunt quemlibet esse legitimum Baptismi ministrum, dum e regione plures Calvinista e negant validitatem Baptismi collati a laico. Anglicani autem satis fideliter generalem doctrinam traditionalem de Baptismo servarunt, salvis quibusdam infiltrationibus doctrinae Novatorum.11 III. DIVISIO TRACTATUS. 5. THOMAS hanc materiam dividit in 6 quaestiones: de essentia et proprietatibus Baptismi (q. 66); de ministro (q. 67); de subjecto (q. 6S) ; de effectu (q. 69); de circumcisione (q. 70); de caeremoniis (q. 71). Omissis tum iis quae pertinent ad Moralistas, Juristas et Liturgistas, tum iis quae sunt communia aliis sacramentis, tum iis quae etsi propria Baptismi obiter tamen in superiori tractatu De sacr. in gen. expendi oportuit, tractatum in 7 dividimus capita: Dc existentia intrinseca De essentia seu causa extrinseca I. DE INSTITUTIONE II. DE MATERIA ET FORMA finali CAP. III. DE EFFECTU ET PROPRIETA­ TIBUS efficienti et dis- CAP. IV. DE MINISTRO ET SUBJECTO positiva CAP. CAP. II. Cremer, Taufc, Wiedergeburt und Kindertaufe in Kraft des heiligen Geistes, Gutersloh, 1901. D. Stone, Holy Baptism, 1901. Pusey, Scriptural views of holy Baptism. Seeberg, Dic Taufe im N.T., 1905. Rcndtorff, Die Taufe im Urchiistentum, 1905. Ilcitmiiller, Taufe and Abendmahl im Urchristcntum, 1911. Inter catholicos cf. Moehler, Schanz, Trésal (cit. in tractatu De sacr. in gen., p. 23), II. Frcericks, Die Taufe im heutigen Protestantismus Deutschlands, Münster, 1925; Dictionnaire de Théologie Catholique, art. Réforme; art. Baptême, col. 32S sqq. 11 Dc eorum doctrina cf. Diet. Thiol. Cath., art. Baptême, col. 328-330. 18 DE BAPTISMO De accidentibus CAP. De habentibus relationem ad Baptismum CAP. V. DE CAEREMONIIS VI. DE TRIBUS BAPTIS­ MATIBUS: FLUMI­ NIS, FLAMINIS ET SANGUINIS CAP. VII. DE FIGURIS ET PRAEAMBULIS, I.E. CIRCUMCISIONE ET BAPTISMO JOANN IS CAPUT I DE INSTITUTIONE BAPTISMI Agitur de EXISTENTIA Baptismi et consequenter de ejus indole sacramentali, utrumque enim involvitur in quaestione de institutione seu existentia sacramenti Baptismi (art. 1); cui quaestioni theologi addere solent secundariam quaestionem de TEMPORE INSTITU­ TIONIS (art. 2). ART. 1. Utrum Baptismus Sit Verum Sacramentum N.L. A Christo Domino Institutum. STATUS QUAESTIONIS S. Thomas et antiquiores theologi, statuta necessitate sacramento­ rum in genere et convenientia septenarii numeri sacramentorum N.L., quaestionem de existentia singulorum sacramentorum omittunt, tum quia haec non pertinet directe ad theologiam sed ad praesupposita principia fidei, tum quia ante Protestantismum nulla haeresis eam specialiter impugnavit. Moderni tamen generatim hanc quaestionem praemittunt in limine tractatus, tum ex studio theologiae positivae et ad complementum dic­ torum in superiori tractatu circa numerum sacramentorum (art. 41), tum ex necessitate repellendi impugnationem sive Rationalistarum negantium existentiam Baptismi sive Protestantium negantium ipsius indolem sacramentalem. Dictum est autem in superiori tractatu sacramentum esse signum collativum gratiae. Unde in praesenti quaestione de existentia Bap­ tismi tria involvuntur: 1. an Christus Baptismum instituerit; 2. ut ritum sensibilem; 3. ut collativum gratiae. PARS NEGATIVA Nullus qui aliquod sacramentum admittit, negare ausus est exis­ tentiam Baptismi qui una cum Eucharistia in fontibus revelationis clarissime manifestatur. Unde omnes veteres Protestantes haec duo sacramenta confessi sunt, neque ipsi Sociniani et Quakeri ea prorsus 19 20 DE BAPTISMO reiecerunt sed in sensu metaphorico et spirituali explicarunt. Soli hodi­ erni Protestantes liberales, Modernistae et critici Rationalistae, explicitis verbis omnia sacramenta abiecerunt. Attamen, cum juxta doctrinam catholicam sacramentum intelligatur ritus sensibilis gratiae collativus, etiam veteres Protestantes inter impugnatores existentiae hujus sacra­ menti adnumerandi sunt, eo quod negent ipsum esse ritum sensibilem vel saltem ritum collativum gratiae. Inde tres errores pro negativa proponuntur: 1. NON IPSE CHRISTUS SED ECCLESIA BAPTISMUM IN­ STITUIT. Ita Modernistae ac Protestantes liberales, qui docent Baptismum sicut cetera sacramenta esse fructum evolutionis conscientiae Christia­ nae, et critici Rationalistae, qui fingunt Ecclesiam (vel etiam ipsum Christum, quod hic ad essentiam erroris non multum refert) Baptis­ mum aliaque sacramenta derivasse ex ritibus Judaeorum vel Gentilium. Hos errores longius exposuimus in art. 28 superioris tractatus. Hic tantum notentur duae propositiones Modernistarum de Baptismo, damnatae in Decreto “Lamentabili”: Prop. 42 “Communitas Christiana necessitatem baptismi induxit, adoptans illum tanquam ritum necessarium eique professionis Chris­ tianae obligationes annectens” (Denz. 2042). Prop. 43 “Usus conferendi baptismum infantibus evolutio fuit dis­ ciplinaris, quae una ex causis exstitit, ut sacramentum resolveretur in duo, in baptismum et poenitentiam” (Denz. 2043). 2. CHRISTUS INSTITUIT BAPTISMUM NON UT SENSIBI­ LEM RITUM SED UT QUID SPIRITUALE. Juxta Socinianos Christus instituit quidem ritum ablutionis sed solum ad tempus et quasi indulgens carnalibus judaeis et paganis qui indigebant aliquo signo materialiter sibi testificante amicitiam Dei; hoc autem postmodum cessare debuit adeoque illegitime in Ecclesia servatur vel necessarium reputatur.1 Quakeri vero sicut omnem cultum externum reiciunt ita a fortiori negant legitimitatem et possibilitatem alicujus ritus sensibilis in ipso vitae spiritualis initio. Baptismus, inquiunt, est juxta Scripturam bap­ tismus tantum Spiritus, i.e. sola spiritualis regeneratio quae consistit in interna devotione et mortificatione. Sic docet v.g. R. Barclay in suo opere “Theologiae vere Christianae apologia”,12 quod magna apud Quakeros gaudet auctoritate. 1 Cf. Moehler, Symbolique (trad. Lâchât), 2 cd., t. 2, c. 5, §90. ’Th. 12, c. 3-5, Amsterdam, 1676; cf. Moehlcr, o. c., t. 2, p. 241. DE INSTITUTIONE BAPTISMI 21 3. CHRISTUS INSTITUIT BAPTISMUM UT RITUM QUI­ DEM SENSIBILEM NON TAMEN GRATIAE EFFICACEM. Ita Lutherani et Calvinistae, qui proinde, licet verbotenus admittant Christum instituisse sacramentum Baptismi, reapse idipsum negant, cum sacramentum sit signum gratiae efficax, ut in superiori tractatu ex Scriptura et Traditione probavimus. Notandum est Calvinum, licet admittat Christum instituisse Bap­ tismum in vera aqua, tamen non semel inculcare aquam in textibus Scripturae ubi agitur de Baptismo intelligendam esse metaphorice; timere enim videtur ne, admisso sensu proprio vocis aquae, hujus etiam efficacitatem in gratiam admittere cogatur. Logice autem Sociniani et Quakeri, exegesim Calvini applicantes, simpliciter ex ea deduxerunt ipsam Baptismi aquam intelligendam esse metaphorice et spiritualiter. PARS AFFIRMATIVA Nota Theologica. De fide definita. Documenta Ecclesiae. Ex documentis Cone. Flor, et Trid. citatis in Introd. tractatus huc faciunt praecipue: Cone. Trid., sess. 7, can. 1 de sacr. in gen. (cf. ibidem), can. 3 de Bapt. (cf. ibid.), can. 1 de Bapt.: “Si quis dixerit. baptismum Io annis habuisse eandem vim cum baptismo Christi: A.S.” (Denz. 857), et can. 2 de Bapt. ubi authentica interpretatio textus Joan. 3, 5 proponitur: “Si quis dixerit, aquam veram et naturalem non esse de necessitate baptismi, atque ideo verba illa Domini nostri lesu Christi: ‘Nisi quis renatus juerit ex aqua et Spiritu Sancto’ [Io 3, 5] ad metaphoram aliquam detorserit: A.S.” (Denz. 858). CONCLUSIO Christus Ipse Baptismum Instituit Ut Verum Et Proprium Sacramentum, Seu Ut Ritum Sensibilem Collativum Gratiae. Probatur. Res ex solis fontibus revelationis decidenda est. In argumento autem Traditionis frustra immoraremus tum quia contra hoc non insistunt adversarii, tum quia de hoc sacramento Patres valde explicite et copi­ ose locuti sunt ut patet ex elencho operum in Introductione tractatus relatorum, tum quia in seqq. articulis eorum doctrina de ritu et effectu hujus sacramenti referetur. Vis autem argumenti Scripturae facile apparet conferenti textus allatos in Intr. tract.; unde est quod plures etiam moderni theologi hanc quaestionem omittant. 22 DE BAPTISMO Attamen, cum plures adversarii vim quorumdam fundamentalium textuum Scripturae impugnent, utile erit hoc argumentum breviter instituere. Imprimis, plura quae in A.T. praecesserunt, scilicet Circumcisio, variae ablutiones rituales, facta quaedam miraculosa uti salvatio Noe in diluvio per arcam et Hebraeorum per mare rubrum et nubem, necnon quaedam verba prophetica de aquis salutaribus (cf. Introd. tract, ubi de Scriptura), praecipue si attendantur sub luce novi testa­ menti, mentem nostram connaturaliter dirigunt ad facilius affirmandam et intelligendam institutionem alicujus sacramenti Christianae initia­ tionis et salutis in elemento aquae. Dein administratio alicujus baptismi aquae in salutem per Joannem B. et istius praedictio de novo quodam ac distincto Baptismo salutis a Christo instituendo, fortius inculcant institutionem Baptismi chris­ tiani qualiter ab Ecclesia praedicatur. Verba denique ipsius Christi instituentis, praecipue si conferantur cum praxi et doctrina Apostolorum, omnes notas hujus Baptismi clare manifestant. Textus Synopticorum. MATTII, 28, 19: “Euntes ergo, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti.” MARC. 16, 16: “Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit; qui vero non crediderit, condemnabitur.” His verbis Christus fert necessarium, perpetuum et universale prae­ ceptum conferendi ac suscipiendi aliquid quod Baptismum vocat. Atqui Christus Baptismum accipit tum pro ritu ablutivo in aqua, i. e. proprie non vero qualitercumque metaphorice, tum pro ritu collativo gratiae. Ergo his verbis praecepit (ac ideo instituit, non refert quando) Bap­ tismum ut verum et proprium sacramentum. Minor probatur: 1. Ex ipsis verbis Christi in Joan. 3, 5 “Nisi quis . . .” In his enim Christus loquitur de eodem objecto ac in Synopticis et de ritu sensibili gratiae collativo; hoc ultimum quod est praecipue probandum et ex quo primum quodammodo pendet, ostendetur infra. 2. Ex modo quo Apostoli immediate interpretantur et exequuntur mandatum Christi. Ex Actibus enim et Epistolis apparet eos, necessi­ tatem et universalitatem Baptismi praedicantes, hunc in ritu ablu­ tionis contulisse, inculcantes ejusdem efficacitatem in collationem gratiae et remissionem peccatorum. Cf. Act. 2, 38; 22, 16; Rom. 6, 3-6; Eph. 5, 26; Tit. 3, 5; 1 Petr. 3, 21 aliosque textus cit. in Introd, tract. DE INSTITUTIONE BAPTISMI 23 3. Ex consensu totius Traditionis quae inde a fine saec. 1 ita verba Christi interpretatur. Textus quarti evangelii. JOAN. 3, 5: “Arnen, anien dico tibi, nisi quis renatus juerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei.” In his verbis, si in sensu proprio accipiantur, agitur de Baptismo ut sacramento proprie dicto, cujus necessitas Christus directe proclamat. Atqui ea verba in sensu proprio sunt accipienda. Ergo Christus prae­ cepit, ac ideo instituit, sacramentum Baptismi. Ad majorem. Nam illa verba exhibent imprimis sensibile elementum aquae; inculcant deinde ejus efficacitatem, quae proponitur tum per particulam causalem ex, tum per particulam coniunctivam et, qua uniuntur et aequiparantur aqua et Spiritus Sanctus qui procul dubio ut vera causa habetur; exhibent demum efficacitatem in gratiam, quia manifesto in eis non agitur de corporali sed de spirituali regeneratione quae est secundum gratiam seu in Spiritu S. cui omnia opera gratiae attribuuntur. Minor patet: 1. Ut supra, ex modo quo Apostoli immediate interpretantur et exe­ quuntur hoc Christi mandatum; praedicant enim et applicant spiritu­ alem regenerationem in vera aqua. 2. Ut supra, ex consensu Traditionis. 3. Ex ipso textu. Nam imprimis sensus proprius a priori praesumen­ dus est nisi adsit contraria ratio sensum metaphoricum exigens. Prae­ terea, hic ipsa littera positive sensui metaphorico repugnat. Si enim vox aquae esset metaphorica tantum explicatio actionis regenerativae Spiritus S., postponi deberet non vero praeponi ipsi Spiritui S.: deberet etiam praecedi a particula quadam comparativa: tandem, ut meta­ phora sit recta, loco verbi “renatus” poni deberet aliud verbum virtuti aquae respondens, puta “mundatus” vel “ablutus”. Unde metaphora ita fere sonare deberet: “Nisi quis ablutus fuerit ex Spiritu S. tamquam ex aqua etc.” RESPONSIO Obj. 1. TEXTUS MATTII. 28, 19 quoad verba “baptizantes eos in nomine P. et F. et Sp. S.” non potest Christo adscribi. sed posterius interpolatus est ad commendandam ex auctoritate Christi consuetudi­ nem quae invaluerat in primitiva Ecclesia baptizandi cum invocatione Trinitatis. Etenim: a. Eusebius Caes. in Demonstratione evangelica, 1, 4. 6 et 3, 6 sq. haec sola verba refert “Docentes eos omnia, quaecumque mandavi 24 DE BAPTISMO vobis” et “Docete omnes gentes in nomine meo”. Quod signum est in Codicibus Caesariensibus verbum baptizandi et formulam trinitariam non extitisse (Ita multi critici).3 b. Nihil simile invenitur in aliis evangeliis. Textus enim Mare. 16, 16, in quo ponitur praeceptum baptizandi absque formula trinitaria, est et ipse interpolatus; textus vero Joan. 3, 5, in quo nec verbum baptizandi nec formula trinitaria invenitur, non refertur ad Baptismum (Ita quidam critici). c. In Actibus et Epistolis agitur de Baptismo “in nomine Jesu Christi”, nunquam vero fit mentio formulae trinitariae. (Ita multi critici). d. Christus in nullo alio loco mentionem facit de proprio Baptismo aquae, sed nomen Baptismi adhibet in sensu metaphorico vel spirituali (cf. Luc. 12, 50; Act. 1, 5; Marc. 10, 38). e. Existentia mandati baptizandi omnes gentes repugnat verbis Apostoli (1 Cor. 1, 14 sqq.) se non esse missum ad baptizandum sed evangelizandum, necnon verbis Christi (Matth. 15, 24) et dissension­ ibus Apostolorum circa extensionem evangelii ad Gentiles (Act. 15; Gal. 2, 11 sqq.). Respondetur. Authenticitatem textus Matth. 28, 19 testantur tum omnes codices et versiones, tum tota Patrum traditio inde a Didache, 7, 1.3. Propter quod Commissio Biblica hoc commentum rationalisticum respuit in Resp. 10 junii 1911. a. Eusebius Caes. ipse non semel integrum textum refert (cf. De eccles. theologia, 3, 5; Contra Marcellum, 1, 1; Epist. ad populum Caesariensem, apud Socraten, Hist. Eccl. 1, 8). Ex ipso autem contextu apparet quare hic Doctor in objectis locis citet tantum praeceptum docendi. b. Textum Mare. 16, 16 esse authenticum testantur codices, ver­ siones et Patres (cf. Justinum, 1 Ap. 45; Irenaeum, Adv. Haer. 3, 10); unde Responsum Commissionis Biblicae 26 junii 1912 nega­ tionem rationalisticam reicit. Textus Joan. 3, 5 referri ad Baptismum plerique inter ipsos criticos admittunt; caeterum Joanni evangelium suum scribenti post epistolas S. Pauli, nota procul dubio erat doctrina ’ Hoc argumentum urget praecipue F. Cottybeare in The eusebian form of the text Matth. 28, 19 (in Zeitschrift für die Neutcstamcntliche Wissenschaft, t. 2, p. 275-288 11901]). Eum impugnarunt: E. Riggcnbach (lutheranus), Der trinitarische Taufbcfchl, nach seiner urspriinglichen Textgestalt und seiner Authentic untersucht, Giitersloh, 1903; F. H. Chase (anglicanus), The Lord’s command to baptise, in Journal of Thcologicai Studies (Oxford), t. 6, 1905, p. 481-521 ; t. 8, 1907, p. 161-184; J. LebretonJUs origines du dogme de la Trinité, note E, p. 489, Paris, 1910; B. H. Cuneo, The Lord’s command to baptise, Catholic University of America, Washington, 1923. Cf. .4. D’Alès, De Baptismo et Confirmatione, thés. 3, Paris, 1927, p. 51 sq. DE INSTITUTIONE BAPTISMI 25 paulina de spirituali regeneratione per Baptismum aquae, ac evidens parallelismus observatur inter Joan. 3, 5 et Tit. 3, 5. c. Ut dicetur infra in art. 6 (resp. ad obj., p. 67 sqq.), verba “in nomine Jesu Christi” non referuntur ad formam baptismalem sed in­ dicant Baptismum applicari ex mandato et in fide Christi. Absentia autem formulae trinitariae in aliis textibus nullatenus officit veritati textus Matthaei; caeterum in Act. 19, 2 sq. et 1 Cor. 6, 11 insinuatur usus formulae trinitariae. Praeterea in Matth. 3, 16 sq., Marc. 1, 10 sq., Luc. 3, 22 (cf. Joan. 1, 32 sq.) formula trinitaria praenuntiatur per apparitionem trium personarum Trinitatis in baptismo Christi. d. Christus loquitur de Baptismo aquae in praefatis textibus Mare, et Joan. Praeterea ipse cognovit baptismum aquae a Joanne adminis­ tratum cui etiam se subjecit. Item ipse baptizavit vel saltem ad bap­ tizandum discipulos misit (Joan. 3, 22; 4, 2). Quod autem quandoque in sensu metaphorico vocem baptismi accipiat nihil officit sed tantum aptitudinem hujus vocis ad varias metaphoricas acceptiones ostendit (cf. Intr. tract.). e. Sensus Apostoli est praeter officium baptizandi quod generaliter incumbebat et per Apostolorum coadjutores facile expleri poterat, sibi peculiariter officium praedicandi obtigisse et reservasse; caeterum et ipse legitur non semel baptizasse. Reservatio autem ministerii Christi ad Judaeos et disceptationes Apostolorum de evangelizatione Gentium, respiciunt oeconomicam rationem evangelizationis quae erat post Judaeos ad alias gentes paulatim et juxta circumstantias extendenda. Obj. 2. TEXTUS JOAN. 3, 5 intelligi debet metaphorice sicut textus parallelus Matth. 3, 11: “Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni”. Resp. Cf. tract, de sacr. in gen., art. 9, resp. ad obj. 2., p. 156 sq. Obj. 3. Lectio graeca JOAN. 3, 5 habet “ex aqua et spiritu” non vero “ex aqua et Spiritu sancto” sicut vertit Vulgata. Atqui vox “spiritus” est generalis et ambigua. Ergo nequit inde erui efficacitas Baptismi in gratiam. Resp. Etiamsi vox “spiritus” non accipiatur personaliter pro Spiritu S., manet vis verborum propter particulam causalem relatam ad ipsam aquam et propter impossibilitatem ea metaphorice explicandi. “[Caeterum verbum] πνα'ματο?, quamvis per se sit ambiguum, tamen in contextu habet determinatam significationem; nam nasci vel regene­ rari ex Spiritu numquam habet alium sensum nisi regenerari ex Spiritu 26 DE BAPTISMO Sancto (cf. Tit 3, 5. Gal 4, 5 6. Rom 8, 9). Ergo recte Vulgata vertit: ‘nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto’. Qui natus est ex Spiritu Sancto, dicitur spiritualis (πνευ/ζατίκόν)} i.e. talis, qui virtute Spiritus Sancti aliam omnino vitam agit, atque agere posset virtute proprii spiritus (Rom 7, 18 sqq; 8, 26. Gal 5, 16 sq. 1 Cor 2, 14 sq). Quare baptismus Christi conferri dicitur in Spiritu Sancto (Mc 1, 8. Mt 3, 11. Lc 3, 12 16. Io 1, 26 33. Act 19, 2 sqq). Ergo sensus verborum Christi est: Ut quis recipiatur in regnum meum, debet per aquam ut causam instrumentalem et per Spiritum Sanctum ut causam principalem regenerari ad vitam supernaturalem gratiae.”1 Obj. 4. Jo. Baptista ait de Baptismo Christi: “Ego baptizavi vos aqua, ille vero baptizabit vos Spiritu sancto” (Mare. 1,8). Ergo Bap­ tismus Christi intelligendus est metaphorice et spiritualiter. Resp.5 Baptista non loquitur directe et exclusive de Baptismo Christi quod est sacramentum, sed generaliter de spirituali effusione Spiritus S., quae tanquam propria temporis messianici et operis Mes­ siae in prophetis promissa erat. Haec autem effusio Spiritus S., cum se habeat ad animam ad modum quo ablutio aquae se habet ad corpus, pluries in Scriptura vocatur baptismus in Spiritu S. vel etiam in Spiritu S. et igne (cf. Matth. 3, 11; Luc. 3, 16; Joan. 1, 33; Act. 1, 5; 2, 4; 11, 15). Obj. 5. S. Petrus, 1 Ep. 3, 21, intelligit Baptismum ut quid tantum spirituale. S. Paulus, Hebr. 9, 10, connumerat baptismum sensibilem inter caeremonias et observantias evacuatas per adventum Christi. Item in epp. ad Tit. 3, 5 sq. et Rom. 6, 4 nonnisi metaphorice et spiritualiter Baptismum intelligit. Rcsp. Apostolos Baptismum aquae docuisse et applicasse patet ex locis Actuum supra relatis. In ipsis etiam epistolis ad eundem Baptis­ mum explicitam allusionem habent (cf. 1 Petr. 3, 20 sqq.; 1 Cor. 10, 2. 6. 11; Eph. 5, 26). In objectis igitur locis ipsi loquuntur de Bap­ tismo quoad spiritualem ejus effectum, ac sola despiciunt lavacra eo effectu destituta. Obj. 6. Apud Judaeos varia baptismata seu rituales ablutiones in usu erant; item Joannes specialem baptismum publice inauguravit cui et ipse Christus se subiecit. Inde connaturale fuit Christum sacras Judaeorum ablutiones et maxime baptismum Joannis adoptasse. *Pesch, Praei. Dogm., t. 6, prop. 36, n. 349, Friburgi Br., 1914, p. 162. * Cf. Knabenbauer, In Marc. 1, 8. DE INSTITUTIONE BAPTISMI 27 Resp. Christum non adoptasse jormaliter ablutiones judaicas patet ex eo quod Ipse venerit abrogare legalia; neque baptismum Joannis adoptasse ipse Praecursor testatur, suum baptismum distinguens a Christi Baptismo eoque inferiorem declarans (Matth. 3, 11; Marc. 1, 8; Luc. 3, 16; Joan. 1, 33; cf. Act. 1, 5; 19, 2 sq.). Quod vero Christus materialiter ea baptismata adoptaverit, elevans nempe ablutionem ad dignitatem sacramenti N.L., nihil officit insti­ tutioni Baptismi per Christum. “Materia [enim] . . . in . . . sacra­ mentis praeexistit a natura, ut aqua; vel ab aliqua arte, ut panis; sed quod talis materia ad sacramentum assumatur, institutione indiget hoc determinante. Sed forma sacramenti et virtus ipsius totaliter est ex institutione Christi, ex cujus passione procedit virtus sacramento­ rum” (ç. 84, a. 7). ART. 2. Utrum Christus Baptismum Instituerit Cum Ipse In Jordane Baptizatus Est (q. 66, a. 2). STATUS QUAESTIONIS Est quaestio de TEMPORE INSTITUTIONIS Baptismi, cui accedit altera quaestio de TEMPORE OBLIGATIONIS seu de momento quo inceperit obligatio Baptismi suscipiendi. Prior quaestio satis olim controvertebatur inter theologos, unde fu­ sius exponi solet apud antiquiores theologos etiam posttridentinos. S. Thomas ei specialem articulum consecrat. Jam autem apud Patres duplex videtur fuisse sententia, altera communior, affirmans Baptis­ mum fuisse institutum ante passionem in ipso baptismo Christi in Jordane, altera docens id fuisse post passionem in mandato Christi ad Apostolos (Mattii. 28, 19). Petrus Lomb ardus jam enumerat tres sententias theologorum, duabus nempe supradictis addens opinionem eorum qui volunt Baptismum fuisse institutum in colloquio Christi cum Nicodemo (Joan. 3, 5). Saeculo tandem 13-14 apparet cum Bonaventura et Scoto quarta et ultima sententia, quae docet Baptismum insti­ tutum esse ante passionem circa tempus quo Apostoli ad baptizandum missi dicuntur (Joan. 3, 22-26; 4, 1 sq.). Antequam de unaquaque sententia fusius dicatur, notes haec apud omnes pro certis haberi: Christum non instituisse B. antequam Ipse in Jordane baptizaretur cum nondum ministerium publicum inceperit; in baptismo Christi in Jordane ipsum sacramentum saltem designari, praeparari, imo quodammodo vel ut i inchoative et quoad materiam 28 DE BAPTISMO consecrari; in colloquio cum Nicodemo saltem necessitas et effectus B. praenuntiari; in mandato Apostolorum necessitas B. suscipiendi fortius inculcari et saltem in actu primo imponi. PRIMA SENTENTIA docet Christum B. instituisse cum Ipse in Jordane baptizatus est. Tunc enim contactu suae carnis sanctiiicatricis vim sanctificandi aquis communicavit; tunc etiam ipsa forma B. in Trinitatis apparitione expressa est. Luc. 3, 21 sq.: “Factum est autem, quum baptizaretur omnis populus, et Jesu baptizato et orante, apertum est coelum, et descendit Spiritus sanctus corporali specie sicut columba in ipsum, et vox de coelo facta est: Tu es Filius meus dilectus, in te complacui mihi” (cf. Matth. 3, 16 sq.; Marc. 1, 10 sq.). Ita Hugo a S. Victore, Petrus Lombardus (4 Sent., dist. 3, n. 6 sq.), 5. Thomas et communius theologi tam antiqui quam moderni. Pro hac sententia adducuntur plures Patrum textus in quibus asseri­ tur tunc aquam baptismalem vim sanctificandi obtinuisse cum Christus in aquam Jordanis descendit. Ita Gregorius Naz. (Orat. 39, 14 sq.; Orat. 38, 16), Chrysostomus (In Matth., hom. 12, 3 infra citand.; In Joan., hom. 26, 1), Ambrosius (In Luc., 2, 83; Serm. 18 et 21), Augustinus (Serm. 135, n. 4 et 136, n. 1 sq. in Appendice), Hieronymus (Adv. Luciferianos, 6; In Isai. 4, 11), Beda (In Luc., 1). Eandem sententiam suam facit Catechismus Cone. Trid. (p. 2, c. 2, q. 20) citans testimonia Nazianzeni et Augustini, eique suffragatur Ecclesia in Officio festi Epiphaniae (Ant. ad Laudes et 2 Vesp.). SECUNDA SENTENTIA docet Christum B. instituisse in collo­ quio cum Nicodemo illis verbis: “Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei” (Joan. 3, 5). Ita quidam antiquiores quos reticito nomine memorat Petrus Lombardus; inter hos forte recensendus est S. Bernardus (Epist. 77, 1, 5, ad Hugonem a S. Victore). Eandem sententiam expresse defendit Estius provocans ad auctori­ tatem Bernardi et sequentem rationem adducens: “Id . . . satis confirmat textus evangelicus, Dominus enim statim postea veluti procedens ad exeeutionem institutionis factae, discipulos misit ad baptizandum. Ideoque non improbabile est etiam discipulos illi collo­ quio Nicodemi cum Christo interfuisse, ut qui ad baptizandum statim mittendi erant, baptismi institutionem a Domino prius audirent”.0 TERTIA SENTENTIA docet Christum B. instituisse ante pas­ sionem, non tamen in Jordane nec in colloquio cum Nicodemo sed alio tempore, puta circa tempus quo primo discipulos misit ad baptizandum (Joan. 3, 22-26; 4, 1 sq.), exactius autem tempus determinari non* * In 4 Sent., dist. 3, § 11, Parisiis, 1696, t. 3, p. 43. 1 DE INSTITUTIONE BAPTISMI 29 posse. Ita Bonavcntura, Scotus (In 4 Sent., dist. 3, q. 4) Biel, Coninck, Suarez, Wirceburgenses et quidam inter modernos, ut Pesch et EJnig. Ratio quam quidam adducunt est quia ex una parte tenendum est B. institutum esse ante passionem (ut infra probabitur) et ex alia parte improbabile est Christum illum instituisse in Jordane, ubi non personam legislatoris sed poenitentis gerebat, nec in colloquio cum Nicodemo, in quo private non publice ut legislator locutus est. QUARTA SENTENTIA docet Christum B. instituisse post pas­ sionem cum ante Ascensionem tulit solemne mandatum: “Euntes ergo, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti” (Matth. 28, 19). Ita Alex. Halensis, Albertus M., Cano (De locis, 1. 8, c. 5) et inter modernos Schanz.1 Rationes praecipuae quas adducunt sunt: 1. Baptismus efficaciam et significationem habet ex passione Christi, unde non potuit ante passionem institui; propterea Patres notanter dicunt sacramenta fluxisse ex latere Christi crucifixi, praecipue Baptismum et Eucharis­ tiam figurata in sanguine et aqua fluentibus ex divino Corde. 2. Sacra­ menta efficaciam habent ex mandato et voluntate Christi; hoc autem mandatum latum est post passionem. 3. Cum Baptismus sit sacramen­ tum necessitatis, si ante passionem institutus esset, ejus susceptio obligasset ante mortem Christi; Vetus autem Testamentum (eiusque Circumcisio) nonnisi in morte Christi “consummatum est". 4. Si Christus B. instituisset ante passionem, Apostoli baptizassent in for­ mula Trinitatis; inverisimile autem videtur ante passionem palam divulgatum esse mysterium Trinitatis, imo contraria indicia habentur tum in Matth. 16, 20, ubi Christus prohibet Apostolos divulgare se esse Filium Dei, tum in Matth. 28, 19, ubi emphatice mandat ejusdem mysterii divulgationem. Provocant praeterea ad auctoritatem Leonis M. (Epist. 16, 3), Optati Milev. (Cont. Parmen. 5) et praecipue Tertulliani qui ait: “Tinguebant discipuli ejus, ut ministri, ut Joannes ante praecursor, eodem baptismo Joannis, ne qui alio putet, quia nec exstat alius nisi postea Christi, qui tunc utique a discentibus dari non poterat, utpote nondum adimpleta gloria Domini, nec instructa efficacia lavacri per passionem et resurrectionem: quia nec mors nostra dissolvi posset nisi Domini passione (Rom. vi), nec vita restitui sine resurrectione ipsius” (De bapt. 11, M.L. 1, 1321). ’Dic Lchrc von den hciligcn Sakramcnten der katholischcn Kirche, Freiburg i. B . 1S93, p. 210-215. 30 DE BAPTISMO CONCLUSIO Conclusio 1. Christus Baptismum Instituit Cum Ipse Baptismum Joannis in Jordane Suscepit. Probatur 1. Cum sacramentum sit signum efficax gratiae “tunc videtur aliquod sacramentum institui, quando accipit virtutem producendi suum ef­ fectum. Hanc autem virtutem accepit baptismus, quando Christus est baptizatus. Unde tunc vere baptismus institutus fuit quantum ad ipsum sacramentum” (in corp.). Minor patet ex communissima doctrina apud Patres (etiam apud eos qui citantur pro aliis sententiis) aquas accepisse vim sanctificativam cum Christus descendit in undam Jordanis. Cujus doctrinae medulla sic apte resumitur in verbis 5. Thomae: “Propter infinitam virtutem Christi ... ex contactu carnis suae vis regenerativa pervenit non solum ad illas aquas quae Christum tetigerunt, sed ad omnes ubique terrarum per omnia futura saecula” (ç. 78, a. 5). Sint duo notiora Patrum testimonia: Augustinus, Serm. 135, n. 4: “Ex quo Salvator in aqua se mersit, ex eo omnium gurgitum tractus cunctorumque fontium venas mysterio baptismatis consecravit: ut ubi quisque in nomine Domini baptizari voluerit, non tam illum mundi aqua diluat, quam Christi unda puri­ ficet” (in Appendice, M.L. 39, 2012). Serm. 136, n. 2: “Attactu mem­ bra tinguntur, et fluenta ditantur: vitalem gratiam non corpus ex flu­ mine, sed flumen mutuatur ex corpore. Descendere in se fontem suum felix unda miratur, sub uno momento remedia aeterna concipiens, et nova Deum regenerationis fecunditate parturiens; quod acceperat, hoc reddens; et quod non habebat, accipiens” (in Appendice, M.L. 39, 2014). ! Ambrosius, In Luc., I. 2, n. 83: “Baptizatus est ergo Dominus non mundari volens, sed mundare aquas; ut ablutae per carnem Christi, quae peccatum non cognovit, baptismatis jus haberent” (M.L. 15, 1665). Advertas quam apte ab Ambrosio dicatur “baptismatis jus habe­ rent” ; non enim fingimus ex tactu corporis Christi aquas Jordanis in se aliquam virtutem physicam accepisse, sed aquas in genere tunc, efficacitate voluntatis Christi, esse ordinatas ad sanctificandum seu esse elevatas ad dignitatem materiae sacramentalis; quam voluntatem Christus solemniter significare voluit suo ipso baptismo et concomi­ tante apparitione SS. Trinitatis. I DE INSTITUTIONE BAPTISMI 31 Dices. Christus, cum baptizatus est a Joanne, voluntatem instituendi Baptismi sacramentum non manifestavit. Improbabile etiam videtur Christum Baptismum Christianum instituisse dum utebatur baptismate Joannis, quod erat caeremonia quaedam judaica, et dum potius habi­ tum poenitentis quam personam legislatoris gerebat. Resp. Ex solemnitate et circumstantiis apparitionis Trinitatis in momento ablutionis Christi, sufficienter ac veluti exercite intentio insti­ tuentis manifestatur, postmodum Apostolis clarius explicanda. Apte autem et “pulchre ... in ipso usu umbratilis purificationis dedicatus est verus baptismus, quemadmodum etiam in ultima coena a celebratione veteris paschatis initium sumpsit institutio paschatis novi et aeterni testamenti, ut hic quoque dicere nobis liceat: Vetusta­ tem novitas, umbram fugat veritas, noctem lux eliminat. Insuper, cum a Christo derivet omnis virtus sanctificativa sacramentorum, nulla esse potuit aptior circumstantia in qua reciperent aquae designationem ad emundandas animas, quam cum Christus, personaliter in aquam descendere dignatus est, quasi unus de numero peccatorum quos bap­ tizabat loannes baptismo poenitentiae; quippe, ut Damascenus dicit, humiliationes et passiones eius nobis fuerunt salutares.”8 Ad rem Chrysostomus, In Matth., hom. 12, 3: “Ideo ludaicum quidem baptisma abrogatur, nostrum autem exordium habet: atque idipsum quod in paschate, in baptismate quoque contigit. Nam cum utrumque Pascha celebraverit, unum abrogavit, alteri vero principium dedit; et hic rursum cum ludaicum baptisma implevit, tunc et Eccle­ siae baptismatis ianuas aperuit: sicut tunc in una mensa, sic nunc in uno flumine, et umbram delineans, et veritatem addens”. Probatur 2. EX EXCLUSIONE ALIARUM SENTENTIARUM EARUMQUE RATIONUM SOLUTIONE. Contra secundam sententiam. Omnino improbabile videtur in col­ loquio mere privato Christum legislatorem supremum sacramentum instituisse ac tam universalem legem promulgasse. In eo igitur collo­ quio nihil aliud habetur quam dignissima praenuntiatio illius univer­ salis necessitatis quae post resurrectionem in mandato Apostolorum solemniter imposita est (Matth. 28, 19), eo modo quo in Joan. 6 prae­ nuntiatur turbis necessitas sacramenti Eucharistiae nondum instituti. Ratio autem ab Estio adducta non probat. Potuit enim Christus mit­ tere Apostolos ad applicandum Baptismum institutum in Jordane vel alio tempore ante eorum missionem. Contra tertiam sententiam valet ipsa ejus incertitudo quoad tempus * Billot, De sacr., t. 1, De Bapt., th. 23, §2, Romae, 1914, p. 232. 32 DE BAPTISMO institutionis et solutio rationum quas adducit (cf. supra, Dices) ad excludendam institutionem in Jordane. Contra quartani et praecipuam sententiam sic arguitur: 1. Ex rationibus convenientiae. Sicut Circumcisio instituta est ante caetera sacramenta et ritus A.T., ante ipsum Agnum Paschalem, ita Baptismus qui Circumcisioni successit debuit institui ante caetera sacramenta N.T., etiam ante Eucharistiam, adeoque ante passionem. Item, cum susceptio Baptismi sit natura et tempore prior susceptione aliorum sacramentorum congruit etiam ut Baptismus fuerit primus secundum institutionem. Similiter, convenit ut Apostoli fuerint baptizati antequam Eucharistiam susciperent in ultima coena (cf. Augus­ tinum, Ep. 44, 5, 10). 2. Ex textu Joan. 3, 22-26; 4, 1 sq., in quo inducuntur Apostoli bap­ tizantes ante passionem. Quamvis enim quidam Patres, ut Tertullianus (De bapt. 11 supra cit.), Anonymus De rebaptismate (n. 2), Chrysostomus (In Joan., hom. 29, 1) et plures theologi et exegetae, ut Rupertus (In Joan., 3), Cano (De locis, 8, 5), Estius, Schanz, Knabenbauer (In Joan. 3, 22), Lagrange (L’évangile selon saint Jean), doceant hunc baptismum fuisse ipsum baptismum Joannis, tamen cum Augustino (Ep. 44, 5, 10; Ep. 265, 5; De bapt. c. Donat. 5, 9 sq.; In Joan., tract. 5, 18 cit. in tract. De sacr. in gen., p. 485), Petro Lombardo, S. Thoma (hic ad 2 mox citand.), aliisque communiter theologis (prae­ cipue defensoribus tertiae sententiae) et quibusdam exegetis, ut Calmes (L’évangile de saint Jean), probabilius docetur hunc ritum fuisse ipsum sacramentum Baptismi. Etenim : 1. A priori id legitime supponitur nisi contrarium probetur. 2. Juxta Evangelia (Matth. 3, 11; Mare. 1,8; Joan. 1, 33), Joannes opponit absque ulla temporis distinctione suum baptismum in aqua Baptismo Christi in Spiritu S.; unde etiam baptismus Christi, ante passionem administratus, erat baptismus in Spiritu S. seu sacramentum. 3. Chris­ tus immediate ante missionem Apostolorum ad baptizandum non de alio baptismo cum Nicodemo locutus est quam de ipso sacramento. 4. Si baptismus ille non fuisset sacramentum, baptizati in eo debuissent postmodum rebaptizari, sicut ii qui susceperant baptismum Joannis (Act. 19, 2-5), cujus tamen reiterationis nullum indicium in Scriptura invenitur (cf. Augustinum, In Joan., tract. 5, η. 18 citat, in tract. De sacr. in gen., p. 485). 5. Admissa diversitate Baptismi Apostolorum a Joannis baptismo, aptius explicatur quare discipuli Joannis invidiam conceperint (Joan. 3, 25 sq.) et quare Christus interrogaverit Judaeos DE INSTITUTIONE BAPTISMI 33 de baptismo Joannis tamquam de re praeterita (Matth. 21, 25; Mare. 11, 30; Luc. 20, 4). 3. Tres rationes ab adversariis adductae non probant: Ad primani enim dicendum quod si ea ratio valeret neganda esset etiam institutio Eucharistiae ante passionem. Ceterum “etiam ante passionem Christi baptismus habebat efficaciam a Christi passione, inquantum eam praefigurabat, aliter tamen quam sacramenta veteris legis: nam illa erant figurae tantum; baptismus autem ab ipso Christo virtutem habebat justificandi, per cujus virtutem ipsa etiam passio salutifera fuit” (ad 1). Admitti tamen debet per passionem Christi Baptismum, sicut etiam Eucharistiam, pleniorem efficaciam et significationem accepisse, prop­ ter quod a Patribus haec sacramenta dicuntur fluxisse ex latere Cruci­ fixi; post passionem enim facta sunt commemoratio passionis Christi et signum sepulturae et resurrectionis ejus; post passionem etiam Bap­ tismus aperuit regnum caelorum et ad omnes homines ut unicum medium salutis extensum est (in corp.). Ad secundani rationem respondetur sacramenta efficaciam habere ex mandato seu ex voluntate Christi instituentis non vero directe et per se ex mandato Christi obligantis ad eorum susceptionem; aliud est enim institutio et aliud necessitas sacramenti. Ad tertiani rationem similiter respondetur quod potuit Christus in­ stituere sacramentum ante passionem quin ahhuc imponeret obliga­ tionem illud suscipiendi. Id ceterum conveniens fuit; nam “homines non debebant multiplicibus figuris arctari per Christum, qui venerat sua veritate figuras impletas auferre. Et ideo ante passionem suam baptismum institutum non posuit sub praecepto, sed voluit ad ejus ex­ ercitium homines assuefieri, et praecipue in populo Judaeorum, apud quem omnia facta figuralia erant, ut Augustinus dicit. Post passionem vero et resurrectionem non solum Judaeis, sed etiam gentilibus sub praecepto necessitatem baptismi imposuit, dicens: Euntes docete omnes gentes” (ad 2; cf. ad 3). Ad quartani rationem respondetur quod potuit Baptismus ab Apos­ tolis administrari absque explicita forma Trinitatis; cum enim essen­ tia sacramenti desumatur ex re significata et effecta, non repugnat Christum eundem effectum regenerationis prius significasse et contu­ lisse sub una formula, apta quidem sed minus expressa, post resurrec­ tionem vero sub altera formula expressiori, immutata tamen Baptismi essentia. Ceterum, ex simplici applicatione Baptismi, etiam in forma explicita Trinitatis (cf. Petrum Lombardum, 1. c.) absque praedica­ tione hujus mysterii, et ex moderata sacramenti administratione (tan­ tum enim in quarto evangelio et circa initium ministerii Christi Apos- 34 de baptismo toli baptizantes inducuntur) non poterat sequi proprie dicta divulgatio mysterii. Conclusio 2. Necessitas Baptismi Suscipiendi Incepit Post Passionem Christi. Probatur. “Necessitas utendi hoc sacramento indicta fuit hominibus post pas­ sionem et resurrectionem, tum quia in passione Christi terminata sunt figuralia sacramenta, quibus succedit baptismus, et alia sacramenta novae legis; tum etiam quia per baptismum configuratur homo passioni et resurrectioni Christi, inquantum moritur peccato et incipit novam justitiae vitam. Et ideo oportuit Christum prius pati et resurgere, quam hominibus indiceretur necessitas se configurandi morti et resurrectioni ejus” (in corp.). NOTA 1. QUOAD ACCURATIOREM DETERMINATIONEM TEMPORIS quo lex Baptismi obligare ceperit dividuntur theologi, quibusdam docentibus id fuisse statim post mortem et resurrectionem Christi, aliis, ut Soto et Vasquez, ante Ascensionem cum Christus man­ datum tulit (Matth. 28, 19), aliis, ut Scoto, Suarez et Estio, post Ascensionem seu tempore sufficientis promulgationis legis quae incepit in die Pentecostes. Triplex haec sententia in unam componi potest, attendendo ad pro­ priam indolem legis ejusque promulgationis. Cum enim Christus moriens exclamavit “Consummatum est”, legem antiquam abrogavit ac eo ipso implicite ac remote novam legem introduxit, cum consum­ matio et corruptio illius esset essentialiter ordinata ad generationem istius; cum vero ante Ascensionem universale mandatum tulit, legem novam in actu primo promulgavit; tandem in die Pentecostes solemnem promulgationem in actu secundo per missionem Spiritus S. mani­ festavit, saltem modo communi quoad genus humanum et in particu­ lari quoad populum ibi praesentem. Quoad aliam autem quaestionem utrum promulgatio novae legis (ideoque abrogatio utriusque legis mosaicae et naturae) et necessitas Baptismum suscipiendi (ideoque abrogatio Circumcisionis et remedii naturae) factae sint inde ab initio pro omnibus et singulis populis vel secus, iterum dividuntur theologi. Quidam pauci, ut Bernardus (Epist. 77, 2, 6 ad Hugonem), Perrone (De Bapt., c. 5, n. 136), E. Dublanchy (De axiomate: extra Ecclesiam nulla salus), Hurter (De Bapt., th. 317), docent promulgationem novae legis pedetemptim per saecula progrediente evangelizatione factam esse et adhuc fieri apud singulos populos, apud quos proinde DE INSTITUTIONE BAPTISMI 35 viguit status legis naturae et remedium naturae nec susceptio Baptismi fuit unicum medium salutis. Alii, ut Hugo a S. Victore (De sacram. 2, 6, 4), volunt promulga­ tionem non esse factam pro omnibus et singulis populis inde ab initio sed post aliquod tempus, moraliter aestimandum, necessarium ad evangelii diffusionem, ita ut jam a pluribus saeculis absoluta sit, quin exactius tempus determinari possit. Communior sententia rationabilius docet promulgationem pro omni­ bus et singulis hominibus contigisse saltem inde a die Pentecostes, ita ut jam amplius antiqua oeconomia pro nullo populo in vigore maneret et sacramentum Baptismi omnibus esset de necessitate medii ad salu­ tem. Nec est inconveniens si dicatur cum quibusdam9 tempus promul­ gationis incoepisse die Pentecostes et completum esse post aliquod breve tempus, moraliter aestimandum, necessarium ad hoc ut notitia legis ad totum orbem sufficienter pervenire posset. Haec sententia magis congruit verbis Christi de necessitate Baptismi (Joan. 3, 5), frequentissimis Patrum testimoniis de absoluta et uni­ versali Baptismi necessitate, definitioni Cone. Trid., sess. 6, cap. 4. et doctrinae S. Thomae (hic a. 2, in corp.; In 4 Sent., dist. 3, q. 1, a. 5, q. 3). Nec valet obicere inde sequi difficiliorem redditam esse viam salutis populis ad quos evangelium non statim pervenit. Nam adulti possunt justificari per actum contritionis in quo votum Baptismi includitur; quoad parvulos autem dici potest remedium naturae ita in desuetudi­ nem apud varias gentes abiisse ut per illius abrogationem nullum detri­ mentum illis obvenisse. Item non valet opponere legem tunc promulgari cum ad notitiam pervenit. Nam promulgatio legis, etiam in actu secundo, tantum impor­ tat actum externum qui eo modo sit imperii legislatoris manifestativus ut hoc possit ab omnibus cognosci, quamvis de facto a multis, variis de causis, actu non cognoscatur, ut patet etiam de promulgatione legum civilium.10 In die autem Pentecostes sufficienter et solemniter lex nova in orbe terrarum resonuit. Notetur etiam quaedam minoris momenti quaestio, quae fuit ratio celebris controversiae inter Hieronymum et Augustinum, de modo abrogationis legis et rituum mosaicorum. Hieronymus enim (In Gal. 2, 2 sqq.; Epist. 112) distinguens duplex tempus, i.e. ante passionem et post passionem Christi, docebat legalia ante passionem fuisse opera viva seu obligatoria, post passionem vero non solum mortua seu non *V.g. Suarez, De legibus, 1. 10, c. 4 sqq.; De Augustinis, De Bapt., a. 5, Scholion. ”Cf. Suarez, 1. c. 36 DE BAPTISMO obligatoria sed etiam mortifera seu illicita. Augustinus vero (Epist. 82 et 40) distinguens triplex tempus, i.e. ante passionem, immediate post passionem ante completam divulgationem evangelii et post completam hujus divulgationem seu post destructionem templi Jerusalem, docebat legalia in priori fuisse opera viva, in secundo mortua, i.e. non obliga­ toria sed non mortifera seu non illicita, in tertio mortua et mortifera. Quae sententia magis concordare videtur cum his quae narrantur de Paulo in Act. 16, 3 et 21, 27.n NOTA 2. Ex dictis sequitur quod si Baptismus consideretur non solum quoad essentiam sed etiam quoad alios ejus aspectus, i.e. usum, divulgationem, necessitatem et pleniorem effectum, merito dici potest ipsum nonnisi post passionem Christi completam institutionem obti­ nuisse. Et in hoc sensu intelligi possunt testimonia illorum Patrum qui pro aliis sententiis citantur. Unde S. Thomas, dum in Summa, attendens ad ipsam essentiam Baptismi, hujus sacramenti institutionem in baptismo Christi in Jor­ dane reponit, in Commento super Sent., I. 4, dist. 3, q. 1, a. 5, q. 2, alios quoque aspectus considerans, ait: “Multiplex fuit baptismi insti­ tutio. Fuit enim primo institutus quantum ad materiam in baptismo Christi. Tunc enim vim regenerativam aquis contulit. Et aliquo modo fuit forma figurata per praesentiam trium personarum in signo visibili . . . Et similiter fructus baptismi ibi praefiguratus est, quia caeli aperti sunt super eum. Sed necessitas eius fuit declarata Joan, iii, v . . . Sed usus fuit inchoatus, quando misit discipulos ad praedican­ dum et baptizandum, ut patet Matth. 10. Sed efficaciam habuit ex pas­ sione Christi quantum ad ultimum effectum, qui est aperitio ianuae. Sed divulgatio eius quantum ad omnes nationes praecepta fuit Matth. ult., 19, ubi dixit: Euntes docete omnes gentes etc.” (cf. q. 73 a. 5, ad 4).12 11 Cf. Billoi, De sacr. in gen., Nota ad calcem th. 4. 11 Cf. Alex. Halenacm, 4 p., q. 12, m. 3, a. 1; Albcrtum Mi, In 4 Sent., dist. 3, a. 3; Bonaventuram, In 4 Sent., dist. 3, p. 2, a. 1, q. 1. CAPUT II DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI Est quaestio de ESSENTIA hujus sacramenti, et quidem de essen­ tia PHYSICA seu de materia et forma; estque praecipua pars trac­ tatus sub aspectu polemico propter controversiam Schismaticorum de materia proxima Baptismi. Agitur autem de materia remota seu aqua (art. 3), de materia pro­ xima seu ablutione (art. 4 et 5), de jorma (art. 6). ART. 3. Utrum Aqua Vera Et Naturalis Sit Propria Materia Baptismi (a. 3. 4). STATUS QUAESTIONIS In proximo art. statuetur aquam esse materiam tantum remotam; hic solummodo quaeritur utrum aqua sit quomodolibet materia hujus sacramenti ad exclusionem alterius elementi, puta olei, vini, sanguinis. Dicimus cum Cone. Trid. (Denz. 858), Cone. Flor. (Denz. 696), Rituali Romano (t. 2, c. 1, n. 4) et Codice J.C. (can. 737) “aquam veram et naturalem” ; veram, i.e. chemice talem; naturalem, i.e. quae juxta communem usum et aestimationem dicitur aqua, ad exclusionem illius quae etsi sit chemice vera aqua tamen pro tali non habeatur, ut enim dictum est in superiori tractatu (art. 31, p. 420), materia et forma sacramenti est moraliter seu sacramentaliter accipienda. Quomodo autem in particulari salvetur et corrumpatur indoles aquae sacramentaliter requisitae, determinate exponitur a Moral ist is. Suffi­ ciat hic verba S. Thomae afferre in quibus clare statuitur regula ad dis­ cernendam talis aquae aptitudinem: “Aqua suam puritatem et simplicitatem potest amittere dupliciter: uno modo per mixtionem alterius corporis; alio modo per altcrationem. Utrumque autem horum contingit fieri dupliciter, scilicet per artem et per naturam. Ars autem deficit ab operatione naturae, quia natura dat formam substantialem, quod ars facere non potest; sed omnes formae artificiales sunt accidentales, nisi forte apponendo proprium agens ad propriam materiam, sicut ignem combustibili; per quem modum a qui­ busdam quaedam animalia per putrefactionem generantur. 37 38 DE BAPTISMO “Quaecumque igitur transmutatio circa aquam facta est per artem, sive commiscendo, sive alterando, non transmutatur species aquae. Unde in tali aqua potest fieri baptismus; nisi forte aqua admisceatur per artem in tam parva quantitate alicui corpori, quod compositum magis sit aliud quam aqua, sicut lutum magis est terra quam aqua, et vinum lymphatum magis est vinum quam aqua. “Sed transmutatio, quae fit a natura, quandoque quidem speciem aquae solvit; et hoc fit quando aqua efficitur per naturam de substan­ tia alicujus corporis mixti, sicut aqua conversa in liquorem uvae est vinum, unde non habet speciem aquae; aliquando autem fit per natu­ ram transmutatio aquae sine solutione speciei; et hoc tam per alterationem, sicut patet de aqua calefacta a sole, quam etiam per mixtio­ nem. sicut patet de aqua fluminis turbida ex permixtione terrestrium partium. “Sic ergo dicendum est quod in qualibet aqua qualitercumque transmutata, dummodo non solvatur species aquae, potest fieri baptismus; si vero solvatur species aquae, non potest fieri baptismus” (a. 4). PARS NEGATIVA 1. QUIDAM, ut Sociniani et Quakeri, de quibus dictum est in art. 1, totum ritum Baptismi simpliciter suppresserunt, illum metaphorice ac spiritualiter explicantes. 2. ALII inter antiquos haereticos, principio Gnosticorum et Mani­ chaeorum de materiae pravitate inquinati, aquam a Baptismi administratione respuerunt vel saltem non necessariam dixerunt. Ita Gnostici (cf. Irenaeum, Adv. Haer. 1, 21, 4; Epiph., Haer. 34), Quintilliani (contra quos agit Tertullianus, De bapt. 1), Archontici (cf. Teodoretum, Haer. fab. 1, 10, 11), Manichaei (cf. Augustin., Haer. 46), Sclcuciani et Hermiani (cf. Augustin., Haer. 59). 3. ALII aquae substituerunt vel commiscuerunt aliud elementum. Non semel accidit ut ob aquae defectum Baptismus administraretur in oleo, vino, saliva, cervisia, arena, aëre. Quidam Gnostici utebantur aqua oleo commixta (cf. Irenaeum et Epiphanium, 11. cc.). Apud antiquas sectas frequens fuit usus ignis,1 ea quandoque ex­ pressa intentione ut inde adimpleretur illud Matth. 3, 11 “Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni” (cf. Clemen. Alex., Eclogae ex Scrip, prophet. 25). Anonymus De rebaptismate (n. 16 sq.) refert discipulos Simonis Magi produxisse flammas igneas super aquam dum baptizarent; quidam Gnostici adustionem super aures baptizatorum efficiebant (cf. Clemen. Alex., 1. c.; Auctorem Philosophoumenorum, 7, 1 Cf. Diet. Thiol. Cath., art. Baptême par le feu, col. 35S sqq. DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 39 32); saec. 12 Cathari baptizabant in loco ardentibus tantum facibus illuminato. Nec defuit similis error apud Protestantes et Schismaticos. Lutherus in Sermonibus convivialibus (“Tischreden”) docuit, quam­ vis haesitanter, omne elementum ab abluendum aptum, puta lac vel cervisiam, esse materiam validam Baptismi (cf. Von der heiligen Taufe, Opera, t. 22, p. 848). Theologus schismaticus Mcsoloras scribit: “Adstante necessitate omni fideli laico, et ipsi etiam mulieri, permittitur baptismum conferre non solum in aqua, vel in oleo lampadis imaginum, vel infusione arenae in desertis locis, sed etiam in aere per elevationem pueri in formam crucis; immo absque ullo materiali elemento, per simplicent invocatio­ nem gratiae divinae.”2 PARS AFFIRMATIVA Nota Theologica. De fide definita. Documenta Ecclesiae. Innocentius III a. 1206 in epist. ad Thoriam Arch. Nidrosienscm (Drontheim in Norvegia) declarat aquam esse necessariam ad administrationem Baptismi atque invalidum dicit baptismum parvulorum “quos, in articulo mortis constitutos, propter aquae penuriam et absen­ tiam sacerdotis, aliquorum simplicitas in caput ac pectus ac inter scapulas pro baptismo salivae conspersione linivit” (Denz. 412). Cone. Later. IV a. 1215 in cap. 1 contra Albigenses docet: “Sacra­ mentum . . . baptismi (quod ad Dei invocationem et individuae Trini­ tatis, videlicet Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, consecratur in aqua) tam parvulis, quam adultis in forma Ecclesiae a quocumque rite colla­ tum proficit ad salutem” (Denz. 430). Gregorius IX a. 1241 in epist. ad Sigurdum Arch. Nidrosienscm re­ scribit: “Cum, sicut ex tua relatione didicimus, nonnunquam propter aquae penuriam infantes terrae tuae contingat in cerevisia baptizari: tibi tenore praesentium respondemus, quod cum secundum doctrinam evangelicam oporteat ex aqua et Spiritu Sancto renasci, non debent reputari rite baptizati, qui in cerevisia baptizantur” (Denz. 447). Cone. Florentinum, Dccr. pro Armenis: “Materia huius sacramenti est aqua vera et naturalis” (Denz. 696). Cone. Tridentinum, sess. 7, can. 2 de Bapt. citat, in art. 1 (Denz. 858). ’Apud Jugic, Theologia Orientalium, t. 3, c. 2, a. 2, n. 1, Parisiis, 1930, p. 68 sq. 40 DE BAPTISMO Cf. Catech. Cone. Trid., p. 2, c. 2, q. 11 ; Rituale Rom., t. 2, c. 1, n. 4; Codicem J. C., can. 737, § 1. CONCLUSIO Aqua Vera Et Naturalis Est Materia Baptismi. Probatur 1. EX SCRIPTURA. Aqua vera et naturalis ut necessaria materia Baptismi exhibetur in factis quae ut figurae hujus sacramenti in Scripturis citantur, i.e. tran­ situ maris rubri et diluvio (1 Cor. 10, 1-11; 1 Petr. 3, 19-21; cf. Introd, tract.), in ipsa institutione Baptismi in ttnda Jordanis (cf. art. 2), in verbis Christi ad Nicodemum (Joan. 3, 5) quae, ut dictum est in art. 1, interpretationem metaphoricam non patiuntur, in praxi Apos­ tolorum (cf. Act. 8, 36 sq.; 10, 47 citat, in Introd, tract.), in doctrina S. Pauli, Eph. 5, 26: “Mundans lavacro aquae in verbo vitae” (cf. Hebr. 10, 22; Tit. 3, 5). Probatur 2. EX PATRIBUS. Necessitatem aquae in Baptismo diserte docent ac contra supradictos haereticos defendunt. Ita nominatim Tertullianus, qui opus suum De baptismo contra Quintiliam ejusque asseclas hac exclamatione et definitione aperit: “Felix sacramentum aquae!” et Augustinus, qui verba Apostoli (Eph. 5,26) nervose commentans, ait: “Mundans eam. Unde? Lavacro aquae in verbo. Quid est baptismus Christi? Lavacrum aquae in verbo. Tolle aquam, non est baptismus: tolle verbum, non est baptismus” {In Joan., tract. 15, 4, 4, M.L. 35, 1512). Propterea aquam dicunt virtute divina repletam et transformatam, undam vitalem, aquam genitalem, veluti matricem et uterum Christia­ norum (cf. tract. De sacr. in gen., art. 9; hic art. 2, Conci. 1, Prob. 1). Talis institutionis multiplicem convenientiam exponunt, quam cum S. Thoma mox referemus (cf. Tertullianum, De bapt. 3. 9; Cyrill. Hier., Catech. 3; Chrysostomum, In Joan., hom. 24; Hieronymum, Ep. 83; Ambrosium, In Luc., 1. 10, n. 48). Quamlibet aquam veram et naturalem habent pro materia valida Baptismi. Sint quaedam ex antiquioribus testimoniis: DIDACHE seu Doctrina duodecim Apostolorum, 7, 1-3: “De baptismo autem, sic baptizate: haec omnia postquam antea dixistis, baptizate in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti in aqua viva. Sin autem non habes aquam vivam, in alia aqua baptiza; si non potes in frigida, in calida. Sin autem neutram habes, effunde in caput ter aquam in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti” (ed. Funk, 1, 16). HERMAS, Sim. 9, 16, 3sq.: “Priusquam . . . homo nomen filii Dei portaverit, mortuus est; cum autem acceperit sigillum, deponit mortalitatem et resumit vitam. DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 41 Sigillum ergo est aqua; in aquam igitur descendunt mortui et ascendunt vivi” (ed. Funk, 1, 608). JUSTINUS, Apol. 1, 61: “Deinde eo ducuntur a nobis ubi aqua est, et eodem regenerationis modo regenerantur, quo et ipsi sumus regenerati. Nam in nomine Parentis universorum ac Domini Dei, ac salvatoris nostri lesu Christi, et Spiritus Sancti, lavacrum in aqua tunc suscipiunt. . . . Hanc autem huius rei rationem ab apostolis accepimus” (M.G. 6, 420). TERTULLIANUS, De bapt. 1: “Felix sacramentum aquae nostrae qua abluti delictis pristinae caecitatis, in vitam aeternam liberamur . . . nos pisciculi secun­ dum Ίχ0υμ nostrum Jesum Christum in aqua nascimur, nec aliter quam in aqua permanendo salvi sumus. Ita Quintilia monstrosissima, cui nec integre quidem docendi jus erat optime norat pisciculos necare, de aqua auferens” (M.L. 1, 1305—1308). Ibid. 4: “Quod . . . generi attributum est, etiam in specie redundat. Ideoque nulla distinctio est, mari quis an stagno, flumine an fonte, lacu an alveo diluatur nec quidquam refert inter eos quos Joannes in Jordane, et quos Petrus in Tiberi tinxit. Nisi et ille spado, quem Philippus inter vias fortuita aqua tinxit, plus salutis aut minus retulit. Igitur omnes aquae de pristina originis praerogativa sacramentum sanctificationis consequuntur, invocato Deo. Supervenit enim statim spiritus de coelis, et aquis superest, sanctificans eas de semetipso, et ita sanctificatae vim sanctificandi combibunt” (M.L. 1, 1311 sq.). Ibid. 5: “Sed enim nationes extraneae ab omni intellectu spiritualium potestatem eadem efficacia idolis suis subministrant, sed, viduis aquis, sibi mentiuntur. Nam et sacris quibusdam per lavacrum initiantur, Isidis alicujus, aut Mithrae, ipsos etiam deos suos lavationibus efferunt. Caeterum villas, domos, templa totasque urbes aspergine circumlatae aquae expiant passim, certe ludis Apollinaribus et Eleusiniis tinguntur. Idque se in regenerationem et impunitatem perjuriorum suorum agere praesumunt. Item penes veteres quisquis se homicidio infecerat, purgatrice aqua se expiabat. Igitur si de sola natura aquis, quod propria materia sit abluendi in auspicia emundationis, blandiuntur, quanto id verius aquae praesta­ bunt per Dei auctoritatem, a quo omnis natura earum constituta est? Si religione aquam medicari putant, quae potior religio, quam Dei vivi? quo agnito, hic quoque studium diaboli recognoscimus res Dei aemulantis, cum et ipse baptismum in suis exercet. Quid simile? Immundus emundat, perditor liberat, damnatus absolvit. Suam videlicet operam destruet, diluens delicta quae inspirat ipse.” (M.L. 1, 1312 sq.). NOTA 1. CHRISTUS PISCIS, ΙΧΘΥΣ. “Cum descriptione Baptismi saepe coniungitur mentio Christi ut piscis, ex traditione antiqua. Tertullianus, B., 1: ‘Nos pisciculi se­ cundum Ίχ0υν nostrum lesum Christum in aqua nascimur.’ Symbolismus videtur ex fundo communi religionum antiquarum petitus: nam inde a Babylone ad Carthaginem et ab Aegipto superiore ad Danu­ bium, piscis est ut symbolum vitae: quo symbolo Christus repraesenta­ tus est tanquam vitae auctor in Baptismo et in Eucharistia. Postea vero compositum est acrostichion: ’φ/σοϋ?] X[p«oroç] Θ[«η>] Y[ioç] Σ[ωπ/ρ], “Inter monumenta vetustissima huc spectantia, nominanda est in­ scriptio Abercii Hieropolitani (saec. II), v. 13-16, et inscriptio Pectorii Augustodunensis (circa 300?), cf. DA., art. Epigraphic (L. Jalabert), coi. 1445-8; Or. Sib., 8, 216-249, ap. Euseb.; Constantini Oratio 42 DE BAPTISMO ad Sanctorum coetum, 18, P.G., 20, 1288 B-1289 A. (34 versus hexa­ metri ; in fine σταυρό?). “Cf. J. B. de Rossi, De Christianis monumentis Ιχβνν exhibentibus, in Spicilegio Solesm., 3, p. 544-577, Paris, 1855; H. Marucchi, Eléments d’archéologie chrétienne, t. 1, 281-299, Paris, 1900; ac praesertim F. J. Doelger, ΙΧΘΥ2, Das Fischsymbol in frühchristlicher Zeit, 1.1, Rom., 1910; t. 2 et 3, Münster, 1922.”3 NOTA 2. DE BENEDICTIONE AQUAE BAPTISMALIS JUX­ TA DOCTRINAM PATRUMJ Ex antiqua consuetudine Ecclesiae quam testatur jam Cyprianus (Epist. 70, 1) et firmata est ut lex ecclesiastica in Rituali Romano (t. 2, c. 1, n. 5) ac in Codice J.C. (can. 757, § 1 ), in Baptismo necessario requiritur aqua peculiariter ad hoc benedicta. Haec tamen benedictio non habetur ut essentialis et ad valorem sacramenti requisita, sed est quoddam sacramentale additum ab Ecclesia et ad liceitatem necessa­ rium in solemni tantum Baptismo. Ex modo tamen loquendi SS. Patrum oritur quaedam difficultas; quibusdam enim visum est Patres putasse eam benedictionem conjerre aquae suam virtutem salutarem, quemadmodum forma consecrationis confert speciebus eucharisticis, ac ideo ipsam esse necessariam et es­ sentialem ad valorem Baptismi (cf. Tertull., De bapt. 4; Cyprian., Ep. 70, 1; Cyrill. Hier., Catech. 3, 12; Greg. Nyss., In baptismum Christi; Basil., De Spiritu S., 27, 66; Ambros., De mysteriis, 3, 4, 20; Augustin., De bapt. 6, 25, 47). Respondetur: 1. Patres non docent aquam antecedenter ad usum ablutionis sub forma Trinitatis suscipere in se aliquam virtutem, sive ipso tempore institutionis Baptismi sive tempore benedictionis aquae ab Ecclesia. Ita Ambrosius in textu citato in art. praec. ait tantum quod ex baptis­ mo Christi aquis datum est ut “baptismatis jus haberent”; et eodem sensu accipienda sunt verba Augustini ibidem citata. Cyrillus Hier., Catech. 3, 3 ait: “Ne huic lavacro tamquam nudae et simplici aquae attende, sed ad gratiam Sancti Spiritus, quae una cum aqua datur, specta .. . Aqua simplex Spiritus Sancti et Christi et Patris invocationem percipiens, vim sanctitatis acquirit” (M.G. 33, 430). 2. Patres non habere benedictionem aquae ut necessariam et essen* A. D’AUs, De Bapt. et Conf., thes. 2, Scholion 1, Parisiis, 1927, p. 37. ‘Cf. D’Alès, I. c., Scholion 2; Pesch, De Bapt., prop. 37, pars 2; Diet. Thiol. Cath., art. Baptême, col. 181 sq.; Suarez, Disp. 30, sect. 2, n. 4. DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 43 tialem sequitur tum ex praecedenti ratione; tum ex eo quod quandoque hanc benedictionem referant ad ecclesiasticam consuetudinem, sicut alia sacramentalia quae fiunt in Baptismo, i.e. signum crucis, bene­ dictionem olei, trinam immersionem, professionem fidei, etc. (cf. Basiliuni, De Spiritu S., 27, 66; Tertull., De corona, 3 sq. citat, in p. 555 superioris tractatus), tum ex eo quod saepe dicant Christum suo bap­ tismo omnem aquam sanctificasse seu ad effectum spiritualem ordi­ nasse (cf. Ambros. et August, nuper memoratos); tum ex usu Eccle­ siae primitivae baptizandi in mari et fluminibus; tum ex baptismo clinicorum in quo quaelibet aqua adhibebatur; tum ex eo quod bap­ tismus haereticorum ut validus agnoscebatur ubi de recta applicatione formulae trinitariae constaret quin de aquae benedictione ullatenus inquireretur. Ad rectam intelligentiam quarumdam Patrum locutionum notandum est Patres indolem et effectus sacramentorum non exhibere, uti nos facimus in scientia theologica, modo abstracto et distincto sed potius concrete et realistice, considerando nempe ad modum unius quidquid de facto in sacramento occurrit, quin semper distinguerent varia ele­ menta ac inter ea distribuerent varias Baptismi proprietates, uti necescitatem, efficacitatem, praesentiam Spiritus S. Proinde sicut in Eucharistia considerant materiam panis et vini, formam consecrationis, virtutem Christi et effectum, ita in Baptismo considerant aquam ipsam, ejus benedictionem, virtutem Spiritus S. et usum aquae cum formula trinitaria. Unde quandoque comparant bene­ dictionem aquae baptismalis cum forma consecrationis eucharisticae. bene tamen scientes hanc, secus ac illam, esse essentialem, necessariam et ab ipso Christo institutam; quandoque etiam dicunt ex benedic­ tione aquae fieri ut haec consequatur praesentiam Spiritus S. cujus virtute aqua operatur, quin tamen determinent, quod aliunde suppo­ nunt, aquam tunc virtutem Spiritus S. directe et actu participare cum applicatur sub forma Trinitatis. Caeterum sensus intimus quod videtur generaliter subesse similibus Patrum sententiis est iste: elementa materialia non concurrere ad sac­ ramentalem efficacitatem nisi prout sunt symbola fidei seu prout assu­ muntur ex applicatione Ecclesiae ad usum sacramentalem. cujus ap­ plicationis indicia sunt omnia quae ab Ecclesia fiunt circa talem materiam, i.e. preces, benedictiones, signum crucis, etc. Tria enim ad efficaciam sacramentalem simul concurrunt: fides, ritus et virtus Spiri­ tus S.; fides autem Ecclesiae, quae cum ritu et virtute Spiritus S. influit in sacramentis, manifestatur etiam in variis sacramentalibus quae praeparant et comitantur ipsius sacramenti essentiam. Unde benedictio aquae dupliciter dici potest efficax et necessaria ad effectum Baptismi, 44 DE BAPTISMO primo ex parte objecti, inquantum continet invocationem praesentiae Spiritus S., ex cujus virtute postmodum adveniente forma trinitaria aqua sanctificat, secundo ex parte ritus, quatenus consideratur ad modum unius, ut unicus totalis ritus, cum subséquente ablutione in forma trinitaria. Ad rem faciunt haec verba Ambrosii, De mysteriis, 4, 20: “Ideoque legisti quod tres testes in baptismate unum sunt, aqua, sanguis et Spiri­ tus [cf. 1 Joan. 5, 8] ; quia, si in unum horum detrahas, non stat baptismatis sacramentum. Quid est enim aqua sine cruce Christi? [i.e. sine fide in passione Christi quae per signum crucis et aquae benedic­ tionem, inter alia signa, manifestatur; cf. ibidem, 3, 14]. Elementum commune, sine ullo sacramenti effectu. Nec iterum sine aqua regenera­ tionis mysterium est . . . Credit autem etiam catechumenus in crucem Domini lesu, qua et ipse signatur; sed nisi baptizatus fuerit in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, remissionem non potest accipere pec­ catorum, nec spiritualis gratiae munus haurire” (M.L. 16, 394). Probatur 3. EX RATIONE CONVENIENTIAE. Convenientia institutionis aquae ut materiae hujus sacramenti mul­ tipliciter ostenditur cum S. Thoma (et cum Patribus supra citat., Catechismo Cone. Trid., 2 p., c. 2, q. 10, Missali Romano in Benedic­ tione fontis in Sabbato Sancto, Pontificali Romano in Benedictione aquae cum sale, cineribus et vino adhibitae in consecratione Ecclesiae) ex parte essentiae Baptismi prout est sacramentum regenerationis, ex parte principalium Baptismi effectuum qui sunt spiritualis ablutio, extinctio concupiscentiae et spiritualis fidei illuminatio, ex parte sig­ nificationis Baptismi quae est mysterium passionis Christi et ex parte necessitatis Baptismi quae est absoluta et universalis. “Ex institutione divina, inquit S. THOMAS, aqua est propria mate­ ria baptismi; et hoc convenienter. “Primo quidem quantum ad ipsam rationem baptismi, qui est re­ generatio in spiritualem vitam, quod maxime congruit aquae. Unde et semina, ex quibus generantur omnia viventia, scilicet plantae et ani­ malia, humida sunt, et ad aquam pertinent. Propter quod quidam philosophi posuerunt aquam omnium rerum principium, sicut dicitur [Met. 1. 1, c. 3 et lib. de sensu, c. 4]. “Secundo quantum ad effectus baptismi, quibus competunt aquae proprietates, quae sua humiditate lavat; ex quo conveniens est ad significandam et causandam ablutionem peccatorum; sua frigiditate etiam temperat superfluitatem caloris, et ex hoc competit ad mitigan­ dam concupiscentiam fomitis; sua diaphaneitate est luminis susceptiva, unde competit baptismo, inquantum est fidei sacramentum. DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 45 “Tertio quia convenit ad repraesentandum mysteria Christi, quibus justificamur. Ut enim dicit Chrysostomus super illud Joan, iii: Nisi quis renatus juerit, etc., ‘sicut in quodam sepulcro, in aqua submergentibus nobis capita, vetus homo sepelitur, et submersus deorsum occultatur, et deinde novus rursus ascendit.’ “Quarto quia ratione suae communitatis et abundantiae est conve­ niens materia necessitati hujus sacramenti; potest enim ubique de facili haberi” (a. 3). RESPONSIO Praecipuae difficultates quae afferuntur a supra dictis haereticis vertunt circa falsam interpretationem textus Scripturae, nominatim Joan. 3, 5; quibus responsum est in art. 1. Manent igitur solvendae quaedam exceptiones contra argumentum ex ratione convenientiae. Obj. Unus ex Baptismi effectibus est illuminatio, hic autem com­ petit non aquae sed igni, qui proinde aptior esset materia Baptismi. Alius effectus est ablutio peccatorum, ablutio autem etiam per aliud liquidum fieri potest, ut per oleum et vinum, non ergo sola aqua est apta materia Baptismi. Praeterea sacramenta fluxerunt ex latere Christi crucifixi, ut aiunt Patres, seu significata sunt per id quod fluxit ex latere Christi, cum igitur non solum aqua sed etiam sanguis inde fluxerit, etiam in sanguine Baptismus conferri potest. Resp. 1. “Illuminatio pertinet ad ignem active. Ille autem qui bap­ tizatur non efficitur illuminans, sed illuminatus per fidem, quae est ex auditu, ut dicitur Rom. cap. x. Et ideo magis competit aqua baptismo quam ignis. Quod autem dicitur: Baptizabit vos in Spiritu sancto et igni, potest per ignem, ut Hieronymus dicit, intelligi Spiritus sanctus, qui super discipulos in igneis linguis apparuit, ut dicitur Act. ii. Vel per ignem potest intelligi tribulatio, ut Chrysostomus dicit super Matth., quia ‘tribulatio peccata purgat, et concupiscentiam diminuit.’ Vel quia, ut Hilarius dicit, ‘baptizatis in Spiritu sancto reliquum est consummari igne judicii’ ” (a. 3, ad 7). 2. “Vinum et oleum non communiter assumuntur ad usum ablu­ tionis, sicut aqua; nec etiam ita perfecte abluunt, quia ex eorum ablu­ tione remanet aliqua infectio quantum ad odorem, quod non contingit de aqua. Illa etiam non ita communiter et abundanter habentur, sicut aqua” (a. 3, ad 2). 3. “Ex latere Christi fluxit aqua ad abluendum, sanguis autem ad redimendum. Et ideo sanguis competit sacramento Eucharistiae, aqua autem sacramento baptismi, qui tamen habet vim ablutivam ex virtute sanguinis Christi” (a. 3, ad 3). 46 DE BAPTISMO ART. 4. Utrum Materia Proxima Baptismi Sit Ipse Usus Aquae Seu Ablutio (a. 1). STATUS QUAESTIONIS In art. praec. statutum est aquam esse quomodolibet materiam Bap­ tismi; jam quaeritur utrum aqua sit tantum MATERIA REMOTA, usus vero aquae, puta ablutio, sit MATERIA PROXIMA seu id quod immediate et formaliter unitur verbis formae baptismalis ad compo­ nendum signum sacramentale. Dupliciter autem quis posset asserere aquam esse directam et for­ malem materiam Baptismi: vel docendo aquam esse sacramentum jam ante usum seu ablutionem, ad modum quo species eucharisticae sunt sacramentum ante usum communionis, vel docendo aquam esse mate­ riam sacramenti in ipso actu ablutionis, quatenus formaliter ipsa aqua non vero ejus usus unitur verbis ad efformamdum compositum sacramentale. PRIMA ASSERTIO, quae esset error gravioris momenti dogmatici eo quod subverteret etiam rationem formae hujus sacramenti, a nemine prolata est; frustra autem, ut diximus in Conci, art. praec., quis cona­ retur similem errorem apud Patres detegere. Cum tamen rudes et indocti homines, ex laudanda sane veneratione erga aquam benedictam et consecratam vel ob solemnitatem ritus quo aqua sacri fontis consecratur, facile induci possent ad confundendum sacramentale aquae benedictae cum sacramento Baptismi, Catechismus Cone. Trid. sollicite parochos monet: “Docendus erit populus, hoc sac­ ramentum confici ablutione ... Id vero eo diligentius monere oportebit, ne forte fideles in eum errorem inducantur, ut existiment, quod vulgo dici solitum est, aquam ipsam, quae ad conficiendum baptismum in sacro fonte asservatur, sacramentum esse. Tunc enim sacramentum baptismi dicendum est, quum aqua ad abluendum aliquem, additis verbis, quae a Domino instituta sunt, re ipsa utimur” (/>. 2, c. 2, q. ό). ALTERA ASSERTIO, quae est error subtilior et majoris momenti theologici eo quod subvertat indolem hujus sacramenti illud assimilando Eucharistiae quae sola consistit non in usu rei sed in re perma­ nenti, tribuitur quibusdam theologis medii aevi, nominatim Hugoni a S. Vietore, qui definiens sacramentum in genere “materiale elementum”, juxta illud Augustini In Joan., tract. 80, η. 3 “Accedit verbum ad elementum et fit sacramentum”, subinde ad Baptismi definitionem DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 47 descendens inquit: “Baptismus est aqua diluendis criminibus sanctificata per verbum Dei” (De Sacr. 2, 6, 2, M.L. 176, 443). Hanc sententiam Petrus Lombardus tacite impugnat dum signanter scribit: “Baptismus dicitur intinctio, id est, ablutio corporis exterior, facta sub forma verborum praescripta. Si enim ablutio fiat sine verbo, non est ibi sacramentum; sed accedente verbo ad elementum, fit sacra­ mentum, non utique ipsum elementum fit sacramentum, sed ablutio jacta in elemento” (4 Sent., dist. 3, n. 1, M.L. 192, 843). Bonaventura (In 4 Sent., dist. 3, p. 1, a. 1, q. 1) sententiam Hugonis ex parte resumpsit, tentans eam conciliare cum doctrina Lombardi. Docet nempe quod si sacramentum Baptismi consideratur ut signum, proprius loquendo materia dicenda est ipsa aqua quippe quae significat gratiam ejusque proprietates, si vero consideratur ut causa, proprius materia dicenda est ablutio quippe quae directius sanctificat quam aqua, simpliciter tamen loquendo proprius materia dicenda est ipsa aqua. S. Thomas vero doctrinam Petri Lombardi simpliciter recipiens ait: ‘Opinionem Hugonis a S. Victore in hac parte sequi non oportet. Potest tamen verificari ut baptismus dicatur esse aqua, quia aqua est materiale baptismi principium, et sic erit praedicatio per causam” (ad 2). Quam doctrinam posteriores theologi absque discussione secuti sunt. Solummodo disputatum est a quibusdam sub quonam aspectu ablutio sit materia Baptismi, an qua actio, qua passio vel qua utrumque. aliis alia proferentibus, in quibus immorari non vacat.5 CONCLUSIO Materia Proxima Baptismi Non Est Aqua Sive Ante Sive In Ejus Usu, Sed Ipse Usus Seu Ablutio. Probatur. PRIMA PARS: AQUA ANTECENDENTER AD EJUS USUM SEU ABLUTIONEM NON EST SACRAMENTUM AUT PARS SACRAMENTI. 1. Haec doctrina talis est quae non videtur sine temeritate negari posse (NOTA THEOLOGICA). Nam a. Catechismus Cone. Trid. in verbis supra citatis contrariam sententiam vocat errorem a quo sedulo populus Christianus avertendus est. b. Cone. Flor, in Decr. pro Armenis (Denz. 696) ait sacramentum Baptismi perfici et virtutem habere per formam (quae comitatur ablu­ tionem) et per actionem ministri (i.e. ipsam activam ablutionem) quae 'Cf. Suarez, In q. 66, a. 4, disp. 20, sect. 2, n. 3 sqq. 48 DE BAPTISMO est actio instrumental virtutis divinae principaliter operantis, c. Pa­ tres non tantum dicunt per ablutionem sacramentum Baptismi ejusque effectus nobis applicari, sicut fit in Communione quoad sacramentum Eucharistiae, sed in ablutione ipsum sacramentum confici, nam vir­ tutem sanctificatricem aquae repetunt ex forma trinitaria (cf. Cyrillum Hier. cit. in art. praec., Conci., Nota 2). d. Scriptura, Patres et theologi hoc sacramentum etiam per ipsam ablutionem definiunt; illud enim vocant baptismum, tinctionem, lavacrum: Tit. 3, 5 “Lavacrum regene­ rationis”, Eph. 5, 26 “Lavacrum aquae in verbo vitae”. 2. Eadem doctrina sequitur ex ratione formae, ministri et signifi­ cationis hujus sacramenti. Forma hujus sacramenti sunt verba: Ego te baptizo etc., ut dicetur in art. 6; haec autem non componunt cum aqua ante ejus usum sed in ipsa ablutione. Minister Baptismi non est qui aquam consecrat sed qui eam abluendo applicat et formae conjungit, ut constabit ex art. 13 sq.; ergo materia proxima Baptismi est in usu aquae. Significatio hujus sacramenti perficitur in ipsa ablutione, nam significatio materiae per­ ficitur per formam, haec autem in ablutione profertur. SECUNDA PARS: IN IPSO ACTU ABLUTIONIS NON AQUA, SED EJUS USUS, EST DIRECTA ET FORMALIS MATERIA COMPONENS CUM FORMA SACRAMENTI. Nam: 1. Significatio sacramentalis perficitur non solum in ipsa ablutione sed per ipsam ablutionem, ut patet ex verbis formae quae non ad aquam sed ad ablutionem referuntur, non enim dicitur: Ego do tibi aquam salutarem, sed, Ego te baptizo seu applico tibi ablutionem spiritualem. 2. Sanctificatio seu efficacitas sacramentalis perficitur non in aqua sed in ipsa ablutione. Ad rem S. Thomas: “Cum . . . sacramenta novae legis sanctificationem quamdam operentur, ibi perficitur sacramentum, ubi perficitur sanctificatio. In aqua autem non perficitur sanctificatio, sed est ibi quaedam sanctificationis virtus instrumentalis, non perma­ nens, sed fluens in hominem, qui est verae sanctificationis subjectum; et ideo sacramentum non perficitur in ipsa aqua, sed in applicatione aquae ad hominem, quae est ablutio” (in corp.). Dices. Haec ratio S. Thomae non videtur recte concludere. Nam “si maior illa est vera, scilicet, Ibi perficitur sacramentum ubi perficitur sanctificatio, et propterea infertur. In aqua non perficitur sacramentum quia in illa non perficitur sanctificatio (non enim aqua per baptismum sanctificatur), eadem ratione potest inferri quod ablutio non est sacra­ DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 49 mentum, quia in ea non perficitur sanctificatio. Ablutio enim non sanc­ tificatur per baptismum; sed homo qui abluitur.”6 Rcsp. cum Cajetano: “Aqua ... et ablutio differunt in hoc, quod aqua est res permanens, ablutio vero est res successiva. Et quia unum­ quodque est in aliquo secundum modum recipientis, ideo consequenter differunt in modo sanctificationis. Nam, si in aqua perficeretur sanctifi­ catio, sequeretur quod aqua esset sancta: quia est in se quoddam per­ manens, ac per hoc pro seipsa sanctificaretur. Si vero ponitur quod in ablutione perficitur sanctificatio, non sequitur quod ipsa ablutio fiat ex huiusmodi sanctificatione sancta: quia ablutio non est sui ipsius, sed abluti; nec est in seipsa, sed in abluto. Ac per hoc, non ea ratione sanctificationem sortitur ut sui ipsius sit, sed ut abluti sit: hoc est. ut ablutus sanctificetur per ipsam deferentem sanctificationem in ablutum. “Et, ut uno verbo dicatur, quia ablutio importat terminum qui ablui­ tur. perfici sanctificationem in ablutione intelligitur secundum suum terminum, seu in incluso termino. Quod de aqua non potest intelligi: quia significat rem permanentem, et non rem transeuntem in alium, sicut est ablutio. Unde et in littera probatur ablutionem, et non aquam esse sacramentum, quia virtus instrumentalis ibi existens est quaedam sanctitas fluens in hominem qui baptizatur: fluens autem non est aqua, sed ablutio.”7 Ex his intelligitur etiam convenientia et differentia inter Eucharis­ tiam et Baptismum aliaque sacramenta; quoniam omnia quidem sac­ ramenta continent aliquid sacrum et sanctificationem seu consecratio­ nem quamdam operantur, sed Eucharistia continet in se aliquid sacrum absolute seu Corpus Christi adeoque perficitur in ipsa consecratione materiae atque consistit in re permanente consecrata per praesentiam Corporis Christi, caetera vero sacramenta continent aliquid sacrum in ordine ad aliud, scilicet instrumentalem virtutem ad sanctificandum, adeoque perficiuntur in consecratione seu sanctificatione hominis atque consistunt in usu rei seu in applicatione materiae ad hominem sanctifi­ candum (q. 73, a. 1, ad 3). ART. 5. Utrum Quaelibet Ablutio Sit Valida Materia Baptismi (a. 7 et 8). STATUS QUAESTIONIS Cum in art. praec. dictum est ablutionem esse materiam proximam ’ Apud Cajctanum, In h. I., n. 2. ’Ibid. 50 DE BAPTISMO Baptismi non fuit sermo signanter et specificative de ipsa ablutione qua tali, sed generice de usu aquae. Nunc vero directe quaeritur qui­ nam aquae usus sit necessarius. Quae quaestio sic enucleari potest: an requiratur contactus aquae; an requiratur contactus successivus seu ablutio; an requiratur hoc genus ablutionis seu immersio vel contra sufficiat sive immersio sive infusio sive aspersio; an si fiat immersio requiratur etiam cmersio; an requiratur triplex ablutio. Praecipua vero et concreta quaestio quae nobis a schismaticis ad­ versariis solvenda imponitur est: an sufficiat ablutio per infusionem quae est in usu in Ecclesia latina. Notio ablutionis. Ablutio, quae idem sonat ac lavatio, duo importat: contactum nempe aquae, sine quo lavatio est prorsus impossibilis, et contactum succes­ sivum seu motum localem aquae super corpus vel corporis in aqua, sine quo proprie et juxta communem acceptionem lavatio non haberetur, etsi ex simplici contactu vel madefactione sordes corporis auferantur. Neccsse autem non est ad rationem lavationis seu ablutionis quod im­ munditia de facto abiciatur, ut patet ex communi usu loquendi. Ex his facile intelliguntur quaedam quae a Moralistis de ablutione in Baptismo requisita explicantur, scilicet opus esse ut aqua sit in statu liquido, non vero solido aut aëreo, et in tanta quantitate adhi­ beatur cpiae fluere possit; ut aqua tangat corpus ipsum non vero tantum aliquid ab eo distinctum (v.g. vestes) ; ut tangat saltem partem principalem corporis (v.g. caput). Divisio ablutionis. Ablutio baptismalis dividi solet in ablutionem per immersionem, per infusionem et per aspersionem (a. 7). Dupliciter enim contactus suc­ cessivus aquae obtineri potest, i.e. per motum localem corporis in aqua, ut contingit in immersione, vel aquae super corpus, ut contingit in infusione et aspersione; infusio autem et aspersio vix ac veluti accidentaliter differunt inter se, quatenus nempe contactus successivus aquae super corpus obtinetur per deiectionem vel per proiectionem aquae. PARS NEGATIVA 1. Inter Protestantes, BAPTISTAE? docent necessitatem ablutionis per immersionem. Tres praecipue afferuntur rationes: 1. Significatio verborum quibus hoc sacramentum in Scriptura designatur seu ^ατττίσ/ζός et Χοντρόνquae conceptum immersionis important. 2. Antiqua ‘De horum doctrina confer M. Everts, Baptist Layman’s Book; Hovey, Manual of Systematic Theology; Ph. Wolff, Le baptême, l’alliance et la famille, Paris, 1860; A. Duchemin et L. Monod, Le baptême et la liberté chrétienne, Paris, 1875. DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 51 praxis Ecclesiae quae inde ab Apostolis usque ad saec. 14 in utraque ecclesia fuit per immersionem in mare, stagna, flumina, aut fontes artificiales. 3. Symbolismus Baptismi ab Apostolo (Rom. 6, 3-5 j propositus seu mystica sepultura cum Christo. Propterea ritus baptismalis ab his haereticis communiter sic obser­ vatur: neophytus, speciali et longa veste indutus, in flumen aut in fontem ecclesiae immergitur a ministro verba sacramentalia pronun­ tiante. Inde ab initio saeculi elapsi tamen, non obstantibus aliorum recriminationibus, plures Baptistae ritum infusionis adhibent vel sal­ tem implicite admittunt validitatem Baptismi per infusionen collati quatenus baptizatos apud alias ecclesias in propriam absque rebaptizatione recipiunt. 2. Praecipue SCHISMATICI ORIENTALES3 ritum baptizandi Ecclesiae latinae impugnarunt, quamvis non semper inter se consen­ serint tum quoad doctrinam tum quoad praxim ritus baptismalis. Primo autem impugnarunt consuetudinem quae ad tempus viguit in ecclesia hispanica baptizandi per unicam immersionem (cf. infra in Parte Affirm.). Hujusmodi ritus, cujus praxim calumniose omnibus Occidentalibus attribuerunt, invaliditatem declararunt praecipue Michael Caerularius, Callistus I patriarcha constant, (saec. 14), Philaretus Nikitich (in Concilio Mosquensi a. 1620) et Cyrillus Γ patri­ archa constant, (saec. 18). Non defuerunt tamen doctores qui. quam­ vis latinos de baptismo in unica immersione incusarent, hujus tamen ritus validitatem non negarunt. Secundo et praecipue Orientales impugnarunt consuetudinem quae inde a saec. 14 invaluit in Ecclesia latina baptizandi per trinam infu­ sionem. Hunc ritum extra casum necessitatis communiter ut illicitum et invalidum habent post decretum Cyrilli V patriarchae oecumenici. qui a. 1755 jussit rebaptizationem latinorum. Ipsum, ut latinae Eccle­ siae innovationem, reprobavit saeculo elapso ecclesia officialis in Encyclica epistola quatuor patriarcharum orientalium a. 1848 in respon­ sionem ad Pium IX exarata et in epistola Synodali Anthimi \* II patriarchae oecumenici, quae a. 1895 responsum dedit Leoni XIII Orientales ad unionem exhortant!. Attamen eorum doctrinam esse prorsus fluctuantem et non sibi con­ stantem ex his patet: a. Baptismus per trinam infusionem in casu necessitatis semper et ab omnibus ut validus et licitus habitus est. b. Ante praefatum decretum Cyrilli V a. 1755, plerique Graeci non negarunt validitatem Baptismi collati per trinam infusionem extra casum necessitatis nec latinos rebaptizabant, c. Saec. 17 apud Yugo*Cf. M. Jugie, Theologia Orientalium, t. 3, c. 2, a. 2. 52 DE BAPTISMO russos et saec. 18 apud omnes Russos Baptismus per trinam infusionem communiter in usu fuit aeque fere ac Baptismus per immersionem. Ipse Petrus Moghilas, metropolita Kiovensis, in suo rituali habet: “Sacrum baptisma perficitur tum per totius corporis immersionem, tum per infusionem aquae super caput. Unaquaeque Ecclesia sive hunc sive illum baptizandi modum observet, juxta consuetudinem ab antiquo receptam. Ritus caput est trinam immersionem vel trinam infusionem perficere, verba formae proferendo.”10 PARS AFFIRMATIVA Nota Theologica. Validum esse Baptismum sive per immersionem sive per infusionem est saltem theologice certum; sequitur enim ex ipsa universali praxi Ecclesiae indefectibilis. Documenta Ecclesiae. Confer documenta Gregorii M. et Stephani II infra in Conclusione. Cone. Later. IV, cap. 4: “Postquam . . . Graecorum ecclesia cum quibusdam complicibus et fautoribus suis ab oboedientia Sedis Apostolicae se subtraxit, in tantum Graeci coeperunt abominari Latinos, quod inter alia, quae in derogationem eorum impie committebant, si quando sacerdotes Latini super eorum célébrassent altaria, non prius ipsi sacrificare volebant in illis, quam ea tanquam per hoc inquinata lavissent; baptizatos etiam a Latinis ipsi Graeci rebaptizare ausu temerario praesumebant: et adhuc, sicut accepimus, quidam hoc agere non verentur” (Denz. 435). Cone. Flor, et Trid. nihil de ablutione decernunt sed tantum indeterminate asserunt aquam esse materiam Baptismi. Tamen Cone. Trid. in can. 3 de Baptismo definit modo generali in Ecclesia catholica esse veram doctrinam de hoc sacramento. Catechismus Cone. Trid., p. 2, c. 2, ait: “Docendus erit populus, hoc sacramentum confici ablutione” (ç. ό), et “Utrum vero unica an trina ablutio fiat, nihil referre existimandum est . . . Retinendus est tamen a fidelibus is ritus, quem unusquisque in sua ecclesia servari animad­ verterit” (. 2, c. 2, q. 13). Inter haec documenta, ad expressionem actus baptizandi referuntur decisiones Alexandri III, Innocenta III, Benedicti XII, Alexandri VIII, Cone. Florentini et Catechismi Cone. Tridentini. CONCLUSIO Conclusio 1. In Forma Baptismi Requiritur Ad Validitatem Explicita Ac Distincta Expressio Mysterii Trinitatis Seu Trium Divinarum Personarum (a. 5 et 6). Probaturi. EX SCRIPTURA. S. Paulus (Eph. 5, 26: “Lavacro aquae in verbo vitae”) testatur in Baptismo adhibita fuisse quaedam verba quae essent causa aut saltem signum vitae spiritualis. In Matth. 28, 19 autem invenimus Christum iubentem Apostolos ut baptizent in nomine Patris et Filii et Spiritus S., de quorum verborum authenticitate dictum est in art. 1, resp. ad DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 65 obj. 1. Inde connaturaliter conicitur et probabiliter concluditur, nisi contrarium aliunde ostendatur, verba Christi esse ipsam formam Bap­ tismi ad quam S. Paulus alludit. Quae illatio 1. confirmationem accipit ex facto apparitionis S. Trini­ tatis in baptismo Christi, in quo nostrum sacramentum est institutum (vel saltem praefiguratum), et ex Act. 19, 2 sq. ubi inducuntur Apos­ toli interrogantes quosdam credentes an in Spiritu S. baptizati essent; 2. certitudinem obtinet ex constanti interpretatione Traditionis: 3. nul­ latenus infirmatur ab objectione deducta ex quibusdam textibus in qui­ bus dicitur Baptismum collatum esse in nomine Christi, ut ostendetur infra in resp. ad objectionem. Probatur 2. EX TRADITIONE. 1. Constans et universalis doctrina traditionis est in forma Baptismi requiri explicitant invocationem Trinitatis, ita ut sine ea sacramentum non habeatur, “lex tinguendi et forma praescripta” (Tertullianus, De bapt. 13) non servetur, homo baptizatus non reputetur nec quidquam consequatur. DIDACU E, 7, 1-3 cit. in art. 3, p. 40. JUSTINUS, Apol. 1, 61 cit. ibidem, p. 41. TERTULLIANUS, De bapt., 13 cit. in art. 5, Conci., p. 55. Ibid., 6: “Angelus baptismi arbiter [i.e. sacerdos] superventuro Spiritui sancto vias dirigit ablutione delictorum, quam fides impetrat, obsignata in Patre, et Filio, et Spiritu sancto [Matth. 28, 19]” (M.L. 1, 1314). Adv. Praxeam, 26: “Mandans ut tinguerent in Patrem et Filium et Spiritum sanctum, non in unum. Nam nec semel, sed ter, ad singula nomina in personas singulas tinguimur” (M.L. 2, 213). CYRILLUS HIER., Catech. 3, 3 cit. in art. 3, Nota 2 post Conci., p. 42. AMBROSIUS, De mysteriis, 4, 20 cit. ibidem, p. 44. AUGUSTINUS veluti gradatim explicans dictum Apostoli de verbo vitae (Eph. 5, 26) ait: “Tolle verbum, non est baptismus” (/n Joan., tract. 15, 4, M.L. 35, 1512), “accedit verbum ad elementum et fit sacramentum” (ibid., tract. 80, 3, M.L. 35, 1840). De bapt. 6, 25, 47: “Quis nesciat non esse Baptismum Christi, si verba evangelica quibus Symbolum constat illic defuerint? Sed facilius inveniuntur haeretici qui omnino non baptizent, quam qui non illis verbis baptizent. Ideoque dicimus non omnem baptismum .... sed Baptismum Christi, id est, verbis evangelicis conse­ cratum, ubique eumdem esse” (M.L. 43, 214). Contra Maximinum, 2, 17, 1: “Non nominatis Patre et Spiritu sancto, in nomine Jesu Christi jussi sunt baptizari [Act. 2, 38] ; et tamen intelliguntur non baptizati nisi in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti” (M.L. 42, 783). ISIDORUS II1SP., De offic. eccl., 2, 25, 4: “Si, omissa qualibet Trinitatis persona, baptisma detur, manifeste in regenerationis solemnitate nihil agitur, nisi tota Trinitas invocetur” (M.L. 83, 821). Confer alia testimonia infra in resp. ad objectionem. 66 DE BAPTISMO 2. Constans et universalis praxis Ecclesiae exhibet formam Baptis­ mi cum explicita invocatione Trinitatis. Id apparet ex libris liturgicis omnium aetatum. Accedit consensus Schismaticorum et Protestantium quoad eamdem praxim constanter servandam. Jam DID ACHE, 7, 1-3 cit. in art. 3 practicam regulam baptizandi tradit. CONSTITUTIONES APOSTOLORUM (circa a. 400), 7, 22, 1: “Ita baptizabis, sicut Dominus iniunxit nobis dicens: Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti” (ed. Funk, 1, 407). CANONES APOSTOLORUM (circa a. 400), 49: “Si quis episcopus aut presbyter secundum Domini constitutionem non baptizaverit in Patrem et Filium et Spiritum Sanctum . . . deponatur”; 50: “Si quis episcopus vel presbyter non 1res mersiones unius initiationis fecerit, sed unam mersionem quae in mortem Domini detur, deponatur. Non enim dixit Dominus: In mortem meam baptizate, sed: Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti” (ed. Funk, 1, 579 sq.). CANONES HIPPOLYTI (circa finem saec. 5), 122: Sacerdos ter immergendo “singulis vicibus . . . dicit: Ego te baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti” (ed. Achelis, 97). 3. Regula juxta quam Ecclesia judicavit de valor e vel secus Baptismi collati apud sectas haereticas fuit recta, vel secus, applicatio formulae trinitariae. Cf. Cone. Arei. II, Cone. Nicaen. I et Innocentium I (Denz. 53. 55 sq. 97, cit. in tract. De sacr. in gen., p. 479 sq.) ; item cf. Denz. 249. 296a. 296b. 297. 4. Numquam dicitur in Traditione Baptismum collatum fuisse aut conferri posse in alia forma, nequidem in forma “In nomine Christi”. Imo invaliditas Baptismi in hac forma declararunt plures Patres, ut modo dicetur in resp. ad objectionem. Probatur 3. EX RATIONE CONVENIENTIAE. 1. Conveniens est “ut in forma baptismi exprimatur causa baptismi. Est autem ejus duplex causa: una quidem principalis, a qua virtutem habet, quae est sancta Trinitas; alia autem instrumentalis, scilicet minister, qui tradit exterius sacramentum. Et ideo oportet in forma baptismi de utraque fieri mentionem. Minister autem tangitur, cum dicitur: Ego te baptizo; causa autem principalis, cum dicitur: In no­ mine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Unde haec est conveniens forma baptismi: Ego te baptizo in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti” (a. 5). Nec valet obicere quod inde sequeretur etiam passionem Christi in forma Baptismi commemorari debere. Nam “passio Christi, etsi sit principalis causa respectu ministri, est tamen causa instrumentalis respectu SS. Trinitatis; et ideo potius commemoratur Trinitas quam passio Christi” (a. 5, ad 5). DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 67 2. Cum Baptismus sit janua et initium totius religionis Christianae, convenientissimum fuit ut ejus essentia consecraretur per explicitam et distinctam invocationem praecipui ac fundamentalis objecti fidei quod est Trinitatis mysterium. Ex quo sequitur quod “quidquid desit ad plenam invocationem Tri­ nitatis, tollit integritatem baptismi. Nec obstat quod in nomine unius personae intelligitur alia (sicut in nomine Patris intelligitur Filius), aut quod ille qui nominat unam solam personam, potest habere rectam fidem de tribus; quia sicut ad sacramentum requiritur materia sensi­ bilis, ita et forma sensibilis; unde non sufficit intellectus, vel fides Tri­ nitatis ad perfectionem sacramenti, nisi sensibilibus verbis Trinitas exprimatur” (a. 6). OBJECTIO. Pluries in Actibus Ap. legimus Baptismum collatum fuisse IN NO­ MINE CHRISTI (“in nomine Jesu Christi”, “in nomine Domini Jesu”, “in nomine Domini Jesu Christi”; cf. Act. 2, 38; 8, 12. 16; 10, 48; 19, 5). Idem videtur contineri in doctrina S. Pauli nos baptizari in Christo: Rom. 6, 3: “Quicumque baptizati sumus in Christo Jesu. in morte ipsius baptizati sumus”, Gal. 3, 27: “Quicumque ... in Christo baptizati estis, Christum induistis”; ceterum in 1 Cor. 6,11 Apostolus explicite ait: “Abluti estis ... in nomine Domini nostri Jesu Christi et in Spiritu Dei nostri”. Similiter plures Patres declarant validitatem Baptismi in nomine Jesu collati: Basilius, De Spiritu S., 12, 28: “Neminem vero in fraudem inducat illud apostoli, quod Patris et Spiritus Sancti nomen in baptismatis com­ memoratione frequenter omittit, neque ideo putet indifferentem esse nominum invocationem. Quicumque, inquit, in Christum baptizati estis, Christum induistis, et rursus: Quicumque in Christo baptizati estis, in mortem illius baptizati estis. Nam Christi appellatio totius est profes­ sio, declarat siquidem et Deum qui unxit, et Filium qui unctus est, et Spiritum qui est unctio . . . Sicut enim credimus in Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, sic et baptizamur in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti” (M.G. 32, 116). Ambrosius, De Spiritu S., 1, 3, 42-44: “Baptizati sunt itaque in nomine Jesu Christi [Act. 8, 27; 19, 2 sq.] : nec iteratum est in his baptisma, sed novatum; unum enim baptisma (Ephes, iv, 5). Ubi autem non est plenum baptismatis sacramentum, nec principium, vel species aliqua baptismatis aestimatur. Plenum autem est, si Patrem et Filium Spiritumque sanctum fatearis. Si unum neges, totum subrues. Et quemadmodum si unum in sermone comprehendas, aut Patrem, aut 68 DE BAPTISMO Filium, aut Spiritum sanctum: fide autem nec Patrem, nec Filium, nec Spiritum sanctum abneges, plenum est fidei sacramentum: ita etiam quamvis et Patrem, et Filium, et Spiritum dicas, et aut Patris, aut Filii, aut Spiritus sancti minuas potestatem, vacuum est omne mysterium . . . “Nunc consideremus utrum quemadmodum in Christi nomine ple­ num esse legimus baptismatis sacramentum; ita etiam sancto tantum Spiritu nuncupato, nihil desit ad mysterii plenitudinem. Rationem se­ quamur; quia qui unum dixerit, Trinitatem signavit. Si Christum dicas, et Deum Patrem a quo unctus est Filius, et ipsum qui unctus est, Filium, et Spiritum sanctum quo unctus est, designasti ... Et si Patrem dicas, et Filium ejus et Spiritum oris ejus pariter indicasti; si tamen id etiam corde comprehendas. Et si Spiritum dicas, et Deum Patrem, a quo procedit Spiritus; et Filium; quia quoque est Spiritus, nuncupasti” (M.L. 16, 742 sq.). Nicolaus I, in resp. ad consulta Bulgarorum, c. 104, ait: “A quodam ludaeo, nescitis, utrum Christiano an pagano, multos in patria vestra baptizatos asseritis, et quid de his sit agendum consulitis. Hi profecto, si in nomine Sanctae Trinitatis vel tantum in nomine Christi, sicut in Actibus apostolorum legimus [cf. Act. 2, 38 et 19, 5], baptizati sunt (unum quippe idemque est, ut Sanctus exponit Ambrosius), constat eos non esse denuo baptizandos” (Denz. 335). Innocentius I, in epist. ad Victricium Episc. Rotomagensem, a. 404. jubet: “Ut venientes a Novatianis vel Montensibus per manus tantum impositionem suscipiantur, quia quamvis ab haereticis, tamen in Christi nomine sunt baptizati” (Denz. 94). RESPONDETUR. Dc sensu jormulae “Baptismus in nomine Christi” quinque sententiae prolatae sunt, quas juverit breviter expo­ nere, ut tres priores reiciamus, ultimas vero ut probabiles amplectamur: 1. QUIDAM CRITICI PROTESTANTES docent ex his et simili­ bus textibus manifestum fieri Christum nullam instituisse formam in Baptismo adhibendam, varias vero expressiones “baptizari in nomine Trinitatis, in nomine Christi, in Christo, in morte Christi, in Spiritu S., in remissionem peccatorum” non esse liturgicas sed narrativas, seu non referri ad formam Baptismi sed ad ejus causam efficientem vel effectum. Attamen: a. S. Paulus in Eph. 5, 26 manifesto ad aliquam formam liturgicam se refert cum ait: “Lavacro aquae in verbo vitae”; b. tota Traditio ut formam liturgicam verba trinitaria accepit; c. nunquam vero ceteras expressiones ut formas liturgicas in praxi adhibuit. 2. QUIDAM THEOLOGI MODERNI docent Ecclesiam posse DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 69 mutare formam Baptismi ita ut pro diversis temporibus tum expressio “in nomine Christi” tum expressio “in nomine P. et F. et Sp. S.” sint valida forma Baptismi; nunc autem unicam formam validam esse dis­ tinctam expressionem Trinitatis. Attamen: a. ut dictum est in superiori tractatu (art. 30), Ecclesiae non competit potestas in materias et formas sacramentorum; b. com­ munissime ipsi theologi, qui talem potestatem quoad quaedam sacra­ menta Ecclesiae tribuunt, excipiunt tamen saltem Baptismum et Eucharistiam. 3. PLURES THEOLOGI PRAECIPUE MEDIAEVALES, de qui­ bus diximus in Parte Neg., docent etiam nunc valere Baptismum in no­ mine Christi collatum, ac ita propositam difficultatem de medio tollunt.18 Attamen: a. inconveniens videtur Christum in perpetuum instituisse duas formas validas eiusdem sacramenti; forma autem trinitaria et forma “in nomine Christi” non sunt aequivalentes, ut explicatum est cum S. Thoma in Prob. 3.; b. communiter theologi inde a medio aevo hanc sententiam reiecerunt, propter quod etiam verba Cajetani eam exprimentia a Pio V jussa sunt expungi ab editione romana operum Commentatoris; c. contra hanc sententiam valent dicta supra in Prob. 2 de doctrina et praxi Ecclesiae; d. valorem Baptismi in solo Christi nomine collati expresse reiciunt sequentes auctoritates: Vigilius P. in Epist. 2, 6 (circa a. 550). Pelagius I, Epist. ad Gaudentium Episc. Volterranum (a. 560). Confer ejus verba citata in art. praec. (p. 55), post quae sic Papa prosequitur: “Si revera hi de haereticis, qui in locis dilectioni tuae vicinis commorari dicuntur, solummodo se in nomine Domini baptizatos fuisse forsitan confitentur, sine cuiusquam dubitationis ambiguo eos ad catholicam fidem venientes Sanctae Trinitatis nomine baptiza­ bis. Sin vero . . . manifesta confessione claruerit, quod in nomine Trinitatis fuerint baptizati, sola reconciliationis gratia impensa catho­ licae fidei sociare maturabis, ut . . . nihil aliter, quam quod evangelica iubet auctoritas, . . . videatur effectum” (Denz. 229). Cyprianus, Ep. 73 ad Jubaianum, n. 17—18: “Jesu Christi mentio­ nem facit Petrus [Act. 2, 38], non quasi Pater omitteretur, sed ut Patri quoque Filius adjungeretur. Denique ubi post resurrectionem a Domino apostoli ad gentes mittuntur, in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti baptizare gentiles jubentur. Quomodo ergo quidam dicunt foris extra Ecclesiam imo et contra Ecclesiam, modo in nomine Jesu Christi, ubicumque et quomodocumque gentilem baptizatum re’* Ci. Billuarl, De baptismo, a. 4, §3. 70 DE BAPTISMO missionem peccatorum consequi posse, quando ipse Christus gentes Baptizari jubeat in plena et adunata Trinitate?” (M.L. 3, 1165 sq.). Athanasius, Ep. 1 ad Serap., 30: “Qui aliquid de Trinitate detrahit, et in solo Patris vel Filii nomine baptizatur, aut sine Spiritu, in Patre et Filio, nihil accipit . . . siquidem initiatio nonnisi in Trinitate sita est” (M.G. 26. 598). Didymus, De Spiritu S., 24: “Non arbitror quemquam tam vecor­ dem atque insanum futurum, ut perfectum baptisma putet id quod datur in nomine Patris et Filii, sine assumptione Spiritus Sancti; aut rursus in nomine Patris et Spiritus Sancti, Filii vocabulo praetermisso; aut certe in nomine Filii et Spiritus Sancti, non praeposito vocabulo Patris” (juxta interpretationem Hieronymi, M.G. 39, 1054). Augustinus, Contra Maximinum, 2, 17, 1 supra cit. in Prob. 2, p. 65. Ad auctoritates vero quae opponuntur in textu objectionis respon­ detur: \rerba Basilii attento contextu (cf. etiam ibid. 10, 25) et ipso sensu textus Ambrosii qui doctrinam Basilii sequitur in suo opere eiusdem tituli, convenienter ita explicantur ut non tantum necessitas fidei Tri­ nitatis sed etiam hujus mysterii expressionis in ipsa formula Baptismi in eis praedicetur. Textus Ambrosii, ad quem praecipue provocant adversarii, intelligi potest de fide Trinitatis, qua informatur Baptismus, ex qua etiam pendet fructus sacramenti in subjecto et ex cujus defectu oriri posset dubium de ipsa intentione ministri. Id patet ex verbis “fatearis — si unum neges totum subrues — minuas potestatem”. Nequit autem dici S. Doctorem loqui de ipsa expressione nominum Trinitatis, secus sequeretur ipsum docere etiam validitatem Baptismi collati in nomine Spiritus S. cum ait: “Etiam sancto tantum Spiritu nuncupato, nihil deest ad mysterii plenitudinem”. Ceterum constat S. Doctorem alibi docere necessitatem distinctae invocationis Trinitatis (cf. De Myst., 4, 20 cit. in art. 3, p. 44). Documentum Nicolai I varie a theologis explicatur.10 Imprimis note­ tur tum quaestionem S. Pontifici propositam, tum ejus directam et aptam quidem responsionem, respicere non formam Baptismi sed qua­ litatem ministri. Quoad verba autem “in nomine S. Trinitatis vel tan­ tum in nomine Christi (unum quippe idemque est, ut Sanctus exponit Ambrosius)”, quidam dicunt ea referri ad formam Baptismi ac con­ tinere privatam et erroneam interpretationem sive mentis Ambrosii sive doctrinae de qualitate formae validae; alii congruentius dicunt etiam ea verba referri ad qualitatem ministri seu ad ejus fidem, quate­ nus defectus fidei, quamvis de se non obstet sacramenti validitati, “ Cf. Suares, Disp. 21, sect. 3, n. 13. DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 71 posset tamen redundare in defectum ipsius intentionis requisitae ad valorem sacramenti, ut si quis non velit nomine Dei (Trinitatis vel Christi), sed alia intentione ac veluti nomine proprio, sacramentum conferre. Verba Innocenta I “in Christi nomine [Novatiani] baptizant” non referri ad formam patet ex ejus epistola ad episcopos Macedoniae in qua, referens formam qua iidem haeretici utebantur, ait: “Novatiani iisdem nominibus [P. et F. et Sp. S.] . . . baptizant” (Denz. 97). 4. COMMUNITER THEOLOGI USQUE AD SAEC. 16 docue­ runt Apostolos in forma “in nomine Christi” ipsum sacramentum Bap­ tismi administrasse, saltem quandoque et praecipue inter Judaeos; hoc autem factum esse ex speciali et temporanea dispensatione divina, ob hanc peculiarem rationem lata “ut nomen Christi, quod erat odiosum Judaeis et gentilibus, honorabile redderetur per hoc quod ad ejus invo­ cationem Spiritus sanctus dabatur in baptismo” (û. 6, ad 7). Ita inter alios Guilelmus Altissiodorensis, Alex. Halensis, Albertus M., S. Thomas, Bonaventura, Scotus, Durandus, Valentia, Toleto, Card. Orsi,20 Gonet. Hanc sententiam solide probabilem faciunt tum auctoritas S. Thomae et tot theologorum (ipse Catcchismus Cone. Trid., p. 2, c. 2. q. 15 sq., eam una cum sequenti sententia ut convenientem proponit), tum supra dicti textus Scripturae in quibus expressio “in nomine Christi” constanter invenitur, dum nunquam fit explicita mentio for­ mulae trinitariae. 5. POST SAEC. 16 COMMUNIUS THEOLOGI docent etiam Apostolos semper baptizasse in formula trinitaria, quae ideo constanter fuit in Ecclesia unica forma valida Baptismi. Ita inter alios Cano, Suarez, Vasquez, Estius, Sylvius, Drouin, Tournely, Berti. Hanc sententiam probabilem et convenientem reddunt sequentes rationes: a. Non videtur conveniens Christum immediate post mandatum bap­ tizandi in formula Trinitatis (Matth. 28, 19) Apostolos ab ejus usu dispensasse; nec tale inconveniens aliunde compensatur per rationem commendationis nominis Christi, cum magis dignitas Christi commen­ dari videatur per hoc quod sub nomine Filii associetur Patri et Spiritui S. in ipsa formula trinitaria. b. Verba “in nomine Christi” non necessario indicant formam Bap­ tismi sicut nec verba “in Spiritu sancto” (cf. Act. 19, 3). Possunt ergo significare vel fidem subjecti, ita ut baptizari in nomine Christi sit idem ,0Qui fuse hanc sententiam defendit in opere De baptismo in solius Jesu nomine nun­ quam consecrato, Mediolani, 1733. 72 DE BAPTISMO ac Baptismum suscipere cum fide in Christum, seu invocato nomine Christi, ut innuitur in Act. 22, 16 “Exurge et baptizare, et ablue pec­ cata tua, invocato nomine ipsius”; vel causam principalem sive insti­ tutionis sive applicationis, ita ut baptizari in nomine Christi sit idem ac suscipere Baptismum qui a Christo est institutus, ab ipso virtutem habet et ejus religionis fideique signum est, eo fere modo quo dicitur in Mare. 16, 17: “In nomine meo daemonia ejicient, linguis loquentur novis”. Quae interpretatio confirmatur tum ex ipsis textibus Apostoli (Rom. 6, 3; Gal. 3, 27) supra objectis tum ex frequenti modo loquendi Pa­ trum qui, dum docent necessitatem formulae trinitariae, simul dicunt nos baptizari in nomine Domini (cf. Cyprianum, Basilium, Ambro­ sium, Augustinum supra citatos; Didache, 7, 1 sq.; 9, 5; Justinum, Apol. 1, 11; Dial. 39; Cyprianum, Ep. 69,1 ; 73,5; 74,5; Innocentium I, Denz. 94. 97).21 c. Etiam si verba “in nomine Christi” referri dicantur ad formulam baptismalem, non necessario accipi debent ut ipsa forma quae adhi­ bebatur sed possunt accipi pro abbreviata citatione illius, in qua nempe habetur mentio solius Christi quippe quae practice magis intersit et in qua ex subjecta materia involvatur designatio aliarum personarum divinarum, quemadmodum cum dicimus nos baptizari in nomine Trini­ tatis designatur quidem forma Baptismi sed non exponitur. In quo sensu etiam interpretari possunt verba praedictorum Patrum (cf. Catechismum Cone. Trid., 1. c.). Conclusio 2. In Forma Baptismi Requiritur Ad Validitatem Expressio Actus Baptizandi (a. 5, ad 2). Probatur 1. EX SENSU ECCLESIAE. Expressio actus ablutionis constanter invenitur in Ritualibus utriusque Ecclesiae,22 quod non facile explicaretur nisi fuisset com­ munis persuasio eam esse de necessitate sacramenti. Praeterea Cone. Florentinum supra cit. exinde repetit validitatem formae graecae ejusque concordandam cum forma latina quod in ea exprimatur tum invo­ catio Trinitatis tum actus baptizandi. Amplius, Alexander III et Alex­ ander VIII in documentis supra citatis explicite declarant non valere Baptismum collatum absque expressione actus baptizandi. Probatur 2. EX RATIONE. Expressionem actus baptizandi requirit tum analogia aliorum sacra­ mentorum quae in actione consistunt (i.e. omnium, excepta Eucharis21 Cf. F. Gillmann, Taufe “im Namen Jesu” oder “im Namcn Christi?”, Mainz, 1913. 22 Cf. De Puniet, in Diet. d’Archéologie chrétienne et de Liturgie, t. 2, col. 251 sqq. DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 73 tia) turn ratio sacramenti in genere. Nam “quia ablutio hominis in aqua propter multa fieri potest, oportet quod determinetur in verbis formae, ad quid fiat; quod quidem non fit per hoc quod dicitur: In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, quia omnia in tali nomine facere debemus, ut habetur Coloss. iii. Et ideo si non exprimatur actus baptismi vel per modum nostrum, vel per modum Graecorum, non per­ ficitur sacramentum” (a. 5, ad 2). Nec valet obicere ex ipso exercitio actus significationem ablutionis colligi. Nam “alii actus habent efficaciam ex ipso suo exercitio tantum, sed actus baptizandi habet efficaciam ex forma verborum” (In 4 Sent., dist. 3, q. 1, a. 2, q. 1, ad 1). Nota. De jormali vel aequivalenti pronuntiatione jormae baptismalis per ministrum. Antiqua documenta ante saec. 6 non referunt ipsam formulam “Ego te baptizo etc.” sed solam expressionem Trinitatis, imo, cum ritum baptismalem describunt, expressionem Trinitatis exhibent non sub forma invocationis ministri sed sub forma interrogationis sacerdotis et responsionis neophyti profitentis fidem suam. Ita Anonymus de Sacra­ mentis, 2, 7, 20, sic ritum describit: “Interrogatus es: Credis in Deum Patrem, omnipotentem? Dixisti: Credo, et mersisti, hoc est, sepultus es. Iterum interrogatus es: Credis in Dominum nostrum Jesum Chri­ stum, et in crucem ejus? Dixisti: Credo, et mersisti; ideo et Christo es consepultus: qui enim Christo consepelitur, cum Christo resurgit. Tertio interrogatus es: Credis et in Spiritum sanctum? Dixisti: Credo, tertio mersisti ... ut multiplicem lapsum superioris aetatis absolve­ ret trina confessio” (M.L. 16, 448). Hinc quidam rei liturgicae cultores, ut J. du Frische O.S.B. (t 1693), N. Le Nourry O.S.B. (t 1724), P. de Puniet O.S.B. (cf. Diction. d’Archéologie chrétienne et de Liturgie, t. 2,col. 339 sqq.), opinati sunt prioribus saeculis nullam extitisse determinatam formulam Baptismi quae a ministro esset formaliter pronuntianda, sed formulam trinitariam veluti aequivalcntcr expressam fuisse in ipsis interrogationibus ministri. Attamen haec sententia non videtur facile componi posse tum cum ipso universali usu formae determinatae a ministro pronuntiandae qui invenitur in Ecclesia inde saltem a saec. 6, tum cum documentis Eccle­ siae supra relatis, tum cum ipsis textibus Patrum priorum saeculorum qui frequentissime docent ad essentiam Baptismi requiri invocationem Trinitatis. Ipse Anonymus De Sacramentis ibidem statim subjungit: “In uno autem nomine baptizari nos jussit, hoc est, in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti” (M.L. 16, 448). Quod autem formula baptismalis “Ego te baptizo in nomine etc.” in 74 DE BAPTISMO scriptis ecclesiasticis illius temporis non referatur, sicut fit nunc, variis causis attribui potest, v.g. fini magis paraenetico quam liturgico aut scientific© illorum operum, diciplinae arcani et ipsi communissimae cognitioni ipsius formulae apud fideles. Propterea posteriori etiam tempore usque ad saec. 12 rara inve­ niuntur documenta formulam baptismalem referentia. Ipse Petrus Lombardus Baptismi formam non refert. Ceterum Gregorius M., qui primus in suo Sacramentario mentionem facit integrae formae latinae, hanc tradit non ut quid novi sed ut formulam in usu Ecclesiae ex priori traditione descendentem. Integra forma invenitur etiam in supracitatis Canonibus Hippolyti qui compositi sunt saec. 5 imo juxta aliquos cri­ ticos saec. 3.23 Conclusio 3. In Forma Baptismi Requiritur Ad Validitatem Explicita Designatio Subjecti Non Vero Ministri (a. 5, ad 4). Probatur. 1 PARS. DESIGNATIO SUBJECTI REQUIRITUR. Nam: 1. Constanter invenitur in formulis utriusque Ecclesiae. 2. In Litt. S.C. de Prop. Fide (Collect., n. 526) legitur: “De bap­ tismo, ex omissione pronominis te in ejus collatione, quod ex Coreanorum ignorantia saepe contigisse refers, invalidum fuisse sacramentum perspicua res est”. 3. Omnes theologi designationem subjecti ad valorem requirunt. 4. Absque subjecti designatione significatio formae non videtur completa; perfecta enim forma significare debet quidquid per sacra­ mentum efficitur; per Baptismum autem confertur ablutio spiritualis huic subjecto et quidem distincto a ministro; unde in forma Baptismi designari debet subjectum ut a ministro distinctum. Accedit quod Bap­ tismus est sacramentum generationis spiritualis, unde requiritur in ejus forma expressio distinctionis inter subjectum et ministrum sicut inter generatum et generantem. Nec valet opponere quod ipsa ablutio importat designationem sub­ jecti; nani ablutio est materia sacramenti, oportet autem praedictam designationem etiam in forma inveniri, cum in hac praecipue resideat sacramentalis significatio. Nec valet instare explicitam designationem ministri non requiri, adeoque nec subjecti; nam alia est ratio ministri ut mox dicetur, et ceterum designatio ministri in ipsa forma necessario implicite invenitur. Cf. Tixeronl, Patroloffie, sect. 4, n. 8. DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 75 2 PARS. EXPLICITA DESIGNATIO MINISTRI NON RE­ QUIRITUR. Nam: 1. In antiqua et constanti formula graeca numquam invenitur. 2. Omnes theologi docent designationem explicitam ministri non requiri. 3. Ad completam sacramentalem significationem formae requiritur quidem mentio causae, ut docet S. Thomas in corp. a. 5, attamen non necessario requiritur mentio explicita utriusque causae principalis et instrumentalis, sed sufficit perfecta et explicita mentio causae princi­ palis cum imperfecta seu implicita mentione causae instrumentalis, quae habetur ex ipsa circumstantia hominis exprimentis simul et exequentis actum ablutionis. NOTA 1. DE FORMULIS LATINA ET GRAECA EARUMQUE ESSENTIALI IDENTITATE.2* FORMULA LATINA est: Ego te baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Haec fuit usus communis et antiqui in Ecclesia Romana, Ambrosiana, Gallicana et Hispanica. Prima ejus mentio habetur saec. ό in Sacramentario Grcgorii M. Apud Graecos, etsi unus vel alter doctor videatur dubitare de validitate hujus formae, generatim tamen sola ejus convenientia et legitimitas negatur; verba nempe “Ego te bap­ tizo” dicuntur sonare contradictionem et superbiam Latinorum, qua­ tenus significare videntur virtutem sacramenti pendere a virtute mini­ stri (quod est contra ipsam doctrinam romanam de independentia effi­ cacitatis sacramentorum a ministri dispositionibus) nec satis exprimunt catechumenum cum plena libertate nullaque vi coactionis sacramentum suscipere. FORMULA GRAECA est: Baptizatur (βαπτί^ται) servus Dei N. in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Hujus formae prima mentio habetur saec. 6 apud Theodorum Lec­ torem qui in sua Historia Ecclesiastica, 2,25 refert quemdam Barbam a quodam ariano, formam trinitariam adulterante, baptizatum esse his verbis: “Baptizatur Barbas in nomine Patris per Filium in Spiritu sancto” (M.G. 86, 196). Altera mentio habetur circa initium saec. 7 apud Joannem Moschum, qui in Λ«/χών (Pratum spirituale), 176 refert quemdam Judaeum in arena baptizatum esse his verbis: “Baptizatur Theodorus in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti” (cf. M.G. 87, 3046). *Cf. Jugie, Thcol. Orientalium, t. 3, c. 2 de Baptismo, a. 3; Merlin, Traité historique et dogmatique sur les paroles ou les formes des sept sacraments de l’Églisc, chap. 1. 6. 16. 76 DE B/XPTISMO Notetur formam graecam esse declarativam (baptizatur: βαπτ&ται) non vero deprecativam aut imperativam (baptizetur: βατνηζίσθό) f ut putarunt quidam theologi (S. Thomas, a. 5, ad 1 et In 4 Sent., dist. 3, q. 1, a. 2, q. 2, ad 1, Toletus, Billuart, S. Alphonsus; Cone. Flor, in Decr. pro Armenis). Praedictae formae post nomen Spiritus S. communiter additur: “Nunc et semper et in saecula saeculorum. Arnen”. Quaedam euchologia addunt vocem Arnen ante haec verba post nomen Spiritus S. Alia addunt Amen post unumquodque nomen Trinitatis ita ut completa formula sonet: “Baptizatur servus Dei N. in nomine Patris, Arnen, et Filii, Amen, et Spiritus Sancti, Amen, nunc et semper et in saecula saeculorum, Arnen.” Apud Latinos quidam theologi antiquiores dubitarunt de valore for­ mulae graecae, ut refert S. Thomas 1. c. De ipso S. Pontifice Alexandro III refert Albertus M., In 4 Sent., dist. 3, q. 2, ad 8: “Papa in hoc dubius fuit: quia de illis qui sunt in Dalmatia primo respondit, quod rebaptizarentur, et postea permisit, et ut caveretur in posterum praece­ pit: quosdam autem fratres in ordine nostro existentes, tres ad minus in urbe Roma rebaptizari praecepit”. Cone. Florentinum in Decr. pro Armenis supra citato validitatem et convenientiam formulae graecae explicite docet et explicat. Quoad aptitudinem autem utriusque formulae dicendum est latinam potius praecellere eo quod explicite referat personam ministri ejusque influxum (qui verus est quamvis instrumentalis) ac conformior sit verbis Christi “Euntes . . . docentes . . . baptizantes eos”; formula tamen graeca magis commentât pure instrumentalem rationem ministri ac independentiam efficacitatis sacramenti ab ejus dignitate necnon principalitatem influxus S. Trinitatis in efficacitatem Baptismi. NOTA 2. DE SINGULIS VERBIS FORMAE BAPTISMATIS DE EORUMQUE RESPECTU AD VALIDITATEM SACRA­ MENTI. Ex tribus statutis conclusionibus sequitur quod dummodo explicite exprimatur actus abluendi, subjectum a ministro distinctum et mys­ terium Trinitatis secundum propria nomina trium personarum divina­ rum, valida est forma Baptismi in quacumque lingua vel forma gram­ maticali aut cum quibuscumque additamentis exprimatur. Formulae vero licitae sunt supradictae, respective pro utraque Ecclesia a cano­ nibus prescriptae. Praestat autem singula verba formae latinae exponere ut breviter dicatur quid validum, invalidum aut dubium a theologis judicetur. DE MATERIA ET FORMA BAPTISMI 77 Ego. Non est essentialis in lingua latina (in lingua vero germanica, anglica et gallica correspondons vox est essentialis) quia ejus signifi­ catio includitur in voce “Baptizo”, sed “ponitur ad majorem expressio­ nem intentionis” (a. 5, ad 1). Tc. Est essentialis quatenus designat subjectum, adeoque potest suppleri per vocem aequivalentem, ut “vos” (in sensu singulari), “hunc”, “servum Christi”, “Dominationem Vestram”, nomen proprium. Baptizo. Est essentialis quatenus designat actum abluendi, unde potest suppleri verbo aequivalenti, uti abluo, tingo, lavo, christianizo (ubi tamen hoc verbum ex usu sensum ablutionis acceperit; quod cer­ tum est de expressione “Ja tc krstim” quae habetur in Rituali slavico et valde probabile est de expressione anglica “/ christen thee”)] item poni potest tum in forma activa, tum passiva et quidem sive declara­ tiva sive deprecativa sive imperativa (baptizo, baptizatur, baptizetur, baptizato), ut enim dictum est designatio explicita ministri non est necessaria. In nomine. Est essentialis quatenus designat auctoritatem et essen­ tialem unitatem divinarum personarum. Unde valida est forma si dica­ tur “cum nomine” dummodo mala intentio non habeatur, vel si dicatur “in nomine Patris, in nomine Filii, in nomine Spiritus S.”; dubia vero si omittatur “in”, vel dicatur “in virtute (aut auctoritate, majestate etc.)”, “invocato Patre etc.”; invalida tandem si dicatur “in nomini­ bus” quia unitas essentialis non exprimeretur. Patris et E ilii et Spiritus S. Si omittatur particula “et” ante Filium valet Baptismus, cum distinctio Patris et Filii ipsis nominibus exhibea­ tur; si vero ante Spiritum Sanctum, dubius est Baptismus. Invalidae sunt formae: “In Patre et F. et Sp. S., Cum Patre et F. et Sp. S., In nomine Patris per Filium in Spiritu S., In nomine Dei uni et trini, In nomine Trinitatis, In nomine Dei, In nomine Christi”, nam in his mysterium Trinitatis vel pervertitur vel non sufficienter exprimitur. Dubiae sunt formulae: “In nomine Patris et Christi et Spiritus S., In nomine Genitoris et Geniti et Spirati” (et a fortiori: “In nomine In­ geniti et Verbi et Amoris, In nomine Principii, Imaginis et Doni. In nomine Omnipotentis, Sapientis et Boni”), nam “sicut aqua sumitur ad baptismum, quia ejus usus est communior ad abluendum, ita ad signifi­ candum tres personas in forma baptismi assumuntur illa nomina, qui­ bus communius consueverunt nominari personae in illa lingua; nec in aliis nominibus perficitur sacramentum” (a. 5, ad 7). CAPUT III DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI Quaestio de eQectu hujus sacramenti refertur tum ad ejus CAUSAM FINALEM, quod enim est finis in intentione est effectus in executione, tum ad ejus ESSENTIAM METAPHYSICAM, ex re enim significata et causata sacramentum in genere metaphysice definitur: Signum gra­ tiae collatae, Baptismus vero: Sacramentum regenerationis (art. 7). Cum quaestione autem de effectu intime connectitur quaestio de du­ abus PROPRIETATIBUS Baptismi, i.e. unitate seu initerabilitate (art. 8) et necessitate (art. 9), quae ex essentia metaphysica procedunt. S. THOMAS agit de effectu Baptismi in q. 69, de ejus unitate et initerabilitate in q. 66, a. 9, de ejus necessitate in q. 67, a. 1 et 2. ART. 7. Utrum Effectus Baptismi Sit Character Christiani Et Gratia Regenerativa Seu Incorporatio Ad Christum Et Ecclesiam (q. 69, a. 1-7). STATUS QUAESTIONIS Vidimus in superiori tractatu effectum sacramenti in genere esse duplicem: rem et sacramentum (characterem in tribus sacramentis) et rem tantum seu gratiam, quae dividitur in communem (primam vel secundam juxta varia sacramenta) et sacramentalem. Sufficienter ibi­ dem dictum est tum de primo effectu Baptismi seu charactere, tum de altero effectu sub ratione gratiae communis ejusque collatione et revivi­ scentia. Manet igitur ut praecipue explicetur indoles et extensio pro­ priae gratiae sacramentalis ex qua hoc sacramentum intimam suam essentiam accipit. PARS NEGATIVA Omissis illis haereticis qui generatim convenientiam et utilitatem omnium sacramentorum reiciunt, utilitatem et efficacitatem Baptismi peculiariter negarunt Manichaei, qui, ut ait Augustinus, “Baptismum in aqua nihil cuiquam perhibent salutis afferre: nec quemquam eorum quos decipiunt, baptizandum putant” (De Haeres. 46, M.L. 42, 38). 78 DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 79 PROTESTANTES ex una parte efficacitatem Baptismi deprimunt dum negant sive efficacitatem sacramentorum ex opere operato, sive effectum impressionis characteris, sive effectum infusionis gratiae; ex alia vero parte eam immoderate exaggerant dum docent per regenera­ tionem baptismalem hominem fieri absolute salvum, impeccabilem et liberum; absolute quidem salvum, quatenus accepto Baptismo nequit justificationem amittere et damnari nisi credere nolit; absolute autem impeccabilem, quatenus vi sacramenti omnia peccata etiam futura re­ mittuntur, seu sola Baptismi recordatione dum committuntur diluun­ tur; absolute vero liberum, quatenus per libertatem filiorum Dei in Baptismo elargitam homo eximitur ab omni humana lege et obligatione atque ab omnibus votis antea contractis (cf. Cona. Trid., sess. 7, can. 6-10 de Baptismo, ubi tales errores singillatim damnantur). Ad rem Lutherus: “Vides quam dives sit homo Christianus baptizatus, qui etiam volens non potest perdere salutem suam quantiscumque peccatis, nisi nolit credere. Nulla enim peccata eum possunt damnare nisi sola incredulitas; cetera omnia, si redeat vel stet fides in promis­ sionem divinam baptizato factam, in momento absorbentur” (De captiv. babyl., Opera, ed. lenae, 1557, t. 2, p. 287).1 Simile quid docuit inter JANSENISTAS Paschasius Quesnel: “Pri­ mus effectus gratiae baptismalis est facere, ut moriamur peccato, adeo ut spiritus, cor, sensus non habeant plus vitae pro peccato, quam homo mortuus habeat pro rebus mundi” (Denz. 1393). Jam inter antiquos haereticos effectum Baptismi exaggeraverat JOVINIANUS docens “eos qui fuerint baptizati, a diabolo non posse tentari” {Hieronymus, Adv. Jovin., 1. 2, 1-4, M.L. 23, 295 sqq.), “nec posse peccare hominem lavacro regenerationis accepto” (Augustinus, De Haeres. 82, M.L. 42, 45). Hunc errorem late impugnat Hieronymus (1. c.). Omnes ceterum exaggerationes istas damnat tota doctrina revelata de necessitate orationis, vigilantiae, perseverantiae in bonis operibus: praedicta exaggeratio apud Protestantes manifeste procedit ex inten­ tione negandi necessitatem nostrae cooperationis ad salutem et sup­ primendi sacramentum Poenitentiae. Error quorumdam theologorum qui deprimunt efficacitatem Bap­ tismi parvulorum exponetur ut in proprio loco in art. 10. ‘Cf. etiam P. Wernlc, Der Christ und die Siinde bei Paulus, Tiibingen. 1897; Hana Windisch, Taufe und Sündc im altestcn Christentum bis auf Origcnes, Tiibingen, 1008. 80 DE BAPTISMO PARS AFFIRMATIVA Nota Theologica. Characterem imprimi per Baptismum est de fide definita a Cone. Trid., sess. 7, can. 9 de sacr. in genere. Gratiam in Baptismo conferri, peccatum originale auferri necnon totum id quod rationem habet peccati (peccatum actuale, mortale ct veniale), nihil in baptizato manere quod eum impediat ab ingressu coeli (proinde neque poenam luendam), manere tamen naturalem con­ cupiscentiam, omnia haec sunt de fide definita a Cone. Trid., sess. 5 de pecc. originali, can. 5. Documenta Ecclesiae. Symbolum Nicaenum-Const.: “Confiteor unum baptisma in remis­ sionem peccatorum” (Denz. 86; cf. 463). Cone. Milev. II (a. 416), can. 2 (Denz. 102), Innocentius III (Denz. 410) et Cone. Viennense (Denz. 483) docent efficacitatem Bap­ tismi parvulorum (cf. infra art. 10). CONC. FLORENTINUM, Decr. pro Armenis: “Baptisma . . . vitae spiritualis ianua est: per ipsum enim membra Christi ac de cor­ pore efficimur Ecclesiae . . . Huius sacramenti effectus est remissio omnis culpae originalis et actualis, omnis quoque poenae, quae pro ipsa culpa debetur. Propterea baptizatis nulla pro peccatis praeteritis iniungenda est satisfactio: sed morientes, antequam culpam aliquam committant, statim ad regnum coelorum et Dei visionem perveniunt” (Denz. 696). Leo X hanc propositionem Lutheri damnavit in qua docetur quod per Baptismum peccatum non deletur sed tantum non imputatur: “In puero post baptismum negare remanens peccatum, est Paulum et Christum simul conculcare” (Denz. 742). CONC. TRIDENTINUM: Sess. 5 de pecc. originali, can. 4, repetit fere ad verbum can. 2 Cone. Milev. II (Denz. 791). Ibidem, can. 5, definit: “Si quis per lesu Christi Domini nostri gra­ tiam, quae in baptismate confertur, reatum originalis peccati remitti negat, aut etiam asserit, non tolli totum id, quod veram et propriam peccati rationem habet, sed illud dicit tantum radi aut non imputari: A.S. “In renatis enim nihil odit Deus, quia nihil est damnationis iis, qui vere consepulti sunt cum Christo per baptisma in mortem [Rom 6, 4], DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 81 qui non secundum carnem ambulant [Rom 8,1], sed veterem hominem exuentes et novum, qui secundum Deum creatus est, induentes [Eph 4,22 sqq; Coi 3, 9 sq.]> innocentes, immaculati, puri, innoxi ac Deo dilecti filii effecti sunt, heredes quidem Dei, coheredes autem Christi [Rom 8, 17], ita ut nihil prorsus eos ab ingressu coeli remoretur. “Manere autem in baptizatis concupiscentiam vel fomitem, haec sancta Synodus fatetur et sentit; quae cum ad agonem relicta sit, no­ cere non consentientibus et viriliter per Christi lesu gratiam repugnan­ tibus non valet. Quin immo qui legitime certaverit, coronabitur [2 Tim 2, 5]. Hanc concupiscentiam, quam aliquando Apostolus peccatum [Rom 6, 12 sqq] appellat, sancta Synodus declarat, Ecclesiam catho­ licam nunquam intellexisse, peccatum appellari, quod vere et proprie in renatis peccatum sit, sed quia ex peccato est et ad peccatum incli­ nat. Si quis autem contrarium senserit: A.S.” (Denz. 792). Sess. 6 de justificatione, cap. 7, docet Baptismum esse causam instrumentalem justitiae i.e. remissionis peccatorum, fidei, spei et charitatis (Denz. 799). Ibidem, cap. 14, docet quod per sacramentum Poenitentiae poena temporalis ‘‘non tota semper, ut in baptismo fit, dimittitur" (Denz. 807). Sess. 7, can. 9 de sacr. in gen., definit per Baptismum characterem imprimi (Denz. 852). Ibidem, can. 13 de Bapt., definit valere Baptismum parvulorum hosque inter fideles computandos esse (Denz. 869). Ibidem, can. 6-10, docet quinam sint effectus Baptismi, reiciens falsas exaggerationes Protestantium. Sess. 14, cap. 2 de Poenitentia, sic explicat hujus differentiam a Bap­ tismo: “Alius ... est baptismi, et alius poenitentiae fructus. Per baptismum enim Christum induentes [Gal 3, 27] nova prorsus in illo efficimur creatura, plenam et integram peccatorum omnium remissio­ nem consequentes: ad quam tamen novitatem et integritatem per sa­ cramentum poenitentiae, sine magnis nostris fletibus et laboribus, di­ vina id exigente iustitia, pervenire nequaquam possumus, ut merito poenitentia laboriosus quidam baptismus a sanctis Patribus dictus fuerit. Est autem hoc sacramentum poenitentiae lapsis post baptismum ad salutem necessarium, ut nondum regeneratis ipse baptismus” (Denz. 895). Alexander VIII hanc propositionem jansenisticam damnavit: “Homo debet agere tota vita poenitentiam pro peccato originali” (Denz. 1309). Clemens XI damnavit supra relatam propositionem Quesnelii. 82 DE BAPTISMO Scriptura. In prophetiis et typis A.T., de quibus supra in Introductione tracta­ tus, exhibetur effectus Baptismi ut spiritualis salus et renovatio. In N.T. effectus Baptismi multipliciter proponitur, nempe ut spiri­ tualis ablutio, regeneratio et novitas vitae, incorporatio cum Christo et Ecclesia, sanctificatio, justificatio et remissio peccatorum.2 Varios textus citavimus supra in Introd. tractatus; praecipui inter eos sunt illi qui magis directe exhibent propriam gratiam baptismalem, 1. e. spiritualem regenerationem et primariam hujus proprietatem seu incorporationem ad Christum: Joan. 3, 5 ; Tit. 3, 5; Rom. 6, 3-6; Col. 2, 11-13; 1 Cor. 12, 13; Gal. 3, 27; ad baptismalem generationem quam signanter proponit in 3, 5 alludit Joannes in 1, 13 et in 1 Ep. 2, 29; 3, 8. 10; 4, 1. 3. 4. 6. 7; 5, 1. 2. 4. 18. 19 ubi loquitur de christiano tanquam “ex Deo nato”. Totalis remissio peccati eiusque sequelarum, quae est terminus a quo hujus spiritualis generationis sic exhibetur ab Apostolo: Rom. 5, 16. 20; 6, 3; 8, 1: “Et non sicut per unum peccatum, ita et donum; nam judicium quidem ex uno in condemnationem, gratia autem ex multis delictis in justificationem . . . Lex autem subintravit, ut abundaret delictum. Ubi autem abundavit delictum, superabundavit gratia . . . An ignoratis, quia quicumque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus? . . . Nihil ergo nunc damna­ tionis est iis, qui sunt in Christo Jesu”. Eph. 5, 26-27: “Christus dilexit ecclesiam, et seipsum tradidit pro ea, ut illam sanctificaret mundans lavacro aquae in verbo vitae, ut exhi­ beret ipse sibi gloriosam ecclesiam, non habentem maculam aut rugam aut aliquid hujusmodi, sed ut sit sancta et immaculata.” Patres. Eosdem Baptismi effectus late describunt; determinate etiam loqu­ untur de remissione peccati tum originalis tum actualis et poenarum pro peccatis debitarum. HERMAS, Sim. 9, 16, 3 cit. in art. 3, p. 40 sq. TERTULLIANUS, De bapt., 5: “Quotidie [aquae baptismi] populos conservant, deleta morte per ablutionem delictorum. Exempto scilicet reatu, eximitur et poena. Ita restituitur homo Deo ad similitudinem ejus (Gen. 1), qui retro ad imaginem Dei fuerat . . . Recipit enim illum Dei spiritum, quem tunc de afflatu ejus acceperat, sed post amiserat per delictum” (M.L. 1, 1314). Idem, ib., 1, cit. in art. 3, p. 41. IRENAEUS, Adv. Haer., 3, 17, 2: “Nec nos multi unum fieri in Christo lesu poteramus, sine aqua quae de coelo est . . . Corpora . . . nostra per lavacrum ’ De sensu horum aliorumque nominum confer D’Alès, De bapt. ct confirm., th. 8. DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 83 illam quae est ad incorruptionem unitatem acceperunt; animae autem per Spiritum” (M.G. 7, 930). CLEMENS ALEX., Pacdag., 1, 6, 26, 1 sq.: “Baptizati illuminamur; illuminati in filios adoptamur; adoptati perficimur; perfecti immortales reddimur . . . Multis autem modis vocatur illud opus: gratia, illuminatio, perfectum, lavacrum. Lava­ crum quidem, per quod peccata abstergimus. Gratia autem, qua remittuntur poenae, quae peccatis debentur. Illuminatio autem, per quam sanctam illam et salutarem lucem intuemur, hoc est, per quam Deum perspicimus. Perfectum autem dicimus, cui nihil deest” (C.B. 1, 105). METHODIUS, Convivium, Or. 8, 8: “Ego . . . hac de causa dictum existimo gigni marem ab ecclesia, quod nempe ii qui illuminantur Christi lineamenta effigiem­ que ac virilem vere animum aspectumque assumunt, Verbi forma, quae secundum similitudinem est, iis impressa, et per certam scientiam fidemque in iis progenita, ita ut in unoquoque spiritualiter nascatur Christus. Ac propterea ecclesia velut fervet turgetque ac parturit, donec formetur in nobis genitus Christus; quo nimirum quisque sanctorum, qua ratione Christi particeps est, Christus nascatur. luxta quem sensum in quadam scriptura dicitur: Nolite tangere christ os meos, et in prophetis meis nolite malignari. Tamquam christi evaserint, per commercium Spiritus, qui in Christum baptizati sunt, suas hic ecclesia conferente partes ad eorum in Verbo effigiem et transformationem” (M.G. 18, 149). BASILIUS, Horn. 13, 5: “Baptismus captivis est redemptionis pretium, debitorum condonatio, mors peccati, regeneratio animae, indumentum lucidum. signum infrangibile, vehiculum ad caelum, regni conciliator, adoptionis donum” (M.G. 31, 433). CHRYSOSTOMUS, Homilia ad Neophytos cit. supra initio tractatus, p. 1 sq. Idem, Ad illumin. catech. 1, n. 3: “Etsi [baptizandus] humana omni nequitia plenus sit, si in piscinam aquarum incidat, solaribus radiis purior ex divinis fluentis ascendit ... At, inquies, si peccata nobis omnia lavacrum remittit, cur non lavacrum purgationis, sed lavacrum regenerationis vocatur? Quia non solum peccata remittit neque solum delicta purgat, sed ita id praestat, ac si denuo generati essemus.” AUGUSTINUS, Enchiridion, 64, 17: “Excepto quippe Baptismatis munere, quod contra originale peccatum donatum est, ut quod generatione attractum est, regene­ ratione detrahatur; et tamen activa quoque peccata, quaecumque corde, ore, opere commissa invenerit, tollit: hac ergo excepta magna indulgentia, unde incipit hominis renovatio, in qua solvitur omnis reatus et ingeneratus et additus; ipsa etiam vita caetera jam ratione utentis aetatis, quantalibct praepolleat fecunditate justitiae sine peccatorum remissione [i.e. sine poenitentia] non agitur” (M.L. 40, 262; cf. Cont. duas ep. Pel., 3, 3, 5). Idem, De pecc. meritis et remiss. 2, 28, 46: “Adhuc manente lege concupis­ centiae, reatus ejus solvitur, et non erit, cum fit in Baptismo plena remissio pecca­ torum. Denique si continuo consequatur ab hac vita emigratio, non erit omnino quod obnoxium hominem teneat, solutis omnibus quae tenebant” (M.L. 44, 179). Idem, De nuptiis et concup. 1, 33, 38: “ 'Mundans eam lavacro aquae in verbo, ut exhiberet sibi ipse gloriosam Ecclesiam, non habentem maculam aut rugam, aut aliquid ejusmodi (Ephes, v, 25, 27)’. Sic . . . hoc accipiendum est, ut eodem lavacro regenerationis et verbo sanctificationis omnia prorsus mala hominum regeneratorum mundentur atque sanentur; non solum peccata quae omnia nunc remittuntur in Baptismo, sed etiam quae posterius humana ignorantia vel in­ firmitate contrahuntur: non ut Baptisma quoties peccatur, toties repetatur; sed quia ipso quod semel datur, fit ut non solum antea, verum etiam postea quorumlibet peccatorum venia fidelibus impetretur. "Quid enim prodesset vel ante Baptismum paenitentia, nisi Baptismus sequeretur; 84 DE BAPTISMO vel postea, nisi praecederet? In ipsa quoque oratione dominica, quae quotidiana est nostra inundatio, quo fructu, quo effectu diceretur, ‘Dimitte nobis debita nostra (Matt, vi, 12)’, nisi ab eis qui baptizati sunt, diceretur? itemque eleemosynarum largitas et beneficentia quantalibet, cui tandem ad dimittenda sua peccata prodesset, si baptizatus non esset? Postremo regni coelorum ipsa felicitas, ubi non habebit Ecclesia maculam aut rugam aut aliquid ejusmodi, ubi nihil reprehensionis, nihil simulationis erit, ubi non solum reatus, sed nec concupiscentia erit ulla peccati, quorum erit, nisi baptizatorum?” (M.L. 44, 434 sq.). CONCLUSIO Conclusio 1. Effectus Baptismi Est Character Christiani Et Gratia Tum Communis Tum Sacramentalis, Adeoque Incorporatio Ad Christum Et Ecclesiam. Probatur. Baptismum conferre characterem et gratiam patet ex dictis in supe­ riori tractatu, art. 9. 12. 13. 15. 16. Sive autem per gratiam (quae in Baptismo est generativa, ut in Conci. 2 ostendetur) sive quodammodo per characterem, homo incorporatur Christo et Ecclesiae; gratia enim est participatio gratiae capitalis Christi et character est participatio sacerdotii Ejus; item per gratiam homo fit de anima Ecclesiae et per characterem fit de corpore Ecclesiae, seu membrum societatis ecclesia­ sticae in qua exercetur cultus qui a Christi sacerdotio derivatur. Conclusio 2. Gratia Propria Et Specifica Baptismi, Seu Ejus Gratia Sacramentalis, Est Gratia Regenerativa, Quae Nempe Analogice Confert Homini In Ordine Spirituali Quidquid Generatio Ei Praestat In Ordine Naturali. Probatur. Gratiam in Baptismo, in eoque tantum, conferri ad modum genera­ tionis spiritualis, patet: 1. Ex eo quod in fontibus revelationis et Ecclesiae documentis effec­ tus Baptismi, et ipse solus, explicite vocatur regeneratio, renoscentia, novitas vitae, nova creatura. 2. Ex eo quod effectus Baptismi juxta fontes revelationis est incor­ poratio ad Christum; incorporatio autem generationem importat; non enim aliter quam per generationem (puta per medicinam aut nutritionem) membra corpori adveniunt. Hanc rationem incorporationis ad Christum per Baptismum instanter inculcat Apostolus et ex ea S. Thomas deducit omnes effectus Baptismi per varios articulos q. 69; ipsa enim est veluti immediatus ac fundamentalis effectus a quo de­ pendent ceteri effectus et proprietates spiritualis regenerationis, v.g. infusio gratiae, ablatio peccatorum, remissio poenae etc., ut ex dicendis melius patebit. DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 85 3. Ex eo quod effectui Baptismi, eique tantum, conveniunt proprie­ tates generationis naturalis ex qua metaphora deducitur. Nam: a. In generatione vita primo et per se datur, quod spiritualiter con­ tingit in solo Baptismo quatenus juxta revelationem ipse ordinatur in remedium peccati originalis et ablationem omnium peccatorum; per sacramentum autem Poenitentiae vita spiritualis non primo datur, cum non sit institutum in remedium peccati originalis sed tantum actualium peccatorum, adeoque potius resurrectioni vel sanationi comparetur; per actum vero contritionis vita spiritualis primo dari potest, non tamen per se sed per accidens, seu ut dicitur ex voto Baptismi (cf. art. 16), nec ceterum perfecte datur sed tantum quoad substantiam seu quoad gratiam communem, gratia enim sacramentalis et character non conferuntur nisi per Baptismum re susceptum (cf. a. 1. ad 2; a. 4, ad 2). b. In generatione vita datur absque ullo geniti concursu, quod con­ tingit in solo Baptismo qui etiam parvulis conferri potest; in sacra­ mento enim Poenitentiae, quod solis adultis confertur, actus poenitenlis est non tantum dispositio {sicut in baptismo adultorum') sed etiam pars ipsius sacramenti seu ipsius causae justificantis; justificatio vero per actum contritionis fit ex solo opere operantis ipsius subjecti. c. Per generationem membra adveniunt corpori; per Baptismum homo fit membrum Christi et Ecclesiae, induit Christum, incorporatur Christo et Ecclesiae; sacramentum autem Poenitentiae respicit homi­ nem ut membrum jam constitutum, quamvis infirmum vel mortuum et ad vitam restituendum per refluxum causalitatis Christi et exercitium potestatis Ecclesiae; per actum vero contritionis ante Baptismum homo fit membrum Christi ex voto ipsius Baptismi et membrum solius animae Ecclesiae. d. Generatio nihil relinquit de veteri forma, nam ut aiunt philosophi in generatione fit resolutio usque ad materiam primam; juxta fontes autem revelationis Baptismus totaliter expellit reatum culpae originalis et actualis, necnon reatum totius poenae temporalis quod non fit per sacramentum poenitentiae et actum contritionis (cf. C. Gent. 4, 59). EXPONITUR VIS ET EXTENSIO HUJUS SPIRITUALIS RE­ GENERATIONIS PER BAPTISMUM COLLATAE. Gratia baptismalis, cum sit quaedem generatio, duos terminos im­ portat: terminum a quo seu corruptionem prioris formae et terminum ad quem seu productionem novae formae vitalis. Ex parte termini a quo gratia baptismalis est totalis remissio peccati originalis, seu ipsius peccati originis, peccati actualis tum mortalis tum venialis, poenae aeternae ac totius poenae temporalis pro peccatis 86 DE BAPTISMO debitae, omnis poenalitatis et concupiscentiae ex peccato originali secutae, post statum tamen viae simpliciter auferendae. Ex parte termini ad quem gratia baptismalis est perfect a restitutio justitiae originalis, i.e. gratiae sanctificantis et doni integritatis. Haec tamen restitutio quae vi Baptismi perficietur in coelo, nunc im­ mediate post susceptionem Baptismi est tantum incompleta; consistit autem in gratia communi sanctificante, per quam restituitur substantia justitiae originalis, et in gratia sacramentali (strictius dicta) quae est quidam modus vel vigor gratiae sanctificanti additus, qui eam speciali­ ter ordinat ad omnes effectus et proprietates quae ad generationem referuntur (cf. tract. De sacr. in gen., art. 12) et virtute cujus, incipienter in hac vita per virtutum exercitium ac perfecte in altera vita per purificationem purgatorii et retributionem gloriae, restituitur donum illud integritatis quo justitia originalis perficiebatur. Quicumque autem alii effectus Baptismo tribuuntur, ad praedictos reduci debent. Sit verbum de unoquoque effectu in particulari: A. EX PARTE TERMINI A QUO: TOTALIS REMISSIO PEC­ CATI ORIGINALIS: a. PECCATUM ORIGINALE DELETUR. Id patet ex eo quod effectus Baptismi est regeneratio, novitas vitae, incorporatio ad Chris­ tum, remissio peccatorum, sanctificatio. b. PECCATA ACTUALIA TUM MORTALIA TUM VENIALIA REMITTUNTUR. Patet eadem ratione. Dices. Baptismus ideo dicitur spiritualis regeneratio et incorporatio ad Christum quia corrigit in homine malum quod contraxit ex genera­ tione carnali et ex incorporatione ad Adamum. Atqui per haec homo contraxit tantum peccatum originale. Ergo per Baptismum solum pec­ catum originale non vero actuale diluitur. Resp. “Sicut Apostolos dicit [Rom. 5, 16], peccatum Adae non tan­ tum potest quantum potest donum Christi, quod in baptismo percipitur; ‘nam judicium ex uno in condemnationem, gratia autem ex multis delictis in justificationem’. Unde et Augustinus dicit [De pecc. merit, et remiss., 15], quod ‘generante carne, tantummodo trahitur peccatum originale; regenerante autem Spiritu, non solum originalium, sed etiam voluntariorium fit remissio peccatorum’ ” (a. 1, ad 1). Ceterum 1. peccatum originale, cum non sit simplex negatio sed privatio gratiae originalis, nequit dilui nisi per infusionem gratiae per quam consequenter etiam peccata actualia necessario auferuntur; 2. peccata actualia de facto sunt indirectus effectus peccati originalis, et DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 87 ideo hoc non perfecte corrigeretur nisi etiam actualia peccata diluerentur. Notandum tamen est quod Baptismus cum fictione susceptus (seu absque dispositione ad infusionem gratiae requisita, i.e. fide et attri­ tione) non remittit peccatum nec originale nec actuale, quia quamvis producat primum effectum qui est character seu incorporatio ad Chris­ tum Sacerdotem et ad corpus Ecclesiae, non confert ultimum et prin­ cipalem effectum qui est gratia seu incorporatio ad Christum Caput et ad animam Ecclesiae; nonnisi enim per gratiae infusionem peccatum mortale et peccatum originale expelli possunt. Remoto autem obice seu fictione, Baptismus confert gratiam et diluit peccata per modum reviviscentiae, juxta dicta in superiori tractatu, art. 11. Disputatur inter theologos de remissione peccatorum per Baptismum in casu reviviscentiae. Omnes quidem admittunt peccata actualia com­ missa post Baptismum remitti per sacramentum Poenitentiae vel per actum contritionis cum voto hujus sacramenti. Quoad remissionem vero peccatorum Baptismum praecedentium duplex est sententia. Quidam, ut Scotus et Vasquez, docent ea remitti per Poenitentiam vel contritionem, quia homo ex suscepto Baptismo fit subditus Eccle­ siae ac ideo subicitur clavibus. Communis vero sententia tenet ea deleri vi ipsius Baptismi reviviscentis. Ratio est quia: 1. secus non haberetur vera Baptismi reviviscentia; 2. gratia regenerativa per quam ea pec­ cata remittuntur est proprius effectus Baptismi nec potest tribui Poeni­ tentiae vel actui contritionis, ut dictum est in superiori tractatu, art. 11, p. 203 (cf. a. 10, ad 2); 3. homo ante Baptismum non est sub­ jectum Ecclesiae ac proinde opera ejus ante Baptismum commissa non subiciuntur Ecclesiae potestati; 4. Cone. Trid., sess. 14, cap. 1 sq.. ait sacramentum Poenitentiae institutum esse ad tollenda peccata post Baptismum commissa (Denz. 894 sq.). Inter defensores autem hujus sententiae ulterior quaestio movetur de ipso peccato fictionis seu de sacrilega Baptismi susceptione, an dele­ atur per ipsum Baptismum reviviscentem vel per Poenitentiam aut actum contritionis. ~ Communis sententia tenet ipsum remitti per Poenitentiam vel actum contritionis; nam ficta susceptio est natura posterior Baptismo, quia prius est esse Baptismi quam ejus susceptio; non enim intelligitur suscipi nisi quod prius est, cum prius sit esse quam suscipi. Patet autem quod fictio retractata ante finem sacramenti et ipsa fictio non retractata, considerata tamen in sua inchoatione usque ad completum sacramentum, remittuntur per ipsum Baptismum, cum sint 88 DE BAPTISMO natura priores sacramento; nec ideo in sacramento Poenitentiae ipsae sunt accusandae sed sola fictio consummata qua talis. Si autem quaeratur per quid ipsa fictio removeatur ad hoc ut Bap­ tismus reviviscat, an per solam attritionem vel per Poenitentiam aut actum contritionis, distinguendum est: si fictio fuit tantum materialis et inculpabilis (ut in eo qui Baptismum suscepit putans se habere suf­ ficientem attritionem quam tamen non habuit) et simul post Baptis­ mum nullum peccatum grave commissum fuerit, fictio removetur per solam attritionem; si vero fictio fuit formalis adeoque mortaliter cul­ pabilis aut si post Baptismum cum fictione inculpabili susceptum com­ missum sit aliquod peccatum grave, fictio non removetur nisi per Poenitentiam vel actum contritionis, quia nequit unum peccatum re­ mitti sine alio, per gratiam enim quae unum peccatum delet, omnia peccata necessario auferuntur, adeoque nequit Baptismus reviviscens peccata ipsum praecedentia auferre quin etiam subsequentia auferan­ tur, quorum tamen remissio praerequirit Poenitentiam vel actum contritionis. In hoc igitur casu Poenitentia vel actus contritionis relate ad pec­ cata Baptismum subsequentia se habet ut causa per se, i.e. ut propria causa remissiva, relate vero ad praecedentia se habet tantum ut causa per accidens, seu ut conditio quae dicitur removens prohibens, causa autem per se est Baptismus reviviscens (a. 10, ad 2). Quoad peccata venialia notandum est ea non remitti per infusionem gratiae baptismalis si non adsit sufficiens detestatio eorum (cf. q. 87. a. 1, ad 2; In 4 Sent., dist. 4, q. 2, a. 1, q. 1); remittuntur vero postea per quamdam Baptismi reviviscentiam cum talis detestatio habetur. Idem valet de poena temporali pro eis debita. Nec inde sequi­ tur hominem, post Baptismum cum tali dispositione susceptum morientem, retardari a consecutione beatitudinis et mitti in Purgatorium ad talem poenam luendam; nam in primo actu caritatis quo anima separata fertur in Deum continetur perfecta detestatio peccatorum etiam venialium ac immediate removetur prohibens ad perfectam reviviscentiam Baptismi. Ceterum, de his omnibus quaestionibus fusius ac determinatius agemus in tractatu De Poenitentia. c. POENA AETERNA ET TOTA POENA TEMPORALIS PRO PECCATIS DEBITA REMITTITUR. Remissio poenae aeternae sequitur necessario remissionem omnis peccati mortalis pro quo debetur. Remissio totius poenae temporalis sequitur tum ex ratione regenerationis et incorporationis ad Christum. DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 89 tum ex doctrina Patrum, tum ex sensu Ecclesiae qui apparet in con­ suetudine numquam poenas et satisfactiones baptizatis imponendi. Propterea effectus Baptismi dicitur esse aperitio regni coelestis (cf. a. 7). Praedictam rationem incorporationis ad Christum sic exponit S. Thomas: “Per baptismum aliquis incorporatur passioni et morti Christi ... Ex quo patet quod omni baptizato communicatur passio Christi ad remedium, ac si ipse passus et mortuus esset. Passio autem Christi ... est sufficiens satisfactio pro omnibus peccatis om­ nium hominum. Et ideo ille qui baptizatur, liberatur a reatu totius poenae sibi debitae pro peccatis, ac si ipse sufficienter satisfecisset pro omnibus peccatis suis” (a. 2). Catechismus Cone. Trid., p. 2, c. 2, q. 44, ex eadem ratione repetit consuetudinem Ecclesiae nunquam satisfactiones baptizatis imponendi: “Etsi omnibus sacramentis hoc commune est, ut per illa virtus pas­ sionis Christi Domini communicetur: de solo tamen baptismo dictum est ab Apostolo, nos per ipsum Christo commori et sepeliri; ex quo sancta ecclesia semper intellexit, sine maxima sacramenti iniuria fieri non posse, ut ei, qui baptismo expiandus sit, eiusmodi pietatis officia, quae usitato nomine sancti Patres opera satisfactionis vocarunt, imponantur. Nec vero, quae hoc loco traduntur, veteris ecclesiae consuetudini adversantur, quae olim [catechumenis] . . . , quum baptizarentur, praecipiebat, ut quadraginta continuos dies ieiunarent. Neque enim illud institutum ad satisfactionem pertinebat, sed qui bap­ tismum percepissent, ea ratione admonebantur, ut sacramenti digni­ tatem venerantes, ieiuniis et orationibus aliquamdiu sine intermissione operam darent” (cf. Didache, 7; Tertullianum, De bapt. 20). Dices. Non videtur quod in Baptismo remittatur tota poena tem­ poralis. Primo, quia conveniens ordo requirit ut culpa ordinetur seu corrigatur per poenam, sicut fit in sacramento Poenitentiae. Secundo, quia effectus sacramenti significatur in ritu exteriori; in aquae autem ablutione significatur lavatio culpae non vero extinctio poenae. Tertio, quia secus non possent latrones et homicidae a civili potestate puniri propter delicta commissa ante Baptismum ac ita subverteretur ordo socialis. Quarto, quia secus non videtur quare per Baptismum non solvatur homo a poenosa obligatione observandi leges divinas et hu­ manas necnon vota adimplendi, ut volunt Protestantes. Quinto, quia si remitteretur tota poena ac ita Baptismus esset aperitio regni coeles­ tis, baptizatus deberet immediate ingredi regnum coeli. Resp. Ad primum. “Quia poena passionis Christi communicatur bap­ tizato, inquantum fit membrum Christi, ac si ipse poenam illam sus- 90 DE BAPTISMO tinuisset, ideo ejus peccata remanent ordinata per poenam passionis Christi” (a. 2, ad 7). Ad secundum. “Aqua non solum abluit, sed etiam refrigerat, et ita suo refrigerio significat subtractionem reatus poenae, sicut sua ablu­ tione significat emundationem a culpa” (a. 2, ad 2). Ad tertium. “In poenis quae judicio humano inferuntur, non solum attenditur qua poena sit homo dignus quoad Deum, sed etiam in quo sit obligatus quoad homines qui laesi et scandalizati sunt per peccatum alicujus. Et ideo licet homicida per baptismum liberetur a reatu poenae quoad Deum, remanet tamen obligatus adhuc quoad homines, quos justum est aedificari de poena, sicut sunt scandalizati de culpa; pie tamen talibus princeps posset poenam indulgere” (a. 2, ad 3; cf. Catechismum Cone. Trid., p. 2, c. 2, q. 45). Ad quartum dicendum quod obligatio observandi leges ac vota adim­ plendi non est poena peccati sed officium subjectionis. Ad quintum respondetur quod baptizatus impeditur ab immediato ingressu in coelum non in poenam, sed tum ad explendum tempus meriti quod clauditur per mortem (et ipsi enim primi parentes quamvis essent in statu justitiae originalis tamen ob eandem rationem impe­ diebantur ab immediata consecutione gloriae), tum ad persolvendum tributum naturae per susceptionem poenalitatum vitae, de quibus mox dicetur (cf. a. 7, ad 3). d. OMNES POEN ALITATES ET CONCUPISCENTIA EX PECCATO ORIGINALI SECUTAE, VI BAPTISMI, POST STA­ TUM TAMEN VIAE, COMPLETE AUFERENTUR. Quod haec vi Baptismi auferri debeant sequitur ex eadem ratione regenerationis, novitatis vitae, incorporationis ad Christum. Auferen­ tur autem in altera vita post resurrectionem ex vi seminis immortalitatis positi in anima per gratiam baptismalem, quando complebitur mani­ festatio perfecti triumphi quod passio et resurrectio Christi obtinuit super peccatum et mortem. In hac vero vita tolluntur secundum quid, tum quia in baptizatis non amplius habent rationem poenae pro pec­ cato sed tantum conditionum et sequelarum ipsius naturae, unde est quod baptizato statim morienti non praecluditur ingressus in regnum coelorum (a. 7, ad 3), tum etiam quia eorum dominio anima regenerata non amplius subicitur quin potius eis dominetur, ipsa non ut nociva fugiendo sed ut salutis instrumenta amplectendo (cf. a. 3, ad 2). Simpliciter autem et materialiter poenalitates baptizatis relinquuntur. Cujus rei multiplex ratio assignari potest cum S. Thoma: Prima ratio est ipsa incorporatio et assimilatio Christo patienti; est enim “conveniens ... ut id agatur in membro incorporato quod est DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 91 actum in capite. Christus autem a principio suae conceptionis fuit plenus gratia et veritate; habuit tamen corpus passibile, quod post passionem et mortem est ad vitam gloriosam resuscitatum. Unde et Christianus in baptismo gratiam consequitur quantum ad animam; habet tamen corpus passibile, in quo pro Christo possit pati; sed tan­ dem resuscitabitur ad impassibilem vitam” (a. 3). Haec tamen ratio non valet de concupiscentia (nisi haec consideretur tantum generice ut quaedam poenalitas et afflictio), nam in Christo nulla esse potuit. Secunda ratio est ut quae erant effectus lapsus converterentur in instrumentum salutis, tum propriae tum alienae, “ut videlicet contra concupiscentiam et alias passibilitates pugnans homo, victoriae coro­ nam acciperet” (a. 3) et aliorum saluti satisfaciendo cooperaret, que­ madmodum Christus et B. Virgo eisdem poenalitatibus, excepta concu­ piscentia, subjecti fuerunt ad redemptionem aliorum. Quae ratio praecipue valet de concupiscentia quae est maxima inter poenalitates eo quod ad peccatum inclinet (cf. Cone. Trid., sess. 5, can. 5 supra cit.; Catechismum Cone. Trid., p. 2, c. 2, q. 47). Tertia ratio est “ne homines ad baptismum accederent propter impassibilitatem praesentis vitae, et non propter gloriam vitae aeternae" (fl.3). Quarta ratio est ut servaretur quidam mirabilis modus in reparatione culpae originalis. Peccatum enim ipsum magis respicit personam, poe­ nalitates vero sunt quaedam conditiones naturae; unde prius reparatur defectus personae quam defectus naturae, quae, completa hominum generatione, reparabitur in generali gloriosa resurrectione. Vel paulo aliter cum S. Thoma: “Peccatum originale hoc modo pro­ cessit quod primo persona infecit naturam, postmodum vero natura infecit personam. Christus vero converso ordine prius reparat id quod personae est, et postmodum simul in omnibus reparabit id quod natu­ rae est. Et ideo culpam originalis peccati et etiam poenam carentiae visionis divinae, quae respiciunt personam, statim per baptismum tollit ab homine; sed poenalitates praesentis vitae (sicut mors, fames, sitis et alia hujusmodi) respiciunt naturam, ex cujus principiis causantur, prout est destituta originali justitia: et ideo isti defectus non tollentur, nisi in ultima reparatione naturae per resurrectionem gloriosam” (a. 3, ad 3). Quinta ratio est ut ostenderetur ipsa victoria Christi Redemptoris super peccatum Adae praevaricatoris. Nam “sicut aliquis capiens hostem atrocissimum, non statim interficit eum, sed patitur eum cum dedecore et dolore aliquantulum vivere; ita et Christus poenam prius 92 DE BAPTISMO alligavit, in futuro autem perimet” (Glossa citata hic in a. 3, ad 1). Unde permanentia poenalitatum in rebaptizatis nullatenus minuit vic­ toriam Christi super mortem nec est contra illud Apostoli, Rom. 5,20: “Ubi . . . abundavit delictum, superabundavit gratia”. B. EX PARTE TERMINI AD QUEM: a. GRATIA COMMUNIS CONFERTUR, ET QUIDEM PER SE PRIMA. Id sequitur ex ratione regenerationis, novitatis vitae, in­ corporationis ad Christum, sanctificationis, justificationis, remissionis peccatorum, effectus sacramenti; haec enim omnia infusionem gratiae sanctificantis, virtutum et donorum important. Per hanc gratiam com­ munem Baptismus restituit homini substantiam justitiae originalis. Dices. Effectus sacramenti debet significari in ritu exteriori; per ablutionem autem significatur emundatio animi a culpa, non vero in­ formatio animi per gratiam. Resp. “Sicut aqua baptismi per suam ablutionem significat emunda­ tionem culpae, et per suum .efrigerium significat liberationem a poena; ita per naturalem claritatem significat splendorem gratiae et virtutum” (a. 4, ad 1; cf. art. 3, Conci., Prob. 3). , b. GRATIA SACRAMENTALIS CONFERTUR seu tum jus ad auxilia fini hujus sacramenti correspondentia i.e. ad recte vitam Christi­ anam ducendam, tum modus aliquis additus gratiae communi ac eidem fini spiritualis generationis correspondens. Id patet ex tractatu superiori, art. 11. Indoles generalis hujus gratiae sacramentalis corresponde! fini gene­ rationis spiritualis; quid autem concrete et determinate in ea importetur difficilius assignatur. Primo, per hanc gratiam specialiter colliguntur, ordinantur et ut ita dicatur canalizantur omnes virtualitates, proprietates et effectus gra­ tiae communis sanctificantis, virtutum et donorum quae ad spiritualem generationem conferendam, conservandam et evolvendam referuntur. Secundo, sub hac generali ratione gratia baptismalis influit etiam in effectus gratiarum sacramentalium aliorum sacramentorum; ita ad complementum, sustentationem et sanationem vitae spiritualis non tantum confert gratia augmentativa, cibativa et sanativa quae est propria Confirmationis, Eucharistiae et Poenitentiae, sed etiam re­ mote et radicaliter gratia generativa et vitalis ipsius Baptismi, sicut ad augmentum, nutritionem et sanationem vitae animalis non solum conferunt cibus et medicina, sed etiam et peculiariter ipsa principia vitalia quae cum illis cooperantur. Perfecta enim unitas et harmonia providentiae sacramentalis ita est DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 93 consideranda ut Baptismus eiusque effectus concipiantur veluti nucleus et fundamentum quod cetera sacramenta eorumque effectus afficiunt, evolvunt et perficiunt. Sicut nempe Baptismus est janua quo aperitur homini ingressus ad alia sacramenta, ita gratia baptismatis est generale principium et vitalis nucleus qui per alias gratias sacramentales affici­ tur et evolvitur, ita ut unum quid efficiatur; nec inconvenienter dicitur cum quibusdam theologis characterem quoque baptismalem per alios characteres et per alia res et sacramenta affici, modificari et evolvi in unam totalem consecrationem de genere gratiae gratis datae quae con­ secrationem gratiae gratum facientis comitatur, ac ita tota vita Christi­ ani quasi triplici homogeneo funiculo, ab exterioribus ad intimiora pro­ cedente, sacramento nempe, re et sacramento, re tantum, colligatur. Tertio, per gratiam baptismalem aliquatenus et incipienter restitui­ tur donum integritatis quo justitia originalis perficiebatur. Per amis­ sionem enim hujus doni homini provenerunt quatuor tristes sequelae naturae, i.e. dolor, mors, ignorantia et concupiscentia, et quatuor vul­ nera, i.e. ignorantiae (in intellectu), malitiae seu pronitatis ad malum (in voluntate), infirmitatis (in appetitu irascibili) et concupiscentiae (in appetitu concupiscibili). Haec quatuor vulnera minuit gratia baptismatis tum modo nuper dicto (cf. Primo et Secundo) tum specialiter per quondam illumina­ tionem circa cognitionem veritatis qua minuitur vulnus ignorantiae (propterea in Scriptura [Hebr. 6, 4; cf. art. seq.] et a Patribus Bap­ tismus vocatur illuminatio, φωτισμό?, φώτισμα, et baptizati vocantur illuminati), et per quemdam motum spiritualis jecunditatis quo minu­ untur vulnera malitiae, infirmitatis et praecipue concupiscentiae ex qua specialiter provenit in homine difficultas ad bonum et pronitas ad malum (a. 4, ad 3; a. 5). Quatuor autem tristes sequelae naturae seu poenalitates illae quae, quamvis ut dictum est supra sub aliquo respectu tollantur, tamen simpliciter nunc nobis ad agonem et coronam relinquuntur, virtute baptismalis gratiae tamquam ex semine immortalitatis auferentur in altera vita per gloriosam resurrectionem. “Quum [enim] . . . mortale hoc induerit immortalitatem, tunc fiet sermo, qui scriptus est: ‘Ab­ sorpta est mors in victoria. Ubi est, mors, victoria tua? ubi est, mors, stimulus tuus?” (1 Cor. 15, 54 sq.). Conspectus effectuum Baptismi: Character christiani (Prima incorporatio ad Christum et Ecclesiam) Participatio sacerdotii Christi (Incorporatio ad Christum Sacerdotem) Aggregatio societati ecclesiasticae (Incorporatio ad corpus Ecclesiae) Gratia baptismalis seu spiritualis regeneratio (Secunda et proprie dicta incorpo­ ratio ad Christum Caput et animam Ecclesiae') 94 DE BAPTISMO Ex parte termini a quo: Totalis remissio peccati originalis: Ablatio peccati Deletio peccati originalis Remissio peccatorum actualium, tum mortalium tum venialium Extinctio reatus poenae Poenae aeternae Totius poenae temporalis Remotio poenalitatum et concupiscentiae, perfecte in altera vita Ex parte termini ad quem: Perjecta restitutio justitiae originalis Gratia communis (Substantia justitiae originalis) Per se prima (Sacramentum mortuorum) Per accidens secunda Gratia sacramentalis Jus ad auxilia actualia Modus habitualis seu vigor additus gratiae communi Ordinatio virtualitatum gratiae communis ad finem gene­ rationis seu vitae Christianae Influxus in effectum gratiarum sacramentalium aliorum sacramentorum Inchoata restitutio doni integritatis Diminutio quatuor vulnerum peccati originalis Illuminatio Fecundatio Remotio quatuor tristium sequelarum naturae ’ Aliqualis remotio in hac vita sub ratione poenae et spiritualis nocumenti Totalis remotio in altera vita per gloriosam resurrectionem Ceteri effectus, qui Baptismo in Scriptura et Patribus tribui solent, ad praedictos binos effectus characteris et gratiae reducuntur, quatenus vel sunt alia nomina quibus ipsi indicantur vel produnt peculiares eorumdem aspectus aut proprietates. Frequentiora nomina, quibus Baptismi effectus designantur, sunt? quoad characterem: signaculum vel sigillum (σφραγί?), signaculum fidei, sigillum Christi, signaculum Trinitatis; quoad gratiam regenerativam: ex parte termini a quo: regeneratio, renovatio, justificatio, re­ missio peccatorum, circumcisio, absolutio poenae, indulgentia, redemp­ tio, aperitio regni coelestis; ex parte termini ad quem: regeneratio, novitas vitae, nova creatura, incorporatio ad Christum et Ecclesiam, illuminatio, fecundatio. Inter effectus Baptismi adnumerari possunt, vel potius in eis fun­ dantur. omnia jura et obligationes quae in baptizatum derivantur, inter quae capitalia sunt jus suscipiendi cetera sacramenta, ex quo Baptis­ ’d. Chrysostomum, Hom. ad neophytos cit. in Introd, tract.; Basilium, Hom. 13 5 cit. hic in Parte Affirm.; Clementem Alex., Pacdag. 1, 6, 26, 1 cit. ibid.; CyriUum Hier., Procatcch. 16; Gregorium Nyss., Oratio catcch. magna, 32 sqq.; Gregoriuni Naz Oratio 40, 4. ’’ DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 95 mus dicitur janua sacramentorum, et obligatio abrenuntiandi vitae peccati seu Satanae ejusque pompis et operibus, quae vocari solet votum baptismale. Praecipui Baptismi effectus in quibus directe exprimitur essentia gratiae sacramentalis sunt regeneratio, incorporatio, illuminatio, fecun­ datio et aperitio regni coelestis, quae ita inter se ordinantur ut ex regeneratione sequatur incorporatio ad Christum et ex hac procedant illuminatio et fecundatio. Quod sic mirabiliter exponitur a 5. Thoma, a. 5: “Per baptismum aliquis regeneratur in spiritualem vitam, quae est per fidem Christi, sicut Apostolus dicit [Gal. 2, 20]: ‘Quod autem nunc vivo in carne, in fide vivo Filii Dei’. Vita autem non est nisi mem­ brorum capiti unitorum, a quo sensum et motum suscipiunt. Et ideo necesse est quod per baptismum aliquis incorporetur Christo quasi membrum ipsius. Sicut autem a capite naturali derivatur ad membra sensus et motus; ita a capite spirituali, quod est Christus, derivatur ad membra ejus sensus spiritualis, qui consistit in cognitione veritatis, et motus spiritualis, qui est per gratiae influxum. Unde Joan, i, 14 dicitur: ‘Vidimus eum plenum gratiae et veritatis’; et ibid. 16: ‘Et de plenitudine ejus nos omnes accepimus’. Et ideo consequens est quod baptizati illuminentur a Christo circa cognitionem veritatis, et fecun­ dentur ab eo fecunditate bonorum operum per gratiae infusionem.” ART. 8. Utrum Sacramentum Baptismi Sit Unum Seu Initerabile (q. 66, a. 9). STATUS QUAESTIONIS Est quaestio de prima proprietate Baptismi, i.e. unitate vel initera­ bilitate, quae immediate fundatur in utroque effectu characteris et gratiae regenerativae. Unitas alia est specifica, alia numerica. Hic non agitur de unitate specifica Baptismi quae evidenter patet ex fontibus revelationis; nec contra eam difficultas peti potest ex baptismo Joannis, qui non erat sacramentum, aut ex duplici alio baptismo flaminis et sanguinis, qui praeterea nonnisi improprie baptismus vocatur. Unitas vero numerica Baptismi considerari potest vel relate ad diversos homines, et sic patet eam non dari, quoniam multiplicatis ablutionibus, sive sub una forma virtualiter multiplici sive sub repetitis formis, necesse est sacramentum multiplicari, vel relate ad eumdem hominem, et in hoc sensu hic est quaestio de unitate Baptismi, quae proinde coincidit cum quaestione DE BAPTISMO 96 de initerabilitate, quod enim semel tantum dari potest initerabile prae­ dicatur; unde idem est quaerere: an Baptismus sit unus relate ad idem subjectum, et an in eodem subjecto iterari non possit. PARS NEGATIVA Nulla extitit alicujus momenti haeresis de hac re, cum initerabilitas Baptismi connaturaliter ex ejus indole et effectu sequatur; antiqui enim Rebaptizantes, Donatistae et quotquot postmodum inter Pro­ testantes et Schismaticos reiterationem Baptismi docuerunt et atten­ tarunt, non proprie de reiteratione Baptismi validi agebant sed de prima collatione Baptismi validi iis quos antea invalide baptizatos falso putabant (cf. tract. De sacr. in gen., art. 15, p. 272). Citantur tamen ab Epiphanio (Haer. 42) Marcionitae qui ter bap­ tizabant, semel infantem et bis adultum, ut per hanc duplicem repeti­ tionem Christus, a Joanne in Jordane baptizatus et in passione suo sanguine ablutus, quodammodo imitaretur. Etiam inter protestantes quidam Anabaptistac rebaptizabant apostatas a fide; ad quem errorem alludit Cone. Trid., sess. 7, can. 11 de Baptismo. PARS AFFIRMATIVA Nota Theologica. De fide definita. Documenta Ecclesiae. Huc faciunt imprimis omnia documenta iterationem baptismi haere­ ticorum prohibentia (cf. Denz. 46. 47. 53. 88. 97. 334a. 335, cit. in art. 39 De sacr. in genere), quae fundantur in ipsa persuasione initerabilitatis Baptismi validi. Explicite autem hanc initerabilitatem definiunt: CONC. CONS­ TANT. I in Symbolo (“Confiteor unum baptisma”, Denz. 86; cf. tamen infra ubi de Scriptura); CONC. LATER. IV reprobans Graecos qui “baptizatos ... a Latinis . . . rebaptizare usu temerario praesu­ mebant” (Denz. 435); Cone. Lugdun. II docens “unam esse veram Ecclesiam, in qua unum datur sanctum baptisma” (Denz. 463); CLEMENS VI in epistola ad Consolatorem de erroribus Armenorum statuens baptismum apostatarum a fide non esse reiterandum (Denz. 754a); Cone. Florent, docens in Decreto pro Armenis quod “baptismus, confirmatio et ordo . . . characterem . . . imprimunt in anima indelebile; unde in eadem persona non reiterantur” (Denz. 695); Cone. Tridentinum repetens fere ad verbum doctrinam florentinam (sess. 7, can. 9 de sacr. in genT), damnans reiterationem DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 97 baptismi apostatarum a fide (ibid., can. 11 dc Bapt.} et parvulorum (ibid., can. 13 dc Bapt.} ac docens lapsos post Baptismum “non jam repetito baptismo ablui, cum id in Ecclesia catholica nulla ratione liceat” sed per sacramentum Poenitentiae a peccatis liberari (sess. 14 de Poen., cap. 2; cf. Denz. 852. 867. 869. 895); Pius IV in professi­ one fidei tridentinae confitens “baptismum, confirmationem et ordinem sine sacrilegio reiterari non posse” (Denz. 996); Codex J.C., c. 732, § 1 repetens supradictam doctrinam florentinam. HUIC DOCTRINAE ECCLESIAE NON OBSTAT ANTIQUUS USUS REBAPTIZANDI quosdam haereticos (cf. tractatum De sacr. in gen., p. 487-490), nam ratio illius erat persuasio de invaliditate prioris baptismi, neque praxis Ecclesiae conferendi Baptismum sub conditione dubie baptizatis tum in Ecclesia tum apud haereticos, nam et haec fundatur in dubio de validitate prioris baptismi. Haec praxis jam sancita fuit ab Alexandro III in Decr. 3, tit. 42, c. 2, his verbis: “De quibus dubium est, an baptizati fuerint, bapti­ zantur his verbis praemissis: ‘Si baptizatus es, non te baptizo: sed, si nondum baptizatus es, ego te baptizo etc.’ ” (Denz. 399). Codex J.C., c. 732, § 2 de tribus sacramentis initerabilibus statuit: “Si . . . prudens dubium exsistat num revera vel num valide collata fuerint, sub condi­ tione iterum conferantur.” Rituale Romanum, t. 2, c. 1, n. 9 statuit: “Cum Baptismum absolute iterare nullo modo liceat, si quis sub conditione ... sit baptizandus, ea conditio explicanda est hoc modo: Si non es baptizatus, ego te baptizo in nomine Patris, etc.” Liccitas et convenientia hujus praxis ex eo patet quod, cum sacra­ menta sint propter homines et praecipue Baptismus sit maxime ad salutem necessarius, nulla fit irreverentia sacramento nec culpabilis fictio habetur per conditionatam ejus administrationem in casibus in quibus rationabilis causa adsit seu prudens dubium habeatur de admi­ nistrato baptismo vel de valida ejus administratione; de quibus casibus occupantur Codex J.C. (can. 746. 747. 748. 749. 752) et Moralistac. “Si vero dubium sit infundatum, levis suspicio vel scrupulus, non potest baptizari etiam sub conditione: tum quia . . . quando dubium non est fundatum, conditio imposita habetur pro non apposita; defi­ ciente enim ratione probabili dubitandi, vix serio potest dici. Si non es baptizatus, te baptizo; sed potius videtur dici, Sive sis baptizatus sive non, te baptizo; sicque disjunctive intenditur nullitas sacramenti, tum quia iteratio sacramenti facta ex inani dubio est quaedam ipsius irri­ sio”.4 Unde RITUALE ROMANUM, 1. c., monet: “Hac tamen con'Billuart, Dc Baptismo, diss. 1, a. 5, Parisiis, 1904, t. 8, p. 407. 98 DE BAPTISMO ditionali forma non passim aut leviter uti licet, sed prudenter; et ubi, re diligenter pervestigata, prudens dubium exsistat, num revera vel num valide Sacramentum Baptismi collatum fuerit.” Caeterum in Decret. 3, tit. 42, c. 6 in fine et Decret. 5, tit. 9, c. 2 statuitur poena irregularitatis, quae vocari solet “jonte reus”, contra ministrum rebaptizantem, clericum assistentem et subjectum rebaptizatum, in casu reiterationis Baptismi sollemnis absque rationabili causa seu prudenti dubio de valore prioris Baptismi et nulla adjecta conditione. Scriptura. Tres afferri solent textus qui apud Patres ad initerabilitatem Bap­ tismi referri dicuntur: JOAN. 13, 10: “Qui lotus est, non indiget nisi ut pedes lavet, sed est mundus totiis”. Hunc textum ad Baptismum referunt Patres latini ut inde probent tum Apostolos suscepisse hoc sacramentum tum Baptismum esse initerabilem; ita ut sensus sic fere sonet: qui baptizatus est non indiget rebaptizari sed subsequentium remissionem peccatorum obtinebit per lavationem Poenitentiae cujus symbolum est lavatio pedum (cf. Am­ brosium, De myst. 6, 31; In Lucam, 1. 8, n. 78; Optatum Mil., De schism. Donat. 4, 4; 5, 3; Augustinum, De bapt. contra Donat. 2, 14, 19 infra cit.; In Joan., tract. 57, η. 1). Hanc interpretationem respuit inter alios Maldonatus scribens: “Ego quidem Apostolos baptizatos fuisse non dubito; sed mihi non id vide­ tur Christus hoc loco significare. Primum quia, si baptismum intel­ lexisset, non exclusisset Judam, quem credendum est, fuisse quoque cum caeteris baptizatum. Deinde quia explicans causam Evangelista, quare Judam excepisset, non dicit, propterea eum non fuisse mundum, quia baptizatus non erat, sed quia eum erat traditurus. Denique expo­ nens [c. 15, 3], quomodo Apostoli mundi essent, ait: ‘Jam vos mundi estis propter sermonem, quem locutus sum vobis’. De spirituali igitur Christus lotione agit, qui spiritualiter mundus est, id est cui peccata jam remissa sunt, non indigere, nisi ut pedes lavet [i.e. ut peccata per poenitentiam abluat] ; totum enim esse mundum, ut Graeci omnes auctores, Chrysostomus, Cyrillus, uterque Theodorus, Leontius, Theophylactus et Euthymius interpretantur . . . Sensus igitur est, eum, qui lotus est, totum fuisse jam mundatum; non opus esse, ut aut iterum baptizetur, aut ut remissa jam illi peccata iterum remittantur; si ea respicias, mundum esse totum; tantum videndum, ecquid pulveris, id est venialis, ecquid luti, id est mortalis culpae pedibus collegerit, ut ■w DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 99 pedes lavet, ut agat poenitentiam, ut probet se ipsum, et sic de pane illo edat, et de calice bibat [1 Cor. 11, 28].”5 EPII. 4, 5: “Unus Dominus, una fides, unum baptisma”. Incisi “unum baptisma” (quod refertur etiam a Cone. Const. I et Later. IV supra cit.) duplex praecipue allata est explicatio, altera de nunierica, altera de specifica unitate Baptismi: 1. Baptismus est unus numerice seu initerabilis (ita Cyrillus Hier., Procat. 7; Ambrosius, De Poenit. 2, 2, 8 infra cit.; Optatus Mil., De schism. Donat. 5, 3 infra cit.; Leo M., Epist. 37, 1; Epist 89, 7; S. Thomas, hic Sed contra). 2. Baptismus est unus specifice. Cujus unitatis iterum duplex affer­ tur explicatio: a. Baptismus est unus in se et unitate constitutionis. Scilicet sicut in Ecclesia est una fides, suis immutabilibus constans articulis, ita est unum baptisma, in sua immutabili materia et forma a Christo consti­ tutum; unde unicum verum baptisma est illud quod pertinet ad veram Ecclesiam nec datur duplex baptisma, alterum catholicorum, alterum haereticorum (ita Tertullianus, De bapt. 15 infra cit.; Cyprianus, Epist. 74, 11; Optatus Mil., De schism. Donat. 5, 3). Ex hac veritate sequitur baptismum haereticorum vel non esse verum baptisma, et hoc falso concludebant Cyprianus, Rebaptizantes omnes et Donatistae, vel esse ipsum Baptismum Ecclesiae catholicae quamvis illegitime extra ipsam administratum, et hoc concludebant Augustinus et alii doctores qui rebaptismum impugnarunt. b. Baptismus est unus quoad homines seu unitate destinationis. Sci­ licet sicut in Ecclesia est una fides ab omnibus profitenda ita est unus cultus seu unus Baptismus ab omnibus suscipiendus. Apostolus nempe in citata formula commendare intendit triplicem unitatem qua fideles vinciuntur quaeque est veluti propria Christianorum tessera “Unus Dominus, una fides, unum baptisma”, eo modo quo theologi in tractatu De Ecclesia exhibent triplex praecipuum vinculum membrorum Eccle­ siae sub nota formula “Unio fidei, communionis et regiminis”. Haec ultima explicatio magis congruit textui et contextui Apostoli. Ad rem Estius: “Quod catholici tradunt de baptismo non repetendo, licet verissi­ mum sit, non tamen in hoc Apostoli loco fundatum videtur. Sicut enim unum baptisma dicit, sic et unam fidem; quae tamen et amitti potest, et amissa recuperari. Sic quoque de eucharistia loquens, unum panem dixit; quem tamen iidem fideles frequenter accipiunt. Unum igitur baptisma est ex mente Apostoli, quia sicut eadem credunt omnes ‘Comm, in Joan. 13, 10, Moguntiae, 1863, t. 2, p. 809 sq. 100 DE BAPTISMO fideles, ita et iisdem utuntur sacramentis veluti externis fidei symbolis, et ut S. Thomas loquitur, Ecclesiae insignibus; ac nominatim baptis­ mate, quod propria ac peculiari ratione fidei sacramentum a patribus appellatur. Hanc baptismatis unitatem significavit 1 Cor. 1, dicens: Nunquid in nomine Pauli baptizati estis? quasi dicat, minime: cum Ecclesia praeter unum baptisma Christi, quod omnibus Christianis commune est, nullum aliud agnoscat. Unde August, lib. 2. cont. lit. Petii, cap. 27, unum baptisma interpretatur, quia baptisma Christi est, non hominis. Nam si hominis esset baptisma, tot essent baptismata, quot sunt baptizantes.”0 HEBR. 6,4. 6: “Impossibile est enim, eos, qui semel sunt illuminati, gustaverunt etiam donum coeleste et participes jacti sunt Spiritus sancti . . . Et prolapsi sunt, rursus renovari ad poenitentiam, rursum crucifigentes sibimetipsis Filium Dei et ostentui habentes” (cf. 10,26 sq.; 12, 16 sq.).7 Hujus textus, qui a theologis exponi solet in tractatu De Poenitentia, quadruplex proposita est explicatio, inter quas una refertur ad initcrabilitatem Baptismi: 1. Agitur de poenitentia, et quidem de ejus stricta impossibilitate lapsis post Baptismum. Ratio: quaestio est de poenitentia iam baptizatorum, ut patet tum ex verbis “qui semel sunt illuminati” tum ex textu parallelo 10, 26 “voluntarie peccantibus”; vox “impossibile” ab­ solute ponitur; impossibilitas poenitentiae patet ex eo quod Apostolus assimilât peccatum baptizatorum iteratae crucifixioni Filii Dei et maledictioni sterilis terrae (v. 7). Tempore S. Cypriani hoc textu abutebantur Novationi qui se Catharos seu puros et mundos vocabant et lapsos post Baptismum, prae­ cipue apostatas, a poenitentia et venia repellebant. Doctores autem catholici Novatianis ea verba obicientibus triplici sequenti expositione respondent: ’ ' ; 2. Agitur non de poenitentia sed de Baptismo, seu de initerabilitate hujus sacramenti (necnon Confirmationis; de hac enim agitur in verbis “participes facti sunt Spiritus sancti” sicut de Baptismo agitur in inciso “qui semel sunt illuminati”). Ratio: quaestio est de exhortatione ad Hebraeos conversos ex judaismo, qui, propter mosaicam praxim se pluries abluendi, in hunc er­ rorem incidere potuerunt ut crederent ex repetitione Baptismi purifi­ cationem a peccatis se pluries suscipere posse; vox “renovari” ab * Comm, in ep. ad Eph. 4, 5. Moguntiae, 1859, t. 2, p. 370 sq. ’ Cf. Cornelium a Lapide, In h. 1.; Pesch, De Poenitentia, n. 37; Galtier Dc Poeni­ tentia, thes. 12, n. 200-202; D’Alès, De Poenitentia, thes. 2. ’ DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 101 Apostolo Baptismo applicatur in epist. ad Titum, 3, 5 ubi de “lavacro regenerationis et renovationis”; verba “rursus crucifigentes . . . Filium Dei” referuntur ad symbolismum Baptismi de quo ad Rom. 6, 3 sq.; vox “poenitentia” refertur ad poenitentiam quae praecedit Baptismum de qua Apostolus loquitur immediate ante (v. 1); vox “impossibile” relata ad poenitentiam postbaptismalem contradiceret generali doctrinae Apostoli de remissione peccatorum (cf. v. g. 1 Cor. 5 de fornicario) et ipsi eius exhortationi ad poenitentiam quam Judaeis labentibus dirigit in hoc eodem loco (v. 9. 10). Sensus igitur Apostoli est: iis qui per apostasiam a fide deficiunt difficilior erit reditus et conversio ad Christum, eo quod non jam praesto erit medium tam facile et perfectum quale est Baptismus, quippe qui reiterari non possit. Huic sententiae, quae gaudet probabilitate praecipue extrinseca cum sit antiquior et communissima apud Patres (cf. Athanasium, Ep. ad Serapion. 4, 3; Epiphanium, Haer. 59, 2; Ambrosium, De Poenit. 2, 2, 8 infra cit. ; Chrysostomum, In Hebr., hom. 9, 2 sq.; Damascenum, De fide orth. 4, 9; Petrum Lombardum, In Hebr. 6, 4 sq.; S. T hornam, hic a. 9; q. 84, a. 10, ad 1; In Hebr. 6, lect.), praecipue opponitur a modernis quod non videtur convenire contextui; nam ratio ex qua Apostolus deducit impossibilitatem poenitentiae lapsis post Baptismum est abusus gratiae, non autem hic abusus sed alia est ratio quare Bap­ tismus sit initerabilis, ergo Apostolus non agit de impossibilitate reite­ rationis poenitentiae baptismalis seu Baptismi. 3. Agitur de poenitentia non quidem stricte sed moraliter impossi­ bili seu valde difficili non quibuscumque lapsis post Baptismi sed in­ gratissimis, puta apostatis, qui post fidei illuminationem, spei futurae vitae consolationem et divinae charitatis delicias, iterum redeunt ad tenebras et mortiferum pabulum infidelitatis et Judaismi. Ita Lyra, Vasquez, Cornelius a Lapide et communiter moderni. Huic sententiae, etiam probabili, opponitur quod verbo αδύνατον (im­ possibile) arbitrarie denegatur significatio absoluta quam retinet in aliis textibus eiusdem epistolae (cf. 6, 18; 10, 4; 11, 6). 4. G allied hanc novam explicationem magis, ut ait, textui consen­ taneam proponit: Judaeos lapsos a fide Christi, vel in periculum rever­ tendi ad Judaismum versantes, impossibile est reducere ad Christi fidem vel in ea confirmare per iteratam expositionem dementaris doc­ trinae quae datur iis qui baptismo et fidei primo initiantur, uti est doctrina de baptismatibus, de manuum impositionibus, de resurrec­ tione mortuorum et de judicio aeterno, hanc enim doctrinam ipsi jam ‘De Poenitentia, th. 12, n. 202, ubi ait se sequi vestigia Htiyghe (Comm. in ep. ad Hebr.), Prat (La théologie de Saint Paul, t. 1, p. 466. 597), Davidson (The epistle to the Hebrews), Π. v. Soden (in collectione dicta Handcommentar). 102 DE BAPTISMO perfecte norunt, sed potius oportet eos ad fidem reducere aut a recessu a fide praemunire per sublimiorem doctrinam de praestantia Christi prae Moyse et Aaron (quae est objectum totius Epistolae ad Hebraeos). Huic sententiae, non improbabili, opponi potest novitas eius, defec­ tus auctoritatum et immediatus sensus ipsius textus Apostoli in quo quaedam impossibilitas poenitentiae aut baptismalis aut postbaptismalis tam fortiter inculcari videtur. Patres. Initerabilitatem Baptismi docent tum implicite impugnando rebaptismum haereticorum (cf. De sacr. in gen., art. 39) tum explicite. Praecipuas rationes, in quibus ipsa fundatur, assignat praesertim Augustinus, i.e. perpetuam consecrationem (Contra epist. Parmen. 2. 13, 28 cit. in De sacr. in gen., art. 15, p. 276), cum impressione characteris (Contra epist. Parmen. 2, 13, 29 cit. ibidem), et effectum regenerationis (In Joan., tract. 11, 12, 2 infra, cit.). Ambrosius tertiam rationem symbolismi unius mortis Christi apte exponit (De poenit. 2. 2, 6 sqq. infra cit.). TERTULLIANUS, De bapt. 15: “Unus omnino baptismus est nobis, tam ei Domini Evangelio (Joan, iii), quam ex Apostoli litteris (Ephes, iv); quoniam unus Dominus et unum baptismum et una Ecclesia in Coelis . . . Haeretici autem nullum habent consortium nostrae disciplinae . . . quia non idem Deus est nobis et illis, nec unus Christus, id est idem. Ideoque nec baptismus unus, quia non idem. Quem cum rite non habeant, sine dubio non habent, nec capit numerari, quod non habetur; ita nec possunt accipere, quia non habent . . . Semel ergo lavacrum inimus, semel delicta diluuntur, quia ea iterari non oportet . . . Felix aqua quae semel abluit” (M.L. 1, 1324 sq.; cf. De sacr. in gen., art. 39, p. 489). OPTATUS MIL., De schismate Donat. 5, 3: “Absit, ut iteremus, quod semel est, aut duplicemus quod unum est; sic enim scriptum est, Apostolo dicente; unus Deus, unus Christus, una fides, una tinctio (Ephes, iv, 5). Denique vos, qui baptisma quasi libenter duplicare contenditis, si datis alterum baptisma, date alteram fidem; si datis alteram fidem, date et alterum Christum; si datis alterum Christum, date alterum Deum” (M.L. 11, 1050). AMBROSIUS, De poenit. 2, 2, 6-10: “Ad Hebraeos: Impossibile est enim hos qui semel illuminati sunt . . . lapsos iterum renovari in poenitentiam . . . Nunquid Paulus adversus factum suum praedicare potuit? Donavit Corinthio peccatum per poenitentiam (II Cor. ii, 40) ; quomodo hic potuit sententiam suam ipse reprehendere? [Nequaquam, sed ibi docet] iterandum non esse baptisma . . . “De baptismate autem dictum verba ipsa declarant, quibus significavit impossibile esse lapsos renovari in poenitentiam; per lavacrum enim renovamur, per quod renascimur, sicut ipse Paulus dicit [Rom. 6, 4; Ephes. 4. 23 sq.] . . . Unum ergo baptisma docet, sicut alibi: ‘Una fides; unum, inquit, baptisma’ (Ephes, iv. 5). “Illud quoque evidens, quod in eo qui baptizatur, crucifigitur Filius Dei; quia non potuit caro nostra abolere peccatum, nisi crucifixa esset in Christo Jesu . . . Ergo quod ait . . impossibile esse lapsos renovari in poenitentiam, rursus cruci­ figentes Filium Dei et ostentatione triumphantes (Hebr. vi, 6), eo spectat, ut. de baptismo dictum credamus, in quo crucifigimus Filium Dei in nobis; ut per illum DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 103 nobis mundus crucifigatur, qui quadam triumphamus specie, dum similitudinem ejus assumimus, qui principatus, et potestates in sua cruce ostentavit ac trium­ phavit; ut in mortis ejus similitudinem nos quoque de principatibus quorum deponimus, triumphemus. Semel autem crucifixus est Christus, semel peccato mortuus; et ideo unum, non plura baptismata” (M.L. 16, 518 sqq.). AUGUSTINUS, De bapt. contra Donat. 2, 14, 19: “Quid sit autem perniciosius, utrum omnino non baptizari, an rebaptizari, judicari difficile est” (M.L. 43, 138 ». Idem, In Joan., tract. 11, 6: “[Duae generationes, carnalis et spiritualis] singulae sunt; nec illa potest repeti, nec illa . . . Jam natus sum de Adam, non me potest iterum generare Adam: jam natus sum de Christo, non me potest iterum generare Christus. Quomodo uterus non potest repeti, sic nec Baptismus” (M.L. 35, 1478 ». Idem, ibid., tract. 12, 2: “Regeneratio spiritualis una est, sicut generatio carnalis una est. Et quod Nicodemus Domino ait, verum dixit, quia non potest homo . . . redire rursum in uterum matris suae, et nasci . . . Sed sicut ad nativitatem carnalem valent muliebria viscera ad semel pariendum; sic ad nativitatem spiri­ tualem valent viscera Ecclesiae, ut semel quisque baptizetur” (M.L. 35. 1484 ». LEO M., Epist. 166, 1 ad Neonem: “Scimus quidem inexpiabile esse facinus, quoties juxta haereticorum damnata a sanctis Patribus instituta, cogitur aliquis lavacrum, quod regenerandis semel tributum est, bis subire, apostolica reclamante doctrina, quae nobis unam praedicat in Trinitate Deitatem, unam in fide confes­ sionem, unum in baptismate sacramentum (Ephes, iv, 5)” (M.L. 54, 1193 sq.). CONCLUSIO Sacramentum Baptismi Est Unum Unitate Numerica, Seu In Eodem Subjecto Iterari Non Potest. Probatur. EX QUATTUOR RATIONIBUS QUAE ADDUCUN­ TUR A S. THOMA, quarum tres referuntur ad duplicem effectum Baptismi (i.e. gratiam regenerantem ex peccato originali et charac­ terem), una vero ad symbolismum Baptismi (i.e. imitationem mortis Christi) : “Baptismus iterari non potest: primo quidem quia baptismus est quaedam spiritualis regeneratio, prout scilicet aliquis moritur veteri vitae, et incipit novam vitam agere . . . Unius autem non est nisi una generatio. Et ideo non potest baptismus iterari, sicut nec carnalis generatio . . . Secundo quia in morte Christi baptizamur, per quam morimur peccato, et resurgimus in novitatem vitae. Christus autem semel tantum mortuus est. Et ideo baptismus iterari non debet . . . Tertio quia baptismus imprimit characterem qui est indelebilis, et cum quadam consecratione datur. Unde sicut aliae consecrationes non ite­ rantur in Ecclesia, ita nec baptismus . . . Quarto quia baptismus principaliter datur contra originale peccatum. Et ideo sicut originale peccatum non iteratur, ita etiam nec baptismus iteratur” (in corp.). Dices contra secundam rationem. Etiam Eucharistia, et signantius quidem quam Baptismus, est repraesentativa et commemorativa pas­ sionis et mortis Christi, et tamen multoties iterari potest. Ergo saltem in hac repraesentatione nequit fundari initerabilitas Baptismi. 104 de baptismo Resp. “Utrumque sacramentum, scilicet baptismi et Eucharistiae, est repraesentativum dominicae mortis et passionis, aliter tamen ei aliter: nam in baptismo commemoratur mors Christi, inquantum homo Christo commoritur, ut in novam vitam regeneretur; sed in sacra­ mento Eucharistiae commemoratur mors Christi, inquantum ipse Christus passus exhibetur nobis, quasi paschale convivium, secundum illud 1 Corinth, v, 7: ‘Pascha nostrum immolatus est Christus; itaque epulemur.’ Et quia homo semel nascitur, multoties autem cibatur, semel tantum datur baptismus, multoties autem Eucharistia” (ad 5). ART. 9. Utrum Sacramentum Baptismi Sit De Necessitate Medii Ad Salutem In Re Vel In Voto, Secluso Privilegio Martyrii (q. 68, a. 1. 2. 3. 9). STATUS QUAESTIONIS Est quaestio de altera proprietate Baptismi, seu universali et abso­ luta necessitate, quae quamvis ex positiva legislatoris voluntate induc­ ta fuerit tamen in ipso proprio effectu hujus sacramenti, qui est gratia regenerativa et incorporatio ad Christum, fundamentum habet. î r i, ■j ! ' ’ i i Non agitur de necessitate existentiae, quae considerata est quoad sacramentum in genere in superiori tractatu (Cap. II), sed de neces­ sitate susceptionis; unde plures doctores, ut S. Thomas, hanc quaestio­ nem pertractant ubi de subjecto Baptismi. In superiori autem tractatu (art. 21) dictum est susceptionem sacramentorum esse ad salutem necessariam stricte vel moraliter juxta diversa sacramenta, susceptionem vero Baptismi esse stricte necessariam; cum autem, ut explicatur in tractatu De Ecclesia, stricta necessitas dividatur in necessitatem praecepti et necessitatem medii et haec in necessitatem medii in re et necessitatem medii in re vel in voto, quaeritur an hic ultimus modus necessitatis competat Baptismo. Quae quaestio intime connectitur cum quaestione de necessitate ingrediendi Ecclesiam catholicam, agitata a theologis in tractatu De Ecclesia. Praedicta necessitas medii Baptismi intelligitur non tantum secun­ dum legem communem et ordinariam sed simpliciter et absolute, ita ut excludat omnem suppositionem, puta adultae aetatis vel actualis pec­ cati, quae requiruntur ad necessitatem sacramenti Poenitentiae, et omnem exceptionem, puta alterius medii salutis, secluso tamen pri­ vilegio martyrii cujus existentia probabitur in art. 17. Huic tamen absolutae Baptismi necessitati non obstaret singularis sanctificatio alicujus in utero matris suae (quemadmodum ante Baptismi legem DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 105 dicitur contigisse Jercmiae, J. Baptistae et S. Joseph); nam Deus totam virtutem suam sacramentis non alligavit nec caeterum talis sanc­ tificatio esset privilegium quoddam generale et a Deo determinate con­ stitutum, sicut est martyrium, sed merus casus particularis et acci­ dentalis cujus existentia nonnisi ex speciali revelatione probari posset et deberet (cf. infra resp. ad obj. 2). In verbis “in re vel in voto” et “secluso privilegio martyrii” innuitur trina divisio baptismi fluminis, flaminis et sanguinis, de qua explicite erit sermo in Cap. VI. PARS NEGATIVA Inde ab initio Ecclesiae plures, quamvis non magni, errores neces­ sitatem Baptismi vel saltem ejus absolutam necessitatem ex diversis principiis et ob diversas rationes impugnarunt. 1. NECESSITATEM BAPTISMI REICIUNT: Qui negant ipsam convenientiam sacramentorum, ut Archontici, Gnostici, Cathari, Fraticelli aliique de quibus dictum est in art. 3 et in superiori tractatu, art. 3. Qui negant ipsam existentiam Baptismi, vel docendo Baptismum non esse a Christo institutum, ut Modernistac et Protestantes liberales, vel illum metaphorice explicantes, ut Sociniani et Quakeri; de quibus dic­ tum est in art. I.9 Qui negant efficacitatem Baptismi ex opere operato. Ex hac enim Novatorum negatione logice sequitur negatio necessitatis Baptismi. Si enim sacramentum est tantum signum professionis Christianae vel dis­ tinctionis a non Christianis, ut volunt Sociniani et Zwingliani, non intelligitur ratio quare per alia signa suppleri non possit; item si est efficax tantum ex opere operantis seu ex fide subjecti, ut volunt Lutherani et Calvinistae, non est ratio quare necessarium dicatur, cum fides quae sola justificat nullatenus ab eo dependeat.10 Attamen communiter Protestantes necessitatem Baptismi simpliciter negare ausi non sunt, sed tantum absolutam ejus necessitatem reiecerunt. 2. ABSOLUTAM BAPTISMI NECESSITATEM IMPUGNA­ RUNT sequentes errores: Pelagiani negantes existentiam peccati originalis, reiecerunt conse­ quenter necessitatem Baptismi suscipiendi; cum tamen S. Augustinus, qui ipsos acriter impugnavit (cf. Serm. 294; C. Julian. 3, 3, 8; De ’De Socinianorum doctrina cf. Tountcly, De bapt., q. 2, a. 1. ”Cf. Perrone, De bapt., c. 5, in nota. 106 DE BAPTISMO pecc. merit, et remiss., 1. 1 et 2; Haer. 40), eis obiceret verba Joan. 3, 5 “Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei”, inepte distinxerunt inter vitam aeternam et regnum caelorum ac docuerunt Baptismum esse omnibus necessarium tantum ad ingrediendum regnum caelorum, non vero ad deletionem peccati originalis (quod non existit) aut ad vitam aeternam (quam adultus consequitur propriis meritis) ; unde parvulos sine Baptismo morientes esse tantum a regno coelorum excludendos, non vero a vita aeterna quam consequuntur eo quod nulla peccati labe sint inquinati. Calvinus (Inst, christ., c. 15) docet Baptismum non esse de necessi­ tate medii sed tantum praecepti; cum enim non ordinetur ad tollendum peccatum originale et ad justificandum (justificatio enim a promissione divina dependet) sed tantum ad obsignandam divinam promissionem, si ejus susceptio non ex contemptu aut negligentia sed inculpabiliter omittatur, id nullatenus obstat saluti consequendae, sive in adulto sive in parvulo. Consequenter parvuli a parentibus Christianis nati, qui bap­ tizari non possint, salutem obtinent eo quod filii Christianorum ad corpus Christi pertineant, juxta illud Apostoli, 1 Cor. 7, 14 “Filii vestri . . . sancti sunt”. Plures Protestantes signanter necessitatem Baptismi parvulorum negarunt. M. Bucerus docuit Baptismum non esse necessarium parvulis eo quod parvuli praedestinati salvantur etiam sine Baptismo, non prae­ destinati vero etiam cum Baptismo damnantur. Anabaptistae docue­ runt Baptismum parvulorum non tantum non esse necessarium sed nec validum et licitum, tum ob impossibilitatem justificationis parvulorum (peccatum enim originale non existit, peccati vero actualis parvuli sunt incapaces), tum ob impossibilitatem causae justificantis seu actus fidei. Hanc secundam rationem invocant moderni Baptistae ad eandem doc­ trinam defendendam. Quidam theologi catholici conati sunt excogitare aliquod extraordi­ narium medium quo a Deo provideretur saluti parvulorum quibus sus­ ceptio Baptismi foret impossibilis (v.g. parvulorum in utero morientium). Ita Bonaventura (In 4 Sent., dist. 6, p. 2, a. 2, q. 1), Durandus (In 4 Sent., dist. 6, q. 1), Jo. Gerson (Serm. in Nat. B.M.V., consid. 2), G. Biel (In 4 Sent., dist. 4, q. 2, club. 2), Cajetanus (In q. 68, a. 2 et 11), Bianchi (De remedio aeternae salutis pro parvulis, Venetiis, 1768), Klee (Kathol. Dogmatik, t. 3, Bonn, 1835, p. 158), Caron (La vraie doctrine de l’Eglise catholique sur le salut . . ., Paris, 1855), II. Vosen (Der Katholizismus und die Einsprüche seiner DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 107 Gegner, Freiburg i. B., 1869, p. 352 sqq.), Herm. Schell (Kathol. Dogmatik, t. 3, Paderborn, 1893, p. 479 sq.).1' Plures ex his doctoribus indeterminate loquuntur de quadam extra­ ordinaria providentia divina in favorem praedictorum parvulorum: quidam vero, ut Cajetanus, Klee et Herm. Schell, magis determinant naturam hujus extraordinarii medii salutis. Herm. Schell vult praedictos parvulos salvari ex opere operato per quemdam Baptismum sanguinis, quatenus eorum praematura mors, cum non debeatur eis ob peccatum personale sed sit sequela peccati originalis, est quaedam imitatio mortis Christi, ac ideo computetur eis ad salutem ut aequivalens quoddam martyrium. Klee docet tales infantes salvari ex opere operantis per quemdam Baptismum flaminis, quatenus per specialem illuminationem divinam fiunt capaces eliciendi actum caritatis et conversionis ad Deum. Cajetanus, caeteris celebrior, docet in casu necessitatis sufficere par­ vulis solam fldem parentum seu Baptismum in voto parentum praeci­ pue cum aliquo signo exteriori ut oblatione parvuli cum invocatione Trinitatis. “In casu necessitatis, inquit, ad salutem puerorum sufficere videtur baptismus in voto parentum: praecipue cum aliquo exteriori signo. Moveor autem ad hoc, primo, ex auctoritate Gregorii dicentis, apud Magistrum Sententiarum, in i dist. Quarti, et de Consecr., dist. IV: ‘Quod apud nos valet aqua baptismi, hoc egit apud veteres vel pro par­ vulis sola fides, vel pro maioribus virtus sacrificii, vel pro his qui ex Abrahae stirpe prodierunt mysterium circumcisionis’. Hinc enim arguo. Fides sola veterum non fuit maioris virtutis apud veteres quam apud nos. Ac per hoc, non plus potuit, necessitatis urgente articulo, subvenire tunc quam nunc. Sed tunc, deficiente parvulis proprio salutis auxilio, parentum fides pro parvulo sola sufficiebat. Ergo nunc, quando parvulo deest proprium salutis remedium, quod est baptisma, sola parentis fides, parvulum Deo offerens, sufficit ad salutem parvuli . . . Et sic parvulus ex baptismo fluminis voto parentis suscepto salvaretur, si impossibile esset ipsum baptizari aqua. Debet autem in tali casu parens signo crucis infantem cum invocatione Trinitatis munire, sicque Deo offerre morientem in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti" (In q. 68, a. 1 et 2, n. 1 et 2). “Dicendum, sub correctione tamen, [i.e. salvo meliori judicio], par­ vulos in maternis uteris periclitantes posse salvari: sicut superius dixi”Cf. Diet. Thiol. Cat h., art. Baptême, col. 364-366; D’Alès, De bapt, th. 12, in Scholion 2; Perrone, De bapt., c. 5, obj., ad 4, in nota; Trontbelli, De sacr., diss. 7, q. 2, c. 1 sqq. 108 DE BAPTISMO mus de infantibus qui non possunt baptizari. Posse autem salvari dico per sacramentum baptismi, non in re, sed in voto parentum susceptum, cum aliqua benedictione prolis seu oblatione ipsius ad Deum, cum in­ vocatione Trinitatis. “Moveor autem ad hoc duplici ratione. Una est, rationabile esse ut divina misericordia providerit homini in quocumque naturali statu de aliquo remedio salutis, ita ut nullum reliquerit statum potentem alle­ gare impossibile esse sibi salutis remedium. Esset autem sine omni remedio derelictus status morientium in utero, nisi parentum fides illis posset subvenire: salus enim quae potest a Deo infanti in utero con­ ferri ex speciali privilegio, non spectat ad remedium illius status, quo­ niam infra ordinem divinorum miraculorum concluditur. “Secundo, ex eo quod status ille est capax baptismi sanguinis. Si enim propter Christum infans in utero occideretur, martyr esset, non minus quam Innocentes. Rationabile siquidem videtur parentum fidem posse optando perducere ad id ad quod corporalis passio infantem ducit” (ibidem, a. 11). Quaedam restrictio necessitatis Baptismi continetur etiam in senten­ tia illorum theologorum (cf. art. 2, Conci. 2) qui volunt promulgatio­ nem Evangelii nondum esse absolutam pro omnibus populis ita ut quibusdam gentilibus Baptismus nondum sit unicum medium salutis eorumque parvuli salvari possint ex remedio naturae ante Christum institutum ad remissionem peccati originalis. PARS AFFIRMATIVA Nota Theologica. Baptismum esse de lege communi et ordinaria omnibus, etiam par­ vulis, necessarium ad salutem est de fide definita a Cone. Trid., sess. 7, can. 5 de Bapt. et sess. 5, can. 4. Baptismum esse de omni lege et absolute necessarium ita ut nullum detur privilegium, praeter martyrium, quo saltem parvuli in casu im­ possibilitatis excipiantur a tali lege, non est de fide, quia id non directe continetur in definitione tridentina. Contrarium tamen sine nota teme­ ritatis sustineri non potest, tum quia non videtur componi posse cum his verbis Cone. Florentini: “Cum ipsis [parvulis] non possit alio remedio subveniri, nisi per sacramentum baptismi” (Denz. 712), tum quia opponitur modo absoluto quo Baptismi necessitas praedicatur in documentis Ecclesiae, tum quia introducit aliquid novi in re fidei sine sufficienti fundamento. A quibusdam theologis haec sententia gravius judicatur; a D. Soto (In 4 Sent., dist. 5, q. unica, a. 2) dicitur haere­ tica; ab aliis (ut Billot, Hugon, Tanquerey} erronea; a Suarez “valde I i DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 109 aliena a sensu et dogmatibus ecclesiae, et ideo ut minimum temeraria et errori proxima” (De bapt., disp. 27, sect. 3, n. 3). Accedit quod sententia Cajetani suspecta visa est pluribus Patribus Cone. Trid., in quo a speciali commissione theologorum sequens propo­ sitio proposita est damnanda: “Pueros in uteris maternis per invoca­ tionem Trinitatis et benedictionem salvari”;12 praeterea quamvis opera quorundam theologorum, damnatio non sit secuta, opinio tamen Caje­ tani subinde ab editione romana ejus commentarii expuncta est jussu Pii V. Citatum autem opus Herm. Schell relatum est in Indicem a. 1898 (auctor suam sententiam retractavit). Documenta Ecclesiae. Cone. Carthaginense a. 252, in Epist. 59, 2 Cypriani ad Fidum, sta­ tuit: “Quantum vero ad causam infantium pertinet, quos dixisti intra secundum vel tertium diem quo nati sint constitutos baptizari non oportere, et considerandam esse legem (Gen. xvii, 12) circumcisionis antiquae, ut intra octavum diem eum qui natus est baptizandum et sanctificandum non putares, longe aliud in concilio nostro omnibus visum est. In hoc enim quod tu putabas esse faciendum nemo consen­ sit, sed universi potius judicavimus nulli homini nato misericordiam Dei et gratiam denegandam” (M.L. 3, 1050 sq.). Siricius P. ad Himerium Episc. Tarracon. a. 385 (Epist. 1, 2, 3): “Infantibus, qui necdum loqui poterunt . . . sacri unda baptismatis omni volumus celeritate succurri” (M.L. 13, 1135). Cone. Milevitanum II a. 416 ab Innocent io I approbatum et Cone. Carthag. a. 418 a Zosimo approbatum, in can. 2 definiunt contra Pclagianos utilitatem Baptismi parvulorum. Hic canon ex integro refertur in definitione tridentina mox citanda. CONC. FLORENTINUM, Decr. pro Armenis: “Cum per primum hominem mors introierit in universos; nisi ex aqua et Spiritu renasci­ mur, non possumus, ut inquit Veritas, in regnum coelorum introire” (Denz. 696). Idem, Decr. pro Jacobitis: “Circa pueros . . . propter periculum mortis, quod potest saepe contingere, cum ipsis non possit alio remedio subveniri, nisi per saramentum baptismi, per quod eripiuntur a diaboli dominatu et in Dei filios adoptantur, admonet, non esse per quadra­ ginta aut octoginta dies seu aliud tempus iuxta quorundam observan­ tiam sacrum baptisma differendum; sed quamprimum commode fieri potest, debere conferri: ita tamen, quod mortis imminente periculo mox sine ulla dilatione baptizentur, etiam per laicum vel mulierem, in forma Ecclesiae, si desit sacerdos” (Denz. 712). 11 Cf. Acta, cd. Gocrres, t. 5, p. 867, 32; Pallavicini, Hist. Cone. Trid. 9, S. 110 DE BAPTISMO CONCILIUM TRIDENTINUM: In scss. 7, can. 4 de sacr. in gen., genericam utilitatem et necessita­ tem sacramentorum definit (Denz. 847, cit. in superiori tract., p. 340). Ibid., can. 5 de Bapt., definit modo absoluto necessitatem Baptismi: “Si quis dixerit, baptismum liberum esse, hoc est non necessarium ad salutem: A.S.” (Denz. 861). In scss. 6, cap. 4, docet: “Translatio [a statu peccati originalis ad statum gratiae] post Evangelium promulgatum sine lavacro regenera­ tionis aut eius voto fieri non potest, sicut scriptum est: ‘Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest introire in regnum Dei’” (Denz. 796). Ibid., cap. 7, docet quod justificationis causa “instrumentalis [est] sacramentum baptismi, quod est sacramentum fidei, sine qua nulli unquam contigit iustificatio” (Denz. 799). Ubi necessitas Baptismi parvulorum implicite saltem praedicatur. In scss. 5, can. 4, solemniter repetit ad verbum definitionem Cone. Mil. et Carthag. addens tantum mentionem parvulorum a parentibus Christianis generatorum: “Si quis parvulos recentes ab uteris matrum baptizandos negat, etiam si fuerint a baptizatis parentibus orti, aut dicit, in remissionem quidem peccatorum eos baptizari, sed nihil ex Adam trahere originalis peccati, quod regenerationis lavacro necesse sit expiari ad vitam aeternam consequendam, unde fit consequens, ut in eis forma baptismatis in remissionem peccatorum non vera, sed falsa intelligatur: A.S. “Quoniam non aliter intelligendum est id, quod dicit Apostolus: Ter unum hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors, et ita in omnes homines mors pertransiit, in quo omnes peccaverunt’ [Rom 5, 12], nisi quemadmodum Ecclesia catholica ubique diffusa semper intellexit. Propter hanc enim regulam fidei ex traditione Apos­ tolorum etiam parvuli, qui nihil peccatorum in semetipsis adhuc com­ mittere potuerunt, ideo in remissionem peccatorum veraciter baptizan­ tur, ut in eis regeneratione mundetur, quod generatione contraxerunt. ‘.Visi enim quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest introire in regnum Dei’ [Io 3, 5]” (Denz. 791). Catcchismus Cone. Trid., p. 2, c. 2, q. 30: “Nihil magis necessarium videri potest, quam ut doceantur fideles, omnibus hominibus baptismi legem a Domino praescriptam esse ita, ut, nisi per baptismi gratiam Deo renascantur, in sempiternam miseriam et interitum a parentibus, sive illi fideles, sive infideles sint, procreentur. Igitur saepius a pastori­ bus explicandum erit, quod apud evangelistam legitur: ‘Nisi quis rena­ tus fuerit ex aqua et Spiritu, non potest introire in regnum Dei’.” DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 111 Rituale Romanum, t. 2, c. 1, n. 1: “Sacrum Baptisma . . . omni­ bus in re vel saltem in voto necessarium esse ad salutem ipsa Veritas testatur illis verbis: ‘Nisi quis . . Pius X in Decr. “Lamentabili”, prop. 42 sq. (Denz. 2042 sq., cit. in p. 20), damnat Modernistas docentes necessitatem Baptismi et usum infantes baptizandi non a Christo sed ab Ecclesia inducta esse. Codex J.C., can. 737, § 1: “Baptismus, Sacramentorum ianua ac fundamentum, omnibus in re vel saltem in voto necessarius ad salu­ tem”. Necessitatem Baptismi supponunt documenta citanda in art. 10, ubi de jructuositate Baptismi parvulorum. Scriptura. Necessitas Baptismi continetur directe in Joan. 3, 5 et Mare. 16, 16. indirecte in Matth. 28, 19, implicite in variis locis, ut exponetur in Conci. 1, Prob. 1. Patres. Necessitatem Baptismi modo absoluto docent et contra haereticos defendunt (cf. Tertullian., De bapt. 12-14), constanter provocantes ad verba Scripturae, praecipue Joan. 3, 5 (cf. textus infra). Docent in N.T. jam non sufficere solam fidem sed requiri etiam Baptismum (cf. Tertullian. infra cit.). Necessitatem Baptismi comparant necessitati ipsius fidei juxta illud Apostoli, Eph. 4. 5: “Unus Dominus, una fides, unum baptisma” (cf. Tertull. et Cyrillum Hier, infra cit.; Ambrosium. De mysteriis, 4, 20 cit. in art. 3, Conci. 2, p. 44). Comparant verba Joan. 3, 5 comminationi exclusionis a populo salutis de qua in Gen. 17, 14 (cf. Ambrosium, De Abraham, 2, 11. 79. 84; Basilium infra cit.; tractat. De sacr. in gen., art. 14, p. 236 et 240). Tantopere Bap­ tismi necessitatem extollunt ut Augustinus (infra cit.) dicat omnia opera bona quamtumvis perfecta nihil catechumenis proficere nisi Baptismum ipsi suscipiant et quidam, ut Hermas, Clemens Alex, et Origenes, inepte quidem ut dictum est in superiori tractatu (p. 344), docuerint etiam justos Λ.Τ. in inferis a Christo baptizari debuisse. Hanc absolutam necessitatem Patres ad parvulos explicite exten­ dunt ac de ea tamquam de re fidei loquuntur (cf. Augustinum, Fulgen­ tium, Innocentium I, Gelasium I infra cit.; Gregorium Naz., Orat, in bapt. 23; Gregorium M., Epist. 52). Propterea parvulos quamprimum baptizandos praescribunt (cf. Cyprianum, Epist. 59, 2 supra cit. inter doc. Ecclesiae). Irenaeus, Adv. haer. 2, 22, 4: “Omnes venit per semetipsum salvare, omnes, inquam, qui per eum renascuntur in Deum, infantes, et par- 112 DE BAPTISMO vulos, et pueros, et iuvenes, et seniores” (M.G. 7, 784; cf. ibid., 3,17, 2 cit. in art. 7, p. 47). Tertullianus, De bapt. 12 sq.: “Praescribitur nemini sine baptismo competere salutem, ex illa maxime pronuntiatione Domini, qui ait: ‘Nisi natus ex aqua quis erit, non habet vitam’ (Joan, iii) ... Hic ergo scelestissimi illi [Quintilliani et Caiani] provocant quaestiones. Adeo, dicunt, baptismus non est necessarius, quibus fides satis est: nam et Abraham nullius aquae nisi fidei sacramento Deo placuit (Gen. xv). Sed in omnibus posteriora concludunt, et sequentia antecedentibus praevalent. Fuerit salus retro per fidem nudam ante Domini passionem et resurrectionem. At ubi fides aucta est credenti in nativitatem, pas­ sionem, resurrectionemque ejus, addita est ampliatio sacramento, ob­ signatio baptismi, vestimentum quodammodo fidei, quae retro erat nuda, nec potentiam habuit sine sua lege. Lex enim tinguendi imposita est, et forma praescripta. Ite, inquit, docete nationes, Unguentes eas in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti (Matth. xxviii, 19). Huic legi collata definitio illa: Nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritu, non intrabit in regnum coelorum (Joan, iii, 5), obstrinxit fidem ad baptis­ mi necessitatem. Itaque omnes exinde credentes tinguebantur” (M.L. 1, 1321-1324). Origenes, Comm. in Rom., I. 5, n. 9: “Ecclesia ab apostolis traditio­ nem suscepit etiam parvulis baptismum dare; sciebant enim illi, quibus mysteriorum secreta commissa sunt divinorum, quod essent in omni­ bus genuinae sordes peccati, quae per aquam et Spiritum ablui debe­ rent” (M.G. 14, 1047; cf. In Levit., hom. 8, 3). Cyprianus, Epist. ad Fidum, 59, 2 supra cit. inter documenta Ec­ clesiae. Cyrillus Hier., Catech. 3, n. 4: “Qui in aquam descensurus es, ne ad elementi vilitatem attende, sed Spiritus Sancti efficacia salutem sus­ cipe; nam sine ambobus salutem consequi non potes. Non ego sum, qui haec dico, sed Dominus lesus Christus, qui huius rei potestatem habet; dicit enim: Nisi quis . . .’’(M.G. 33, 430). Ibid., n. 10: “Si quis baptisma non recipiat, salutem non habet, solis martyribus exceptis, qui etiam sine aqua regnum recipiunt” (M.G. 33, 440). Basilius, Horn, in sane, bapt., n. 2: “ludaeus circumcisionem non differt propter comminationem illam: ‘omnis anima, quae non circum­ cidetur die octavo, peribit de populo suo’, tu vero circumcisionem non manu factam, sed quae per baptismum in expoliatione carnis perficitur, DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 113 differs, posteaquam Dominum ipsum audivisti: ‘Arnen, amen dico vobis, nisi quis . . Tu nisi per aquam transieris, ab amara diaboli tyrannide non separaberis” (M.G. 31, 427). Ambrosius, De myst., 4, 20 cit. in art. 3, Conci. 2, p. 44. Idem, De Abraham, 2, 11, 79. 84: “Nemo ascendit in regnum coelo­ rum, nisi per sacramentum baptismatis . . . ‘Nisi enim quis renatus fue­ rit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei’ (Joan. iii, 5). Utique nullum excipit, non injantem, non aliqua praeventum ne­ cessitate” (M.L. 14, 519. 521). Augustinus, Epist. 166, 7, 21: “Quisquis dixerit quod in Christo vivificabuntur etiam parvuli qui sine Sacramenti ejus participatione de vita exeunt, hic profecto et contra apostolicam praedicationem venit, et totam condemnat Ecclesiam, ubi propterea cum baptizandis parvulis festinatur et curritur, quia sine dubio creditur aliter eos in Christo vivificari omnino non posse. Qui autem non vivificatur in Christo, restat ut in ea condemnatione maneat de qua dicit Apostolus: Ter unius delictum in omnes homines ad condemnationem’ (Rom. v, 18)" (M.L. 33, 730). Idem, De anima, 3, 9, 12: “Noli credere, nec dicere, nec docere. ‘Infantes antequam baptizentur morte praeventos, pervenire posse ad originalium indulgentiam peccatorum’, si vis esse catholicus” (M.L. 44, 516). Idem, De pecc. merit, et remiss. 1, 16, 21: “Potest . . . recte dici, parvulos sine Baptismo de corpore exeuntes in damnatione omnium mitissima futuros. Multum autem fallit et fallitur, qui eos in damna­ tione praedicat non futuros” (M.L. 44, 120). Idem, In Joan., tract. 13, c. 3, n. 7: “Ne quis arrogans quod habeat abundantiam alicujus gratiae, dedignetur baptizari baptismo Domini. Quantumcumque enim catechumenus proficiat, adhuc sarcinam ini­ quitatis suae portat: non illi dimittitur, nisi cum venerit ad Baptis­ mum” (M.L. 35, 1436). Leo M., Epist. 16, 5: “Unde quia manifestissime patet baptizandis in Ecclesia electis haec duo tempora Paschae et Pentecostes, de quibus locuti sumus, esse legitima, dilectionem vestram monemus ut nullos alios dies huic observantiae misceatis. Quia etsi sunt alia quoque festa, quibus multa in honorem Dei reverentia debeatur, principalis tamen et maximi sacramenti custodienda nobis est mystica et rationalis exceptio non interdicta licentia, qua in baptismo tribuendo quolibet tempore periclitantibus subvenitur. Ita enim ad has duas festivitates connexas sibimet atque cognatas, incolumium et in pacis securitate degentium 114 DE BAPTISMO libera vota differimus, ut in mortis periculo, in obsidionis discrimine, in persecutionis angustiis, in timore naufragii, nullo tempore, hoc verae salutis singulare praesidium cuiquam denegemus” (M.L. 54, 700 sq.> Gcnnadius, De eccles. dogm., c. 74: “Baptizatis tantum iter esse salutis credimus. Nullum catechumenum, quamvis in bonis operibus defunctum, vitam aeternam habere credimus, excepto martyrio, ubi tota baptismi sacramenta complentur” (M.L. 58, 997). Fulgentius, De fide ad Petrum, 3, 41: “Ex illo tempore quo Salvator noster dixit: ‘Si quis renatus non fuerit ex aqua et Spiritu sancto non potest introire in regnum Dei’ (Joan, iii, 5), absque sacramento bap­ tismatis, praeter eos qui in Ecclesia catholica sine baptismate pro Christo sanguinem fundunt, nec regnum coelorum potest quisquam accipere, nec vitam aeternam” (M.L. 65, 692). Ibid., 27, 68: “Firmissime tene, et nullatenus dubites, non solum homines jam ratione utentes, verum etiam parvulos, qui sive in uteris matrum vivere incipiunt et ibi moriuntur, sive jam de matribus nati sine sacramento sancti baptismatis quod datur in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, de hoc saeculo transeunt, ignis aeterni sempi­ terno supplicio puniendos. Quia et si peccatum propriae actionis nul­ lum habuerunt, originalis tamen peccati damnationem carnali concep­ tione et nativitate traxerunt” (M.L. 65, 701). « ΐ-Τ Τ Ί ΐΊ Γ ▼ ΧΎΓΤΎ]Γ*ΤΓ7'Ζ'** 4 Gelasius I, Epist. 7: “Si non fuerit [infans] mysterii Christiani par­ ticipatione mundatus, ad vitam non potest pervenire perpetuam” (M.L. 59, 37). Innocentius I, Epist. 30, 5, ad Patres Cone. Milevitani: “Illud vero, quod eos [Pelagianos] vestra fraternitas asserit praedicare, par­ vulos aeternae vitae praemiis etiam sine baptismatis gratia posse do­ nari, perfatuum est.. . Qui autem hanc vitam eis sine regeneratione de­ fendunt, videntur mihi ipsum baptismum velle cassare, cum praedicant hos habere, quod in eos creditur nonnisi baptismate conferendum" (M.L. 20, 592). HUIC TRADITIONALIS DOCTRINAE DE ABSOLUTA BAP­ TISMI NECESSITATE NON OBSTAT: 1. SEVERITAS in judicanda convenientia Baptismi parvulorum quae observatur apud unum vel alterum Patrem, praecipue Grcgorium Naz. (Orat. 40, 17, 28) commendantem usum non baptizandi parvulos ante tertium aetatis annum, citra mortis periculum, et Tertul­ lianum scribentem: “Veniant ergo [parvuli] dum adolescunt, veniant dum discunt, dum quo veniant, docentur: fiant Christiani, cum Chris- DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 115 tum nosse potuerint. Quid festinat innocens aetas ad remissionem pec­ catorum? Cautius agetur in saecularibus, ut cui substantia terrena non creditur, divina credatur; norint petere salutem, ut petenti dedisse videaris {De bapt. 18, M.L. 1, 1330 sq.). 2. ABUSUS qui saec. 3 et 4 invaluit differendi Baptismum ad provectiorem aetatem, imo usque ad finem vitae. Qui abusus a Ter­ tulliano his verbis commendatur: ‘‘Baptismum non temere credendum esse sciunt, quorum officium est . . . Immo illud potius perspiciendum: ‘Nolite dare sanctum canibus’ {Luc. vi), et ‘porcis projicere margaritas vestras’ {Matth. vii, 6), et ‘Manus ne facile imposueris, ne participes aliena delicta’ {I Tim. v, 22; Act. viii) . . . Itaque pro cujusque per­ sonae conditione ac dispositione, etiam aetate cunctatio baptismi utilior est: praecipue tamen circa parvulos ... Non minore de causa innupti quoque procrastinandi, in quibus tentatio praeparata est tam virginibus per maturitatem, quam viduis per vagationem, donec aut nubant, aut continentiae corroborentur. Si qui pondus intelligant bap­ tismi, magis timebunt consecutionem quam dilationem: fides integra secura est de salute” {ibid.}. Referunt Constantinum Magnum usque ad finem vitae suae Baptis­ mum distulisse (cf. Ambrosium, Orat, de obitu Theodosii, n. 40): S. Ambrosium adhuc catechumenum fuisse cum ad episcopatum vocatus est (cf. Vitam S. Ambrosii, auctore Paulino, n. 7. 9); S. Martinum per octo annos catechumenum mansisse (cf. Sulpic. Sever., De B. Martini Vita Liber, c. 1 ). 3. ANTIQUUS USUS Ecclesiae conferendi Baptismum in solemnioribus festis, praecipue in pervigilio Paschae et Pentecostes (cf. Leonem M., Ep. 16, 5 supra cit.), et hodierna etiam praxis Baptismi adultorum quae plures importat restrictiones (cf. Rituale Rom., t. 2. c. 3, nn. 1-5). ETENIM: 1. Praedicta severitas fundamentum habuit non in negatione vel dubitatione necessitatis Baptismi pro parvulis sed in nimia sollicitu­ dine de majori fructu ex Baptismo consequendo; unde a nemine dubi­ tabatur in casu necessitatis statim Baptismum conferendum esse, mo­ nente ipso Tertulliano: “Caeterum omnis dies Domini est, omnis hora, omne tempus habile baptismo: si de solemnitate interest, de gratia nihil refert” {ibid. 19}. Ceterum, talis severitas, impugnata ab aliis Patribus, ut Cypriano supracitato, complete expuncta est, praecipue postquam Augustinus contra Pelagianos necessitatem et utilitatem parvulos baptizandi strenue defendit et dilucide exposuit. 116 DE BAPTISMO 2. Praedictus abusus circa finem saec. 4 similiter expunctus est. Ratio autem differendi Baptismum non fuit dubitatio de ejus neces­ sitate, sed apud quosdam fuit mala carnis prudentia, i.e. affectus ad peccatum et mundanas consuetudines, fuga ab obligationibus ex Bap­ tismo exsurgentibus, timor canonicarum poenarum quae lapsis post Baptismum in publica poenitentia imponebantur; apud alios vero fuit male intellecta prudentia spiritus, i.e. cura melioris ac longioris prae­ parationis, desiderium fructuosioris susceptionis sacramenti, timor aliquid amittendi de gratia baptismali vel ab ipsa per peccatum exci­ dendi praecipue in juvenili aetate cum magis passiones effervescunt, desiderium obtinendi in fine vitae completam remissionem peccatorum et poenarum temporalium ac vitam aeternam securius et citius ingre­ diendi. Ceterum, in quibusdam casibus sanctis viris potuit esse ratio suffi­ ciens Baptismum longius differendi, quae nobis latet, proveniens v.g. ex conditionibus socialibus vel familiaribus et ex periculo persecu­ tionis; etiam nunc imminens periculum persecutionis ratio esse potest Baptismum differendi, ut si adolescens minor natu ob Baptismi suscep­ tionem a parentibus reiceretur et mediis sustentationis privaretur. 3. Usus conferendi Baptismum in statutis diebus, vel requirendi in adultis aptam praeparationem, ratio congruentissima est solemnitas et reverentia sacramenti vel sollicitudo de dignitate subjecti et de fructu consequendo, ut fusius dicetur in Nota post Conci. 2. Haec tamen ratio est essentialiter subordinata supremae rationi necessitatis sacramenti; unde in casu urgenti Baptismus sine ulla solemnitatis restrictione con­ fertur (cf. Tertullianum, De Bapt., 19 nuper cit.; Leonem M., Ep. 16, 5 supra cit.; Codicem J.C., can. 770-772; Rituale Rom., t. 2, c. 1, n. 39; c. 3, n. 4 et 5). CONCLUSIO Conclusio 1. Sacramentum Baptismi Est Omnibus Ad Salutem Neces­ sarium Necessitate Medii In Re Vel In Voto, Parvulis Quidem in Re, Adultis Vero In Re Vel Voto; Nec Aliud, Praeter Martyrium, Salutis Medium Relinquitur. Ad hanc conclusionem probandam sufficit ostendere Baptismum esse de necessitate medii; ex dicendis autem in Cap. VI de sufficientia mar­ tyrii et actus contritionis cum voto Baptismi, sequitur hanc necessita­ tem Baptismi admittere unam exceptionem (i.e. martyrium) atque esse intelligendam in re vel in voto quoad adultos et in re tantum quoad parvulos qui actus contritionis sunt incapaces. DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 117 Probatur 1. EX SCRIPTURA. 1. Baptismi necessitas implicite continetur in textibus relatis in art. 7 (v.g. Tit. 3, 5; Eph. 5, 26; Gal. 3, 27; Rom. 6, 3-6; Coi. 2, 11-13) in quibus effectus Baptismi dicitur esse regeneratio et incorporatio ad Christum;13 haec enim omnibus absque distinctione sunt necessaria. Item probabiliter (cf. art. praec. ubi de Scriptura) Baptismi necessitas involvitur in verbis Apostoli, Eph. 4, 5 “Unus Dominus, una fides, unum baptisma”, quatenus in his communitas seu participatio omnium fidelium in eadem fide et in eodem Baptismo praedicetur (cf. 1 Cor. 12, 13). 2. Verba Matth. 28, 19 “Docete omnes gentes, baptizantes eos”, si conferantur et compleantur per textum parallelum Mare. 16, 16, indi­ recte important non solum necessitatem praecepti, ut dicetur in Conci. 2, sed etiam universalem necessitatem medii Baptismi. Nec valet opponere hanc obligationem tantum ad adultos dirigi qui soli capaces sunt doctrinae. Dirigitur enim universaliter ad omnes homines juxta eorum capacitatem, parvuli autem sunt subjectum capax sacramenti quamvis non doctrinae.14 3. Mare. 16, 16: “Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit; qui vero non crediderit, condemnabitur.” Hic necessitas utriusque medii ad salutem, i.e. fidei et Baptismi, pari firmitate et universalitate proponitur. Inepte autem Calvinist ae ex omissione mentionis Baptismi in secun­ do membro textus (“qui non crediderit, condemnabitur”) arguunt ne­ cessitatem Baptismi non solum non proponi sed potius aequivalenter negari et solam fidem sufficere ad salutem doceri. Etenim ipsa prima pars textus quae formaliter est affirmativa (“Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit”) importat aequivalenter secundam partem negativam (“qui non crediderit et baptizatus fuerit, condemnabitur”) etiam si haec complete omitteretur; unde est quod evangelista sollicitus non fuerit de hac complenda. Ad rem Maldonatus: “Fingamus tantum dixisse Christum: Qui cre­ diderit, et baptizatus fuerit, salvus erit: neque secundam sententiae partem addidisse, quis non videret, non solum fidei, sed etiam baptis­ mo salutem tribui, cum pariter idem et eodem modo de utroque dica­ tur: Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit: Adde, quod non dixit: Qui crediderit, et qui baptizatus fuerit, salvus erit; quod si dixisset, videri poterat significasse alterutrum, aut fidem solam, aut ” Cf. objectiones Socinianorum apud Tournely, De bapt., q. 2, a. 1. "Alias objectiones Socinianorum contra vim hujus textus solvit Tournely, ibid. 118 DE BAPTISMO baptismum solum ad salutem satis esse, quia per disjunctionem dictum intelligi poterat, sed dixit: Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit, quod cum per disjunctionem intelligi non possit, utrumque adeo ad salutem necessarium esse significatur, ut si alterum, sive fides, sive baptismus desit, nemo salvus esse possit. “Cum ergo verba sequentia nihil prioribus detrahant, non potest ea esse ratio, cur Christus secundum membrum non repetiverit, quod bap­ tismus non esset necessarius. Nam si in priore sententiae parte bap­ tismus salutis causa esse dicitur, et in posteriori defectus baptismi con­ demnationis causa esse significabitur. Cum idem Christus dicit [Matth. 19, 17]: si vis ad vitam ingredi, serva mandata, recte colligitur eum. qui mandata non servaverit, ad vitam ingredi non posse, ergo et cum dicit: Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit: recte colligitur: ergo qui non crediderit vel baptizatus non fuerit, condemnabitur.’11' 4. JOAN. 3, 5: “Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei.” Quod in hoc textu agatur de Bap­ tismo aquae vindicatum est contra Calvinum in art. 1. In eo autem praedicatur: a. Necessitas universalis, ita ut nemo, nec parvulus, excipiatur. Id patet ex forma generali “Quis”, exceptio autem pro parvulis aliunde probari non potest. Confirmatur tum ex eo quod subjectum praecepti ponitur in tertia persona “Quis”, non vero in secunda “Vos” ex quo sensus coarctari posset ad solos adultos, tum ex verbis subsequentibus quibus Christus videtur reddere rationem quare Baptismus sit neces­ sarius quaeque etiam ad parvulos referuntur: “Quod natum est ex carne, caro est, et quod natum est ex spiritu, spiritus est”, i.e. qui natus est ex carne est tantum caro absque spiritu gratiae et ideo sus­ cipere debet Baptismum ad illum spiritum consequendum. b. Necessitas medii. Id patet ex ipsa ratione universalis necessitatis; parvuli enim necessitate praecepti ligari nequeunt. c. Necessitas medii absoluta, ita ut omne aliud medium salutis ex­ cludatur quod aliunde explicite probari non possit quemadmodum pro­ batur existentia medii martyrii vel actus contritionis. Id patet ex ipsa forma absoluta verborum “Nisi quis renatus fuerit ex aqua ... non potest . . .” Confirmatur tum ex forma propositionis universalis ne­ gantis, adeoque exceptionem excludentis, tum ex ipso contextu in quo generatio spiritualis per Baptismum implicite comparatur generationi naturali ex parentibus ex quibus tantum haec generatio obtineri potest, tum ex Mare. 16, 16 ubi necessitas Baptismi comparatur necessitati ipsius fidei quae nullo alio medio suppleri potest. Cacterum, si aliquod "Comm, in Evang., t. 1, In Mare. 16, 16, Moguntiae, 1862, p. 624. Cf. De Augustinis, Dc sacr. in gcn., thes. 6. DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 119 dubium maneret de affirmatione talis necessitatis in Joan. 3, 5, inter­ pretatio Traditionis illud complete expelleret. Probatur 2. EX COMMUNI SENSU ET PRAXI ECCLESIAE. Patres, quamvis formula moderna “necessitas medii in re vel in voto, secluso privilegio martyrii” non utantur, eandem tamen doctrinam diserte et constanter profitentur dum necessitatem Baptismi modo ab­ soluto praedicant, ad infantes omnes etiam extendunt et solum casum martyrii excipiunt (cf. dicta in Parte Affirm.). Eadem doctrina implicite docetur in constanti et communi Ecclesiae praxi urgendi sollicitam collationem Baptismi parvulorum (cf. Augus­ tinum, Ep. 166, 7, 21 supra cit.; Nota post Conci. 2) ; Baptismum con­ ferendi in casu necessitatis absque ea ritus solemnitate quae in ordi­ nariis adjunctis stricte observabatur (cf. Leonem M., Ep. 16, 5 supra cit.); permittendi ejus administrationem quibuslibet ministris, etiam infidelibus, haereticis, laicis et mulieribus, quibus ordinarie prohibe­ tur; reiterandi sacramentum sub conditione ex quolibet rationabili dubio de collatione vel valore prioris Baptismi. Ipsi Pelagiani, quamvis peccatum originale negarent, tali Ecclesiae sensui et praxi contradicere ausi non sunt, sed Baptismum confere­ bant ac necessarium dicebant ad consequendum regnum caelorum etsi non ad deletionem peccati originalis et vitam aeternam; imo Augusti­ nus (cf. Contra duas epist. Pelag. 2, 11) ex ipso Baptismo parvulo­ rum, quem Pelagiani reicere non audebant, argumentum petebat ad probandam contra ipsos existentiam originalis peccati. Probatur 3. EX EFFECTU BAPTISMI, seu ex duplici ratione in­ corporationis ad Christum et spiritualis regenerationis. 1. Incorporatio ad Christum, ut dictum est in art. 7, est proprius et exclusivus effectus Baptismi, salvo peculiari jure martyrii et actus contritionis cum voto Baptismi. Atqui nemo salutem consequi potest absque incorporatione ad Christum, juxta illud Act. 4, 12: “Non est in alio aliquo salus: nec enim aliud nomen est sub caelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri.” Ergo nemo salutem consequi potest absque Baptismo. Nota cum S. Thoma (a. 1, ad 7) incorporationem ad Christum, quae est essentialis conditio salutis, dupliciter fieri: per fidem in Christum et per signum protestativum illius seu sacramentum fidei, vel si placet per fidem protestatam in sacramento visibili. Utrumque medium sem­ per necessarium fuit, sed unum immutabiliter, aliud mutabiliter: fides enim immutabilis est, sacramentum vero mutabile. Unde in tribus sta­ tibus legis naturae, mosaicae et Christianae, fide immutata manente, tria diversa ejus signa seu sacramenta se successerunt, remedium 120 de baptismo nempe naturae, Circumcisio et Baptismus. Cujus mutationis ratio fuit quia alio signo manifestanda est fides rei praesentis et fides rei proxime vel remote futurae, sicut aliis verbis significatur praesens, praeteritum et futurum. Quapropter ex duobus mediis incorporationis ad Christum, quae nunc habemus, fides semper fuit necessaria, Baptismus vero non semper, sed aliquod sacramentum fidei. 2. Spiritualis regeneratio, seu prima collatio vitae supernaturalis, est proprius et exclusivus effectus Baptismi, salvo peculiari jure mar­ tyrii et actus contritionis cum voto Baptismi. Atqui absque spirituali regeneratione nemo potest salutem consequi, sicut absque generatione carnali seu collatione vitae naturalis nemo potest consequi alia bona et jura naturalia. Ergo absque Baptismo nemo potest salutem assequi. Haec ratio potest etiam sic efferri: Sicut absque carnali generatione nemo potest vitam naturalem consequi, secluso medio creationis, ita absque spirituali regeneratione seu Baptismi susceptione nemo potest vitam supernaturalem obtinere, secluso privilegio martyrii vel actu contritionis. Probatur 4. EX REFUTATIONE SENTENTIAE ILLORUM THEOLOGORUM qui extraordinarium aliquod medium salutis par­ vulorum adstruere conati sunt. Haec sententia: 1. Componi non potest cum modo absoluto quo Tra­ ditio necessitatem Baptismi proponit, cum explicita doctrina Patrum de absoluta necessitate Baptismi pro ipsis parvulis, cum sensu Eccle­ siae declarato in Prob. 2, cum verbis Cone. Flor, supra relatis (cf. ubi de Nota theologica; Catechismum Cone. Trid., p. 2, c. 2, q. 33). 2. Suspecta visa est ipsi auctoritati ecclesiasticae (cf. ibidem). 3. A theologis communissime reiecta est. 4. Aliquid novi in re fidei introdu­ cit sine sufficienti fundamento in revelatione; nec voluntas Dei salvi­ fica adduci potest ut fundamentum ex quo praefatum medium deduca­ tur, nam ex ea quidem sequitur adesse pueris medium aliquod salutis quod ex positiva revelatione scimus esse Baptismum, non vero sequi­ tur existentia alterius medii privilegiati, sed hoc ex positiva et directa revelatione probandum esset, sicut probatur privilegium martyrii, prae­ cipue cum revelatio (Joan. 3, 5) exclusionem talis medii importare videtur. Praeterea CONTRA SENTENTIAM CAJETANI dicendum est quod etiam ante Circumcisionem non sola fides parentum parvulos jus­ tificabat, sed sacramentum remedii naturae in quo fides protestabatur (cf. De sacr. in gen., art. 40). Caeterum, etiam si sola fides tunc suffe­ cisset non sequeretur eam nunc sufficere, nam, addito medio Baptismi, DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 121 fides protestanda est per ipsum Baptismum, per quod etiam evacuatur omne aliud signum protestativum fidei (ut Circumcisio et remedium naturae). Contra eximium S. Thomae commentatorem hoc quoque peculiariter valet: Angelici doctrinam explicite ejus sententiae adversari. Etenim S. Doctor hic in a. 3 absolute ait: “Non potest eis [i.e. parvulis] alio remedio subveniri, nisi per sacramentum baptismi’’, et in Quodl. 6, q. 3, a. 4 ponens explicite quaestionem “Utrum puer in deserto natus possit absque baptismo salvari in fide parentum” respondet: “Ille puer in deserto moriens sine baptismo salutem non consequitur [in fide pa­ rentum] .. . nec tamen nunc diminuta est fidei virtus, sed augmentatur gradus salutis” {in corp, et ad 7). CONTRA SENTENTIAM KLEE dicendum est quod specialis illa illuminatio divina vel concipitur ut aliquid miraculo sum, et tunc est reicienda, tum quia gratis fingitur, sicut similis illuminatio a Luthero inventa ad explicandam efficacitatem ex opere operantis in Baptismo parvulorum, tum quia esset aliquid prorsus invisibile adeoque oppone­ retur fini miraculorum quae sunt ordinata ad exteriorem manifestatio­ nem attributorum Dei; vel concipitur ut ordinaria quaedam illustratio qua omnis anima in instanti separationis a corpore gauderet et vi cujus libere de sua salute decerneret Deo adhaerendo vel secus, et tunc simi­ liter reicienda est, tum quia gratis adstruitur, imo contradicit communi doctrinae de cessatione status viae in ipso mortis instanti, tum quia si daretur esset applicanda etiam parvulis jam baptizatis qui moriuntur ante usum rationis et ita istorum sors incerta esset, tum quia inde sequeretur neminem alteram vitam ingredi cum solo peccato originali, quod est contra doctrinam Joannis XXII et Cone. Florentini {Decr. pro Graecis) in his verbis contentam: “Illorum . . . animas, qui in actuali mortali peccato vel solo originali decedunt, mox in infernum descendere” (Denz. 693. 3049). CONTRA SENTENTIAM SCHELL dicendum quod pervertit traditionalem conceptum martyrii; hoc enim est occisio alicui illata in odiunt fidei et Christi, non vero mors quam quis patitur naturaliter et ratione culpae originalis quae in ipso est; inaniter autem Schell addit principem mortis persequi Christum in omni parvulo moriente. Prae­ terea, haec sententia videtur necessitatem Baptismi supprimere quoad omnes parvulos. Item, ex ea sequeretur nullum hominem mori cum solo peccato originali, quod ut dictum est adversatur doctrinae Joannis XXII et Cone. Florentini. Contra illos theologos qui putant pro quibusdam populis adhuc re­ medium naturae vigere, dicendum est imprimis communissimam esse 122 DE BAPTISMO sententiam theologorum promulgationem evangelii (adeoque necessita­ tis Baptismi) jam a multis saeculis absolutam esse pro omnibus po­ pulis, quamvis illius divulgatio et notitia non sit completa (cf. art. 2, Conci. 2). Ceterum applicatio remedii naturae seu signi protestativi fidei apud gentes infideles vix concipi potest; non enim per ipsum sig­ nificari potest fides ipsius parvuli qui est fidei incapax, nec fides paren­ tum aut ministri aut societatis, qui fidem nondum audierunt, nec fides ipsius Ecclesiae catholicae cujus protestatio fit per aliud signum seu per Baptismum. Contra haec et similia tentamina coarctandi absolutam necessitatem Baptismi in favorem puerorum graviter observat Bellarminus “mise­ ricordiam nostram parvulis jam defunctis nihil prodesse, e contra nihil obesse nostrae sententiae severitatem. Multum autem nobis obest, si ob inutilem misericordiam erga defunctos, pertinaciter aliquid contra Scripturas aut Ecclesiam defendamus: idcirco non affectum quemdam humanum, quo plerique moveri solent, sed Scripturae, conciliorum et Patrum sententiam consulere et sequi debemus” (Z. 6, c. 2). NOTA. 1. De tempore quo Baptismus incoepit esse unicum medium ad salutem necessarium dictum est in art. 2 (p. 34 sq.). 2. Parvuli morientes sine Baptismo aut martyrio non consequuntur salutem sed mittuntur in Limbum (de quo dicitur in tract, de Novissimis) ; adulti vero morientes sine Baptismo aut martyrio aut actu contritionis dam­ nantur in inferno. 3. Quomodo autem absoluta necessitas Baptismi non repugnet verae voluntati salvificae Dei eiusque providentiae de salute omnium, etiam infidelium, explicatur a theologis in tractatu De Deo Uno. Conclusio 2. Sacramentum Baptismi Est Etiam Dc Necessitate Praecepti. Probatur. Baptismi susceptio est adultis necessaria necessitate praecepti: 1. Naturalis, tum quia est ut mox dicetur de praecepto positivo divino, lex autem naturalis praecipit Deo oboediendum, tum quia est ut probavimus de necessitate medii, unusquisque autem iure naturae iubetur suae saluti consulere. 2. Positivi divini, tum quia est de necessitate medii ad salutem, cum enim ipsa salus sit necessaria, omne medium sine quo salus obtineri non potest cadit eo ipso sub praecepto divino; tum quia susceptio Baptismi est unicum medium adimplendi aliud Christi praeceptum ingrediendi Ecclesiam ac cum eo practice identificatur; tum quia aequivalenter obligatio Baptismum suscipiendi continetur in praecepto baptizandi DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 123 omnes gentes lato in Matth. 28, 19 (cf. Mare. 16, 15 sq.), obligationi enim Baptismum applicandi correlativa est in subiecto obligatio Bap­ tismum suscipiendi, sicut obligationi docendi in iisdem verbis contenta correspondet obligatio fidem suscipiendi. Exinde sequitur graviter peccare adultum susceptionem Baptismi neglegentem, non vero invincibiliter ignorantem vel impotentem, qui tamen ab ingressu coelorum impeditur non propter huius praecepti transgressionem sed propter alias culpabiles transgressiones et propter originale peccatum. Non potest autem susceptio Baptismi esse de necessitate praecepti ecclesiastici quia soli baptizati subiciuntur Ecclesiae potestati. Nihilo­ minus leges ecclesiasticae regulantes collationem et administrationem Baptismi (cf. Codex J.C., can. 738-779), quamvis plene et simpliciter dirigantur ad ministrum, parentes aliosque baptizatos, secundum quid tamen et sub aliqua ratione attingunt etiam baptizandum, idque dupli­ citer: “1. Indirecte. Pro quo observandum est, praeceptum baptismi non esse ejusdem rationis cum aliis praeceptis, v.g. poenitentiae et eucha­ ristiae; haec enim quatenus divina, non spectant nisi fideles: unde Ecclesia, determinando illorum tempus, non potuit obligare nisi fideles: sed praeceptum divinum baptismi obligat omnes omnino homines, unde Ecclesia determinans, per elavem scientiae quam habet a Christo Domino, tempus obligationis baptismi, obligat omnes. Sicut enim potuit praescribere fidelibus tempus poenitentiae et eucharistiae, quia ad illa jure divino tenentur: ita potuit praescribere omnibus tempus baptismi, quia omnes ad illum jure divino pariter tenentur. “In 4. d. 17., q. 3, a. 1, q. 1. — Alio modo potest Ecclesia praescri­ bere directe tempus baptismi infidelibus, quatenus, petendo baptis­ mum, se subjiciunt Ecclesiae: unde, sicut Ecclesia habet potestatem illis praecipiendi varias baptismi caeremonias, ita et ejus tempus praescribere; non secus ac judex arbiter habet potestatem exercendi judicium in eos qui se illi subjecerunt, et eis praecipiendi quae sunt ad sententiam necessaria. Verum sicut si litigantes revocent judicem arbi­ trum, ipse non potest illos punire, nec cogere ut pareant sententiae quam tulit: ita nec Ecclesia potest punire catechumenum nec cogere ad baptismum, quia hoc ipso quo recedit a fide, desinit petere baptismum et subjici Ecclesiae.”10 NOTA. DE BAPTISMO NON DIFFERENDO (a. 3; Suppi., q. 6, a. 5). Ex duplici necessitate medii et praecepti sequitur Baptismum par”Billuart, De bapt., diss. 3, a. 6, Parisiis, 1904, t. 8, p. 449. 124 DE BAPTISMO vulorum ultra breve tempus, vel Baptismum adultorum diu, absque gravi causa differre, non convenire nec licere. 1. ATTENTA NECESSITATE MEDII, DILATIO BAPTISMI NON CONVENIT. “Circa hoc, inquit S. THOMAS, distinguendum est utrum sint bap­ tizandi pueri vel adulti. Si enim pueri sint baptizandi, non est differen­ dum baptisma; primo quidem quia non exspectatur in eis major in­ structio, aut etiam plenior conversio; secundo propter periculum mor­ tis, quia non potest eis alio remedio subveniri, nisi per sacramentum baptismi. “Adultis vero subveniri potest per solum baptismi desiderium. . . Et ideo adultis, non statim cum convertuntur, est sacramentum bap­ tismi conferendum, sed oportet differre usque ad aliquod certum tempus, primo quidem propter cautelam Ecclesiae, ne decipiatur, sac­ ramentum ficte accedentibus conferens. . .; quae quidem probatio sumitur de accedentibus ad baptismum, quando per aliquod spatium eorum fides et mores examinantur. Secundo hoc est necessarium ad utilitatem eorum qui baptizantur, quia aliquo temporis spatio indigent, ad hoc quod plene instruantur de fide et exercitentur in his quae pertinent ad vitam Christianam. Tertio hoc est necessarium ad quam­ dam reverentiam sacramenti, dum in solemnitatibus praecipuis, scilicet Paschae et Pentecostes homines ad baptismum admittuntur, et ita de­ votius sacramentum suscipiunt. “Haec tamen dilatio est praetermittenda duplici ratione; primo qui­ dem quando illi qui sunt baptizandi apparent perfecte instructi in fide, et ad baptismum idonei; sicut Philippus statim baptizavit Eunuchum, ut habetur Act. viii, et Petrus Cornelium et eos qui cum eo erant, ut habetur Act. x. Secundo propter infirmitatem aut aliquod periculum mortis” (a. 3; cf. Rituale Rom., t. 2, c. 3, n. 1-5). Ex his apparet irrationabilitas illius abusus qui apud quosdam in­ valuit in antiqua Ecclesia differendi ultra modum Baptismum tum par­ vulorum tum adultorum. Doctrina autem quorumdam Protestantiwn de differendo Baptismo parvulorum usque ad adultam aetatem habet pro fundamento errorem de efficacitate sacramenti ex opere operantis et consequentis incapacitatis parvulorum ad susceptionem Baptismi; quod refutabitur in art. 10. 2. ATTENTA NECESSITATE PRAECEPTI, DILATIO BAP­ TISMI NON LICET SUB GRAVI. Sedulo autem distinguas inter praeceptum ecclesiasticum et prae­ ceptum divinum: DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 125 Ex praecepto ecclesiastico dilatio Baptismi prohibetur directe et per se. Dilatio Baptismi parvulorum prohibent explicite Cone. Flor. (Decr. pro Jac. supra cit.) ; Cone. Trid., sess. 7, can. 12 ; Rituale Rom., t. 2, c. 1, n. 39; Benedictus XIV, Constit. “Omnium sollicitudinum’’ 12 sept. 1744; 5. Officium, 11 jan. 1899; Leo XIII, Epist. ad episc. Anglonens., 22 jul. 1899; Codex J.C., c. 770 qui statuit: “Infantes quamprimum baptizentur; et parochi ac concionatores frequenter fideles de hac gravi eorum obligatione commoneant.” Obligatio quamprimum parvulos baptizandi (quae exprimitur etiam in Cone. Flor., Rituali Rom. et Catechismo Cone. Trid.) gravis est. Vox quidem “quamprimum” pro spatio trium dierum communiter a Doctoribus intelligi solet; in hoc tamen casu multipliciter interpreta­ tur; quidam enim intelligunt circiter 3 dies, alii 5, alii 10, alii 15, alii 30.17 Cappello docet: “Attento memorati can. [7701 praescripto, cen­ semus gravem culpam haberi, si Baptismus notabiliter differatur sine causa justa; quocirca opinamur probabilem hodie non esse sententiam, quae, posita seria voluntate Baptismi, affirmat dilationem non consti­ tuere grave peccatum, nisi periculum mortis timendum sit vel urgeat lex particularis.”18 (cf. Merkelbach, De bapt., n. 148). Praeterea attendenda est obligatio oriens ex lege particulari unius­ cujusque dioecesis; ita Cone. Coloniense a. 1860 (1, 30) statuit: “Bap­ tismatis sacramentum, cum ad salutem tam sit necessarium, parochi, quantum fieri potest, curabunt, ne quis infans ulla hominum culpa eodem privetur. Quantocius conferendum nec unquam ultra tertium diem prolatandum est; et ut maturandum curent, saepius monendi sunt fideles.” Lex prohibens dilationem Baptismi adultorum explicite non inveni­ tur. Colligitur tamen ex mente et praxi Ecclesiae, i.e. ex vehementi ex­ hortatione Patrum de Baptismo non differendo et impugnatione con­ trariae consuetudinis (cf. Basilium, Horn. 13 ad sanet, bapt.; Greg. Nyss., Orat, adversus differentes baptismum; Greg. Naz., Orat. 40. 23 sq.; Hieronymum, Ep. 107, 6; August, supra cit.), ex poena inhabilitatis ad ordines suscipiendos quae saepe statuta est contra differentes Baptismum, ex his quae statuuntur in Cone. Trid., sess. 7, can. 12 et Rituali Romano, t. 2, c. 3, n. 1-5, ex communi sententia Doctorum. Theologi hanc obligationem ita interpretantur ut dicant adultum teneri sub gravi ad suscipiendum Baptismum quamprimum moralitcr, i.e. quamprimum digne et commode possit (cf. modo dicta de causis ”Cf. Cajetanum, In a. 3; Billuart, De bapt., diss. 3, a. 6; Billot, Pcsch, Cappello, Prümmer, Merkelbach, ubi de subjecto Baptismi. 11 De Sacr., v. 1, 1. 2 de bapt., c. 2, a. 2, n. 149, Taurini, 1921, p. 109. 126 DE BAPTISMO ητητ 4 necessariae dilationis). Quaenam autem dilatio constituat peccatum grave difficilius determinatur; Ecclesia olim statuit et adhuc commen­ dat (cf. Codex J.C., c. 772 et Rit. Rom., 1. c. et t. 2, c. 1, n. 41) usum baptizandi in vigiliis Paschatis et Pentecostes; ex quo videtur genera­ liter deduci posse dilationem plurium mensium, seu spatii temporis correspondentis intervallo quod intervenire potest inter sufficientem probationem ac instructionem catechumeni et vigiliam Paschatis, non ita ab Ecclesia prohiberi ut constituat peccatum grave. Ex praecepto autem divino dilatio nonnisi indirecte et per accidens prohibetur. Nam praeceptum Baptismum suscipiendi est praeceptum affirmati­ vum, quod nempe non obligat ad statim et pro omni tempore, sicut praeceptum negativum, sed ad determinatum tempus. Nullum autem in hoc praecepto determinatur tempus susceptionis Baptismi, praeter tempus periculi mortis quod determinatum intelligitur in omni prae­ cepto divino eo quod ante mortem seu in statu viae homo teneatur implere quaecumque sunt de salutis necessitate. Ergo dilatio Baptismi praecepto divino, citra mortis periculum, directe non prohibetur. Indirecte tamen seu ex parte causae dilationis, quae sit in se graviter mala, aliquis graviter peccare potest Baptismum diu differendo. Nam “sicut dicit Philosophus [Phys., 1. 8, c. 1], voluntas non retardat facere aliquod opus volitum. nisi propter aliquam causam rationabilem. Unde si causa dilationis baptismi mortale peccatum annexum habeat, utpote si propter contemptum, vel aliquid hujusmodi, si baptismum differat, dilatio erit peccatum mortale, alias non.” Ita S. Thomas {Suppi., q. 6, a. 5). Quidam auctores inepte impugnant hanc doctrinam S. Doctoris quasi in ea doceatur adultum diu ex negligentia Baptismum differentem non agere contra divinum praeceptum. Non satis enim attendunt quod S. Doctor loquitur directe et formaliter de ipso praecepto Baptismi suscipiendi, non vero de aliis praeceptis in eamdem materiam concur­ rentibus, et quod inter varias causas peccaminosas dilationis Baptismi, quas S. Thomas subintelligit in inciso “vel aliquid hujusmodi” compu­ tari potest et debet neglegentia illius qui quamprimum moraliter Bap­ tismum non suscipit, qui nempe cum digne et commode possit diu tamen Baptismi susceptionem differt (haec dilatio non debet judicari severius quam dilatio prohibita a praecepto ecclesiastico); nonnisi enim ex rationabili et gravi causa licet homini, qui ex caritate erga scipsuni tenetur suae saluti consulere, differre ac in incertum relin­ quere susceptionem tanti medii salutis per quod confertur ei remissio peccatorum et poenarum, gratiae auxilia, jus ad alia sacramenta et ipse DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 127 ingressus in Ecclesiam qui est etiam de necessitate medii ad salutem (cf. Cajetanum, In a. 3). Haec omnia valent etiam quoad Baptismum parvulorum. In divino enim praecepto, quo parentes vel ii quibus incumbit cura parvulorum tenentur ad media salutis illis procuranda, includitur praeceptum parvulos baptizandi. Cum tamen praeceptum sit affirma­ tivum nec ullam determinationem temporis importet, in eo dilatio Bap­ tismi parvulorum directe non prohibetur; indirecte autem peccant pa­ rentes, sicut adulti differentes proprium Baptismum, ex variis causis supra dictis, v.g. ex ipsa neglegentia, quae ob breviorem dilationem quam in casu adulti graviter culpabilis evadit eo quod parvuli ob in­ firmitatem aetatis multo facilius e vita eripiuntur nec alterius medii, baptismi nempe flaminis, sint capaces. Propterea Leo XIII in Ep. ad episc. Anglonens., 22 jul. 1899, his vehementibus verbis improbat consuetudinem differendi Baptismum parvulorum: “Nil sane hac mala consuetudine iniquius, nil ecclesiasticis sanctionibus magis contrarium: utpote quae non solum tot animarum aeternam salutem inexcusabili temeritate in manifestum periculum in­ fert, sed eas insuper intra id temporis certo fraudat ineffabilibus gra­ tiae sanctificantis charismatibus, quae per regenerationis lavacrum in­ funduntur. . . Non possumus, quin tam detestabilem usum, in Deum simul impium ac in homines, ubicumque infeliciter invaluerit, ex animo improbemus et exsecremur” (Collect, de Prop. Fide, n. 2060). Unde non videtur subscribendum his verbis Suarezii: “Tempus in­ fantiae, secluso periculo mortis, non videtur ex se adeo necessarium, ut ex vi solius divini iuris obligetur ecclesia ad baptizandos homines tempore infantiae nec possit licite baptismum differre usque ad aeta­ tem adultam. Quod videtur fuisse olim in consuetudine aliquibus in locis; nec video rationem aut auctoritatem sufficientem ad asserendum talem consuetudinem esse contrariam iuri divino” (De bapt., disp. 31, sect. 1, n. 4). RESPONSIO Obj. 1. Non videtur quomodo necessitas Baptismi aquae dici possit vere absoluta si relinquatur locus duplici exceptioni, alteri pro solis adultis, scilicet actui contritionis, alteri pro omnibus, scilicet martyrio. Rcsp. Absoluta necessitas alicujus medii ad salutem provenire po­ test vel ex ipsa natura rei, ut in poenitentia, fide et gratia, et tunc ut pa­ tet nullus dari potest locus exceptioni, seu praedictum medium nullo alio 128 DE BAPTISMO substitui potest, vel ex positiva institutione divina, sicut in Baptismo aquae, et tunc non repugnat dari medium suppletivum, uti martyrium et contritionem, in quibus tamen votum Baptismi aquae contineri debet nisi sit impossibile ut in martyrio parvulorum. Quomodo autem tale votum diversimode contineatur in martyrio et in actu contritionis, ita quod hic tantum vocetur baptismus flaminis et unica proprie dicta exceptio necessitatis Baptismi sit martyrium, explicabitur in Cap. VI. Ex hoc autem quod necessitas Baptismi sit inducta ex positiva insti­ tutione non sequitur eam esse necessitatem praecepti tantum, quoniam positiva institutio potest dupliciter obligationem sumendi aliquod me­ dium inducere, vel ita absolute quod absque tali medio etiam inculpa­ biliter omisso finis non obtineatur (et haec dicitur necessitas medii), vel ita quod absque tali medio culpabiliter omisso finis non attingatur ac proinde ab ejus necessitate excuset quidquid rationem peccati evacuat, nempe ignorantia vel impotentia (et haec dicitur necessitas praecepti). Obj. 2. Baptismus necessarius non esset ei qui ex speciali privilegio in utero matris sanctificaretur ; nec fuit necessarius B. Virgini el Apostolis qui nullibi baptizati perhibentur. Ergo Baptismus non est universalis necessitatis. Resp. 1. Etiam ille qui speciali privilegio, ex positiva revelatione stricte probando, miraculose sanctificaretur in utero matris, sicut dici­ tur contigisse ante legem Baptismi Jeremiae, J. Baptistae et S. Joseph, subiceretur necessitati Baptismum suscipiendi sive ut per suscep­ tionem characteris perfecte incorporaretur Christo et aliis membris ejus conformaretur (a. 1, ad 3), sive ut ipsi praecepto Baptismum suscipiendi et Ecclesiam ingrediendi pareret, sive ut per Baptismum qui est janua et fundamentum redderetur idoneum ad suscipienda caetera sacramenta, praecipue Eucharistiam de aqua dicitur: “Nisi manducaveritis carnem Filii hominis et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis” (Joan. 6, 54). 2. Quoad Baptismum Apostolorum ex Scriptura nihil aliud certo scimus praeterquam S. Paulum baptizatum fuisse (Act. 9, 18) ; quidam tamen Patres ad Baptismum Apostolorum referunt textum Joan. 13,10, ut dictum est in praec. articulo. Apud Patres et theologos duplex habetur opinio: quidam pauci, ut Chrysostomus (In Ascension, hom. 2, 13 sq.; In Act., horn. 1, 5), Severianus Gabalcnsis (Hom. 3), et unus vel alter theologus, negant Apostolos Baptismo Christi fuisse ablutos; alii, ut Clemens Alex. (Hypotyp. 5), Anonymus de Rebapt. (6 et 8), Augustimis (Epist. 44, DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 129 5, 10; Epist. 265, 1; De anima, 3, 9, 12; In Joan., tract. 80, 3), 5. Thomas (3 p., q. 38, a. 6, ad 2; q. 72, a. 6, ad 2; q. 84, a. 7, ad 4) et communiter theologi, affirmant. Ratione autem patet solida probabilitas hujus secundae sententiae. Nam: nulla ratio fuit quare Apostoli a suscipiendo Baptismo abstine­ rent; ipse Christus baptismum Joannis ad exemplum suscepit; S. Paulus, qui aequalis fuit caeteris Apostolis, jussus est baptizari; conconveniens fuit Apostolos suscepisse Baptismum ante Eucharistiam; convenit ipsos prius suscepisse quod praedicaturi et administraturi erant; convenit ipsos gratiam sacramentalem, augmentum gratiae et characterem incorporativum ad Christum, suscepisse. Exinde tamen non sequitur Apostolos necessario baptizari debuisse. Nam imprimis jam sacramentum Circumcisionis acceperant; secundo et praecipue, cum Christus mandatum Baptismi tulit (Matth. 28, 19) Apostoli jam erant Christo et Ecclesiae incorporati, quasi pertinentes ad ipsam constitutionem Ecclesiae tamquam ejus fundamentum in Christo angulari lapide (Eph. 2, 20-22; Apoc. 21, 14), unde non ipsi sed alii aggregari debebant Ecclesiae per Baptismum, non aggregatione ipsi indiguerunt sed electione et vocatione apostolica in qua eminenter collatum est ipsis quidquid necessarium fuit ad eorum missionem, nec repugnat ipsam gratiam sacramentalem propriam Baptismi eiusque characterem ipsis elargita fuisse modo extraordinario et extrasacramentaliter. Ad rem Tertullianus, De bapt., 12; “Sive tincti quoquo modo fuerunt, sive illoti perseveraverunt, ut et illud dictum Domini (Joan. xiii), de uno lavacro sub Petri persona ad nos tantummodo spectet, de salute tamen apostolorum satis temerarium et aestimare, quia illis vel primae allectionis, et exinde individuae familiaritatis praerogativa compendium baptismi conferre posset” (M.L. 1, 1323). Similiter dicendum de B. Virgine. Quamvis ex Scriptura nihil prorsus deduci possit, tenent tamen communiter theologi eam Baptismum suscepisse, non ut spiritualem regenerationem acciperet, cum ipsa sola ob immaculatam conceptionem ea non indigeret, nec ut gratiam sacramentalem quomodolibet consequeretur, cum in prima ejus immaculata sanctificatione esset omni genere gratiarum plena, nec ut per charac­ terem incorporaretur Christo, cum per gratiam Maternitatis esset sublimiori et intimiori modo ei incorporata, nec ut acciperet ipsum characterem christianitatis, hic enim ei a Christo miraculose et extra­ sacramentaliter conferri potuit, sed ut, accipiendo gratiae augmentum et characterem per sacramentum Baptismi, conformaretur ceteris mem­ bris corporis mystici et peculiari modo configuraretur Filio, cuius 130 DE BAPTISMO passio repraesentatur in Baptismo (cf. In 4 Sent., dist. 6, q 1 a 1 q.3).1’ Obj. 3. Nequit Baptismus esse necessarius subjecto incapaci. Par­ vuli autem sunt incapaces suscipiendi Baptismum. Etenim parvuli sunt incapaces actus fidei; jamvero: 1. sine fide in Christo homo non justi­ ficatur nec ipsi incorporatur; 2. omne sacramentum est signum protestativum fidei, et praecipue Baptismus qui dicitur sacramentum fidei per excellentiam; 3. ex sola fide justificante omne sacramentum effi­ caciam obtinet. Resp. In art. seq. probabitur capacitas parvulorum ad Baptismi susceptionem tum validam tum fructuosam. Inanis autem est triplex ratio quam hic opponunt NOVATORES. Nam: 1. Fides quae est causa justificationis et incorporationis ad Christum est fides objectiva, i.e. ipsa passio Christi, quae est praecipuum objec­ tum fidei, et sacramenta quae sunt signa et instrumenta passionis Christi, et absque applicatione huius causae nemo justificatur; fides autem subjectiva in passionem Christi et eius sacramenta, quam homo protestatur per susceptionem ipsorum sacramentorum, est tantum conditio justificationis ex parte subjecti et ideo eo modo requiritur quo homo est capax ipsius, in adulto quidem propria, in parvulis vero ali­ orum i.e. Ecclesiae, nam per mysterium communionis sanctorum, quae unit membra Ecclesiae, bona et fides unius alteri communicantur, sicut etiam de ipsa intentione sacramenti suscipiendi dictum est in superiori tractatu, art. 23, p. 354 (cf. hic, art. seq., Conci. 1, p. 142 sq.). Ita Augustinus (Serm. 176, 2; De pecc. merit, et remiss. 1, 19, 25; 25, 38; Epist. 98, 10 ad Bonifacium) cuius doctrinam suam facit S. Thomas scribens: “Sicut Augustinus scribens Bonifacio dicit, ‘in Ecclesia Salvatoris parvuli per alios credunt, sicut ex aliis, quae in baptismo remittuntur, peccata traxerunt.’ Nec impeditur eorum salus, si parentes sint infi­ deles, quia, sicut Augustinus dicit eidem Bonifacio scribens, ‘offeruntur parvuli ad percipiendam spiritualem gratiam, non tam ab eis quorum gestantur manibus (quamvis et ab ipsis, si et ipsi boni fideles sunt), quam ab universa societate sanctorum atque fidelium. Ab omnibus namque offerri recte intelliguntur, quibus placet quod offeruntur, et quorum charitate ad communionem sancti Spiritus adjunguntur.’ Infi­ delitas autem propriorum parentum, etiamsi eos post baptismum dae­ moniorum sacrificiis imbuere conentur, pueris non nocet, quia, ut “Cf. D. Solo, In 4 Sent., dist. 5, p. unica, a. 2; Vasquez, In 3 p., disp. 119, c. 7; Benedictum XIV, De canoniz. sanet., 1. 4, p. 2, c. 21, n. 14; Tronibelli, Mariae SS. vita et gesta, t. 4, p. 1, disp. 34, q. 1, ubi copiose de hac re disseritur. DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 131 Augustinus dicit, ‘puer semel generatus per aliorum carnalem volupta­ tem, cum semel regeneratus fuerit per aliorum spiritualem voluntatem, deinceps non potest vinculo alienae iniquitatis obstringi, cui nulla sua voluntate consentit . . . Sed ideo ex Adam traxit quod sacramenti illius gratia solveretur, quia nondum erat anima separatim vivens.’ Fides autem unius, imo totius Ecclesiae, parvulo prodest per operationem Spiritus sancti, qui unit Ecclesiam, et bona unius alteri communicat” (e. 9, ad 2; cf. ad 3). 2. Omne sacramentum, et praecipue Baptismus, est quidem signum protestativum fidei tum objectivae (i.e. signum passionis Christi) tum subjectivae (i.e. signum fidei subjecti in Christum), sed aut propriae aut Ecclesiae. 3. Omne sacramentum habet efficaciam ex sola fide objectiva, i.e. ex ipsa passione Christi, non autem ex sola fide subjectiva tum susci­ pientis tum Ecclesiae; fides enim subjecti in adulto influit tantum in ratione dispositionis, ut probatum est in superiori tractatu, art. 9. 25 et 26. Obj. 4, In lege naturae sola fides parentum sufficiebat parvulis ad salutem, deficiente ipsis proprio salutis auxilio. Atqui virtus fidei non est nunc diminuta per hoc quod adjunctum est sacramentum. Ergo, deficiente possibilitate sacramentum applicandi, virtuti fidei locus relinquitur. Ita Cajetanus. Resp. Ut patet ex dictis in superiori tractatu ubi de necessitate et de numero sacramentorum, in nulla lege sola fides fuit causa justifica­ tionis parvulorum sed fides cum sacramento seu fides protestata in sacramento (i.e. remedio naturae vel Circumcisione vel Baptismo). Caeterum, etiam si in lege naturae sola fides suffecisset, non sequeretur nunc solam fidem sufficere, quia licet per additionem sacramenti non sit virtus fidei diminuta, tamen apposita est necessaria conditio in qua virtus fidei operari debet, ita ut causa justificationis sit fides protestata per sacramentum (cf. Tertullianum, De bapt. 12, sq. supra cit.). Instes 1. Peccatum alienum seu Adami valuit infantibus ad damna­ tionem; ergo etiam fides aliena seu parentum valet ipsis ad salutem. Resp. Peccatum Adae nocuit infantibus non quia parentis in ordine naturali, sed quia capitis in ordine supernatural!; unde ob hanc mora­ lem unionem peccatum personale Adae factum est commune omnibus et proprium singulis, seu originale. In ordine autem salutis reparatae solus Christus est caput aliorum et ideo ejus meritum applicatur nobis 132 DE BAPTISMO per fidem ; sic ergo fides utique aliena salvat parvulos, non fides tamen parentum, sed fides matris Ecclesiae quae est in Christo. Instes 2. Voluntas patris valet juridice pro voluntate filii. Ergo fides parentum valet pro filiis tanquam baptismus in voto. Resp. Voluntas patris reputatur voluntas filii in naturalibus et civili­ bus, in quibus filius ad patrem pertinet qui est caput familiae, non vero in supernaturalibus in quibus anima ad Deum directe refertur. nm r Λ Obj. 5. Si Baptismus esset absolute necessarius parvulis, peior esset conditio istorum nunc quam ante institutionem Baptismi, praecipue in lege naturae, cum sive fides parentum sive remedium naturae esset facilioris applicationis. Resp. In lege mosaica Circumcisio non fuit facilius medium quam Baptismus, ut patet tum ex ejus materia, seu circumcisiva operatione, tum ex circumstantia temporis, seu ex obligatione non circumcidendi ante octavum diem, dum Baptismus confertur in materia communis­ sima et facillima, qualis est aquae ablutio, et inde a primo momento nativitatis, imo ante ipsam nativitatem. Remedium autem naturae, quod viguit in lege naturae et remansit in lege mosaica quoad puellas et quoad pueros in periculo mortis ver­ santes ante octavum diem, facilius Baptismo quodammodo dici potest si attendatur indeterminatio signi quod hominis arbitrio specificandum relinquebatur, unde in quibusdam casibus particularibus (v.g. ubi aqua deficiat) parvulus nunc inveniri potest in pejori conditione quam sub lege naturae. Non inde tamen sequitur simpliciter meliorem fuisse conditionem parvulorum sub remedio naturae, tum quia per Baptis­ mum majorem gratiam una cum aperitione regni caelestis confertur (cf. Quodl. 6, q. 3, a. 4), tum quia ipsa determinatio ritus baptismatis ejusque commissio Ecclesiae infallibili indirecte confert etiam facilitati et securitati applicationis sacramenti, quatenus prohibet ne mutatione aut oblivione corrumpatur vel in desuetudinem abeat, quemadmodum ob populorum ignorantiam et corruptionem contigit remedio naturae. A fortiori si quis diceret solam fidem parentum absque signo exte­ riori parvulis valuisse ad salutem, sequeretur non meliorem fuisse conditionem parvulorum; valde enim incerta fuisset eorum salus, ob incertitudinem et defectibilitatem illius fidei, sicut nunc esset incerta efficacitas sacramenti si a fide ministri dependeret. Obj. 6. Si Baptismus esset absolute necessarius parvulis ad salutem, sequeretur innumeros parvulos tum apud christianos tum praecipue apud paganos non posse salutem consequi et absque sua culpa, imo saepe absque ullius culpa, aeterna felicitate privari. DE EFFECTU ET PROPRIETATIBUS BAPTISMI 133 Resp. Ut explicatur a theologis in tractatu De Deo Uno (ubi de universali salvifica Dei voluntate), Deus saluti parvulorum sufficienter providit per institutionem Baptismi, omnibus absque exceptione parati, et quidem facilis applicationis, etsi impedibilis juxta naturalem cursum causarum secundarum, tum physicarum tum liberarum, quas Deus ut provisor universalis non tenetur impedire sed potius permittere debet propter universaliores et altiores fines providentiae naturalis, quae per leges providentiae supernaturalis perficitur quidem sed nullatenus perturbatur. Obj. 7. 7 Cor. 7, 14: “Sanctifîcatus est enim vir infidelis per muli­ erem fidelem, et sanctificata est mulier infidelis per virum fidelem: alioquin filii vestri immundi essent, nunc autem sancti sunt.” Ergo juxta Apostolum fides parentum confert ad sanctificationem parvulo­ rum nec Baptismus est eis absolute necessarius, saltem in casu impos­ sibilitatis. Ita Calvinus. Resp. Haec ratio nimis probat; inde enim sequeretur omnes par­ vulos fidelium jam ante Baptismum esse sanctificatos, eoque non indi­ gere, et non solum parvulos per parentes sed etiam conjugem infidelem per fidelem sanctificari (cf. Augustinum, De pecc. merit, et remiss. 2, 26). Quae sunt contra doctrinam ipsius Apostoli. In his igitur verbis Apostolus non agit de consecutione sanctifica­ tionis perfectae, sed vel, juxta aliquos, de sanctificatione quadam juri­ dica, quatenus nempe tales parvuli ex legitimo et sancto matrimonio sunt nati et quatenus eo ipso jam quodammodo de jure pertinent ad Ecclesiam, vel melius, juxta alios, de dispositione et ordinatione ad perfectam sanctificationem, quatenus parvuli a parentibus Christianis nati per fidem et diligentiam istorum ordinantur et adducuntur ad Ecclesiae fidem ac sacramenta et ad Christianam educationem, quemad­ modum conjux infidelis a conjuge fideli verbo et exemplo ad conver­ sionem seu sanctificationem connaturaliter impellitur (cf. 7 Pctr. 3, 7 sq.). Hunc esse sensum Apostoli patet ex toto contextu. “Rationem [enim] reddit Apostolus, cur infidelis conjux a fideli non debeat dimitti, si cohabitare consentiat, sed retineri potius. Sic enim per fidelem conjugem sanctificatur. Non quod jam absolute sanctus aut sancta sit conjugem habens fidelem, cui commanere consentit: nam quomodo sanctus, qui adhuc infidelis? Sed sanctificari dicitur sancti­ tate quadam analogica sive imperfecta.”20 Eslius, in Ep. D. Pauli, t. 1, Moguntiae, 1858, p. 490, ubi hic textus longius exponitur; cf. Tertullianum, Dc anima, 39; Ad uxorem, 2. 7; Hieronymum, Epist. 85, 5. 134 DE BAPTISMO Obj. 8. Ex verbis Christi de necessitate Eucharistiae, Joan. 6, 54: “Nisi manducaveritis carnem Filii hominis et biberitis ejus sangui­ nem, non habebitis vitam in vobis” (cf. 52. 55. 57. 59.) nequit deduci necessitas medii, hoc enim sacramentum est tantum de necessitate praecepti. Ergo a pari neque in Joan. 3, 5 necessitas medii Baptismi necessario importatur. Resp. 1. Utriusque textus disparitas apparet ex ipsa natura utriusque sacramenti. Baptismus enim dicitur necessarius ad habendam spiritualem regenerationem, quae omnibus etiam parvulis est absolute necessaria ad salutem, Eucharistia vero dicitur necessaria ad conse­ quendam spiritualem cibationem, per quam vita spiritualis reparatur et conservatur, haec autem solis adultis est necessaria non vero par­ vulis qui ob incapacitatem peccandi vitam spiritualem amittere non possunt nec quidquam deperdere quod reparare indigeat. Ceterum, praedictorum textuum sensus, juxta Institutoris mentem, certo nobis innotescit ex Traditione et magisterio Ecclesiae, quae primum intelligunt de necessitate medii, alterum de necessitate praecepti. 2. Si profundius attendatur natura sacramenti Eucharistiae, prout est non tantum particulare hoc sacramentum spiritualis cibationis (sic est tantum de necessitate praecepti), sed etiam finis ceterorum sacra­ mentorum, dici potest ipsam esse de necessitate medii in voto, prout nempe intentionaliter et in voto continetur in ipso Baptismo.21 Et in hoc sublimiori sensu potest admitti paritas inter utrumque textum ac intelligi ratio absolutae illius ac solemnis firmitatis qua Christus neces­ sitatem Eucharistiae proclamat. Cf. tractatum De sacr. in gen., art. 21 ct 43; tractatum De Eucharistia, art. 26, ubi longius dc hoc disputabitur; D’Alès, De bapt., th. 12, B, ubi de textu Joan. 6, 53 sq. et quodam S. Augustini argumento. CAPUT IV DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI De institutore Baptismi sufficienter dictum est in art. 1. Quoad sub­ jectum autem et ministrum ex dictis tum in praecedenti capite, ubi de effectu et proprietatibus Baptismi, tum praecipue in superiori tractatu, ubi de subjecto et ministro sacramenti in genere (Cap. V et VII), patent sequentia: 1. QUOAD SUBJECTUM BAPTISMI. Subjectum capax est solus et omnis homo viator; solus homo, non vero angelus (cf. De sacr. in gen., art. 22); omnis homo, nam Baptis­ mus est omnibus necessarius ad salutem (cf. art. praec.) ; viator, non vero beatus aut anima purgans aut damnatus (cf. De sacr. in gen., art. 22). Subjectum validae susceptionis est: homo non baptizatus, nam Bap­ tismus est initerabilis (cf. art. 8); habens si sit adultus intentionem saltem habitualem implicitam suscipiendi (cf. De sacr. in gen., art. 23, Conci. 4). Subjectum fructuosae susceptionis est: quilibet parvulus, et adultus habens attritionem saltem habitualem implicitam, in qua necessario continentur fides, spes et amor initialis. Fidem requiri sequitur tum ex eo quod ipsa est principium omnis sa­ lutis etiam intrasacramentalis, tum ex eo quod omne sacramentum est signum protestativum fidei, tum ex eo quod Baptismus est sacramentum fidei per excellentiam, unde in Scriptura saepe Baptismus et fides conjunctim praecipiuntur (cf. Matth. 28, 18 sq.; Mare. 16, 16; Act. 2, 41; 8, 4 sqq.; 10, 44 sqq.), tum ex eo quod fides necessario in ipsa attritione includitur. Attritionem requiri ac sufficere sequitur tum ex ratione sacramenti mortuorum (cf. De sacr. in gen., art. 25), tum ex propria ratione Bap­ tismi qui est lavacrum renovationis et regenerationis (cf. art. 7), tum ex praxi antiquae Ecclesiae requirendi a catechumenis varia exercitia poenitentialia. Haec attritio dici potest quaedam interior peccatorum confessio coram Deo; externa vero confessio, quae olim quandoque observabatur, non est requisita sed devotionalis, nec ceterum esse potest sacramentalis quia Baptismus, utpote sacramentum regenera­ tionis, praecedit sacramentum Poenitentiae (q. 68, a. 6). 135 136 DE BAPTISMO 2. QUOAD MIft ISTRUM BAPTISMI necnon aliorum sacramen­ torum dictum est in superiori tractatu: Ministrum capacem esse hominem viatorem, distinctum a subjecto (art. 34), a Christo deputatum (art. 35). Ministrum validae collationis esse adultum habentem intentionem internam saltem virtualem faciendi quod facit Ecclesia (art. 36. 37. 38), quamvis omni fide et probitate carentem (art. 39). His omnibus jam alibi statutis, restat ut sequentes peculiares quaes­ tiones expendamus: 1. Quoad subjectum tres quaestiones solent a theologis agitari circa Baptismum parvulorum: a. de validitate, fructuositate et convenientia Baptismi parvulorum (art. 10); b. De capacitate parvulorum in ma­ ternis uteris existentium ad Baptismum suscipiendum (art. 11); c. de convenientia et liceitate baptizandi parvulos infidelium invitis paren­ tibus (art. 12). 2. Quoad ministrum duplex ponitur quaestio: a. de ratione deputationis Christi in Baptismo requisitae, an scilicet haec communicata fuerit cuilibet homini vel tantum ordinatis aut baptizatis (art. 13); b. utrum plures possint esse simul ministri ejusdem Baptismi (art. 14). ART. 10. Utrum Parvuli Valide, Fructuose Et Convenienter Baptizentur (q 69, a. 6; q. 68, a. 3 et 9). rm * STATUS QUAESTIONIS Ex superius disputatis circa Baptismi effectum (art. 7) et necessi­ tatem (art. 9) liquido fluit affirmativa responsio huic quaestioni, quam tamen necesse est explicite ponere propter peculiarem impugnationem Protestandum et celebrem quandam controversiam theologorum medii aevi. PARS NEGATIVA β 1. VALIDITATEM BAPTISMI PARVULORUM impugnarunt plures sectae mediaevales, ut Petrobrussiani (cf. Petrum Cluniacensem, Tract, contra petrobrusianos, M.L. 179, 728 sq.), Henriciani de genere Petrobrussianorum (cf. S. Bernardum, Epist. 241, 1), Cathari, Waldenses et Albigenses (cf. Innocentium III et Cone. Later. IV infra cit.).1 1 Cf. Natalem Alex., Dc baptismo infantium contra Petrobusianos, in waldensibus, albigensibus ct anabaptistis redivivos. DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 137 INNOCENTIUS III in epist. “Maiores Ecclesiae" ad Ymbcrtum Arch. Arelatensem a. 1201 sic refert sententiam Catharorum: “Asserunt . . . parvulis inutiliter baptisma conferri. Quod nituntur tam ratione quam auctoritate probare, illud primo et praecipue inducentes quod cum secundum verbum lacobi Apostoli dicentis in epistola sua (v, 20) : Caritas operit multitudinem peccatorum et iuxta illud testi­ monium veritatis in evangelio de peccatrice quae ipsius pedes laverat, perhibentis: Dimissa sunt ei peccata inulta quoniam dilexit multum (Lc. vii, 48) non nisi per caritatem et in caritate peccata dimittantur, parvulis qui nec sentiunt nec con­ sentiunt et caritatem non habent, quae sentientibus et consentientibus tantum infunditur, peccatum non dimittitur in baptismo. Et sic eis baptisma non confert quia non est talibus conferendum. In evangelio quoque legitur: qui crediderit et baptizatus fuerit salvus erit, qui autem non crediderit condemnabitur ; unde parvuli sive fuerint sive non fuerint baptizati condemnabuntur, utpote non credentes” (Cavallera, 1064).2 Inter Protestantes eam negarunt praecipue Anabaptistae et Bap­ tistae, ut dictum est in art. praec., qui propterea iterabant Baptismum ablutorum in infantia (cf. Cone. Trid., can. 13 infra cit.); quidam etiam Anabaptistae docuerunt adultum baptizandum esse ea aetate qua Christus baptizatus est, quem errorem damnat Cone. Trid., can. 12 infra cit. Caeterum, ut ibidem animadvertimus quoad ipsam necessitatem Baptismi, negatio validitatis Baptismi parvulorum logice sequitur ex principiis protestantibus de natura sacramenti, quod est tantum sig­ num professionis Christianae aut promissionis divinae, et praecipue de causa justificationis quae est sola fides subjecti; parvulus enim, utpote usu rationis carens, nequit signum suae professionis ponere aut intelligere nec ex fide seu fiducia in susceptione talis signi concepta justifi­ cari. Unde logice socinianus Smalcius Baptismum parvulorum irridens scribebat: “Infantes recens natos discipulos Christi fieri, tam est credibile quam psittacos et reliquas aves”.3 Illogice vero Lutherus et Calvinus, acriter impugnantes Anabaptistas, defenderunt validitatem Baptismi parvulorum, primus recurrens ad quandam illuminationem vel motum fidei, intuitu fidei parentum et Ecclesiae a Deo parvulis collatum sicut J. Baptistae in sinu matris suae/ alter vero docens filios Christianorum ipsa sua origine quodam­ modo sanctificari ac ita Baptismi capaces fieri quo introducantur in ecclesiasticam societatem et ad Christianam educationem ordinentur.5 Hae autem voluntariae explicationes coegerunt Lutherum et Cal­ vinum ad distinguendum inter infantes infidelium et infantes fidelium et docendum hos tantum esse baptizandos; ex quo videntur coarctarc validitatem Baptismi parvulorum. ’S. Pontifex prosequitur refutans talem sententiam (cf. Cavallera, ibid.; De sacr. in gen., art. 14). ’Theolog. Christi, 1. 5, c. 68. ‘Cf. Dici. Thiol. Calh., art. Baptême, col. 323 sq. 'Inst, christ., c. 17, n. 21 sq.; cf. Diet. Théol. Calh., 1. c. 138 DE BAPTISMO Similem restrictionem admisit inter catholicos Durandus, docens parvulos infidelium valide baptizari non posse invitis parentibus. Quam sententiam reiecit Benedictus XIV (cf. infra art. 12, Part. Neg.). η τ η τ m ' Tinr.tr A 2. EFFICACITATEM SEU FRUCTUOSITATEM BAPTISMI PARVULORUM negarunt iidem haeretici; qui imo ex hac negatione ducti sunt ad reiciendam explicite vel implicite ipsam validitatem Bap­ tismi parvulorum; unde est quod etiam documenta Ecclesiae mox citanda non tam validitatem quam fructuositatem ejusdem Baptismi directe asseverent. Plures theologi medii aevi fructuositatem Baptismi parvulorum coarctarunt; cum enim non distinguerent inter gratiam et virtutes nec inter habitum et actum virtutum, docuerunt quod parvulis in Baptismo non conferuntur gratia et virtutes, cum sint incapaces actuum illarum, sed tantum deletur peccatum originale et “imprimitur . . . character Christi, cujus virtute, cum ad perfectam aetatem venerint, consequun­ tur gratiam et virtutes” (q. 69, a. 6; cf. In 4 Sent., dist. 4, q. 2, a. 2, q. 1; Bonaventuram, In 4 Sent., dist. 4, a. 2, q. 1 et 2). Quidam viden­ tur concessisse gratiam infundi non vero virtutes, vel etiam virtutes sed secundum diminutam quamdam rationem. Praefatos theologos memorant Petrus Lombardus (+ 1160) in Sent., 1. 4, dist. 4, n. 8, qui in eorum sententiam inclinare videtur quamvis non reiciat contrariam sententiam quam dicit ab aliis theologis doceri, Innocentius III qui a. 1201, exponit binas sententias quin ulli adhaereat (cf. Denz. 410 et Cavallcra 1065), et 5. Thomas qui eos vocat “quidam antiqui”, ex quo colligitur jam tempore S. Doctoris contrariam sententiam, quam ipse defendit, communiter praevaluisse. Non defuisse tamen etiam posterius aliquos defensores ejusdem sententiae patet ex causa Petri Olivi, qui a. 1311 accusatus est eam docuisse, et ex documento Cone. Viennensis (a. 1311 sq.) infra citando, in quo occasione errorum Olivi sententia contraria ut probabilis definitur. Post hanc definitionem praedicta doctrina a nemine defensa est donec perfecte eradicata fuerit per definitionem Cone. Trid. infra citandam. 3. CONVENIENTIAM BAPTISMI PARVULORUM a fortiori impugnarunt supradicti haeretici (cf. Cone. Trid., can. 13 infra cit.). Minus expedire parvulos ante adeptum aliquem saltem usum rationis baptizare, sentierunt quidam ex prioribus Patribus, ut Tertullianus et Gregorius Nazianzenus. Ex dictis in art. praec. patet huic sententiae oppositum fuisse com­ munem aliorum Patrum sensum atque non parum exaggerasse W ala fri­ tinni Strabonem cum scripsit: “Notandum quod primis temporibus illis solummodo baptismi gratiam dari solitam qui et corporis et mentis integritate jam ad hoc pervenerant, ut scire et intelligere possent quid emolumenti in baptismo consequendum, quid confitendum atque cre­ dendum, quid postremo renatis in Christo esset servandum” (De rebus eccl. 26, M.L. 114, 960). DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 139 Eadem sententia videtur esse radix erroris Erasmip qui, quamvis teneat servandam esse consuetudinem Ecclesiae parvulos baptizandi, docet tamen “huiusmodi parvulos baptizatos, cum adoleverint, inter­ rogandos esse, an ratum habere velint, quod patrini eorum nomine, dum baptizarentur, polliciti sunt, et ubi se nolle responderint, suo esse arbitrio relinquendos nec alia interim poena ad Christianam vitam cogendos, nisi ut ab Eucharistiae aliorumque sacramentorum percep­ tione arceantur, donec resipiscant” (Denz. 870). Quae doctrina his iisdem verbis ut haeretica damnata est a Cone. Trid., sess. 7, can. 14 de Baptismo. PARS AFFIRMATIVA Nota Theologica. Validitas, fructuositas et convenientia Baptismi parvulorum est de fide definita in Cone. Trid., sess. 7, can. 13 de Baptismo et sess. 5 de peccato originali, can. 4. Parvulos per Baptismum consequi non tantum deletionem peccati originalis sed etiam positivam sanctificationem gratiae et virtutum, est saltem theologice certum; a quibusdam, ut Bellarmino, Suarez, Vega, Tournely, dicitur de fide. Etenim in can. 13 de Baptismo definitur parvulos computandos esse inter fideles; juxta ecclesiasticam autem terminologiam fidelis est qui fidem habet. Praeterea in sess. 6, cap. 7 et 14 et sess. 14, cap. 1, generaliter docetur Baptismum esse causam justificationis, in sess. vero 6, cap. 6 et can. 11, docetur justificationem non esse solam remissionem peccatorum sed etiam gratiae et virtutum infusionem (Denz. 799. 821. 894). Documenta Ecclesiae. Hic valent plura documenta citata in art. praec. ubi de necessitate Baptismi (cf. Part. Affirm, et Notam post Conci. 2). i.e. Cone. Cart h. a. 252, Cone. Milevit. II et Carth. a. 418, Cone. Florent. (Decr. pro Jacobitis), Cone. Trid. (sess. 5, can. 4), Catechismus Cone. Trid. (p. 2, c. 2, q. 30), Leo XIII (Epist. ad episc. Anglonens.) et Codex J.C. (can. 770). Praeterea: Innocentius III, Epist. Majores Ecclesiae” contra Catharos cit. in Parte Neg. Idem, Professio fidei W aidensibus praescripta: “Approbamus ergo *Cf. Prcfat. Paraphr. in Matth. (edit. Leclerc, Lcydc, 1703-1706, t. 7); Acta Tridentina, ed. Goerres, t. 5, p. 838. DTD Τ ΤηΤΙ-Πϋ 140 DE BAPTISMO baptismum infantium, qui si defuncti fuerint post baptismum, ante­ quam peccata committant, fatemur eos salvari et credimus; et in bap­ tismate omnia peccata, tam illud originale peccatum contractum, quam illa, quae voluntarie commissa sunt, dimitti credimus” (Denz. 424). Cone. Later. IV sub Innocentio III contra Albigenses et Waldenses, cit. in art. 3, p. 39. Cone. Viennense a. 1311 sq. damnans errores Petri Olivi definivit: “Ad hoc baptisma unicum baptizatos omnes in Christo regenerans est, sicut unus Deus, ac fides unica [Eph 4, 5], ab omnibus fideliter confitendum, quod celebratum in aqua in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti credimus esse tam adultis quam parvulis communiter perfectum remedium ad salutem. “Verum quia quantum ad effectum baptismi in parvulis reperiuntur doctores quidam theologi opiniones contrarias habuisse, quibusdam ex ipsis dicentibus, per virtutem baptismi parvulis quidem culpam re­ mitti, sed gratiam non conferri, aliis econtra asserentibus, quod et culpa iisdem in baptismo remittitur, et virtutes ac informans gratia infunduntur quoad habitum, etsi non pro illo tempore quoad usum: Nos autem attendentes generalem efficaciam mortis Christi, quae per baptisma applicatur pariter omnibus baptizatis, opinionem secundam, quae dicit, tam parvulis quam adultis conferri in baptismo informan­ tem gratiam et virtutes, tanquam probabiliorem, et dictis Sanctorum et doctorum modernorum theologiae magis consonam et concordem, sacro approbante Concilio duximus eligendam” (Denz. 482 sq.). Cone. Tridentinum, sess. 7, can. 12 de Bapt.: “Si quis dixerit, nemi­ nem esse baptizandum nisi ea aetate, qua Christus baptizatus est, vel in ipso mortis articulo: A.S.” (Denz. 868); can. 13: “Si quis dixerit, parvulos eo quod actum credendi non habent, suscepto baptismo inter fideles computandos non esse, ac propterea, cum ad annos discretionis pervenerint, esse rebaptizandos, aut praestare omitti eorum baptisma, quam eos non actu proprio credentes baptizari in sola fide Ecclesiae: A.S.” (Denz. 869). Can. 14 damnantem Erasmi doctrinam supra citavimus. Scriptura. Doctrina de validitate et fructuositate Baptismi parvulorum conti­ netur implicite in textibus allatis in art. praec. quoad universalem necessitatem Baptismi, necnon in locis in quibus capacitas parvulorum ad regnum caelorum signanter a Christo proponitur (Matth. 19, 14 sq.; Mare. 10, 14 sq.; Lue. 18, Ιό).1 ' Inepte Anabaptistae opponunt in his textibus agi tantum de iis qui sunt parvuli non physice sed moralitcr, i.e. animi simplicitate et innocentia. DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 141 Nullus autem explicitus textus habetur de Baptismo parvulorum. Narratur quidem quasdam familias integras esse baptizatas (i.e. do­ mum Lydiae purpurariae, omnem domum custodis carceris Mace­ doniae et domum Stephanae, Act. 16, 15. 33; 1 Cor. 1, 16), in quibus verisimile est aliquot infantes fuisse, at hoc certum non est nec caeterum veritas locutionis necessario postulat ut omnia prorsus illarum membra Baptismum suscepisse dicantur. Patres. Omnino explicite et constanter insistunt in hac veritate eamque in­ time conjungunt cum altera de necessitate Baptismi parvulorum et obligatione hunc quam citius administrandi; ipsum comparant cum Circumcisione; ex ejus efficacitate deducunt ipsam existentiam peccati originalis. Confer doctrinam et textus relatos in art. praec. Praeterea accipe sequentes textus in quibus infusio gratiae in parvulis baptizatis sig­ nanter praedicatur: Chrysostomus in homilia ad Neophytos ait: ‘‘Etiam infantes baptiza­ mus: cum non sint coinquinati peccato, ut eis addatur sanctitas, jus­ titia, adoptio, haereditas, fraternitas Christi, ut ejus membra sint" (apud Augustinum, C. Julian. 1, 6, 21, M.L. 44, 654; cf. integrum textum Chrysostomi in initio Introductionis tractatus). Augustinus, De pecc. merit, et remiss. 1, 9, 10: “Christum imitantur sancti ejus ad sequendam justitiam . . . Sed praeter hanc imitationem, gratia ejus illuminationem justificationemque nostram etiam intrinse­ cus operatur . . . Hac enim gratia baptizatos quoque parvulos suo in­ serit corpori, qui certe imitari aliquem nondum valent. Sicut ergo ille in quo omnes vivificantur, praeter quod se ad justitiam exemplum imi­ tantibus praebuit, dat etiam sui spiritus occultissimam fidelibus gra­ tiam, quam latenter infundit et parvulis: sic et ille in quo omnes moriuntur [Adam], praeter quod eis qui praeceptum Domini voluntate transgrediuntur, imitationis exemplum est, occulta etiam tabe carnalis concupiscentiae suae tabificavit in se omnes de sua stirpe venientes” (M.L. 44, 114 sq.). Idem, Epist. 187 (ad Dardanum), 8, 26: “Dicimus ergo in baptizatis parvulis, quamvis id nesciant, habitare Spiritum sanctum. Sic enim eum nesciunt quamvis sit in eis, quemadmodum nesciunt et mentem suam; cujus in eis ratio, qua uti nondum possunt, velut quaedam scin­ tilla sopita est, excitanda aetatis accessu” (M.L. 33, 841 sq.). 142 DE BAPTISMO CONCLUSIO Conclusio 1. Parvuli Valide Baptizantur. Probatur. 1. EX NECESSITATE BAPTISMI PARVULORUM sequitur ejus validitas (quamvis non e converso). Frustra enim Baptismus parvulis praeciperetur si ab eis valide recipi non posset. 2. A PARITATE CUM CIRCUMCISIONE. Circumcisio valebat parvulis in A.T., ergo et Baptismus in N.T., nam hi duo ritus eundem finem eamdemque necessitatem habent et unus alteri successit ut ejus perfectio et complementum. 3. Ratio quare parvuli dicerentur incapaces Baptismi suscipiendi esset vel eorum incapacitas ad ipsius efiectum, cui enim non convenit signatum non convenit signum, vel dejectus intentionis suscipiendi quae est conditio requisita ex parte subjecti ad valorem sacramenti. Jamvero parvuli sunt capaces effectus sacramenti, ut infra proba­ bitur et prima fronte patet saltem quoad characterem qui ex nulla fide vel bona dispositione subjecti dependet. Intentio vero non requiritur in subjecto incapaci; nam sacramentum est efficax ex se et ex opere operato, non vero ex intentione suscipientis quae se habet tantum ut conditio, requisita quidem non ratione ipsius essentiae vel causalitatis sacramenti, sed ratione subjecti quod debet sacramentum suscipere juxta modum suum, seu volenter si capax est vel secus si volitionis capax non est. Caetcrum, dici potest etiam in parvulis intentionem sacramenti sus­ cipiendi quodammodo adesse quatenus intentio communis Ecclesiae eis valet ad gratiam baptismalem suscipiendam, sicut intentio com­ munis capitis Adae eis valuit ad peccatum originale committendum. Ad rem S. THOMAS: “Regeneratio spiritualis, quae fit per baptis­ mum, est quodammodo similis nativitati carnali, quantum ad hoc quod sicut pueri in maternis uteris constituti non per seipsos nutrimentum accipiunt, sed ex nutrimento matris sustentantur; ita etiam pueri non­ dum habentes usum rationis, quasi in utero matris Ecclesiae constituti, non per seipsos, sed per actum Ecclesiae salutem suscipiunt. “Unde Augustinus [De pecc. merit, et remiss. 1, 25] dicit: ‘Mater Ecclesia maternum os parvulis praebet, ut sacris mysteriis imbuantur, quia nondum possunt corde proprio credere ad justitiam, nec ore pro­ prio confiteri ad salutem.’ Et [ibid. 1, 19]: ‘Si autem propterea recte fideles vocantur, quoniam fidem per verba gestantium quodammodo profitentur, cur etiam non poenitentes habeantur, cum per eorumdem DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 143 verba gestantium, diabolo et huic saeculo abrenuntiare monstrentur?’ “Et eadem ratione possunt dici intendentes, non per actum propriae intentionis, cum ipsi quandoque contra nitantur et plorent, sed per actum eorum a quibus offeruntur'’ (q. 68, a. 9, ad I). Conclusio 2. Parvuli Fructuose Baptizantur Et Quidem Totum Sacra­ menti Effectum Qui Est Ex Opere Operato Suscipiunt. Probatur. 1. EX NECESSITATE BAPTISMI. Frustra parvulis praecipere­ tur Baptismus tanquam medium salutis si ex eo salutem percipere non possent; salus autem absque gratiae infusione concipi non potest. Item, cum Baptismus sit medium necessarium ad salutem, nisi parvuli pos­ sent fructuose illum suscipere non possent ad salutem pervenire, neque­ unt enim sanctificari ex opere operantis sicut adulti; ex quo patet Baptismum directius et signantius pro parvulis quam pro adultis insti­ tutum esse ac sacramentum parvulorum per excellentiam vocari posse. 2. A PARITATE CUM CIRCUMCISIONE, ut supra. 3. Ratio quare parvuli, utpote usu rationis carentes, non possent suscipere effectum aut totum effectum Baptismi esset vel ex parte ipsius sacramenti, quatenus hoc non ageret ex opere operato sed ex fide subjecti, vel ex parte subjecti, quatenus in eis desideretur fides ut conditio requisita ad efficacitatem sacramenti, aut quatenus in eis sit obex ad sacramenti effectum, aut quatenus essent incapaces suscipi­ endi effectum regenerationis et gratiae. Jamvero sacramentum efficacitatem habet ex opere operato non autem ex fide subjecti. In parvulis non est necessaria fides propria, sed sufficit fides Ecclesiae, ut dictum est in art. praec. (resp. ad obj. 3). In eis obex repugnans sacramenti effectui nequit haberi, cum obex sit mala dispositio voluntatis quae sola repugnat infusioni gratiae. Ipsi sunt capaces effectus Baptismi considerati tum generice ut est salus, omnis enim homo est capax salutis et ad eam vocatus, imo peculiariter parvuli ad salutem a Christo invitantur: “Talium est enim regnum caelorum” (Matth. 19, 14; cf. Mare. 10, 14; Luc. 18,16), tum ut justificatio, nam peccatum originale habent a quo regenerari possunt, tum ut sanctifi­ catio seu ut gratiae et virtutum infusio, nam hae, cum sint habitus non actus, et infusae non acquisitae, nullatenus ab usu rationis dependent, nec caeterum potest absque gratia salus obtineri, cum gratia sit prin­ cipium supernaturalis elevationis, aut peccatum originale deleri, quod est gratiae privatio. Ex hac ultima ratione confutatur sententia su prodictorum theolo­ gorum, contra quos sic arguit S. Thomas: 144 DE BAPTISMO “Hoc [i.e. parvulis remitti peccatum originale absque gratiae infu­ sione] patet esse falsum dupliciter: primo quidem quia pueri, sicut et adulti, in baptismo efficiuntur membra Christi; unde necesse est quod a capite recipiant influxum gratiae et virtutis. Secundo quia secundum hoc pueri decedentes post baptismum non pervenirent ad vitam aeter­ nam . . . Causa autem erroris fuit, quia nescierunt distinguere inter habitum et actum, et sic videntes pueros inhabiles ad actus virtutum, crediderunt eos post baptismum nullatenus virtutem habere. Sed ista impotentia operandi non accidit pueris ex defectu habituum, sed ex impedimento corporali; sicut etiam dormientes, quamvis habeant ha­ bitus virtutum, impediuntur tamen ab actibus propter somnum” (ç. 69, a. 6). Conclusio 3. Parvuli Convenientissime Baptizantur Nec Ulla Adduci Potest Ratio Quare Eorum Baptismus Ad Adultam Aetatem Differri Conveniat. Probatur. Duplex est ratio quare expedit parvulos baptizare. Prima et praeci­ pua est periculum moriendi absque Baptismo aeternamque salutem amittendi, quod inest dilationi Baptismi usque ad adultam aetatem; quae ratio ut patet supponit absolutam necessitatem hujus sacramenti et fundat non solum convenientiam sed etiam obligationem parvulos quamprimum baptizandi, ut dictum est in art. praec. Altera est positiva utilitas quae ex Baptismo in infantia suscepto provenit hominibus usum rationis attingentibus, scilicet “ut a pueritia nutriti in his quae sunt Christianae vitae, firmius in ea perseverent, secundum illud Prov. xxii, 6: ‘Adolescens juxta viam suam, etiam cum senuerit, non recedet ab ea’ ” (ç. 68, a. 9). Ad cujus rationis intelligentiam nota quod parvuli “in baptismo re­ cipiunt, praeter habitum gratiae sanctificantis, habitus infusos virtu­ tum tam theologalium quam moralium, et specialiter habitum fidei. Quo fit ut cum inceperit elucescere aurora rationis, fidei veritatem connaturaliter capiant, atque in ea magis fundentur et radicentur, con­ currente scilicet cum externa instructione ipso lumine infuso, quod est quaedam habitualis inclinatio ad proprium actum.”8 Dices 1. Parvuli baptizati defraudantur maiori effectu quem Bap­ tismus in adultis producit juxta gradum dispositionis. Resp. 1. Spes talis effectus ex una parte nequit compensare gravi­ tatem periculi quod inest dilationi Baptismi usque ad adultam aetatem, ex alia vero parte compensatur indirecte per supradictam utilitatem. 'Billot, Dc sacr., t. 1, th. 27, § 1, Romae, 1914, p. 269. DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 145 2. Spes illa valde incerta est, praecipue si attendatur quod ob defec­ tum habitus fidei et caritatis inclinantis animum ad ea quae sunt Dei. ob deficientem vel negligentem parentum educationem et ob animi pravas inclinationes, in multis adultis non magna dispositio expectanda foret, in pluribus etiam sufficiens dispositio ad fructum sacra­ menti requisita deesset, in aliis denique ipsa intentio ad Baptismum accedendi deficeret, unde periclitaretur ipsa sacramenti susceptio. 3. Si spes majoris fructus esset sufficiens ratio differendi Baptismum parvulorum, hic differendus esset non tantum usque ad usum rationis sed diutius usque ad provectiorem aetatem et eo magis quo melior fructus ex dilatione expectari posset, sicut abusive agebant plures cate­ chumeni in antiqua Ecclesia (cf. art. praec., Part. Affirm.). Dices 2. Christus Baptismum suscepit in adulta et perfecta aetate; quod plures sancti viri in antiqua Ecclesia imitarunt. Ergo convenit saltem, ad imitationem Christi, Baptismum ad adultam aetatem differre. Resp. Merito Cone. Trid., sess. 7, can. 12 supra cit., hanc conclu­ sionem damnavit. Nam praxis vel doctrina aliquorum de Baptismi dila­ tione rejecta est a communi sententia et praxi Ecclesiae, ut dictum est in art. praec. Exemplum autem Christi non est ad rem. Etenim: 1. Nos indigemus in infantia baptizari, Christus vero non indiguit. 2. Non omnia quae Ipse fecit nobis imitanda Christus reliquit, ut patet v.g. de vespertina celebratione Eucharistiae post coenam. 3. Christus cum baptizaretur nostrum Baptisma instituere voluit, unde in ea aetate baptizari debuit quae convenit conditioni legislatoris. 4. Ceterum Christus non potuit in infantia baptizari cum nondum existeret baptis­ mus Joannis; accepit vero Circumcisionem et quoad hoc exemplum dedit Baptismi parvulorum. Dices 3. Aequum non est parvulos absque eorum consensu subicere gravibus obligationibus quae ex Baptismo oriuntur. Ergo non expedit eos baptizare vel saltem, ut docet Erasmus, interrogandi sunt cum adoleverint an eas obligationes ratas habeant et ubi se nolle responde­ rint, suo arbitrio relinquendi sunt. Resp. Haec ratio ex duplici falso supposito procedit: 1. Falso supponit susceptionem cujuslibet obligationis dependere a consensu subjecti nec posse imponi. Susceptio autem Baptismi et con­ sequentium officiorum non relinquitur liberae optioni adultorum sed eis a Deo imponitur sub periculo damnationis. Unde cum parvuli bapti­ zantur nulla eis fit injuria sed mature et cum fructu imponitur eis jugum, ceteroquin suave, cui necessario cum adoleverint se subicere deberent. Propterea etiam in A.T. nulla fiebat infantibus iniuria cum 146 DE BAPTISMO circumcidebantur. Accedit quod ad praecipuas obligationes quae ex Baptismo oriuntur, i.e. observandi divinam legem et abrenuntiandi Satanae ejusque operibus, omnes tenentur etiam independenter a sus­ ceptione Baptismi. 2. Falso supponit suscipientem aliquam obligationem debere neces­ sario per seipsum consentire. Nam, ut apparet etiam ex consuetudine et legibus civilibus de pactionibus et contractibus, possunt parvuli consentire per alios cum quibus efficiunt unam personam moralem. Parvulus igitur Baptismum ejusque obligationes suscipit, ut supra diximus, ex intentione Ecclesiae et per ipsam consensum praebet; imo. cum Baptismi obligationes sint onus leve in comparatione beneficiorum et jurium quae simul conferuntur, merito praesumitur parvuli con­ sensus ac recte dici potest parvulum per seipsum consentire, interpre­ tative scilicet et praesumptive (cf. Bellarmino, De bapt. 1,8). Ex quibus patet quam falsa sit illatio Erasmi explicite condemnata a Cone. Trid., sess. 7, can. 14 supra citato.9 ART. 11. Utrum Parvuli, In Maternis Uteris Positi, Sint Capaces Validae Susceptionis Baptismi (q. 68, a. 11). STATUS QUAESTIONIS i; 6 B Infantes in maternis uteris viventes salvari possunt vel per imme­ diatam et miraculosam sanctificationem, quae ex sola revelatione inno­ tescere potest (ad 1), vel per determinatum privilegium martyrii (cf. ad 1; Augustinum,^. 187,10,32 mox cit.; Petrum Lombardum,Sent, 1. 4, dist. 6, n. 2) si, una cum matre vel per matrem, actione occisiva, in odium fidei illata, attinguntur. Quaeritur an etiam per Baptismum salvari possint. Quae quaestio est magni momenti etiam quoad praxim, cum non raro contingat valde probabiliter praevideri posse infantem non vivum in lucem egressurum. * Patet autem hic non agi de Baptismo parvuli per operationem Caesa­ ream ex ventre matris extracti aut partialiter ex utero in lucem egressi; talis enim parvulus non amplius in utero existens sed natus reputatur. Quoad hos casus haec est doctrina S. Thomae in Codice J.C. (can. 746) et Rituali Rom. (t. 2, c. 1, n. 20) sub forma legis determinata: “Non sunt jacienda mala ut veniant bona, ut dicitur Rom. iii, 8; et ideo non debet homo occidere matrem, ut baptizet puerum. Si tamen mater mortua fuerit vivente prole in utero, debet aperiri, ut puer bap­ tizetur” (ad 3). * Contra hanc Erasmi et Protestantium doctrinam egregie disserit Perrone, De bapt., c. 4, prop. 2. DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 147 “Expectanda est totalis egressio pueri ex utero ad baptismum, nisi mors immineat. Si tamen primo caput egrediatur, in quo fundantur omnes sensus, debet baptizari, periculo imminente; et non est postea rebaptizandus, si eum perfecte nasci contigerit. Et videtur idem facien­ dum, quaecumque alia pars egrediatur periculo imminente. Quia tamen in nulla exteriorum partium integritas vitae ita consistit sicut in ca­ pite, videtur quibusdam quod propter dubium, quacumque alia parte corporis abluta, puer post perfectam nativitatem sit baptizandus sub hac forma: ‘Si non es baptizatus, ego te baptizo’ ” (ad 4).10 PARS NEGATIVA et PARS AFFIRMATIVA OMNES FERE ANTIQUI THEOLOGI negant, saltem ut probabi­ lius, infantes in utero esse capaces validi Baptismi. Contrarium vero docent OMNES FERE MODERNI. Jam Suarez animadvertebat: “Addendum occurrit, cum dicitur de­ bere hominem prius nasci ex utero, vel omnino vel ex parte, quam baptizetur, non oportere intelligi de propria nativitate. Quacumque enim ratione fieri potest ut abluatur, id satis erit ad valorem baptismi, etiamsi propria nativitas humana non praecedat, quia substantia sac­ ramenti consistit in ablutione sub debita forma verborum. Unde, si mortua sit mater habens infantem in utero et aperiatur ac detegatur puer, illa non est propria corporalis nativitas, et tamen circa illum puerum perfici potest baptismus; nec solum potest, sed etiam debet, quando mater prius mortua est.”11 SEQUENTES RATIONES PRO NEGATIVA allatae sunt: 1. Auctoritas: Augustini, Epist. 187, 10, 32 (ad Dardanum), scribentis: “Quam­ libet itaque sententiam de praegnantibus, imo de hominibus habeamus adhuc intra materna viscera constitutis, utrum existimemus eos necne donari posse aliquo sanctificationis modo; vel propter Joannem, qui nondum in hanc editus lucem, tamen exsultavit in gaudio: quod utique nisi operatione Spiritus sancti fieri potuisse quis credat? vel propter Jeremiam, cui Dominus dicit, ‘Priusquam exires de vulva, sanctificavi te’ (1erem. 1, 5): tamen illa sanctificatio qua efficimur et singuli templa Dei, et in unum omnes templum Dei, non est nisi renatorum; quod nisi nati homines esse non possunt ... Si igitur homo regenerari per gratiam Spiritus in utero potest, quoniam restat illi adhuc nasci. renascitur ergo antequam nascitur; quod fieri nullo modo potest” (M.L. 33, 844 sq.). wDc his quaestionibus confer Merkelbach, Theol. Moral., De bapt., art. 4. “In 3 p., q. 68, a. 11, n. 2, ed. Parisiis, t. 20, p. 447. 148 DE BAPTISMO Item, De pccc. merit, et remiss. 27, 43, scribentis: “Quisquis vero adhuc movetur, quare baptizentur qui jam de baptizatis nascuntur, hoc breviter accipiat. Sicut generatio carnis peccati per unum Adam ad condemnationem trahit omnes qui eo modo generantur; sic generatio spiritus gratiae per unum Jesum Christum ad justificationem vitae aeternae ducit omnes qui eo modo praedestinati regenerantur. Sacra­ mentum autem Baptismi profecto sacramentum regenerationis est. Quocirca sicut homo qui non vixerit, mori non potest, et qui mortuus non fuerit, resurgere non potest: ita qui natus non juerit, renasci non potest. Ex quo conficitur, neminem in suo parente renasci potuisse non natum” (M.L. 44, 177). Isidori Hisp., Sententiarum l. 1, c. 22, n. 5, docentis: “Qui in mater­ nis uteris sunt ideo cum matre baptizari non possunt, quia qui natus adhuc secundum Adam non est, renasci secundum Christum non po­ test. Neque enim dici regeneratio in eo poterit quem generatio non praecessit” (M.L. 83, 589). Magistri Sent., I. 4, dist. 6, n. 2, doctrinam Isidori ad verbum repe­ tentis. S. Thomae, in hoc articulo. Ritualis Romani jubentis: “Nemo in utero matris clausus baptizari debet”. 2. Corpus infantis antequam ex utero edatur nequit attingi et ablui aqua, nec aliunde infans baptizari potest ablutione matris a qua cor­ pore et anima distinguitur. 3. Per Baptismum homo cooptatur inter membra visibilis Ecclesiae; infans autem nondum ex utero editus nequit cooptari inter visibilia membra Ecclesiae. Ad rem S. THOMAS: “Pueri in maternis uteris existentes nondum prodierunt in lucem, ut cum aliis hominibus vitam ducant; unde non possunt subjici actioni humanae, ut per eorum ministerium sacramenta recipiant ad salutem” {ad 7). 4. Dicitur in Joan. 3, 5: “Nisi quis renatus fuerit”, et 3, 7: “Opor­ tet vos nasci denuo”; jamvero nemo potest renasci (spiritualiter) nisi prius fuerit natus (corporaliter). Ut intelligatur non tantam esse inter Doctores doctrinae discrepan­ tiam quanta prima fronte apparere potest, sedulo notandum est hanc quaestionem non semper eodem modo positam esse nec ideo apud omnes praedictas rationes ad eamdem conclusionem procedere aut eun­ dem valorem habere. Augustinus, qui considerari potest ad caput totius negotii, quaestio­ nem agebat contra Pelagianos (nominatim contra Julianum pelagia- DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 149 num) an parvuli ob ipsam suam unionem cum matre fideli sanctifica­ rentur antequam nascerentur, notanter in casu quo mater praegnans baptizaretur; ac respondebat negative, tum quia infans est a matre distinctus et independenter ab ea originali peccato inquinatus, tum quia cum nondum sit natus renasci spiritualiter non potest juxta Joan. 3, 5. Obicienti vero parvulum in utero jam natum esse (adeoque per unionem cum matre sanctificari posse) respondebat infantem in utero proprie et simpliciter natum dici non posse, secus Baptismus suscep­ tus post partum esset tertia nativitas (cf. Epist. 187 ad Dardanum. 10, 33). Unde Augustinus (necnon Isidorus et Magister Sent., qui fere ad verbum ejus doctrinam repetunt) non tractat quaestionem: an parvu­ lus in utero sit capax proprii Baptismi nec ad hanc applicat praefatam exegesim Joan. 3, 5. Inde autem a saec. 12-13 quaestio posita est de ipsa capacitate in­ fantis in utero ad suscipiendum proprium Baptismum; ad hanc negan­ dam theologi adduxerunt utrumque argumentum Augustini et addide­ runt tertiam rationem, scilicet talem infantem non posse aqua attingi ct ablui (quae ratio nunc ob scientiae progressum comprobatur falsa). Cum autem unice vel saltem praecipue in hac tertia ratione suam nega­ tionem fundaverint (cf. dicenda de S. Thoma in Resp.; Scotum, In 4 Sent., dist. 4, q. 3), hi theologi non substantialiter adversantur sen­ tentiae affirmativae nec in eorum sententia continetur negatio istius hypotheticae propositionis: Si infans in utero potest aqua attingi, valide baptizatur. Tandem quidam recentiores, cognita possibilitate parvulum aqua attingendi, quaestionem clare et directe sub hac hypothetica forma proponunt: “Utrum si infans in utero attingi seu ablui possit, valide baptizetur” eique negative respondent adducentes 1,3 et 4 ex supra relatis rationibus, i.e. auctoritatem Augustini, S. Thomae aliorumque antiquorum, rationem visibilitatis Ecclesiae et signanter augustinianam exegesim textus Joan, 3, 5. Inter hos theologos, contra quos hic directe agitur, notandus est Billuart qui sic clare et determinate quaestionem ponit: “Quaestio est utrum si, inchoato puerperio et aperto ostio uteri, puer possit manu vel syringia aliove instrumento aqua perfundi, sive scissa secundina juxta quosdam, qui volunt eam non esse partem cor­ poris, sed ejus involucrum tantum; sive ea integra manente juxta alios, qui dicunt hanc pellem esse partem infantis pro hoc statu, eo quod secundum medicos sit illi congenita et non solum ad tegumentum, sed etiam ad ejus nutritionem ordinata: quaestio est, inquam, utrum infans 150 DE BAPTISMO in hoc statu possit licite et valide baptizari? Dico . . . Probabilius videtur in casu posito infantem nec licite nec valide posse baptizari.”12 CONCLUSIO Infantes In Maternis Uteris Positi Valide Baptizantur. « Probatur. Eatenus parvuli in maternis uteris essent Baptismi incapaces, qua­ tenus vel positive ab illius susceptione excluderentur per voluntatem Dei manifestatam in Scriptura et Traditione, vel aliqua in eis deside­ raretur conditio requisita ad valorem sacramenti. Jamvero: 1. Ex Scriptura et Traditione nihil potest deduci ad talem exclusio­ nem probandam. Verba enim Joan. 3, 5 nihil tale continent, ut infra in Resp. explicabitur, imo generaliter ad omnes homines diriguntur (“Nisi quis”); personalis vero opinio S. Augustini nequit adduci ut testis Traditionis in hac re. Praeterea inverisimile prorsus videtur, at­ tenta universali Dei salvifica voluntate, tales infantes excludi ab unico medio salutis quod est gratia Baptismi, cum aliunde nulla in eis desi­ deretur conditio requisita ad illam suscipiendam. 2. Nihil est quod opponatur valori Baptismi talium infantium: Sive ex parte subjecti, nam infans in utero materno est vivens, a matre corpore et anima distinctus, viator, capax gratiae, indigens a peccato originali liberari. Sive ex parte essentiae sacramenti, nam infans potest aqua attingi et ablui. Sive ex parte finis sacramenti, nam Baptismus est ordinatus ad de­ lendum peccatum originale; hoc autem non nativitate sed generatione seu conceptione contrahitur; ergo Baptismus non tantum ad eos qui nascuntur sed ad omnes qui primo concipiuntur ordinatur. Concludendum est igitur cum Codice J.C., can. 745, § 1: “Subjec­ tum capax baptismi est omnis et solus homo viator, nondum bapti­ zatus.” RESPONSIO QUATTUOR RATIONES, QUAE A SENTENTIA NEGATIVA ADDUCUNTUR, SUNT INSUFFICIENTES. Nam: 1. Auctoritas antiquorum nequit recte invocari pro sententia nega­ tiva, quia, ut supra notatum est, alio modo quaestio ab eis ponebatur. Quoad Augustinum notandum est quod potest quidem ejus exegesis Joan. 3, 5 adduci hic ad probandam sententiam negativam, sed nec S. 15 Dc bapt., diss. 3, a. 3, Parisiis, 1904, p. 437. DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 151 Doctor id fecit nec talis exegesis est admittenda, quia tota fundatur in arbitraria restrictione vocis “renatus” ad nativitatem ex utero, ut infra explicabitur. Sententia S. Thornae non videtur esse substantialiter opposita nos­ trae; nam in corpore articuli incapacitatem talium infantium ad Bap­ tismum suscipiendum totam repetit ex hypothesi quod aqua non possit eos attingere, ex qua etiam suppositione explicantur verba supra citata ex ejus resp. ad 1. Rationem vero Augustini “Nemo renascitur nisi primo nascatur” tantummodo recitat in “Sed contra” ex ore ipsius Augustini. Rituale Romanum nunc (t. 2, c. 1, n. 20) et Codex J.C. (can. 746, § 1 et 5) haec habent quae omnino favent sententiae affirmativae: “Nemo in utero matris clausus baptizetur, donec probabilis spes sit ut rite editus baptizari possit. . . Foetus, in utero baptizatus, post ortum denuo sub conditione baptizari debet.” 2. Progressus scientiae modernae evacuavit impossibilitatem par­ vulum aqua attingendi, licet dubium an secundina pertineat ad corpus parvuli et an, cum parvulus est e secundina egressus, aqua in suffi­ cienti quantitate attingat praecipue caput ejus, sit ratio quare Baptis­ mus in utero semper conditionate conferendus sit ac post nativitatem conditionate repetendus. Verum est, et ab omnibus theologis cum Augustino (Contra Julian. 6, 14, 43; 17, 52; De pecc. merit, et rem. 2, 26 sq.) et 5. Thoma (hic in corp.) admittitur, infantem non baptizari Baptismo matris; cum enim sit homo vivens a matre corpore et anima distinctus, non ei prodest Baptismus a matre antea susceptus nec a fortiori ei prodesset alter attentatus Baptismus matris, cum Baptismus sit initerabilis, aut exterior ablutio corporis vel sinus matris quae non attingeret ipsum. 3. Infans, cum sit ens corporale et sensibile, inter visibilia membra Ecclesiae recte cooptari dici potest; praeterea per hoc quod instru­ mento et aqua attingitur operationi aliorum subicitur et ita cum aliis visibiliter hoc est sensibiliter communicat. 4. Argumentum praecipuum quod deducitur ex verbis Joan. 3, 5 “Nisi quis renatus juerit” non magnum pondus habet, tum quia per spiritualem regenerationem primo et per se significatur restitutio vitae (quam homo per peccatum amisit), relatio vero hujus spiritualis re­ novationis ad generationem carnalem exprimitur potius indirecte et inquantum haec secum trahit peccatum originale a quo homo est rege­ nerandus, unde Cone. Trid., sess. 5, can. 4 explicans verba Joan. 3, 5 docet parvulos ideo baptizari “ut in eis regeneratione mundetur, quod generatione contraxerunt” (Denz. 791), tum praecipue quia arbitrarie DE BAPTISMO 152 coarctatur sensus vocis γανηθη (renatus fuerit) ad solam nativitatem ex utero, cum ipsa secundum se significet generationem, adeoque dici possit sive de tota generatione, sive de ejus principio quod est concep­ tio, sive de ejus complemento quod est nativitas ex utero (unde S. Thomas In 4 Sent., dist. 6, q. 1, a. 1, q. 1, ipsi latinae vocis “nativitas” duplicem sensum assignat, i.e. nativitatis in utero et nativitatis ex utero) et ceterum in ipsa Scriptura vox γεννάω (gigno) vel “nascor” etiam in sensu solius conceptionis accipitur, ita in Matth. 1, 20: “Quod enim in ea natum est [ro èv ai-nj γ^ννηθίν] de Spiritu sancto est” (cf. Luc. 1, 35), non secus ac solius nativitatis ex utero (Matth. 1, 16; 2, 1-4; 19, 12; 26, 24; Luc. 1, 57; Joan. 16, 21; Act. 7, 20; Rom. 9, 11) aut totius generationis (Matth. 1, 1-16). Ad haec quidem urget Augustinus (Epist. 187 ad Dardanum supra cit.) quod non dicitur simpliciter et sine addito natus nisi qui in lucem editur ac ideo etiam in citato textu Matthaei de Christo in utero non dicitur simpliciter “Quod natum est” sed “Quod in ea natum est”, et quod si conceptio pro nativitate computaretur, Baptismus qui ad­ ministratur parvulo post partum non esset secunda sed tertia nativitas. At respondetur quod conceptus generationis et nativitatis vere con­ venit tum toti actioni generativae, tum nativitati in utero quae est essentialis pars generationis, tum nativitati ex utero quae est ejus complementum supponens conceptionem, nec ideo necesse est quid­ quam illi voci addere ad significandam conceptionem, sicut nihil ei additur cum significatur partus. Ex quo etiam sequitur quod sive illis qui ante partum, sive illis qui post partum baptizantur, Baptismus est secunda spiritualis nativitas, quia corporalis nativitas et generatio est unus conceptus qui in utroque casu verificatur, quamvis sub diversa ratione, qui enim concipitur vere generatur et nascitur nec cum in lucem editur iterum nascitur, sed tantum ejus generatio et nativitas completur. ART. 12. Utrum Parvuli Infidelium Possint Invitis Parentibus Baptizari (q. 68, a. 10; 2-2, q. 10, a. 12; Quodlib. 2, a. 7). STATUS QUAESTIONIS Haec quaestio, olim fusiori calamo agitata et praecipue inter Thomistas et Scotistas controversa, hodie est potius speculativa quam practica, quia ob divortium potestatis civilis ab ecclesiastica et ob numerum infidelium, etiam Christianorum ab Ecclesia separatorum ejusque jura impugnantium, Baptismus parvulorum acatholicorum, DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 153 invitis parentibus, etiam in casibus in quibus per se licet, generaliter non expedit. Distinguendum autem est inter validitatem et liceitatem talis Bap­ tismi; item inter infideles baptizatos ab Ecclesia separatos et infideles non baptizatos, et inter non baptizatos non subjectos Christiano prin­ cipi, subjectos ut cives, subjectos ut mancipia. Agitur, ut patet, de parvulis in sensu canonico, i.e. de usu rationis carentibus; nam pueri infideles, usum rationis assecuti, non sunt sim­ pliciter sub patria potestate quoad ea quae jus naturale et divinum respiciunt, adeoque consentientes, invitis parentibus, per se licite baptizantur. Ad rem 5. Thomas: “Postquam [parvulus] . . . incipit habere usum liberi arbitrii, jam incipit esse suus; et potest quantum ad ea quae sunt juris divini vel naturalis, sibi ipsi providere; et tunc est inducendus ad fidem non coactione, sed persuasione; et potest etiam invitis parentibus consentire fidei, et baptizari” (2-2, q. 10, a. 12). PARS NEGATIVA et PARS AFFIRMATIVA 1. VALIDITATEM Baptismi parvulorum infidelium quorumcum­ que, invitis parentibus, docent communissime theologi; negant vero pauci, praecipue Durandus (In 4 Sent., dist. 4, q. 7, a. 13) qui ea in­ nititur ratione quod ad validitatem sacramenti requiritur intentio sub­ jecti, in adultis propria, in parvulis aliena. Sententia Durandi, quam Cajetanus alienissimam a ratione et Suarez jalsam appellat, sic refertur et judicatur a Benedicto XIV: “Durandus in IV Sent., dist. IV, q. vii, a. 13 ... si hoc sacramentum [baptismus] hebraeorum aut infidelium filiis, invitis parentibus, im­ pertitum fuerit, illud esse irritum omnino existimat . . . Verum haec Durandi opinio singularis nusquam aut plausum aut existimationem nacta est, quod revera constet baptismum esse ratum ac validum, quo­ tiescumque baptizantis voluntas cum forma et materia necessaria ac­ cedat” (Ep. “Postremo mense” ad Vicesgerentem in Urbe, 28 febr. 1747, n. 26). 2. QUOAD LICEITATEM vero minor fuit concordia theologorum saltem antiquorum. Conveniunt omnes in docendo 1. per se licitum esse baptizare parvulos parentum baptizatorum sive sint catholici sive haeretici sive schismatici, 2. saltem per accidens in quibusdam casibus licitum esse baptizare infantes infidelium non baptizatorum (cf. infra ad finem Conci. 5). Controversia reducitur ad hoc: Utrum per se licitum sit baptizare invitis parentibus parvulos infidelium sive legibus propriis viventibus sive principi christiano subjectorum. Triplex autem datur sententia: 154 DE BAPTISMO a. Affirmant Scotus (In 4 Sent., dist. 4, q. 9, n. 2), G. Bid, Esliiis (In 4 Sent., dist. 6, 2) et plures alii e schola scotistica. Ratio quam adducunt est quia principis est compellere subditos ad oboediendum divinis mandatis et quia potius est jus principis in parvulos quam jus ipsorum parentum. Sententia Scoti, quae, post infra citanda documenta Benedicti XIV, ab omnibus theologis derelicta est et a S. Thoma (cf. infra, Conci. 5, 4 ratio) vocatur periculosa, ab aliis erronea vel temeraria, sic refertur a praefato Pontifice in supracitato documento: “Scotus . . . censuit laudabiliter posse Principem imperare, ut invitis etiam parentibus Hebraeorum atque infidelium infantuli baptizentur, dummodo id potis­ simum prudenter caveatur, ne iidem infantes a parentibus occidantur’’ (Denz. 1482). b. Negant simpliciter Capreolus (In 4 Sent., dist. 5, q. 1, a. 3), Marsilius (In 4 Sent., dist. 4, a. 4, dub. 2), Catharinus et alii pauci. Ratio est quia in Baptismo talium parvulorum habetur laesio juris naturalis parentum et periculum futurae apostasiae a fide. c. Negant sub distinctione omnes alii theologi, docentes parvulos non posse licite baptizari invitis parentibus si hi sint principi Chris­ tiano subjecti politice tantum seu ut cives, posse vero si hi subiciantur etiam serviliter seu ut mancipia. Nam in primo casu, non vero in altero, urgent rationes invocatae a secunda sententia, ut fusius dicetur in Conclusione. Haec sententia sibi vindicat tum auctoritatem S. Thomae qui pri­ mam ejus partem explicite docet in tribus locis notatis in textu articuli (secundam vero partem S. Doctor nonnisi indirecte innuit, quatenus in q. 68, a. 10, ad 2 et 2-2, q. 10, a. 12, ad 3, ait ideo eos parvulos baptizari non posse quia eorum parentes sunt servi principum servi­ tute civili, in quo innuitur eos baptizari posse si parentes sint servi ut mancipia), tum praecipue auctoritatem Benedicti XIV, qui eam commentans et late applicans in duobus auctoritativis documentis (Epist. “Postremo mense”, 28 febr. 1747 et Epist. “Probe te meminisse”, 15 dec. 1751 ad Vicesgerentem in Urbe) ait in primo documento post cita­ tam nec laudatam sententiam Scoti: “Praevaluit (tamen) in tribuna­ libus S. Thomae sententia . . . atque inter theologos canonumque peritos vulgatior est” (Denz. 1482), in altero vero documento: “Docet (S. Thomas) infantes infidelium sine parentum consensu nequaquam baptizari posse: eaque doctrina et ab aliis communiter recepta et cum aliorum tribunalium ecclesiasticorum, tum etiam supremae hujus In­ quisitionis sententiis atque judiciis roborata atque confirmata est”. Hanc Benedicti doctrinam confirmarunt subsequentia documenta S. Officii, 12 jan. 1769 et 17 aug. 1777. DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 155 CONCLUSIO Conclusio 1. Parvuli Infidelium, Etiam Invitis Parentibus, Semper Valide Baptizantur. Probatur. Intentio parentum non requiritur ad essentiam aut validitatem sac­ ramenti; si quae autem intentio in parvulo requiratur haec non alia est quam ipsa communis intentio Ecclesiae, ut dictum est in art. 10, Conci. 1. Ergo dummodo adsit materia, forma et intentio ministri, parvuli infidelium valide baptizantur. Ad rem Augustinus, Epist. 98 {ad Bonijactum), 2: “Ut [parvulus j . . . possit regenerari per officium voluntatis alienae, cum offertur consecrandus, facit hoc unus Spiritus, ex quo regeneratur oblatus. Non enim scriptum est, Nisi quis renatus fuerit ex parentum voluntate, aut ex offerentium vel ministrantium fide; sed, ‘Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto’ ” (M.L. 33, 360). Conclusio 2. Parvuli Infidelium, Sive Licite Sive Illicite Baptizati, Ipso Facto Sub Ecclesiae Potestate Et Tutela Constituuntur. Probatur. Per Baptismum valide susceptum et characteris christiani impres­ sionem homo constituitur subditus et membrum Ecclesiae; ex quo con­ sequitur tum obligatio subjecti vitam catholicam ducendi Ecclesiaeque legibus oboediendi, tum jus correlativum Ecclesiae, quod cum sit altioris ordinis praevalet juri naturali parentum. Cum tali jure Ecclesiae intime connectitur ejusdem officium parvu­ los baptizatos sub sua tutela revocandi ac quantum fieri potest parenti­ bus infidelibus subtrahendi ut in vita catholica educentur et conser­ ventur. Ad rem Benedictus XIV: “Si [parvuli] jam sacramento ini­ tiati essent, aut detinendi sunt aut ab Hebraeis parentibus recuperandi tradendique Christi fidelibus, ut ab illis pie sancteque informentur; hic enim baptismi licet illiciti, tamen veri validique, effectus est'’ (Denz. 1490). Hanc Ecclesiae doctrinam in praxim deduxit Pius IX in famoso casu Edgardi Mortara. Cum enim hic, infans judaeus, Bononiae a. 1858 fuisset in periculo mortis baptizatus a quadam ancilla. Papa jus­ sit ut parentibus judaeis subtraheretur et catholice educaretur; quod fructuosissime obtentum est, cum Edgardus subinde non solum in fide perseveravit sed et canonicus regularis lateranensis factus est. Inaniter autem Judaei et Liberales in suis periodicis hanc agendi rationem im­ 156 DE BAPTISMO pugnarunt ac contradictionis cum doctrina Benedicti XIV arguerunt.1’ Dices. Ex hac doctrina sequeretur parentes jure suo privari per in­ justam actionem ministri illicite baptizantis; nemo autem per actionem injustam potest suo jure privari. Resp. Directa et proprie dicta causa per quam eliditur jus parentum est impressio characteris et consequens jus Ecclesiae, non vero ipsa injusta actio ministri quae est tantum indirecta et improprie dicta causa seu occasio. Instes. Cum gratia non destruat naturam nequit gratia Baptismi et jus in ea fundatum destruere jus naturale parentum. Resp. In casu non habetur proprie destructio juris naturalis paren­ tum sed ejus subordinatio juri supernaturali Ecclesiae, sicut nihil in natura per gratiam destruitur sed isti subordinatur. Imo sicut in multis gratia perficit naturam, ponendo in ea aliquid in quo eminenter con­ tinetur et superatur quidquid est perfectionis in aliqua proprietate naturali, puta substituendo finem supernaturalem fini naturali, ita in casu gratia Baptismi jus parentum perficit, ei substituendo jus Ecclesiae. Conclusio 3. Parvuli Infidelium Baptizatorum, Seu Haereticorum, Schismaticorum Et Apostatarum, Per Se Licite Baptizantur. Probatur. Ratione suscepti Baptismi, parentes sunt subditi Ecclesiae, ratione vero parentum etiam parvuli indirecte eidem subduntur. Ergo Ecclesia potest urgere obligationem quam parentes habent media salutis, prae­ cipue Baptismum, filiis procurandi, ac, ipsis invitis, parvulos baptizare. Per accidens tamen, praecipue in modernis contingentiis tam diffu­ sae tum privatae tum publicae apostasiae a fide, talis Baptismus ple­ rumque non expedit, cum gravia secum ferat incommoda, puta odium et persecutionem fidelium, et saepe illicitus evadit ob periculum fidei in quo parvulus, infideli familia circumdatus, necessario versatur (cf. documenta S.C. de Propaganda fide, 17 aug. 1777, et S. Officii, 21 jan. 1777). Haec, ut patet, applicanda sunt, proportione servata, etiam his quae dicuntur in Conci. 2. 4 et 5. Conclusio 4. Parvuli Infidelium Non Baptizatorum, Qui Ut Mancipia Principi Christiano Subiciantur, Per Se Licite Baptizantur. Probatur. Jure servitutis, seu realis dominii per jus gentium introducto, potest uCf. “La Civilia Cattolica’’, an. 9 (18S8), Scr. 3, v. 12, p. 38S sq. 157 DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI princeps filios mancipiorum a parentibus separare (cum imo possit eos vendere et alienare), adeoque a jure paterno separatos baptizare. Aliunde autem periculum fidei per ipsam separationem avertitur. Ad rem Benedictus XIV: “Ex auctorum sententia, nequaquam denegatum dominis jus est offerendi filios mancipiorum suorum infidelium ad sac­ rum baptismatis fontem” (Ep. “Probe te meminisse”, 15). Nec valet opponere jus parentum in filios esse inalienabile utpote in lege naturali fundatum; nam non omne jus naturale est inalienabile, ut patet de jure libertatis quod amitti potest sive voluntarie, ut si quis in servitutem seipsum redigat, sive coacte, ut in poenam vel jure belli. Conclusio 5. Parvuli Infidelium Non Baptizatorum, Tum Propriis Legibus Viventium Tum Christiano Principi Politice Tantum Subjectorum, Per Se Illicite Baptizantur. Probatur. 5. THOMAS in q. 68, a. 10 qziattuor rationes assignat, quas longius evolvit in 2-2, q. 10, a. 12 et Quodlib. 2, a. 7: 1 RATIO. EX VIOLATIONE JURIS NATURALIS. Parvuli qui “nondum habent usum liberi arbitrii, secundum jus na­ turale sunt sub cura parentum, quamdiu ipsi sibi providere non pos­ sunt ... Et ideo contra justitiam naturalem esset, si tales pueri invitis parentibus baptizarentur; sicut etiam si aliquis habens usum rationis baptizaretur invitus” (q. 68, a. 10). Haec injuria parentibus fieret non tantum per hoc quod filii ab eis separarentur, nam etiam si haec separatio locum non haberet, dupli­ citer jus parentum laederetur: primo per ipsam collationem Baptismi, nam “puer, antequam usum rationis habeat, naturali ordine ordinatur in Deum per rationem parentum, quorum curae naturaliter subjacet; et secundum eorum dispositionem sunt circa ipsum divina agenda” (2-2, q. 10, a. 12, ad 4); secundo per id quod collationem Baptismi sequeretur, nam parentes eo ipso “amitterent jus patriae potestatis in filios jam fideles” (ibid., Sed contra). Dices. Lex naturalis cedere debet legi supernatural! ; ergo jus paren­ tum quod fundatur in lege naturali cedere debet juri divino parvulos baptizandi quod fundatur in lege supernatural!. Resp. cum Cajetano: “Potest dupliciter intelligi Deum, qui est uni­ versorum Dominus, dominium seu legem fidei Christianae instituisse: uno modo, ut impleatur salvis naturae legibus; alio modo, ut non ob­ stantibus naturae legibus impleatur . . . [Jamvero] Deus non sic legem fidei instituit ut voluerit pro ea servanda legem naturae solvi, quamvis hoc posset; sed instituit ut per media secundum naturae ordi­ 158 DE BAPTISMO nem instituta lex fidei impleatur; ut patet ex maxima [Gratia perficit, non destruit naturam] ; et in communi, quia divina sapientia disponit omnia suaviter, et infima per media reducit in summum; et in propo­ sito, quia statuit ut adultus media propria ratione ac voluntate legem fidei impleat, quia suae curae naturaliter commissus est, puer autem media ratione et voluntate parentum, quorum curae naturaliter com­ missus est” (In 2-2, q. 10, a. 12, n. 4 et 5). Unde nulla est oppositio et collisio inter jus naturale parentum et jus divinum, sed hoc illud servat et perficit, quatenus statuit ut quibus naturaliter commissa est cura filiorum committatur etiam eorum spiri­ tualis cura. Nec etiam cogitari potest oppositio inter jus parentum et jus quod ipsi parvuli habent ad Baptismum suscipiendum; nam iterum, propter praefatam accommodationem juris supernaturalis juri naturali, jus Baptismi suscipiendi non simpliciter datur parvulis sed tali modo, i.e. ut Baptismum suscipiant per parentum voluntatem. Instes 1. Jus parentum cum sit naturale non se extendit ad res supernaturales, qualis est Baptismus, adeoque non laeditur cum ipsis invitis parvulus baptizatur. Resp. Jus parentum quamvis primo et directe, attenta sola genera­ tione, respiciat tantum res naturales, tamen consequenter et indirecte, attenta elevatione ad ordinem supernaturalem et lege Baptismi, exten­ ditur ad res supernaturales, ita ut parvuli nonnisi dependenter a paren­ tum voluntate debeant ordinari in Deum etiam ut auctorem gratiae. Ad rem S. Thomas: “Homo ordinatur ad Deum per rationem, per quam Deum cognoscere potest. Unde puer, antequam usum rationis habeat, naturali ordine ordinatur in Deum per rationem parentum, quorum curae naturaliter subjacet; et secundum eorum dispositionem sunt circa ipsum divina agenda” (q. 68, a. 10, ad 3). Instes 2. Parentes nolentes parvulos baptizare jure suo abutuntur; unde possunt eo privari a publica auctoritate. Resp. Tales parentes jure suo abutuntur contra legem supernatu­ ralem non vero contra legem naturalem, adeoque nequeunt eo privari a publica auctoritate quae ultra limites legis naturalis nullatenus extenditur. Nec valet instare eos agere contra ipsam legem naturalem qua tenen­ tur filiis procurare salutis media ac ideo etiam Baptismum. Nam lex naturalis eos ad hoc obligat non directe sed indirecte tantum. “In tantum enim lege naturali tenentur parentes procurare suis par­ vulis baptismum, posita sufficienti promulgatione fidei, in quantum lex naturalis dictat esse obediendum praeceptis suorum superiorum. Hoc autem modo non dicimur proprie obligari jure naturali, sicut non dici- DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 159 mur obligari jure naturali ad audiendam missam, ad servandam quad­ ragesimam, etc. Et hujusmodi legis naturalis transgressio non sufficit ut princeps possit parentes repugnantes jure suo privare; alioquin posset pariter cogere adultos ad suscipiendum baptismum, quia et ipsi simili modo peccant contra legem naturalem nolentes baptizari. Immo ex eadem ratione posset princeps saecularis se immiscere omnibus spi­ ritualibus et supernaturalibus.”11 2 RATIO. EX PERICULO FIDEI. “Esset [enim] periculosum taliter filios infidelium baptizare, quia de facili ad infidelitatem redirent propter naturalem affectum ad parentes” (q. 68, a. 10). 3 RATIO. CONFIRMATUR EX RATIONE PROVIDENTIAE DIVINAE IN STATU LEGIS NATURAE, in quo parvuli salvaban­ tur in fide parentum, seu potius per signum fidei protestativum ab ipso parentum arbitrio determinandum, “per quod datur intelligi, quod ad parentes pertinet providere filiis de sua salute, praecipue antequam habeant usum rationis” (2-2, q. 10, a. 12). 4 RATIO. EX AUCTORITATE SEU PRAXI ECCLESIAE. “Maximam habet auctoritatem Ecclesiae consuetudo, quae semper est in omnibus aemulanda; quia et ipsa doctrina catholicorum docto­ rum ab Ecclesia auctoritatem habet. Unde magis standum est aucto­ ritati Ecclesiae quam auctoritati vel Augustini, vel Hieronymi, vel cujuscumque doctoris. Hoc autem Ecclesiae usus nunquam habuit quod Judaeorum filii invitis parentibus baptizarentur, quamvis fuerint retroactis temporibus multi catholici principes potentissimi, ut Con­ stantinus et Theodosius, quibus familiares fuerunt sanctissimi episcopi, ut Silvester Constantino, et Ambrosius Theodosio; qui nullo modo praetermisissent ab eis impetrare, si hoc esset consonum rationi. Et ideo periculosum videtur hanc assertionem de novo inducere, ut prae­ ter consuetudinem in Ecclesia hactenus observatam, Judaeorum filii invitis parentibus baptizentur” (2-2, q. 10, a. 12). Facta autem quae quandoque ex historia in contrarium adducuntur non magnum pondus habent nec veram faciunt difficultatem.15 Per accidens autem in quibusdam casibus possunt tales parvuli licite baptizari (etiam a privatis) quia nec jus parentum laeditur nec peri­ culum fidei inducitur nec Ecclesiae praxi contradicitur. Tres praecipue casus assignantur a theologis, a Benedicto XIV (Ep. “Postremo mense”) et ab ipso Codice J.C.™ "Billuart, Dc bapt., diss. 3, a. 4, obj. 1, inst. 3, t. 8, Parisiis, 1904, p. 443. 14Cf. Tourndy, De bapt., q. 3, a. 3, obj.; Billuart, De bapt., diss. 3, a. 4, obj. 2. "Cf. Diet. Thêol. Cath., art. Baptême des infidèles, col. 344 sqq. 160 DE BAPTISMO 1. “Infans infidelium, etiam invitis parentibus, licite baptizatur, cum in eo versatur vitae discrimine, ut prudenter praevideatur mori­ turus, antequam usum rationis attingat” (Codex, can. 750, § 1; cf. Benedictum XIV, Denz. 1484). In hoc casu periculum apostasiae cum morali certitudine excluditur ob ipsam moralem certitudinem mortis secuturae; quoad jus vero pa­ rentum, quidam dicunt ipsum cessare in casu periculi mortis, quia attenta voluntate Dei salvifica censendum est Deum non ita salutem parvuli voluntati parentum ligare ut in periculo mortis ob eorum pra­ vum dissensum irreparabiliter amittatur, alii dicunt ejus materialem violationem licite permitti ob gravem causam, i.e. salutem parvuli, quae compensat leve damnum parentibus illatum. 2. “Extra mortis periculum, dummodo catholicae eius educationi cautum sit, licite baptizatur si . . . saltem unus [ex parentibus vel tutoribus] . . . consentiat” (Codex, ibid. § 2, 1; cf. Benedictum XIV, Denz. 1486). In hoc casu periculum apostasiae removetur per curam parentis fidelis; jus autem parentis infidelis non consentientis eliditur in colli­ sione cum jure altiori parentis fidelis seu ut dicitur cedit in favorem fidei. 3. “Extra mortis periculum, dummodo catholicae eius educationi cautum sit, licite baptizatur ... si parentes, idest pater, mater, avus, avia, vel tutores desint, aut ius in eum amiserint, vel illud exercere nullo pacto queant” (Codex, ibid., § 2, 2; cf. Benedictum XIV, Denz. 1485). Id autem potest evenire vel ex eo quod parentes fiunt mancipia, puta jure belli (tunc jus in filios amittunt, ut dictum est in Conci, praec.), vel ex eo quod filios derelinquunt (tunc juri suo implicite renuntiant), vel ex eo quod ex variis circumstantiis, etiam si injuste, parvuli ita a parentibus separantur ut non sit spes reditus ad illos (tunc exercitium sui juris habere nequeunt ac mortui reputantur parvulis, nec ideo ulla injuria eis infertur parvulos baptizando, cum nihil ipsis subtrahatur). ART. 13. « Utrum Minister Validi Baptismi Sit Quilibet Homo, Legitimus Vero Per Se Solus Ordinatus (q. 67, a. 1-5). STATUS QUAESTIONIS 1. Ut dictum est in superiori tractatu (art. 35; cf. Introd. hujus Capitis), ad validitatem sacramenti duo tantum requiruntur in minis­ tro, i.e. deputatio Christi et intentio sacramenti; manet hic determi- DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 161 nandum utrum praefata Christi deputatio quoad sacramentum Bap­ tismi sit collata cuilibet homini aut solis ordinatis vel baptizatis, seu utrum in ministro Baptismi requiratur character Ordinis vel Baptis­ matis. 2. Quaestionem quoque de legitimitate dogmatice tantum attingi­ mus, quatenus haec fundatur in his quae ex lege divina sequuntur ex ipsa ratione sacramenti Ordinis, per quod homo ordinatur ad sacra­ menta ministranda; attamen de modo quo ex lege ecclesiastica haec legitimitas determinata est aliquid dicendum erit, ut vitentur confu­ siones quae oriuntur quandoque ex variis nominibus et divisionibus quae circa ministrum Baptismi in manualibus circumferuntur. PARS NEGATIVA QUIDAM ANTIQUI HAERETICI mulieribus legitimam potesta­ tem tribuebant Baptismum extra casum necessitatis et solemniter con­ ferendi. Ita: Marcion, de quo Epiphanius, Haer. 42, 4, ait: “Mulierculis potesta­ tem baptizandi facit” (M.G. 41, 700). Peputiani, de quibus Augustinus, De haer. 27, ait: “Tantum dantes mulieribus principatum, ut sacerdotio quoque apud eos honorentur" (M.L. 42, 31; cf. Epiph., Haer. 49). Collyridiani, qui videntur mulieribus concessisse omne ministerium sacerdotale; ait enim Epiphanius (Haer. 79, 1-3) apud eos mulieres “panem. . . in nomine Mariae offerre”, eis obicit quod nequidem B. Virgo facultatem baptizandi habuit et “diaconissarum in ecclesia ordo .. . non ... ad sacerdotii functionem aut ullam eiusmodi administrationem institutum est, sed ut muliebris sexus honestati consulatur, sive ut baptismi tempore adsit, sive ut inspiciat si quid passa sit aut mole­ stiae pertulerit, sive ut, cum nudandum est mulieris corpus, interveniat, ne virorum qui sacris operantur aspectui sit exposita, sed a sola dia­ conissa videatur” (ed. Dindorf, 3, 531). Quaedam famosa mulier, cujus historia sic narrat Firmilianus in sua Epist. ad Cyprianum, 10: “Emersit istic subito quaedam mulier, quae in exstasim constituta propheten se praeferret et quasi sancto Spiritu plena sic ageret. . . Atque illa mulier quae prius per praestigias et fal­ lacias daemonis multa ad deceptionem fidelium moliebatur, inter cae­ tera quibus plurimos ceperat, etiam hoc frequenter ausa est, ut et invocatione non contemptibili sanctificare se panem et Eucharistiam facere simularet, et sacrificium Domino sine sacramento solitae praedi­ cationis offerret, baptizaret quoque multos usitata et legitima verba interrogationis usurpans, ut nil discrepare ab ecclesiastica regula vide­ retur” (M.L. 3, 1212 sq.). 162 DE BAPTISMO Contra hanc haereticarum mulierum petulantiam sic acriter invehitur TERTUL­ LIANUS: De praescript. 41: “Ipsae mulieres haereticae, quam procaces! quae audeant docere, contendere, exorcismos agere, curationes repromittere, forsitan et tingere” (M.L. 2, 68). De bapt. 17: “Petulantia autem mulieris quae usurpavit docere, utique non etiam tinguendi jus sibi pariet, nisi si quae nova bestia evenerit similis pristinae: ut quemadmodum illa baptismum auferebat, ita aliqua per se eum conferat. Quod si quae Paulo perperam ascripta sunt, exemplum Theclae ad licentiam mulierum17 docendi tinguendique defendunt; sciant in Asia presbyterum, qui eam scripturam construxit, quasi titulo Pauli de suo cumulans, convictum atque confessum id se amore Pauli fecisse, loco decessisse. Quam enim fidei proximum videretur, ut is docendi et tinguendi daret feminae potestatem, qui ne discere quidem constanter mulieri permisit? Taceant, et domi maritos suos consulant (II Cor. xiv)” (M.L. 1, 1328 sq.). De virgin, vel. 9: “Non permittitur mulieri in ecclesia loqui (I Cor. xiv, 34; I Tim. ii, 12), sed nec docere, nec tinguere, nec offerre, nec ullius virilis muneris, nedum sacerdotalis officii sortem vindicare” (M.L. 2, 950). Contra eandem mulierum petulantiam agunt CONST. APOST. 3, 9, 1 sq.; 28, 6 et CONC. CARTE. IV (a. 398), can. 100, in quo dicitur: “Mulier baptizare ne praesumat” (Mansi, 3, 959). Inter Protestantes, CALVINISTAE reiciunt, et quidem simpliciter, Baptismum laicorum. Id mirum est si quis attendat ad generalem doc­ trinam Novatorum de indole et efficacitate sacramentorum (cf. De sacr. in gen., art. 33-36); consequentius igitur alii Protestantes, im­ primis Lutherus (De captiv. bab., n. 94; Predigt von der heiligen Taufe, n. 98), potestatem baptizandi in casu necessitatis omnibus, etiam feminis, concedunt. Calvinus scribit: “Quod autem multis abhinc seculis, adeoque ab ipso fere Ecclesiae exordio usu receptum fuit, ut in periculo mortis laici baptizarent, si minister in tempore non adesset, non video, qua firma ratione defendi queat” (Inst, christ., 1. 4, c. 15, 20). Non con­ stat autem an Calvinus reiciat solam liceitatem vel etiam validitatem talis Baptismi; quoad hoc etiam dividuntur ejus discipuli, inter quos Vossius (De bapt., disp. 10, th. 12) ipsam validitatem negat. Etiam inter THEOLOGOS SCHISMATICOS plures habentur er­ rores et discrepantiae de ministro Baptismi tum validi tum legitimi. Eorum doctrinam sic compendiose tradit Jugie: “Urgente necessitate, christianus laicus quilibet, etiam femina, modo sit orthodoxus, licite ac valide baptismum conferre potest. Ita libri symbolici dicti, et theologi recentiores fere omnes. Quidam tamen contradicunt. “Extra casum necessitatis, baptismus a laico orthodoxo collatus ab omnibus habetur ut illicitus, et a non paucis etiam ut invalidus. Hanc ” Reicit Tertullianus auctoritatem apocryphi libri “Acta Pauli” ex quo videtur deduci Apostolum potestatem baptizandi Theclac contulisse. Jgj ·Γ nfJHhn ? DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 163 ultimam sententiam tenent Photius, Mesoloras, Dyovuniotis, etc. “Rascolniki bezpopovtsy, apud Russos, validitatem baptismi a laicis collati variis argumentis ex sacra Scriptura et historia ecclesiastica desumptis acriter propugnant. Cum enim inter eos non sit sacerdos, res summi illorum interest. Porro, quamvis inter eos minister sacra­ menti sit semper laicus, ultra casum necessitatis thesim non extendunt: siquidem docent, tempore Antichrist!, quod jam advenisse credunt, omnem hierarchiam, omne sacerdotium verum cessare ac vacare, ita ut tantum remaneant pii laici.”18 PARS AFFIRMATIVA Nota Theologica. Ministrum validi Baptismi esse quemlibet hominem est de fide defi­ nita in Cone. Later. IV. Ministrum legitimum non esse quemlibet Christianum est de fide definita in Cone. Trid.; esse vero ex officio ipsum sacerdotem est saltem theologice certum ex Cone. Flor. In casu necessitatis ministrum legitimum esse quemlibet hominem est etiam de fide aequivalenter in eadem definitione Cone. Later. IV et formaliter in ordinario Ecclesiae magisterio contenta. Documenta Ecclesiae. 1. QUOAD MINISTRUM VALIDI BAPTISMI. Cone. Eliberitanum a. 300, can. 38: “Loco peregre navigantes aut si ecclesia proximo non fuerit, posse fidelem, qui lavacrum suum inte­ grum habet nec sit bigamus, baptizare in necessitate infirmitatis posi­ tum catechumenum, ita ut si supervixerit ad episcopum eum perducat, ut per manus impositionem perfici possit” (Kirch, Ench. Hist. Eccl., 3401). Nota autem Concilium nequaquam pro invalido habere Baptis­ mum collatum a peccatore vel bigamo, sed tantum praecipere ut ubi copia laicorum habeatur alii quam praedicti Baptismum conferre debeant. Nicolaus I, resp. ad consulta Bulgarorum (a. 866), c. 104, citat, in art. 6, Prob. 3, Obj. (p. 68). Cone. Later. IV, cap. 1 De fide catholica definit: “Sacramentum [Eucharistiae] nemo potest conficere, nisi sacerdos, qui rite fuerit ordi­ natus. . . Sacramentum vero baptismi. . . a quocumque rite collatus proficit ad salutem” (Denz. 430). Cone. Florentinum, Decr. pro Armenis: “Minister hujus sacramenti est sacerdos, cui ex officio competit baptizare. In causa autem necessi­ tatis non solum sacerdos vel diaconus, sed etiam laicus vel mulier, “Thcol. Orientalium, t. 3, Dc bapt., a. 5, n. 1, Parisiis, 1930, p. 87 sq. 164 DE BAPTISMO immo paganus et haereticus baptizare potest, dummodo formam servet Ecclesiae et facere intendat, quod facit Ecclesia” (Denz. 696). Cf. Catechismum Cone. Trid., Rituale Romanum et Codex J.C. mox citanda. 2. QUOAD MINISTRUM LEGITIMUM. Cone. Carth. IV citatum in Parte Neg. Cono. Florentinum nuper citatum. Cono. Tridentinum, sess. 7, can. 10 de sacr. in gen.: “Si quis dixerit, Christianos omnes in verbo et omnibus sacramentis adminis­ trandis habere potestatem: A.S.” (Denz. 853). Catechismus Cone. Trid., p. 2, c. 2, q. 23 sq. distinguit triplicem classem ministrorum: ministros ordinarios i.e. “episcopos et sacer­ dotes . . . quibus datum est, ut iure suo, non extraordinaria quadam potestate, hoc munus exerceant”, ministros extraordinarios i.e. dia­ conos “quibus sine episcopo aut sacerdotis concessu” non licet Baptismum ministrare, et ministros necessitatis i.e. omnes sive viros, sive feminas, sive catholicos sive acatholicos quoslibet. CODEX J.C. (necnon Rituale Rom., t. 2, c. 1, n. 12 sqq.) statuit: Can. 738, § 1: “Minister ordinarius baptismi sollemnis est sacerdos; sed eius collatio reservatur parocho vel alii sacerdoti de eiusdem parochi vel Ordinarii loci licentia, quae in casu necessitatis legitime praesumitur.” Can. 741: “Extraordinarius baptismi sollemnis minister est diaco­ nus; qui tamen sua potestate ne utatur sine loci Ordinarii vel parochi licentia, iusta de causa concedenda, quae, ubi necessitas urgeat, legitime praesumitur.” Can. 742, § 1: “Baptismus non sollemnis, de quo in can. 759, § 1, potest a quovis ministrari, servata debita materia, forma et intenti­ one”; §2: “Si tamen adsit sacerdos, diacono praeferatur, diaconus subdiacono. clericus laico et vir feminae, nisi pudoris gratia deceat feminam potius quam virum baptizare, vel nisi femina noverit melius formam et modum baptizandi.” Can. 744: “Adultorum baptismus, ubi commode fieri possit, ad loci Ordinarium deferatur, ut, si voluerit, ab eo vel ab eius delegato sol­ lemnius conferatur.” CONCLUSIO Conclusio 1. Minister Validi Baptismi Est Quilibet Homo, Nec In Eo Sexus Masculinus Aut Character Baptismi Vel Ordinationis Aut Alia Conditio Requiritur Praeter Generalem Conditionem Ministri Sacramenti DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 165 Seu Intentionem Faciendi Quod Facit Ecclesia. Unde Sive Ordinatus, Sive Laicus, Sive Mulier, Sive Non Baptizatus, Valide Baptizat. Probatur 1. EX TRADITIONE. Ratio necessaria non alia est quam ipsa voluntas Institutoris, quae nobis innotescit per doctrinam, sensum et praxim Traditionis (quam magisterium Ecclesiae collegit in expressis documentis supra relatis). Ex Scriptura quidem nihil certi colligi potest. Probabile est Apos­ tolos, adhuc laicos, Baptismum administrasse ante passionem Christi (cf. textus cit. in Conci, seq.). Inter fideles, laici ac mulieres in casibus necessitatis baptizasse non leguntur. Ipsum Ananiam qui Paulum baptizavit (Act. 9, 10 sqq.) laicum fuisse ostendi nequit. Ex verbis tamen Apostoli (I Cor. 14, 34 sq.; 1 Tim. 2, 11 sqq.) probari nequit exclusio mulierum a ministerio Baptismi in casu neces­ sitatis; referuntur enim ad earum subjectionem tum in Ecclesia tum in familia, vel si placet ad earum exclusionem a magisterio et aliis officiis quae auctoritatem important. Quoad Patres. Quemlibet hominem esse ministrum validi Baptismi non asseritur sub hac explicita et generali forma. Attamen id implicite involvitur in eorum principiis et in eorum assertionibus de casibus potius determi­ natis, ac paulatim veluti connaturaliter evolvitur et explicitatur in posteriori theologia et in Ecclesiae documentis. Primus casus determinatus qui considerationi Patrum occurrit est CASUS LAICI BAPTIZANTIS IN NECESSITATE; cujus Baptismi liceitas et validitas affirmatur. Tertullianus, De bapt. 17: “Etiam laicis jus est. Quod enim ex aequo accipitur, ex aequo dari potest, nisi episcopi jam aut presbyteri, aut diaconi vocantur discentes. Domini sermo non debet abscondi ab ullo. Proinde et baptismus aeque Dei census ab omnibus exerceri potest” (M.L. 1, 1327). Ibidem ait quod in casu necessitatis laicus non baptizans “reus erit perditi hominis, si supersederit praestare, quod libere potuit” (M.L. 1, 1328). Cone. Eliberitanum a. 300 supra cit. Hieronymus, Dial, contra Lucij. 9: “Si tamen necessitas cogit, scimus etiam licere laicis. Ut enim accipit quis, ita et dare potest” (M.L. 23, 173). Augustinus, Cont. epist. Parmeniani, 15, 29: “Quanquam etsi laicus aliquis pereunti dederit Baptismum necessitate compulsus, quod cum ipse acciperet, quomodo dandum esset addidicit, nescio an pie quis­ quam dixerit esse repetendum. Nulla enim cogente necessitate si fiat, 166 DE BAPTISMO alieni muneris usurpatio est: si autem necessitas urgeat, aut nullum, aut veniale delictum est. Sed et si nulla necessitate usurpetur, et a quolibet cuilibet detur, quod datum fuerit non potest dici non datum, quamvis recte dici possit illicite datum. Illicitam autem usurpationem corrigit reminiscentis et poenitentis affectus. Quod si non correxerit, manebit ad poenam usurpatoris quod datum est, vel ejus qui illicite dedit, vel ejus qui illicite accepit; non tamen pro non dato habebitur” (M.L. 43, 71). Gelasius, Epist. 9, 7: “Absque episcopo vel presbytero baptizare [diaconi] non audeant, nisi, praedictis fortasse officiis longius consti­ tutis, necessitas extrema compellat. Quod et laicis Christianis facere plerumque conceditur” (M.L. 59, 51). Ipsae narrationes alibi relatae (cf. De sacr. in gen., p. 488 sq.; hic, art. 6, Conci. 3, p. 75) de Baptismo collato a S. Athanasio puero, a mimo in theatro et a quodam laico in arena deserti, quamvis essent historica veritate destitutae, ostendunt sensum Traditionis de validi­ tate Baptismi a laico administrati. Inter laicos quibus facultas baptizandi conceditur etiam mulieres implicite comprehenduntur, quae ceterum numquam ab administrando Baptismo necessitatis explicite excluduntur. Impugnationes autem Baptismi mulierum quas citavimus in Parte Negativa manifeste respi­ ciunt Baptismum solemnem; unde Gratianus verbis Cone. Carth. supra citatis addit glossam “Nisi necessitate cogente” (Decr., p. 3, dist. 4, c. 20, M.L. 187, 1800). Primae explicitae affirmationes juris mulierum habentur saec. 11: S. Petrus Damianus (t 1072) in Serm. 69 scribit: “Baptismi gra­ tiam omni homini, vel omni sexui tradidit auctoritas antiquorum ; con­ firmationis autem insigne sola pontificalis persona suae vindicat digni­ tati” (M.L. 144, 898). Urbanus II (t 1094) in Epist. 271 ad Vitalem presbyterum Brixiensem ait: “Super quibus consulit nos tua dilectio, hoc videtur nobis ex sententia respondendum; ut et baptismus sit, si instante necessitate femina puerum in nomine Trinitatis baptizaverit” (M.L. 151, 529). CASUS BAPTISMI AB HAERETICO COLLATI valde signanter positus est in controversia Rebaptizantium et Donatistarum ac reso­ lutus est contra istos in sensu validitatis sacramenti. CASUS DENIQUE BAPTISMI COLLATI AB INFIDELI seu a non baptizato non consideratur a prioribus Patribus. Primus Augusti­ nus hunc casum explicite proponens in duobus locis, quamvis non audeat absolutam et auctoritativam decisionem proferre, cum, ut ipse ait, haec ex discussione et decisione alicujus Concilii expectanda esset, DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 167 tamen tamquam ex propria opinione affirmative resolvit, docens se non dubitare Baptismum rite a quibuscumque collatum validum esse: ' Contra Epist. Parmen. 2, 13, 30: “Et haec quidem alia quaestio est, utrum et ab iis qui numquam fuerunt christiani possit Baptismus dari: nec aliquid temere inde affirmandum est sine auctoritate tanti concilii quantum tantae rei sufficit” (M.L., 43, 72). De bapt. 7, 53, 101 sq.: “Solet etiam quaeri, utrum approbandum sit Baptisma, quod ab eo qui non accepit, accipitur, si forte hoc curi­ ositate aliqua didicit quemadmodum dandum sit . . . Sed nobis tutum est in ea non progredi aliqua temeritate sententiae, quae nullo in catholico regionali concilio coepta, nullo plenario terminata sunt . . . Verumtamen si quis forte me in eo concilio constitutum, ubi talium rerum quaestio versaretur, non praecedentibus talibus, quorum sen­ tentias sequi mallem, urgeret ut dicerem quid ipse sentirem: si eo modo affectus essem, quo eram cum ista dictarem; nequaquam dubitarem habere eos Baptismum, qui ubicumque, et a quibuscumque, illud verbis cvangelicis consecratum, sine sua simulatione, et cum aliqua fide ac­ cepissent; quanquam eis ad salutem spiritualem non prodesset, si charitate caruissent, qua catholicae insererentur Ecclesiae . . . Ubi autem neque societas ulla esset ita credentium, neque ille qui ibi ac­ ciperet, ita crederet, sed totum ludicre et mimice et joculariter ageretur, utrum approbandus esset Baptismus qui sic daretur; divinum judicium per alicujus revelationis oraculum, concordi oratione et impensis supplici devotione gemitibus implorandum esse censerem" (M.L. 43, 242 sq.). Caeterum ex ipso principio fundamentali quod Augustinus aliique invocabant contra Rebaptizantes et Donatistas, scilicet sacramentum habere efficacitatem a Christo, non vero a virtute vel dispositionibus ministri qui est merum instrumentum, sequitur nihil in infideli obstare quominus sit minister Baptismi. Et hoc idem principium magnum certe influxum habuit in progressum cognitionis hujus generalis doctrinae: quemlibet hominem esse ministrum validi Baptismi. Isidorus IUsp. (t 636) principium Augustini repetit et transmittit, inquiens: “Baptismus . . . non est hominis, sed Christi; ideoque nihil interest haereticus, an fidelis baptizet” (M.L. 83, 222). Jam a. 757 Cone. Compcndicnsc (can. 12) docebat: “Si quis baptizatus est a presbytero non baptizato, et sancta Trinitas in ipso Baptismo invocata fuerit, baptizatus est” (cf. Hefele, Histoire des conciles, trad. Leclercq, t. 3, 378). ”Nc confundes hanc quaestionem cum altera de valore et efficacitate sacramenti ficte collati et suscepti, ab Augustino in eodem loco agitata, de qua diximus in superiori tractatu, art. 36, p. 447 sq. 168 DE BAPTISMO Walajridus Strabo (t 849), De rebus eccles., c. 26, scribit: “Si a diacono vel quolibet alio homine baptizatus, casu ante confirmationem transierit, credendum non est perire propter hoc quia sub fide qua credidit poterit esse salvus, si eum post commissa peccata non peri­ mant . . . Unde quicunque vel ab haereticis in Trinitate baptizantibus, vel ab alio quolibet homine sub appellatione legitima ejusdem sanctae Trinitatis fuerit baptizatus, rebaptizari non debet, ne invocatio sum­ mae dignitatis annullari videatur ... In hoc tamen et similibus non tribuitur quibuscunque baptizandi indiscreta licentia, cum concilio Carthaginensi mulieres prohibeantur baptizare: sed demonstratur per haec ubi inevitabilis necessitas poscit, melius baptizari ubicunque et a quocunque in nomine Trinitatis quam periclitantem sine remedio deperire” (M.L. 114, 958). A. 866 Nicolaus I in supracitata resp. ad consulta Bulgarorum absque ulla dubitatione rescribit pro valido habendum esse Baptismum collatum a Judaeo vel pagano. Petrus Damianus (t 1072), Serm. 69 supra cit. Gratianus (t 1158), Decret., p. 3 de Consecr., dist. 4, c. 23, refert ex Isidoro Hisp.: “Romanus Pontifex non hominem judicat, qui bap­ tizat, sed spiritum Dei subministrare gratiam baptismi, licet paganus sit, qui baptizat” (M.L. 187, 1800). Cone. Later. IV et determinatius Cone. Flor, hanc traditionalem doc­ trinam in explicitam formam collegerunt et proposuerunt. Dices 1. In controversia cum Rebaptizantibus et Donatistis tum ab his tum a defensoribus doctrinae catholicae supponebatur laicum non posse valide Baptismum administrare. Nam illi ad probandam invaliditatem sacramenti administrati ab haereticis arguebant ex principio “Nemo dat quod non habet”; catholici vero, admisso tali principio, respondebant ministros haereticos non amittere characterem in ordi­ natione acceptum adeoque posse baptizare (cf. Augustinum, De bapt. 1, 1, 2). Resp. Rebaptizantes, non distinguentes inter effectum validitatis sacramenti (qui est character indelebilis) et effectum gratiae, dicebant ministrum haereticum amittere potestatem conferendi Baptismum ade­ oque invalide baptizare, nemo enim dat quod non habet seu nemo applicat potestatem quam non habet (in quo implicite videntur docere nullum laicum valide baptizare posse). Augustinus vero respondet ministrum haereticum non amittere po­ testatem adeoque valide baptizare, non quod tale principium ipse admittat aut laicum invalide baptizare putet, sed ut directe et veluti ad hominem respondeat adversariis. Etenim S. Doctor in textu supra DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 169 citato explicite asserit laicum valide baptizare et ex illo ejus principio, tam signanter contra adversarios invocato, nempe valorem sacramenti non pendere a qualitate et conditionibus ministri qui est simplex in­ strumentum sed unice a virtute Christi causae principalis, sequitur non solum in laico sed etiam in pagano nihil esse quod opponatur rationi ministri Baptismi. Caeterum nec ipsi Rebaptizantes directe negarunt laicum posse valide baptizare, sed praecipua et directa quaestio erat de ministro haeretico; cum enim confunderent validitatem et fructum sacramenti, negabant ministrum haereticum posse dare fidem et gratiam quam ipse non habet, et in hoc sensu saepius applicabant praedictum principium “Nemo dat quod non habet” (cf. De sacr. in gen., art. 39). Dices 2. Supracitata verba Tertulliani et Hieronymi videntur negare paganos posse baptizare. Resp. Ea verba non necessario in eo sensu accipienda sunt ut tantum qui baptismum suscepit illum conferre posse dicatur, sed potius sig­ nificare videntur Baptismum ab omnibus indiscriminatim (ex aequo) conferri posse sicut ab omnibus indiscriminatim suscipi potest. Qui sensus confirmatur ex verbis Tertulliani: “Baptismus aeque Dei census d) omnibus exerceri potest”. Minus clara sunt verba Hieronymi, qui tamen videtur ipsam sententiam Tertulliani sub breviori forma exscri­ bere. Unde quamvis hi Doctores de facto loquantur de laicis, non tamen ex eorum verbis exclusio paganorum a ratione ministri deduci potest. Dices 3. Gregorius III (f 741) in epist. ad Bonifacium archiepisc. (Ep. 1, c. 1), ait: “Eosdemque, quos a paganis baptizatos esse asseru­ isti, si ita habetur, ut denuo baptizes in nomine sanctae Trinitatis mandamus (De Consec. dist. 4)” (M.L. 89, 577). In Capitularibus Caroli Magni legitur: “Praecipimus, ut qui a pa­ ganis baptizati sunt, denuo a Christi sacerdotibus in nomine sanctae Trinitatis baptizentur, et postea ab episcopis crismentur, quia aliter Christiani nec dici nec esse possunt.” Imo: “Si quis presbyter ordinatus deprehenderit se non esse baptizatum, baptizetur et ordinetur iterum et omnes, quos prius baptizaverit” (Benedicti Diaconi Capit. Collectio, 1. 3, n. 401 et 1. 2, n. 94, M.L. 97, 849. 760). Resp. Ratio prioris praescriptionis, iterandi Baptismum a paganis collatum, fuit fundatum dubium de recta applicatione materiae et for­ mae aut de existentia verae intentionis (juxta dicta in superiori trac­ tatu, art. 39, p. 488). Ratio vero alterius praescriptionis, repetendi Baptismum collatum a presbytero non baptizato, fuit probabiliter persistens error donatisticus de dependentia valoris sacramenti a 170 DE BAPTISMO conditionibus ministri, qui fuit causa controversiae mediaevalis de Rcordinationibus (cf. eundem art. 39). Caeterum supracitata documenta Cone. Compendiensis et Nicolai 1, quae sunt eiusdem aetatis, clare affirmant valorem Baptismi collati a pagano et a sacerdote non baptizato. Unde S. Thomas recte observat textum Gregorii III esse intelligendum in eodem sensu ac verba Nicolai I, scilicet Baptismum collatum a pagano, absque forma Trinitatis, esse in hac forma repetendum. Dices 4. Patres docent quemlibet in solo casu necessitatis habere facultatem baptizandi; ex quo non sequitur quemlibet simpliciter et in omni casu valide Baptismum conferre. Resp. Bene id sequitur; nam casus necessitatis non mutat essentiam potestatis quamvis influere possit in rationem liceitatis; unde qui in uno casu valide baptizat, in omni casu id valide facit.20 Probatur 2. EX RATIONE CONVENIENTIAE. Attenta ex una parte salvifica et universali Providentia divina et ex alia parte extrema necessitate Baptismi, summe conveniens fuit ut. quemadmodum materia hujus sacramenti instituta est in communis­ simo elemento aquae quod ubique reperiri potest, ita et minister vali­ dae collationis constitueretur quilibet homo absque ulla distinctione sexus alteriusve conditionis, ne propter defectum Baptismi homo salu­ tis suae dispendium pateretur, cum parvulis aliter subveniri non possit, adulti vero nequeant sine Baptismo plenam remissionem consequi et quantum ad culpam et quantum ad poenam. Nec aliunde in muliere, laico aut pagano, quidquam deprehendi potest quod rationi ministri validitatis obsit. Nam minister est tantum instrumentum; “instrumentum autem non agit secundam propriam formam aut virtutem, sed secundum virtutem ejus a quo movetur. Et ideo accidit instrumento, inquantum est instrumentum, qualemcumque formam vel virtutem habeat, praeter id quod exigitur ad rationem instrumenti” (g. 64, a. 5). Praeterea in muliere non obstat sexus, secundum quem ipsa est tan­ tum principium passivum generationis; nam “in generatione carnali masculus et foemina operantur secundum virtutem propriae naturae; et ideo foemina non potest esse principium generationis activum, sed passivum tantum. Sed in generatione spirituali neuter operatur in vir­ tute propria, sed instrumentaliter tantum per virtutem Christi; et ideo ■ De his aliisque obiectionibus, quae contra argumentum ex Traditione afferri possunt, confer Tourncly, Hilluart et Perrone in hac quaestione; item Corblct, Histoire du sacrement de baptême, Paris, 1881, t. 1, p. 353. DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 171 eodem modo potest vir et mulier in casu necessitatis baptizare” (a. 4, ad 3). Item non obstat ratio subjectionis quae sicut in familia ita in com­ munitate religiosa convenit mulieri, juxta doctrinam Apostoli (1 Cor. 14, 35); nam “sicut mulieri non permittitur publice docere, potest tamen privata doctrina vel monitione aliquem instruere, ita non per­ mittitur ei publice et solemniter baptizare, sed tamen potest baptizare in necessitatis articulo” (ib., ad 1). In laico non obstat dejectus characteris Ordinis, tum quia absque tali charactere salvari potest ratio instrumenti et deputationis Christi, tum quia laico conceditur tantum id quod est strictae necessitatis in Baptismo, ordinatis vero utpote potestatem habentibus reservatur quidquid pertinet ad ejus solemnitatem, uti ordinaria administratio, praecedentia in ipso casu necessitatis, applicatio variorum sacramentalium quae praecedunt vel concomitantur sacramentum (a. 3, ad 1 et 2). Nec valet instare quod si ex ratione necessitatis Baptismi sequeretur laicum posse baptizare, ex eadem ratione legitime argueretur ipsum posse etiam sacramentum Poenitentiae administrare. Nam “poeniten­ tia non est tantae necessitatis sicut baptismus; potest enim per con­ tritionem suppleri defectus sacerdotalis absolutionis, quae non liberat a tota poena, nec etiam pueris adhibetur. Et ideo non est simile de bap­ tismo, cujus effectus per nihil aliud suppleri potest” (ib., ad 3j. In pagano non obstat defectus characteris baptismalis, tum quia talis character cum sit potentia passiva magis ordinatur ad recipien­ dum quam ad conferendum, tum quia non est character ministri qui producit characterem in baptizato sed sola virtus Christi principalis agentis (unde cum agitur de instrumentis non valet simpliciter arguere ex illo principio “Nemo dat quod non habet”), tum quia absque eo charactere salvari potest ratio instrumenti et deputationis Christi (a. 5, ad 1). Nec obstat ejus separatio ab Ecclesia (cujus minister esse debet omnis qui baptizat). Nam “ille qui non est baptizatus, quamvis non pertineat ad Ecclesiam re vel sacramento, potest tamen ad eam per­ tinere intentione et similitudine actus, inquantum scilicet intendit facere quod facit Ecclesia, et formam Ecclesiae servat in baptizando: et sic operatur ut minister Christi, qui virtutem suam non alligavit baptizatis, sicut nec etiam sacramentis” (ib., ad 3). Conclusio 2. Legitimus Minister Baptismi Per Se Est Solus Homo Ordinatus; Sacerdos Quidem Est Minister Ordinarius, Principalis Si Sit 172 DE BAPTISMO Episcopus, Secundarius Si Sit Presbyter; Diaconus Vero Est Minister Extraordinarius. Per Accidens Tamen Seu In Casu Necessitatis Legitimus Minister Est Quilibet Homo, Servato Jure Praecedentiae Ordinati. Probatur 1. EX SCRIPTURA ET TRADITIONE. Juxta Scripturam Christus ipsos Apostolos, mox episcopos ordina­ turus, ad baptizandum misit ante suam passionem (cf. Joan. 3, 22-26; 4, 1 sq.; et dicta in art. 2, Conci. 1, p. 32); Apostolis eonimque suc­ cessoribus (imprimis episcopis) solemne praeceptum baptizandi omnes gentes dedit ante Ascensionem {Matth. 28, 18 sq.). Plures ex primis Ecclesiae neophytis ipsi Apostoli baptizarunt; hoc de seipso testatur Paulus inquiens: “Gratias ago Deo, quod neminem vestrum baptizavi, nisi Crispum et Cajum, ne quis dicat, quod in nomine meo baptizati estis. Baptizavi autem et Stephanae domum; ceterum nescio si quem alium baptizaverim. Non enim misit me Christus baptizare, sed evangelizare” (7 Cor. 1, 14-17; cf. Act. 16, 14. 33). Non omnes tamen primos fideles fuisse ab ipsis Apostolis baptizatos patet tum ex iisdem verbis Pauli, tum ex Act. 2, 41 ubi dicitur eadem die tria millia fidelium baptizatos esse, quod per duodecim Apostolos factum esse inverisimile est, tum ex Act. 10, 48: “Et jussit eos bapti­ zari”, ubi innuitur S. Petrum nec Cornelium centurionem ejusque familiam per seipsum baptizasse. Diaconos ex Apostolorum commissione ad baptizandum missos fuisse patet ex ministerio Philippi diaconi, qui in Samaria baptizavit viros et mulieres necnon Simonem Magum, atque descendens a Jerusalem in Gazam baptizavit eunuchum reginae Candacis (Act. 8, 12. 13. 38). Jam ex ipsis Traditionis documentis relatis in praec. Conci, apparet legitimum ministrum esse per se solum ordinatum, cum nonnisi in casu necessitatis laicis jus administrandi competere dicatur. Notanda tamen est discretio quae inde a primis saeculis fit inter episcopum, presbyterum et diaconum, et diversa ratio qua ipsi ministri legitimi dicuntur. Cum enim initio Ecclesiae ex una parte cura totius populi esset im­ mediate in manu episcopi et ex alia parte Baptismus in quibusdam praecipuis festis, ut Paschate et Pentecoste, ac solemniori modo una cum Confirmatione et Eucharistia administraretur, Baptismi collatio episcopo specialiter reservabatur, quatenus id fiebat in ejus praesentia, quatenus neophyti post acceptam ablutionem a presbytero, ministrante diacono, ab episcopo ungebantur et confirmabantur ac ab eodem Mis- DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 173 sam celebrante Eucharistiam accipiebant, et quatenus saltem licentia episcopi ad baptizandum requirebatur.21 Postmodum vero, ob multiplicationem ecclesiarum, praecipue ab episcopali sede distantium, et ob separationem collationis Baptismi a duobus aliis sacramentis, Baptismi administratio diaconis et praecipue presbyteris devolvi oportuit. Ex quibus apparet Traditionem habuisse ut legitimos ministros Bap­ tismi (extra casum necessitatis; cf. dicta in Conci, praec. et in Parte Neg.) episcopum, presbyterum et diaconum (quos Tertullianus dicit jus habere baptizandi), ita tamen ut episcopo competat quamdam principalitatem, quatenus potest aliquo modo sibi Baptismum reservare (ad honorem sacerdotii et unitatem Ecclesiae, ut ait Hieronymus) ; presbytero competat veluti ordinarium officium baptizandi, quamvis ex licentia vel potius salvo jure episcopi (unde etiam praesente episcopo presbyteri Baptismum administrare solebant et Gelasius II supra cit. ait diaconum non posse baptizare sine licentia episcopi vel presbyteri) ; diacono vero competat jus baptizandi modo extraordinario et suppletivo. In moderno jure (cf. Codicem supra cit.) Baptismi solemnis collatio reservatur parocho vel alio sacerdoti aut diacono, a parocho vel Ordi­ nario loci licentiam habenti; solemnior administratio Baptismi adul­ torum aliquatenus reservatur Ordinario loci; omnis sacerdos tamen vocatur minister ordinarius, diaconus vero extraordinarius. Ad rem faciunt sequentia testimonia: IGNATIUS, ad Smym. 8, 2: “Non licet sine episcopo neque baptizare neque agapen celebrare; sed quodcumque ille probaverit, hoc et Deo est beneplacitum, ut firmum et validum sit omne quod peragitur” (ed. Funk 1, 282). TERTULLIANUS, De bapt. 17: “Dandi quidem habet jus summus sacerdos, qui est episcopus. De hinc presbyteri et diaconi, non tamen sine episcopi auctoritate, propter Ecclesiae honorem. Quo salvo, salva pax est” (M.L. 1, 1326 sq.). HIERONYMUS, Dial, contra Lucij. 9: “Non quidem abnuo hanc esse Eccle­ siarum consuetudinem, ut ad cos qui longe a majoribus urbibus per presbyteros et diaconos baptizati sunt, episcopus ad invocationem sancti Spiritus manum impositurus excurrat ... Et multis in locis idem factitatum reperimus, ad honorem potius sacerdotii quam ad legem necessitatis. Alioqui si ad episcopi tantum imprecationem Spiritus sanctus defluit, lugendi sunt qui in villulis, aut in castellis, aut in remotioribus locis per presbyteros et diaconos baptizati ante dormierunt quam ab episcopis inviserentur. Ecclesiae salus in summi sacerdotis dignitate pendet cui si non exsors quaedam et ab omnibus eminens detur potestas, tot in Ecclesiis efficientur schismata quot sacerdotes. Inde venit ut sine chrismate et episcopi jussione, neque presbyter, neque diaconus jus habent baptizandi. Quod frequenter, ”Cf. Perrone, De bapt., c. 3, in notis; Duchesne, Origine du culte chrétien, Paris, 1889, p. 324. & 174 DE BAPTISMO si tamen necessitas cogit, scimus etiam licere laicis. Ut enim accipit auis ita nt dare potest” (MX>. 23, 172 sq.). GELASIUS II supra cit. CONSTIT. APOST. 3, 11: “Neque reliquis clericis potestatem baptizandi facimus . . . nisi tantum episcopis et presbyteris ministrantibus diaconis” (MG 1 787). Cf. Can. Apost. 50. ’ ’ Probatur 2. EX RA TIONE. SOLUS ORDINATUS est per se seu ex officio legitimus minister Baptismi; nam officialis deputatio ad sacra tradenda confertur per sacramentum seu characterem Ordinis. < Inter ordinatos autem SOLUS SACERDOS est minister ordinarius seu vi proprii officii; nam ipse solus habet potestatem in corpus Christi eucharisticum ex qua derivatur potestas in corpus Christi mysticum, cujus pars est potestas baptizandi. Quod sic ostenditur a S. Thoma: “Sacerdotes ad hoc consecrantur ut sacramentum corporis Christi conficiant . . . Illud autem est sacramentum ecclesiasticae unitatis, secundum illud Apostoli [1 Cor. x, 17]: ‘Unus panis et unum corpus multi sumus omnes qui de uno pane et de uno calice participamus’. Per baptismum autem aliquis fit particeps ecclesiasticae unitatis; unde et accipit jus ad mensam Domini accedendi. Et ideo sicut ad sacer­ dotem pertinet consecrare Eucharistiam (ad quod principaliter sacer­ dotium ordinatur), ita ad proprium officium sacerdotis pertinet baptizare; ejusdem enim videtur esse operari totum, et partem in toto disponere” (a. 2). Inter sacerdotes autem EPISCOPUS est minister principalis, PRESBYTER vero secundarius; nam episcopis in persona Aposto­ lorum Christus primo et directe tamquam pastoribus commisit curam animarum seu officium docendi et baptizandi (Matth. 28, 18 sq.). Ad rem Canones Apostolorum, 39: “Presbyteri et diaconi absque sententia episcopi nihil peragant; ipse enim est, cui commissus est populus Domini et a quo de animabus eorum ratio poscetur” (ed. Funk 1, 590); et Anonymus De Sacramentis, 3, 1, 4: “Licet ... et presbyteri fecerint [Baptismi caeremonias], tamen exordium ministerii a summo est sacerdote” (M.L. 16, 451). Unde episcopis pertinet regulare administrationem Baptismi pres­ byteris commissam eamque quibusdam conditionibus (puta licentiae) subicere; non ita tamen ut eam sibi ipsis simpliciter reservent, nam ipsis tanquam superioribus potius et directius convenit superius minis­ terium doctrinae et praedicationis quam inferius ministerium colla- DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 175 tionis sacramentorum; quo sensu presbyter est minister Baptismi niagis pro pie et directe quam episcopus, salvo superiori jure istius. Ad rem S. Thomas: “Utrumque officium, scilicet docendi et bap­ tizandi, Dominus apostolis injunxit, quorum vicem gerunt episcopi, aliter tamen et aliter. Nam officium docendi commisit eis Christus, ut ipsi per se illud exercerent, tanquam principalissimum; unde et ipsi apostoli dixerunt [Act. 6, 2] : ‘Non est aequum nos relinquere verbum Dei, et ministrare mensis’. Officium autem baptizandi commisit apos­ tolis, ut per alios exercendum. Unde et Apostolus dicit [1 Cor. 1. 17] : ‘Non misit me Christus baptizare, sed evangelizare’; et hoc ideo quia in baptizando nihil operatur meritum et sapientia ministri, sicut in docendo ... in cujus signum nec ipse Dominus baptizavit. sed discipuli ejus, ut dicitur Joan. iv. Nec tamen per hoc excluditur quin episcopi possint baptizare, quia quod potest potestas inferior, potest et supe­ rior; unde et Apostolus dicit [ibid.] se quosdam baptizasse” (a. 2, ad I). Quam doctrinam confirmat S. Doctor ex analogia et ratione societa­ tis, addens: “In qualibet republica ea quae sunt minora, pertinent ad minores, majora vero majoribus reservantur ... Et ideo ad minores civitatis principes pertinet disponere de infimo populo; ad summos autem principes pertinet disponere ea quae pertinent ad majores civi­ tatis. Per baptismum autem non adipiscitur aliquis nisi infimum gra­ dum in populo Christiano. Et ideo baptizare pertinet ad minores prin­ cipes Ecclesiae, id est ad presbyteros, qui tenent locum septuaginta duorum discipulorum Christi” (ib., ad 2). DIACONUS tandem, et ipse solus, est minister extraordinarius, seu ex officio quidem sed non vi proprii officii. Diaconus enim vi proprii officii est minister sacerdotis tum in docendo tum in baptizando; ad rationem autem ministri pertinet ut ex justa causa et ex legitima licentia locum accipiat principalis potestatis. Unde diaconus ex una parte est minister extraordinarius, seu non vi proprii officii, et ex alia parte est minister per se, seu ex officio, nam ex proprio officio et ordi­ natione habet quod possit extraordinarie delegari. Ex quo intelligitur discrimen inter presbyterum et diaconum bap­ tizantes ex licentia; haec enim in presbytero est tantum conditio agendi, tantum enim requiritur ad hoc ut ille propriam potestatem exercere possit, in diacono vero est causa agendi seu causa potestatis legitime baptizandi, ex ordinatione enim diaconus non consequitur potestatem baptizandi sed tantum ut possit ex delegatione eam obti­ nere. In quo sensu intelligenda sunt verba episcopi ordinantis ad Diaconos: “Provehendi, filii dilectissimi, ad Leviticum ordinem, cogi­ tate magnopere, ad quantum gradum Ecclesiae ascenditis. Diaconum 176 DE BAPTISMO enim oportet ministrare ad altare, baptizare, et praedicare” (Pontifie, Rom., De ordinatione diaconi). Id autem in aliis inferioribus ministris non vcrificatur etiamsi (quod nunquam de facto contigit) ab auctori­ tate ecclesiastica ad solemniter baptizandum deputarentur. Per accidens et in casu necessitatis quilibet homo, qui est minister validus, est etiam minister legitimus Baptismi. Id ostendit eadem ratio convenientiae allata in Conci, praec. Frustra enim cuilibet homini com­ peteret facultas Baptismum valide conferendi, si ejus usus numquam nec in casu necessitatis ei liceret. Casus autem necessitatis est pericu­ lum mortis (Codex J.C., can. 759), in locis vero missionum potest etiam esse difficultas adeundi sacerdotem. Attamen etiam in casu necessitatis ipsa ratio deputationis exigit ut servetur jus praecedentiae quod habet minister ordinatus, semper enim id quod est per se prius est eo quod est per accidens; imo inter ipsos laicos aliae rationes, praesertim ratio dignitatis, fundant convenientiam juris praecedentiae quod statuitur in Codice J.C. (can. 742 supra cit.) et magis determinate exponitur a Juristis.22 Conspectus igitur divisionis ministri Baptismi sic exhiberi potest: * Attento jure divino, juxta ea quae exposuimus: minister validitatis: minister legitimus per se seu ex officio ordinarius seu ex vi proprii officii: principalis quamvis non directus: secundarius sed directus: extraordinarius seu ex vi commissi officii: per accidens seu non ex officio sed ex necessitate: quilibet homo sacerdos episcopus presbyter diaconus quilibet homo, servato ordine dignitatis Attento jure ecclesiastico hodierno, juxta Codicem supra cit.: quilibet homo minister validitatis: minister legitimus Baptismi solemnis (vel publici vel solemnitatis) sacerdos ordinarius: Ordinarius loci de jure: vel parochus omnis presbyter ex licentia Ordinarii loci vel parochi: diaconus extraordinarius: Baptismi non solemnis (vel privati vel necessitatis) : quilibet homo, servato hoc dignitatis ordine: sacerdos, diaconus, subdiaconus, clericus, laicus, vir, femina, pater vel mater baptizandi n Cf. Cappdlo, De bapt., n. 147. DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 177 ART. 14. Utrum Plures Possint Esse Simul Ministri Ejusdem Baptismi (q. 67, a. 6). CONCLUSIO Conclusio 1. Plures Possunt Eumdem Baptismum Valide Administrare, Dummodo Unusquisque Applicet Sive Materiam Sive Formam, Forma In Persona Singulari Ponatur Vel Intendatur Et Simul Ab Omnibus Pronuntietur. Probatur. 1. BAPTISMUM INVALIDUM ESSE SI UNUS MATERIAM APPLICET, ALTER FORMAM PRONUNTIET, patet ex eo quod non verificetur sensus formae “Ego te baptizo” aut aequivalentis for­ mae graecae “Baptizetur [i.e. a me] servus Dei”; nam Baptismus con­ sistit in materia simul et forma; imo nec verificaretur sensus formae pluralis “Nos te baptizamus” (quae tamen ut mox dicetur est inva­ lida), nam sic neuter baptizat; “si enim duo sint quorum unus unam partem libri scribat, et alius aliam, non erit propria locutio: Nos scrip­ simus librum istum, sed synecdochica, inquantum totum ponitur pro parte” (ad 3). Patet non idem esse casum ejus qui, dicens formam, baptizandum aquae naturaliter fluenti supponit (imo in eam proicit), nam ille actionem, juxta communem aestimationem, ablutivam ponit quamvis utatur naturae concursu. Adverte cum Cajetano'3 S. Thomam “superius, q. Ixvi, art. 5, ad 4, afferre duas alias rationes ad excludendam eandem formam, scilicet, Nos te baptizamus. Prima ratio est, quia actus multiplicatur secundum multiplicationem agentium, si perfecte ab unoquoque agatur. Sed bap­ tismus est actus ab unoquoque baptizante perfectus. Ergo unus bap­ tismus non est a duobus. Secunda ratio est, quia mutaretur forma baptismi dicendo, Nos baptizamus: quia dicere nos non est idem dicere quod ego et ego, sed, ego et iste.” Plures tamen theologi in contrariam sententiam inclinant. Ipse Cajetanus, praemisso quod S. Thomas suam sententiam proponit non assertive sed opinati ve, ait: “In hac difficultate neutram audeo partem asserere. Intellectui autem meo magis apparet verum esse quod perfectus minister baptismi potest ex duabus personis partialiter concurrentibus integrari: ea ra­ tione quia ad Christum, principaliter baptizantem, non refert pluribus nComm. in hunc art., n. 2; cf. ibidem longam tractationem hujus quaestionis et responsionem ad obiectiones Scoti, Durandi ct Petri de Palude. 178 DE BAPTISMO partialibus instrumentis simul uti ad unum baptisma, dummodo forma, materia et intentio debitae serventur ... Et certe, quantum est ex veritate formae, posset unus in articulo necessitatis baptizari a duobus, quorum alter esset mutus et alter esset mancus, muto abluente et manco proferente verba, ad evitandos omnes scrupulos, secundum for­ mam Graecorum, et dicente, Baptizetur servus Christi, etc.: tunc enim nullum penitus apparet inconveniens ex parte formae in ministrorum pluralitate . . . Videtur autem quod in tali casu potius pro baptismo indicandum esset” (In h. 1., n. 11 et 20).21 2. BAPTISMUM INVALIDUM ESSE SI FORMA IN PLURALI PONATUR (Nos te baptizamus) vel intendatur (Ego, i.e. commune ego vel nos ut unum, te baptizo; Baptizetur, i.e. a nobis, servus Dei), scilicet si ministri intendant baptizare non individualiter sed collective, patet ex eo quod talis intentio est “contra rationem ministerii: homo enim non baptizat nisi ut minister Christi, et vicem ejus gerens; unde sicut unus est Christus, ita oportet esse unum ministrum, qui Christum repraesentet ... Et ideo contraria intentio videtur excludere baptismi sacramentum” (in corp.}. 1 3. SI A SINGULIS MATERIA ET FORMA PONITUR ET .4 SINGULIS FORMA IN SENSU SINGULARI DICITUR, BAPTIS­ MUS EST VALIDUS; attamen si simul ab omnibus forma profertur, singuli Baptismum conferunt, secus ille tantum confert qui prius verba profert. Utrumque patet ex ipsa efficacia sacramenti; positis enim ma­ teria, forma et intentione, nihil deest ad integritatem sacramenti quod illico existit et operatur. Ad rem S. Thomas: “Si . . . uterque diceret: Ego te baptizo in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, uterque exprimeret suam intentionem, quasi ipse singulariter baptismum conferret; quod posset contingere in eo casu in quo contentiose uterque aliquem baptizare conaretur; et tunc manifestum est quod ille qui prius verba proferret, daret baptismi sacramentum; alius vero, quantumcumque jus bapti­ zandi haberet, nihil faceret; et si verba pronuntiare praesumeret, esset puniendus tanquam rebaptizator. Si autem omnino simul ambo verba proferrent, et hominem immergerent aut aspergerent, essent puniendi de inordinato modo baptizandi, et non de iteratione baptismi, quia uterque intenderet non baptizatum baptizare; et uterque, quantum est in se, baptizaret” (in corp.}. Adverte autem quod quamvis ex parte ministrorum et ex parte ma­ teriae et formae sacramentum a pluribus administratum sit multiplex, tamen ex parte Christi agentis principalis ejusque virtutis et ex parte ” Cf. S. Alphonsum, Thcol. Moral., De bapt., n. 119. DE SUBJECTO ET MINISTRO BAPTISMI 179 subjecti et effectus est unum; unde S. Thomas ad finem textus nuper citati addit: “Nec traderent aliud et aliud sacramentum; sed Christus, qui est unus interius baptizans, unum sacramentum per utrumque con­ ferret,” (cf. Cajetanum In h. 1., n. 9. 12. 18; item S. Thomam, q. 82, a. 2, ubi de concelebratione Missae). Conclusio 2. Plurcs Eundem Baptismum Ministrare Non Licet Nec Convenit. Probatur. Talis modus Baptismum administrandi: 1. prohibetur a sensu et praxi Ecclesiae, quae nunquam eum permisit; 2. ab omnibus theologis reicitur qui de eo loquuntur tanquam de “inordinato modo baptizandi” (incorp.); 3. non convenit ipsi rationi spiritualis generationis quae per Baptismum confertur, non enim est conveniens unum a pluribus gene­ rari; 4. non convenit ipsi rationi ministri Christi, sicut enim unus est Christus ita convenit ut unus individualiter sit minister qui Christum repraesentat. Nec valet obicere liceitatem et convenientiam concelebrationis Eu­ charistiae. Nam: 1. Haec permittitur ex praxi Ecclesiae; etenim “secundum consue­ tudinem quarumdam ecclesiarum, sicut apostoli Christo coenanti concoenaverunt, ita novi ordinati episcopo ordinanti concelebrant” (g. 82, a. 2) et in Pontificali Romano dicitur quod neomystae “concelebrant Pontifici”. 2. Eadem commendatur praedicto exemplo Christi, dum “Christus non legitur simul baptizasse cum apostolis, quando injunxit eis offi­ cium baptizandi, et ideo non est similis ratio” (ibid., ad I). 3. Ipsa convenit rationi Eucharistiae quae est “sacramentum uni­ tatis ecclesiasticae, quae attenditur secundum hoc quod multi sunt unum in Christo” (ibid., ad 3); sacerdotes autem sunt etiam unum in sacerdotio Christi. 4. Item convenit rationi sacramenti sacerdotalis (cujus nempe mi­ nister nequit esse laicus); per concelebrationem enim apte significatur unitas ministrorum in sacerdotio Christi. Quae ratio convenit etiam aliis quatuor sacramentis sacerdotalibus (i.e. Conf., Poen., Extr. Unet, et Ord.) ; unde in antiqua Ecclesia Extrema Unctio a septem sacerdotibus et ordinatio episcopalis a duobus vel tribus episcopis administrabatur. Matrimonium autem nec licite nec valide conferri potest a pluribus ministris, quia minister est ipsum subjectum nec potest unus vir sacramentaliter uniri cum pluribus mulieribus aut vicissim, cum corrum­ peretur significatio hujus sacramenti quae refertur ad individuam 180 DE BAPTISMO unionem Christi cum Ecclesia; ceterum patet virum et mulierem non esse duos ministros Matrimonii (quamvis uterque sit minister) sed unum, ut requirit indoles hujus sacramenti quod est essentialiter contractus. NOTA. Ex dictis patet discrimen inter Baptismum a pluribus ad­ ministratum et Baptismum a pluribus susceptum. Potest enim valide, convenienter et in casu necessitatis licite, unus Baptismus a pluribus suscipi. Ideo enim “plures simul non possunt unum baptizare, quia actus multiplicatur secundum multiplicationem agentium, si perfecte ab unoquoque agatur [i.e. si unusquisque ponat materiam et formam ac intendat collective baptizare]. Possunt tamen, si necessitas exigit, plures simul baptizari, quia nullus eorum reciperet nisi unum baptis­ mum; sed tunc oportebit dicere: Ego baptizo vos; nec erit mutatio formae, quia vos nihil aliud est quam te et te; quod autem dicitur nos, non est idem dicere quod ego et ego, sed ego et tu, et sic jam mutaretur forma” (g. 66, a. 6, ad 4; cf. Cajetanum, In q. 67, a. 6, n. 15 et 19). Unde non est simile de baptizante et de baptizato quia ille qui baptizat, i.e. Christus, est unus, ac ideo etiam minister qui ei associatur debet esse unus; ille vero qui baptizatur non est unus sed multi homi­ nes, non enim Christus baptizatur aut homines in Christo tanquam in subjecto baptizantur, sed in seipsis multi baptizantur ut per effectum unius Baptismi fiant unum in Christo (hic, ad 2). CAPUT V DE CAEREMONIIS ET SACRAMENTALIBUS BAPTISMI Absoluta tractatione de essentia seu causis hujus sacramenti, restat ut aliquid dicamus de ejus caeremoniis et sacramentalibus, quae sunt veluti ACCIDENTIA, seu potius exteriora indumenta BAPTISMI SOLEMNIS. In tractatu praecedenti (Cap. IX) sufficienter dictum est de con­ venientia institutionis caeremoniarum ab Ecclesia, de distinctione inter caeremonias et sacramentalia proprie dicta et de horum efficacitate. Restat ut ostendatur convenientia caeremoniarum (quarum plures sunt sacramentalia) quae hodie in administratione Baptismi solemnis ob­ servantur, omissis illis quae in antiqua Ecclesia addebantur quaeque una cum modernis caeremoniis, magnificis commentariis a Patribus exornantur.1 Praecipuae inter illas erant: depositio vestium pro immersione; tri­ plex immersio; immediata susceptio Confirmationis et Eucharistiae; usus aliquarum Ecclesiarum lavandi pedes baptizatorum in imitati­ onem Coenae Christi, vel imponendi capiti sacrum velamen aut coro­ nam in signum regalis sacerdotii cujus omnis Christianus fit particeps; osculum pacis; porrectio lactis et mellis; delatio vestis candidae per totam octavam Paschae. ART. 15. Utrum Convenienter Assignentur Caeremoniae Et Sacramentalia Baptismi (q. 66, a. 10; q. 67, a. 7; q. 71). STATUS QUAESTIONIS Caeremoniae quae nunc in Baptismo solemni adhibentur, quaeque fere omnes ab antiquissima traditione descendunt, dupliciter a doctoribus dividi solent: 1. Juxta ordinem celebrationis. Relate enim ad ipsam essentiam sacramenti aliae praecedunt, scilicet consecratio aquae benedictae, ‘Cf. Did. Thiol. Calli., art. Baptême, col. 213 sqq.; art. Catechuménat, col. 1968 sqq.; Tertullianum, De corona, 3 cit. in superiori tract., p. 555; De bapt. 7. 8. 19. 20. Ambrosium, De mysteriis, 2. 3. 4. 6. 7. 8; alios Patres citatos in Diet. Thcol. Cath., ibidem. Cf. praeterea opera Visconti, Dtiguel et Dolgcr, citata in p. 13 sq. 181 182 DE BAPTISMO statio baptizandi ad fores Ecclesiae, catechismus, exorcismus, abrenuntiatio Satanae, immissio salis in os, narium et aurium sputo linitio, sig­ num crucis, prima unctio olei catechumenorum in pectore et inter scapu­ las; aliae concomitant, scilicet circumstantia temporis et loci, impositio nominis, assistentia patrini levantis de sacro fonte, forma liturgica ver­ borum, trina ablutio; aliae subsequuntur, scilicet secunda unctio chris­ matis in vertice, impositio vestis candidae, traditio cerei accensi (cf. Catechismum Cone. Trid., p. 2, c. 2, q. 69). 2. Juxta circumstantias actuum moralium. Quis: statio ad fores Ecclesiae, catechismus, exorcismus, abrenuntiatio Satanae, salis immis­ sio, sputo linitio, signum crucis, unctiones olei, impositio vestis et tra­ ditio cerei. Quid: forma verborum et trina ablutio. Ubi: circumstantia loci. Quibus auxiliis: assistentia patrini. Cur: intentio manifestata in responsionibus ad interrogationes: Quid petis? Abrenuntias Satanae? Vis baptizari? Quomodo: variae caeremoniae enumeratae sub verbis Quis et Quid. Quando: circumstantia temporis. CONCLUSIO Conclusio 1. Convenienter Assignantur Caeremoniae Quae Essentiam Sacramenti Praecedunt. 1. CONSECRATIO AQUAE BAPTISMALIS, quae fit in pervigilio Paschatis et Pentecostes per varias orationes, signa crucis et olei infu­ sionem, convenienter significat efficaciam aquae provenire ex virtute Spiritus S. et meritis passionis Christi. Eam autem esse simplicem caeremoniam nec ad essentiam sacramenti pertinere, dictum est in art. 3, p. 42-44 (cf. Catechismum Cone. Trid., 1. c., q. 60). 2. STATIO BAPTIZANDI AD FORES ECCLESIAE significat separationem ejus a corpore Ecclesiae, cum nonnisi per Baptismum tanquam per januam homo (etiam interius per contritionem sanctificatus) fiat membrum Ecclesiae et domum salutis ingrediatur ici. Catechismum Cone. Trid., 1. c., q. 61). 3. CATECHISMUS convenienter praeponitur, etiam in Baptismo parvulorum. Nam “baptismus est fidei christianae sacramentum, cum sit quaedam professio fidei christianae. Ad hoc autem quod aliquis fidem accipiat, requiritur quod in fide instruatur, secundum illud Rom. x, 14, ‘Quomodo credent ei quem non audierunt? quomodo autem au­ dient sine praedicante?’ Et ideo ante baptismum convenienter praece­ dit catechismus. Unde et Dominus praeceptum baptizandi discipulis tradens, praemittit doctrinam baptismo, dicens: ‘Euntes docete omnes gentes, baptizantes eos’ ” (q. 71, a. 1; cf. Catech. Cone. Trid., 1. c., q. 62 sq.). DE CAEREMONIIS ET SACRAMENTALIBUS 183 Patet autem quod catechismus iste qui fit in Baptismo est tantum quoddam compendium caercmoniale praeviae ac sufficientis instructio­ nis circa dogmata fidei et Christianas obligationes, quae requiritur in adulto baptizando quaeque in antiqua Ecclesia subiciebatur longae illi et accuratae disciplinae praeparatoriae quae Catechumenatus vocaba­ tur.2 Dices 1. Prius homo debet accipere vitam quam doctrinam, adeoque prius baptizari in spiritualem vitam quam in ea catechizari. Resp. “Vita gratiae, in qua regeneratur aliquis per baptismum, praesupponit vitam naturae rationalis, in qua homo potest esse particeps doctrinae” (q. 71, a. 1, ad 1). Dices 2. Parvuli utpote doctrinae incapaces inconvenienter catechizantur. Rcsp. “Sicut mater Ecclesia, ut supra dictum est (quaest. Ixix, art. 6 ad 3), accommodat pueris baptizandis aliorum pedes, ut veniant, et aliorum cor, ut credant; ita etiam accommodat eis aliorum aures, ut audiant, et intellectum, ut per alios instruantur; et ideo eadem ratione sunt catechizandi qua sunt baptizandi” (ibid., ad 2). Advertas autem “quod ille qui pro puero baptizato respondet, Credo, non praedicit puerum crediturum, cum ad legitimos annos pervenerit; alioquin diceret, Credet; sed profitetur fidem Ecclesiae in persona pueri cui communicatur, cujus sacramentum ei tribuitur, et ad quam obligatur per alium; non est enim inconveniens quod aliquis obligetur per alium in his quae sunt de necessitate salutis. Similiter etiam patrinus pro puero respondens, promittit se operam daturum ad hoc quod puer credat; quod tamen non sufficeret in adultis usum rationis haben­ tibus” (ibid., ad 3). 4. EXORCISMUS (consistens in oratione, increpatione, insuffla­ tione, signo crucis, manuum impositione) convenienter Baptismo praeponitur. Nam “quicumque sapienter aliquod opus facere proponit, prius re­ movet impedimenta sui operis. . . Diabolus autem hostis est humanae salutis, quae homini per baptismum acquiritur; et habet potestatem aliquam in hominem ex hoc ipso quod subditur originali peccato, vel etiam actuali. Unde convenienter ante baptismum expelluntur daemo­ nes per exorcismos, ne salutem hominis impediant; quam quidem expulsionem significat exsufflatio. Benedictio autem cum manus im­ positione praecludit expulso viam, ne redire possit” (ç. 71, a. 2; cf. Catech. Cone. Trid., 1. c., q. 64; Augustinum, De pecc. merit, et remiss. 1, 34; De pecc. orig. 40; Contra Julian. 5). ’Ci. Dici. TMol. Cath., art. Catcchuménat, col. 1968 sqq. I 184 DE BAPTISMO 5. ABRENUNTIATIO SATANAE, quae vocari solet votum bap­ tismale. In antiqua Ecclesia catechumenus, ad Occidentem versus, manu extensa Satanae abrenuntiabat (cf. Cyrill. Hier., Catech. 19, 2-8), dein ad Orientem conversus, Christo adhaerebat (cf. PseudoDionysium, De eccl. hier. 2, 1, 6). 6. “SAL autem in os missum, et narium et aurium SPUTO LINI­ TIO, significat receptionem doctrinae fidei quantum ad aures, et ap­ probationem quantum ad nares, et confessionem quantum ad os” (ibid.; cf. Catech. Cone. Trid., 1. c., q. 65 et 67; Augustinum, Confes. 1,11; Isidorum, De offic. 2, 20). Rubrica Ritualis Rom. (Tit. 2, c. 2, n. 13) de usu salivae leviter reformata est per decretum S.C. Rituum 14 jan. 1944 (cf. Acta Apost. Sedis, vol. 36, 20 jan. 1944). 7. SIGNUM CRUCIS. ‘Obsignantur praeterea signo crucis frons, oculi, pectus, humeri, aures; quae omnia declarant, baptismi mysterio sensus baptizati aperiri ac roborari, ut Deum excipere, praeceptaque eius intelligere ac servare possit” (Catech. Cone. Trid., q. 66). Ii 8. UNCTIO OLEI IN PECTORE ET INTER SCAPULAS con­ veniens est ad significandam aptitudinem hominis ad pugnandum contra daemones. Ad rem S. Thomas: “Primo baptizandus inungitur oleo sancto et in pectore et in scapulis, quasi athleta Dei, ut Ambrosius dicit [De sacr. 1,2], sicut pugiles inungi consueverunt. Unde, sicut Innocentius III dicit in quadam Decr. de sacra Unctione [Cap. Cum venisset], ‘baptizandus in pectore inungitur, ut per Spiritus sancti donum er­ rorem abjiciat et ignorantiam, et fidem rectam suscipiat, quia justus ex fide vivit. Inter scapulas autem inungitur, ut per Spiritus sancti gra­ tiam excutiat negligentiam, et torporem, et bonam operationem exer­ ceat, quia fides sine operibus mortua est, ut per fidei sacramentum sit munditia cogitationum in pectore, et per operis exercitium fortitudo laborum in scapulis, ut per dilectionem operetur’ ” (q. 66, a. 10, ad 2). Conclusio 2. Convenienter Assignantur Caeremoniae Quae Essentiam Sacramenti Concomitant. 1. CIRCUMSTANTIA TEMPORIS ET LOCI. Codex J.C., can. 772: “Etiam sollemnis baptismus qualibet die administrari potest; decet tamen adultorum baptismum, secundum antiquissimum Ecclesiae ritum, conferri, si fieri commode queat, in pervigilio Paschatis et Pen­ tecostes, praecipue in metropolitanis aut cathedralibus ecclesiis.” Can. 773: “Proprius baptismi sollemnis administrandi locus est baptiste­ rium in ecclesia vel oratorio publico.”3 ’Cf. Diet Thiol. Cath., art. Baptistère, col. 379 sqq. DE CAEREMONIIS ET SACRAMENTALIBUS 185 In antiqua Ecclesia administratio Baptismi communissime observa­ batur in pervigilio Paschatis et Pentecostes; subinde accesserunt alia festa majora, ut Epiphania, Natalis Domini, festum S. J. Baptistae et Apostolorum. Convenientia usus baptizandi in pervigilio Paschatis et Pentecostes, qui adhuc a Rituali et Codice commendatur, apparet ex eo quod Bap­ tismus “habet efficaciam ex passione Christi, secundum illud Rom. vi, 3: ‘Quicumque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus’; et ex Spiritu sancto, secundum illud Joannis iii, 5: ‘Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto/ etc. Et ideo solemnis baptis­ mus agitur in Ecclesia et in vigilia Paschae, quando fit commemoratio dominicae sepulturae et resurrectionis ejusdem (propter quod et Do­ minus post resurrectionem praeceptum de baptismo discipulis dedit), ut habetur Matth. ult., et in vigilia Pentecostes, quando incipit cele­ brari solemnitas Spiritus sancti; unde et apostoli leguntur ipso die Pentecostes, quo Spiritum sanctum receperant, tria millia hominum baptizasse” (q. 66, a. 10, ad 1; cf. Leonem M., Epist. 16, 5 cit. in art. 9). 2. IMPOSITIO NOMINIS. Rituale Romanum, tit. 2, c. 2, n. 70: "Quoniam iis qui baptizantur, tamquam Dei filiis in Christo regeneran­ dis, et in ejus militiam adscribendis, nomen imponitur, curet parochus, ne obscoena, fabulosa, aut ridicula, vel inanium deorum, vel impiorum ethnicorum hominum nomina imponantur, sed potius, quatenus fieri potest, Sanctorum, quorum exemplis fideles ad pie vivendum excitentur, et patrociniis protegantur” (cf. Catechismum Cone. Trid., 1. c., q. 73). 3. ASSISTENTIA PATRINI LEVANTIS DE SACRO FONTE. Hujus convenientia sic explicatur a S. Thoma: “Spiritualis regeneratio, quae fit per baptismum, assimilatur quodammodo generationi car­ nali ... In generatione autem carnali parvulus nuper natus indiget nutrice et paedagogo. Unde et in spirituali generatione baptismi re­ quiritur aliquis qui fungatur vice nutricis et paedagogi, informando et instruendo eum, quasi novitium in fide, de his quae pertinent ad fidem et vitam Christianam; ad quod praelati Ecclesiae vacare non possunt circa communem curam populi occupati; parvuli enim et novitii indi­ gent speciali cura praeter communem; et ideo requiritur quod aliquis suscipiat baptizatum de sacro fonte, quasi in suam instructionem et tutelam. “Et hoc est quod Dionysius dicit [Eccl. hier., cap. ult.]: ‘Divinis nostris ducibus/ id est, apostolis, ‘ad mentem venit, et visum est susci­ pere infantes secundum istum sanctum modum, quod naturales pueri 186 DE BAPTISMO parentes traderent puerum cuidam docto in divinis paedagogo, et reli­ quum sub ipso puer ageret, sicut sub divino patre, et salvationis sanctae susceptore’ ” {q. 67, a. 7; cf. Catech. Cone. Trid., 1. c., q. 25-29). “Quamobrem sapientissime a sancta ecclesia constitutum est, ut non solum is, qui baptizat, cum baptizato, sed etiam susceptor cum eo, quem suscipit, et cum eius veris parentibus affinitate devinciantur ita, ut legitima nuptiarum foedera inter hos omnes iniri non possint, atque inita dirimantur” {Catechismus Cone. Trid., 1. c., q. 26). 4. FORMA LITURGICA VERBORUM ET TRINA ABLUTIO. De his sufficienter dictum est in art. 5 et 6. Conclusio 3. Convenienter Assignantur Caeremoniae Quae Essentiam Sacramenti Subsequuntur. 1. SECUNDA UNCTIO CHRISMATIS IN VERTICE. “Post baptismum . . , ut Rabanus dicit [Lib. instit. cleric., c. 28], ‘statim signatur in cerebro a presbytero cum sacro chrismate, sequente simul et oratione, ut Christi [capitis] regni particeps fiat, et a Christo [i.e. Uncto] Christianus possit vocari;’ vel, sicut Ambrosius dicit [De sacr. 3, 1], ‘unguentum super caput effunditur, quia sapientis sensus in capite ejus, in vertice inungitur, ut sit paratus omni petenti de fide reddere rationem’ ” {q. 66, a. 10, ad 2; Catech. Cone. Trid., 1. c., q. 70). 2. IMPOSITIO VESTIS CANDIDAE. “Vestis illa candida tradi­ tur baptizato, non quidem ea ratione quod non liceat ei aliis vestibus uti, sed in signum gloriosae resurrectionis, ad quam homines per bap­ tismum regenerantur, et ad significandam puritatem vitae, quam debent post baptismum observare, secundum illud Rom. vi, 4: ‘In novitate vitae ambulemus’ ” (ibid., ad. 3; cf. Catech. Cone. Trid., 1. c., q. 71; Ambrosium, De iis qui initiantur, 7). Olim baptizati hanc vestem deferebant per totam octavam Paschae eamque deponebant in dominica octavae quae propterea vocatur Dominica in Albis. Verba quae habentur in Introitu Missae hujus Do­ minicae: “Quasi modo geniti infantes, rationabiles, sine dolo lac con­ cupiscite” (ex 1 Petr. 2, 2) alludunt ad antiquam caeremoniam por­ rigendi baptizatis lac et mei in signum novae et spiritualis infantiae. 3. TRADITIO CEREI ACCENSI. “Deinde cereus ardens in ma­ num traditur, qui ostendit, fidem caritate inflammatam, quam in bap­ tismo accepit, bonorum operum studio alendam atque augendam esse” {Catech. Cone. Trid., 1. c., q. 72; cf. Augustinum, Enarr. in Psal. 65). DE CAEREMONIIS ET SACRAMENTALIBUS 187 Ad eandem spiritualem lucem referuntur parabola evangelica de virginibus quae lampadem suam inextinguibilem servant (Matth. 25. 1 sqq.) et verba Christi: “Vos estis lux mundi. Non potest civitas abscondi supra montem posita, neque accendunt lucernam, et ponunt eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus qui in domo sunt. Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona” (Matth. 5, 14-16). CAPUT VI DE SUPPLETIVIS BAPTISMI, SEU DE TRIPLICI BAPTISMO FLUMINIS, FLAMINIS ET SANGUINIS ( Absolutis his quae directe pertinent ad sacramentum Baptismi, restat ut in hoc et sequenti capite dicatur de his quae ad ipsum ab extrinseco referuntur. Hic agitur de SUPPLETIVIS BAPTISMI, seu de mediis salutis quae valent Baptismum supplere quoad principalem ejus effectum qui est prima gratia sanctificans; et quidem in duobus prioribus articulis statuitur id competere tum actui contritionis (art. 16) tum martyrio (art. 17), in tertio vero (art. 18) explicatur quomodo haec duo media salutis accipiant inde necessariam relationem ad Baptismum ejusque nomen, ac synthetice colligitur doctrina de TRIPLICI BAPTISMO FLUMINIS, FLAMINIS ET SANGUINIS, a qua praesens Caput titulum accipit. Ex quo apparet intimum ligamen quo praesens quaestio connectitur cum quaestione in art. 9 agitata de absoluta Baptismi necessitate, cujus est veluti complementum, ibidem enim dictum est Baptismum esse ad salutem absolute necessarium, salva exceptione ex natura rei (actu contritionis) aut positiva revelatione (martyrio) probanda. Item ap­ paret maximum momentum hujus quaestionis quoad intelligentiam mediorum salutis a Deo praestitorum omnibus hominibus, etiam par­ vulis et infidelibus, quibus possibilitas Baptismi suscipiendi deficiat. ART. 16. Utrum Actus Caritatis Seu Perfectae Contritionis Cum Voto Baptismi Valeat Baptismum Ipsum Supplere Quoad Principalem Ejus Effectum (q. 68, a. 2; q. 66, a. 11 ; Suppi., q. 5, a. 3). STATUS QUAESTIONIS In art. 9 dictum est Baptismum esse necessarium in re vel in voto; de hoc Baptismi voto in actu caritatis contento nunc agitur. Quaeritur: an actus caritatis seu contritionis valeat Baptismum supplere, an in eo necessario includatur votum Baptismi, an suppleat Baptismum quoad 188 DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 189 principalem tantum ejus effectum, i.e. collationem primae gratiae sanc­ tificantis, non vero quoad ipsam gratiam sacramentalem qua talem nec a fortiori quoad alterum effectum qui est character. Eadem prorsus quaestio recurrit in tractatu De Poenitentia; eadem enim ratione et iisdem principiis statuitur actum contritionis cum voto sacramenti Poenitentiae supplere ejusdem principalem effectum. Ne autem inutiles fiant repetitiones tractabimus hic tantum quaestionem de efficacitate actus contritionis cum voto sacramenti (Baptismi vel Poenitentiae) ; in tractatu vero De Poenitentia fiet quaestio de natura contritionis (quae est dolor de peccato ex motivo caritatis seu amicitiae Dei) et simul complebitur eadem quaestio de efficacitate ejusdem, cum demonstrabitur contritionem in omni casu et in omni gradu, ipsamque solam, esse causam justificationis extrasacramentalis. PARS NEGATIVA PROTESTANTES, concorditer ad suam doctrinam de justificatione per solum actum fidei seu fiduciae in Christum, negant quemlibet actum poenitentiae (in sensu catholico intellectae) habere influxum in justificationem, imo, ut fusius explicabitur in tractatu De Poenitentia, dicunt doctrinam Ecclesiae de contritione justificante, vel generice de poenitentia salutari, esse non solum falsam ex parte objecti, tum quia nequit homo peccato corruptus elicere liberum actum quo peccato con­ tradetur tum quia non potest actus humanus esse causa justificationis, sed etiam immoralem, quia reddit homines hypocritas et magis pecca­ tores, cum, adhuc peccatis inquinati, reputent se esse justificatos. QUIDAM THEOLOGI SAEC. 12, quos suppresso nomine memo­ rant et impugnant Hugo a S. Victore (De sacram., I. 2, p. 6, c. 7), Bernardus et Petrus Lombardus, ita exaggerarunt Baptismi necessi­ tatem ut docerent absque Baptismo vel martyrio neminem remissionem peccatorum obtinere etiamsi actum contritionis eliciat cum voto sacra­ menti, provocantes ad quosdam textus Patrum, praecipue Augustini, de quibus infra in Parte Affirm, sermo erit. “Dicunt aliqui, ait Petrus Lombardus, nullum adultum in Christum credere vel charitatem habere sine baptismo, nisi sanguinem fundat pro Domino . . . introducentes testimonia Aug. . . .” (Sent., I. 4, dist. 4, η. 5, M.L. 192, 848). Praecipuus inter eos est Abaelardus, quem, reticito nomine, acriter impugnat S. Bernardus (Epist. 77, 2, 6-8 ad Hugonem a S. Victore, infra citand., p. 195 et 198). In sua Theologia Christiana, 1. 2, scribit: “Sed fortasse illud majori 190 DE BAPTISMO admiratione suscipitur, quod in Consolatione super morte Valentiniani imperatoris ad sorores ipsius beatus scripserit Ambrosius. Ubi quidem praedictus sanctus omnino astruere intelligitur, eum a se jam catechizatum, sed nondum baptizatum, ex anteactae vitae bonis operibus veniam impetrasse post mortem, et sortem electorum sine baptismi gratia percepisse, cum hoc non solum Evangelio, verum et sanctis doctoribus adversari penitus videatur. Unde Augustinus De orthodoxa fide: ‘Baptizatis tantum interesse salutis, nullum catechumenum, quamvis in bonis operibus defunctum, vitam aeternam habere creda­ mus, excepto martyrio, ubi tota baptismi sacramenta complentur’” (M.L. 178, 1204 sq.). In Expos, in ep. ad Rom., 1. 2, c. 4, magis doctrinaliter ait: “Hoc quidem [scilicet absoluta necessitas Circumcisionis praedicata in Gen. 17, 14] objectioni in nostri quoque sacramenti institutione, id est bap­ tismi redundare videtur, cum videlicet propter aquae tantum absentiam deesse nonnullis baptismum contingat, quem in aqua solummodo Do­ minus constituit, nec tamen eos cum vel ipsi ad hoc nitantur, vel alii propter eos, salvandos esse definimus absque baptismo, nisi interveniat martyrium. Providentiae itaque divinae omnem ejus dispositionem committentes, qui solus novit quare hunc elegerit, illum vero repro­ baverit, auctoritatem Scripturae quam ipse dedit immobilem teneamus, ut videlicet tempore circumcisionis nullos de semine Abrahae sine illa mortuos temere asseramus salvari, nisi forte pro Domino interfecti sint, sicut de innocentibus creditur” (M.L. 178, 845 sq.). Illud notatu dignum est Petrum Lombardum aliosque magnos doctores illius aetatis absolutam efficacitatem contritionis ante sacramen­ tum strenue defendisse, etsi aliunde docerent eiusdem necessitatem in sacramento; solus Hugo a S. Victore (De sacram., 1. 2, p. 14, c. 8) ex hac sententia inductus est ad efficaciam actus contritionis quodam­ modo mitigandam, dum distinguit duas solutiones a peccato, alteram ab ipsa macula peccati seu mentis obduratione, quam tribuit contri­ tioni ante sacramentum, et alteram a debito damnationis, quam tribuit ipsi Poenitentiae sacramento. Eundem errorem, signantius etsi cum quadam restrictione, renovavit saec. 16 BAIUS, docens actum caritatis et contritionis simul existere posse cum statu peccati, nec justificare sine actuali susceptione sacra­ menti nisi in casu necessitatis vel martyrii. Ejus doctrina relate ad utrumque sacramentum Baptismi et Poenitentiae sic compendiatur et damnatur a Pio V: Prop. 31: “Caritas perfecta et sincera, quae est ‘de corde puro et DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 191 conscientia bona et fide non ficta’ [1 Tim 1, 5], tam in catechumenis quam in poenitentibus potest esse sine remissione peccatorum.” Prop. 32: “Caritas illa, quae est plenitudo legis, non est semper coniuncta cum remissione peccatorum.” Prop. 33: “Catechumenus iuste, recte et sancte vivit, et mandata Dei observat, ac legem implet per caritatem, ante obtentam remissio­ nem peccatorum, quae in baptismi lavacro demum percipitur.” Prop. 70: “Homo exsistens in peccato mortali, sive in reatu aeternae damnationis, potest habere veram caritatem et caritas etiam perfecta potest consistere cum reatu aeternae damnationis.” Prop. 71: “Per contritionem etiam cum caritate perfecta et cum voto suscipiendi sacramentum coniunctam, non remittitur crimen, extra casum necessitatis aut martyrii, sine actuali susceptione sacramenti” (Denz. 1031. 1032. 1033. 1070. 1071). Non defuit unus vel alter theologus posttridentinus, qui, ut expone­ tur in tractatu De Poenitentia, hanc doctrinam sub molliori forma proposuerit, aliquam tantum restrictionem imponens efficacitati actus contritionis ac docens hunc ante sacramentum justificare tantum si est in gradu intensiori, vel in solo casu necessitatis, vel si in eo habetur votum explicitum sacramenti saltem ubi agitur de homine qui praedi­ cationem evangelicam et existentiam sacramenti cognovit. PARS AFFIRMATIVA Nota Theologica. Actum contritionis cum voto sacramenti ante Baptismum (vel Poeni­ tentiam) justificare, dici potest saltem theologice certum, ut patet ex Cone. Trid. mox citando et ex damnatione doctrinae Baii. Plures the­ ologi id dicunt theologice certum, alii saltem theologice certum, quidam proximum fidei, quidam de fide. Documenta Ecclesiae. Innocentius II (t 1143) in epist. “Apostolicam Sedem” ad episc. Cremonensem, ait: “Inquisitioni tuae taliter respondemus: Presbyte­ rum, quem sine unda baptismatis extremum diem clausisse (litteris tuis) significasti, quia in sanctae matris Ecclesiae fide et Christi nomi­ nis confessione perseveravit, ab originali peccato solutum, et coelestis patriae gaudium esse adeptum (ex auctoritate sanctorum Patrum Au­ gustini atque Ambrosii) asserimus incunctanter. Lege (frater) super octavo libro Augustini de civitate Dei, ubi inter cetera legitur: ‘Baptis­ mus invisibiliter ministratur, quem non contemptus religionis, sed ter- 192 DE BAPTISMO minus necessitatis excludit.’ Librum etiam beati Ambrosii de obitu Valentiniani idem asserentis revolve. Sopitis igitur quaestionibus doc­ torum Patrum sententias teneas, et in ecclesia tua iuges preces hosti­ asque Deo offerri iubeas pro presbytero memorato” (Denz. 388). Innocentius III (f 1216) in epist. ad Bertoldum episc. Metensem, declarans invalidum Baptismum cujusdam Judaei qui, solus inter Judaeos, seipsum baptizaverat (cf. textum cit. in superiori tract., art. 34), addit: “Quamvis, si talis continuo decessisset, ad coelestem pa­ triam protinus evolasset propter sacramenti fidem, etsi non propter fidei sacramentum” (Denz. 413). »» ** 'Μ •l II I CONC. TRID., sess. 6, cap. 4: Justificatio impii seu “translatio ab eo statu, in quo homo nascitur filius primi Adae, in statum gratiae et adoptionis filiorum [Rom. 8, 15] Dei, per secundum Adam lesum Christum Salvatorem nostrum . . . post Evangelium promulgatum sine lavacro regenerationis aut eius voto fieri non potest, sicut scriptum est: ‘Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest introire in regnum Dei”’ (Denz. 796). Sess. 7, can. 4 de sacr. in gen.: “Si quis dixerit, sacramenta novae legis non esse ad salutem necessaria, sed superflua, et sine eis aut eorum voto per solam fidem homines a Deo gratiam justificationis adipisci, licet omnia singulis necessaria non sint: A.S.” (Denz. 847). Scss. 14, cap. 4: “Docet [Sancta Synodus] . . . etsi contritionem hanc aliquando caritate perfectam esse contingat, hominemque Deo reconciliare, priusquam hoc sacramentum actu suscipiatur, ipsam nihi­ lominus reconciliationem ipsi contritioni sine sacramenti voto, quod in illa includitur, non esse adseribendam” (Denz. 898). Inepte quidam, ut Estius, verbum “aliquando” referunt tantum ad secundum membrum “hominemque Deo reconciliare” ac si Concilium doceat charitatem perfectam non semper justificare: ipsa enim dispo­ sitio verborum ostendit vocem “aliquando” referri ad duo membra “contritionem charitate perfectam esse contingere” et “hominem Deo reconciliare”, et quidem simul et copulative ita quod sensus non sit “aliquando contritionem esse perfectam et aliquando ipsam justificare” sed “aliquando esse perfectam adeoque justificantem”. Ceterum mens Patrum erat hanc doctrinam solemniter definire ad­ dendo (inter can. 5 et can. 6, sess. 14) sequentem canonem: “Si quis negaverit per contritionem qua paenitens, coopérante divina per Chris­ tum Jesum gratia, dolet de peccatis propter Deum, cum proposito confitendi et satisfaciendi . . . remitti peccata, anath. sit”.1 Ratio quare haec verba omitterentur fuit ne tam gravi censura affici viderentur 1 Thciner, Acta Cone. Trid., t. 1, p. S92. DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 193 Hadrianus VI et Caietanus (Opusc. 4 De attritione et contritione, q. 1) qui videbantur contrarium docuisse.2 Catechismus Cone. Trid., p. 2, c. 5, q. 34: “Ipsa certe contritio nun­ quam illi grata et accepta esse non potest. Nam inquit Propheta [Ps. 50, 19] : ‘Cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies.’ Quin etiam statim, ut eam mentibus nostris concepimus, peccatorum remis­ sionem nobis a Deo tribui, alio loco eiusdem Prophetae verba illa declarant [Ps. 31, 5] : ‘Dixi, confitebor adversum me iniustitiam meam Domino; et tu remisisti impietatem peccati mei.’ Atque eius rei figu­ ram in ‘decem leprosis’ [Luc. 17, 14] animadvertimus, qui a Salvatore nostro ad sacerdotes missi, antequam ad illos pervenirent, a lepra libe­ rati sunt. Ex quo licet cognoscere, verae contritionis, de qua supra dictum est, eam vim esse, ut illius beneficio omnium delictorum veniam statim a Domino inpetremus.” PIUS V damnavit supra relatas propositiones Baii. Frustra ad vim hujus damnationis enervandam quis dicet in prop. 31-33 agi tantum de charitate intensa vel de charitate habituali; nam omnis charitas quantumvis parva vocatur perfecta charitas et in prop. 33 manifeste est quaestio de charitate etiam actuali. Eadem doctrina de efficacitate perfectae contritionis implicite con­ tinetur in ea Ecclesiae praxi secundum quam ad quasdam indulgentias acquirendas non exigitur praevia confessio sed tantum actus contri­ tionis, quamvis nulla indulgentia sine statu gratiae participari possit, et ad sacramentorum vivorum susceptionem, quae certe statum gratiae requirit, non praescribitur praemittenda confessio, unice excepta sus­ ceptione Eucharistiae et quidem supposita copia confessoris, propter specialem hujus sacramenti reverentiam et majorem certitudinem sta­ tus gratiae (cf. Cone. Trid., sess. 13, cap. 7 et can. 11; Suppi., q. 5, a. 1, ad 3).8 Scriptura. Haec doctrina formaliter implicite continetur in frequentibus texti­ bus in quibus actui charitatis tribuuntur effectus status gratiae, i.e. remissio peccatorum, divina dilectio, Dei manifestatio et inhabitatio, divina filiatio: Deui. 4, 29: “Cumque quaesieris ibi Dominum Deum tuum, invenies ’Cf. Thciner, ibici., p. 595; Pallavicini, Historia Cone. Trid., 12, 10, 27. ’Hoc praeceptum Ecclesiae, a Cone. Trid. firmatum, fundatur in 1 Cor. 11, 28 in quo Apostolus requirit “probationem et judicium” ante susceptionem Eucharistiae; descendit ex antiqua consuetudine Ecclesiae (cf. Didache, 14, 1 ; Epist. Bamabae, 19, 12; Cyprianum, Epist. 74, 21) ; conveniens ostenditur a S. Thoma (Suppi., q. 5, a. 1, ad 3). 194 DE BAPTISMO eum; si tamen toto corde quaesieris, et tota tribulatione animae tuae.” 1 Reg, 16, 7: “Homo . . . videt ea quae parent, Dominus autem intuetur cor.” Prov. 8, 17: “Ego diligentes me diligo, et qui mane vigilant ad me, invenient me.” Ibid. 10, 12: “Universa delicta operit caritas.” Psal. 31, 5: “Confitebor adversum me injustitiam meam Domino; et tu remisisti impietatem peccati mei.” Psal. 50,19: “Cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies.” Ezech. 18, 21 sq.: “Si autem impius egerit poenitentiam ab omnibus peccatis suis, quae operatus est, et custodierit omnia praecepta mea, et fecerit judicium et justitiam, vita vivet et non morietur; omnium iniquitatum ejus, quas operatus est, non recordabor; in justitia sua, quam operatus est, vivet.” Ibid. 33, 12: “Impietas impii non nocebit ei, in quacumque die con­ versus fuerit ab impietate sua”. Luc. 7,47: “Remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum.” Ibid. 10, 27 sq.: “Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo . . . hoc fac, et vives.” Joan. 14, 21-23: “Qui . . . diligit me, diligetur a Patre meo; et ego diligam eum, et manifestabo ei meipsum ... Si quis diligit me . . . Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus.” Act. 10, 47: “Numquid aquam quis prohibere potest, ut non bapti­ zentur hi qui Spiritum sanctum acceperunt sicut et nos?” (cf. Augus­ tinum infra cit.). Coi. 3, 14: “Super omnia autem haec, charitatem habete, quod est vinculum perfectionis [τίλ«ότψ·ο?, i.e. justitiae]”. 1 Petr. 4, 8: “Charitas operit multitudinem peccatorum.” 1 Joan. 3, 14: “Nos scimus quoniam translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres. Qui non diligit, manet in morte.” Ibid. 4, 7. 8. 16: “Charitas ex Deo est; et omnis qui diligit, ex Deo natus est, et cognoscit Deum. Qui non diligit, non novit Deum, quo­ niam Deus charitas est. .. Deus charitas est, et qui manet in charitate, in Deo manet, et Deus in eo.” Patres Et Theologi. Generaliter efficacitatem actus charitatis ad remittenda peccata et conferendam gratiam, saepius extollunt ad verba Scripturae provocantes. Quandoque eandem efficaciam tribuunt ipsi actui fidei, quatenus attendunt ad principium omnis justificationis quod est prius in intel- DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 195 lectu per fidem quam in voluntate per charitatem, vel quatenus fidem accipiunt pro fide charitate formata seu pro tota dispositione subjec­ tiva ad justificationem (cf. Tertullianum et Bcrnardum mox cit.). Quandoque, ipsam relationem actus charitatis ad sacramentum Bap­ tismi considerantes, explicite asserunt illum ante sacramentum justifi­ care. Ante Ambrosium et Augustinum nonnisi rara et minus explicita habentur testimonia, imo saepe Patres ita urgent necessitatem Bap­ tismi contra abusum dilationis ut nullum esse dicant medium salutis praeter Baptismum vel martyrium. Attamen Tertullianus (infra cit.) tam certe de efficacitate charitatis, quam “fidem integram” appellat, judicat, ut inde inepte commendet dilationem susceptionis ipsius sacra­ menti; Cyprianus (infra cit.) docet defunctos, qui invalide (ut erronee putat) baptizati fuerint in haeresi et ad Ecclesiam conversi rebaptizati non fuerint, a misericordia divina salvari; Anonymus de Rebaptismate (infra cit.) docet “in Spiritu sancto homines posse sine aqua baptizari”. AUGUSTINI vero et AMBROSII tam firma et explicita est doc­ trina ut BERNARDUS contra Abaelardum inclamet: “Ab his ergo duabus columnis, Augustinum loquor et Ambrosium, crede mihi, diffi­ cile avellor. Cum his, inquam, me aut errare, aut sapere fateor: credens et ipse, sola fide hominem posse salvari, cum desiderio percipiendi sacramentum: si tamen pio adimplendi desiderio mors anticipans, seu alia quaecunque vis invincibilis obviarit” (Epist. 77, 8 ad Hugonem a S. Victore, M.L. 182, 1036). Sint quaedam testimonia: QUOAD GENERALEM EFFICACITATEM CHARITATIS IN REMISSIONEM PECCATORUM (abstrahendo ab utroque sacra­ mento Baptismi et Poenitentiae) : Chrysostomus, Horn. 7 in 2 Tim., n. 3: “Sicut ignis, in silvam in­ gressus, omnia purgare solet, sic caritatis fervor, quocumque inciderit, omnia tollit atque exscindit . . . Ubi caritas est, omnia sublata sunt mala” (M.G. 62, 640). Idem, In S. Romanum mart. 1, 1: “[Apostolus] plane sciebat cari­ tate nihil esse majus, nihil ipsi par esse, nec ipsum quidem martyrium, quod caput est omnium bonorum . .. Nam caritas quidem etiam absque martyrio Christi discipulos facit; martyrium autem sine caritate facere id non potest” (M.G. 50, 607). Augustinus, In 1 Joan., tract. 5, 10: “Redeat unusquisque ad cor suum: si ibi invenerit caritatem fraternam, securus sit, quia transiit a morte ad vitam” (M.L. 35, 2017). 196 DE BAPTISMO Petrus Chrysologus, Serm. 94: “Vide ne desperes, homo, remansit tibi unde piissimo satisfacias creditori. Absolvi vis? Ama. Caritas co­ operiet multitudinem peccatorum [1 Petr. 4, 8]. Negationis crimine quid peius? Et tamen Petrus amore solo valuit hoc delere, probante Domino, cum dicit: Petre, amas me? [Joan. 21, 15]. Inter omnia Dei praecepta amor obtinet principatum” (M.L. 52, 466). Gregorius M., Horn. 33 in Evang., n. 4: “Quid, fratres mei, esse dilectionem credimus, nisi ignem? et quid culpam, nisi rubiginem? Unde nunc dicitur: ‘Remittuntur ei peccata multa, quia dilexit mul­ tum’. Ac si aperte diceretur: Incendit plene peccati rubiginem, quia ardet valide per amoris ignem. Tanto namque amplius peccati rubigo consumitur, quanto peccatoris cor magno charitatis igne concrematur” (M.L. 76, 1241). QUOAD EFFICACITATEM CARITATIS IN EFFECTUM BAP­ TISMI (et a fortiori ad effectum Poenitentiae)'. Tertullianus, De Bapt. 18: “Si qui pondus intelligant baptismi, magis timebunt consecutionem quam dilationem: fides integra secura est de salute” (M.L. 1, 1331). Cyprianus, Epist. 73, 23: “Sed dicit aliquis: Quid ergo fiet de his qui in praeteritum de haeresi ad Ecclesiam venientes sine baptismo admissi sunt? Potens est Dominus misericordia sua indulgentiam dare et eos qui ad Ecclesiam simpliciter admissi, in Ecclesia dormierunt, ab Ecclesiae suae muneribus non separare” (M.L. 3, 1170 sq.). Idem, De mortalitate, 17: “In Dei servis, apud quos confessio cogi­ tatur et martyrium mente concipitur, animus ad bonum deditus Deo judice coronatur. Aliud est martyrio animum deesse, aliud animo de­ fuisse martyrium. Qualem te invenit Dominus cum vocat, talem pariter et judicat, quando ipse testetur et dicat: ‘Et scient omnes Ecclesiae quia ego sum scrutator renis et cordis’ (Apoc. ii, 23). Nec enim Deus sanguinem nostrum desiderat, sed fidem quaerit” (M.L. 4, 616; cf. Epist. 10, 5; Epist. 12, 1). Quamvis haec verba referantur ad baptizatos qui martyrium desiderant, tamen ex eis colligi potest mentem S. Doctoris esse dispositionem animae, seu fidem caritate inflammatam, posse supplere effectum Baptismi sicut supplet effectum martyrii, que­ madmodum ipsum martyrium supplet Baptismum. Anonymus de Rebaptismate, 5: “Hoc non erit dubium in Spiritu sancto homines posse sine aqua baptizari, sicut animadversis baptizatos hos prius quam aqua baptizarentur, ut satisfiere et Joannis et ipsius Domini praedicationibus: quandoquidem et sine manus imposi- DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 197 tione apostolorum et sine lavacro, quod postea adepti sunt, gratiam repromissionis acceperint: et sic paulo ante emundatis cordibus eorum, Deus per fidem ipsorum etiam remissionem peccatorum simul eis largi­ tus sit, ut hoc solum eis baptisma subsequens praestiterit, ut invoca­ tionem quoque nominis Jesu Christi acciperent, ne quid eis deesse videretur ad integritatem ministerii et fidei” (M.L. 3, 1238). Ambrosius primus hanc doctrinam magis explicite proponit in noto textu orationis De obitu V alcntiniani II imperatoris (qui in Galliis adhuc catechumenus occisus est), n. 51-53: “Sed audio vos dolere, quod non acceperit sacramenta baptismatis. Dicite mihi, quid aliud in nobis est, nisi voluntas, nisi petitio? Atque etiam dudum hoc voti habuit, ut et antequam in Italiam venisset, initiaretur, et proxime bap­ tizari se a me velle significavit; et ideo prae caeteris causis me accersendum putavit. Non habet ergo gratiam quam desideravit, non habet quam poposcit? Certe quia poposcit, accepit. Et unde illud est: ‘Justus quacunque morte praeventus fuerit, anima ejus in requie erit’ (Sap. iv, 7). “Solve igitur, Pater sancte, munus servo tuo, quod Moyses quia in spiritu vidit, accepit: quod David, quia ex revelatione cognovit, eme­ ruit. Solve, inquam, servo tuo Valentiniano munus, quod concupivit... munus gratiae tuae . . . Qui habuit spiritum tuum, quomodo non accepit gratiam tuam? Aut si quia solemniter non sunt celebrata mysteria, hoc movet, ergo nec martyres, si catechumeni fuerint, coronentur; non enim coronantur, si non initiantur. Quod si suo abluuntur sanguine, et hunc sua pietas abluit et voluntas” (M.L. 16, 1435 sq.). Augustinus, De bapt. 4, 21, 28; 22, 29; 25, 32: “Nec ego dubito catechumenum catholicum divina charitatc flagrantem haeretico bapti­ zato anteponere; sed etiam in ipsa intus Catholica bonum catechumenum malo baptizato anteponimus; nec ideo tamen sacramento Baptismatis, quo iste nondum, ille jam imbutus est, facimus injuriam; aut catechu­ meni sacramentum sacramento Baptismi praeferendum putamus, cum aliquem catechumenum aliquo baptizato fideliorem melioremque cog­ noscimus. Melior enim centurio Cornelius nondum baptizatus Simone baptizato. Iste enim et ante Baptismum sancto Spiritu impletus est (Act. x), ille et post Baptismum immundo spiritu inflatus est (Id. viii, 13, 18, 19) . . . “Baptismi sane vicem aliquando implere passionem, de latrone illo cui non baptizato dictum est, ‘Hodie mecum eris in paradiso’ (Luc. xxiii, 43), non leve documentum idem beatus Cyprianus assumit: quod etiam atque etiam considerans, invenio non tantum passionem 198 DE BAPTISMO pro nomine Christi id quod ex Baptismo deerat posse supplere, sed etiam fidem conversionemque cordis, si forte ad celebrandum myste­ rium Baptismi in angustiis temporum succurri non potest . . . “Quibus . . . ostenditur aliud esse sacramentum Baptismi, aliud con­ versionem cordis; sed salutem hominis ex utroque compleri: nec si unum horum defuerit, ideo putare debemus consequens esse ut et alterum desit; quia et illud sine isto potest esse in infante, et hoc sine illo potuit esse in latrone, complente Deo sive in illo, sive in isto, quod non ex voluntate defuisset: cum vero ex voluntate alterum horum defuerit, reatu hominem involvi” (M.L. 43, 172-176). Bernardus, Epist. 77, 8 supra cit. Ibidem immediate prosequitur: “Solam interdum fidem sufficere ad salutem, et sine ipsa sufficere nihil. Quapropter etsi martyrium vicem Baptismi posse implere conceditur, non plane hoc facit poena, sed ipsa fides. Nam absque ipsa quid est martyrium, nisi poena? Quae ergo martyrio praestat, ut absque ulla dubietate pro Baptismate reputetur; ipsa ita infirma et imbecillis per se erit, ut quod dare alteri valet, sola non valeat obtinere? Et prorsus sanguinis pro Christo effusio magnae cujusdam fidei indubitata proba­ tio est, non Deo tamen, sed hominibus. Sed qui si Deus profecto ad probandum quod vult, nullis indiget experimentis, aeque magnam in corde cujuspiam in pace morientis inspicit fidem, martyrio quidem non interrogatam, martyrio tamen idoneam? Si recordatus fuerit homo, necdum se salutis percepisse mysterium, et dolens poenitensque toto desiderio expetierit, sed assequi mortis celeritate praeoccupatus nequi­ verit; damnabit fidelem suum Deus? damnabit, inquam, hominem pro se etiam paratum mori? ... Pro certo, cum non aliunde martyrium, nisi ex fidei merito illam obtinuerit praerogativam, ut singulariter vice Baptismi secure suscipiatur: non video cur non ipsa aeque et sine martyrio apud Deum tantumdem possit, cui et sine martyrii proba­ mento procul dubio innotescit. Possit sane tantumdem, dixerim, quan­ tum ad salutis spectat obtentum, non autem ad meriti cumulum, quo indubitanter martyrium antecellit . . . Quid planius, quod voluntas pro facto reputetur, ubi factum excludit necessitas?” (M.L. 182, 1036 sq.). Hugo a S. Victore, De sacr. 2, 6, 7: “Qui enim dixit: Nisi quis rena­ tus fuerit ex aqua et Spiritu sancto; non addidit, vel effuso sanguine vice aquae, et tamen verum est quanquam hic scriptum non est. Nam si salvus est qui propter Deum aquam suscepit, quare non multo magis salvus est, qui propter Deum sanguinem fudit? Plus enim est sangui­ nem dare quam aquam accipere . . . Ergo in sanguine baptizatur, qui pro Christo moritur ... et habet baptisma suum in virtute sacra­ menti, sine qua sicut sacramentum ipsum accepisse non prodest; ita DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 199 cum illa habetur, sacramentum habere non posse, non nocet . . . Baptizari [etiam] . . . in voluntate [i.e. per contritionem] esse potest, etiam quando non est in possibilitate; et idcirco juste bona voluntas cum devotione fidei suae non despicitur, quamvis ab eo quod foris est sacramento aquae percipiendo articulo necessitatis praepediatur" (M.L. 176, 452 sq.; cf. ibid. 1, 9, 5). Petrus Lombardus, Sent., I. 4, dist. 4, n. 4 sq., traditionalem doc­ trinam sic resumit et determinat: “Sunt et alii, ut supra posuimus, qui suscipiunt rem et non sacramentum. Qui enim effundunt sanguinem pro nomine Jesu, etsi non sacramentum, rem tamen accipiunt . . . Nec tantum passio vicem Baptismi implet, sed etiam fides et contritio, ubi necessitas excludit sacramentum . . . “Regeneratio fit non tantum per baptismum, sed etiam per poeni­ tentiam et sanguinem. Unde auctoritas dicit, ideo Apostolum pluraliter dixisse fundamentum baptismatum, quia est baptismus in aqua, in sanguine, in poenitentia. Hoc autem non ideo dicit, quod sacramentum Baptismi fiat nisi in aqua, sed quia ipsius virtus, id est, sanctificatio, datur non modo per aquam, sed per sanguinem vel poenitentiam inte­ rius. Ratio etiam id suadet. Si enim non valentibus credere parvulis sufficit Baptismus, multo magis sufficit fides adultis volentibus, sed non valentibus baptizari; unde Aug.: Quaeris quid sit majus, fides an aqua? non dubito quin respondeam, fides. Si ergo quod minus est sanc­ tificare potest, nonne quod majus est, id est, fides, de qua Christus ait: ‘Qui crediderit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet’ . . . “Si [igitur] . . . aliquis habens fidem et charitatem voluerit bapti­ zari, et non valet necessitate praeventus, supplet Omnipotentis benigni­ tas quod sacramento defuerat. Dum enim solvere potest, nisi solvat, tenetur, sed quod jam non potest et tamen vult, non imputat ei Deus, qui suam potentiam sacramentis non alligavit” (M.L. 192. 847 sq.; cf. quae Magister habet de contritione justificante ante sacramentum Poenitentiae, ibid., dist. 17, 2). Eandem doctrinam, quam referunt Richardus a S. Victore (De po­ testate ligandi et solvendi, 20), Rotandus (in Sententiis). Auctor Summae Sententiarum (5, 7), S. Thomas ad ultimam determinationem perduxit sub formali conceptu triplicis baptismi de quo dicetur in art. 18. Duo autem principia, in quibus hanc doctrinam fundant, sunt illud Bernardi: “Voluntas pro facto reputatur, ubi factum excludit necessi­ tas”4 et illud Petri Lombardi et S. Thomae “Deus suam potentiam sacramentis non alligavit”. ‘Quoad hoc principium confer infra art. 18, p. 233 sq. 200 DE BAPTISMO OBICI ES. Non raro Patres asserunt catechumenos, quantumvis bene dispositos, absque Baptismo vel martyrio non justificari, impie­ tatem ferre, salutem non consequi. Ad rem faciunt sequentia testimonia: Cyrillus Hier., Catech. 3, n. 4 et 10 cit. in p. 112. Ibid., n. 4 signanter ait: “Neque si quis etiam virtutum operibus instructus signaculum per aquam non recipiat, ille caelorum regnum ingressurus est” (M.G. 33, 431). Gregorius Naz., Orat. 40, 23, clare docet votum Baptismi absque sacramenti susceptione non prodesse; distinguit quippe tres classes eorum qui Baptismum non suscipiunt, i.e. eorum qui nullatenus curant de Baptismo, eorum qui illum desiderant sed ex ignavia vel mala volun­ tate susceptionem differunt et eorum qui bonam habentes voluntatem ac recte viventes a susceptione Baptismi ob ignorantiam vel alienam vim impediuntur; prioris autem et alterius classis homines dicit esse a Deo puniendos juxta meritum, postremos vero non quidem puniendos, utpote excusatos, aeque tamen caelestem gloriam amissuros. Augustinus, In Joan., tract. 13, 3, 7 cit. in p. 113, ait catechumenum, quantumvis bene dispositum, absque Baptismo remissionem pecca­ torum non consequi. Praeterea id quod in De bapt. 4, 22, 29 supra cit. dixerat de latrone in cruce converso absque Baptismo, expresse subinde retractavit in Retract. 1, 26; 2, 18; 2, 55, 3 et De anima 1, 9, 11; 3, 9, 12, ubi docet latronem illum dici posse martyrem, vel Baptismum suscepisse, puta per aquam quae ex latere Christi effluxit. Gcnnadius, De eccl. dogm. 74 cit. in p. 114, ait catechumenum in bonis operibus absque Baptismo vel martyrio defunctum non consequi salutem. Fulgentius, De fide ad Petrum, 3, 41 cit. in p. 114, docet neminem absque Baptismo vel martyrio vitam aeternam ingredi. Magis explicite mentem suam exprimit in Epist. 12, 8, 19 (ad Ferrandum) ubi, inter­ rogatus de salute alicuius juvenis catechumeni qui sensibus destitutus baptizatus fuerat antequam moreretur, respondet: “Illum utique ado­ lescentem, quia credidisse et confessum fuisse novimus, ideo per sacra­ mentum baptismatis salvum fuisse firmamus. Qui si non baptizaretur, non solum nesciens, sed etiam sciens nullatenus salvaretur. Via enim salutis fuit in confessione, salus in baptismate. Nam in illa aetate, non solum ei confessio sine baptismate nihil prodesset, sed nec ipsum bap­ tisma non credenti neque confitenti ullatenus proficeret ad salutem. Ideo ergo illi Deus confessionem prodesse voluit, quia eum usque ad sanctam regenerationem in hac vita servavit” (M.L. 65, 388). In antiqua Ecclesia defunctis absque sacramentis Baptismi et Poeni­ tentiae denegabantur preces et sacrificia Ecclesiae, ut constat, v.g. DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 201 ex sequenti canone Cone. Bracarensis (saec. 6) : “Placuit, ut catechu­ menis sine redemptione baptismi defunctis simili modo non oblationis commemoratio, neque psallendi impendatur officium, nam et hoc per ignorantiam usurpatum est” (M.L. 130, 570) et ex Epist. 108, 3 Leonis M. in qua iubetur: “Si . . . aliquis eorum pro quibus Domino supplicamus, quocumque interceptus obstaculo, a munere indulgentiae praesentis exciderit, et priusquam ad constituta remedia perveniat, temporalem vitam humana conditione finierit, quod manens in corpore non recepit, consequi exutus carne non poterit. Nec necesse est nos eorum qui sic obierint merita actusque discutere, cum Dominus Deus noster, cujus judicia nequeunt comprehendi, quod sacerdotale minis­ terium implere non potuit, suae justitiae reservaverit: ita potestatem suam timeri volens, ut hic terror omnibus prosit, et quod quibusdam tepidis aut negligentibus accidit, nemo non metuat. Multum enim utile ac necessarium est ut peccatorum reatus ante ultimum diem sacerdotali supplicatione solvatur” (M.L. 54, 1012). RESP ONDET UR. Generice notandum est: 1. quod Patres quan­ doque ita absolutam necessitatem Baptismi urgent eiusque dilationis abusum reprehendunt, ut videantur denegare ipsam sufficientiam con­ tritionis cum voto Baptismi quam plures, ut vidimus, in aliis locis explicite asserunt; 2. quod incisum “hominem absque Baptismo non justificari” multiplici sensu recte intelligi potest, scilicet vel quatenus desit plena dispositio seu perfecta fides et contritio, vel quatenus post acceptam justificationem ex voto Baptismi homo hoc votum adimplere praetermittit, vel quatenus ipsa contritio non ex se sed ex voto Bap­ tismi justificat, vel quatenus difficilior ac ideo minus certa est justifi­ catio ex opere operantis subiecti quam ex opere operato sacramenti, vel quatenus nonnisi per Baptismum plena illa remissio obtinetur qua homo possit gloriam caelestem immediate ingredi. Verba Augustini (In Joan., tract. 13, 3, 7) interpretari debent, ut patet ex ipso textu et ex similibus increpationibus S. Doctoris, de obli­ gatione adimplendi votum Baptismi et de gravitate abusus dilationis. Similiter interpretari possunt verba Cyrilli Hier, (ceterum cf. Catech. 13, 31 ubi de latrone in cruce), Gennadii et Fulgent ii (De fide ad Petrum, 3, 41). S. Thomas verba Gennadii interpretatur de plena remissione quae in solo Baptismo et martyrio obtinetur, scri­ bens: “Nullus pervenit ad vitam aeternam, nisi absolutus ab omni culpa et reatu poenae; quae quidem universalis absolutio fit in per­ ceptione baptismi et in martyrio; propter quod dicitur quod in mar­ tyrio omnia sacramenta baptismi complentur, scilicit quantum ad ple­ nam liberationem a culpa et poena. Si quis ergo catechumenus sit 202 DE BAPTISMO habens desiderium baptismi, quia aliter in bonis operibus non morere­ tur, quae non possunt esse sine fide per dilectionem operante, talis decedens non statim pervenit ad vitam aeternam, sed patietur poenam pro peccatis praeteritis; ipse tamen ‘salvus erit sic quasi per ignem’ ut dicitur 1 Corinth, iii, 5” (ç. 68, a. 2, ad 2). Augustinus in objectis locis Retract, et De anima nullo modo sententiam suam retractat sed tantum aptitudinem exempli latronis, quod in priori loco attulit ad ostendendam efficacitatem contritionis absque Baptismo. Ut enim necessitatem Baptismi contra Pelagianos fortius urgeat, ait nec certo constare ipsum latronem in cruce absque Baptismo aut martyrio salutem obtinuisse (ut ipse cum Cypriano et aliis prius dixerat) sed dici etiam posse latronem fuisse martyrem aut Baptismum quomodolibet, puta per aquam lateris Christi, accepisse. Verba Gregorii Naz. et Fulgentii (Ep. 12 ad Ferrandum) gravi­ orem jaciunt difficultatem, unde quidam theologi, ut Tournely (De bapt., q. 2, a. 2), dicunt hos Patres revera contradicere traditional! sententiae ceterorum. Ad textum tamen Gregorii Naz. quidam dicunt in eo agi de iis cate­ chumenis qui quamvis vitam rectam ducant tamen perfectam contri­ tionem de praeteritis non habent; alii probabilius dicunt mentem S. Doctoris esse quod tales catechumeni “non habeant nisi infimum locum in beatitudine, scilicet per modum haereditatis tantum, sicut parvuli, non per modum mercedis; quia pariter S. Doctor dicit baptizatos in fine vitae, ‘si post baptismum nihil boni egerint, ignis quidem sup­ plicium a se excludere, praemium tamen seu gloriam non consequi:’ quod catholice intelligi non potest, nisi quod non consequantur gloriam ut praemium, sed ut haereditatem tantum, sicque infimum gradum, ut parvuli”.5 Fulgentii verba interpretari possunt de necessitate voti Baptismi et de stricte dicta gratia sacramentali regenerationis plenaeque pecca­ torum remissionis quae per solum Baptismum confertur. Ait enim ibidem (9, 20): “Mysteria, quae ante baptisma in Ecclesia geruntur, concipi spiritualem hominem jaciunt, non renasci. Hinc est quod per­ veniet ad salutem, si quem secunda nativitas educet in lucem. Ad quam lucem illis homo mysteriis praeparatur, sed baptismatis sacramento perducitur. Hoc est quod superius dixi in illis mysteriis esse salutis officium, in baptismate salutis effectum; quem utique non infirmitatis incursio, sed sola sibi potest negare mutatio voluntatis” (M.L. 65, 388 sq.). * Büluart, Dc bapt., diss. 1, a. 6, obj. 4, Inst. 4, Parisiis, 1904, t. 8, p. 413. 203 DE SUPPLETIVIS BAPTISMI In antiqua Ecclesia praedicta suffragiorum denegatio non ubique observabatur, ut patet ex supracitata Oratione Ambrosii de obitu Valentiani II et ex sequentibus verbis Cone. Toletani XI a. 675 {can. 12) celebrati in eadem ecclesia hispanica in qua supradictum Cone. Bracarense: “De his autem qui accepta poenitentia, antequam recon­ cilientur ab hac vita recesserint, quamquam diversitas praeceptorum de hoc capitulo habeatur. Illorum tamen nobis sententia placuit qui multiplici numero de hujusmodi humanius decreverunt, ut et memoria talium in ecclesiis commendetur, et oblatio pro eorum delicto a presby­ teris recipiatur” (M.L. 130, 547). Ceterum ratio quare in quibusdam ecclesiis suffragia denegarentur defunctis absque Baptismo aut Poenitentia non erat quia credebatur eos non esse salvos sed, ut apparet ex ipso objecto documento Leonis M., sive ut receptio tantorum sacramentorum commendaretur dila­ tionisque abusus extirparetur sive quia Ecclesia, cum sit externa socie­ tas, potest, ab interioribus hominum dispositionibus abstrahendo, reser­ vare sua suffragia illis qui exteriori sacramenti vinculo sibi conjun­ guntur, quemadmodum omnes baptizandi (etiam si interiori contritione sunt jam sanctificati) jubentur ad fores Ecclesiae stare, quasi extra viam salutis adhuc constituti. CONCLUSIO Conclusio 1. Actus Susceptionem Baptismi Contritionis Scu Charitatis Antecedenter Ad (Vel Poenitentiae) Valet Ad Justificationem Et Gratiam Sanctificantem Producendam Seu Ad Supplendum Ipsum Sacra­ mentum Quoad Principalem Ejus Effectum. Probatur. Necessitas Baptismi (vel Poenitentiae) nequit evacuare propriam vim actus contritionis seu caritatis. Jamvero huic proprium est justi­ ficare et gratiam sanctificantem conferre. Etenim: 1. SCRIPTURA ET TRADITIO, supra relatae, talem effectum caritati attribunt. Nec valet opponere: a. Haec intelligi debere supposita susceptione Baptismi. Nam, ut modo dicetur, charitas ex se habet vim justificandi quam proinde non amittit etiam post impositam necessitatem Baptismi. b. Deum diligere peccatores (cf. Joan. 4, 10; Rom. 5, 8); ergo ex hoc quod quis diligens Deum ab Eo redamatur non sequitur ipsum justificari. Nam Deus amat peccatores amore tantum benevolentiae, non vero illo amore amicitiae quo venit ad hominem, in ipso mansio­ nem facit eumque filium constituit. 204 DE BAPTISMO c. Etiam aliis virtutibus, ut fidei, timori et eleemosynae tribui justi­ ficationem (Rom. 5, 1; Eccli. 1, 27; Prov. 14, 27; Tob. 12, 9), quae tamen ex seipsis non justificant; ergo ex hoc quod justificatio tribuitur caritati non sequi eam ex seipsa justificare. Nam ex natura rei seu ex indole aliarum virtutum patet eas non posse ex seipsis justificare, ac ideo justificare ex alia dispositione cum ipsis concurrente easque infor­ mante (quae est praecise caritas); e converso ex indole caritatis, ut mox dicetur, apparet eam talem efficacitatem ex se habere. Ceterum, de nulla alia virtute efficacitas justificati va tam absolute et instanter praedicatur nec alios effectus gratiae ei tribuuntur uti intima praesen­ tia Dei et nativitas ex Deo. 2. ACTUS CONTRITIONIS necnon actus charitatis a quo ille pro­ cedit: a. expellit peccatum cui contradictorie opponitur tamquam con­ versio ad Deum aversioni ab eodem, ac consequenter gratiam ponit sine cuius infusione macula peccati quae est gratiae privatio auferri non potest; b. necessario coniunctam habet gratiam, tum consequenter, quatenus importat Deum amicum, adeoque redamantem, adeoque se homini unientem, adeoque gratiam infundentem (cf. 2-2, q. 23, a. 1; q. 27, a. 2), tum concomitanter, quatenus cum sit actus amicitiae im­ portat hominem Deo amicum seu quodammodo in gratia constitutum, tum etiam antecedenter, quatenus actus amicitiae nequit procedere nisi a principio amicitiae qui est gratia, sive haec cum quibusdam acci­ piatur pro habituali gratia, sive cum aliis pro actuali gratia producente actum charitatis cui gratia habitualis tamquam effectus consequitur. Ergo actus contritionis seu charitatis valet ad supplendum sacramen­ tum Baptismi quoad principalem ejus effectum. Nota. Quidam arguunt ex eo quod in Λ.Τ. sola contritio justificabat adultos nec convenit dicere in N.T. quod est lex caritatis et perfectior status eam amisisse efficacitatem suam. Attamen haec ratio non valet si admittatur existentia et necessitas Circumcisionis (ac remedii na­ turae) et Poenitentiae in antiqua lege, juxta dicta in superiori tractatu, art. 40. Dices. Efficacitas contritionis videtur evacuare tum absolutam ne­ cessitatem Baptismi, non enim dici potest absolute necessarium quod aliunde regulariter suppleri potest, tum veritatem jormae baptismatis “Ego te baptizo, i.e. tibi confero spiritualem gratiae ablutionem”, non enim ablui potest qui iam ablutus invenitur. Resp. Absoluta necessitas alicuius medii, qui non ex rei natura sed tantum ex positiva institutione est necessarium, bene componi potest cum praesentia alterius medii cui coniungatur votum illius, ut dictum est in art. 9, resp. ad obj. 1. Ceterum Baptismus quoad quosdam effec- 205 DE SUPPLETIVIS BAPTISMI tus, scilicet gratiam sacramentalem qua talem et characterem, per nullum medium suppleri potest. Veritas formae baptismalis servatur etiam in catechumeno contrito, tum quia confertur ei secunda gratia quae de se est ablutiva non minus quam prima gratia, tum quia additur perfectior ablutio et regeneratio per gratiam sacramentalem qua talem. Idem dic quoad veritatem formae Poenitentiae. Conclusio 2. Votum Actus Baptismi Contritionis Saltem Vel Implicitum, Charitatis Imo Vi Necessario Huius Voti rtat Justificare X Dicendus Est. Probatur. Baptismus est omnibus absolute necessarius necessitate medii ad salutem. Ergo actus contritionis vel charitatis nequit justificare nisi una cum Baptismo seu cum ordine ad illum et ex cius voto (sine quo voluntas observandi omnia mandata quae in charitate includitur existere non potest), ita ut tale votum non sit tantum conditio efficaci­ tatis charitatis (ut quidam minus recte dicunt), sicut est votum aliorum quae imponuntur sub sola necessitate praecepti, sed causa cum chari­ tate concurrens, imo ratio efficacitatis istius, quae ideo gerit vices et nomen Baptismi (flaminis) et qua talis justificat, mentaliter et spiritualiter Christo incorporando. Ad rem S. Thomas: “Sacramentum baptismi dupliciter potest alicui deesse: uno modo et re et voto, quod contingit illis qui nec baptizantur, nec baptizari volunt, quod manifeste ad contemptum sacramenti perti­ net, quantum ad illos qui habent usum liberi arbitrii. Et ideo hi quibus hoc modo deest baptismus, salutem consequi non possunt, quia nec sacramentaliter, nec mentaliter Christo incorporantur, per quem solum est salus; alio modo potest sacramentum baptismi alicui deesse re, sed non voto; sicut cum aliquis baptizari desiderat, sed aliquo casu praeve­ nitur morte, antequam baptismum suscipiat, et talis sine baptismo actuali salutem consequi potest, propter desiderium baptismi, quod procedit ex fide per dilectionem operante, per quam Deus interius hominem sanctificat, cujus potentia sacramentis visibilibus non alli­ gatur” (q. 68, a. 2). Patet autem sufficere votum Baptismi implicitum, quippe quod vere et necessario includitur in actu charitatis, sive illius qui necessitatem Baptismi ignorat, sive illius qui, eam cognoscens, actu de ipsa non cogitat vel, cogitando, Baptismum suscipere explicite fortasse non proponit. Dices 1. Hoc ipso quod ponimus votum baptismi in contritione per- 206 DE BAPTISMO fecta inclusum sufficere, baptismus non est magis necessarius necessi­ tate medii quam observatio aliorum praeceptorum, puta, jejunandi vel audiendi missam; quia pariter sine aliis praeceptis aut eorum voto nemo potest justificari; ergo vel votum baptismi non sufficit, vel bap­ tismus non est necessarius necessitate medii. “R. N. sequelam. Aliter enim et aliter concurrunt votum baptismi et votum aliorum praeceptorum; cum enim baptismus sit a Christo insti­ tutus ut medium ad consequendam remissionem peccatorum et justi­ ficationem, justificatio dicit intrinsecum respectum ad illum et depen­ dentiam ab illo, et ideo contritio cum voto baptismi concurrit ad justificationem ut gerens vices baptismi. At vero cum alia praecepta non sint instituta ut media ad consequendam justificationem, sed propter alios fines, justificatio non dicit intrinsecum ordinem ad illa, neque eorum observatio positive concurrit ad illam sicut baptismus, sed nega­ tive tantum tanquam removens peccatum quod illam impediret. Unde contritio, quantumvis includat votum aliorum praeceptorum, puta je­ junii, non concurrit ad justificationem ut vices gerens jejunii.”8 Dices 2. Si dicatur contritio justificare ex voto alterius medii salutis, seu Baptismi, etiam dicendum est Baptismum justificare ex voto charitatis. Resp. Neg. paritas. Nam Baptismus non agit ex opere operantis sicut charitas, sed ex opere operato, unde in charitate votum Baptismi includi potest et debet, non vero vicissim. Dices 3. Si contritio justificaret ex voto sacramenti sequeretur talem justificationem esse tantum conditionatam. Resp. Potest talis justificatio improprie dici conditionata de praesen­ ti quatenus requiritur conditio voti sacramenti (quod proprius lo­ quendo est causa justificationis una cum contritione, ut dictum est), non vero conditionata de juturo quatenus requiratur ipsa sacramenti susceptio in re ad hoc ut justificatio sequatur. Posita igitur hac condi­ tione seu causa, i.e. actu contritionis cum voto sacramenti, justificatio absolute confertur; obligatio autem quae remanet votum ipsum adim­ plendi, non est conditio justificationis obtinendae sed tantum conser­ vandae, ita nempe quod, si ipsa non adimpleatur, justificatio iam ac­ quisita per hoc novum peccatum amittatur. Conclusio 3. Actus Contritionis Vel Charitatis Non Valet Supplere Baptismum (Vel Poenitentiam) Quoad Ceteros Eius Effectus Seu Quoad Gratiam Sacramentalem Stricte Dictam Et Quoad Characterem Baptismalem. • Billuart, De bapt., diss. 3, a. 1, obj. S, Parisiis, 1904, t. 8, p. 432. DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 207 Probatur ex eo quod ex una parte in Scriptura et Traditione hi effec­ tus nulli alio medio quam ipsi sacramento tribuuntur et ex alia parte actus charitatis ex se ad eos nullatenus ordinatur, conversio enim ad Deum quae fit per actum charitatis requirit quidem gratiam sanctifi­ cantem, ut excludatur aversio a Deo seu peccatum, non vero impres­ sionem characteris et collationem eorum quae integrant gratiam sacra­ mentalem qua talem. Ad rem S. Thomas: “Quando aliquis adultus poenitens ad baptis­ mum accedit, consequitur quidem remissionem omnium peccatorum ex proposito baptismi, perfectius autem ex reali susceptione baptismi" (7. 69, a. 1, ad 2). “Remissionem peccatorum aliquis consequitur ante baptismum, se­ cundum quod habet baptismum in voto vel explicite vel implicite; et tamen cum realiter suscipit baptismum, fit plenior remissio quantum ^liberationem a tota poena.” (q. 69, a. 4, ad 2). “[Actus contritionis potest supplere vicem sacramenti] quantum ad ultimum effectum, qui est justificatio a peccatis; sed quantum ad effec­ tum qui est res et sacramentum, scilicet quantum ad characterem, non videtur quod per devotionem accedentis possit suppleri ; quia character nunquam imprimitur nisi per sacramentum” (q. 64, a. 8, ad 2). ART. 17. Utrum Martyrium, Cum Voto Baptismi In Adultis, Valeat Ex Opere Operato Et Abundantiori Modo Baptismum Ipsum Supplere Quoad Principalem Eius Effectum (q. 66, a. 11 et 12; In 4 Sent., dist. 4, q. 3, a. 3; Quodlib. 6, a. 4; Suppi., q. 96, a. 6; 2-2. q. 124). STATUS QUAESTIONIS 1. Sermo de martyrio occurrit tum in theologia morali ubi conside­ ratur psychologice ut actus virtutis fortitudinis, tum in tractatu de Revelatione ubi consideratur philosophice et apologetico ut miraculum et motivum credibilitatis revelationis, tum in praesenti tractatu in quo consideratur dogmatice ut causa justificationis seu medium privilegiatum quo suppletur Baptismus (vel Poenitentia).7 2. Martyrium complete spectatum definiri potest:3 Occisio in odium fidei illata et in eiusdem obsequium acceptata. Prima pars definitionis (occisio in odium fidei illata) convenit mar’Cf. Billot, De bapt., th. 24 in nota circa initium. ‘ Cf. 2-2, q. 124; Suppi., q. 96, a. 6; Cajetanum, In 2-2, q. 124; Billuart, De fortitu­ dine, diss. 1, a. 2; Diet. Théol. Cath., art. Martyre, col. 220 sqq.; Benedictum XIV, De servorum Dei beatif. et beatorum canoniz., Bononiae, 1737, 1. 3, c. 11—22. 208 DE BAPTISMO tyrio ut est quaedam poena seu, ut ita dicatur, opus operatum; altera pars (in eiusdem obsequium acceptata) convenit martyrio ut est qui­ dam actus virtutis seu, ut ita dicatur, opus operantis. Ad idem redit quod alii dicunt: in martyrio tres conditiones requiri, i.e. occisionem, causam persecutoris seu odium fidei, obsequium seu liberam accepta­ tionem subjecti, vel: martyrium considerari posse ex parte rei, ex parte agentis seu persecutoris et ex parte suscipientis. Horum enim duo priora referuntur ad martyrium ut est opus operatum, tertium vero ad martyrium ut est opus operantis. a. Martyrium ut est poena, seu opus operatum, est occisio in odium fidei illata. Duo ergo importat. Primo ex parte rei requiritur occisio. Non sufficit desiderata occisio seu desiderium martyrii, quamvis hoc desiderium intensissima charitate inflammatum possit ex opere operantis, vel tanquam baptismus fla­ minis, effectum martyrii meritorie obtinere, imo sub aliqua ratione superare. Hoc tantum sensu B. Virgo fuit eminenter martyr “per quamdam similitudinem” (2-2, q. 124, a. 4, ad 1). Quidam dicunt requiri et sufficere vulnus de se mortale, quamvis mors non sequatur. Juxta S. Thomam vero sufficit vulnus etiam non de se mortale, ex quo mors de facto etiam post longius tempus sequa­ tur; si vero mors non sequitur, sive quia vulnus non est mortale sive quia miraculose a Deo impeditur, non habetur ratio martyrii saltem proprie et perfecte (2-2, q. 124, a. 4; Suppi., q. 96, a. 6, ad 7). Unde S. Joannes Evangelista non est stricte et perfecte martyr; quidam tamen ob magnam propinquitatem eorum passionis cum martyrio recte ab Ecclesia inter martyres adnumerantur. Quidam dicunt requiri ut vulnus ab homine patienter acceptetur, unde milites etiam in bello sancto morientes, non esse martyres quia non voluntarie sed necessitate occiduntur nec dum hosti resistunt similitudinem gerunt Christi tamquam ovis occisi. Attamen et hi ut veri martyres cum S. Thoma (2-2, q. 124, a. 5 corp, et ad 3; Suppi., q. 96, a. 6, ad 11) habendi sunt, nam voluntarie hosti se praebent oc­ cidendi, quamvis alia (accidentaliter) ratione ac Christus. Secundo, ex parte agentis seu persecutoris requiritur quod causa agendi sit odium Christi seu fidei vel cujuslibet alterius virtutis; unde Augustinus advertendum monet “quod martyres veros non jacit poena, sed causa” (Epist. 89, 2, M.L. 33, 310; cf. In Psal. 34, Serm. 2, 13). Unde martyres sunt J. Baptista occisus ob defensionem inviolabilitatis matrimonii, S. Thomas Cantuariensis ob defensionem j urium Ecclesiae, sanctae virgines ob defensionem castitatis, imo milites, et a fortiori pro bono fidei in sacro bello contra haereticos (cf. 2-2, q. 124, a. 5 DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 209 corp, et ad 3; Suppl., q. 96, a. 6, ad 9. 10 et 11; In epist. ad Rom., c.8,1. 7). b. Martyrium ut est actus virtutis, seu opus operantis, requirit vo­ luntariam perpessionem mortis. Qui actus, ut docet S. Thomas (2-2, q. 124, aa. 2 et 3), est actus elicitus a virtute fortitudinis; imperari vero potest ab aliis virtutibus, ut a poenitentia, castitate, justitia, et maxime a caritate a qua semper imperatur si insit in subjecto. In parvulis, qui sunt incapaces actus virtutis, martyrium habet imper­ fectam rationem; in ipsis enim tantum prima pars definitionis verificatur (cf. Suppi., q. 96, a. 6, ad 12). 3. Martyrium in hoc articulo consideratur tantum primo modo, i.e. ut poena et opus operatum; actus enim virtutis seu voluntaria mortis perpessio in parvulis est impossibilis, in adultis vero se habet tantum ut conditio baptismi sanguinis ut in Conci. 3 explicabitur. 4. Quaeritur an martyrium, sicut ipse Baptismus aliaque sacra­ menta, influat ex opere operato (i.e. vi positionis actus) non vero tan­ tum ex opere operantis, quamvis in adultis etiam ita concomitanter operetur. Nec est necesse cum quibusdam dicere martyrium influere quasi ex opere operato, vel ad modum operis operati, ut inde fiat di­ stinctio ab influxu sacramenti; nam martyrium influit ex opere operato ad modum conditionis, sacramentum vero N.L. ad modum verae causae, quomodolibet tandem causa accipiatur sive physice sive moraliter sive intentionaliter. 5. Quaeritur de influxu martyrii in principalem tantum effectum Baptismi (i.e. in gratiam communem), ad exclusionem nempe tum characteris tum propriae gratiae sacramentalis qua talis; et cum dicitur illum abundantiori modo per martyrium conferri, id refertur tum ad baptisma flaminis seu contritionem, et signat martyrium non solum re­ missionem culpae, ut illud, conferre sed etiam remissionem totius poe­ nae, tum ad Baptisma aquae, et signat martyrium quosdam secundarios effectus habere quibus accidentaliter praecellit ipsum sacramentum. 6. Quattuor quaeruntur: de efficacitate martyrii ex opere operato tum in parvulis, tum in adultis; de dispositionibus in adultis requisitis (inter quas est votum Baptismi); de variis effectibus et privilegiis martyrii. PARS NEGATIVA 1. QUIDAM ANTIQUI HAERETICI meritum martyrii reiecerunt. Ita Gnostici, praesertim Valentinus et ejus asseclae, quos Tcrtul- 210 DE BAPTISMO lianus appellat “martyriorum refragatores . . . salutem perditionem interpretantes . . . lucem in tenebras reformantes” (Adv. Gnosticos Scorpiace, 1, M.L. 2, 145. 147), hanc eorum sententiam citans: “Nec simplicitas ista [est], sed vanitas, imo dementia, pro Deo mori” (ibid., 146) ac de ipso Valentino scribens: “Speraverat episcopatum Valen­ tinus, quia et ingenio poterat et eloquio. Sed alium ex martyrii praero­ gativa loci potitum indignatus, de Ecclesiae authenticae regulae abru­ pit” (Adv. Valentinianos, 4, M.L. 2, 581). 2. PLURES THEOLOGI, quaedam verba Scripturae, Patrum etS. Thomae (cf. infra, obj. 4) circa martyrii efficaciam interpretantes de propria virtute caritatis et contritionis quae cum eo connectitur, nega­ runt martyrium per se gratiam conferre ex opere operato. Inde in du­ plicem sententiam abierunt: Quidam pauci docuerunt martyrium non prodesse parvulis eo quod non sint capaces actus caritatis. Ita Richardus Armachanus (aliter Fitzralph: filius Rudulphi) f 1360, archiepiscopus in Hibernia, qui docet (Summa in quaestionibus Armenorum, 1. 8, c. 37) SS. Innocentes non ex martyrio pro Christo sed ex circumcisione salutem obtinuisse, et Card. Jacobus de Vitriaco qui negat (Historia Occidentalis, c. 36) privilegium SS. Innocentium extendi ad alios parvulos qui pro Christo occiduntur. Alii plures docuerunt martyrium ex opere operato prodesse parvulis per accidens et ex privilegio, adultis vero tantum ex opere operantis actus caritatis cujus sunt capaces. Ita Bonaventzira, Soto, Ledesma, Vasquez, Bannez, Sylvius. Horum quidam videntur loqui de efficacitate ex opere operato in adultis; at cum simul dicant absque praevio actu caritatis martyrium efficaciam non habere, hanc de facto ad efficaciam operis operantis reducunt.9 PARS AFFIRMATIVA Nota Theologica. Martyrium supplere quomodolibet (i.e. abstrahendo a modo effica­ citatis et a conditione parvuli vel adulti) sacramentum Baptismi quoad ejus principalem effectum, videtur theologice certum propter tam con­ stantia et explicita Patrum testimonia quae ordinarium Ecclesiae ma­ gisterium continere videntur et propter praxim Ecclesiae colentis mar­ tyres ac pro eis orare recusantis. Martyrium in parvulis supplere effectum Baptismi, adeoque saltem quoad parvulos ipsum habere efficaciam ex opere operato, non videtur * Cf. Migne, Tbcol. Cursus, t. 21, coi. 434 sqq., ubi haec ultima sententia probatur ut probabilis a Collet. w DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 211 absque temeritate negari posse, tum propter cultum SS. Innocentium ut Christi martyrum, tum propter jugiter concordem sententiam theo­ logorum; contrariam opinionem saltem temerariam vocant Toleto (In 3 p., q. 66, a. 11) et Suarez (Disp. 29, sect. 1, η. 3). Etiam in adultis martyrium influere ex opere operato vel in eo non requiri actum contritionis, est sententia olim communior, nunc com­ munis; contraria tamen opinio non videtur proprie dicta censura mulctari posse. Documenta Ecclesiae. Vix quidquam produnt, quod ad hanc quaestionem directe referatur, quamvis aliunde abundent Traditionis testimonia. Cone. Trid. in sess. 6 et 7 agere intendit de solis ordinariis causis justificationis per Christi legem institutis; unde non memorat marty­ rium, cujus efficacia est ex extraordinario privilegio et cujus existentia non ab intentione Christi sed a mala persecutorum voluntate dependet; memorat autem votum Baptismi (cf. in p. 192) seu contritionem, quia hujus efficacia est tum ex natura rei tum ex ipso Baptismo qui in ea continetur sub ratione voti. Innocentius III in Epist. “Cum Marthae” ad Joannem Arch. Lug­ dunensem, a. 1202, resumens fere ad verbum celebrem sententiam Augustini (cf. Serm. 159, 1, 1 infra cit.), ait: “Cum sacrae Scripturae dicat auctoritas quod injuriam jacit martyri qui orat pro martyre, idem est ratione consimili de sanctis aliis sentiendum, qui orationibus nostris non indigent, pro eo quod cum sint perfecte beati, omnia eis ad vota succedunt, sed nos potius eorum orationibus indigemus, quos, cum miseri simus, undique mala multa perturbant’’ (M.L. 214, 1122). In Missa et Officio SS. Innocentium, pueri bethlehemitici consideran­ tur ab Ecclesia ut martyres Christi: “Deus, cujus hodierno die prae­ conium Innocentes Martyres non loquendo, sed moriendo confessi sunt” (Oratio in Missa et Officio). “A bimatu et infra cecidit multos pueros Herodes propter Dominum” (Ant. ad Laudes). “Salvete, flores Martyrum, quos . . . Christi insecutor sustulit . . . Vos primae Christi victimae” (Hymnus ad Laudes). “Innocentes pro Christo infantes occisi sunt” (Ant. ad Magnificat). In Missa et Officio de Martyribus Ecclesia laudat excellentiam et fructus martyrii: “Hic est vere martyr, qui pro Christi nomine san­ guinem suum fudit ... ad caelestia regna pervenit” (Resp. lect. 8, Comm. unius martyris). “Viri sancti gloriosum sanguinem fuderunt pro Domino, amaverunt Christum in vita sua, imitati sunt cum in morte sua, et ideo coronas triumphales meruerunt” (Resp. lec. 2, Comm. plur. Mart.). 212 DE BAPTISMO Scriptura. Excellentia persecutionis et passionis pro Christo in genere saepis­ sime exaltatur: cf. Matth. 5, 10-12; 10, 16-22; 20, 22 sq.; Marc. 10, 38 sq.; Luc. 12,50; Joan. 15, 13; Rom. 5,3-5; 8, 17 sq.; 1 Cor. 13,3; 2 Cor. 4, 17; 12, 10; 1 Petr. 2, 21; 1 Joan. 3, 16; Apoc. 2, 10; 6, 9-11; 7, 13-15. Efficaciam martyrii praedicant sequentes textus, maxime si accipi­ antur sub luce Traditionis: Matth. 10, 32: ‘Omnis . . . qui confitebitur me coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo” (cf. Augustinum, De civ. Dei et De anima infra cit.). Luc. 9, 24: “Qui perdiderit animam suam propter me, salvam faciet illam” (cf. Matth. 10, 39; 16, 25; Mare. 8, 35). Joan. 12, 25: “Qui odit animam suam in hoc mundo, in vitam aeter­ nam custodit eam”. Joan. 15, 13: “Majorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis”. Quoad hunc textum confer obj. 4. Patres. Eorum doctrina traditur compendiose infra in Conci., praecipue 2, prob. 2 et synthetice in art. seq. Sufficiat hic quaedam documenta exscribere. Irenaeus, Adv. Haer. 3, 16, 4: “Propter hoc et pueros eripiebat qui erant in domo David, bene sortiti illo tempore nasci, ut eos praemit­ teret in suum regnum; ipse infans cum esset infantes hominum mar­ tyres parans, propter Christum, qui in Bethleem natus est ludae in civitate David, interfectos secundum Scripturas” (M.G. 7, 924). Tertullianus, De bapt. 16: “Est quidem nobis etiam secundum lavacrum, unum et ipsum, sanguinis scilicet: de quo Dominus: ‘Habeo, inquit, baptismo tingui (Luc. xii, 50),’ cum jam tinctus fuisset. Vene­ rat enim per ‘aquam et sanguinem’ (1 Joan, v, 6), sicut Joannes scripsit, ut aqua tingueretur, sanguine glorificaretur, proinde nos faceret aqua vocatos ( Joan, xix), sanguine electos. Hos duos baptismos de vulnere perfossi lateris emisit, quia qui in sanguinem ejus crede­ rent, aqua lavarentur: qui aqua lavissent, etiam sanguinem potarent. Hic est baptismus, qui lavacrum et non acceptum repraesentat, ct perditum reddit” (M.L. 1, 1326). Idem, Apologeticum, 50: “Quis non . . . pati exoptat, ut totam Dei gratiam redimat, ut omnem veniam ab eo compensatione sanguinis sui expediat? Omnia enim huic operi delicta donantur” (M.L. 1, 604). Λ' -· DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 213 Passio SS. Perpetuae et Felicitatis, 6, 4: “Et statim in fine spec­ taculi, leopardo objectus, de uno morsu ejus tanto perfusus est san­ guine, ut populi revertenti illi secundi baptismatis testimonium recla­ maverit: ‘Salvum lotum, salvum lotum’ ” (M.L. 3, 57). Cyprianus, Epist. 73, 21: “Numquid potest vis baptismi esse major aut potior quam confessio, quam passio, ut quis coram hominibus Christum confiteatur et sanguine suo baptizetur? . . . Sciant igitur . . . catechumenos [mortuos sine Baptismo] . . . nec privari baptismi sacra­ mento, ut pote qui baptizentur gloriosissimo et maximo sanguinis bap­ tismo, de quo et Dominus dicebat habere se aliud baptisma baptizari (Luc. xii, 50). Sanguine autem suo baptizatos et passione sanctificatos consummari et divinae pollicitationis gratiam consequi declarat in Evangelic idem Dominus, quando ad latronem in ipsa passione cre­ dentem et confitentem loquitur et quod secum futurus sit in paradiso pollicetur” (M.L. 3, 1168-1170). Idem, Epist. 56, 6: “Christi nativitas a martyriis infantium statim coepit, ut ob nomen ejus a bimatu et infra qui fuerant necarentur: aetas necdum habilis ad pugnam idonea exstitit ad coronam: ut ap­ pareret innocentes esse qui propter Christum necantur, infantia inno­ cens ob nomen ejus occisa est” (M.L. 4, 364). Idem, De exhortatione martyrii, praejatio, 4: “Nos . . . qui. Domino permittente, primum baptisma credentibus dedimus, ad aliud quoque singulos praeparemus, insinuantes et docentes hoc esse baptisma in gratia majus, in potestate sublimius, in honore pretiosius, baptisma in quo angeli baptizant, baptisma in quo Deus et Christus ejus exultant, baptisma post quod nemo jam peccat, baptisma quod fidei nostri in­ crementa consummat, baptisma quod nos de mundo recedentes statim Deo copulat. In aquae baptismo accipitur peccatorum remissa, in sanguinis baptismo corona virtutum” (M.L. 4, 680). Origencs, In Levit., hom. 2, 4: “Audi nunc, quantae sint remissiones peccatorum in evangeliis. Est ista prima, qua baptizamur in remissi­ onem peccatorum. Secunda remissio est in passione martyrii . . . Est adhuc et septima, licet dura et laboriosa, per paenitentiam remissio peccatorum, cum lavat peccator in lacrimis stratum suum” (M.G. 12,417). Idem, In lib. Judicum, hom. 7, 2: “Hoc baptismo [i.e. martyrio] qui baptizatus fuerit, peccare jam ultro non potest” (M.G. 12, 980). Cyrillus Hier., Catech. 3, 10 cit. in p. 112. Gregorius Naz., Orat. 39, 17: “Novi etiam quartum baptismi genus praeter baptismum Moysis, loannis et lesu, nempe quod martyrio et 214 DE BAPTISMO sanguine comparatur, quo ipse quoque Christus baptizatus est, et quidem eo ceteris augustius, quod nullis postea sordibus contaminatur” (M.G. 36, 356; cf. Damascenum, De fide orth. 4, 9). Basilius, De Spiritu S., 15, 36 ait, comparans Baptismum martyrio, illum fuisse tantum in aliqua imitatione seu similitudine mortis Christi juxta Rom. 6, 3, hoc vero in veritate seu perfecta imitatione: “Sunt nonnulli, qui in certaminibus pro pietate revera [i.e. secundum rei veritatem] non imitatione [sicut fit in Baptismo] mortem pro Christo perpessi, nihil symbolis, quae sunt in aqua, opus habuerunt ad salutem nimirum in proprio baptizati sanguine” (M.G. 32, 132). Chrysostomus, Serm. in S. Lucianum, 2: “Neque miremini quod baptismum martyrium nuncuparim ; nam et hic Spiritus cum multa ad­ volat ubertate, ac peccatorum abolitio et animae fit purgatio quaedam mirabilis ac stupenda; et quemadmodum ii qui baptizantur aquis, ita qui martyrium patiuntur proprio sanguine abluuntur” (M.G. 50, 522). Ambrosius, De obitu Valentiniani, 53 cit. in art. praec., p. 197. Augustinus, Serm. 159, 1, 1: “Perfectio tamen in hac vita nonnulla est, ad quam sancti martyres pervenerunt. Ideoque habet ecclesiastica disciplina, quod fideles noverunt, cum martyres eo loco recitantur ad altare Dei, ubi non pro ipsis oretur: pro caeteris autem commemoratis defunctis oratur. Injuria est enim, pro martyre orare, cujus nos debe­ mus orationibus commendari. Certavit enim contra peccatum usque ad sanguinem” (M.L. 38, 868; cf. In Joan., tract. 84, 1). Idem, De bapt. 4, 22, 29 cit. in art. praec., p. 197 sq. De Civit. Dei, 13, 7: “Quicumque etiam non percepto regenerationis lavacro pro Christi confessione moriuntur, tantum eis valet ad dimit­ tenda peccata, quantum si abluerentur sacro fonte Baptismatis. Qui enim dixit, ‘Si quis non renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non intrabit in regnum caelorum’ (Joan, iii, 5): alia sententia istos fecit exceptos, ubi non minus generaliter dixit, ‘Qui me confessus fuerit coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo qui in caelis est’ (Matth. x, 32); et alio loco, ‘Qui perdiderit animam suam propter me, inveniet eam’ (Id. xvi, 25). Hinc est quod scriptum est. ‘Pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum ejus’ (Psal. cxv, 15). Quid enim pretiosius quam mors, per quam fit ut et delicta omnia dimittantur, et merita cumulatius augeantur?” (M.L. 41, 381). Idem, De anima, 1, 9, 10: “Ex quo autem ab illo dictum est, ‘Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu, non potest intrare in regnum Dei' (Joan, iii, 5); et alio loco, ‘Qui perdiderit animam suam propter me, inveniet eam’ (Matth. x, 39): nemo fit membrum Christi, nisi aut Baptismate in Christo, aut morte pro Christo” (M.L. 44, 480). DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 215 Fulgentius, De fide ad Petrum, 3, 41 cit. in p. 114. Gennadius, De cedes, dogm. 74 cit. ibidem. Bernardus, Epist. 77 ad Hugonem Victorinum, 8 cit. in p. 198. Hugo a S. Vietore, De sacr., 1. 2, p. 6, c. 7 cit. in p. 198 sq. Petrus Lombardus, Sent., 1. 4, dist. 4, n. 4 et 5 cit. in p. 199. CONCLUSIO Conclusio 1. Martyrium Supplet Baptismum In Parvulis, Nee Aliter Quam Ex Opere Operato. 1. Ecclesia PARVULOS BETHLEHEMITICOS, ab Herode occisos, colit ut sanctos, idque propter martyrium pro Christo non vero propter circumcisionem. Etenim eos considerat ut martyres Christi (cf. supra Documenta Ecclesiae; Irenaeum, Adv. Haer. 3, 16, 4 supra cit.; Cyprianum, Ep. 56, 6 supra cit.; Augustinum, De gratia et libero arbitrio, 3, 23; Leonem M., Serm. 31, 3; Bernardum, Serm. de Inno­ centibus), nec Ecclesia colit ut sanctos parvulos morientes etiam post Baptismum, nec certum est SS. Innocentes fuisse omnes circumcisos, imo verisimile est quosdam fuisse incircumcisos, vel quia gentiles, vel quia infra octavum diem a nativitate, vel ob incuriam parentum. Nec valet opponere hoc fuisse singulare privilegium quod nequit aliis parvulis extendi. Nam tota ratio talis privilegii est mors pro Christo, quae aeque valet pro omnibus parvulis qui ex causa fidei occiduntur. Probatur Probatur 2. SCRIPTURA supra citata, absque ulla distinctione parvulorum et adultorum, promittit salutem omnibus qui pro Christo animam suam perdiderint; similiter Patres supra citati de efficacitate martyrii generice et absque distinctione saepe loquuntur (cf. v.g. Augustinum, De civ. Dei et De anima supra cit.), imo ipsi operi operato non vero operi operantis, seu dispositionibus subjecti, eam tribuunt (cf. Conci, seq.). Nec valet opponere in Matth. 10, 32, Mare. 8, 35 et Joan. 12. 25, agide eo qui confitetur Christum, vult animam perdere eamque odio habet pro Christo, adeoque de adulto. Nam, omisso quod haec verba non inveniuntur in Matth. 10, 39, confessio dupliciter intelligi potest, i.e. subjective, quae est in ore et voluntate, et objective, quae est in opere; unde in Matth. 16, 25 et Luc. 9, 24 mentio confessionis indifferenter citatur in uno membro textus et omittitur in alio, et Patres atque Ec­ clesia aiunt SS. Innocentes non ore sed opere, “non loquendo sed moriendo”, Christum confessos esse. 216 Conclusio 2. DE BAPTISMO Martyrium Etiam In Adultis Supplet Baptismum Ex Opere Operato, LE. Non Vi Alicujus Disj sitionis Subjecti, Sed Vi Propria, Quatenus Est Conformatio Cum Morte Christi. PATRES ita de efficacitate martyrii loquuntur ut eam non dispositionibus subjecti directe tribuant sed ipsi operi. Nam in­ stanter martyrium appellant baptismum vel alterum baptismum, do­ cent ipsum sicut Baptismum justificare ac vicem Baptismi supplere (cf. praecipue Augustinum, De civ. Dei supra cit.); quae obvio sensu carerent si efficacitas martyrii non esset ex opere operato sed ex concomitante actu caritatis (qui ceterum nec semper adest, ut dicetur in Conci, seq.). Praeterea, dicunt martyrium eamdem ac Baptismum imo majorem efficaciam habere, “injuriam esse pro martyre orare” (juxta celebre effatum Augustini, ab Innocentio III resumptum), martyrium imme­ diate conjungere cum Christo in gloria; quae soli operi operato con­ venire possunt, cum opus operantis caritatis non necessario remittat totam poenam peccati, potest enim quis vel leve martyrium pati vel cum parva caritate ad martyrium accedere post longam vitam peccati et ita non totius poenae remissionem consequi, nec ideo totum Baptismi effectum obtinere aut statum beatitudinis immediate ingredi. Praeterea, connumerant martyrium Baptismo et contritioni quoad efficacitatem; ergo illud ab his distinguunt. Praeterea, innuunt vel explicite (cf. Basilium supra cit.) docent ra­ tionem efficacitatis martyrii esse ipsam perjectam imitationem mortis Christi; quod actui caritatis non convenit, minus adhuc quam Bap­ tismo aquae. Praeterea, si efficacitas martyrii esset ex dispositione subjecti seu contritione, non plene et simpliciter verificaretur traditionalis divisio baptismi fluminis, flaminis et sanguinis; nam quoad adultos suppri­ meretur baptismus sanguinis ac identificaretur cum Baptismo flaminis; unde oporteret sic illos baptismos distribuere: baptismum fluminis pro omnibus, baptismum flaminis pro adultis, baptismum sanguinis pro parvulis. Traditionalis vero sensus est tria baptismata omnibus homi­ nibus indistincte praeberi, quamvis baptismus flaminis in parvulis per accidens verificari nequeat ob naturalem incapacitatem usus rationis. Probatur 1. I i Probatur 2. Martyrium vim habet ex opere operato in parvulis; ergo et in adultis. Utrobique enim eadem est ratio martyrii ejusque effica­ citatis, scilicet passio pro Christo et in similitudinem mortis Christi; si quae differentia habetur, tota in eo consistit quod adulti sint dispo­ sitionum capaces, ac proinde eas afferre debeant quae ex natura rei DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 217 requiruntur ad efficacitatem ex opere operato, ut in Conci, seq. ostendetur. Praesentia dispositionum in adultis nedum tollat rationem operis operati a martyrio, hoc potius nobilius et efficacius reddunt, cum exinde evadat perfectior conformatio passioni Christi, qui “oblatus est quia ipse voluit” (Is. 53, 7), actus virtutis fortitudinis et ordinarie etiam actus meritorius ex caritate concomitante, quemadmodum Baptismus adulti est nobilior Baptismo parvuli ex parte subjecti. Probatur 3. EX CONGRUENTIIS RATIONIS. Abstrahendo a fer­ vore caritatis et contritionis, qui martyrio inesse potest et ordinarie inest, congruit ipsum martyrium ex opere operato habere efficacitatem, sive quia est opus maxime arduum, sive quia est aptum signum maximae dilectionis (cf. 2-2, q. 124, a. 3), sive quia utpote jactura propriae vitae continet sacrificium et contemptum omnis creati boni, sive quia est maxima conjormatio cum passione Christi. Haec ultima ratio, quam innuunt Patres, praecipue Basilius supra citatus, sic evolvi potest cum S. Thoma (q. 66, a. 11 et 12) : Baptismus aquae vim sanctificam habet propter symbolicam imitationem pas­ sionis Christi quam in se refert; ergo valde convenit ut martyrium eandem imo maiorem efficaciam habeat, cum sit expressior configuratio imo realis imitatio passionis Christi. Nec ceterum aliunde quidquam obstat ex parte necessitatis et causalitatis Baptismi aquae. Nam utraque non ex natura rei sed ex insti­ tutione divina inducta est. Baptismus quidem pendet in causando a passione Christi ut a causa proxima et a Spiritu S. ut a causa remota, sed non vicissim; unde independenter a Baptismo potest passio Christi gratiam conferre per martyrium ut per aliam sui imitationem, sicut etiam potest Spiritus S., independenter sive a Baptismo sive a qualibet imitatione passionis Christi, immediate influere gratiam per actum charitatis. Conclusio 3. In Martyrio Eaedem Dispositiones Requiruntur Et Saltem Per Sc Sufficiunt Ac In Sacramentis Mortuorum, I.E. Non Requintur Contritio Sed Sufficit Intentio Et Attritio Cum Voto Sacramenti (Baptismi Vel Poenitentiae). Probatur.10 Haec conclusio est corollarium praecedentis. Tres continet partes. ”Cf. Suarez, Disp. 29, sect. 2 et 3; Billuart, Tract, de fortitudine, diss. 1, a. 2. 218 DE BAPTISMO PRIMA PARS, i.e. QUASDAM REQUIRI BONAS ANIMI DIS­ POSITIONES, patet tum ex ratione martyrii quod est actus virtutis fortitudinis et voluntaria confessio fidei ac conformatio cum Christo, tum ex analogia Baptismi ad cujus effectum supplendum ordinatur martyrium, tum ex praxi et disciplina Ecclesiae quae sollicite curabat ut fidei confessores quantum fieri posset sacramentis Baptismi et Eucharistiae aliisque praesidiis munirentur ut paratiores ad martyrium properarent. SECUNDA PARS, i.e. NON REQUIRI CONTRITIONEM, sequi­ tur ex efficacia martyrii suppletiva Baptismi ex opere operato. Si enim requireretur contritio, haec justificaret ex seipsa ante martyrium, nec unquam martyrium suppleret Baptismum quoad principalem eius effectum, quamvis illum suppleret quoad augmentum gratiae et remis­ sionem totius poenae simulque conferret alios proprios effectus. 5 Seria tamen hic occurrit difficultas propter quam positum est in con­ clusione incisum illud “saltem per se”. Scilicet: imminente mortis periculo, quilibet tenetur elicere actum charitatis seu contritionis; si igitur martyr praeceptum illud adimplet, jam accedit justificatus ad martyrium, si vero non adimplet, tunc neque per ipsum martyrium justificatur, utpote carens debita dispositione. Ergo martyrium semper cum charitate justificat, adeoque ex opere operantis. Huic objectioni quidam probabiliter respondent negando praeceptum charitatis urgere pro martyre, cum ei adsit aliud medium salutis et remissionis peccatorum, nimirum ipsum martyrium, quemadmodum non urget pro homine qui in periculo constitutus resolvit suscipere Baptismum. Alii probabilius concedunt etiam pro martyre urgere prae­ ceptum charitatis, non secus ac praeceptum sacramentum Baptismi vel Poenitentiae suscipiendi. Ratio est quia martyrium est medium salutis extraordinarium et privilegiatum, quod non excludit usum mediorum ordinariorum sed illum supponit, vel supplet in casu impotentiae; ac inde etiam erui potest differentia cum Baptismo, qui cum sit medium ordinarium justificationis, non necessario supponit actum contritionis quando imminet periculum mortis. zl··. Haec sententia est saltem tutior, adeoque in praxi sequenda, iuxta generale principium quod non licet usus opinionis speculative proba­ bilis contra tutiorem, ubi agitur de medio necessario ad salutem. Neque in hac sententia efficacia martyrii evacuatur, tum quia est per accidens et ex concurrente praecepto quod requiratur actus contritionis non vero per se seu ex ratione dispositionis martyrii, tum praesertim quia de facto actus charitatis inculpabiliter deesse potest, ut si quis conetur conteri sed nonnisi actum attritionis eliciat, vel si repente raptus ad DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 219 martyrium non cogitet de peccatis suis, vel si in inadvertentia aut in somno martyrium patiatur. TERTIA PARS i.e. IN MARTYRIO REQUIRITUR INTENTIO, ATTRITIO ET VOTUM BAPTISMI VEL POENITENTIAE. Quod requiratur votum Baptismi vel Poenitentiae probatur ex eadem ratione nuper allata, quia scilicet haec sunt media ordinaria salutis (cf. Quodl. 6, a. 4). Nec tamen inde sequitur martyrium proprie lo­ quendo justificare ex voto Baptismi, quemadmodum Baptismus flami­ nis, nam in martyrio votum Baptismi se habet ut mera conditio seu ut removens malam voluntatem non suscipiendi ordinaria salutis media, quod inde patet quod non semper votum requiritur, ut in parvulis, dum in contritione votum Baptismi se habet ut causa justificans (cf. art. seq., p. 234 sq. 236 sq.). QUOAD RATIONEM ATTRITIONIS ET INTENTIONIS RE­ QUISITAE EST QUIDAM DISSENSUS INTER THEOLOGOS. Ad cujus intelligentiam nota quod, ut diximus in superiori tractatu (art. 23 et 25), in sacramento Baptismi sufficit intentio habitualis implicita et attritio habitualis implicita, in sacramento vero Poeniten­ tiae requiritur saltem intentio virtualis et attritio actualis. In utroque tamen intentio et attritio sunt distincti actus; non enim attritio de pec­ catis continetur in intentione sacramentum suscipiendi. Quid igitur de martyrio? Requiriturne, sicut in praefatis sacramentis, attritio dis­ tincta ab intentione moriendi pro Christo vel haec sola sufficit? Item, sufficitne ut haec intentio sit habitualis implicita sicut in Baptismo? En breviter quid dicendum videtur: 1. Procul dubio in martyrio REQUIRITUR ATTRITIO de pec­ cato gravi, quia sine poenitentia juxta Cone. Trid., sess. 14, cap. 1 et 4 (Denz. 894. 897) fieri nequit justificatio. Unde non sufficit intentio moriendi pro Christo, ut quidam theologi volunt. Opponit Soto hanc intentionem importare amorem Dei seu dolorem de peccato. At hoc negandum est; nam intentio martyrii est formaliter actus elicitus a fortitudine, unde non potest importare dolorem nisi prout imperatur a virtute charitatis vel poenitentiae, seu nisi ei addatur actus attritionis vel contritionis. Opponit Suarez quod ad hoc ut martyrium justificet ex opere operato sufficit quod non habeatur obex, ut contingit in eo qui actu non advertit seu non cogitat de suo peccato. At negatur suppositum; scilicet non adesse obicem in eo qui attritionem saltem habitualem implicitam non habeat seu qui aliquo modo peccatum non retractaverit. Provocat Suarez ad haec verba 5. Thomae: “Passio pro Christo 220 DE BAPTISMO suscepta, sicut supra dictum est, obtinet vim baptismi; et ideo purgat ab omni culpa et veniali et mortali, nisi actualitcr voluntatem peccato invenerit inhaerentem” (q. 87, a. 1, ad 2). At S. Doctor supponit quod voluntas cesset peccato inhaerere praecise per actum poenitentiae; unde etiam In 4 Sent., dist. 16, q. 2, a. 2, q. 2, ad 3, ubi repetit eadem verba, addit: “De aliis . . . qui moriuntur [in martyrio] dormientes, dicendum, quod dimittitur eis . . . veniale [peccatum] . . . quantum ad culpam post -mortem”. Relinquitur ergo quod, abstracte loquendo, sola intentio moriendi pro Christo, absque attritione, non sufficit. De facto tamen pie cre­ dendum est ac maxime congruit divinae providentiae ut non permittat aliquem qui sincere habet voluntatem maximum vitae bonum pro fide et virtute immolandi, frustra pati, sed res ita disponat ut ad sufficien­ tem dispositionem ille ante martyrium adducatur; quinimmo ordinarie gratia Spiritus S. ad martyrium impellit ex ardore charitatis iam acquisitae ex opere operantis contritionis. Patet autem non necessario attritionem actualem vel virtualem re­ quiri sed sufficere habitualem etiam implicitam; unde in martyrio non alia attritio requiritur quam ea quae sufficit ad fructuosam suscep­ tionem Baptismi. 1* Μ 4 i| 2. Nullum potest esse dubium quin requiratur INTENTIO MORI­ ENDI PRO CHRISTO. Quaeri tantum potest an ipsa debeat esse actualis vel sufficiat habitualis, et an debeat esse habitualis explicita vel sufficiat implicita, quemadmodum ad validam susceptionem Bap­ tismi. Dicimus quod sufficit habitualis, attamen probabiliter debet esse explicita et non tantum implicita. Debet quidem esse explicita, quia martyrium est res valde onerosa et difficilis, unde eius intentio non videtur contineri in alia, puta in generali voluntate propriae salutis, sicut e contrario continetur intentio Baptismi. “Quapropter, si quis adultus dormiens causa fidei occidatur, absque eo quod antea de martyrio cogitaverit, probabile est quod non sit vere martyr: secus si conjectus in vincula martyrium subire proposuerit; sicut dormiens vere baptizatur, qui antea baptis­ mum desideravit . . . Non est tamen improbabilis sententia contraria Cajetani hic art. 2, et Sylvii 3 p., q. 66, art. 11, quaeritur 3, nimirum justum aut peccatorem vere poenitentem, si omnia sua in Deum ut in finem retulerit, et dormiens occidatur propter Christum, absque eo quod explicite de martyrio cogitaverit, esse martyrem, quia in ea dis­ positione censetur mors aliquo modo voluntarie suscepta.”11 Sufficit tamen voluntas habitualis, quia per se non requiritur maior uBilluart, De fortitudine, diss. 1, a. 2, Consect., Parisiis, 1904, t. 8, p. 36. DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 221 intentio in subjecto sacramentorum, ut diximus in superiori tractatu; quia in eo qui sic est dispositus non habetur obex seu defectus attri­ tionis, potest enim haec haberi etiam habitualiter implicite; quia mar­ tyrium supplet Baptismum et parem efficacitatem habet quantum patitur eius indoles; quia valde durum esset dicere frustraneam esse mortem alicujus, qui pro Christo in carcerem detrusus, in somno aut inadvertenter martyrium pateretur; quia non magis quam necessitas habitualis intentionis continetur in supra citatis verbis S. Thomae (q. 87, a. 1, ad 2; cf. In 4 Sent., dist. 16, q. 2, a. 2, q. 2, ad 3; Cajetanum, In q. 87, a. 1). 3. Ex dictis haec summatim colliguntur: ordinarie sane contingit martyrem cum contritione martyrium obire; martyr probabiliter tene­ tur actum contritionis elicere, sed si ad illum non pertingit vel si non potest, sufficit attritio; attritio debet esse actualis, sed propter inadvertentiam vel impotentiam sufficit habitualis etiam implicita; voluntas moriendi pro Christo debet esse actualis et explicita, sed propter impotentiam aut inadvertentiam sufficit habitualis implicita. Conclusio 4. Effectus Martyrii Supplet Abundantiori Modo Principalem Effectum Baptismi. Probatur. Effectus Baptismi est duplex: character et gratia tum communis tum sacramentalis. Martyrium autem non supplet Baptismum quoad ef­ fectum qui est proprius ipsius ut sacramenti, i.e. quoad characterem (q. 64, a. 8, ad 2 cit. in art. praec., p. 207) et quoad gratiam sacra­ mentalem qua talem; quapropter martyr sacramentum suscipere debet, occasione oblata. At effectus principalis Baptismi qui est gratia communis suppletur totaliter imo abundantiori quodam modo per martyrium. Ad rem. S. Thomas: In 4 Sent., dist. 4, q. 3, a. 3, q. 3: “In his quae sacramentalia sunt baptismus sanguinis non supplet vicem baptismi aquae, sicut est impressio characteris et hujusmodi, sed in eo quod est res tantum. supplet totaliter vicem baptismi aquae . . . Sicut enim in baptismo aquae liberatur ab omni culpa praecedente et poena, ita in baptismo sanguinis.” “Propter quod, addit in 3 p., q. 68, a. 2, ad 2, dicitur quod in martyrio omnia sacramenta baptismi complentur [cf. Gennadium cit. in p. 114], scilicet quantum ad plenam liberationem a culpa et poena.” In 4 Sent., dist. 4, q. 3, a. 3, q. 4: “Quantum ad ea quae sunt res et 222 DE BAPTISMO non sacramentum excedit baptismus sanguinis, quia et gratia in bap­ tismo sanguinis magis augetur habenti, et amplior datur non habenti, si impedimentum non adsit; et remissio peccatorum, quamvis non sit plenior, quia uterque omnem poenam et culpam tollit, tamen est in baptismo sanguinis efficacior et fructuosior, quia secundis maculis non inquinatur, ut Damascenus dicit [De fide orth. 4, 9]”. 3 p., q. 66, a. 12 assignans rationem omnium dictorum, scribit: “Effusio sanguinis pro Christo, et operatio interior Spiritus sancti dicuntur baptismata, inquantum efficiunt effectum baptismi aquae. Baptismus autem aquae efficaciam habet a passione Christi et a Spiritu sancto, ut dictum est. Quae quidem duae causae operantur in quolibet horum trium baptismatum, excellentissime tamen in baptismo sangui­ nis: nam passio Christi operatur quidem in baptismo aquae per quam­ dam figuralem repraesentationem; in baptismo autem flaminis vel poenitentiae per quamdam affectionem; sed in baptismo sanguinis per imitationem operis. Similiter etiam virtus Spiritus sancti operatur in baptismo aquae per quamdam virtutem latentem; in baptismo autem poenitentiae per cordis commotionem; sed in baptismo sanguinis per potissimum dilectionis et affectionis fervorem, secundum illud Joan, xv, 13: ‘Majorem hac dilectionem nemo habet quam ut animam suam ponat quis pro amicis suis’ ” (cf. In 4 Sent., dist. 4, q. 3, a. 3, q. 4; Bonaventuram, In 4 Sent., dist. 4, p. 2, a. 1, q. 2). VARII EFFECTUS ET PRIVILEGIA QUAE MARTYRIO AT­ TRIBUUNTUR, et quorum plures a Patribus laudantur, ad sequentes reduci possunt: 1. Regeneratio vel justificatio per ablationem omnis peccati sive originalis sive actualis tam venialis quam mortalis. Attamen cum pec­ catum veniale (ejusque poena) nonnisi per contritionem directe remit­ tatur, martyri qui inadvertenter aut in somno occiditur, non remittitur nisi in momento separationis animae (cf. In 4 Sent., dist. 16, q. 2, a. 2, q. 2, ad 3). Idem dicendum est de martyre qui patitur in statu gratiae sed cum affectu ad aliquod veniale peccatum; hoc nempe vi martyrii remittitur una cum debita poena quando congrua adest dispositio, i.e. saltem in momento separationis animae. 4 1 2. Augmentum gratiae ex opere operato. Hoc imprimis sequitur ex efficacitate martyrii ex opere operato seu ex eadem ratione qua proba­ tur sacramenta mortuorum causare secundam gratiam ubi iam prima invenitur; ex eo quod secus accedens ad martyrium cum optima dis­ positione, seu cum caritate, esset in peiori conditione quantum ad hoc quam ille qui cum sola attritione accederet; ex eo quod secus parvuli DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 223 bethlehemitici iam circumcisi et parvuli Christianorum iam baptizati nihil ex martyrio acciperent, neque ex opere operato neque ex opere operantis. 3. Sive gratia prima sive secunda cum maiori plentitudine, ceteris paribus, confertur quam in Baptismo. Frustra tamen quis inquireret de gradu et modo. 4. Ipsa justificatio firmius et securius obtinetur, quia, ut aiunt Patres, baptismus sanguinis “secundis maculis non inquinatur’’ vel, ut aiunt quidam theologi, confert donum finalis perseverantiae, quamdam impeccabilitatem et confirmationem in bono. Hoc si referatur ad mo­ mentum separationis animae evidens est, nam perfectum martyrium completur morte, ut supra dictum est, unde si antequam mors sequatur martyr in peccatum incideret, hoc per ipsum martyrium deleretur. Potest tamen etiam referri ad tempus quo martyrium durat usque ad momentum quo mors sequatur, idque dupliciter: primo quatenus de jacto in martyre peccatum moraliter impossibile est, ob ardorem intentionis qui agitat animam et languorem corporis quod iam causam mortis in se suscepit, secundo quia de jure ex quadam summa con­ venientia debetur ei, qui jacturam suae vitae pro Christo posuit, ut a divina providentia specialiter adjuvetur et a peccato praeservetur. 5. Totalis remissio poenae. In hoc baptismus sanguinis superat bap­ tismum flaminis. Hunc tamen Baptismi aquae effectum martyrium supplet non prout pertinet ad gratiam sacramentalem qua talem, sed sub alia ratione, puta prout confert pleniorem remissionem peccati sive quoad se sive quoad ejus effectum qui est poena, vel pressius prout martyrium est maximum opus poenale, ex quo convenit ut stet pro omni poena. 6. Cultus Ecclesiae. Sacrificia aliaque suffragia non offeruntur pro martyribus, sicut pro aliis quibuscumque defunctis etsi sanctissimis; unde vulgatum illud “Injuria est pro martyre orare”. Martyres etiam infantes ut sancti coluntur; non ita infantes mortui post Baptismum, quamvis et ipsi in coelis esse credantur. In processu Canonizationis de sola veritate martyrii inquiritur, nec causa de heroicitate virtutum instituitur sicut quoad alios sanctos. In antiqua Ecclesia poenae ali­ quae canonicae christianis lapsis remittebantur ad preces et commen­ dationes martyrum (quam praxim inepte impugnavit Tertullianus iam Montanista in De Pudicitia, 22). 224 DE BAPTISMO 7. Aureola, praeter auream quae est communis omnibus beatis ut victoribus. “Ideo enim martyrium appellatur tam corona, quam bap­ tisma; quia baptizat pariter et coronat” (Pseudo-Cyprianus, De singu­ laritate clericorum, M.L. 4, 940). 8. Efficacia in puerum in utero matris existent em ac cum ipsa vel in ipsa occisum. Haec extensio privilegii, qua martyrium evadit pro parvulis medium salutis secundum quid facilius quam Baptismus, asse­ ritur a pluribus theologis, ut Soto, Toleto, Cajctano (In 2-2, q. 124, a. 1) estque rationi consentanea, habetur enim in casu verum mar­ tyrium, etsi indirecte illatum. 9. Quaedam perennitas in ratione medii privilegiati justificationis. Probabile enim est martyrium justificasse etiam in V.T., utique ex meritis et in fide passionis Christi futuri. Ratio deduci potest tum ex martyrio SS. Innocentium quod praecessit verba promissoria Christi, tum ex morte Machabaeorum aliorumque cui Patres tribuunt varios martyrii effectus (cf. Cyprianum, De exhortatione Martyrii, 11; Ter­ tullianum, Scorpiace, 8), tum ex convenientiae rationibus enumeratis in Conci. 2, quae aeque valent pro A.T. Tamen plenior vis tribuenda est martyrio in N.T., ut congruit perfectioni novae legis ejusque me­ diorum salutis; inter alia hoc est proprium N.T. quod martyrium, sicut etiam Baptismus, aperit januam regni coelorum. “Est ergo haec sen­ tentia, inquit Suarez (Disp. 29, sect. 3, η. 24), et pia et probabilis, quamvis nihil temere asserendum sit, cum antiqui nihil de hac re clare docuerint”. RESPONSIO Obj. 1. Si martyrium influeret ex opere operato, esset sacramentum. Resp. Martyrium non est sacramentum quia non est signum gra­ tiae, nec etiam est proprie loquendo causa gratiae, sicut sunt sacra­ menta N.L. ut fusius explicabitur in art. seq., Conci. 2. Obj. 2. Efficacitas martyrii contradicit universali necessitati Bap­ tismi, de qua in Joan. 3, 5. Resp. Absoluta necessitas praedicata in Joan. 3, 5 constituit Bap­ tismum unicum medium ordinarium salutis quin tamen excludat existentiam martyrii ut medii extraordinarii et privilegiati, quae imo ex fontibus revelationis eruitur. DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 225 Nota igitur quomodo ad invicem comparentur tria media salutis quae ex revelatione nobis proponuntur. Baptismus nempe est ordina­ rium medium salutis ex positiva lege inductum, sed nequit excludere efficaciam alterius medii ordinarii ex natura rei justificantis, i.e. contritionis, unde eam quodammodo informat, transiens in ejus votum, nec efficaciam alterius medii extraordinarii ex privilegio justificantis, unde ei adiungitur et transit in ejus votum ad modum conditionis. Obj. 3. Martyrium est actus virtutis fortitudinis. Ergo nequit jus­ tificare parvulos, virtutis incapaces. Resp. Martyrium formaliter justificat inquantum est passio seu similitudo Christi, non inquantum est actus virtutis, qui tamen in adultis requiritur in ratione dispositionis. Ceterum ipsa passio in simi­ litudinem Christi vocari potest actus fortitudinis, non formaliter sed objective, et de ipsis parvulis dici potest quod Christum confiteantur objective, scilicet “non loquendo sed moriendo” (cf. Conci. 1, p. 215). Ad rem S. Thomas: “Quidam dixerunt quod in innocentibus accele­ ratus est miraculose liberi arbitrii usus, ita quod etiam voluntarie martyrium passi sunt. Sed quia hoc per auctoritatem Scripturae non comprobatur, ideo melius dicendum est quod martyrii gloriam, quam in aliis propria voluntas meretur, illi parvuli occisi per Dei gratiam sunt assecuti. Nam effasio sanguinis propter Christum vicem gerit bap­ tismatis. Unde sicut in pueris baptizatis per gratiam baptismalem meritum Christi operatur ad gloriam obtinendam; ita et in occisis propter Christum meritum martyrii Christi operatur ad palmam mar­ tyrii consequendam” (2-2, q. 124, a. 1, ad 1; cf. Suppi., q. 96, a. 6, ad 12). Obj. 4. Scriptura, Patres et S. Thomas efficaciam martyrii repetunt ex charitate; ergo martyrium non influit ex opere operato, sed ex opere operantis actus charitatis, vel saltem hunc actum requirit ut necessariam dispositionem. Huc faciunt: JOAN. 15, 13 supra cit.; 1 COR. 13, 3: “Et si tradidero corpus meum ita ut ardeam, caritatem autem non habuero, nihil mihi prodest”. AUGUSTINUS, Epist. 173, n. 6 (ubi invocatur 1 Cor. 13, 3); BERNARDUS, Epist. 77, 8, cit. in art. praec., p. 19S. S. THOMAS, 2-2, q. 124, a. 2, ad 2 ubi ait: “Martyrium est actus charitatis ut imperantis, fortitudinis autem ut elicientis. Inde etiam est quod utramque virtutem manifestat. Quod autem sit meritorium, hoc habet ex charitate, sicut et quilibet virtutis actus. Et ideo sine charitate non valet.” 3 p., q. 66, a. 12: “Virtus Spiritus sancti opera- 226 DE BAPTISMO DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 227 tur . . . in baptismo sanguinis per potissimum dilectionis et affectionis fervorem, secundum illud Joan, xv, 13 . . .”. Ibid., ad 2: “Effusio sanguinis non habet rationem baptismi, si sit sine charitate. Ex quo patet quod baptismus sanguinis includit baptismum flaminis, et non e converso: unde ex hoc ipso probatur perfectior.” nihil mihi prodest si tradidero corpus meum charitatem autem non habuero, ob defectum nempe rectae intentionis et congruae disposi­ tionis, sed multum mihi prodest si tradendo corpus meum, cum requi­ sitis animi dispositionibus, inde charitatem habuero.1'· S. Thomas (2-2, q. 124, a. 2, ad 2 cit. in obiectione) verba Apostoli interpretatur de valore meritorio martyrii qui a sola charitate procedit. Resp. Non mirum est in his testimoniis martyrium saepe consociari charitati. Nam: 1. Semper habet sibi coniunctam charitatem conse­ quenter seu ut eius effectum, quamvis non semper antecedenter seu ut dispositionem; imo a tali effectu quem supplet pro Baptismo aquae accipit rationem baptismi sanguinis et dicitur includere ac superare baptismum flaminis. 2. Saepe habet coniunctam charitatem etiam antecendenter et ex ea accipit rationem operis meritorii et satisfactory 3. Quamvis possit imperari ab aliis virtutibus tamen semper imperatur a charitate si haec adsit. 4. Est maximum opus quod imperari potest a charitate; est enim aptum signum maximae dilectionis et suprema conformatio cum passione Christi quae a charitate processit. Ad singulos autem ex objectis textibus descendendo, respondetur: AUGUSTINUS in Ep. 173, 6, loquitur de defectu dispositionis in haeretico pertinaci qui martyrium subiret absque caritate, i.e. absque unione cum Ecclesia quae est vinculum charitatis: “Foris autem ab Ecclesia constitutus, inquit, et separatus a compage unitatis et vinculo charitatis, aeterno supplicio punireris, etiamsi pro Christi nomine vivus incendereris: hoc est enim quod ait Apostolus, ‘Etsi tradidero corpus meum ut ardeam, charitatem autem non habeam, nihil mihi prodest’ ” (M.L. 33, 755). Sensus JOAN. 15, 13 est martyrium esse maximum inter exteriora signa dilectionis quae alicui dari possunt (2—2, q. 124, a. 3), non vero martyrium necessario supponere maximum actum caritatis, tum quia secus dicendum esset charitatem martyrum superare charitatem cete­ rorum sanctorum, etiam B. Virginis, tum quia potest aliquis etiam sine charitate imo ex corrupto motivo, puta vanagloria vel praesumptione, martyrium subire ut patet ex ipsis objectis textibus Apostoli (1 Cor. 13, 3) et Augustini. In 1 COR. 13, 3 (et v. 1-2) caritas accipitur non in sensu determi­ nato et specifico amoris amicitiae, sed in sensu generaliori redae et su per natur alis intentionis vel si placet amoris Dei qui initialiter inveni­ tur in omni bona intentione. Sine hac igitur intentione omne opus, quantumvis mirabile vel arduum, et in specie ipsum martyrium, non prodest ad salutem.12 Ceterum etiam si charitas ibi accipiatur in proprio sensu amoris amicitiae, Apostolus quidem docet eam esse absolute necessariam ad salutem ita ut a nullo opere quamtumvis excellenti, ut martyrio, sup­ pleri possit et nullum opus ab ipsa separatum salutem consequatur; sed inde non excludit alia opera valere ad salutem quatenus ad chari­ tatem disponunt, uti fides, spes, amor initialis, attritio, vel charitatem producunt, uti martyrium et ipse Baptismus. Unde verum est quod “Cf. Estium, Comm, in h. 1.; Hieronymum, In Ep. ad Gal. (S, 15), 1. 3 c. 5. BERNARDUS cum in Epist. 77, 8, dicit martyrium ex sola fide vim suam habere, non accipit fidem determinate pro fide informata a chari­ tate sed pro fide in sensu generaliori, quo sensu dicimus solam fidem in Christo justificare (i.e. per solam coniunctionem cum Christo unica causa salutis hominem salvari; cf. q. 69, a. 1, ad 2) sive extra sacra­ menta vel martyrium, per actum tamen fidei informatae a charitate, sive intra sacramenta vel martyrium (etiam sine fide informata a cha­ ritate, imo sine ulla fide subjectiva in parvulo), quae non valent justi­ ficare nisi inquantum sunt protestationes fidei. In eodem sensu Petrus Lombardus, coaetaneus Bernardi, accipit fidem, cum comparans ejus efficacitatem cum efficacitate ipsius Bap­ tismi (in quo certe fides formata non requiritur) ait ex ore Hypponensis: “Unde Aug.: Quaeris quid sit majus, fides an aqua? non dubito quin respondeam, fides. Si ergo quod minus est sanctificare potest, nonne quod majus est, id est, fides, de qua Christus ait: ‘Qui crediderit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet’ ” (Sent., 1. 4. dist. 4, n. 5, M.L. 192, 848; verba quae hunc textum praecedunt citavimus in p. 199; cf. etiam Innocentium III [Denz. 413] et S. Thomam, q. 69, a. 1, ad 2). 5. THOMAS, 2—2, q. 124, a. 2, ad 2, instituens tantum comparatio­ nem inter charitatem et fortitudinem prout sunt principium martyrii, obicienti quod martyrium est magis actus charitatis quam fortitudinis quia “actus laudabilis ad illam virtutem praecipue pertinet quae ad ipsum inclinat, et quae ab ipso manifestatur, et sine qua ipsum non valet”, respondet martyrium esse a fortitudine ut eliciente et a chari­ tate ut imperante, sed non dicit semper et a sola charitate martyrium ” Ci. Billot, th. 24, obiicitur secundo. 228 DE BAPTISMO imperari ita ut, absente charitate, ab alia virtute imperari non possit; addit autem sine charitate martyrium non valere in ratione operis meritorii, non vero dicit ipsum non valere ut medium justificationis. Quod ait in q. 66, a. 12, intelligi potest tum de caritate consequenti quae est effectus martyrii, tum de charitate antecedenti in casu quo adest, qui ceterum est casus ordinarius. Quod dicit ibidem ad 2, intelligitur de caritate consequenti, ex qua martyrium accipit “rationem baptismi” inquantum scilicet supplet Baptismum quoad suum principalem effectum qui est caritas et gratia sanctificans. Ceterum, quod S. Doctor sentiat martyrium justificare ex opere operato et absque dispositione charitatis apparet ex sequentibus. In q. 87, a. 1, ad 2 ait quod “passio pro Christo suscepta, sicut supra dic­ tum est, obtinet vim baptismi; et ideo purgat ab omni culpa et veniali et mortali, nisi actualiter voluntatem peccato invenerit inhaerentem”; homo autem habens attritionem non habet voluntatem inhaerentem peccatis. Hoc idem dicit S. Doctor In 4 Sent., dist. 16, q. 2, a. 2, q. 2, ad 3; imo ibidem lectorem remittit ad alium locum eiusdem libri, i.e. dist. 4, q. 3, a. 3, q. 3, ob. 1, ubi expressis verbis docet martyrium non agere ex solo opere operantis. Hanc enim objectionem sibi proponit: “Vide­ tur quod baptismus sanguinis non suppleat vicem baptismi aquae. Baptismus enim aquae habet efficaciam ex opere operato, baptismus autem sanguinis solum ex opere operante; unde sine caritate non pro­ dest, ut dicitur 1 Corinth, xiii. Sed in pueris nihil habet efficaciam ex opere operante, quia usum liberi arbitrii non habent. Ergo in eis bap­ tismus sanguinis non supplet vicem baptismi aquae”. Respondet autem: “Dicendum, quod baptismus sanguinis non habet hoc tantum ex opere operante, neque quantum ad poenam qua aliis martyrium explet: quam contingit non esse sufficientem ad satisfa­ ciendum pro peccato; neque quantum ad devotionem justae voluntatis: quia contingit quod voluntate majori caritate informata aliquis sine martyrio non potest ab omni poena liberari, sed hoc habet ex imitatione passionis Christi; unde de martyribus dicitur Apocal. vii, 14: ‘Laverunt stolas suas in sanguine agni’; et ideo pueri quamvis liberum ar­ bitrium non habeant, si occidantur pro Christo, in suo sanguine baptizati salvantur” (cf. Apocryphum Comm, in Sent, ad Hannibaldum, 1. 4, dist. 4, q. unica, a. 4, ad 3, ubi eadem verba habentur). In Quodlib. 4, a. 19, S. Doctor expresse ponit quaestionem “Utrum aliquis absque perfecta caritate se possit martyrio offerre”, cui affirma­ tive respondet inquiens: “Dicendum est, quod hoc opus quod est offerre se martyrio, vel etiam martyrium sufferre, potest facere non DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 229 solum caritas perfecta, sed etiam ille qui caret caritate, secundum illud Apostoli, I ad Corinth, xiii, 3: ‘Si tradidero corpus meum ita ut ar­ deam, caritatem autem non habeam, nihil mihi prodest.’ Sed caritas perfecta hoc facit prompte et delectabiliter, sicut patet de Laurentio et Vincentio, qui in tormentis hilaritatem ostenderunt. Hoc autem non potest facere caritas imperfecta, vel etiam ille qui caritate caret.” Obj. 5. Martyrium non potest justificare ex opere operato; nam mar­ tyrium est opus completum in instanti mortis, in hoc autem instanti homo non est amplius in statu viae sed in statu termini (in quo nequit amplius justificari); etenim cum corruptio rei sit generatio alterius, res corrupta desinit non per ultimum sui esse sed per primum sui non esse, ut aiunt philosophi, unde compositum humanum tunc desinit (seu moritur) cum primo non est, ita ut instans mortis sit primum instans aeternitatis. Resp. Ad hoc communiter theologi respondent “martyrium gratiam conferre in illo agonis Christiani instanti, in quo etsi nondum physice adsit mors, ob tamen inevitabilem mortis impendentis necessitatem, cursus vitae et martyrium censentur moraliter consummata: in quo instanti vel homo sic est viribus et sensibus destitutus ut amplius pec­ care non possit, vel a Deo sic regitur ut non peccet. Hoc autem instans licet a nobis designari non possit, sufficit quod Deo sit notum.”14 Attamen haec explicatio licet facilis et probabilis non videtur eva­ cuare difficultatem, tum quia supponit ad perfectam rationem martyrii sufficere quod cursus vitae sit moraliter consummatus, dum S. Thomas (cf. supra in Statu Quaest.) docet requiri ipsam mortem physice secu­ tam, tum quia non valet ex ipsa ratione martyrii explicare effatum illud Traditionis “Martyrium secundis maculis non inquinatur” sed cogitur recurrere ad specialem assistentiam divinam. Quapropter melius alii respondent martyrium efficaciam habere in ipso instanti mortis. Sed et hi dividuntur. Quidam respondent martyrium influere in ipso instanti mortis, seu in ultimo instanti vitae quod sit distinctum a primo instanti aeterni­ tatis. Sed hoc est contra objectam doctrinam philosophorum, rem nempe corruptam desinere in primo instanti sui non esse. Unde melius juxta explicationem Cajetani (In 2-2, q. 124, a. 4, n. 7) respondetur martyrium efficaciam habere in ipso instanti mortis, quatenus hoc est simul terminus vitae (seu temporis martyrii) ac qua talis justificationem inducit, delens quoque quidquid mali in tempore praecedenti committi potuit, et initium aeternitatis ac qua talis jam justificatum hominem invenit. Sz quis autem nolit admittere quod in “Billuart, De bapt., diss. 1, a. 6, obj. 3, Parisiis, 1904, t. 8, p. 416. 230 DE SUPPLETIVIS BAPTISMI DE BAPTISMO tali instanti homo mereri potest (cum sit simul initium status termini) ac renuat dicere cum Cajetano hominem mereri in eo instanti non ut est initium aeternitatis sed ut est terminus viae, poterit adhuc dis­ tinguere inter meritum martyrii et ejus efficacitatem ex opere operato, ac dicere in eo praecise instanti martyrem non mereri sed tantum jus­ tificari vel gratiam consequi ex opere operato martyrii; nec ullum in hoc esset inconveniens ex parte rationis status termini, tum quia ita in illo instanti in quo tempus meriti seu status viae terminatur nullum ponitur meritum sed tantum effectus operis operati, tum quia hic ipse effectus ponitur in eo instanti non ut est initium aeternitatis sed ut est terminus viae. Hoc tamen inconveniens ex hac distinctione sequeretur quod ita non ipsum martyrium perfecte et simpliciter dictum (i.e. per mortem ter­ minatum) sed tantum ejus inchoatio esset actus meritorius; quod vide­ tur esse contra mentem Traditionis et S. Thomae (2-2, q. 124, a. 4, ad 4) qui considerant martyrium ut supremum actum meritorium quando ex caritate informatur. ART. 18. Utrum Recte Fiat Distinctio Trium Baptismatum Fluminis, Flaminis Et Sanguinis (q. 66, a. 11 et 12; In 4 Sent., dist. 4, q. 3, a. 3 ; Quodl. 6, a. 4). STATUS QUAESTIONIS Hic articulus est synthesis trium articulorum praecedentium de ne­ cessitate Baptismi (art. 9), de efficacia contritionis (art. 16) et de effi­ cacia martyrii (art. 17). Consideravimus namque Baptismum, contri­ tionem et martyrium prout sunt causae ejusdem regenerationis effec­ tus; nunc considerantur sub communi et analogica ratione baptismi, vel si placet secundum respectum quem contritio et martyrium habent ad Baptismum aquae, ex quo rationem et nomen baptismi participant. «il 4, Ex dictis in Introductione hujus tractatus, ubi de multiplici accep­ tione vocis baptismi et de multorum relatione vel analogia ad sacra­ mentum Baptismi, facile apparet fundamentum variarum enumeratio­ num baptismorum quae apud Patres et antiquos theologos inveniuntur. Celebriores sunt eae quas afferunt Nazianzenus et Damascenus. Gregorious Naz. in Orat. 39, 17 cit. in p. 213 sq., numerat quinque baptismata, i.e. Moysis (in mari et nube), Joannis, Christi, sanguinis seu “baptisma . . . quod martyrio et sanguine comparatur” et poeni­ tentiae seu “lacrimarum baptismum”. Jo. Damascenus in De fide orth. 4, 9, octo recenset baptismata prae­ 231 ter christianum baptismum, i.e. diluvii, in mari et nube, ablutionum legalium, Joannis, Christi a Joanne, poenitentiae, martyrii ac san­ guinis, ignis et cruciatus inferni. Hujus divisionis fundamentum et convenientiam ostendunt theologi medii aevi, ut Albertus M., Bonaventura et S. Thomas (cf. In 4 Sent., dist. 4, q. 3, a. 3, q. 4 et 3p., q. 66, a. 11, ad 3, quorum textuum medul­ lam referemus in Conci. 2). In medio aevo, opera praesertim Petri Lombardi, coepit vulgari CELEBRIS DIVISIO TRIUM BAPTISMATUM FLUMINIS, FLA­ MINIS ET SANGUINIS, ex doctrina Augustini originem trahens, quae sola, utpote solidiori innixa fundamento, temporis naufragio su­ pervixit. Hujus divisionis inquiremus historicam evolutionem et inti­ mam rationem. Ad sensum interim vocum quod attinet, haec nota. Sacramentum Baptismi vocatur baptismus fluminis ab aqua ejusque usu seu ablu­ tione. Baptismus flaminis idem significat ac baptismus spiritus (fla­ men: flatus: spiritus) et ita vocatur tum quia consistit non in materiali actione, sicut baptismus aquae, sed in spirituali actu caritatis et con­ tritionis, tum quia in eo justificatio non a sacramento confertur sed immediate a Spiritu S., unde etiam baptismus spiritus, vel Spiritus S., vel poenitentiae, vocatur; cum autem quandoque dicitur baptismus de­ siderii, vel voti, vel voluntatis, sensus non est votum sacramenti aut ejus effectum sufficere ad justificationem, sed vel ita indicatur ipse actus caritatis vel etiam ipsum votum sacramenti in actu caritatis inclusum. Baptismus sanguinis vocatur martyrium vel proprie ab effusione san­ guinis quae saepius contingit vel a perpessione mortis pro qua sanguis metaphorice accipitur.15 CONCLUSIO Conclusio 1. Doctrina Trium Baptismatum Communem Habet Originem Et Evolutionem. Probatur. Ipsa quidem formula “baptismus fluminis, flaminis et sanguinis”, ita determinata quoad numerum, nomina, juxtapositionem et usum, origi­ nem habet a doctoribus medii aevi; ejus tamen vestigia apud Patres detegi possunt, imo ipsa formula ab Augustino descendere dici potest. COMMUNIS NOMINIS BAPTISMI fundamentum habetur in SCRIPTURA in qua martyrium Christi (Mare. 10, 38) et afflictio “Alias rationes magis fortasse ingeniosas quam reales assignat Bonaventura In 4 Sent., dist. 4, p. 2, a. 1, q. 3. 232 DE BAPTISMO (Luc. 12, 50) vocantur baptismus, sicut ipsum sacramentum, ob gene­ ralem sensum vocis baptismi (i.e. ablutionis). Apud PATRES vero martyrium et contritio vocantur baptismus etiam et praecipue translata voce ab ipso sacramento, ita nempe ut dicantur baptismus ex sua relatione ad sacramentum Baptismi, cujus similitudinem, efficaciam et vicem gerunt. Martyrium, de quo abundant textus (cf. art. praec.), vocatur “bap­ tismus”, “baptismus passionis”, “lavacrum sanguinis”, “baptismus sanguinis” (Cyprianus cit. in art. praec.), “secundum lavacrum” (Ter­ tullianus), “baptismus ... qui non acceptum repraesentat” (Tertul­ lianus), “Baptismum aquae supplens et vicem implens” (Augustinus). Quae omnia apte compendiantur a Cypriano in Ep. 73, 21 cit. in art. praec., p. 213. Quoad contritionem rariora sunt Patrum testimonia. Gregorius Naz. (cit. in Statu Quaest.) “baptismum lacrimarum” et Damascenus (cit. ibid.) “baptismum in poenitentia et lacrimis” eam vocant, sed loquun­ tur de omni contritione etiam intrasacramentali quae baptismus labo­ riosus vocari solet. Ipsa contritio, ut supplens Baptismi effectum, numquam vocatur formaliter baptismus nec a fortiori baptismus flaminis aut poenitentiae, aequivalenter tamen vocatur baptismus vel baptis­ mus pietatis ac voluntatis ab AMBROSIO scribente de Valentiniano II mortuo ante Baptismum cum desiderio sacramenti: “Quod si martyres suo abluuntur sanguine, et hunc sua pictas abluit et voluntas . . . Non quicumque te [o Valentiniane], sed Christus, illuminavit gratia spiri­ tali. Ille te baptizavit, quia humana tibi officia defuerunt” (De Obitu Valentiniani, 53. 75, M.L. 16, 1436. 1442). QUOAD CONNUMERATIONEM ET COMPARATIONEM TRIUM BAPTISMATUM AD INVICEM, ex modo dictis et ex tex­ tibus citatis in duobus art. praec. patet apud Patres communissime et constanter duo tantum, i.e. Baptismum aquae et martyrium, citari et ad invicem comparari. Nazianzenus et Damascenus supra relati tres simul baptismos citant sed una cum aliis speciebus baptismatum nec ad invicem signanter comparant nec etiam baptismum poenitentiae ac­ cipiunt pro poenitentia extrasacramentali. Ambrosius nuper citatus aequivalenter trinam enumerationem profert. R AUGUSTINUS, primus inter omnes, tres baptismos directe inter se comparat ac ita ipsam essentialem formulae doctrinam quamvis non ipsam formulam tradit, inquiens: “Invenio non tantum passionem pro nomine Christi id quod ex Baptismo deerat posse supplere, sed etiam fidem conversionemque cordis” (De bapt. 4, 22, 29, M.L. 43, 173). S. Doctor exhibet rationem quae est ligamen duorum aliorum baptisma- DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 233 tum cum Baptismo aquae ac veluti conditio efficacitatis eorum, i.e. votum illius; ait enim ibidem: “Tunc [effectus Baptismi] impletur in­ visibiliter, cum ministerium Baptismi non contemptus religionis, sed articulus necessitatis excludit”. Ad Augustinum etiam ascendit vulgatum axioma theologorum l( Vo­ luntas pro jacto reputatur”. Illud S. Doctor quoad sensum proposuit, exponens verba Psal. 31, 5: “Dixi: Confitebor adversum me injusti­ tiam meam Domino; et tu remisisti impietatem peccati mei”; Cassiodorus magis directe expressit in expositione ejusdem psalmi; theologi mediaevales, ut Gratianus, Bernardus, Petrus Lombardus et S. Tho­ mas, ad praedictam brevem formulam reduxerunt ac frequenter invo­ carunt, praecipue agentes de Poenitentia. Augustinus, In Psal. 31, enarr. 1, n. 5: “‘Dixi: Pronuntiabo adversum me injustitiam meam Domino ... Et tu remisisti impietatem cordis mei’: audiens vocem confessionis in corde, antequam voce proferretur” (M.L. 36, 256). Ibid., enarr. 2, n. 15: “‘Dixi’. Quid dixisti? ‘Pronuntiabo adversum me injusti­ tiam meam Domino; et tu dimisisti impietatem cordis mei’. ‘Dixi’. Quid dixisti? Non jam pronuntiat, promittit se pronuntiaturum; et ille jam dimittit. Attendite, fratres; magna res: dixit, ‘Pronuntiabo’: non dixit, Pronuntiavi, et tu dimisisti; dixit, ‘Pronuntiabo et tu dimisisti’: quia eo ipso quod dixit, ‘Pronuntiabo’, ostendit quia nondum ore pronuntiaverat, sed corde pronuntiaverat. Hoc ipsum dicere ‘Pronuntiabo’, pronuntiare est: ideo ‘et tu dimisisti impietatem cordis mei’. Con­ fessio ergo mea ad os nondum venerat; dixeram enim ‘Pronuntiabo adversum me’; verumtamen Deus audivit vocem cordis mei. Vox mea in ore nondum erat, sed auris Dei jam in corde erat. ‘Tu dimisisti impietatem cordis mei’; quia dixi, ‘Pronuntiabo’ (M.L. 36, 267 sq.). Cassiodorus, In Psal. 31, 5: “‘Dixi, pronuntiabo adversum me injustitias meas Domino: et tu remisisti impietatem cordis mei’. Hic magna pietas Divinitatis ostenditur, ut ad solam promissionem devotionis subito peccata laxaverit, quando sic judicat pium votum, quemadmodum operationis cfjectum. Dixit enim in corde suo, Domino non tacere quae gesserat; et tanquam cuncta prodiderit, ita illi remissa sunt quae voluit confiteri; merito quando aliquem sola voluntas aut absolvit, aut punit. ‘Pronuntiabo’ dicit, publice fatebor, ut alios ad imitationem trahat pia fidelisque confessio. Sequitur de accusatione propria salutare remedium, quando pepercit judex, cum sibi non parceret reus” (M.L. 70, 220 sq.). Gratianus, Decr., pars 2, causa 33, q. 3, c. 5, supradicta verba Augustini et Cassiodori, sic refert: “Magna pietas Dei, ut ad solam promissionem peccata dimiserit . . . Nondum pronunciat ore, et tamen Deus jam audit in corde, quia ipsum dicere quasi quoddam pronunciare est. Votum enim pro opere reputatur” (M.L. 187, 1521). Idem, ibid., c. 30: “Sicut auctoritas testatur: . . . Voluntas remuneratur, non opus. Voluntas autem in cordis contritione est, opus vero in oris confessione” (ibid., 1528). Bernardus, Epist. 77, 8, cit. in art. 16, p......... : "Voluntas pro facto reputatur, ubi factum excludit necessitas.” Petrus Lombardus, Sent., 1. 4, dist, 17, n. 1: “Unde propheta, ps. 31: ‘Dixi: Confitebor adversum me injustitiam meam Domino; et tu remisisti impietatem peccati mei’. Quod exponens Cassiodorus, ait, in Glossa ordinaria: Dixi, id est, deliberavi apud me quod confitebor, et tu remisisti. Magna pietas Dei, qui ad solam 234 DE BAPTISMO promissionem peccatum dimiserit. Votum enim pro operatione judicatur. Item Aug.: Nondum pronuntiat, promittit se pronuntiaturum, et Deus dimittit; quia hoc ipsum dicere, quoddam pronuntiare est corde. Nondum est vox in ore ut homo audiat confessionem, et Deus audit” (M.D. 192, 880). 5. Thomas, Suppi., q. 10, a. 2: “Voluntas pro facto reputatur: ut in littera [Petri Lombardi, nuper cit.] dicitur”. Saec. 12 determinata formula conficitur. Bernardus in Epist. 77,8 cit. in p. 198 comparat martyrium et contritionem cum Baptismo tanquam ejus vicem supplentia; Hugo a S. Victore in De sacr. 2, 6,7 ibid, cit. magis ad formulam accedit dum dicit aliquem posse non tantum in aqua sed etiam in sanguine et in voluntate baptizari. PETRUS LOMBARDUS formulam explicite refert ac divulgat, inquiens: “Auctoritas dicit, ideo Apostolum [Hebr. 6, 2] pluraliter dixis­ se fundamentum baptismatum, quia est baptismus in aqua, in san­ guine, in poenitentia” (Sent., 1. 4, dist. 4, n. 5, M.L. 192, 848; idem repetit In Ep. ad Hebr. 6, 2, ib. 440; cf. S. Thornam, q. 66, a. 11 Sed contra). Quae sit ista antiquior auctoritas seu glossa, ex qua haec for­ mula originem ducit, nescimus; Glossa quidem ordinaria, a Strabone (f 849) conscripta, ea verba non refert, quae proinde sunt quaedam posterior additio. Posteriores theologi, ut Alex. Halensis, Bonaventura, S. Thomas, eamdem formulam sic proponunt: baptismus aquae vel fluminis, bap­ tismus flaminis vel poenitentiae vel Spiritus S. vel spiritus, baptismus sanguinis. Jam S. Thomas (In Ep. ad Hebr., c. 6, lect. 1) et Bonaven­ tura (In 4 Sent., dist. 4, p. 2, a. 1, q. 1, in prologo) proponunt ipsa verba “baptismus fluminis, flaminis et sanguinis”, quae subinde facta sunt communiora. Conceptus voti Baptismi, in martyrio et contritione inclusi, magis etiam determinatur. S. Thomas docet martyrium et contritionem sup­ plere effectum Baptismi cum voto Baptismi (Quodl. 6, a. 4; q. 72, a. 6, ad 1) “et sic quodammodo agunt in vi baptismi aquae” (In 4 Sent., dist. 4, q. 3, a. 3, q. 1, ad 1 ; cf. In Ep. ad Hebr., c. 6, lect 1). Quod­ dam tamen discrimen ponit inter votum Baptismi contentum in con­ tritione et votum contentum in martyrio. Nam loquens de contritione ait ipsam justificare “ex proposito baptismi”, “secundum quod habet baptismum in voto” et “propter desiderium baptismi” (q. 69, a. 1, ad 2; a. 4, ad 2; q. 68, a. 2); praeterea, agens de absoluta necessitate Baptismi docet neminem salvari nisi per martyrium vel Baptismum, Baptismum vero haberi posse in re vel in voto (q. 68, a. 2, ad 2 et corp.). Ex quo apparet jam apud S. Thomam inveniri discrimen quod nunc explicitius assignatur a theologis inter votum Baptismi, se habens tantum ut conditionem efficacitatis martyrii, et votum Baptismi, se DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 235 habens ut causam efficacitatis contritionis, necnon illa formula sub qua absoluta necessitas Baptismi nunc poni solet quaeque aequivalet distinctioni triplicis baptismi, scilicet “Baptismum esse necessarium in re vel in voto, salvo casu martyrii”. Conclusio 2. Ratio Baptismi Soli Baptismo Aquae Proprie Et Perfecte Convenit; Martyrium Vero Et Contritio Formaliter Baptismus Dicuntur Ob Relationem Ad Baptismum Aquae, Quatenus Supplent Vicem Illius Producendo Eundem Principalem Effectum Cum Voto Baptismi Aquae. Probatur. Proprie loquendo Baptismus est sacramentum regenerationis per aquam in verbo. Unde alia nequeunt dici Baptismus nisi propter ali­ quam relationem ad ipsum, vel nempe quia sunt signa ipsius aut effi­ cacitatis eius, ut diluvium dicitur baptismus quatenus ob salvationem humani generis tunc factam in arca significat effectum Baptismi qui est spiritualis salus hominis, transitus maris rubri dicitur baptismus quia figuravit effectum Baptismi qui est liberatio a servitute daemo­ num, ablutiones quae fiebant in lege dicuntur baptismus quia figura­ bant spiritualem purgationem peccatorum quae obtinetur in Baptismo; vel quia sunt causa, ita baptismus Joannis, qui fuit praeparatorius ac veluti causa dispositiva, et baptismus Christi in Jordane, qui fuit veluti causa efficiens nostri Baptismi: vel quia aliquo modo participant ipsam rationem Baptismi (In 4 Sent., dist. 4, q. 3, a. 3, q. 4; 3p.. q. 66, a. 11, ad 3), ut remedium naturae ac Circumcisio in A.L., quae erant sacramenta ad eundem effectum Baptismi ordinata ac uti eius signa justificantia, in diversa tamen materia constituta, et martyrium ac contritio in N.L., quae sunt a Baptismo specifice distincta tum in ratione signi tum in ratione causae, ad eundem tamen effectum princi­ palem suppletive ordinata. EXINDE PATET QUA RATIONE MARTYRIUM ET CON­ TRITIO DICUNTUR ET SUNT BAPTISMUS. Nempe: 7. Non sic dicuntur baptismus quatenus sint sacramentum sicut ipse Baptismus aquae. Contritio non est sacramentum quia non est signum externum nec influit ex opere operato. Martyrium quidem est quid externum influens ex opere operato, sed non inde sequitur ipsum esse sacramentum, ut quidam inepte putarunt.10 Sacramentum enim est signum institutum ad gratiam demonstrandam et conferendam; martyrium vero nec a Deo institutum est sed ab hominibus inflictum et ab homine accepta“Cf. apud Gond, Disp. 1, a. 7, §3, ob. 2. 236 DE BAPTISMO tum, nec ad gratiam significandam ordinatur sed exprimit interiorem actum virtutis fortitudinis et gerit similitudinem mortis Christi (q. 66, a. 11, ad 2). Omne sacramentum N.L. est vera causa gratiae, marty­ rium vero est tantum conditio cui Deus adnectit ex opere operato effec­ tum gratiae, quemadmodum sacramentis A.L. Assignari etiam solent aliae differentiae quae vel sunt accidentales vel ad duas praedictas reducuntur, scilicet martyrium non esse caeremoniam a Deo permanenter institutam, nec medium salutis ordinarium sed privilegiatum, esse commune utrique testamento, non constare rebus et verbis, non con­ sistere in re determinata seu in determinato genere cruciatus, non con­ ferri per ministros Christi sed diaboli. 2. Dicuntur imprimis baptismus quia eundem effectum justifica­ tionis producunt. Ad rem S. Thomas: “Effusio sanguinis pro Christo, et operatio in­ terior Spiritus sancti dicuntur baptismata, inquantum efficiunt effectum baptismi aquae” (q. 66, a. 12; cf. Petrum Lomb ardum, Sent., 1. 4, dist. 4, n. 5 et Hugonem Victorinum, De sacr., 2,6, 7 cit. in p. 198 sq). 3. Praecipue baptismus dicuntur quia talem influxum habent vice Baptismi, imo cum voto illius. Ad rem S. Thomas: “Utrumque aliorum baptismatum nominatur baptismus, inquantum supplet vicem baptismi aquae” (q. 66, a. 11; cf. Quodlib. 6, a. 4); attamen “baptismus sanguinis et poenitentiae non valent ad regenerationem nisi ei qui habet baptismum aquae in proposito ... et sic quodammodo agunt in vi baptismi aquae” (In 4 Sent., dist. 4, q. 3, a. 3, q. 4, ad 1 ; cf. In Joan., c. 3, lect. 1). Hoc sensu bene intelligitur unitas Baptismi, quatenus nempe “alia duo baptismata includuntur in baptismo aquae” (q. 66, a. 11, ad 1), “si [Baptismus] . . . fuerit in proposito, vel contrarium non teneatur in mente, sicut patet de innocentibus, qui non erant in opposita disposi­ tione” (In Hebr. 6, lect. 1). Hoc sensu etiam plene intelligitur absoluta necessitas Baptismi, qua­ tenus nempe “pro tanto dicitur sacramentum baptismi esse de neces­ sitate salutis, quia non potest esse homini salus, nisi saltem in volun­ tate habeatur, quae apud Deum reputatur pro facto” (q. 68, a. 2, ad 3). Ut tamen jam animadvertimus (art. 16, p. 205; art. praec., p. 219; hic in Conci, praec., p. 234 sq.), quaedam differentia habetur inter votum Baptismi contentum in contritione et idem votum conten­ tum in martyrio; in contritione enim votum se habet ut causa seu ut ratio efficacitatis ipsius, in martyrio vero tantum ut conditio, sicut patet etiam ex eo quod in parvulis votum Baptismi proprie haberi DE SUPPLETIVIS BAPTISMI 237 nequit; unde est quod contritio intimius quam martyrium uniatur cum Baptismo ejusque rationem et necessitatem participet, ac recte dicatur Baptismum esse absolute necessarium in re vel in voto, excepto casu martyrii. De utroque tamen quodammodo verificatur quod participet nomen, rationem, unitatem et necessitatem Baptismi, ut explicatum est. Conclusio 3. Tria Baptismata Diversam Habent Necessitatem, Effica­ citatem Et Perfectionem. Probatur. QUOAD NECESSITATEM, simpliciter praestat Baptisma aquae, quia est medium absolutae necessitatis et ex se solo sufficiens; unde dum ipsum in aliis necessario continetur ut in voto, illa nullatenus con­ tinentur in ipso, cum ei sufficiat attritio in ratione dispositionis. Unde contritio et martyrium non sunt duo media coordinata cum Baptismo sed ipsi subordinata, diversa tamen ratione, contritio nempe ut medium efficax ex natura rei, martyrium vero ut medium efficax ex privilegio positivo. Secundum quid tamen, praestat contritio, tum quia ipsa est causa justificationis ex natura rei, alia vero ex positiva tantum institu­ tione, tum maxime quia alia in ipsa consummantur, non enim aliter salutem operantur in adulto nisi quatenus ex attrito faciunt contritum. QUOAD EFFICACITATEM, distinguendum est inter modum con­ ferendi et effectum collatum. In modo conjerendi praestat iterum Bap­ tismus aquae, quia agit ut vera causa instrumentalis; sequitur marty­ rium, quod agit ex opere operato ad modum conditionis; ultimo venit contritio quae influit ex solo opere operantis. Quoad eÿectum vero, praestat martyrium quia pleniori modo quam ipse Baptismus aquae confert remissionem sive culpae sive poenae; nec obstat quod Bap­ tismus conferat characterem et gratiam sacramentalem. nam haec compensantur in martyrio sive per praedictam plenitudinem gratiae sive per alios effectus quos supra enumeravimus. Contritio autem cedit utrisque tum quia confert gratiam ex solo opere operantis, in illis vero gratia confertur sive ex opere operato sive ex opere operantis, tum quia non aufert totum reatum peccati, tum quia praeter gratiae collationem nullum alium peculiarem habet effectum. QUOAD PERFECTIONEM, inferius est Baptisma aquae, cum sit actus exterioris cultus et pertineat ad virtutem religionis; nobilius est baptisma flaminis, cum sit actus interior et pertineat ad virtutem caritatis; potissimum vero est baptisma sanguinis, ut apte ostendit 5. Thomas ex modo excellentissimo quo in ipso operatur duplex causa nostrae justificationis, scilicet passio Christi et virtus Spiritus S. (cf. q. 66, a. 12 cit. in art. praec., p. 222). CAPUT VII DE PRAEPARATORIIS BAPTISMI, LE. DE BAPTISMO JOANNIS ET CIRCUMCISIONE Cum baptismus Joannis et Circumcisio sint non solum praestantissimae inter figuras Baptismi, ut dictum est in Introductione tractatus, sed etiam quaedam PRAEPARATORIA ad ipsum, ut ait S. Thomas (q. 38, a. 1, ad 1; q. 70, prologus et a. 1, ad 2), operae pretium est ut, ad complementum tractatus, per duos articulos (art. 19 et 20) de ipsis disseramus. S. THOMAS de Circumcisione agit in q. 70 ad calcem materiae de Baptismo, de baptismo Joannis vero in q. 38 in medio tractatu De Verbo Incarnato ante quaestionem de baptizatione Christi (q. 39). Petrus Lombardus vero ejusque commentatores de utroque agunt ini­ tio theologiae sacramentariae, de Circumcisione quidem immediate ante Baptismum (Sent., 1. 4, dist. 1, n. 6-11 ), de baptismo Joannis vero initio materiae de Baptismo (ibid., dist. 2, n. 4-6). ART. 19. mentale Utrum Disponens Baptismus Joannis Ad Baptismum Fuerit Christi” “Quoddam Sacra- Non Vero Proprie Dictum Sacramentum (3 p., q. 38; cf. In 4 Sent., dist. 2, q. 2)? STATUS QUAESTIONIS Est quaestio de baptismo Joannis tum in se tum praesertim relate ad Baptismum nostrum. Praecipue inquiritur utrum fuerit quid distinc­ tum a nostro Baptismo et utrum esset tantum quoddam sacramentale non vero proprie dictum sacramentum. PARS NEGATIVA 1. QUIDAM HAERETICI, idcntificantes baptismum Joannis cum nostro Baptismo, docent illum fuisse sacramentum. Ita: Secta Lucijerianorum (a Lucifero calaritano episcopo fundata), conlDe baptismo Joannis confer Dici. Thêol. Cath., art. Jean-Baptiste (Baptême de saint), col 646 sqq., et Bibliographiam ibidem coi. 656 citatam; D. Buzy, Saint Jean-Baptiste (1922), anglice translatum et auctum a J. Barton, The Life of St. John the Baptist (1933); Toumely, De bapt., q. 1, art. 5. 238 DE PRAEPARATORIIS BAPTISMI 239 ira quos disputans Hieronymus ait: “Audi quid Scripturae do­ ceant: Joannis baptisma non tam peccata dimisit, quam poenitentiae baptisma fuit in peccatorum remissionem, id est, in futuram remis­ sionem, quae esset postea per sanctificationem Christi subsecutura. Scriptum est enim: . . . ‘Ego baptizo vos in aqua, ille baptizabit in spiritu’ (Matth. iii. 11). Si autem Joannes, ut confessus est ipse, non baptizavit in spiritu, consequenter neque peccata dimisit, quia nulli hominum sine Spiritu sancto peccata dimittuntur-’ (M.L. 23, 170 sq.). Petilianus Donatista cujus sententia sic refert et impugnat Augus­ tinus: “Jam vero quod unum quidem Baptismum esse dixisti (Ephes, iv. 5), sed tamen tribus gradibus consecratum, ipsaque tria sic personis singulis dispertitus es, ut aquam Joanni. Spiritum sanctum Domino Jesu Christo, et ignem tertium Paracleto desuper misso tri­ bueris, quantus error sit parumper adverte. Eo quippe ductus es ut ita sentires, quia Joannes ait, ‘Ego quidem baptizo in aqua: qui autem post me venit, major me est; ipse vos baptizat in Spiritu sancto et igni’ (Matth. iii, 11). Nec considerare voluisti, non tria tribus singillatim esse coaptata, aquam Joanni, Spiritum Christo, ignem Paracleto; sed tria haec ad duos potius pertinere, unum ad Joannem, et duo cae­ tera ad Dominum. . . Unum [Joannes] sibi tribuit, illi duo. Vides ergo quemadmodum te fefellit numerus” (Contra litteras Petiliani. 2, 75, M.L. 43, 284 sq.). Protestantes (ut Lutherus, Melanchthoniusp Calvinusp Zwinglius,' Chemnitius, Vossius) qui, ob eorum doctrinam de efficacia sacramenti ex opere operantis, ad unum revocant utrumque baptismum, cum par utriusque sit finis et virtus, scilicet fidei justificantis excitatio, ac pro tanto tenent utrumque esse sacramentum. Doctrina Lutheri et Melanchthonii sic compendiose traditur in dua­ bus propositionibus quas theologi tridentini discussioni subiecerunt antequam devenerint ad finalem redactionem et promulgationem ca­ nonis 1 infra citandi: ‘Eamdem esse vim baptismi Christi et Joannis. Philippus Melanchthon in locis communibus: Nempe baptismi Joannis et Apostolorum. Joannes de passuro Christo, apostoli de passo, et ressuscitato prae­ dicant, tamen ministerium fuit idem, et effectum eumdem habuit in credentibus: et quod aliqui dicunt, tantum paenitentiam significatam esse, non remissionem, est absurdum; nam praedicatio paenitentiae sine remissione est ethnica. ’Initio tamen suae praedicationis Lutherus (Disputatio de baptismo legis, Joannis et Christi, a 1520) et Melanchthonius (Loci communes, a. 1522, tit. De baptismo) docuerant distinctionem et superioritatem Baptismi Christi relate ad baptismum Joannis. ’Inst, christ., 1. 4, c. 15, 7 et 8. ‘De vera et falsa religione, cap. De baptismo. 240 DE BAPTISMO “Baptismum Christi non evacuasse baptismum Joannis, sed ei ad­ didisse promissionem. Lutherus lib. disputationum anno 1520. Videtur Christus baptismum Joannis non evacuasse, sed addito verbo vitae, seu promissionis perfecisse.”8 Plures moderni Protestantes liberales et Rationalist ae (ut Sabatier) * docent Christum non intendisse novum Baptismum instituere, sed tantum acceptare et continuare baptismum Joannis, quem postea pri­ mitiva Ecclesia transformavit in ritum sacramentalem Christianae initiationis (cf. art. 1, Part. Affirm.). 2. QUIDAM THEOLOGI MEDII AEVI, posita distinctione Bap­ tismi Joannis a nostro Baptismo eiusque separatione a nova lege, dixerunt illum fuisse sacramentum quatenus erat signum Baptismi Christi eiusque gratiae, quamvis non esset causa remissionis pecca­ torum. Ita Hugo a S. Victore (De sacr. 2, 6, 5) et Petrus Lombardus (Sent., 1. 4, dist. 2, n. 5) quem sequuntur Bonavcntura et S. Thomas junior in suis commentariis in Sententias. Petrus Lombardus scribit in 1. c.: “Si vero quaeritur an sacramen­ tum fuerit, satis potest concedi ex eo sensu quo legalia signa dicuntur sacramenta. Significabat enim baptismus Joannis rem sacram, scilicet Baptismum Christi, qui non tantum est poenitentiae, sed et remissionis peccatorum” (M.L. 192, 842). Durandus addidit baptismum Joannis pertinuisse ad sacramenta A.L.; S. Thomas junior vero docet illum fuisse medium inter utramque legem, scribens In 4 Sent., dist. 2, q. 2, a. 1, q. 1: “Baptismus Joannis sacramentum erat quodammodo medium inter sacramenta veteris et novae legis, sicut dispositio ad formam media est quodammodo inter privationem et formam. Conveniebat enim quodammodo cum sacra­ mentis veteris legis in hoc quod erat signum tantum; cum sacramentis autem legis novae in materia, et quodammodo in forma.” Petrus Lombardus (1. c., n. 6) exaggerat effectum baptismi Joannis, proponens quamdam sententiam quam S. Thomas reicit ut contra communem opinionem (In 4 Sent., dist. 2, q. 2, a. 4) et ut irrationa­ bilem, scribens in 3p., q. 38, a. 6: “Secundum opinionem Magistri, illi qui baptizati sunt a Joanne, nescientes Spiritum sanctum esse, ac spem ponentes in illius baptismo, postea baptizati sunt baptismo Christi; illi vero qui spem non posuerunt in baptismo Joannis, et Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum credebant, non fuerunt postea baptizati, sed impositione manuum ab apostolis super eos facta. Spiri­ tum sanctum receperunt. Et hoc quidem verum est quantum ad pri­ mam partem, quod multis auctoritatibus confirmatur; sed quantum ad * Thtincr, Acta concilii Tridcntini, t. 1, p. 384. ‘ Les religions d’autorité et la religion de l’Esprit, 1. 1, c. 3. DE PRAEPARATORIIS BAPTISMI 241 secundam partem est penitus irrationabile quod dicitur” (cf. reliquam partem hujus textus et in 1. c. Sent.). PARS AFFIRMATIVA Nota Theologica Et Documenta Ecclesiae. Cone. Trid., sess. 7, can. 1 de Bapt.: “Si quis dixerit, baptismum loannis habuisse eandem vim cum baptismo Christi: A.S.” (Denz. 857).T Igitur de fide est baptismum Joannis non habuisse eandem efficaciam ac Baptismum Christi; hinc theologice certum est ipsum fuisse distinc­ tum a Baptismo Christi, secus habuisset eamdem essentialem effica­ ciam. Theologice certum est ipsum non fuisse sacramentum N.L., quia secus ponerentur octo sacramenta N.L. contra can. 1 de sacr. in gen. eiusdem sessionis 7 ; theologice etiam certum videtur ipsum non fuisse ullatenus sacramentum, si sacramentum intelligatur proprie pro re cui ex opere operato annectitur effectus gratiae vel remissionis peccatorum, secus enim ipse non differret essentialiter a Baptismo Christi quoad efficaciam. Scriptura Et Patres. Ut ostendetur in Conci. 1, in Scriptura et Traditione clare indicatur baptismum Joannis distingui a Baptismo Christi secundum ritum et efficacitatem. CONCLUSIO Conclusio 1. Baptismus Joannis Est Essentialiter Distinctus A Baptismo Christi. Probatur. EX SCRIPTURA ET PATRIBUS. 1. Joannes exhibetur ut praecursor, qui venit parare viam Messiae per praedicationem et baptismum (Joan. 1, 23, 31; Luc. 2, 3-6; Act. 19, 4), et ut amicus Sponsi, qui debet minuere et locum cedere Sponso (Joan. 3, 29 sq.). Unde “tota doctrina et operatio Joannis praeparatoria erat ad Christum” (a. 3). Praeparatorium autem dis­ tinguitur ab eo cui ordinatur, sicut dispositio distinguitur a forma. Ergo opus Joannis, i.e. eius praedicatio et praecipue eius baptismus (a quo veluti proprium nomen accepit), exhibetur distinctum a prae­ dicatione et Baptismo Christi. ■ ■ ■■ ’Quoad rcdactioncm hujus canonis cf. Dici. Thiol. Cath., art. Jcan-Baptistc, coi. 654 sq. 242 DE PRAEPARATORIIS BAPTISMI DE BAPTISMO Ad rem TERTULLIANUS, De bapt. 10: “Nos . . . quantula fide sumus, tantulo et intellectu possumus aestimare, divinum quidem eum baptismum fuisse, mandatu tamen, non et potestate, quod et Joannem a Domino missum legimus in hoc munus caeterum humanum conditione. Nihil enim coeleste praestabat, sed coelestibus praeministrabat, poenitentiae scilicet praepositus, quae est in hominis potestate . . . Agebatur itaque baptismus poenitentiae, quasi candidatus remis­ sionis et sanctificationis in Christo subsecuturae” (M.L. 1, 1319 sq.). AUGUSTINUS, De bapt. 5, 9: “Jam nunc de Baptismo Joannis videndum est quid dicatur. Baptizatos enim a Paulo eos qui jam baptismo Joannis baptizati fuissent, legimus in Actibus Apostolorum (Act. xix, 3-5) ; non ob aliud, nisi quia Joannis baptismus non fuit Christi Baptismus, sed Joanni a Christo concessus, qui Joannis proprie diceretur . . . Accepit autem hoc Joannes certae dispensationis gratia, non diu mansurum, sed quantum satis esset ad parandam viam Domino, cujus eum esse praecursorem oportebat” (M.L. 43, 181 sq.). Cf. Augustinum et Hieronymum cit. in Parte Negativa. 2. Christus principes sacerdotum et populi interrogat de baptismo Joannis tanquam de alieno baptismo et tamquam de re praeterita. Matth. 21, 25: “Baptismus Joannis unde erat? e coelo, an ex homini­ bus?” (cf. Mare. 11, 30; Luc. 20, 4). Apostoli vero Baptismum con­ ferebant tamquam Christi et in nomine Christi (Act. 2, 38; 8, 12. 16; 10, 48; 19, 5). 3. Baptismus Joannis exhibetur ab ipso Joanne, a Spiritu S., a Christo et ab Apostolis ut habens diversam indolem et efficacitatem a futuro Baptismo Christi, quatenus ille est in simplici aqua, hic vero in Spiritu S., i.e. in effectu sanctificationis. Marc. 1, 8: “Ego baptizavi vos aqua, ille vero baptizabit vos Spiritu sancto” (cf. Matth. 3, 11; Luc. 3, 16). Joan. 1, 33: “Qui misit me baptizare in aqua, ille mihi dixit: Super quem videris Spiritum descendentem et manentem super eum, hic est, qui baptizat in Spiritu sancto”. Act. 1, 5: “Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimini Spiritu sancto”. Act. 19, 2-5: “Dixitque ad eos: Si Spiritum sanctum accepistis cre­ dentes? At illi dixerunt ad eum: Sed neque si Spiritus sanctus est, audivimus. Ille vero ait: In quo ergo baptizati estis? Qui dixerunt: In Joannis baptismate. Dixit autem Paulus: Joannes baptizavit baptismo poenitentiae populum, dicens, in eum, qui venturus esset post ipsum, ut crederent, hoc est in Jesum. His auditis baptizati sunt in nomine Domini Jesu.” TERTULLIANUS, De bapt. 10 supra cit. AUGUSTINUS, Enchir. 49: “Non . . . renascebantur, qui baptismate Joannis baptizabantur (Matth. iii, 13), a quo et ipse baptizatus est: sed quodam prae­ cursorio illius ministerio qui dicebat. ‘Parate viam Domino’ (Luc. iii, 4), huic uni in quo solo renasci poterant parabantur. Hujus enim baptismus est non in aqua tantum, sicut fuit Joannis, verum etiam in Spiritu sancto” (M.L. 40, 255). 243 Idem, De bapt. 5, 10, 12: “Quaero itaque, si baptismo Joannis peccata dimitte­ bantur, quid amplius praestare potuit Baptismus Christi eis quos apostolus Paulus post baptismum Joannis Christi Baptismo voluit baptizarir * . . . Quapropter quanquam ita credam baptizasse Joannem in aqua poenitentiae in remissionem pecca­ torum, ut ab eo baptizatis in spe remitterentur peccata, reipsa vero in Domini Baptismo id fieret . . . tamen ne quisque contendat etiam in baptismo Joannis dimissa esse peccata, sed aliquam ampliorem sanctificationem eis quos jussit Paulus denuo baptizari (Act. xix, 3-5), per Baptismum Christi esse collatam. non ago pugnaciter” (M.L. 43, 183). GREGORIUS M., In Evang., hom. 7, 3: “Joannes non spiritu, sed aqua baptizat, quia, peccata solvere non valens, baptizatorum corpora per aquam lavat, sed tamen mentem per veniam non lavat. Cur ergo baptizat qui peccata per baptisma non relaxat, nisi ut, praecursionis suae ordinem servans, qui nasciturum nascendo praevenerat, baptizaturum quoque Dominum baptizando praeveniret; et qui praedicando factus est praecursor Christi, baptizando etiam praecursor ejus fieret imitatione sacramenti?” (M.L. 76, 1101). 4. In nuper cit. Act. 19, 2-5 dicitur quosdam baptismo Joannis tinctos iterum ab Apostolo in nomine Christi baptizatos esse; quod profecto utriusque Baptismi distinctionem supponit (cf. Augustinum, De bapt. 5, 9 supra cit.).8 Conclusio 2. Baptismus Joannis quamvis fuerit a Deo institutus non erat tamen sacramentum, sed “quasi quoddam sacramentale disponens ad bap­ tismum Christi” praecipue ad modum signi protestativi poenitentiae et ad eam inductivi. Probatur. 1 PARS. BAPTISMUS JOANNIS FUIT A DEO INSTITUTUS. Id implicite continetur in divina electione et missione Joannis. Luc. 3, 2 sq.: “Factum est verbum Domini super Joannem Zachariae filium in deserto, et venit in omnem regionem Jordanis, praedicans baptis­ mum poenitentiae in remissionem peccatorum”; explicite et directe asseritur ab ipso Baptista, Joan. 1, 33: “Qui misit me baptizare in aqua”, quibus verbis responsum dat Judaeis interrogantibus, Joan. 1. 25: “Quid ergo baptizas, si tu non es Christus, neque Elias, neque propheta?”; acquivalcnter continetur in disputatione Domini cum Pharisaeis, Matth. 21, 25. 26. 32: “Baptismus Joannis unde erat? e coelo, an ex hominibus? At illi cogitabant inter se, dicentes: Si dixeri­ mus: E coelo, dicet nobis: Quare ergo non credidistis illi? Si autem dixerimus: Ex hominibus, timemus turbam; omnes enim habebant Joannem sicut prophetam . . . Venit... ad vos Joannes in via justitiae, et non credidistis ei”. Notandum autem est cum S. Thoma quod “in baptismo Joannis duo ’Cf. apud Tournely, De bapt., q. 1, art. 5, quomodo Novatores vim textuum Scripturae eludere concntur. 244 DE BAPTISMO possunt considerari: scilicet ipse ritus baptizandi, et effectus baptismi. Ritus quidem baptizandi non fuit ex hominibus, sed a Deo, qui fami­ liari Spiritus sancti revelatione Joannem ad baptizandum misit. Effec­ tus autem illius baptismi fuit ab homine, quia nihil in illo baptismo efficiebatur quod homo facere non posset. Unde non fuit a solo Deo, nisi inquantum Deus in homine operatur” (a. 2, corp.; cf. ad 3). Ad rem breviter et nervose Tertullianus: “Divinum quidem eum baptismum fuisse, mandatu tamen, non et potestate” (De bapt. 10, M.L. 1, 1319). 2 PARS. BAPTISMUS JOANNIS “NON ERAT PER SE SACRA­ MENTUM” (a. 1, ad 1). “Sacramenta [enim] ... ex vi institutionis suum habent effectum” (a. 3, ad 3). Baptismus vero Joannis gratiam non conferebat ex vi institutionis seu ex opere operato, ut patet ex supra dictis in Conci. 1 de diversa indole Baptismi Christi et Baptismi Joannis et de ratione praeparatoria istius relate ad illum. Ad rem 5. Thomas: “Sicut dictum est, tota doctrina et operatio Joannis praeparatoria erat ad Christum, sicut ministri et inferioris artificis est praeparare materiam ad formam, quam inducit principalis artifex. Gratia autem conferenda erat hominibus per Christum, secun­ dum illud Joan, i, 17: ‘Gratia et veritas per Jesum Christum facta est’. Et ideo baptismus Joannis gratiam non conferebat; sed solum ad gra­ tiam praeparabat tripliciter. Uno quidem modo per doctrinam Joannis inducentem homines ad fidem Christi; alio modo assuefaciendo homi­ nes ad ritum baptismi Christi; tertio modo per poenitentiam praepa­ rando homines ad suscipiendum effectum baptismi Christi” (a. 3). 3 PARS. BAPTISMUS JOANNIS ERAT “QUASI QUODDAM SACRAMENTALE DISPONENS AD BAPTISMUM CHRISTI" (a. 1, ad 1). Disposuit enim quadrupliciter: Primo, quia dum illum in se susciperet Christus instituit vel effica­ ciam dedit nostro Baptismo (cf. art. 2). Secundo, quia Joannes dum baptizaret, turbis concurrentibus Chris­ tum annuntiavit imo indigitavit (Joan. 1, 29 sqq.: “Ecce agnus Dei”), quod facilius sic factum est quam si per singulos discurrisset (cf. Chrysostomum, In Joan., hom. 16). Tertio, quia suo baptismo homines assuefecit ad Baptismum Christi, ac ita plene praecursor Christi fuit, non solum nempe in sua nativitate sed etiam per ministerium et baptismum (cf. Gregorium Ad., In Evang., hom. 7, 3 supra cit.). Quarto, “ut ad poenitentiam homines inducens, homines praepararet DE PRAEPARATORIIS BAPTISMI 245 ad digne suscipiendum baptismum Christi. Unde . . . Beda dicit [In hom. Circumcis., circa initium], quod ‘quantum catechumenis nondum baptizatis prodest doctrina fidei, tantum profuit baptisma Joannis ante baptisma Christi;’ quia sicut ille praedicabat poenitentiam, et baptis­ mum Christi praenuntiabat, et in cognitionem veritatis, quae mundo apparuit, attrahebat: sic ministri Ecclesiae primo erudiunt, post pec­ cata eorum redarguunt, demum in baptismo Christi remissionem pecca­ torum promittunt” (a. 1). NOTA. DE DISTINCTIONE BAPTISMI JOANNIS A SACRA­ MENTIS A.L. ET A BAPTISMO N.L. 1. Baptismus Joannis directe et per se non pertinebat ad antiquam vel novam legem, sed erat quodammodo medius inter utramque “sicut dispositio ad formam media est quodammodo inter privationem et formam” (In 4 Sent., dist. 2, q. 2, a. 1, q. 1). Utpote tamen dis­ ponens ad Baptismum Christi “aliqualiter pertinebat ad legem Christi, non autem ad legem Moysis” (hic, a. 1, ad 7), nam “dispositio reduci­ tur ad genus formae ad quam disponit; et ideo baptismus Joannis re­ ducitur ad sacramenta novae legis, sicut incompletum in genere illo” (In 4 Sent., 1. c., ad 2). 2. Distinguitur autem tum ab ablutionibus A.T. (Exod. 30, 17-21; Lev. 6, 27 sq.; 11, 25-28; Num. 19, 7, 8, 21; Is. 1, 6), quia istae habebant pro immediato objecto legalem sanctificationem, ipse vero dispositionem ad perfectam sanctificationem seu motum interioris poenitentiae quamvis non ipsam sanctificationem (a. 1, ad 3; q. 39, a. 2, ad 2), tum a baptismo proselytorum cui subiciebatur omnis paga­ nus qui Synagogae aggregabatur quique significabat tantum hanc ag­ gregationem et promissionem servandi legem,u tum a Circumcisione quae erat sacramentum spiritualis regenerationis (a. 3, ad 3). 3. A Baptismo N.L. autem distinguitur: Primo, ex parte essentiae, tum metaphysicae, nam non erat sacra­ mentum seu signum et causa gratiae, tum physicae, nam quamvis haberet eandem materiam, tamen non habebat formam determinatam vel saltem non eandem formam ac Baptismus, quia cum esset prae­ paratorius et praenuntiativus non poterat conferri nisi in nomine Christi venturi (a. 6, ad 5). Adagistcr Sententiarum (l.c.) ejusque com­ mentatores (cf. S. Thomam in Comm., l.c., q. 2, et ad 1) docent for­ mam illius baptismi sic fere sonasse “Ego te baptizo in nomine Christi venturi”; cui sententiae favere videntur S. Thomas (hic a. 6, ad 5). ’Cf. Lagrange, Évangile selon Saint Marc., p. 5; Josephum Flavium, Ant. Jud. 18, S, 2. 246 DE BAPTISMO Beda (In Act. 19, 4) et Hieronymus (In Joelem, 2, 28), qui videntur in hunc sensum exponere textum Act. 19, 4 sq. supra cit. Secundo, ex parte finis, quia proxime et directe ordinabatur non ad ipsam sanctificationem sed ad poenitentiam quae est dispositio illius. Tertio, ex parte subjecti, quia non erat stricte necessarius sed potius liberae optionis (a. 2, ad 3; In 4 Sent., dist. 2, q. 2, a. 3, q. 2), nec erat universaliter omnibus oblatus sed solis adultis (parvulis enim baptis­ mus poenitentiae non convenit) et quidem judaeis illius temporis quod institutionem sacramenti Baptismi praecessit; conferre enim Gentibus viam salutis soli Christo reservatur qui est expectatio Gentium (a. 4, ad 3; cf. a. 5, ad 1. 2. 3). Ex quo sequitur usum baptismi Joannis licitum fuisse usque ad tempus quo Joannes, in carcerem missus, cessavit Christum publice manifestare (a. 5, ad 2), ut innuitur in Joan. 3, 23 sq., nec ex his quae narrantur in Act. 18, 25 et 19, 1-7 sequitur illum baptismum posterius a discipulis Joannis administratum esse. Immerito inde quidam haere­ tici, ut Joannitae (cf. Recogn. Clement. 1, 54, M.G. 1, 1237 sq.), Hemerobaptistae (cf. Epiphanium, Haeres. 107) et Mandeitae (cf. Diet, de la Bible, Vigoureux, 1, 1435) baptismum Joannis retinuerunt. Quarto, ex parte causae efficientis sive institutionis, nam baptismus Joannis fuit immediate institutus non a Christo sed a Spiritu S., sive applicationis, nam cum non esset causa gratiae, non instrumentaliter sed principaliter a Joanne applicabatur, et quidem tantum a Joanne, unde ab ipso nomen accepit (baptisma Joannis) et ipsi nomen dedit (Joannes Baptista). Ad rem S. Thomas: “Per baptismum novae legis homines interius per Spiritum sanctum baptizantur; quod facit solus Deus. Per baptis­ mum autem Joannis solum corpus mundabatur aqua. Unde dicitur Matth. iii, 11: ‘Ego baptizo vos in aqua; ille vos baptizabit in Spiritu sancto.’ Et ideo baptismus Joannis denominatur ab ipso, quia scilicet nihil in eo agebatur quod ipse non ageret: baptismus autem novae legis non denominatur a ministro, qui principalem baptismi effectum non agit, scilicet interiorem emundationem” (a. 2, ad 1). RESPONSIO Obj. 1. Sicut in Act. 2, 38 dicitur de Baptismo Christi: “Poeniten­ tiam . . . agite, et baptizetur unusquisque vestrum in nomine Jesu Christi, in remissionem peccatorum vestrorum” ita in Luc. 3, 3 dicitur de Joanne: “Venit . . . praedicans baptismum poenitentiae in remis­ sionem peccatorum”. Ergo ambo eandem rationem et efficaciam habent. Rcsp. Ipse Lucas in v. 16 (cf. Matth. 3, 11; Mare. 1,7) discrimen DE PRAEPARATORIIS BAPTISMI 247 inter utrumque Baptismum assignat, inquiens unum esse in aqua alium vero in Spiritu S.; unde sequitur non eodem modo utrumque ad poeni­ tentiam referri, sed unum dispositive alium effective (cf. a. 3, ad let 2). Hoc discrimen dupliciter a Scriptura inculcatur: primo ex eo quod soli Baptismo Christi tribuitur salus et regeneratio spiritualis (Joan 3, 5; Eph. 5, 26; Tit. 3, 5), secundo ex eo quod solus baptismus Joannis vocatur baptismus poenitentiae (Mare. 1,4; Luc. 3, 2 sq.) per quod innuitur Baptismum Christi vim salutarem habere ex seipso, quamvis poenitentia praerequiratur ut dispositio, baptismum vero Joannis eam habuisse non ex se sed ex ipsa poenitentia seu opere operantis. Obj. 2. Quidam Patres efficaciam in remissionem peccatorum bap­ tismo Joannis tribuere videntur. Ita Tertullianus, De bapt. 4: “Nec quidquam refert inter eos quos Joannes in Jordane, et quos Petrus in Tiberi tinxit” (M.L. 1, 1311 sq.); Optatus Mil., De schism. Donat. 5, 5: “Ante praecepta, baptisma Joannis, cum esset imperfectum, pro perfecto judicatum est” (M.L. 11, 1055); Augustinus, De bapt. 5, 10. 12 cit. in Conci. 1, p. 243. Resp. Tertullianus docet tantum in utroque Baptismo eamdem fuisse materiam, seu non referre utrum quis baptizetur in mari vel in stagno, in flumine vel in fonte, in Jordane (sicut baptizati a Joanne) vel in Tiberi (sicut baptizati a Petro); dummodo enim sit vera aqua, valide quis baptizatur. Optatus docet quod qui receperunt baptismum Joannis post institu­ tionem sacramenti Christi debuerunt iterum baptizari juxta Act. 2. 1-5, non vero qui illum receperunt antea, quia hi lege non tenebantur, ac pro tanto baptisma Joannis, quod de se erat vacuum et imperfec­ tum, computatum est illis ad salutem (non quia ipso facto justifica­ bantur, sed quia ad susceptionem Baptismi Christi non tenebantur). “Ex ea die, inquit, oportuit fieri quod mandatum est [Matth. 28, 19] : ante tempus noluit emendare quod operatum est. ne licentiam rebapti­ zandi daret; quamvis alterum fuerit baptisma Joannis, et alterum sit Christi. Baptisma Joannis ante legem pro pleno voluit esse, quod non erat plenum . . . baptizatis a Joanne regnum coelorum . . . denegare non potuit” (M.L. 11, 1054 sq.). Augustinus tum in objecto loco tum in Enchir. 49 cit. in Conci. 1, ex propria sententia docet inefficaciam baptismi Joannis; in textu ob­ jecto tantum addit se contra aliter sentientem nolle pugnaciter agere. Quaedam alia Patrum testimonia (uti Cyrilli Hier., Catech. 3, 7; 20, 6; Basilii et Chrysologij, quae ad probandam efficaciam baptismi 248 Joannis afferuntur, non veram difficultatem pariunt si attendatur illuni habuisse efficaciam, non tamen ex se, sed ex interiori poenitentia quam significabat et ad quam inducebat. ART. 20. Utrum Circumcisio Fuerit “Praeparatoria Ad Baptis­ mum, Et Praefigurativa Ipsius”, Praecipue In Ratione Primi Sacra­ menti Antiquae Legis (p. 70). STATUS QUAESTIONIS 1. De remedio naturae, quod in statu legis naturae Circumcisionem praecessit, vix quidquam addi potest iis quae diximus in superiori tractatu (art. 14, Stat. Quaest., et art. 40). Ceterum quaecumque hic dicuntur de Circumcisione relate ad Baptismum, valent similiter de remedio naturae quod fuit, sicut Circumcisio et Baptismus, signaculum fidei et sacramentum regenerationis. 2. Circumcisio (latina vox a “circum-caedere”), graece πιριτομη (a πίριτφΐ'ω; idem significans), hebraice mulah (sic in Scriptura; cf. Exod. 4, 26) vel milah (juxta formam recentem, i.e. incisio), arabice tohara (purificatio), est amputatio praeputii seu extremae pelliculae membri virilis. “Apud nonnullas tribus tamen, etsi raro, et feminis infligebatur similis operatio, dicta clitoridcctomia. Dum autem ludaei, praecipue in dispersione inter paganos ‘incircumcisos’ viventes, volebant despec­ tam nationalitatem suam abscondere in thermis vel palestris, attrahe­ bant pellem, variis adhibitis mediis, ita ut iterum glans virgae tegeretur. Quae operatio vocabatur όησπασ/ζο'ς, atque ad eam alludit Apostolus in 1 Cor. VII, 18.”10 3. 5. THOMAS in q. 70 per quattuor articulos agit de indole Cir­ cumcisionis ejusque relatione ad Baptismum (a. 1), de ejus institu­ tione (a. 2), de ejus ritu (a. 3), de ejus efficacitate (a. 4). Quae omnia breviter expendemus in quattuor conclusionibus. Quae autem referun­ tur ad Partem Affirm, et Negat, hujus articuli, allata sunt in superiori tractatu, art. 14, ubi discussa est praecipua quaestio theologica de indole sacramentali Circumcisionis. CONCLUSIO Conclusio 1. DE PRAEPARATORIIS BAPTISMI DE BAPTISMO Circumcisio Erat Caeremonia A.L. A Deo Instituta In Signum Spiritualis Foederis Et Aggregationis Populo Salutis. ” I.~M. Vosti, Comm, in S. Thcol. S. Thomae, q. 37, a. 1, Romae, 1940, p. 157 249 Probatur. Praenotandum est Circumcisionem non fuisse exclusive observatam apud populum hebraicum; invenitur enim apud omnes fere populos circumstantes, ut testatur Jeremias 9, 25 sq.: “Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et visitabo super omnem qui circumcisum habet praeputium, super Aegyptum, et super Juda, et super Edom, et super filios Ammon, et super Moab, et super omnes qui attonsi sunt in comam, habitantes indeserto: quia omnes gentes habent praeputium, omnis autem domus Israel incircumcisi sunt corde.” Soli Philisthaei dicuntur incircumcisi. I Reg. 31, 4: “Dixitque Saul ad armigerum suum: Evagina gladium tuum, et percute me, ne forte veniant incircumcisi isti, et interficiant me illudentes mihi” (cf. ibid., 17, 26. 36; 18, 25—27; 2 Reg. 1, 20). Nec dici potest Circumcisionem ex populo hebraico ad alios deri­ vasse aut tempore Abrahami incoepisse, quinimmo, ex communi sen­ tentia eruditorum, multo prius in usu erat, v.g. apud Aegyptios, eiusque vestigia tam remote et universaliter apud dissitas gentes inveniuntur ut dici possit eam ex primis humanitatis aevis descendere. Disputant autem eruditi de finalitate talis observantiae apud prae­ dictos populos; quamvis autem quandoque rationes physiologicae et hygicnicae in eius usum et conservationem influere potuerint (ut de Circumcisione apud Aegyptios testatur Herodotus, Hist. 2, 36. 37. 104) tamen generatim Circumcisio habuit indolem ritus socialis et religiosi, vel quatenus esset quoddam aequivalens et abbreviatum sacrificium, quo reali occisioni hominis substituebatur abscissio solius praeputii (ita quidam eruditi, ut Fr. Jeremias),™ vel melius quatenus esset sig­ num initiationis vitae socialis et aggregationis communitati religiosae eiusque divinitati (ita generatim eruditi).12 Quidquid sit de indole Circumcisionis apud alios populos de eiusque origine et relatione cum Circumcisione Hebraeorum, ISTIUS DIVINA ORIGO ET RELIGIOSA INDOLES MANIFESTE APPARET ET CLARE DESCRIBITUR IN SCRIPTURA. Praeceptum Circumcisionis primo impositum est Abramo per reve­ lationem Dei dicentis: “Et statuam pactum meum inter me et te, et inter semen tuum post te in generationibus suis, foedere sempiterno ... Hoc est pactum meum quod observabitis inter me et vos, et semen tuum post te: Circumcidetur ex vobis omne masculinum; et circum­ cidetis carnem praeputii vestri, ut sit in signum foederis inter me et II Cf. Chantepie de la Saussaye, Manuel d’histoire des religions, tr. franç., Paris, ’°04, p. 184. “Cf. P.-J. Lagrange, Études sur les religions sémitiques, 2 cd., Paris, 1905, p. 243246; Did. Apolog. de la Foi Cath., art. Circoncision; Did. Thiol. Cath., art. Cir­ concision; Diet, de la Bible (Vigouroux), art. Circoncision. 250 DE BAPTISMO vos. Infans octo dierum circumcidetur in vobis, omne masculinum in generationibus vestris; tam vernaculus, quam emptitius circumcidetur, et quicumque non fuerit de stirpe vestra. Eritque pactum meum in carne vestra in foedus aeternum. Masculus, cujus praeputii caro cir­ cumcisa non fuerit, delebitur anima illa de populo suo; quia pactum meum irritum fecit” (Gen. 17, 7. 10-14). Continuo Abraham, cum esset 99 annorum circumcidit seipsum, filium Ismaelem et omnes famulos suos (Gen. 17, 23-27); subsequent! anno, nato Isaac, “circumcidit eum octavo die, sicut praeceperat ei Deus” (ib. 21, 4). Sephora, uxor Moysis, admonita a Deo, filium suum circumcidit (Exod. 4, 24-27). “Omnis populus, qui egressus est de Aegypto generis masculini, universi bellatores viri, mortui sunt in de­ serto per longissimos viae circuitus, qui omnes circumcisi erant; popu­ lus autem qui natus est in deserto, per quadraginta annos itineris latissimae solitudinis, incircumcisus fuit; donec consumerentur qui non audierant vocem Domini, et quibus ante juraverat ut non ostenderet eis terram lacte et meile manantem. Horum filii in locum successerunt patrum, et circumcisi sunt a Josue, quia sicut nati fuerant, in praepu­ tio erant, nec eos in via aliquis circumciderat” (Jos. 5, 4-7). Interleges Levitici Circumcisio praescribitur (12, 3) ac inde ab ingressu populi in terra promissionis rigorose observata est. Immediate antequam per N.T. abrogaretur, lex Circumcisionis observata est in Joanne Baptista (Luc. 1, 59) et impleta est in ipso Christo (2, 21) qui venerat legem consummare. Post Baptismi institutionem Circumcisio tolerata est ad tempus in Ecclesia pro Judaeis conversis (ipse Paulus Timotheum circumcidit propter Judaeos, Act. 16, 3); in usu mansit in primis saeculis apud quasdam sectas haereticas iudaizantes, ut Ebionitas et Elkasaitas; saec. 12 adhibita est a Passaginis seu Circumcisis;13 adhuc hodie obser­ vatur in ecclesia haeretica coptica; constanter retenta est a Judaeis necnon a Mahometans quibus per Arabes ab Ismaele, istorum patre, transmissa est. Circumcisio igitur fuit ex divina institutione (Gen. 17, 23-27), divinum praeceptum (Lev. 12, 3), signum pacti et promissionum divi­ narum (Gen., ibid.), signaculum fidei (Rom. 4, 11: “Signum accepit circumcisionis signaculum justitiae fidei”), medium aggregationis populo salutis (Gen. 17, 14 supra cit.; Exod. 19, 5 sq.: “Si . . . cus­ todieritis pactum meum . . . eritis mihi in regnum sacerdotale, et gens sancta”), signum distinctionis et separationis a Philisthaeis qui erant incircumcisi (Jud. 14, 3; 15, 18; 1 Reg. 14, 6 et aliis locis supra cit. ”Cf. Did. Thiol. Cath., art. Passagiens; Migne, P.L, 202, 775-792, 2 2)1 DE PRAEPARATORIIS BAPTISMI ex eodem libro), sacra caeremonia (Gen. 26, 5: “Ceremonias legesque servaverit”), essentialis conditio praerequisita ad celebrandam seu manducandam Pascham (Exod. 12, 48: “Si quis autem circumcisus non fuerit, non vescetur ex eo”), symbolum quod assumitur a Prophetis ad significandam interiorem animi unionem cum Deo (circumcisionem cordis; cf. Lev. 16, 41 ; Deut. 10, 16; 30, 6; Jerem. 6, 10; 9, 26; Ezcch. 44, 7. 9; Act. 7, 51; Rom. 2, 28 sq.). Conclusio 2. Deletionem Circumcisio Peccati Erat Originalis Corrcspondens Baptismo N.L. Etiam Atque Caeremonia Primum Instituta Sacramentum In A.L. (a. 4). contra quosdam theologos in superiori tractatu, art. 14, nec quidquam addendum manet. Probatum Est Conclusio 3. Circumcisio Erat “Praeparatoria Ad Baptismum, Et Prae­ figurati va Ipsius” (a. 1). Probatur. Sicut totum Λ.Τ. globatim sumptum erat figura et praeparatio X.T., 'omnia [enim] in figura contingebant illis” (1 Cor. 10, 11), ita pars caeremonialis illius erat figura et praeparatio rituum istius. Inter ritus autem A.T. Circumcisio Baptismo corresponde! secundum omnes pro­ prietates et notas quas ei assignavimus in Conci. 1 et 2, ut patet dis­ currenti per singulas, maxime vero secundum notam signaculi fidei et sacramenti, ut apte sic exponit S. Thomas: “Baptismus dicitur sacramentum fidei, inquantum scilicet in bap­ tismo fit quaedam fidei professio, et per baptismum aggregatur homo congregationi fidelium. Eadem autem est fides nostra, et antiquorum patrum, secundum illud Apostoli [2 Cor. 4, 13]: ‘Habentes eumdem spiritum fidei, credimus’. Circumcisio autem erat quaedam protestatio fidei; unde dicitur Rom. iv, 11, quod ‘Abraham accepit circumcisio­ nem, tanquam signaculum fidei’; unde et per circumcisionem antiqui aggregabantur collegio fidelium. Unde manifestum est quod circumcisio fuit praeparatoria ad baptismum, et praefigurativa ipsius, secundum quod antiquis patribus omnia in figuram futuri contingebant, ut dicitur I Corinth, x, sicut et fides eorum erat de futuro” (a. 1). Nec valet obiccre ritum Circumcisionis non habuisse similitudinem cum ritu Baptismi, omnem autem figuram importare aliquam similitu­ dinem cum figurato. Nam: Primo, non oportet quod figura exprimat omnem similitudinem cum figurato; Circumcisio autem quamvis non esset similis Baptismo quan- 252 DE BAPTISMO tum ad ritum ablutionis, ac ita esset minus expressiva quam aliae figurae Baptismi, ut columna nubis, transitus maris rubri et baptismus Joannis, tamen “habebat similitudinem cum baptismo, quantum ad spiritualem effectum baptismi; nam sicut per circumcisionem aufere­ batur quaedam carnalis pellicula, ita per baptismum homo expoliatur a carnali conversatione” (a. 1, ad 7). Secundo, etiam attento exteriori ritu Circumcisio erat similis Bap­ tismo secundum genericam rationem signi externi, caeremonialis et praesertim sacramentalis, et ita cum esset figura sacramentalis seu “sacramentum praeparatorium ad baptismum” (a. 7, ad 2) simpliciter superabat omnes alias figuras, nominatim columnam nubis ac transi­ tum maris rubri, quae non erant signum professionis fidei, necnon baptismum Joannis qui, quamvis induceret ad poenitentiam et ad fidem Christi, non erat proprie signum protestativum fidei nec sacra­ mentum (fl. 1, ad 2 et 3). Conclusio 4. Circumcisio Convenienter Tempus, Subjectum Et Ritum Instituta Est, Quantum Ad (a. 2 et 3). Probatur. 1. QUANTUM AD TEMPUS. Conveniens fuit eam instituere tem­ pore Abrahae. Non enim necesse fuit eam instituere tempore praecedenti. Nam “immediate post peccatum primi parentis, propter doctrinam ipsius Adae, qui plene instructus fuerat de divinis, adhuc fides et ratio natu­ ralis intantum vigebat in homine, quod non oportebat determinari hominibus aliqua signa fidei et salutis; sed unusquisque pro suo libito fidem suam aliquibus signis protestabatur. Sed circa tempus Abrahae diminuta erat fides, plurimis ad idololatriam declinantibus: obscurata etiam erat ratio naturalis per augmentum carnalis concupiscentiae usque ad peccatum contra naturam. Et ideo convenienter tunc, et non ante, fuit instituta circumcisio ad profitendum fidem, et ad minuen­ dum carnalem concupiscentiam” (a. 2, ad 1). Nec fuit conveniens expectare tempus proclamationis legis per Moysen. Nam “legalis observantia tradi non debuit nisi populo jam congregato, quia lex ordinatur ad bonum publicum . . . Populus autem fidelium congregandus erat aliquo signo sensibili, quod est necessarium ad hoc quod homines in quacumque religione adunentur, sicut Augus­ tinus dicit contra Faustum [19, 11]. Et ideo oportuit prius institui cir­ cumcisionem quam lex daretur. Illi autem patres qui fuerunt ante legem, familias suas instruxerunt de rebus divinis per modum paternae admonitionis” (a. 2, ad 2). DE PRAEPARATORIIS BAPTISMI 253 2. QUANTUM AD SUBJECTUM. Conveniens juit Circumcisio­ nem instituere: Pro solo populo hebraico, nam “baptismus in se continet perfectio­ nem salutis, ad quam Deus omnes homines vocat, secundum illud I Timoth. ii, 3: ‘Qui vult omnes homines salvos fieri’; et ideo baptismus omnibus populis proponitur. Circumcisio autem non continebat perfec­ tionem salutis, sed figurabat ipsam ut fiendam per Christum, qui erat ex Judaeorum populo nasciturus, et ideo illi soli populo data est circum­ cisio” (a. 2, ad 3). Pro solis masculis, nam “circumcisio instituta est ut signum fidei Abrahae, qui credidit se patrem futurum Christi sibi repromissi: et ideo convenienter solis maribus competebat. Peccatum etiam originale, contra quod specialiter circumcisio ordinabatur, a patre trahitur, non a matre, ut in secunda parte dictum est (1-2, quaest. Ixxxi, art. 5 in corp, et ad 2). Sed baptismus continet virtutem Christi, qui est uni­ versalis causa salutis omnium, et remissionis omnium peccatorum” (g. 2, ad 4). 3. QUANTUM AD RITUM. Conveniens juit Circumcisionem jieri: In membro generationis (potius quam in capite, in quo tamen magis apparet vis cognoscitiva quae est subjectum fidei) “primo quidem quia signum erat fidei qua Abraham credidit Christum ex suo semine nasciturum; secundo quia erat in remedium peccati originalis, quod per actum generationis traducitur; tertio quia ordinabatur ad diminutionem carnalis concupiscentiae, quae praecipue in membris illis viget, propter abundantiam delectationis venereorum” (g. 3, ad 7). Dices. “Sacramenta maximam honestatem in se habere debent. Sed membra generationis videntur esse turpia et verecunda. Ergo non decuit ut in illo membro determinate aliquod sacramentum daretur” {In 4 Sent., dist. 1, q. 2, a. 3, q. 2, obj. 2). Resp. “Membrum generationis, quod de se nobile erat, propter con­ cupiscentiam, quae praecipue in parte illa viget, ignobile redditum est: et ideo oportebat quod in illo membro praecipue medicina opponeretur: quia ‘quae inhonesta sunt nostra, abundantiorem honestatem habent, ut dicitur I Corinth, xii, 23’ ” (ibidem, ad 2"). In octavo die a nativitate. Nam “octavus dies determinabatur cir­ cumcisioni tum propter mysterium, quia in octava aetate, quae erit aetas resurgentium, quasi in octavo die perficietur per Christum spiri­ tualis circumcisio, quando auferet ab electis non solum culpam, sed etiam omnem poenalitatem; tum etiam propter teneritudinem infantis ante octavum diem . . . Erat autem octavus dies de necessitate prae­ cepti, ita scilicet quod octavum diem praetermittentes peccabant, eti- 254 DE CONFIRMATIONE DE BAPTISMO amsi esset sabbatum . . . Non tamen erat de necessitate sacramenti, quia si aliqui omittebant octavum diem, postea poterant circumcidi. Quidam etiam dicunt quod propter periculum imminentis mortis pote­ rat octavus dies praeveniri. Sed hoc nec ex auctoritate Scripturae, nec ex consuetudine Judaeorum haberi potest. Unde melius dicendum est, sicut etiam Hugo de S. Victore dicit [De sacr. 1, 12, 2], quod octavus dies nulla necessitate praeveniebatur” (c. 5, ad 3). Ex his quae in hoc tractatu disputavimus luculenter apparet Bap­ tismum esse sub omni consideratione fundamentum omnium sacra­ mentorum ac veluti SACRAMENTUM CHRISTIANITATIS per excellentiam. Per Baptismum enim eiusque effectus homo Christo coniungitur et Christianus evadit; per gratiam quidem baptismalem fit membrum Christi Capitis, per characterem baptismalem fit particeps potestatis Christi Sacerdotis, per ipsum sacramentum exterius valide susceptum fit civis Christi Regis seu externae illi societati aggregatur extra quam nulla salus. “Quae omnia ob eam praecipue causam docenda esse pastores me­ minerint, ut fideles in hac cura et cogitatione perpetuo versentur, ut in iis, quae sancte et religiose spoponderunt, quum baptismo initiati sunt, fidem servent, atque eam vitam instituant, quae sanctissimae Christiani nominis professioni respondeat” {Catech. Cone. Trid., p. 2, c. 2, q. 74). INTRODUCTIO Inter sacramenta N.L. secundum locum tenet Confirmatio, ordine non dignitatis aut necessitatis sed naturae. Sicut enim naturali genera­ tioni subsequitur vitae augmentum et perfectio, ita spiritualis regenera­ tio per Baptismum collata confirmatur et perficitur per novum sacra­ mentum antequam consummetur in Eucharistia quae est finis et plenitudo vitae Christianae. Tria haec sacramenta, Baptismus, Confirmatio et Eucharistia, tam intime ad invicem connectuntur ut antiquitus, in ordinariis saltem ad­ junctis, simul traderentur (quod etiam nunc servatur in Baptismo adultorum, juxta Rituale, tit. 2, c. 4, n. 52), imo Baptismus et Con­ firmatio ad modum unius ejusdemque ritus administrarentur, propter quod interdum Patres videntur de Confirmatione silere ac tantum Eucharistiae susceptionem una cum Baptismo memorare. Aptissime igitur hoc sacramentum inde ab antiquo tempore perfectio vel confirmatio nuncupatur et a theologis Baptismi complemen­ tum concinne definitur. Exinde enim omnis inter gemina sacramenta relatio et omne dis­ crimen desumitur. Quod sic perbelle prosequitur Pseudo-Melchiades Papa in epistola ad episcopos Hispaniae:1 “Spiritus sanctus, qui super aquas baptismi salutifero descendit illapsu, in fonte pulchritudinem tribuit ad innocentiam, in confirmatione augmentum praestat ad gra­ tiam, quia in hoc mundo tota aetate victuris inter invisibiles hostes et pericula gradiendum est, in baptismo regeneramur ad vitam, post bap­ tismum confirmamur ad pugnam. In baptismo abluimur, post baptis­ mum roboramur, at si continuo transituris sufficiant regenerationis beneficia, victuris tamen necessaria sunt confirmationis auxilia. Re‘Quac citatur a Catech. Cone. Trid., p. 2, c. 3, q. 5 ct 5. Thonia, q. 72, a. 1. 255 256 INTRODUCTIO DE CONFIRMATIONE generatio per se salvat mox in pace beati saeculi recipiendos, confirma­ tio autem armat et instruit ad agones mundi hujus et praelia reservan­ dos” (M.L. 130, 241). Exinde etiam fluit palamque menti obicitur excellentia, dignitas et utilitas hujus sacramenti. Est namque sacramentum plenitudinis, quo sensu peculiariter etiam vocatur sacramentum Spiritus S. Unde prae­ fatus Pseudo-Melchiades interrogantibus quodnam sit majus sacra­ mentum, Baptismus an Confirmatio, respondet: “Scitote utrumque magnum esse sacramentum. Et sicut unum a majoribus fit, id est, a summis pontificibus, quod a minoribus perfici non potest, ita et majori veneratione venerandum et tenendum est” (ibid.). Quae verba sic commentatur Magister Sententiarum: “Ecce majus dicit sacramentum Confirmationis; sed forte non ob majorem virtutem et utilitatem quam conferat, sed quia a dignioribus datur, et in digniore parte corporis fit, scilicet in fronte; vel forte quia majus augmentum virtutum praestat, licet Baptismus, plus ad remissionem valeat. Quod videtur innuere Rabanus dicens, in unctione Baptismi Spiritum sanctum descendere ad habitationem Deo consecrandam. In hac vero, ejusdem septiformem gratiam, cum omni plenitudine sanctitatis et virtutis venire in homi­ nem” (Sent., dist. 7, n. 2, M.L. 192, 855). I. OBJECTUM TRACTATUS Definitio Nominalis? Apud sacros scriptores variis nominibus hoc sacramentum designa­ tur. Ratione materiae dicitur manuum impositio (χαροθωία vel «πί&σις X«p™, juxta Act. 8, 17; 19, 6; Hebr. 6, 2), non secus ac sacramenta Poenitentiae et Ordinis; necnon chrisma {χρίσμα vel μύρον, juxta 2 Cor. 1, 21); usitatiores expressiones apud Patres sunt: sacramentum chris­ matis et unctionis, unguenti mysterium, chrisma spiritualis unguenti, chrisma sanctum, chrisma salutis, frontis chrismatio. Ratione jorinae dicitur sigillum seu signaculum (σφραγίς) ; hoc enim verbum continetur in utraque forma latina et graeca. Ratione primi effectus seu charac­ teris vocatur eodem modo (signaculum, σφραγίς), non secus ac Bap­ tismus. Ratione principalis effectus seu gratiae dicitur perfectio, con­ summatio et Confirmatio (τ«λ«ωσις, βΐβαίωσκ). UTRAQUE VOX ΒΕΒΑΙΩΣΙΣ ET CONFIRMATIO EST ANTI­ QUISSIMI USUS. Ejus origo quaeritur in verbis Apostoli, 2 Cor. 1,21: “Qui autem confirmat nos (ό δί βεβαών ημάς) vobiscum in Christo et qui unxit nos (καί χρίσας ημάς), Deus.” *Cf. Vitasse, De Confirmatione, circa initium (Migne, Thcol. Curs., t. 21, col. 547); Tournely, De Confirm., q. 1, a. 1; Jos. Vicecotnes, De antiquis Confirm, ritibus 1 1 c 2 et 3; M. Jugie, Theologia Orientalium, t. 3, c. 3, a. 1. ’ 257 Vox graeca adhibetur jam in Const. Apost. 3, 17 "βφώοσκ ·πβ ορολογία?’ (Confirmatio confessionis, seu Baptismi). Vox latina inde a saec. 5 in frequenti usu invenitur, v.g. apud Ambrosium (De myst. 7, 42), Cone. Arausic. I (a. 441), Cone. Arelat. III, Leonem M. (Ep. 79), Gregorium M. (Sacramentarium), Isidorum Hisp. (qui lib. 2 de officiis eccl. inscribit: De manuum impositione, vel confirmatione). Saec. 8 Beda in Comm, in Psal. 26 ait quod “illa unctio quae per manuum impositionem ab Episcopis . . . vulgo confirmatio dicitur” (M.L. 93. 614). Idem repetit saec. 12 Hugo a S. Victore (De sacr. 2, 7, 2). Post Petrum Lombardum hoc nomen evasit proprium ac fere exclusivum apud theologos et in documentis Ecclesiae; eo utuntur Cone. Flor., Cone. Trid. et Catechismus Cone. Trid. qui ipsius sensum con­ tra falsam Protestandum interpretationem sic explicat: “Neque enim, ut quidam non minus imperite quam impie finxerunt, confirmationis vocabulum ab eo deducitur, quod olim, qui infantes bap­ tizati erant, quum iam adulti essent, ad episcopum adducebantur, ut fidem Christianam, quam in baptismo susceperant, confirmarent, ita ut confirmatio nihil a catechesi differre videatur; cuius consuetudinis nullum probatum testimonium afferri potest. Sed ab eo nomen rei impositum est, quod huius sacramenti virtute Deus in nobis id con­ firmat, quod baptismo operari coepit, nosque ad Christianae soliditatis perfectionem adducit” {p. 2, c. 3, q. 20). Apud Graecos schismaticos voces magis nunc in usu sunt το χρίσμα et το μύρον; Confessio orthodoxa Petri Moghilae habet το μνρον τού χρίσματος. Apud Russos vero in usu est vox myropomazanie, i.e. unctio unguenti. Non raro tamen occurrit apud schismaticos etiam antiqua vox βιβαίωσυ; (confirmatio). Definitio Realis? DEFINITIO METAPHYSICA: Sacramentum spiritualis roborationis. In qua definitione sacramentum est genus, spiritualis vero roboratio est differentia specifica. Definitio aequivalens sed minus stricta: Signum rei sacrae, inquantum est roborans homines. Descriptio: Signum et causa gratiae roborantis, vel: Signum practicum gratiae roborantis. Definitio S. Thomae “Sacramentum plenitudinis gratiae” vel “per­ fectae aetatis spiritualis vitae” (q. 72, a. 1, corp, et ad 2), refert magis explicite relationem hujus sacramenti directe ad Baptismum et indi­ recte ad alia sacramenta; in sola enim Confirmatione perficitur spiri1 Cf. dicta dc definitione Baptismi in p. 4. 258 DE CONFIRMATIONE tualis generatio christiani quae accipitur in Baptismo, cetera vero sacramenta supponunt vitam completam, non excepta ipsa Eucharis­ tia, quae tamen aliunde meliorem simpliciter gratiae plenitudinem affert. DEFINITIO PHYSICA: Unctio chrismatis in fronte sub prae­ scripta jorma verborum, significans collationem gratiae roborantis. In qua definitione unctio est materia, verba sunt forma, relatio vero signi collationis gratiae roborantis est ultima jorma totius artefacti. Descriptio: Artificiale compositum ex unctione chrismatis et prola­ tione verborum, convenientibus ut materia et forma in unum subjec­ tum relationis signi gratiae roborantis, ab eodem subjecto causatae. Utraque definitio potest in hac breviori resumi et exprimi: “Sacra­ mentum roborationis per oleum in verbo”. II. PRINCIPIA TRACTATUS 1. Scriptura. Apud scriptores ecclesiasticos plures afferuntur tum ex antiquo tum ex novo testamento typi vel allusiones hujus sacramenti. TYPI Confirmationis sunt: impositio manuum Moysis capiti losue qui inde repletus est spiritu sapientiae (Deut. 34, 9); unctio Aaronis a Moyse peracta et unctio sacerdotum A.T. (Exod. 30, 30; cf. Tertul­ lianum, De bapt. 7); impositio manuum Jacobi super caput Ephraim et Manassem (Gen. 48, 14; cf. Tertullianum, De bapt. 8) ; balneum et unctio Susannae (Dan. 13, 17; cf. Hippolytum, In Dan. 1,16); imposi­ tio manuum Domini capiti puerorum (Matth. 19, 13-15; Mare. 10, 13-16) quae imo quibusdam visa est ipsa occasio institutionis hujus sacramenti. ALLUSIONES ad Confirmationem sunt: generalis promissio Spiri­ tus S. de qua in Joan. 14, 26 et Luc. 24, 49; Spiritus S. descensus in die Pentecostes (Act. 2, 17), nam “in hoc sacramento . . . datur bap­ tizato Spiritus sanctus ad robur, sicut apostolis datus est in die Pente­ costes” (3 p., q. 72, a. 7); vox “Spiritu” in Joan. 3, 5 “Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu” (ita juxta Cyprianum aliosque qui tam ad Baptismum quam ad Confirmationem ea verba referunt); unctio de qua in 1 Joan. 2, 20. 27; confirmatio, signatio et pignus Spiritus de quibus in 2 Cor. 1, 21; Eph. 1, 13; 4, 30, ubi probabiliter agitur de charactere sacramentali (cf. De sacr. in gen., art. 15, p. 270 sq.); fontes vel aquae salutares de quibus agitur in textibus citatis in Introductione tract. De Baptismo, ad hos enim textus alludit Christus in Joan. 7, 38, ut ipse Joannes innuit (5, 39). INTRODUCTIO 259 TEXTUS QUI MAGIS DIRECTE AD HOC SACRAMENTUM REFERUNTUR, quique explicabuntur infra in art. 1, sunt sequentes: Isai. 44, 3: “Effundam enim aquas super sitientem, et fluenta super aridam; effundam spiritum meum super semen tuum, et benedictionem meam super stirpem tuam”. Joci 2, 28 sq.: “Effundam spiritum meum super omnem carnem; et prophetabunt filii vestri et filiae vestrae . . . Sed et super servos meos et ancillas in diebus illis effundam spiritum meum.” Joan. 7, 38 sq.: “Qui credit in me, sicut dicit Scriptura, flumina de ventre ejus fluent aquae vivae. Hoc autem dixit de Spiritu, quem ac­ cepturi erant credentes in eum; nondum enim erat Spiritus datus, quia Jesus nondum erat glorificatus.” Ad. 2, 16-18: “Hoc est quod dictum est per prophetam Joel: Et erit in novissimis diebus, dicit Dominus, effundam de Spiritu meo super omnem carnem; et prophetabunt filii vestri et filiae vestrae . . . Et quidem super servos meos, et super ancillas meas, in diebus illis effundam de Spiritu meo, et prophetabunt.” Ad. 5, 32: “Et nos testes horum verborum; et Spiritus sanctus, quem dedit Deus omnibus obedientibus sibi.” Ad. 8, 14-17: “Cum autem audissent apostoli, qui erant Jerosolymis, quod recepisset Samaria verbum Dei. miserunt ad eos Petrum et Joannem; qui cum venissent, oraverunt pro ipsis, ut acciperent Spiri­ tum sanctum; nondum enim in quemquam illorum venerat, sed bap­ tizati tantum erant in nomine Domini Jesu. Tunc imponebant manus super illos, et accipiebant Spiritum sanctum.” Ad. 19, 1-6: “Factum est autem, cum Apollo esset Corinthi, ut Paulus, peragratis superioribus partibus, veniret Ephesum, et inve­ niret quosdam discipulos; dixitque ad eos: Si Spiritum sanctum acce­ pistis credentes? At illi dixerunt ad eum: Sed neque si Spiritus sanc­ tus est, audivimus. Ille vero ait: In quo ergo baptizati estis? Qui dixerunt: In Joannis baptismate. Dixit autem Paulus: Joannes baptizavit baptismo poenitentiae populum, dicens in eum qui venturus esset post ipsum ut crederent, hoc est, in Jesum. His auditis, baptizati sunt in nomine Domini Jesu. Et cum imposuisset illis manus Paulus, venit Spiritus sanctus super eos: et loquebantur linguis, et prophetabant.” 2. Patres Et Theologi. Ex generali consideratione textuum, quorum plures in art. 1 afferen­ tur, apparet ante saec. 3 pauca et obscura inveniri apud Patres testi­ monia seu potius allusiones ad hoc sacramentum; clariora enim testi­ monia quae afferri possunt sunt verba Theophili et Irenaci. Id tamen nihil officit, tum quia pauca illius aetatis supersunt opera, tum quia in 260 DE CONFIRMATIONE his quae supersunt Patres hoc argumentum directe non aggrediuntur, nec tantum de Confirmatione silent sed etiam non raro de ipsis Bap­ tismo et Eucharistia, tum quia jam Tertullianus, ipso labente saec. 2 scribens, ritum Confirmationis in medium affert ut quid antiquum et inde ab Apostolis in Ecclesia usitatum. Inde a saec. 3 uberiora et clariora inveniuntur testimonia, praecipue apud Patres latinos, apud quos, ob sacramentales controversias in Oc­ cidente agitatas, majorem progressum theologia sacramentaria obti­ nuit. Testimonia de Confirmatione generatim cum testimoniis de Bap­ tismo, praecipue apud Patres graecos, conjuncta inveniuntur; unde utrique sacramento fere communis est bibliographia patristica (cf. De Baptismo, Introd., p. 12 sq.). Eminet inter omnia Catechesis 21 (mystagogica 3) CYRILLI HIER., quae tota fere versatur circa hoc sacramentum; inde est quod lepide et irreverenter Chemnitius illud vocat “chrisma cyrillianum”. Apud theologos medii aevi et in Catechismo Cone. Trid. circumfertur auctoritas Epistolae Melchiadis Papae (saec. 4) ad episcopos Hispa­ niae (supra citatae, in p. 255 sq.), quae quamvis non habeat vim documenti pontificii, utpote apocrypha, manet tamen praeclarum testi­ monium Traditionis ante saec. 8 vel 9, seu ante tempus quo collectio pseudo-isidoriana, in qua ipsa invenitur, confecta est; idemque valet de epistolis apocryphis Urbani, Fabiani et Eusebii Pontificum.' Peculiari mentione dignus est in fine aetatis patristicae ISIDORUS HISP. qui in opere De eccles. officiis, 1. 2, speciale caput (c. 27) habet “De manuum impositione, vel confirmatione”. Inter priores theologos mediaevales specialem tractationem de Con­ firmatione exhibent Ivo Carnotensis (M.L. 161, 1070), S. Bruno As­ tensis (M.L. 165, 1102), Honorius Augustodunensis (M.L. 172,673), Hugo a S. Victore (M.L. 176, 137. 459) et Petrus Lombardus (M.L. 192, 855) qui in Sent., 1. 4, dist. 7 agit summatim de materia, forma, effectu et ministro hujus sacramenti. Theologi saec. 13 has quaestiones magis scientifice determinant et evolvunt, ut patet praecipue ex q. 72 S. THOMAE, in qua per 12 ar­ ticulos tota materia de sacramento Confirmationis apte et compendiose traditur. Apud theologos posteriores * praecipua quaestio quae peculiariter agitatur et determinatur est de materia et forma huius sacramenti. ‘Cf. Vitasse, De Confirm., Appendix De existentia sacr. Confirm., § 11, Migne, Theol. Curs., t. 21, coi. 1201 sqq.; Billuart, Tract, de jure et justitia, art. 3, Digressio 2 historica. * Bibliographia. Praeter opera generalia de sacramentis, citata in tractatu De sacr. in gen. (p. 10), conferantur sequentes peculiares tractatus: · r· i M. Olive, De baptismo et confirmatione, Romae, 1554, «.** ■ INTRODUCTIO 261 3. Documenta Ecclesiae. Praeter documenta citata in tractatu De sacr. in gen. (Introd.: art. 15 de charactere; art. 41 de numero sacramentorum), praecipuae deci­ siones Ecclesiae quae directe ipsam Confirmationem respiciunt sunt: CONC. FLOR., Decretum pro Armenis, in quo agitur de hujus sacra­ menti existentia, materia, forma, ministro et effectu (Denz. 697), et CONC. TRID., sess. 7, canones de Confirmatione (Denz. 871-873) Bellartninus, De sacr. Confirmationis, c. 1-13. J. Priscianensis, De confirmationis sacramento, Ingolstadt, 1575. J. Aschemann, De confirmatione, Vindobonae, 1583. Gretser, De baptismo et confirmatione, Ingolstadt, 1595. 5. Perez, De confirmatione, Burgos, 1588. Jos. Vicecomes (Visconti), De antiquis Confirmationis ritibus, Mediolani, 1618. J. Mocquet, Disputatio theologica de sacramento confirmationis, Ingolstadt, 1621. B. Pontius, De sacramento confirmationis, Salmanticae, 1638. E. Bertrand, De confirmatione, Tolosae, 1657. G. Beyer, De sacramento confirmationis, Antuerpiae, 1658. G. Gob?t, De materia confirmationis, Munich, 1663. L. Holstc, Dissertatio duplex de sacramento confirmationis apud Graecos, Romae, 1666. J. Morin, De sacramento Confirmationis (Opera posthuma, Parisiis, 1703). Card. Orsi, Disp, de chrismate confirmatorio, Mediolani, 1733. C. Vitasse (seu potius Anonymus ex congregatione Oratorii), Tract, de Confirmatione, Venctiis, 1738 (apud Migne, Theol. Curs., t. 21, coi. 545 sqq.). M. Trivellato, De confirmatione, Paduae, 1755. M. Gerbcrt, De eo quod est juris divini et ecclesiastici in sacramentis, praesertim in sacramento confirmationis, Augsburg, 1764. J. C. Tronibelli, De confirmatione, Bononiae, 1775. Brenner, Ccschichtliche Darstcllung der Verrichtung der Firmung von Christus bis auf unscre Zciten, Bamberg, 1820. J. Prussler, Anlcitung das heilige Sakramcnt der Firmung würdig zu empfangen. Dresden, 1786. Welz, Das Sakrament der Firmung, Breslau, 1847. Nepejny, Dic Firmung, Passau, 1869. Bickell, Das Sakrament der Firmung bci den Nestorianem (Innsbrucker Zeitschr. iiir kath. Théologie, 1877, p. 85 sq.). J. Marquardt, cit. in p. 8. L. Janssens, La Confirmation, Exposé dogmatique, historique et liturgique, Lille, 1888. M. Heimbucher, Die heilige Firmung, Augsburg, 1889. A. F. Wirgtnan, The Doctrine of Confirmation, London, 1902. Meschler, Die Gaben des hl. Pfingstfestes, Freiburg, 1905. Fr. X. J. Dolgcr, Das Sakrament der Firmung, historisch-dogmatisch dargestellt, Wien, 1906. B. Staketneier, cit. in p. 13. J. Belser, cit. in p. 14. F. Gillmann, Zur Lchrc der Scholastik vom Spender der Firmung und des Weihesakramentes, Paderborn, 1920. J. B. Uinbcrg, Die Schriftlehre vom Sakrament der Firmung, Freiburg i.B., 1920. G. Malchiodi, La lettera di S. Innoccnzo I a Dccenzio vescovo di Giubbio, Roma, 1921. Lépicier, cit. in p. 14. Jos. Coppens, L’imposition des mains et les rites connexes, dans le NT et dans l'Eglise ancienne. Etude de théologie positive, Wetteren-Paris, 1925. A. D’Alès, cit. in p. 14. Boulanger, cit. in p. 14. Dictionnaire de Théologie Catholique, art. Confirmation (Ruch, Bareille, Bernard, Erntoni, Marchai, Mangcnot, Ortolan), col. 975 sqq.; art. Imposition des mains (Galtier), col. 1302 sqq. Dictionnaire de la Bible, art. Confirmation. 262 DE CONFIRMATIONE in quibus agitur de ratione sacramentali Confirmationis (can. 1), de eius efficacitate (can. 2), de ejus ministro ordinario (can. 3).° MINORA DOCUMENTA, infra citanda, sunt: Cone, llliberitanum (Denz. 52 d et e), Cone. Arelatense (Denz. 53), Cone. Laodicense (circa a. 370), Siricius P. (Denz. 88), Innocentius I (Denz. 98), Gre­ gorius Μ. (I. 4, ep. 9 et ep. 26), Cone. Toletanum IV et XI, Innocen­ tius III (Denz. 419-424), Innocentius IV (Denz. 450), Cone. Lugd. II (Denz. 465), Benedictus XIII (Denz. 543), Clemens VI (Denz. 571-574), Cone. Constant. (Denz. 608), Martinus V (Denz. 669), Catechismus Cone. Trid. (p. 2, c. 3), Clemens VIII (Denz. 1086), Benedictus XIV (Denz. 1458), Pius X, Decretum “Lamentabili” (Denz. 2044) et Epist. “Ex quo” a. 1910 (Denz. 2147 a), Codex J.C. (can. 781, § 1.2; can. 782, § 1.2; can. 786; can. 787; can. 732, § 1). 4. Errantes. SCHISMA TICI.7 Doctrina Ecclesiae schismaticac orientalis substantialiter convenit cum doctrina catholica, ut patet ex eorum Ritualibus. Apud theologos vero schismaticos plures inveniuntur errores et recriminationes contra latinos. “Nostris praesertim diebus, omnia fere quae in ritu latino Confirma­ tionis aguntur, iisdem polemistis schismaticis accusabilia visa sunt. Improbant siquidem tum materiam proximam, quod una tantum unctio fit in fronte, et non chrismantur diversae corporis partes, ut apud Orientales mos est; quod etiam apostolicus ritus impositionis manuum adhuc retinetur, cum hic, juxta illos, jam a tempore apostolorum abro­ gatus fuerit; tum formam, quod omnino recens sit; tum doctrinam de ministro ordinario hujus sacramenti a concilio Tridentino definitam; tum praxim differendi collationem sacramenti usque ad annos discre­ tionis; tum doctrinam de charactere indelebili, quam . . . ex illis non pauci rejiciunt; immo etiam alapam ipsam super confirmati genam ab episcopo datam, quam e ritu consecrationis equitum Medio Aevo usitato desumptam esse contendunt. “Dum talia Latinis isti exprobrant, quae fere omnia ad usus liturgicos vel disciplinares spectant, quibusdam novitatibus ad doctrinam quod attinet minus innocuis, in Ecclesiam graeco-russicam post schis­ ma consummatum introductas, parum vel minime attendunt. Graeci enim, contra manifestam Ecclesiae antiquae traditionem, in infideli­ tatem lapsis vel etiam a quacumque haeresi vel schismate reducibus sacramentum iterant. Item antiqui Byzantini sacramentalem efficaciam ας (toîç παιδιού) ; Mc., 10, 16; b) ad curandos infirmos. Dominus: Mt., 9, 18; Mc., 5, 23; 6, 5; 7, 32; 8, 23. 25; Le., 4, 40; 13, 13; disci­ puli: Mc., 16, 18; Act., 9, 12. 17; 28, 8. c) ad constituendum aliquem in aliquo officio. Act., 6, 6 (septem diaconi): οΰς έστησαν ενώπιον των αποστόλων, και προσευχόμενοι έπεθηκαν αυτού: ras χειρα:; 13, 3 (Saulus et Bar­ nabas) : rore νηστευσαντε: και προσευχόμενοι και επιθέντε: τας χεΐρας αυτοί: απέλυσαν; 1 Tim., 4, 14; 5, 22; 2 Tim., 1, 6. Universim ritus impositio­ nis manuum significat communicationem alicuius doni seu potestatis a Deo ipso, aut a societate humana, in quam Deus illud donum seu potestatem contulisse censetur.”28 ART. 3. Utrum Materia Remota Confirmationis Sit Chrisma, Seu Oleum Olivarum Balsamo Permixtum Et Ab Episcopo Benedictum (a. 2 et 3). STATUS QUAESTIONIS Ex eo quod in art. praec. de materia proxima statutum est, eam sci­ licet consistere in unctione, sequitur materiam remotam esse oleum UA. D.’Alès, De bapt. et confirm., th. 14, proleg., 2, Parisiis, 1927, p. 179 sq. 302 DE CONEiRMATIONE (unctio enim definitur infusio seu tinctio olei). Restat igitur ut de qualitate et conditionibus huius olei breviter dicamus, quantum spectat ad validitatem sacramenti. RITUALE ROMANUM (Appendix, De Confirmatione, n. 3 sq.) statuit: “Chrisma, quod huic Sacramento administrando inservit, debet esse ab Episcopo benedictum feria quinta in Coena Domini proxime superiore; neque adhibeatur vetus, nisi necessitas urgeat. Mox, defi­ cienti oleo benedicto aliud oleum de olivis non benedictum adjiciatur, etiam iterato, minore tamen copia. — Chrisma, in Sacramento Confir­ mationis adhibendum, debet esse ab Episcopo consecratum, etiamsi Sacramentum a Presbytero, ex jure vel ex Apostolico induito, ministre­ tur. Unctio autem ne fiat aliquo instrumento, sed ipsa Ministri manu capiti confirmandi rite imposita.” Cf. Codicem J.C., can. 734 et 781 cit. in art. praec., p. 277. Quaeritur utrum materia Confirmationis sit chrisma, quod quamvis ex sensu graecae vocis audiat tantum oleum seu unguentum, tamen juxta usum Ecclesiae inde saltem a saec. 6, (cf. Gregorium M., In Cant. 1, 34; Innocentium III, Ep. ad archiep. Trinovitanum, M.L. 215, 283) a Cone. Florentino definitur “Confectum ex oleo ... et balsamo . . . per episcopum benedictum” (Denz. 697). Tria ergo agitantur: 1. utrum requiratur oleum olivarum; 2. utrum debeat esse balsamo permixtum; 3. utrum debeat esse benedictum et quidem ab episcopo. JUVERIT AUTEM ALIQUID PRAEMITTERE DE SENSU ET USU OLEI, BALSAMI ET BENEDICTIONIS UTRIUSQUE™ 1. OLEUM (graece ελαιον; έλαια?: oliva) dicitur liquor crassus prae­ cipue ad ungendum vel comburendum adhibitum. Distinguitur oleum minerale (petroleum), animale (v.g. oleum butyri liquescentis, oleum piscis) et vegetale (v.g. oleum nucum, oleum amygdalarum, oleum oli­ varum). Oleum olivarum, utpote antiquioris et communioris usus, sim­ pliciter oleum appellari consuevit (cf. a. 2, ad 3; Suppi., q. 29, a. 4) etiam in Scriptura et Traditione. De usu olei " in Scriptura dictum est in art. praec., Conci., p. 298. Praecipue notetur Jacob oleo consecrasse lapidem in titulum qui voca­ retur domus Dei (Gen. 28, 18. 21); in lege mosaica Deum praecepisse “oleum ad luminaria concinnanda” (Ex. 25, 6); item unctionem olei olivae cum aromatibus, ab usu profano stricte segregandi, ad sanctifi­ candum tabernaculum, arcam, vasa liturgica et praesertim ad conse”Cf. Diet. Théol. Cath., art. Chrême (Saint), col. 2395-2413. ”Cf. Sacchum, Sacrorum claeochrismaton myrothccium, t. 3, Romae, 1625, p. 575. DE MATERIA REMOTA CONFIRMATIONIS 303 crandos Aaron eiusque filios necnon alios pontifices et sacerdotes (Ex. 29, 7 sq.; 30, 22-38; Lev. 8, 10-13, cf. Psal. 132, 2; Eccli. 45, 18). Unde in liturgia A.T. oleum adhibebatur in luminaribus concinnandis, in consecratione ecclesiae seu tabernaculi, in consecratione vasorum, in ordinatione. Ordinatio, ut diximus in tract. De sacr. in gen., art. 40, erat unum ex quatuor sacramentis illius legis, in qua non extabant nec sacramentum Matrimonii nec duo sacramenta quae in unctione consistunt, i.e. Confirmatio et Extrema Unctio. Ecclesia constanter oleum olivarum adhibuit in suis ritibus, sacramentalibus et sacramentis. Utitur quidem oleo simplici ad accenden­ dum luminare eucharisticum (cf. Codicem J.C., can. 1271), oleo bene­ dicto (cf. Rituale Rom., t. 8, c. 19) quod distribuit fidelibus ut sacramentale et praesertim triplici oleo consecrato (seu in Feria V in Coena Domini intra Missam solemniter benedicto et ad sacrandas res vel personas ordinato), i.e. chrismate (oleo composito cum balsamo) quod adhibetur in sacramento Confirmationis, in consecratione fontis seu aquae Baptismi, in unctione verticali quae sequitur ablutionem Baptismi, in ordinatione episcopi, in consecratione Ecclesiae, altaris, calicis patenae et campanae,31 oleo catechumenorum quod adhibetur in prima unctione baptismali in pectore et inter scapulas, in ordinatione presbyteri et in coronatione regis,32 et oleo infirmorum adhibetur in Extrema Unctione et in benedictione campanae. Oleum olivarum constanter ab Ecclesia adhibitum fuit in Confirma­ tione. A Patribus latinis vocatur oleum vel chrisma, quae vox prius accipiebatur in sensu unguenti ut vox graeca χρίσμα (a χρίο: ungo), postmodum vero inde a saec. 6 obtinuit sensum olei cum balsamo, vel plenius cum balsamo et benedictione. A Patribus autem graccis vocatur Ιλαιον, χρίσμα (unguentum), μνρον (unguentum odoratum fluens ex ar­ bore; a μυρωί fluo) ; hoc ultimum nomen numquam tribuitur oleo Extre­ mae Unctionis quod semper vocatur ϊλαιον. 2. BALSAMUM (graece βάλσαμον: balsamum; βάλσαμον: arbor bal­ samum fundens; βάλλω: mitto, proicio, liquorem effundo vel infundo [Matth. 9,17; 26,12; Mare. 2,22; Apoc. 12,15 sq.]) indicat liquorem quemdam odoratum ex quibusdam arboribus per incisionem obtentum et ab aliis liquoribus aromaticis, similiter ex aliis plantis extractis, bene distinctum eisque praecellens. Usus aromatum communis et universalis fuit ad ornamentum et praeservationem corporis humani; ipsa cadavera myrrha condiri so­ lent ne putrescant. Ipsius autem balsami usus communis fuit apud ,l Lege pulchra verba Innocenta III, Ep. ad archicp. Trinovitanum, in ML. 215, 282 sqq. ”Dc hac coronatione confer Pontificale Rom. circa finem primae partis; de eodem ritu apud Orientales confer Jugit, Thcol. Orient., t. 3, c. 3, a. 3, n. 4. ■ΜΗΒΗΜΙ· 304 DE CONFIRMATIONE Orientales ad corporis curam (ut post balnea) et medicamentum. Mag­ ni prae aliis aestimabatur balsamum judaicum, a Graecis όποβάλσαμον (Mi: succus arboris )vocatum, quod praecipue apud Jericho et Engaddi producebatur. In Scriptura nulla fit directa et specifica mentio balsami; graeca vox numquam habetur, latina vero semel tantum occurrit (Eccli. 24, 20) sed ut versio graecae vocis ασπάλαθος quae significat generaliter liquorem odoratum. Inter aromata (myrrham, cinnamomum, calamum et casiam; cf. Exod. 11. cc.), quae oleo olivae iungi debebant ad chris­ ma A.T. conficiendum, balsamum non invenitur. Usus balsami in Ecclesia ex origine apostolica repetendus est, non vero ut quidam volunt, ex ecclesiastica institutione saec. 6. Nam imprimis certus est usus alienjus liquoris odorati in confec­ tione olei Confirmationis apud Graecos, ut patet ex voce μύρον (oleum odoratum; cf. Luc. 7, 46) quam adhibent inter alios Cone. Const. II (a. 381; can. 7), Cyrillus Hier. (Myst. 3 cit. in p. 273), Ephrem (In Joel. 2, 24), Pseudo-Dionysius Areop. (De eccl. hier. 4, 4) et antiqua ritualia. Juxta Pseudo-Dionysium (saec. 5; infra cit. in conci. 2) chrisma erat quaedam compositio plurium materiarum suaviter olen­ tium. Basilius (De Spiritu S., 27, 66 cit. in p. 288) usum hujus olei, quem appellat ελαιον ττρ χρίσου (oleum unctionis, distinctum pro­ inde a communi έλαιο v atque in aliis testimoniis μνρον appellatum), repe­ tit ex apostolica traditione. Quod autem talis liquor esset saltem balsamum patet tum ex hujus usu in Ecclesia latina, tum ex antiquis graecis ritualibus quae inter varia aromata, oleo Confirmationis admiscenda, semper balsamum commemorant, quod constanter servatum est, etiam apud GraecoRussos post separationem. Apud istos “numerus et natura elementorum, quibus το μύρον pro temporum et locorum diversitate constitit, multum variaverunt, ut patet tum ex codicibus manuscriptis euchologii, tum ex ipsis exempla­ ribus editis. In vetustissimo codice Hi, 55 Barberino, ante annum 797 exarato, species Sacrum Unguentum componentes sunt tantum numero tredecim; in euchologio vero a Goario edito, sunt triginta novem, et in euchologiis saeculo xix ultimo prelo mandatis, triginta octo. Caeterum haec novissima exemplaria veram sacri Unguenti compositionem, prout nunc inter Graecos exstat, non referunt. Anno enim 1833, Constantius I, patriarcha oecumenicus, novum officium consecrationis τού μύρου concinnavit, ex quo non minus quam quinquaginta et septem species ad conficiendum chrisma adhibentur. Ex illis quadraginta tres una cum oleo coquuntur; caeterae materiis ita decoctis infunduntur. “Secundum theologos, haec multiplicitas varietasque odoramento- DE MATERIA REMOTA CONFIRMATIONIS 305 rum varietatem donorum ac charismatum Spiritus Sancti significat. Hujus sacri unguenti originem ab ipsis apostolis plerique derivant.”33 Mirum autem est purum oleum absque balsamo in usu fuisse apud orientales Nestorianos, qui tandem ipsum oleum omnemque unctionem omiserunt retinentes solam manuum impositionem quae ut diximus ad validitatem sacramenti non sufficit. De usu alicujus liquoris odorati apud Latinos non habentur certa testimonia ante saec. 6 (de solo enim oleo loquuntur Patres, ut Ter­ tullianus, Cyprianus, Augustinus aliique citati in art. praec.); unicum testimonium quod explicite proponit unguentum, imo ipsum balsamum (ό-οβ<ίλσαμον), est Irenaci (Adv. haer. 1, 21, 3 cit. in p. 270), quod tamen ad solum usum Gnosticorum directe refertur. Probabilis etiam allusio ad balsamum habetur in verbis Optati Mil., De schism. Donat., 7,4 cit. in p. 288. Exinde tamen non licet absentiam talis usus inferre, tum quia apud Graecos observabatur tamquam ex apostolica traditione descendens, tum quia inde a saec. 6 explicite proponitur a scriptoribus et ritualibus latinis, nec tamquam quid novum aut minoris momenti sed ut quid a majoribus traditum et stricte servandum, tum quia non fuit necesse priores Patres latinos compositionem illius olei, Christianis bene notam, explicare sed sufficiens eis fuit explicite proponere principale tantum elementum seu oleum, cui balsamum accedit, dum vicissim Patribus graccis congruum visum est insistere etiam in mentione liquoris odo­ rati qui erat apud ipsos magis complexus quique sublimibus eorum in­ terpretationibus aptissimus erat. A saec. 6 abundant testimonia usus odorati liquoris, et quidem ipsius balsami. Primum testimonium est S. Gregorii Turonensis (saec. 6) qui in suis Libris Miraculorum (1. 1, De gloria martyrum, c. 41) ait de quodam martyre temporis Diocletiani: “Ablutus balsamo unctus" (M.L. 71, 742). Cum autem haec expressio apud Prudentium (Apo­ theosis, vers. 487), ex quo est excerpta, sic sonet: “Lotus ... et unctus” (M.L. 59, 963) recte infertur S. Gregorium non vim verbis Prudentii inferre voluisse sed potius putasse balsamum etiam tempore illius fuisse in usu. Quoad posteriora testimonia, praeter Cone. Bracarense III (a. 572). Aratorem (saec. 6), Bedam (saec. 8), Rupertum et Auctorem libri De cardinalibus operibus Christi infra in Conci, citandos, confer Gre­ gorium M. (In Cant. 1, 34), Sacramentarium Gregorianum (Lib. sacr., de ben. chrism.) et Ordinem Romanum (10). Epistola Pseudo-Fabiani Papae (ante saec. 9; mox cit.), Cone. Moguntinum (a. 1549; cit. in art. praec.) et Cone. Bituricensc (a. 1584; u Jugie, 1. c., a. 2, Parisiis, 1930, p. 132. 306 DE CONFIRMATIONE infra cit. in concl. 2) chrismatis, i.e. olei cum balsamo, confectionem ad ipsam Apostolorum et Christi institutionem referunt. 3. BENEDICTIO SEU CONSECRATIO AUT CONFECTIO CHRISMA TIS.3* Constans usus hujus consecrationis ostenditur ex Ecclesiae et Pa­ trum documentis quorum plura citavimus in duobus art. praec. Confer Tertullianum, De bapt. 7; Cyprianum, Ep. 70, 2; Innocentium I, Ep. ad Decentium; Cyrillum Hier., Catech. 21, 3; Basilium, De Spir. S. 2 7, 66; Augustinum, In Joan., tract. 118, η. 5. Basilius (l.c.) et Pseudo-Fabianus Papa illum ad apostolicam tradi­ tionem referunt. Talem consecrationem cum quadam rituali solemnitate inde ab initio fieri coepisse apparet ex verbis Cypriani, Ep. 70, 2: “Baptizati ungun­ tur oleo in altari sanctificato”. Peculiarem solemnitatem in Oriente adhibitam describit Pseudo-Dionysius Areop. (circa 500; De eccl. hier. 4, 2). Documenta Traditionis inde a saec. 5 ostendunt usum cele­ brandi consecrationem olei Feria V in Coena Domini. Ordo Romanus (saec. 8; 10) testatur hunc usum esse universalem in Ecclesia. PseudoFabianus Papa (cit. in p. 293) illum refert ad institutionem Apos­ tolorum, immo ipsius Christi. Consecratio olei Confirmationis (necnon olei Catechumenorum et Infirmorum) fiebat intra secundam ex tribus Missis quae celebrabantur Feria V in Coena Domini quaeque Missa chrismatis vocabatur. In moderno iure juxta praescriptionem Ritualis Rom. (cit. in Statu Quaest.) eadem Feria V intra Missam fit solemnis benedictio chrisma­ tis (necnon olei Catechumenorum et Infirmorum) ; episcopus nempe primo benedicit balsamum oratione et signo crucis, dein benedicit oleum exorcismo, oratione et signo crucis, tandem utrumque com­ miscet pronuntians formulam “Haec commixtio liquorum fiat omnibus ex ea perunctis propitiatio et custodia salutis in saecula saeculorum” (cf. Pontificale Rom., in Feria V Coenae Domini). Chrismatis consecratio tam constanter et exclusive episcopis reser­ vata est (cf. Silvestrem P., Cone. Hisp. II, Gelasium P., Isidorum, Innoc. IV, Clementem VI et Cone. Flor.) ut nulla citari possit certa exceptio in favorem presbyteri (cf. infra conci. 3), cui tamen a iure vel ex induito ipsa facultas confirmandi frequenter concessa est; immo cum haec facultas conceditur, explicite a facultate chrisma conficiendi separatur ac presbyter iubetur uti chrismate ab episcopo confecto (cf. Rituale Rom. et Codicem J.C. cit. in Statu Quaest.; item Cone. Flor., ” Cf. Chardon, Histoire des sacrements, 1. 1, sec. 2 (De confirm.), chap. 2. DE MATERIA REMOTA CONFIRMATIONIS 307 Decr. pro Armenis (Denz. 697), Clementem VI, Innocentium IV et Isidorum cit. in art. 2). Etiam apud schismaticos Graeco-Russos “benedictio chrismatis solis reservatur episcopis; quidam vero expresse docent hoc esse de necessitate sacramenti. Olim quidem quilibet episcopus pro sua dioe­ cesi hanc consecrationem peragebat, secundum canonem Carthaginensem a Byzantinis receptum; progrediente vero tempore, patriarcha Constantinopolitanus hanc consecrationem pro toto Oriente, quibus­ dam praesulibus identidem reclamantibus, sibi soli sensim reservavit. Saeculo xvii, Russi ab hac pia servitute jam sese expedierunt. Saeculo autem xix, alii, ut Rumeni, eamdem libertatem sibi vindicarunt; recen­ ter vero et alii. Ubique tamen privilegium consecrandi chrisma primati cujusque Ecclesiae autocephalae defertur; a quo alii episcopi ejusdem regionis illud recipiunt. “Neque quotannis haec benedictio celebratur, ut apud Latinos mos est; sed plerumque per intervalla plus minusve longa tum propter im­ plicatam Sacri Unguenti compositionem, tum etiam propter gravia expensa ad comparandas multiplices materias necessaria. Ratio autem cur hujusmodi consecratio episcopis, et quidem primoribus, reservatur, juxta Catechismum Philareti haec est; scilicet quod episcopi succes­ sores exstant apostolorum, qui impositionem manuum ad dona Spiritus Sancti communicanda ipsi perficiebant.”35 PARS NEGATIVA et PARS AFFIRMATIVA PROTESTANTES chrisma eiusque consecrationem peculiariter reiciunt; in eam tamquam in abominandum romanae superstitionis foetum invehunt praecipue Calvinus et Chemnitius ; Jo. Dalla eus™ modo eru­ dito hanc protestanticam negationem defendere conatur quam directe anathematizavit Cone. Trid., can 2 de Confirm., relato in p. 284. Gregorius VII in Ep. ad Synnadensem archiep. (in Armenia) sic conqueritur: “Audivimus etiam quod contra morem sanctae Ecclesiae vestrae [i.e. vestra ecclesia in Armenia] non ex balsamo sanctum chris­ ma, sed ex butyro conficiat” (M.L. 148, 571 sq.). Monachus graecus Theorianos conqueritur apud Patriarcham Armenorum quod iste permiserit usum olei sesami prae olivae in confec­ tione chrismatis (cf. M.G. 133, 192). In ecclesia schismatica Graeco-Russica, cujus doctores generatim quoad materiam Confirmationis catholicis consentiunt, loco chrismatis “unguentum e corpore sancti Demetrii Thessalonicensis vel aliorum w Jugie, Theologia Orientalium, t. 3, c. 3, a. 2, Parisiis, 1930, p. 133 sq. “ In opere De duobus latinorum ex unctione Sacramentis . . . Disputatio, Genevae, 16S9. 308 DE CONFIRMATIONE DE MATERIA REMOTA CONFIRMATIONIS sanctorum miraculose (?) manans interdum a quibusdam adhibitum fuisse non uno constat testimonio. Haec tamen praxis tum a praesuli­ bus tum a theologis tanquam abusus haud semel damnata est. In casu necessitatis, deficiente myro, ‘aqua, ait Theophilus Papaphilus, suffi­ cit tum ad unctionem, tum ad signaculum, tum ad confessionem mortui? ”37 Mirum est olim schismaticos Photianos Latinos incusasse quod flu­ minis aquam adhiberent ad chrisma conficiendum; quam accusationem refellunt Ratramnus (Contra Graecorum opposita, 4, 7) et Nicolaus 1 (Ep. 152, ad Hincmarum). Quamvis documenta Ecclesiae manifeste faveant parti affirmativae hujus articuli secundum tres ejus partes, tamen cum nulla habeatur proprie dicta definitio de hac re, IN UTRAMQUE PARTEM THEO­ LOGI DISCEDUNT, praecipue quoad necessitatem balsami, nam in affirmandam necessitatem benedictionis episcopalis, hodie saltem, fere omnes conveniunt. Igitur: 1. QUOAD NECESSITATEM OLEI OLIVARUM, nulla est nec fuit disceptatio. 2. QUOAD NECESSITATEM BALSAMI disputatur. Negant plures theologi, ut Cajetanus (hic, In a. 2), Dom. Soto (In 4 Sent., dist. 7, q. unica, a. 2), Valentia (In 3 p., disp. 5, q. 1, punct. 2), Juénin, Estius, Vitasse (De confirm., p. 1, q. 2, a. 3, § 12 ubi haec senten­ tia existimatur probabilissima), Tourncly et plures moderni, uti Dickamp et Bernard (in Diet. Théol. Cath., art. Chrême, col. 2406), qui hanc sententiam ut probabilem amplectuntur. Arguunt quidam (ut Cajetanus) tum ex pretiositate ac raritate bal­ sami, ex quo in pluribus casibus impediretur administratio sacramenti, tum ex silentio plurium Patrum qui hoc sacramentum non balsamum sed tantum oleum appellant, tum praecipue ex auctoritate Innocenta III qui Episcopo Eliensi rescribit: “Praeterea, nos consulere voluisti, an permitti debeat ministrare, si quis sine impositione manuum fuit ad ordinem diaconatus assumptus, et si confirmationis sacramentum in eo debeat iterari, qui per errorem fuit non chrismate, sed oleo dclinitus? Ad quae fraternitati tuae breviter duximus respondendum, quod in talibus non est aliquid iterandum, sed caute supplendum, quod in­ caute fuerat praetermissum” (M.L. 215, 484). Affirmant autem S. Thomas (hic a. 2; cf. In 4 Sent., dist. 7, q. 1, a. 2, q. 2, ubi dicit materiam esse oleum balsamatum), Scotus (In 4 Sent., dist. 7, q. 1, n. 2), Bellarmino (De Confirm. 8), Suarez (Disp. 33, sect. Jugie, 1. c., p. 132 sq. ' * -ιό 309 l, 6), S. Alphonsus (1. 5, n. 162), Billuart, Gihr, Ilugon, Pesch, Tann. quercy, Lercher, Hervé, Merkelbach, Cappello et communius alii theologi moderni, qui saltem ut probabiliorem hanc sententiam amplec­ tuntur. Notat tamen Cappello cum aliis moralistis et canonistis: “Negari tamen non potest sive extrinseca sive etiam intrinseca probabilitas op­ positae sententiae, ita ut communiter auctores doceant, Confirmationis saramentum cum solo oleo, sine balsamo, collatum, dubium esse; et recte inierunt in articulo mortis sacramentum sub conditione conferri posse cum solo oleo, si nequeat haberi chrisma ex balsamo confec­ tum”.38 Cui videtur contradicere Ilugon dum scribit: “At praecise quaestio est utrum sacramentum quod non est tantae necessitatis pos­ sit cum materia dubia conferri et nullitatis periculo exponi.”30 3. QUOAD NECESSITATEM BENEDICTIONIS SEU CONSE­ CRATIONIS OLEI ad sacramenti valorem iterum dividuntur the­ ologi. Negant quidam theologi antiquiores, ut Petrus de Palude (In 4 Sent., dist. 7, q. 4, ad 1), Dom. Soto, Estius (qui tamen docent bene­ dictionem esse necessariam de praecepto divino, eo modo quo admixtio aquae vino consecrando), Fr. Victoria et alii pauci. Provocant quidam ad paritatem cum materia Baptismi et Eucharis­ tiae (excellentiorum quidem sacramentorum) quae non indiget praevia benedictione ad valorem sacramenti; ad quam etiam paritatem robo­ randam adducunt verba Augustini (In Joan. 118, n. 5 cit. in p. 289) docentis absque signo crucis seu benedictione nec Confirmatio­ nem nec Baptismum nec Eucharistiam rite perfici; ex quo sequitur juxta S. Doctorem benedictionem olei esse quid accidentale sacramento. Affirmant autem communius antiquiores doctores, ut Hugo a S. Vic­ tore, Petrus Lombardus, Bonaventura, S. Thomas (hic, a. 3), Cajeta­ nus (In a. 3), Suarez, Billuart, et communiter moderni, ut illi quos nominavimus supra in sententia affirmativa numeri 2. Notat iterum Cappello cum aliis moralistis: “Necesse est, chrisma speciali benedictione, qua ut materia Confirmationis propria constitui­ tur, sit benedictum. Utrum haec specialis benedictio sit de essentia, necne, non satis constat. Proinde in articulo mortis, deficiente chrisma­ te, Confirmatio potest sub conditione administrari cum materia dubia, scii, cum oleo infirmorum vel catechumenorum”.·10 Ex quo principio sequitur in articulo mortis Confirmationem administrari posse cum quolibet oleo, etiam nullatenus benedicto nec balsamo commixto. ” Dc Sacramentis, v. 1, 1. 3, De confirm., c. 1, a. 2, n. 196, Taurini, 1921, p. 141. ” Tract. Dofim., v. 3, tract. De confirm., a. 2, n. 5, Parisiis, 1931, p. 25S. 40 L. c., n. 197, p. 142. 310 DE CONFIRMATIONE Disputant quoque theologi cuinam ministro, attenta sola validitate, spectet talis benedictio: a) Utrum soli episcopo an etiam presbytero ita quod hic non indigeat potestatis ecclesiasticae licentia ad valide chrisma conficiendum, ut non improbabile reputat Cajetanus, negatur vero communius, b) Utrum saltem etiam presbyteris facultas oleum benedicendi concedi possit ab Ecclesia, i.e. a proprio episcopo, ut volunt Ledesma et Vitasse, negant vero alii communiter, vel a Papa, ut volunt Scotus, Cajetanus, Soto, S. Alphonsus, Diekamp, Tanquerey aliique non pauci, negant vero Suarez, Billuart, Arriaga, Berti, Gi/ir. c) Utrum in casu quo presbyter possit conficere chrisma haec potestas competat ei jure proprio sicut episcopo et non tantum jure extraordi­ nario; quod negatur communiter.41 CONCLUSIO Conclusio 1. (a. 2, ad 3). Materia Valida Confirmationis Est Oleum Olivarum Probatur. 1. Tantum oleum olivarum (non vero nuceum, amygdalinum etc.) simpliciter oleum dicitur, ex quo fit ut documenta Ecclesiae de specificanda olei natura generatim non curent. 2. Ecclesiastica consuetudo numquam aliud olei genus adhibuit, quamvis in quibusdam regionibus copia olei olivarum desideretur. 3. INNOCENTIUS IV (Denz. 3041, cit. in art. praec., p. 283), explicite docet chrisma confici ex oleo olivarum atque symbolismum olivae applicat Spiritui S. 4. Beda, In Cant. (1, 12), 2 cit. in p. 291, dicit balsamum “in chrismatis confectione, liquori olivae admisceri”. 5. Ratramnus, Contra Graecorum opposita, 4, 7, scribit: “Non autem [Latini] ipsum chrisma (quod mentiuntur Graeci) de fonte conficiunt, sed ex succo balsami, vel olivae liquore: quod fit non solum a Graecis, verum ab universis Christi Ecclesiis” (M.L. 121, 334). 6. Rupertus, De div. officiis, 5, 16 infra cit., ex proprietatibus arboris olivarum “quae . . . pacis et luminis ministra est” explicat sacramentalem symbolismum et virtutem materiae Confirmationis. 7. Convenientia usus olei olivarum, ut materiae sacramenti, sic as­ signatur a S. THOMA: “Proprietates olei [cf. art. praec., Conci., p. 298], quibus significa­ tur Spiritus sanctus, magis inveniuntur in oleo olivarum quam in quo­ cumque alio oleo; unde et ipsa oliva semper frondibus virens, virorem et misericordiam Spiritus sancti significat. Hoc etiam oleum proprie 41 Has quaestiones expendit Vitasse, De confirm., q. 2, a. 3, § 13 sqq. DE MATERIA REMOTA CONFIRMATIONIS 311 dicitur oleum, et maxime habetur in usu ubi haberi potest; quilibet autem alius liquor ex similitudine hujus oleum nominatur; nec est in usu communi, nisi in supplementum apud eos quibus deest oleum oli­ varum. Et ideo hoc oleum solum assumitur in usum hujus, et quorum­ dam aliorum sacramentorum.” Conclusio 2. Probabilius Balsamum Est Materia Ad Valorem Sacra­ menti Requisita (a. 2). Probatur. 1. DOCUMENTA ECCLESIAE, quorum plura citavimus in art. praec., favent huic sententiae. Innocentius III, Ep. “Cum venisset”, ad archiep. Trinovitanum: “Scire te volumus duas esse species unctionis: exteriorem, quae mate­ rialis est et visibilis: et interiorem, quae est spiritualis et invisibilis. Exteriore visibiliter ungitur corpus, interiore invisibiliter ungitur cor ... Ad exhibendam igitur, exteriorem et visibilem unctionem, benedici­ tur oleum, quod dicitur catechumenorum vel infirmorum, et conficitur chrisma, quod ex oleo fit et balsamo, mystica ratione. Per oleum enim, nitor conscientiae designatur, juxta quod legitur: ‘Prudentes virgines acceperunt oleum in vasis suis cum lampadibus (Matth. xxv);’ per balsamum autem, exprimitur odor jamae, propter quod dicitur: ‘Sicut balsamum aromatizans odorem dedi (Eccli. xxiv)’ ” (M.L. 215, 2S3). Innocentius IV docet in unctione chrismatis, confecti ex balsamo et oleo, conferri donum Spiritus S.; unde non soli oleo sed chrismati tribuit vim sanctificandi. Conc. Florentinum docet materiam sacramenti esse chrisma con­ fectum ex oleo et balsamo. Nec valet opponere Concilium etiam docere in confectione Eucharistiae aquam permiscendam esse vino conse­ crando, quae tamen permixtio non requiritur ad valorem sacramenti. Nam Concilium non ait materiam Eucharistiae esse vinum et aquam, sed esse “vinum de vite, cui ante consecrationem aqua modicissima admisceri debet” (Denz. 698). Unde non est paritas ubi modus loquendi est plane diversus. Conc. Tridentinum, sess. 7, can. 2 de Confirm, “confirmationis chris­ mati virtutem aliquam” tribuit; absque dubio autem chrisma intelligit juxta usum ecclesiasticum oleum cum balsamo. Catechismus Conc. Trid., mentem Concilii explanans, ait: “Haec autem [materia] chrisma appellatur, quo nomine a Graecis accepto etsi profani scriptores quodlibet unguenti genus significant, illud tamen, qui res divinas tradunt, communi loquendi consuetudine ad illud tantummodo unguentum accommodarunt, quod ex oleo et balsamo 312 DE CONFIRMATIONE solemni episcopi consecratione conficitur. Quare duae res corporeae permixtae confirmationis materiam praebent; quae quidem diversarum rerum compositio, quemadmodum multiplicem Spiritus sancti gratiam, quae confirmatis tribuitur, declarat, ita etiam ipsius sacramenti excel­ lentiam satis ostendit. Quod autem ea sit huius sacramenti materia ... sancta ecclesia et concilia perpetuo docuerunt” (p. 2, c. 3, q. 7). Cone. Bituricense (Bourges; a. 1584), can. 2: “Nemo dicat chris­ matis confectionem ab alio quam a Christo institutam esse” (Labbe, Sacr. conc., t. 15, p. 1088). 2. PLURA PATRUM TESTIMONIA eandem sententiam incul­ cant. Imprimis modus quo constanter Traditio consociat balsamum oleo, et quidem (inde saltem a saec. 6) sub unica voce chrismatis, dum explicat indolem et efficacitatem hujus sacramenti inculcat eam utrique esse communem. Praeterea peculiariter hanc doctrinam confirmant sequentia testi­ monia: Ephrem (saec. 4; In Joci. 2, 24 cit. in p. 272 sq.) vocat materiam Confirmationis “oleum in unguentum suave, quo signati sunt baptizati induentcsque arma Spiritus Sancti”. Pseudo-Dionysius Areop., Eccl. hier. 4: “Dicamus igitur, unguenti compositionem collectionem quamdam esse fragrantium materiarum quae in se affatim suaveolentes continet qualitates, cujus qui participes exsistunt, odoris suavitate afflantur” (M.G. 3, 478). Introductio vocis balsami in ea brevi ac transeunti citatione Baptismi et Confirmationis, quam Gregorius Turonensis (cit. in Statu Quaest.) desumit ex Prudentio, videtur innuere S. Doctorem balsamum habere pro materia necessaria et essentiali. Cone. Bracarense III (a. 572), can. 4: “Placuit ut modicum balsami quod benedictum pro baptismi sacramento per ecclesias datur, quia a singulis tremisses pro ipso exigi solent, nihil ulterius exigatur: ne forte quod pro salute animarum per invocationem sancti Spiritus consecra­ tur, sicut Simon magus donum Dei pecunia voluit emere, ita nos venundantes damnabiliter venundemur” (M.L. 130, 574). Arator (Ecclesiae romanae subdiaconus, saec. 6), De Ad. A post., I. 7, circa initium: “Creaturam, signata fronte micantem, divinus com­ mendat odor, cum desuper tinctos abluit interius Christus de nomine chrisma” (M.L. 68, 90). Beda, In Cant. (7, 72) 2 cit. in p. 291, ait balsamum in confectione chrismatis misceri oleo et consecrari per benedictionem episcopi ut hac unctione signati cum impositione manuum accipiant Spiritum S. Haec verba Bedae sub sequenti expressiori forma inveniuntur (pro- DE MATERIA REMOTA CONFIRMATIONIS 313 habiliter interpolata) in Comm. Gregorii M. in Cant. 1,3: “In Engaddi balsamum gignitur, quod cum oleo, pontificali benedictione chrisma efficitur, quo dona sancti Spiritus exprimuntur” (M.L. 79, 493 in nota). Rupcrtus, De div. offic. 5, 16: “Chrisma Spiritus sancti signum est, cujus et virtiitem continet. Et pulchre Spiritui sancto, per hanc speciem suam nobis complacuit dare gratiam. Fructus namque et pin­ guedo est oleae, quae arbor pacis et luminis ministra est, commisto balsamo, cujus arbor odorifera una est et praecipua arborum aro­ maticarum. Sanctus autem Spiritus divinae substantiae pinguedo est, ita ut quicunque ex eo refectus fuerit, dicat: ‘Impinguasti in oleo caput meum (Psal. xxii).’ Et balsami odor in oleo suavitatem ejusdem Spiritus sancti significat, qua cunctos qui nasum, id est virtutem habent discre­ tionis, bono odore allicit et suimet appetentes efficit. Quem quicunque accipiunt, cum Apostolo dicunt: ‘Christi bonus odor sumus Deo in omni loco (II Cor. ii; Hebr. xiii).’ Bene ergo Spiritus sanctus, qui propter nos idcirco agit visibilia, quo per haec facilius capere queamus invisibilia, per hoc simile suam nobis suavem et odori/eram injundit gratiam” (M.L. 170, 140). In libro De cardinalibus operibus Christi (olim inter opera Cypriani relato, a Vitasse Anonymo saec. 9 anteriori tributo, in Patrologia vero Latina Migne inter opera Ernaldi Abbatis Bonaevallis [saec. 12] relato), n. 8 Serm. De unctione chrismatis, legitur: “Hodie die Coenae Domini in Ecclesia cum caeteris unctionibus ad populum acquisitionis (I Petr. ii) sanctificandum, in participationem dignitatis et nominis, sacrum chrisma conficitur, in quo mistum oleo balsamum, regiae et sacedotalis gloriae exprimit unitatem, quibus dignitatibus initiandis divinitus est unctio instituta” (M.L. 189, 1653 sq.). 3. CONVENIENTIAM usus balsami in oleo ostendit 5. Thomas inquiens: “Chrisma est conveniens materia hujus sacramenti. Sicut enim dic­ tum est, in hoc sacramento datur plenitudo Spiritus sancti ad robur spirituale, quod competit perfectae aetati. Homo autem, cum ad per­ fectam aetatem pervenerit, incipit jam communicare actiones suas ad alios; antea vero quasi singulariter sibi ipsi vivit. Gratia vero Spiritus sancti in oleo designatur; unde Christus dicitur esse unctus oleo laeti­ tiae [Psal. 44, 8], propter plenitudinem Spiritus sancti quam habuit. Et ideo oleum competit materiae hujus sacramenti. Admiscetur autem balsamum propter fragrantiam odoris, quae redundat ad alios; unde Apostolus dicit: ‘Christi bonus odor sumus Deo’, etc. “Et licet multa alia sint odorifera, tamen praecipue accipitur balsa­ mum, propter hoc quod habet praecipuum odorem, et quia etiam incor- 314 DE MATERIA REMOTA CONFIRMATIONIS DE CONFIRMATIONE ruptionem praestat; unde Eccli. xxiv, 21 dicitur: ‘Quasi balsamum non mixtum odor meus’ ” (in corp.). In his verbis S. Doctor compendio tradit varias rationes sacramentalis symbolismi quas Patres assignant circa materiam Confirmationis (cf. Theophylum, Optatum, Ambrosium, citatos in p. 269. 288, et Rupertum nuper citatum) ; peculiariter vero prosequitur binas rationes traditas a Cone. Flor. (cit. in p. 284) et ex Innocent™ III (supra cit., p. 311) fere ad verbum excerptas. Convenientiam etiam compositionis materiae ex duplici elemento sic proponit: “Baptismus datur ad spiritualem vitam simpliciter consequendam; et ideo competit illi sacramento materia simplex. Sed hoc sacramentum datur ad plenitudinem consequendam Spiritus sancti, cujus est multi­ formis operatio, secundum illud Sap. vii, 22: ‘Est enim in illa Spiritus intelligentiae sanctus, unicus, multiplex’; et I Cor. xii, 4 dicitur: ‘Divi­ siones gratiarum sunt, idem autem Spiritus’. Et ideo convenienter hujus sacramenti est materia composita” (ad 2). Praeterea S. Doctor ostendit quomodo in ipsa collatione Spiritus S. Apostolis in die Pentecostes, quae fuit quoddam signum et sigillum hujus sacramenti, quodammodo ipsa materia significata fuerit. “Ali­ quid conforme materiae hujus sacramenti exhibitum fuit apostolis sensibiliter in collatione Spiritus sancti. Quod enim sensibiliter Spiritus sanctus super eos descendit in specie ignis, ad eamdem significationem refertur ad quam refertur oleum, nisi quod ignis habet vim activam, oleum autem habet vim passivam, inquantum est materia et fomentum ignis. Et hoc satis competebat; nam per apostolos gratia Spiritus sancti erat ad alios derivanda. Super apostolos etiam Spiritus sanctus descen­ dit in figura linguae, quod ad idem significandum refertur quod sig­ nificat balsamum; nisi quod lingua per locutionem est communicativa ad alterum, balsamum vero per odorem; quia scilicet apostoli reple­ bantur Spiritu sancto, ut fidei doctores, alii autem fideles ut operatores eorum quae pertinent ad aedificationem fidelium” (ad 1). RATIONIBUS AB ADVERSARIIS OBIECTIS RESPONDE­ TUR: Ratio ex raritate balsami non obstat. Nam “baptismus est sacra­ mentum absolutae necessitatis, et ideo ejus materia debet inveniri ubique. Sufficit autem quod materia hujus sacramenti, quod non est tantae necessitatis, possit de facili ad omnia loca terrarum deferri” (ad 4). Quidam arguunt etiam ex paucitate balsami quod oleo admiscetur, 315 ex quo, aiunt, fieri potest ut sacramentum solo oleo administretur. Attamen imprimis tanta est vis diffusiva balsami ut facile omnes partes quantitatis olei cui solet admisceri penetrare queat. Propterea Ecclesia permittit ut “deficienti oleo benedicto aliud oleum de olivis non bene­ dictum adjiciatur, etiam iterato, minore tamen copia” (Rituale Rom., Appendix, De Confirm., n. 3). Quaenam sit proportio quantitatum ultra quam praedictum inconveniens verificari posset nemo scit. Caeterum Ecclesia etiam jubet ut omni anno novum chrisma consecretur ac veteri substituatur. Ratio ex silentio Patrum non tenet. Nam ut ostensum est in Statu Quaest., ut taceamus de allusionibus contentis in verbis Irenaei et Gregorii Turonensis, conferendo ad invicem testimonia Graecorum qui balsamum proponunt sub nomine μΑρον et testimonia Latinorum qui inde a saec. 6 necessitatem balsami universaliter praedicant, apparet usum illius ad apostolicam traditionem ascendere. Inde est quod inter ipsos adversarios quidam, ut Estius, dicunt balsamum esse necessarium necessitate praecepti divini. Ad tertiam rationem ex auctoritate Innocenta III ductam, alii aliter respondent.42 Aptius quidam dicunt Papam prohibere solemnem itera­ tionem Confirmationis atque iubere supplendam partem omissam; nec refert quod, cum haec pars sit essentialis, talis suppletio aequivalet privatae iterationi sacramenti. Praeterea si contraria ratio valeret, ex iisdem verbis Pontificis sequeretur manuum impositionem non pertinere ad essentiam diaconatus, contra id quod docent plures ex adversariis. Conclusio 3. Ad Valorem Sacramenti Requiritur Ut Chrisma Sit Benedictum, Et Quidem Ab Episcof , Salva Facultate S. Sedis Presbytero Concessa (a. 3). Probatur. Ratio tam constantis et explicitae doctrinae ac legis Ecclesiae de chrismate benedicendo, et quidem ab episcopo (cf. Stat. Quaest.), non plene intelligeretur nisi utrumque esset requisitum ad valorem sacramenti. Textus autem Augustini quem adversarii obiciunt seriam difficulta­ tem non parit. Nam quod ait absque signo crucis nec Baptismum nec Eucharistiam nec Confirmationem rite perfici, intelligi potest de de­ fectu aut validititas aut liceitatis, distributive scilicet pro diversa materia seu sacramento. uCf. Vitasse, De confirm., q. 2, a. 3, § 12. 316 DE CONFIRMATIONE DOCUMENTA ECCLESIAE hanc sententiam signanter inculcant. Imprimis Cone. Florentinum (cit. in p. 284) docet materiam hujus sacramenti esse chrisma ab episcopo benedictum. Hanc autem bene­ dictionem solo episcopo saltem jure proprio et ordinario compe­ tere inculcat cum addit: “Legitur tamen aliquando per Apostolicae Sedis dispensationem ex rationabili et urgente admodum causa simplicem sacerdotem chrismate per episcopum confecto hoc admi­ nistrasse confirmationis sacramentum” (Denz. 697). Catechismus Cone. Trid., p. 2, c. 3, q. 10, haec habet: “Conse­ cratur autem chrisma solemnibus caeremoniis ab episcopo; ita enim Salvatorem nostrum docuisse in extrema coena, quum chrismatis conficiendi rationem Apostolis commendaret, Fabianus Pontifex [i.e. Anonymus Epistolae Fabiani P.] ... tradidit”. Clemens VI, cit. in p. 283 sq., interrogat: “Primo de consecratione chrismatis, si credis, quod per nullum sacerdotem, qui non est episco­ pus, chrisma potest rite et debite consecrari” (Denz. 571). 5. Officium 13 jan. 1611 (sub Paulo V) declaravit “temerariam et errori proximam” hanc propositionem: “Quod . . . sacramentum extremae unctionis oleo episcopali benedictione non consecrato mi­ nistrari valide possit” (Denz. 1628). Idem a pari, sin minus a fortiori, argui potest de oleo Confirmationis, cuius benedictionis necessitatem antiquius et constantius tota Traditio praedicavit. RATIO CONVENIENTIAE benedictionis olei patet ex eo quod congruum est ut materia quae est de se indifferens ad usum religiosum, imo potius ad corporales usus ordinata, fiat quodammodo sacra cum elevatur ad usum religiosum et ad dignitatem instrumenti gratiae. Non valet opponere omnem consecrationem quae fit in sacramentis ordinari ad gratiae consecutionem, materiam autem sensibilem non esse capacem gratiae. Nam “materia corporalis non est capax gratiae, quasi gratiae subjectum, sed solum sicut gratiae instrumentum ... et ad hoc materia sacramenti consecratur vel ab ipso Christo, vel ab episcopo, qui gerit in Ecclesia personam Christi” (ad 3). Nec valet instare materiam consecrari et sanctificari in ipso usu sacramenti per formam verborum ex qua accipit virtutem instrumentalem, adeoque non indigere praevia sanctificatione ac frustra bis con­ secrari. Nam “utraque consecratio chrismatis non refertur ad idem. Sicut enim instrumentum virtutem instrumentalem acquirit dupliciter, scilicet quando accipit formam instrumenti, et quando movetur a prin­ cipali agente ad effectum; ita etiam materia sacramenti duplici sancti­ ficatione indiget, per quarum unam fit propria materia sacramenti, per aliam vero applicatur ad effectum” (ad 2). DE MATERIA REMOTA CONFIRMATIONIS 317 Item non valet insistere a paritate cum materia Baptismi et Eucha­ ristiae aci ostendendum etiam in materia Confirmationis non requiri benedictionem ad valorem sacramenti. Nam imprimis paritas non est veluti a priori statuenda ubi disparitas ostenditur ex monumentis Tra­ ditionis per quam voluntas Institutoris nobis innotescit. Ceterum, quaedam disparitas apparet quoad Baptismum in eo quod hoc sacramentum, cum sit stimmae necessitatis, exigit ut in qualibet aqua et a quolibet homine administrari possit; quoad Eucharistiam vero in eo quod materia hujus sacramenti sublimiori modo benedicitur per ipsam consecrationem, per quam fit non tantum instrumentum gratiae in momento quo applicatur, sed res in se permanenter sanctificata anteqtiam applicetur, per praesentiam Auctoris gratiae, ac ita duplicem consecrationem induat, unam ante usum, alteram in usu. Meliorem ac profundiorem disparitatis rationem assignat S. Thomas inquiens: “Tota sacramentorum sanctificatio a Christo derivatur . . . Est autem considerandum quod quibusdam sacramentis habentibus mate­ riam corpoream Christus est usus, scilicet baptismo et etiam Eucha­ ristia. Et ideo ex ipso usu Christi, materiae horum sacramentorum aptitudinem acceperunt ad perfectionem sacramenti. Unde Chrysostomus43 dicit quod ‘nunquam aquae baptismi purgare peccata credentium possent, nisi tactu dominici corporis sanctificatae fuissent.’ Et similiter ipse dominus accipiens panem benedixit; similiter autem et calicem, ut habetur Matth. xxvi et Luc. xxii. Et propter hoc non est de necessi­ tate horum sacramentorum quod materia prius benedicatur, quia suffi­ cit benedictio Christi. Si qua vero benedictio adhibeatur, pertinet ad solemnitatem sacramenti, non autem ad necessitatem. “Unctionibus autem visibilibus Christus non est usus, ne fieret inju­ ria invisibili unctioni, qua est ‘unctus prae consortibus suis’ [Psal. 44, 8]. Et ideo tam chrisma quam oleum sanctum infirmorum prius bene­ dicuntur quam adhibeantur ad usum sacramenti” (in corp.). Quoad tria reliqua sacramenta dici potest quod materia Ordinis, si dicatur esse traditio instrumentorum, fuit consecrata ex usu Christi benedicentis panem et calicem hosque Apostolis idem facturis traden­ tis, si vero dicatur esse impositio manuum, fuit consecrata in ipsa consecratione episcopi ordinantis, cujus actio est manuum impositio, materia vero Poenitentiae et Matrimonii, quae similiter non consistit in re materiali sed in ipsis actibus poenitentis et contrahentium, fuit consecrata in ipso Baptismo per quem christiani fiunt “regale sacer­ dotium, gens sancta” (1 Petr. 2, 9). ° Verba quae Chrysostomo tribuuntur a S. Thoma et a Gratiano (Decr., 3 pars, De consecr., dist. 4, c. 10) auctorem habent Chromât iuin cpisc. aquileiensem (saec. 4), In Matth. (3, 14), 1 (M.L. 20, 329). 318 DE FORMA CONFIRMATIONIS DE CONFIRMATIONE Ex allatis monumentis Traditionis et Ecclesiae sequitur etiam hanc benedictionem SOLI EPISCOPO RESERVARI, SALTEM JURE PROPRIO ET ORDINARIO. Idipsum inculcatur in praxi Ecclesiae reservandi episcopo con­ fectionem seu benedictionem chrismatis, etiam quando presbyteris concessa est ipsa facultas sacramentum administrandi (cf. in Statu Quaest.). Paucissima testimonia quae adducuntur ad ostendendam con­ cessionem chrisma conficiendi, presbyteris factam, rem non evincunt. Citatur imprimis Cone. Toletanum I (a. 400), can. 20: “Quamvis pene ubique custodiatur, ut absque episcopo chrisma nemo conficiat, tamen quia in aliquibus locis vel provinciis presbyteri dicuntur chrisma conficere, placuit ex hac die nullum alium nisi episcopum chrisma con­ ficere . . . Episcopo sane certum est quod omni tempore licet chrisma conficere, sine conscientia autem episcopi nihil penitus presbyteri agere praesumant” (M.L. 130, 436). Attamen certum non est utrum tales presbyteri consecrarent ipsum chrisma Confirmationis an oleum catechumenorum (cuius usus non vero consecratio ipsis committebatur) vel etiam ipsum chrisma admi­ nistratum a presbytero in unctione verticali Baptismi (nec dicas hoc esse idem ac chrisma Confirmationis, nam potuerunt illi ex ignorantia vel praesumptione distinguere inter duo chrismata). Praeterea ac prae­ cipue, non apparet utrum talem usum Concilium approbet; imo videtur illum reprobare ac inde occasionem sumere insistendi in universalem legem Ecclesiae illum prohibentem. Ceterum, Concilium factum illud non ut certum proponit dum ait quod “in quibusdam locis aut pro­ vinciis presbyteri dicuntur chrisma conficere”. Citantur praecipue verba Joannis Diaconi (saec. 6), Epist. ad Sena­ rium virum illustrem, 7 sq.: “Soli pontifici liceat consecrare, quod pres­ bytero non videtur esse concessum . . . Nec illud tangat animum, quod sibi aliquando quaedam vis necessitatis assumit, veluti (quod nunc per Africam fieri dicitur') ut presbyteri sanctum chrisma conficiant: quod merito moveret, si istam pontificalis auctoritas licentiam non dedisset. Unde constat etiam nunc a pontificibus quodammodo fieri, quod in tanta rerum necessitate, ut a presbyteris effici possit, superior ordo constituit” (M.L. 59, 404). Ut patet ex contextu, Joannes Diaconus certe loquitur de oleo Con­ firmationis ac judicat talem facultatem concedi posse. Attamen, factum non ut certum ipse proponit (Nunc per Africam fieri dicitur), nec ceterum scire possumus utrum illi presbyteri abusive agerent aut utrum ex debita licentia consecrarent oleum catechumenorum. Citatur etiam facultas cuidam presbytero missionario facta a. 1444 319 ab Eugenio IVfi' sed authenticitas tam singularis concessionis non probatur. Talem autem facultatem non ita esse episcopo reservatam ut non possit presbyteris concedi de jure extraordinario, probabile videtur. Id ostendunt tum citata testimonia Cone. Tolet. I et Joannis Diaconi (si quid valoris eis tribuitur), tum paritas cum ipsa facultate sacra­ mentum administrandi quae est in se excellentior potestate solius ma­ teriae remotae conficiendae (cf. Cajetanum, In a. 3). Huic rationi adversarii opponunt: “Disparitas est inter collationem sacramenti con­ firmationis et consecrationis chrismatis, quod aliquando possit deferri chrisma quo non posset episcopus personaliter proficisci; sicque est ratio concedendi unum, et non alterum. Adde quod sit majus concedere utrumque, quam unum tantum.”45 Hujusmodi autem facultatem non ab episcopo sed tantum a Papa dari posse probabilius videtur ex quasi paritate cum facultate con­ firmandi (utraque enim ad essentialia sacramenti refertur) quae a solo Papa directe vel indirecte conceditur. Ratio convenientiae benedictionis episcopalis est illa eadem quam cum S. Thoma assignabimus infra in art. 9 quoad ipsam sacramenti administrationem per episcopum quamque S. Doctor hic (a. 3, ad 3) breviter resumit inquiens episcopum “gerere in Ecclesia personam Christi”. ART. 4. Utrum Forma Confirmationis Consistat In Verbis “Signo Te Signo Crucis Et Confirmo Te Chrismate Salutis In Nomine Patris Et Filii Et Spiritus Sancti”, Aut In Aliis Aequivalentibus (a. 4). STATUS QUAESTIONIS Quoad Ecclesiam Latinam CODEX J.C. (can. 780) et RITUALE ROM. (Appendix, De Confirm., n. 1), citata in art. 2, p. 277, iubent “Sacramentum Confirmationis conferri . . . per verba in pon­ tificalibus libris ab Ecclesia probatis praescripta.” PONTIFICALE autem Romanum (cit. ibidem) tres verborum formulas exhibet: primo, invocationem initialem “Spiritus sanctus superveniat in vos . . .”; secundo, orationem quae comitatur primam manuum impositionem «Cf. Wadding, Annales ordin. fr. min., t. 11, p. 209, Romae, 1734; Benedictum XIV, De syn. dicec. 7, 8; Straub, De Ecclesia, v. 2, n. 692; Cappello, Diekamp, Noldin, ubi de materia Confirmationis. ° Ita Billuart, Curs. Thcol., t. 9, tract. De confirm., a. 4, obj. 2, Parisiis, 1904, p. IS. 320 DE CONFIRMATIONE ‘Omnipotens sempiterne Deus . . . emitte in eos septiformem Spiri­ tum . . tertio, jormulam personalem prolatam in unctione chris­ matis “Signo te signo crucis et confirmo te Chrismate salutis. In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti.” In Ecclesia Graeca catholica Euchologia exhibent primo aliquam in­ vocationem de genere primae formulae latinae, qua sacerdos SS. Trini­ tatem invocat ut confirmandis largiatur donum Spiritus S., secundo jormulam impersonalem prolatam inter ungendum: 'Ζφραγϊς δωρεύς Πνεύματος αγίου (Signaculum doni Spiritus sancti). Apud Schismaticos Graeco-Russos in quibusdam Euchologiis uncti­ oni frontis, quae semper fit cum formula “Signaculum doni Spiritus S.”, additur formula specialis pro unctione aliarum corporis partium. Ita in antiquo Euchologio Barberino Sancti Marci (saec. 8) legitur: “Super oculos: Χρίσ/ια δωρεάς Πνεύματος άγιου, UnctlO doni SpiritUS Sancti — In naribus: Χρίσμα αρραβώνας 11 νεύματος άγιου, UttCtlO pignoris SpiritUS Sancti — In auribus: Χρίσμα μετοχής ζωής αιωνίου, Unctio participationis vitae aeternae — In manibus, vola interiore: Χρίσμα αγίου Χριστού τού Θεού και σψραγις άνεττιβούλευτος, Unctio sancti Christi Dei et signaculum insidiis liberum — Super cor: Πλήρωμα δωρεάς Πνεύματος αγίου και δωραξ ΐΐίστεως και άληθείας, Plenitudo (seu complementum) doni Spiritus Sancti et thorax fidei et veritatis.”10 Apud Nestorianos Ritualia hanc formulam unctionis frontis exhi­ bent: “Baptizatus est et perjedus est talis in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti”. Quae formula invalida videtur utpote declarans effectum iam productum. Apud Monophysitas abundat varietas formularum. Copti habent duplicem formam, alteram in impositione manuum (hanc enim ipsi soli adhibent), alteram in unctione, quae variat iuxta diversitatem partium corporis inunctarum; in prima autem unctione jrontis et oculorum dicunt: “Unctio gratiae Spiritus S. Arnen”. Simili modo apud Armenos formula unctionis multiplicatur. Apud Syros vero unica formula adhi­ betur quae ter repetitur dum unguntur frons et tempora: “Chrismate sancto, suavitate odoris Christi, signaculo verae fidei, complemento doni Spiritus Sancti signatur N. φ in nomine Patris, Arnen; ψ et Filii, Arnen; ψ et Spiritus vivi et sancti in vitam saeculi saeculorum. Arnen.” Quaeritur quaenam ex tribus latinis formulis sit forma Confirma­ tionis, utrum tantum tertia, et quaenam elementa sint essentialia in hac formula; exinde necessario etiam patebit quid in formula graeca, aliisque pluribus, ad valorem sacramenti pertineat. Haec quaestio de forma Confirmationis, magis adhuc quam praece** Goar, Euchologium Graecorum, ed. Venetiis, 1730, p. 296. DE FORMA CONFIRMATIONIS 321 dens tractatio de materia, est inter theologos controversa et certae solutioni impervia; idque non tam ob diversitatem opinionum circa materiam quam ob inopiam documentorum Ecclesiae et praecipue ob defectum testimoniorum ipsius Traditionis, quorum priora determina­ tam formulam non produnt, posteriora vero varietate determinatarum formularum abundant, ut patet ex sequenti historico conspectu. In SCRIPTU RA nullum est certum testimonium, ut diximus in art. 2, de unctione nec proinde de formula eam comitante, quamvis non immerito quidam theologi, ut Bellarmino (cf. etiam Ambrosium, De myst. 7, 42 infra cit.), illius allusionem legant in verbis apostoli 2 Cor. 1, 21 sq.: “Qui autem confirmat nos vobiscum in Christo et qui unxit nos, Deus, qui et signavit nos et dedit pignus Spiritus in cordibus nostris.” Manuum vero impositioni oratio ad accipiendum Spiritum S. coniuncta invenitur in Ad. 8, 14-17: “Oraverunt pro ipsis, ut acciperent Spiritum sanctum . . . Tunc imponebant manus super illos, et accipie­ bant Spiritum sanctum.” Quamvis autem ex solis verbis nequeat pro­ bari eam orationem (de qua tacet Act. 19, 1-6) composuisse unicum ritum cum manuum impositione, nec fuisse quamdam accidentalem tantum ac praeparatoriam actionem a Petro et Joanne ante ritualem manuum impositionem pro libito exhibitam, tamen id apparet ex praxi posterioris Ecclesiae quae, modum agendi Apostolorum fideliter appli­ care intendens, orationem et manuum impositionem ad instar unius ritus constanter composuit. Quoad doctrinam et praxim TRADITIONIS juverit distinguere inter formulas adhibitas in manuum impositione et formulas concomi­ tantes unctionem seu consignationem. MANUUM IMPOSITIONEM constanter collatam fuisse cum qua­ dam formula verborum patet ex frequentissimis Patrum testimoniis, quorum primum est Tertulliani (De bapt., cit. in art. 2, p. 270). Tum priores Patres, ut Tertullianus et Cyprianus (Ep. 73), tum etiam illi posteriores qui hujus sacramenti doctrinam potius quam liturgicam praxim exponunt, ut Hieronymus (Adv. Lucif. 4), Augustinus (De Trin. 15, 26), Leo M. (Ep. 79, 7; 92, 18), Isidorus (Etym. 6, 19. 50-54), loquuntur indeterminate de aliqua formula deprecatoria qua collatio Spiritus S. invocatur quin specificent quibus verbis ea exprimeretur. Cujus silentii ratio videtur quandoque saltem fuisse antiqua disci­ plina arcani, ut innuit Innocentius I (a. 401-417), E.p. ad Decentium cit. in art. 1 : “Verba vero dicere non possum, ne magis prodere videar, quam ad consultationem respondere” (Denz. 98) ac explicite asserit 322 DE CONFIRMATIONE Pseudo-Dionysius Areop., De eccl. hier., c. 7: “Invocationes . . . consecratorias nefas est scripto interpretari, et arcanum earum sen­ sum, virtutesque quas in iis Deus operatur, e secreto in publicum efferre; sed . . . ubi eas secretioribus instructionibus hauseris ... ad supremam earum scientiam subveheris” (M.G. 3, 566). Formulas determinatas exhibent inter initium saec. 3 et finem saec. 5 opera praxim liturgicam Confirmationis exponentia quae Hippolyto (saec. 3) tribuuntur vel ex ejus originali opere derivata sunt,4T scilicet: Traditio Apostolica (134-141 cit. in p. 286; quae est probabiliter originale opus Hippolyti), sic dictae Constitutiones Ecclesiae Aegyp­ tiacae (cit. in p. 287; quae videntur esse idem ac Traditio Apostolica), Testamentum D.N.J.C. (2, 9, ed. Rahami, p. 131; quod est opus deri­ vatum ex praecedenti) et Canones Hippolyti (134-141 cit. ibidem; quod est similiter derivatum opus). Paulo diversas formulas exhibent saeculis posterioribus supra citata (in p. 292) Sacramentarium Gelasianum et Sacramentarium Gregorianum quod unicam orationem habet pro impositione manuum et pro unctione, inter utrumque ritum dispositam. Haec formula gregoriana mox generalioris usus evasit ac perseveravit in Ecclesia latina et adhuc hodie in Pontificali Romano praescribitur. Communis autem nucleus illarum formularum est jorma deprecativa et invocatio gratiae Spiritus S., cui in Sacramentariis Gelasiano et Gregoriano coniungitur enumeratio septem donorum Spiritus S., juxta doctrinam de septiformi spiritu quam post Hilarium (In Matth. 15, 10) divulgaverant Patres saec. 4 et 5 (cf. Ambrosium, De myst. 7, 42 cit. in p. 288 sq.; Augustinum, Serm. 347, 1, 2; Serm. 270, 5; Hierony­ mum, Epist. 149, 4). In liturgia Gallicana (cf. Missalia Gothicogallicanum, Gallicanum vetus et Bobiense cit. in p. 292) explicita formula impositionis ma­ nuum non exhibetur sed sola formula unctionis. Idem dic de liturgia Orientali, si excipiantur praefatae Constitutiones Ecclesiae Aegyptia­ cae, Testamentum D.N.J.C. et Canones Hippolyti, quae tamen, cum opus ipsum Hippolyti substantialiter exhibeant, principalius saltem ad traditionem latinam referenda sunt. QUOAD FORMULAM IN UNCTIONE ADHIBITAM quidam, ut ** Vitasse, volunt eam apud latinos originem habuisse saeculo octavo ex imitatione ritus Graecorum. -.P?4· lamvero formula unctionis explicite exhibetur in praefatis operibus Hippolyti, i.e. in Traditione Apostolica (“Ungueo te sancto oleo in ·1 "Diet. Théol. Cath., art. Hippolyte, col. 2502-2504. “ De confirm., p. 1, q. 3, a. 3, 2. DE FORMA CONFIRMATIONIS 323 Domino Patre omnipotente et Christo Jesu et Spiritu Sancto”), in sic dictis Constitutionibus Eccl. Aegypt. (“Ungo te oleo sancto per Deum Patrem omnipotentem et lesum Christum et Spiritum Sanctum”) et in Testamento D.N.J.C. (“Ungendo ungo in Deo omnipotenti, in Christo lesu et in Spiritu Sancto”). Verum tamen est Canones Hippolyti solam formulum impositionis manuum referre (cf. textum cit. in p. 287). Praeterea ANONYMUS DE SACRAM. 2, 7, 24 explicitam quam­ dam exhibet formulam: “Ergo mersisti, venisti ad sacerdotem: quid tibi dixit? Deus, inquit, Pater omnipotens qui te regeneravit ex aqua et Spiritu Sancto, concessitque tibi peccata tua, ipse te ungat in vitam aeternam” (M.L. 16, 450). Quae verba quamvis possint proxime re­ ferri ad unctionem sacerdotalem in Baptismo, tamen similem formulam subsequentis unctionis episcopalis appellant. Non immerito proinde quidam, ut Bellarminus et Estius, vident allusionem ad formam unctionis in his verbis AMBROSII, praefati Anonymi coaetanei: “Accepisti signaculum spiritale . . . Signavit te Deus Pater, confirmavit te Christus Dominus; et dedit pignus Spiritus in cordibus tuis, sicut Apostolica lectione didicisti (II Cor. i, 21, 22)” (M.L. 16, 419). In opere SERMONUM ARIANORUM FRAGMENTA ANTI­ QUISSIMA edito a Mai, jragm. 7, legitur: “Nullo modo [Catholici] praeponunt Filio Patrem in scriptis suis: insuper damnant omnes, qui praeponunt Patrem Filio: et tamen ipsi in benedictionibus suis prae­ ponunt Patrem Filio, dum dicunt: ‘Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi, qui te regeneravit ex aqua, ipse te linet Spiritu sancto’, et caetera” (M.L. 13, 611). Post saec. 7 abundant formulae in variis libris liturgicis, seu in Sac­ ramentariis, Missalibus et Ordinibus, ut in Sacramentariis Gelasiano ac Gregoriano et in Missalibus Gothicogallicano, Gallicano ac Bobiensi citatis in art. 2. Dom Martène in suo opere De antiquis Ecclesiae riti­ bus (1. 1, c. 2, a. 4) varias formulas collegit.49 Satis erit praecipuas hic subicere: Hippolytus, Trad. Apost.: “Ungueo te sancto oleo in Domino Patre omnipotente et Christo Jesu et Spiritu Sancto”. Anonymus De sacr.: “Deus Pater omnipotens . . . ipse te ungat in vitam aeternam”. Sacramentarium Gelasianum: “Signum Christi in vitam aeternam”. Sacramentarium Gregorianum: “Omnipotens sempiterne Deus . . . consigna eos signo crucis in vitam propitiatus aeternam. Per Dominum nostrum Jesum Christum...” 4’ Breviorem elenchum harum formularum exhibent Hugo Menardus, Notae ... in S. Grcgorii M. lib. Sacram., n. 334 (M.L. 78, 352 sq.), et Vitasse, De confirm., p. 1, q. 3, a. 3, § 2. 324 DE CONFIRMATIONE Missale Gothicogallicanum: “Perungo te chrisma sanctitatis . . . tunicam immortalitatis, qua Dominus noster Jesus Christus. . Missale Gallicanum vetus: “Deus Pater . . . ipse te lenit chrismate suo sancto, ut habeas vitam aeternam”. Missale Bobiense: “Deus Pater . . . ipse te liniat chrismate suo sanc­ to in vitam aeternam”. Codex S. Theodorici (prope Rhemos): “Consigno et confirmo te signo crucis, in nomine P. et F. et Sp. S.” Ordo Romanus (fragmentum Einsidlense) : “Confirmo te in nomine P. et F. et Sp. S.” Sacramentarium Tolosanum: “Signat te Deus sigillo fidei suae, in consignatione fidei, in nomine P. et F. et Sp. S.” In duobus Ordinibus manuscriptis Tiliano et S. Germani a Patris: “Confirmo te et signo in nomine P. et F. et Sp. S.” In Pontificali manuscripto quod asservatur in Ecclesia Rothomagensi (probabiliter saec. 12): “Consigno te signo crucis et confirmo chrismate salutis, in nomine P. et F. et Sp. S.” Ordo Romanus (ante saec. 13; infra cit.): “Signo te signo crucis et confirmo te chrismate salutis in nomine P. et F. et Sp. S.” Rituale asservatum in Foxensi collegio Tolosano et inscriptum “Ordo Romanae Ecclesiae” (in usu saec. 12-13): “Signo te signo crucis”. Guilelmus Parisiensis: “Consigno te et cruce confirmo te”. Alexander Halensis: “Consigno te signo crucis”. Albertus Magnus: “Confirmo te signo crucis et confirmo te chris­ mate salutis in nomine P. et F. et Sp. S.” Bonaventura: “Signo te signo crucis et confirmo te chrismate salutis in nomine P. et F. et Sp. S.” S. Thomas: “Consigno te signo crucis et confirmo te chrismate salu­ tis in nomine P. et F. et Sp. S.” Cone. Florentinum: “Forma autem est: ‘Signo te signo crucis, et confirmo te chrismate salutis, in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti’ ” (Denz. 697). Pontificale Romanum: “N. Signo te signo cru T· cis: Et confirmo te Chrismate salutis. In Nomine Pa ψ tris, et Fi 4« Iii, et Spiritus 4* sancti. R. Arnen.” Notentur praecipue FORMULAE GELASIANA, GREGORIANA et ORDINIS ROMANI. In Sacramentario Gelasiano duae ponuntur formulae, i.e. formula deprecatoria collationis Spiritus S. in imposi­ tione manuum et distincta formula assertiva impersonalis ipsius chrismationis “Signum Christi in vitam aeternam”. In Sacramentario Gregoriano vero utraque formula coniungitur in DE FORMA CONFIRMATIONIS 325 unicam deprecatoriam quae incipit per invocationem Spiritus S. et ter­ minatur per invocationem consignatoriam “Consigna eos signo crucis in vitam propitiatus aeternam”, quaeque exhibetur inter manuum im­ positionem et mentionem unctionis. In quodam Ordine Romano (qui est antiquior saec. 13 ac probabili­ ter ad saec. 11 est revocandus; cf. Migne, P.L. 78, 1007 sq.) refertur ad verbum integra formula quae hodie praescribitur in PONTIFI­ CALI ROMANO. Juverit ipsum textum subicere: “Ordo ad consignandum pueros sive injantes. . . pontifex imposita manu super capita singulorum, dicat Oratio­ nem super eos cum invocatione septiformis gratiae Spiritus sancti, sic dicens: Dominus vobiscum. Resp. Et cum spiritu tuo. Oremus. Omni­ potens sempiterne Deus, qui regenerare, etc., sanctum Paracletum de coelis. Resp. Arnen. Spiritum sapientiae et intellectus. Resp. Arnen. Spiritum consilii et fortitudinis. Resp. Arnen. Spiritum scientiae et pie­ tatis. Resp. Arnen. Adimple eos spiritu timoris tui, et consigna eos signo crucis Christi in vitam propitiatus aeternam. Per ... in unitate ejus­ dem. Tunc pontifex, intincto pollice in chrismate, et interrogato unius­ cujusque nomine, faciat crucem in frontibus singulorum, sic dicens: Joannes, vel alio quovis nomine invocans eos, Signo te signo ψ crucis, et confirmo te chrismate salutis in nomine 4* Patris, et Fi Iii et Spiritus ψ sancti. Pax tecum” (M.L. 78, 1016 sq.). Conferendo hunc ritum cum ritu descripto in duobus praedictis Sacramentariis, apparet primam formulam in manuum impositione esse integram et immutatam formulam gregorianam, alteram vero in chrismatione esse gelasianam formulam unctionis personaliter expressam et per mentionem chrismatis ac nominum divinarum personarum magis determinatam. Similis formula invenitur in Codice S. Theodorici prope Rhemos (cf. M.L. 78, 626), qui est antiquior praedicto Ordine Romano. IN QUIBUSDAM RARIS MONUMENTIS MEDII AEVI VIDE­ TUR HAEC FORMULA UNCTIONIS PROPONI: “IN NOMINE PATRIS ET FILII ET SPIRITUS S.” Ita Pscudo-Alcuinus, De div. off. 19 scribit: “Dat pontifex super eos orationem, imposita scilicet manu super capita eorum, cum invocatione septiformis gratiae Spiritus sancti. Oratio: Omnipotens sempiterne Deus, qui regenerare. Hac finita, facit crucem de chrismate cum pollice in singulorum frontibus, ita dicendo: In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, pax tibi. Respondeant omnes: Et cum spiritu tuo. Haec verba sunt salutationis ad novum hominem, qui regeneratur” (M.L. 101, 1220). Amalarius, De eccl. off. 1, 27 habet: “Dicit Romanus libellus [Ordo 326 DE CONFIRMATIONE Romanus]: de quo saepe commemoravimus: Oratione expleta, facit crucem cum pollice ex chrismate in singulorum frontibus, ita dicendo: In nomine Patris et Filii, et Spiritus sancti, Pax tibi, et cum spiritu tuo. Haec verba sunt salutationis ad novum hominem” (M.L. 105, 1053). In quodam Ordine Romano transeunter dicitur: “Episcopus (Jebet dicere quando mittit chrisma in frontibus infantum: In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, pax tecum” (M.L. 78, 964). In alio vero Ordine Romano in quo directe exponitur ritus Baptismi et Confirma­ tionis dicitur: “Dat Orationem pontifex super eos, confirmans eos cum invocatione septiformis gratiae Spiritus sancti. Oratione expleta, facit crucem cum pollice et chrisma singulorum frontibus, ita dicendo: In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, pax tibi” (M.L. 78, 1000). Similia habet Durandus (in “Rationale divinorum officiorum”). I Attamen ex ipsa textuum consideratione apparet verba “In nomine P. et F. et Sp. S.” non proponi ut ipsam sacramentalem formam unctio­ nis, saltem integram, sed esse vel abbreviatam citationem formae vel quamdam accidentalem et completoriam formulam, additam orationi praeviae in qua ipsa forma sacramentalis continetur. Id apparet tum ex mentione hujus orationis “Omnipotens . . .” tum ex eo quod verba “In nomine Patris ...” a Pseudo-Alcuino et Amalario dicuntur esse formulam salutationis ad novum baptizatum. Ceterum, verba praedicti Ordinis Romani sic referuntur a Menardo: “Confirmo te in nomine P. et F. et Sp.S.”, quae magis conveniunt formulae Ordinis Romani saec. 11-12 (nuper cit.). Quoad Durandum prorsus improbabile est ipsum habere ea verba ut formam Confirmationis cum omnes libri pontificales illius temporis usui talis formulae refragentur, ut observat Martène (De ant. eccl. rit. 1, 3, 11). Apud Graecos, ut taceamus de supradictis documentis Hippolyti quae, principaliter saltem, ad latinam traditionem referuntur, formula unctionis inde saltem a saec. 7 unica invenitur ac immutata permansit, scilicet ^φραγ'ις δωρεάς Πνεύματος αγίου (Signaculum doni Spiritu S.). Ad eam non obscure alludunt Cyrillus Hier. (saec. 4) sub verbis Σφραγ'ις τής κοινωνίας (= communicationis; loco verbi δωρεάς = doni) τού άγίου Πνευμματος (Catech. 18, 33) et Asterius, Amaseae episcopus (saec. 4), sub ipsis verbis 2φραγϊς δωρεάς Πνεύματος άγίου (Homiliain duos filios Evangelii Lucae) ; ex quo inferri potest jam inde a saec. 4 eam formulam in usu fuisse. Primo tamen explicite refertur, sed interpolata, in can. 7 CONC. CONSTANT. I a. 381 statuente: “Arianos ... et Macedonianos et Sabbatianos et Novatianos . . . recipimus ... et signatos sive unctos primum sancto chrismate et frontem et oculos et nares et os et aures. DE FORMA CONFIRMATIONIS 327 Et eos signantes dicimus: signaculum doni Spiritus Sancti [Σφραγίς δωρίάς Πκυ/iaroç άγίου]” (Cavallera, 1033). Certe autem sub forma legis relata est in decisionibus {can. 95) CONCILII QUINISEXTI SEU TRULLANI II a. 692 (cf. Hardouin, t. 3, c. 1694) ac per saecula transmissa in omnibus Euchologiis. PARS NEGATIVA et PARS AFFIRMATIVA PROTESTANTES formulam latinam “Signo te etc.” reiciunt, ut omni destitutam fundamento tum in Scriptura tum in primitiva Tradi­ tione atque ab Ecclesia introductam, minime congruenter indoli ac spiritui Evangelii. Confer Calvinum (Inst, christ., 1. 4, c. 19, § 5), Chemnitium (Exam. Cone. Trid., p. 2) et Dallaeum qui in opere De Confirm., 1. 1, c. 2, ait: “Forma vero ipsa Confirmationis in his verbis sita, Consigno te signo crucis, etc., ab Evangelii majestate, gravitate, atque genio, non minus distat, quam a coelo terra abest. Nihil in omni­ bus Dei litteris extat verbis istis conceptis simile”. Inter SCHISMATICOS GRAECO-RUSSOS quidam particulares errores de forma Confirmationis observantur. “Quidam . . . praeter haec verba [Signaculum doni Sp. S.], ad vali­ ditatem exigere videntur orationem chrismationi praeviam in euchologio, sic incipientem: Εύλόγ^τος «ζ Κυρ« ό Θ«ος ό παυτοχράτω?, quod apostoli orare solebant, dum manus ad dandum Spiritum Sanctum imponebant (Act., viii, 15). Dyovuniotis ad signum sacramentale pertinere vult non solum hanc primam orationem, verum etiam longam formulam benedictionis chrismatis: Ki>pie τοϋ èXeovç καί πατήρ τώμ φώτων. Gabriel Se­ verus vero, Confirmationem sacramento Eucharistiae quadamtenus assimilans, formam videt in hac ipsa τοϋ μύρον benedictione a pontifice facta, quasi Sacrum Unguentum sacramentum permanens esset, Eu­ charistiae instar. Eum confutat Arcudius.”50’ax Nota Theologica. Certum est in toto ritu latino aut graeco, prout de facto applicatur, contineri essentialem formam Confirmationis, secus indirecte pericli­ taretur dogma de infallibili Ecclesiae magisterio. Diximus in p. 281 sine aliqua temeritatis nota negari non posse unc­ tionem esse de essentia sacramenti; quamvis autem ex hoc non neces­ sario sequatur formulam “Signo te . . .” esse essentialem, cum posset fortasse aliquis considerare, ut formam unctionis, ultimam partem praecedentis orationis quae dicitur in ipsa manuum impositione (“ConMDe Concordia Eccl. orient, et occid. in septem sacramentorum administratione, 1. 2, c. 6. lï M. Jugie, Theol. Orient., t. 3, c. 3, a. 3, Parisiis, 1930, p. 140. 328 DE CONFIRMATIONE signa eos signo crucis”), tamen consideratis improbabilitate hujus explicationis (cf. Conci. 1,1), communi sententia theologorum et prae­ cipue sensu Ecclesiae (cf. Cone. Flor., Catech. Cone. Trid. et Benedic­ tum XIV), dici potest non sine aliqua nota negari posse formulam “Signo te . . .” esse essentialem Confirmationi. Ad rem faciunt verba Benedicti XIV (Encycl. “Ex quo primum” cit. in art. 2) declarantis “extra controversiam esse” sacramentum administrari dum, applican­ do unctionem, “minister formae verba pronuntiat”. Quaenam vero elementa sint in hac aliisque formulis essentialia, li­ berae discussioni relinquitur. Documenta Ecclesiae. Cone. Florentinum, Decr. pro Armenis (Denz. 697 cit. in Statu Quaest., p. 324). Catechismus Cone. Trid., p. 2, c. 3, q. 11: “Explicanda erit prae­ terea altera pars, ex qua sacramentum constituitur, forma scilicet et verba, quae ad sacram unctionem adhibentur. . . His igitur verbis confirmationis forma absolvitur: ‘Signo te signo crucis, et confirmo te chrismate salutis, in nomine Patris, et Filii et Spiritus sancti.” Cone. Bituricense (a. 1584), De Confirm., can. 3, docet nullam aliam esse hujus sacramenti formam debitam et qua uti consuevit Ecclesia praeter hanc “Signo te. . .” Benedictus XIV, Encycl. “Ex quo primum” cit. in p. 285. Ab Urbano VIII et Benedicto XIV validitas jor mulae graecae decla­ rata est. Primus enim per specialem Cardinalium congregationem ad examen Ritualis Graecorum deputatam statuit nihil in eo innovandum esse, alter vero in Encycl. “Ex quo primum” 1 martii 1756 (§ 51. 5459) declaravit totum ritum materiae et formae Confirmationis a Grae­ cis adhibitum esse validum (cf. in p. 285). THEOLOGORUM OPINIONES variant praecipue juxta varia pla­ cita de materia Confirmationis exposita in art. 2 (p. 279-281). ·*> h 1. QUOAD IPSAM FORMULAM. Primo, illi qui docent materiam esse solam primam manuum impo­ sitionem dicunt consequenter formam esse solam orationem concomi­ tantem, formulam vero “Signo te. . .” esse accidentalem. Praecipue autem arguunt ex recenti origine hujus formulae in ritu latino; ex ip­ sius forma personali opposita formae deprecatoriae quae universaliter adhibita est in primis saeculis cujusque necessitas non minus eruitur ex Act. 8, 15 quam necessitas formae deprecatoriae in Extrema Unctione eruitur ex Jac. 5, 14; ex eo quod haec formula nullo modo correspondet impositioni manuum quae est de essentia sacramenti sed soli unctioni; ex eo quod mentionem Spiritus S. et proprii effectus hujus sacramenti DE FORMA CONFIRMATIONIS 329 (i.e. collationis Spiritus S.) non continet; ex eo quod non convenit cum formula graeca quae praefatam mentionem et formam impersonalem habet. Quarum rationum solutio patet ex dictis in Statu Quaest. et ex di­ cendis in Conci. Secundo, Doctores qui volunt materiam esse solam unctionem, vel unctionem et manuum impositionem in ipsa unctione contentam, do­ cent formam esse tantummodo jormulam unctionis “Signo te. ..” Haec est sententia communior, et hodie communis, sicut in quaestione de materia. Tertio, qui volunt materiam esse duplicem, i.e. primam manuum impositionem et unctionem, generatin'! constituunt formam in utraque formula eas actiones concomitante, i.e. in verbis “Signo te. . .” et in oratione immediate praecedenti; quidam tamen videntur unam tantum formam, i.e. orationem, pro utraque materia admittere. 2. QUOAD VERBA FORMULAE “SIGNO TE. . T, patroni se­ cundae sententiae disputant quaenam sint essentialia. Plures (praecipue inter antiquiores), ut S. Thomas, Scotiis, Hadria­ nus VI, Dom. Soto, Suarez, Billuart, S. Alphonsus, Hugon, Priimmer, Hervé, dicunt integram formulam esse essentialem, nec referre si aliis aequivalentibus verbis exprimatur dummodo haec tria praecipue exhi­ beantur: causa (in nomine P. et F. et Sp. S.), effectus (Confirmo te chrismate salutis) et signum (Signo te signo crucis). Quidam ex his doctoribus (praecipue qui post Cone. Trid. scripserunt), ut Suarez, S. Alphonsus, Billuart et Hugon, videntur hanc sententiam defendere in eo rigido sensu quo dicimus verba “Ego te baptizo. . . ” esse essentialia in Baptismo; commoda autem ratio qua eam defendunt est recursus ad potestatem Ecclesiae in determinationem materiae et formae sacramentorum. Alii docere videntur sufficere expressionem causae et signi, ita ut haec sit valida: “Signo te signo crucis et confirmo te in nomine P. et F. et Sp.S.” (ita Bellarmino), vel “Signo te (aut confirmo te) in nomine P. et F. et Sp.S.” quemadmodum dicitur in Baptismo: “Baptizo te in nomine P. et F. et Sp.S.” (ita Estius). Alii, ut Pesch, Cappello, Lercher, dicunt sufficere expressionem signi et effectus, ita ut haec sit valida: “Signo te (aut confirmo te, aut utrumque) chrismate salutis.” Alii tandem docent sufficere expressionem solius signi, sive cum mentione subjecti ut in his “Signo te”, “Confirmo te” (ita quidam quos tacito nomine memorat nec reprobat Estius) vel absque illa mentione ut in hac “Confirmo” (ita Amicus). Citatur etiam singularis opinio Richardi archiepiscopi Armachani, 330 DE CONFIRMATIONE docentis solam mentionem causae probabiliter sufficere, ita ut haec sit valida forma tum Confirmationis tum aliorum sacramentorum: “In no­ mine Patris et Filii et Spiritus S.” Hanc sententiam memorat nec repro­ bat Petrus David Cardinalis ab Ostiaco.62 (Cf. quae de tali formula diximus in Statu Quest., p. 325 sq.). CONCLUSIO Conclusio 1. Forma Confirmationis Non Consistit In Oratione Quae Comitatur Primam Manuum Impositionem Sed In Sola Formula Unctionis, Scilicet “Signo Te Signo Crucis Et Confirmo Te Chrismate Salutis In Nomine Patris Et Filii Et Spiritus Sancti”. Probatur. 1. Materia Confirmationis non est prima manuum impositio sed chrismatio, ut probatum est in art. 2. Ergo forma consistit non in ora­ tione quae manuum impositionem concomitat sed in verbis quae in chrismatione proferuntur. Nec obstat quod ad finem illius orationis mentio consignationis ha­ beatur in verbis “Deus, . . . consigna eos signo crucis Christi, in vitam propitiatus aeternam”. Nam quamvis per haec et similia verba (sive unita sive separata ab illa oratione) posset Ecclesia confirmare, idque quandoque antiquitus factum esse non improbabile est, de facto tamen hodie ea non constituere formulam essentialem patet tum ex satis longa temporis mora quae intercedere potest inter orationem et unc­ tionem53 quaeque posset officere morali simultati materiae et formae, tum praecipue ex eo quod frustra episcopus repeteret eamdem fere formulam et quidem in ipso actu unctionis et sub forma assertiva ac personali. 2. DOCUMENTA ECCLESIAE huic Conclusioni favent. Concilium Flor., Catechismus Cone. Trid. et Cone. Bituricense supra citata tantummodo formulam “Signo te. . .”, eamque ut jormam sacramenti, proponunt. Pontificale Romanum eos, qui jam primam manuum impositionem sub praedicta oratione susceperunt, vocat con­ firmandos jubetque episcopum confirmare. Praeterea, ut dictum est in p. 285, Benedictus XIV, S.C. de Prop. Fide et S. Officium declararunt ut valide confirmatum habendum esse eum qui solam chrismationem acceperit absque prima manuum impositione (et concomitanti ora­ tione) eo quod, addit S. Officium, haec sit mera caeremonia. ” Ejus verba citat Vitasse, De confirm., p. 1, q. 3, a. 3, sect. 1, circa initium. Constat quandoque eam orationem in una ecclesia post Baptismum, unctionem vero in alia ecclesia adhiberi consuevisse (cf. Marlène, De ant. Eccl. ritibus, 1. 1, c. 2). DE FORMA CONFIRMATIONIS 331 Sensus Ecclesiae tam manifeste patet, ut hodie vix reperiri poterit theologus qui contrariam sententiam defendat. 3. TRADITIONIS MONUMENTA, exposita in Statu Quaest., eidem sententiae favent. Nam in liturgia Orientali et in liturgia latina Gallicana non alia formula exhibetur quam ea quae unctioni coniungitur. In pluribus ex aliis documentis (v.g. Codice S. Theodorici prope Rhemos, M.L. 78, 626; Ordine Romano supra cit. et Pontificali Ro­ mano in quibus eaedem formulae exhibentur) verba prolata in unc­ tione sunt quaedam repetitio, et quidem sub forma personali (Signo te), verborum quae habentur ad finem ipsius orationis quae manuum impositionem comitatur; haec autem repetitio frustranea esset et forma personalis praesumptionem redoleret nisi verba unctionis essent ipsa forma sacramenti. Item ipsa jorma personalis verborum unctionis, quae apparet in pluribus etiam ex antiquioribus documentis (cf. Tradit. Apost. Hip­ polyti, Constit. Eccl. Aegypt., Testamentum D.N.J.C.), ostendit haec, potius quam verba deprecatoria impositionis manuum, habere ratio­ nem sacramenti quod est signum efficax gratiae ex opere operato; idque probabiliter ratio fuit quare apud Graecos forma deprecatoria vix unquam adhibita fuerit et apud Latinos paulatim in desuetudinem abierit. 4. In ECCLESIA GRAECA unica formula quae adhibetur est for­ mula unctionis,54 quae valida declarata est ab Urbano VIII et Bene­ dicto XIV supra laudatis. Ergo, supposito quod Ecclesia non possit de­ terminare essentiam sacramenti, ut probatum est in tract. De sacr. in gen., art. 30, etiam in Ecclesia latina forma sacramenti est formula unctionis. 5. CONVENIENTIA HUJUS FORMAE ostenditur ex eo quod in ea apte exprimuntur ipse ritus sacramentalis eiusque causae et effectus, scilicet causa materialis seu ritus (chrismate — signo), effectus i.e. gratia (confirmo — salutis) et character (signo), causa efficiens prin­ cipalis (in nomine P. et F. et Sp. S.), minister (signo — confirmo) et subjectum (te). Ad rem S. Thomas: “Praedicta forma est conveniens huic sacramen­ to. Sicut enim forma rei naturalis dat ei speciem, ita forma sacramenti continere debet quidquid pertinet ad speciem sacramenti. Sicut autem ex supra dictis patet, in hoc sacramento datur Spiritus sanctus ad robur spiritualis pugnae. Et ideo in hoc sacramento tria sunt necessaM Hanc esse formam sacramenti apud Graecos, non vero orationem quae praecedit unctionem aut quamlibet aliam, ostendit Vitasse, De confirm., p. 1, q. 3, a. 3, sect. 2. 332 DE CONFIRMATIONE ria, quae continentur in forma praedicta: quorum primum est causa conferens plenitudinem roboris spiritualis, quae est sancta Trinitas, quae exprimitur cum dicitur: Tn nomine Patris/ etc. Secundum est ipsum robur spirituale quod homini confertur per sacramentum mate­ riae visibilis ad salutem, quod quidem tangitur cum dicitur: ‘Confirmo te chrismate salutis.’ Tertium est signum quod pugnatori datur, sicut et in pugna corporali milites insigniis ducum insigniuntur, et quantum ad hoc dicitur: ‘Consigno te signo crucis/ in quo scilicet Rex noster triumphavit, ut dicitur Coloss. ii.” Conclusio 2. Probabilius Sive In Praedicta Formula, Sive In Qualibet Alia, Ea Verba Sunt Requisita Et Essentialia Quae Sufficienter (i.e. Formaliter, Acquivalenter Aut Implicite) Exprimant Materiam, Effectum, Causam Principalem, Ministrum Et Subjectum Hujus Sacramenti. Probatur. In hac implicata quaestione de determinatione formae Confirmatio­ nis, in qua vix certa sententia statui potest, ex duplici principio proce­ dendum est, i.e. tum ex SENSU ECCLESIAE ET TRADITIONIS, tum ex IPSA RATIONE SACRAMENTI ET FORMAE SACRA­ MENTALIS, quam cum S. Thoma determinavimus in tract. De sacr. in gen. quaeque in ipso sensu Ecclesiae et Traditionis fundatur. Attendendo autem ad sensum Ecclesiae et Traditionis, oportet im­ primis certa ab incertis secernere. Certum est enim (ex dictis in Conci, praec.) tum in jormula graeca, saltem inde a saec. 7 constanter adhi­ bita, tum in jormula latina, saltem inde a saec. 13 usitata, inveniri quidquid requiritur ad valorem sacramenti. Id vero certum non est de aliis jormulis exhibitis in monumentis Traditionis, quarum praecipuas supra citavimus, tum quia non con­ stat in uno vel alio loco errorem in administratione hujus sacramenti non irrepsisse, tum praecipue quia non constat eas immutatas aut in­ tegras ad nos pervenisse, nam formulae citatae sive a privatis Doctoribus, sive etiam ab ipsis antiquis libris liturgicis aut praxim liturgicam explicite referentibus (qui non eadem praecisione et integritate ac mo­ derna ritualia aut liturgica manualia exarabantur), quandoque sunt, aut esse possunt, tantummodo quaedam allusiones ad formam sacramentalem, omnibus aliunde bene notam, vel ejus abbreviatae citationes. Id apparet ex his quae notavimus in Statu Quaest. de formula “In nomine P. et F. et Sp. S.”; item ex comparatione ipsarum formularum Gelasianae et Gregorianae (cf. textus citatos in p. 292); non enim verisimile videtur in eadem Romana Ecclesia et eadem fere aetate factum esse transitum a ritu perfectiori et explicitiori (Gelasiano) ad DE FORMA CONFIRMATIONIS 333 ritum minus distinctum (Gregorianum) relate ad ritum et formulas Ordinis Romani (saec. 11-12) quae nunc praescribuntur in Pontificali Romano; idem apparet ex comparatione inter ritum descriptum in Testamento D.NJ.C. ac Canonibus Hippolyti ex una parte et ritum relatum in Traditione Hippolyti ac Constit. Eccl. Aegypt., qui propius accedit ad formulam latinam, quamvis haec duo opera ab eodem fonte procedant, imo, juxta probabiliorem eruditorum sententiam, sint anti­ quiora illis. Attamen, ex tanta formularum varietate dubium aliquod ingeritur an omnia et singula elementa formulae latinae sint essentialia, cum videamus unum vel plura ex illis in aliis formulis frequenter desiderari. Hujusmodi dubium crescit et substantiatur ex consideratione differen­ tiae inter jormulam latinam et jormulam graecam, utramque pariter antiquam, certam et validam. Huic difficultati dupliciter quis occurrere potest: Primo, admittendo essentialem disparitatem formularum, et inde inferendo vel quod non omnia elementa importata in formula latina sint essentialia, vel quod Ecclesia habeat potestatem statuendi diversas formulas validas pro diversis temporibus et locis. Secundo, negando essentialem formularum disparitatem et ostendendo quomodo inter se conveniant. Prior solzitio videtur magis facilis et commoda ad difficultates sol­ vendas, sed aliunde in alia incommoda impingit. Facile enim est sta­ tuere non omnia elementa latinae formulae esse essentialia, sed arbi­ trarie determinatur quaenam sint essentialia, praecipue cum Cone. Flor., Catechismus Cone. Trid., Cone. Bituricense et communis sen­ tentia antiquorum theologorum proponant integram formulam ut for­ mam sacramenti. Commodissimum autem effugium ad praedictam po­ testatem Ecclesiae refutavimus in tract. De sacr. in gen., art. 30, ubi statuimus Christum essentiam sacramentorum specifice et immutabili­ ter instituisse. Hinc videtur nobis recurrendum esse ad alteram solutionem, non quidem ut eam defendamus in eo rigido sensu quo omnes theologi docent in formula Baptismi “Ego te baptizo in nomine P. et F. et Sp. S.” omnia elementa esse essentialia, sed in hoc largiori sensu quod in forma Confirmationis exprimi quidem debeant omnia elementa quae exprimuntur in formula latina, i.e. materia, effectus, causa principalis, minister et subjectum, non tamen eodem modo sed quaedam j or malit cr (materia proxima et causa principalis), quaedam saltem aequivalenter (effectus, minister et subjectum), quaedam saltem implicite (materia remota). 334 DE CONFIRMATIONE Haec sententia: 1. MAGIS CONVENIT SENSUI ECCLESIAE, qui unice exprimi­ tur in praedictis documentis, necnon doctrinae theologorum antiquo­ rum, nominatim S. Thomae. Non enim necesse est doctrinam Cone. Flor, et S. Thomae in tali rigido sensu interpretari quo dicatur omnia elementa formulae latinae, eo praeciso modo quo in hac continentur, esse essentaliâ. S. Doctor tantum docet quod, cum in hoc sacramento detur Spiritus S. ad robur spiritualis pugnae, oportet in ejus forma haec tria exprimere, i.e. Trini­ tatem, robur spirituale et signum quod pugnatori confertur, et haec tria apte exprimuntur in latina forma; non autem dicit ipsa necessario exprimi debere eo modo quo in latina forma exprimuntur; imo ex eo quod S. Doctor prorsus taceat de forma graeca, cujus convenientiam cum latina quoad sacramentum Baptismi ostenderat in q. 66, a. 5, ad 1, sequitur eum nullatenus dubitare de aequivalentia utriusque formulae, in quibus tamen non eodem modo illa elementa exprimuntur. 2. CONVENIENTER OCCURRIT DIFFICULTATI quae pro­ venit ex varietate formularum. Nam in formula graeca,™ de qua sola est potissimum curandum, materia proxima exprimitur partim formaliter (quoad signationem), partim aequivalenter (quoad manuum impositionem), partim implicite (quoad unctionem) verbo “Signaculum”; materia remota exprimitur similiter implicite eodem verbo; effectus exprimitur formaliter verbo “donum Spiritus S.” (quoad gratiam) et eodem verbo “Signaculum” (quoad gratiam; probabiliter etiam quoad characterem); causa princi­ palis exprimitur formaliter et quidem nomine “Spiritus S.”; minister et subjectum exprimuntur aequivalenter in tota formula quae, quamvis in se habeat tantum speculativam significationem, ex usu tamen, ex circumstantiis et ex ipsa indole graeci sermonis aequivalet huic: “Ego do tibi signaculum doni Spiritus S.”, sicut cum porrigendo alicui pecu­ niam dicimus: Ecce quinque libellae, vel tantum: Quinque libellae. Quoad ceteras vero formulas, generale earum examen ac comparatio ostendit in eis, saltem collective sumptis, omnia praedicta elementa inveniri. Ostendere autem quomodo singulae cum latina formula con­ veniant necesse non est donec probetur eas esse certo validas vel saltem integras ad nos pervenisse, quod, ut nuper notavimus, valde dubium videtur. Ceterum etiam singularum convenientia cum formula latina non difficile attente consideranti apparebit praecipue post explicationes mox tradendas. “Validitatem et aptitudinem huius formulae vindicarunt inter graecos theologos doc­ tissimi Card. Bessarion (Opusc. De Eucharistia, in Bibliotheca Patrum, t. 26, p. 795) et Arcudius (De concordia Eccl. Occ. et Orient, in septem sacram, admin., 1. 2, c. 7 sq.). mtempi"- -■· · DE FORMA CONFIRMATIONIS 335 3. CONSENTANEA EST RATIONI SACRAMENTI IN GE­ NERE, quod est signum gratiae, et hujus sacramenti in particulari, quod est signum gratiae roborantis in Spiritu S. Cum enim sacramentum sit signum, oportet quod in ejus forma a qua speciem accipit “contineatur quidquid pertinet ad speciem sacra­ menti” (in corp, supra cit.), scilicet materia proxima et remota, effec­ tus, causa principalis, minister et subjectum. Unde oportet quod in forma Confirmationis aliquo modo exprimatur actus signationis chrismativae, chrisma, gratia roborans, S. Trinitas vel Spiritus S. (cui attribuitur collatio gratiae maxime roborantis), minister et subjectum. Ceterum necesse non est haec omnia aequali modo exprimi, ut patet etiam ex consideratione formarum aliorum sacramentorum, non ex­ cepto ipso Baptismo, sed quaedam formaliter, quaedam aequivalenter. quaedam implicite. Ad quem modum determinandum (cum majori vel minori certitudine aut probabilitate), attendere oportet tum testi­ monia Traditionis tum propriam indolem hujus sacramenti. Ex quibus haec deduci posse videntur: Materia proxima, seu consignatio chrismativa, debet certo jormaliter exprimi saltem sub una ratione, seu signationis (signo — signaculum), aut unctionis (ungo — unctio), aut manuum impositionis, probabiliter sub ratione signationis aut unctionis; non vero necessario sub ratione confirmationis (confirmo), hoc enim nomen, quamvis ex se referatur ad gratiam confirmatoriam, tamen ex usu importat tres illas actiones prout sunt unus ritus. Materia remota seu chrisma, non formaliter ut in forma latina (signo chrismate), nec aequivalenter (ungo), sed saltem implicite ut in forma graeca (Signaculum, i.e. signum per oleum ductum), exprimi debet. Effectus gratiae confirmativae (roborativae vel augmentativae) non debet exprimi formaliter (confirmo — augeo tibi gratiam), sed saltem aequivalenter (signaculum vel signo te spiritualiter [signantur enim res prius electae, et sigillare est veluti confirmare ac stabilius red­ dere] ; chrisma salutis vel ungo te spiritualiter [unguntur enim res jam ablutae]). Expressio autem characteris non videtur esse essen­ tialis, sicut nec in Baptismo habetur, quamvis probabile sit et ipsum exprimi in verbo “signare” (ad 3). Causa principalis, seu Deus, probabiliter debet jormaliter exprimi (Deus, Trinitas, Spiritus S., Christus); unde non sufficit implicita ejus expressio nec requiritur jormalis mentio Trinitatis ut in latina formula’ aut Spiritus S. ut in graeca. Explicita enim mentio Trinitatis deest in forma graeca, implicita vero continetur etiam in nomine Christi et practice in nomine Dei. 336 DE CONFIRMATIONE Nec valet opponere relationem hujus sacramenti ad Spiritum S., nam in ea agitur de mera attributione quae valet de qualibet gratia etiam in Baptismo collata; aut analogiam cum Baptismo, nam Baptismus est primum sacramentum spiritualis regenerationis et christianae initia­ tionis, unde intelligitur quare sub expressione fundamentalis mysterii totius religionis constitutus fuerit, Confirmatio vero confertur subjecto jam in nomine Trinitatis per Baptismum consecrato. Minister et subjectum non debent formaliter sed saltem aequivalenter exprimi, ut fit v.g. in sequentibus formulis: Signaculum doni Spiri­ tus S.; Signum Christi in vitam aeternam; Signetur; Ungatur; Signa­ tur; Ungitur; Deus te liniat; Deus te ungat. Ex his sequitur: 1. Forma valida Confirmationis reduci potest ad duo verba quorum unum exprimat formaliter actionem sacramentalem, aliud formaliter divinam causam; nam his duobus elementis cetera quoque facile, modo praedicto, connectuntur. Tales sunt formulae: Signaculum Christi; Signaculum Spiritus S.; Unctio Spiritus S.; Chrismatio Deitatis. 2. Hae non sunt validae: Signaculum doni; Signum confirmationis; Signatio; Chrismatio; Confirmatio; Signo te; Confirmo te; Signo et confirmo te (in his enim deest mentio causae); item: Donum Spiritus S.; Gratia Trinitatis (in his enim deest mentio ritus seu actionis sacramentalis). 3. Omnes jormae enumeratae in Statu Quaest. sunt validae, non exclusa brevi illa gelasiana “Signum Christi in vitam aeternam”; exhi­ bent enim formaliter sacramentalem actionem et causam, aliaque ele­ menta modo praedicto involvunt. 4. In forma graeca omnia verba, excepto “donum”, sunt essentialia quamvis possint substitui aliis magis vel minus explicitis. 5. In forma latina non omnia verba sunt essentialia sed tantum “signo” et “in nomine Patris (aut Filii aut Spiritus S.)”, quae etiam aliter exprimi possunt. 6. Forma latina simpliciter graecam praecellit propter explicitiorem mentionem tum materiae (Signo chrismate — Signaculum) tum effec­ tus (Confirmatio salutis — Donum) tum causae principalis (Signo crucis in nomine P. et F. et Sp. S. — Spiritus S.) tum ministri (Signo et confirmo — Signaculum) tum subjecti (Te). Forma vero graeca praecellit latinam secundum quid tum ex parte expressionis causae cui peculiariter hoc sacramentum attribuitur, i.e. Spiritus S., tum ex parte expressionis effectus tamquam specialis doni Spiritus S. superadditi gratiae baptismal i sub nomine Trinitatis collatae, tum rituali illa ac synthetica solemnitate qua exprimitur. de effectu confirmationis 337 7. Ex comparatione formae Baptismi cum forma Confirmationis patent sequentia. In illa, non in ista, omnia elementa formulae latinae sunt essentialia. In illa, materia proxima formaliter exprimi debet (abluo); in ista, formaliter quidem sed non totaliter, sufficit enim for­ maliter exprimere aut signationem aut unctionem; in utraque, sub forma vel deprecati va, vel impersonali, vel personali, exprimi potest (baptizetur; baptizatur; baptizo; signetur; signatur; signo). In utraque, effectus characteris explicite non indicatur, effectus gratiae intime imbibitur in ipsa expressione materiae proximae (abluere spiritualiter abluendo materialiter; signare vel ungere spiritualiter signando vel ungendo materialiter). In illa, requiritur explicita et distincta expressio Trinitatis; in ista, sufficit mentio causae divinae. In illa, mentio subjecti debet esse formalis; in ista, sufficit aequivalens. In utraque, sufficit aequivalens expressio ministri. Breviter, illa nequit his verbis compendiari: “Ablutio Trinitatis”, ista potest ad haec verba reduci: “Signatio Deitatis”. Quae omnes convenientiae et discrepantiae proveniunt tum ex volun­ tate Institutoris, tum ex ipsa natura duorum sacramentorum (cf. dicta in tract. De Baptismo, art. 6). e ART. 5. Utrum Effectus Confirmationis Sit “Gratia Perfectae Aetatis Spiritualis Vitae” Et Character Militiae Christi (a. 1. 5. 6. 7). STATUS QUAESTIONIS In Introductione tractatus definivimus Confirmationem, metaphysice: Sacramentum spiritualis roborationis; physice vero: Unctio chris­ matis in fronte sub praescripta forma verborum, significans collatio­ nem gratiae roborantis. In art. 1 autem probavimus Confirmationem esse sacramentum, quod est genus seu materia meta physicae definitionis; in art. 2. 3. 4. dispu­ tando de unctione et formula verborum, assignavimus compositionem physicam hujus signi sacramentalis. Manet igitur ut in praesenti, agentes de gratia roborativa, quae est differentia specifica seu forma definitionis metaphysicae, compleamus sermonem de utraque defini­ tione et de causis intrinsecis hujus sacramenti. Cum autem gratia roborativa sit non tantum signatum sed etiam effectus Confirmationis, eodem sermone explicabitur et absolvetur quaestio de PRIMA CAUSA EXTRINSECA SEU DE FIXE, quod enim est effectus in exeeutione est etiam finis in intentione. Diximus autem in tract. De sacr. in gen. praeter collationem gratiae 338 DE CONFIRMATIONE haberi in omni sacramento secundarium effectum, i.e. rem et sacra­ mentum. qui in Baptismo, Confirmatione et Ordine character nomina­ tur. De utroque igitur Confirmationis effectu hic sermo erit. PARS NEGATIVA 1. QUOAD GRATIAM. PROTESTANTES effectum spiritualis roborationis huic sacramento vehementer denegant. Talem effectum alii cum Luthero (De capt. babyl.) tribuunt Eucharistiae, dicentes hoc fortitudinis cibo olim mar­ tyres christianos confirmatos esse. Alii frequentiores, cum Chemnitio (Exam. Cone. Trid.) et Calvino (Inst, christ., 1. 4, c. 19, n. 8; Antid. Cone. Trid., ad sess. 7, can. 2 de Confirm.), illum tribuunt Baptismo, dicentes doctrinam romanam esse contrariam dignitati et excellentiae Baptismi, contumeliosam in Spiritum S. cuius virtutem putido oleo alligat, injuriosam Apostolis et martyribus qui chrismati non fuerunt, oppositam doctrinae Scripturae (cf. Joan. 3, 5; Rom. 6, 4; 2 Tim. 1,7 sq.; Tit. 3, 5) et Patrum de virtute renovativa ac perfectiva Baptismi, nullatenus consentaneam ipsi ritui baptismali catholico, in quo habetur et repetita abjuratio Satanae et affirmatio regenerationis in Spiritu S., necnon ipsi praxi Ecclesiae non severius urgendi susceptionem rei tam necessariae. Alii tandem illum tribuunt et Baptismo et Eucharistiae cum Jo. Dallaeo scribente: “Causantur spirituali robore ad mystica adversus persecutores certa­ mina opus fuisse: quasi vero Spiritus ille, quem in genitali Christi unda hausimus, in eis sit vel ignavus, vel cor non confirmet panis ille, quem in Domini mensa invadimus . .. Vel ergo nega istum nos Spiritum et in Baptismo et in Eucharistia accipere; vel certe confitere, quod res est, post donata coelestia illa praesidia, nullam nobis suscipiendae unctionis istius tuae necessitatem.”88 Initio saec. 17, tempore persecutionis anglicanae, QUIDAM DOCTORES CATHOLICI ANGLI, ut Edoardus Knott S.J. et John Floyd S.J., docuerunt gratiam roborativam non esse proprium et exclusivum effectum Confirmationis. Cum enim, tempore quo Richard Smith, epis­ copus chalcedonensis, in Angliam ab Urbano VIII missus est, exorta esset controversia inter saeculares et regulares Anglos de necessitate immo opportunitate praesentiae episcopi tempore persecutionis, plures regulares, inter quos praesertim praefati doctores, talem necessitatem negaverunt, ad quam negationem firmandam sequentes propositiones “De duobus latinorum ex unctione Sacramentis, Confirmatione ct Extrema Unctione Disputatio, 1. 1 De Confirm., c. 2, Genevae, 1659. DE EFFECTU CONFIRMATIONIS 339 ediderunt quae, a Matthaeo Kellison, Duacensis Anglorum collegii rectore, impugnatae (De Ecclesiastica Hierarchia), a jacultate Parisicnsi a. 1631 variis gravibusque censuris mulctate sunt.51 “Catholicos chrismate unctos in Baptismo, licet ab episcopo non confirmatos, perfectos esse Christianos in sensu Patrum. “Chrismatio in Baptismo per sacerdotem instituta fuit ab Ecclesia, ad supplendum non solum significationem episcopalis chrismatis, sed etiam effectum, nempe ad conservandos et confirmandos homines in baptismali gratia. Hoc docetur a D. Thoma q. 71, a. 3, ad 4. “Cum D. doctor dicit quod Confirmatio sit ordinarium medium insti­ tutum ad dandum robur, ad profitendam fidem ante perseoutorem, si intelligat quod sit unum ordinarium medium, verum dicit; si intelligat esse ordinarium medium, id est, solum et unicum ordinarium medium ad faciendos Christianos perfectos et fortes, dictum ejus non est con­ sonum veritati, cum alia media instituta sint a Christo ad faciendos nos fortes.” 2. QUOAD CHARACTEREM. In tractatu De sacr. in gen., art. 15, dictum est tum Protestantes omnes, tum plures schismaticos Graeco-Russos, negare existentiam cujuslibet characteris. Quoad Graeco-Russos notandum est “quosdam . . . non negare qui­ dem existentiam alicujus characteris vel signaculi a Confirmatione impressi; hujusmodi autem signaculum habere ut aliquid mere exter­ num vel deputationem extrinsecam; quosdam autem alios docere, ut videtur, την σφραγίδα Sacri Unguenti internam quidem, sed delebilem et amissibilem esse, ipsumque sacramentum in certis casibus iterari posse. Hujus sententiae occasio fuit praxis Ecclesiae byzantinae chrismandi apostatas a fide Christiana, et etiam imperatores in caeremonia coronationis.”58 PARS AFFIRMATIVA Nota Theologica. 1. QUOAD GRATIAM. Est de fide, formaliter implicite definita, Confirmationem conferre gratiam; nam de fide est ipsam esse sacra­ mentum et sacramentum esse causam gratiae (Cone. Trid., sess. 7, can. 1 de Confirm.; can. 1 et 6 de sacr. in gen.). Est theologice certum Con­ firmationem non esse ordinatam ad conferendam primam gratiam; "De hac controversia confer Vitasse, De Confirm., p. 3, q. 2, a. 2. u M. Jtigie, Theol. Orientalium, t. 3, c. 3, a. 4, n. 2, Parisiis, 1930, p. 144. 340 DE CONFIRMATIONE nam doctrina Ecclesiae est remissionem peccatorum mortalium non fieri nisi per Baptismum vel Poenitentiam (Conc. Trid., sess. 14, cap. 2 et can. 6; sess. 6, cap. 7). Est saltem theologice certum Confirmatio­ nem conferre specialem gratiam (i.e. roborativam, vel perfectivam, vel Spiritus S. collativam) ; hoc enim tam explicite proponit tum extraordi­ narium tum ordinarium et universale Ecclesiae magisterium, ut pluri­ bus theologis videatur esse de fide. 2. QUOAD CHARACTEREM. Est de fide, explicite definita a Conc. Trid. (sess. 7, can. 9 de sacr. in gen.), Confirmationem impri­ mere characterem sicut Baptismus et Ordo. Documenta Ecclesiae. 1. QUOAD GRATIAM. Ex variis documentis citatis in art. 2 apparet magisterium Ecclesiae hanc doctrinam explicite proponere: Confirmationem habere “virtutem aliquam” (Conc. Trid., can. 3 de Confirm.) ; hanc virtutem consistere in “invisibilis gratiae collatione” quemadmodum virtus Baptismi et ordinis (Conc. Tolet. XI; cf. Conc. Trid. quod idem formaliter impli­ cite proponit ut supra diximus) ; hanc gratiam esse quid peculiare, i.e. aliquid quo baptizatus “perficitur” (Conc. Illiberitanum), vel fit “Christi particeps” (Conc. Laodicense), vel “accipit Spiritum S.” (Conc. Arelatense; Conc. Hispalense II; Innocentius I; Innocentius IV) ; hanc peculiarem gratiam consistere in quodam gratiae “augmento et robore” (Innocentius III; Conc. Florentinum). Notentur praecipue tria haec documenta in quibus ratio gratiae Confirmationis gradatim determinatur: Innocentius III, Ep. ad Basilium archiep. Trinovitanum: Chrismatio vel manus impositio “alio nomine dicitur confirmatio, quia per eam Spiritus Sanctus ad augmentum datur et robur” (Denz. 419). Conc. Florentinum, Decr. pro Armenis: “Per baptismum . . . spiritualiter renascimur; per confirmationem augemur in gratia, et roboramur in fide; renati autem et roborati nutrimur divina Eucharistiae alimo­ nia” (Denz. 695). “Effectus . . . hujus sacramenti est, quia in eo datur Spiritus Sanctus ad robur, sicut datus est Apostolis in die Pentecostes, ut videlicet Christianus audacter Christi confiteatur nomen” (Denz. 697). Catechismus Conc. Trid., p. 2, c. 3, q. 19: “Pastores docebunt, con­ firmationem hoc cum ceteris sacramentis commune habere, ut, nisi impedimentum aliquod ex parte eius, qui recipit, inferatur, novam gratiam tribuat ... Sed praeter haec, quae cum aliis communia cen­ senda sunt, primum quidem illud proprie confirmationi tribuitur, quod DE EFFECTU CONFIRMATIONIS 341 baptismi gratiam perficit. Qui enim per baptismum Christiani effecti sunt, quasi infantes modo geniti, teneritatem adhuc et mollitiem quam­ dam habent; ac deinde chrismatis sacramento adversus omnes carnis, mundi et diaboli impetus robustiores jiunt, et eorum animus in fide omnino confirmatur ad confitendum et glorificandum nomen Domini nostri lesu Christi, ex quo etiam nomen ipsum invectum esse nemo dubitarit.” 2. QUOAD CHARACTEREM. Conc. Trid., sess. 7, can. 9 de sacr. in gen. et sess. 23 de Ordine, cap. 4, definit per Confirmationem, sicut per Baptismum et Ordinem, imprimi indelebilem characterem in anima, ex quo evadit sacramentum initerabile (Denz. 852, cit. in tract. De sacr. in gen., p. 270; Denz. 960). Conc. Flor., Decr. pro Armenis, idem docuerat (Denz. 695, cit. ibidem, p. 269). Catechismus vero Romanus, p. 2, c. 1, q. 25, fusius definitionem tridentinam explicavit. Collatio characteris implicite etiam affirmatur in documentis quae initerabilitatem Confirmationis exprimunt (cf. art. seq.). Scriptura. 1. EFFECTUS GRATIAE, et quidem peculiaris ac baptismalem gratiam subsequentis, explicite exhibetur in Act. 8, 14-17 et 19, 1-6 per collationem Spiritus S. iam baptizatis; cujus collationis praedic­ tiones iam in A.T. inveniebantur (Isai. 44, 3; Joel 2, 28 sq.; cf. Joan. 7,38 sq.; Act. 2, 16-18; citat, in Introductione tractatus). Ipsa Apos­ tolorum sollicitudo in confirmandis baptizatis, quae in praefatis locis Actuum ostenditur, inculcat ipsis persuasum fuisse fidelibus, utut bap­ tizatis, aliquid deesse ad perfectam participationem vitae Christianae ante susceptionem effectus Confirmationis, adeoque hunc esse quam­ dam gratiam perjectivam effectus Baptismi. Hanc autem gratiam esse peculiariter roborativam in ordine ad fidei confessionem innuitur in Act. 1, 8: “Accipietis virtutem supervenientis Spiritus sancti in vos, et eritis mihi testes in Jerusalem et in omni Judaea et Samaria, et usque ad ultimum terrae” (cf. Luc. 24. 48 sq.) et 5, 32: “Et nos sumus testes horum verborum, et Spiritus sanctus, quem dedit Deus omnibus obedientibus sibi” (cf. Act. 2, 47; 4, 33; 5, 41). Ex effectu enim quem adventus Spiritus S. habuit in Apostolis argui potest quid collatio ejusdem Spiritus operetur in confirmatis, nam his idem Spiritus S. datur “sicut datus est Apostolis in die Pentecostes” (Conc. Flor.; cf. Catechismum Conc. Trid.). 342 DE CONFIRMATIONE 2. EFFECTUS CHARACTERIS indirecta allusio habetur in 2Cor. 1, 21, Eph. 1, 13, Eph. 4, 30; ut enim dictum est in tract. De sacr. in gen. (p. 270 sq.), in his textibus probabiliter Apostolus alludit ad con­ firmationem quam homo accipit in sua initiatione Christiana seu in Baptismo et praecipue in Confirmatione quae est sacramentum consignatorium per excellentiam. Patres. 1. QUOAD GRATIAM. Ut patet ex testimoniis citatis in art. 1 et 2, Patres docent effectum Confirmationis esse: Primo, gratiam sanctificantem. Nam Confirmatio “spiritualiter pro­ ficit sicut baptismus” (Tertullianus); dat “gratiam Christi” (Cypria­ nus); “cutem conscientiae mollit exclusa duritia peccatorum et ani­ mum innovat” (Optatus); confert “donum gratiae” (Augustinus), “chrisma perenne” (Prudentius), “signaculum spiritale, spiritum sa­ pientiae etc.” (Ambrosius). Secundo, augmentum gratiae. Per Confirmationem anima accipit “ampliorem gratiam Spiritus S.” (Beda); “tunicam immortalitatis” (Missale Gothicogallicanum) ; “vestitur Spiritu S.” (Tertullianus; cf. Luc. 24, 49); qui in eam descendit tamquam in suum templum, Bap­ tismo iam consecratum, divina praesentia et majestate replendum (Cy­ prianus, Ep.. 74, 5; Isidorus; Rabanus Maurus; P. Lombardus) vel in Baptismo aedificatum, in Confirmatione consecrandum (5. Thomas hic, a. 11). Tertio, peculiarem collationem Spiritus S. Per Confirmationem eniin “Spiritus S. advocatur” (Tertullianus) ; accipitur “virtus Spiritus S.” (Hippolytus) vel “munus et donum Spiritus S.” (Hilarius) ; consequi­ tur, infunditur “ipse Spiritus S.” (Cornelius P.; Pacianus; Augusti­ nus; Beda); “quo anima sanctificatur” (Cyrillus Alex.) et “vestitur” (Tertullianus); eo quod “in ea inhabitat” (Optatus). Quarto, gratiam confirmativam, completivam et roborativam. Nam christiani “sacramento utroque nascuntur”, i.e. Baptismo generationem conferente et Confirmatione eamdem ad perfectum complementum de­ ducente (Cyprianus); unde per Confirmationem “post fontem perfi­ ciuntur” (Anonymus De sacr.) ac “signaculo dominico consumman­ tur” (Cyprianus; Cyrillus Alex.; Optatus); sicut virtus aquae (Bapt.) perficitur per virtutem ignis (Confirm.) ad panem (Euchar.) conficien­ dum (Augustinus); sicut dignitas filii perficitur per dignitatem regis et sacerdotis (Leo M.); sicut virtus hominis succrescit in robur militis DE EFFECTU CONFIRMATIONIS 343 (Sacramentarium Serapionis; Augustinus; Pseudo-Melchiades; P. Damianus; P. Lombardus). Hic peculiaris aspectus gratiae ad spiritualem agonem roborativae signanter inculcatur ab Ephrem (In Joel. 2, 24) qui ait “baptizatos induere arma Spiritus S.”; a Sacramentario Serapionis, in quo dicitur baptizatos unctos signo crucis in quo Christus Satanam debellavit eoque confirmatos “permanere stabiles et immobiles, innocuos et invi­ olatos”; ab Augustino (In Psal. 141, 9), qui ait Christum hoc sacra­ mentum per signum crucis in fronte seu “in loco pudoris nostri consti­ tuisse”; et praecipue a Pseudo-Melchiade P. (cit. initio Introd. tractatus), qui, explanans triplicem aspectum gratiae augmentativae, confirmativae et roborativae, ejusdem ad christianum agonem rela­ tionem constanter extollit. 2. QUOAD CHARACTEREM. Confirmationis character involvitur in verbis “consignatio; signatio; signaculum; signum”, quae de hoc sacramento constanter ac veluti antonomastice praedicantur; nam, ut ait Catechismus Cone. Trid. (2 p., c. 1, q. 24), characteris “proprium est aliquid signare et notare”. Attamen in his et similibus expressionibus non magis quam quaedam innuitio continetur; nam verbum “signare” non exclusive nec imme­ diate refertur ad aliquem effectum distinctum a gratia et ab ipso ritu exteriori. Quandoque enim directe refertur ad ritum ipsum exterioris unctionis ad modum crucis collatae, quem Tertullianus vocat “signa­ culum frontium”; quandoque refertur tantum ad gratiam, quam Ano­ nymus De sacr. et Ambrosius vocant “spiritale signaculum, spiritum sapientiae et intellectus, spiritum consilii etc.”; quandoque refertur ad totum effectum sacramenti in communi, quin inde concludi possit hunc esse duplicem seu importare aliquid a gratia distinctum, ut cum Tertul­ lianus dicit quod “caro signatur ut anima muniatur” (i.e. signo spiri­ tali, quod est vel gratia, vel character, vel utrumque) aut cum Sacra­ mentarium Serapionis ait baptizatos per unctionem “accipere donum Spiritus S. et hoc sigillo confirmari”, vel cum Cyprianus docet eos “Spiritum S. consequi et signaculo Dominico consummari” (particula enim “et” potest significare identitatem utriusque membri istius dic­ tionis, eo vel magis quod verbum “consummari” videtur referri ad gratiam Confirmationis quae gratiam Baptismi perficit). Ipsae formae Confirmationis: “Signo te signo crucis — Signaculum doni Spiritus S. — Signum Christi in vitam aeternam” et similes, non ad aliud directe referuntur quam ad ipsum ritum exterioris signationis. Patrum doctrina de existentia characteris Confirmationis praecipue consideranda est ad modum unius cum eorum doctrina dc existentia 344 DE CONFIRMATIONE characteris Baptismi, exposita in tract. De sacr. in gen., art. 15. Nam propter intimum horum sacramentorum nexum, quorum unum est al­ terius complementum, eorumque copulatam administrationem, Patres, cum loquuntur de Christiano obsignato, prae oculis habent fidelem complete initiatum seu Baptismo et Confirmatione perfectum vel, juxta aptissimam expressionem Cypriani, “utroque sacramento natum”; unde quaecumque ipsi dicunt de existentia alicuius spiritualis ac inde­ lebilis signi a gratia et a ritu exteriori distincti quoad Baptismum, valent quoque, proportione servata, de sacramento Confirmationis. Praeterea, in quibusdam textibus distincte consideratur ipsum sig­ naculum Confirmationis quod jam ab auctore Anonymo Sermonis De cataclismo (inter opera Augustini) character nominatur. Ita Cyrillus Hier, in Cateches. distinguit inter characterem Baptis­ mi, “sigillum per aquam” (Catech. 3) et characterem Confirmationis, “sigillum communicationis Spiritus S.” (Catech. 18, 33; 21, 3; 22, 7); in Procatech. 17 hunc signanter appellat “Spiritus S. signaculum in­ delebile in saecula”. Anonymus De cataclismo (Sermo ad catechumenos), c. 1, ait: “Baptizatus es, signatus es regio charactere, coepisti consequi annonam de mensa Regis tui” (M.L. 40, 693); in quibus verbis tria sacramenta christianae initiationis exhibentur, quemadmodum in authentico Au­ gustini Serm. 227 (Ad infantes) cit. in p. 290. Ceterum, ibi agi de charactere Confirmationis non vero Baptismi, apparet etiam ex verbis quae in c. 2 immediate sequuntur: “Baptizatus es, mundatus, unctus oleo, restauratum est corpus tuum ad priorem statum primi illius homi­ nis ante peccatum”. Augustinus, Contra litt. Petii. 2, 104 (cit. in art. 1) et De bapt. 3, 16, dum ait Confirmationem sicut Baptismum permanere in hominibus pessimis, aequivalenter asserit Confirmationem habere aliquem effec­ tum indelebilem adeoque a gratia distinctum. Praeterea, S. Doctor in opere Contra epist. Parmen. 2, 13, 28 existentiam characteris Baptismi et Ordinis horumque initerabilitatem deducit ex eo quod haec sacra­ menta consistunt in aliqua subjecti consecratione; jamvero juxta ejus mentem etiam Confirmatio similem consecrationem importat. Praeterea, affirmatio existentiae characteris implicite continetur in doctrina Patrum de initerabilitate Confirmationis, de qua in art. sequenti. CONCLUSIO Conclusio 1. Effectus Primarius Confirmationis Est “Gratia Perfectae Aetatis Spiritualis Vitae”, Seu Plenissima Datio Et (a. 1.7). Missio Spiritus S. DE EFFECTU CONFIRMATIONIS 345 Probatur. Confirmationem conferre gratiam communem sequitur ex eo quod sit sacramentum, sicut vicissim in art. 1 probavimus eam esse sacramen­ tum ex eo quod gratiam producit (ubi nullus est circulus vitiosus, quia non unica hac ratione utrumque probatur). Ut diximus supra, Patres hanc spiritualem efficaciam explicite et multipliciter proponunt, prae­ cipue sub ratione collationis Spiritus S.; haec enim “missio seu datio Spiritus sancti non est nisi cum gratia gratum faciente” (a, 7), ut explicatur a theologis in tractatu De Deo Trino vel De Gratia, ubi de missionibus divinarum personarum. Eam per se conferre gratiam communem secundam seu augmentum gratiae sequitur ex eo quod sit sacramentum vivorum (quod nonnisi per accidens primam gratiam conferre valet, ut dictum est in tract. De sacr. in gen., art. 13). Nam “sicut ex ipso nomine apparet, hoc sacra­ mentum datur ad confirmandum quod prius invenerit; et ideo non debet dari his qui non habent gratiam. Et propter hoc sicut non datur non baptizatis, ita non debet dari adultis peccatoribus, nisi per poeni­ tentiam reparatis. . . Et tunc per hoc sacramentum perficitur poeniten­ tiae effectus, sicut et baptismi; quia per gratiam collatam in hoc sacramento consequitur poenitens pleniorem remissionem peccati” (a. 7, ad 2). Hanc veritatem quidam Patres proponunt sub figura tunicae spiritualis, indumenti Spiritus S., consecrationis habitationis Dei per Baptismum incoeptae. Nec valet opponere in pluribus testimoniis citatis in art. 2 (v.g. Tertull., De Bapt. 6; Hippol., Trad. Apost.; Can. Hippolyti; Const. Eccl. Aegypt.; Paciano; Isidoro; Beda) effectus Baptismi et Confir­ mationis ita comparari ut illi tribuatur remissio peccatorum, huic vero collatio gratiae; ex quo sequitur hanc supervenire effectui Baptismi ut primam gratiam. Etenim iidem Doctores tum in aliis locis in quibus explicant efficaci­ tatem Baptismi, tum etiam in obiectis testimoniis, effectum hujus sacra­ menti proponunt ut quid positivum seu ut gratiam regenerationis quae vitam spiritualem importat; ceterum ex eorum mente remissio pecca­ torum nonnisi per gratiae infusionem obtineri potest. Inter schisma­ ticos tamen Graeco-Russos quidam ita efficacitatem Confirmationis exaggerare videntur ut tribuant Baptismo solum negativum effectum remissionis peccatorum. Ita Simeon Thessalonicensis scribit: “Igitur necessario indigemus nos quoque hujus spiritualis unguenti, ac magis in ipso baptismate. Neque erit quispiam perfecte baptizatus qui un­ guentum non susceperit. Siquidem baptismo regeneratur, et a peccatis abluitur Spiritu. Caeterum pignora gratiae, ut etiam odorem vitae et 346 DE CONFIRMATIONE signaculum Spiritus nondum habet. Unde, ut baptizari, ita etiam n> μνρω ungi necesse est... Nulla gratia praeditus nulloque signaculo apud Christum est insignitus qui το μύρον non suscepit.”50 Confirmationem conferre propriam gratiam sacromentalem, ab effec­ tu aliorum sacramentorum distinctam, patet ex ipsa ejus distinctione ab aliis sacramentis (cf. tract. De sacr. in gen., art. 12). Hanc autem esse gratiam perfectae aetatis spiritualis vitae patet ex modo quo in­ doles et effectus Confirmationis describuntur in Traditione et Docu­ mentis Ecclesiae. Hoc quippe sacramentum exhibetur ut complemen­ tum Baptismi, baptizatus enim per Confirmationem confirmatur, roboratur, perficitur, consummatur ; effectus autem Baptismi est gratia generationis seu initii vitae spiritualis; unde effectus Confirmationis est gratia hanc vitam complens seu ad perfectam aetatem deducens. Signanter Cyprianus hanc gratiam proponit cum ait Deum in spiri­ tuali hominis generatione procedere sicut in opere creationis primi hominis; quemadmodum enim prius Adamum plasmavit ac dein spiri­ tum vitae in ipsum insufflavit, ita novae creaturae prius per Baptismum confert nativitatem, deinceps per Confirmationem Spiritum S. in eam immittit. Immo, ultra procedens, non cunctatur asserere quod christiani “sacramento utroque nascuntur” et utrique sacramento referre formu­ lam spiritualis regenerationis: “Nisi quis renatus fuerit ex aqua [Bap­ tismo] et Spiritu S. [Confirmatione], non potest introire in regnum Dei” (Epp. 74, 7 et 73, 21 cit. in art 1, p. 271). EX HIS PATET FALSITAS SUPRADICTAE SENTENTIAE KNOTT ET FLOYD. Nec valet ad mentem illorum, necnon Protestantium, obicere exemplum multorum martyrum qui fidem Christi pub­ lice confessi sunt non suscepto sacramento Confirmationis, immo Bap­ tismi. Nam, ut dictum est in tract. De sacr. in gen., art. 12, p. 219, Dices 1, id potuit esse per accidens ex virtute abundantioris gratiae communis supplentis alio modo effectum gratiae sacramentalis Con­ firmationis. Ceterum, ut observat S. Thomas, “virtus divina non est alligata sacramentis. Unde potest conferri homini spirituale robur ad confitendum publice fidem Christi absque sacramento confirmationis; sicut etiam potest consequi remissionem peccatorum sine baptismo. Sicut tamen nullus consequitur effectum baptismi sine baptismi voto, ita nullus consequitur effectum confirmationis sine voto ipsius, quod potest haberi etiam ante susceptionem baptismi” (a. 6, ad 1 ; cf. ad 3). Item inepte PROTESTANTES arguunt ex praxi Ecclesiae non seve­ rius urgendi susceptionem tanti sacramenti. Nam, ut dicetur in art. 7, ex ipsa ratione perfectionis hujus sacramenti sequitur ipsius susceptio“De septem sacramentis, 43 (M.G. 155, 188); cf. Jugie, Theol. Orient., t. 3, Parisiis, 1930, p. 85 sq. et 142. DE EFFECTU CONFIRMATIONIS 347 nem, secus ac Baptismi, non esse necessariam ad salutem, sicut ad esse vitae naturalis sufficit nativitas, nec adulta aetas requiritur nisi ad bene et plene esse. NOTA. DE NATURA GRATIAE SACRAMENTALIS CONFIR­ MATIONIS. Haec variis nominibus a theologis appellari consuevit, ut collatio Spiritus S., donum Spiritus S., gratia augmentativa, gratia confirma­ tiva, gratia perfectiva, praecipue vero gratia roborativa. At haec no­ mina exhibent unum vel alterum ex eius aspectibus qui omnes com­ pendiantur in hac formali definitione S. THOMAE: gratia qua “homo accipit quasi quamdam perfectam aetatem spiritualis vitae.” Sic eam describit S. Doctor: “Sacramenta novae legis ordinantur ad speciales gratiae effectus. Et ideo ubi occurrit aliquis specialis effectus gratiae, ibi ordinatur spe­ ciale sacramentum. Quia vero sensibilia et corporalia gerunt spiritua­ lium et intelligibilium similitudinem, ex his quae in vita corporali agun­ tur, percipere possumus quid in spirituali vita gratiae speciale existât. “Manifestum autem est quod in vita corporali specialis quaedam perfectio est quod homo ad perfectam aetatem perveniat, et perfectas actiones hominis agere possit; unde et Apostolus dicit [1 Cor. 13, 11] : ‘Cum autem factus sum vir, evacuavi quae erant parvuli’; et inde est etiam quod praeter motum generationis, quo aliquis recipit vitam cor­ poralem, est motus augmenti, quo aliquis perducitur ad perfectam aetatem. Sic igitur et vitam spiritualem homo accipit per baptismum, qui est spiritualis regeneratio; in confirmatione autem homo accipit quasi quamdam perfectam aetatem spiritualis vitae” (a. 7). Particulares aspectus huius gratiae sunt: Collatio vel donum Spiritus S. Cum enim Spiritui S., potiusquam aliis personis Trinitatis, effectus gratiae (et consequentis inhabitatio­ nis, dationis et missionis divinae) attribuatur, maxime conveniens est specialissimam hanc gratiam (inhabitationem, dationem, missionem), qua homo ad perfectam aetatem deducitur, in eundem Spiritum, quasi reduplicata et antonomastica attributione, refundere. Unde inepte opponunt Protestantes Spiritum S. iam in Baptismo conferri. Equidem et in Baptismo et in omnibus sacramentis aliisque inediis gratiae Spiritus S. confertur, at non eodem modo nec unquam eo peculiari et pleno modo quo in Confirmatione. Inde est quod in testi­ moniis Patrum et in formulis ritualibus non quomodolibet collatio Spiritus S. Confirmationi tribuitur sed secundum abundantissimam effusionem omnium donorum septiformis Spiritus; quo sensu etiam dicitur Spiritum S. per Confirmationem sua praesentia replere templum 348 DE CONFIRMATIONE in Baptismo consecratum vel consecrare templum in Baptismo aedificatum. Apte Cone. Florentinum et Catechismus Cone. Trid. observant Spi­ ritum S. in Confirmatione conferri “sicut datus est Apostolis in die Pentecostes” (Denz. 697), quatenus repetita descensio Spiritus S. effi­ cit in singulis confirmatis quidquid generaliter effecit in Ecclesia pente­ costalis adventus, excepta exteriori effusione gratiarum gratis datarum. Gratia augmentative. Confirmationi non simplex gratiae augmentum convenit, quod est commune omni sacramento vivorum, sed tale quod ad adultam aetatem perducit; quo sensu gratia Confirmationis est veluti continuata gratia spiritualis regenerationis. Gratia perjectiva. Haec fere idem sonat ac praecedens, nisi quod videatur addere relationem ad membra spiritualis vitae, seu virtutes et dona Spiritus S., quae in adulta aetate plenam evolutionem consequun­ tur. S. Thomas in q. 65, a. 1, ad 3, exhibet differentiam inter gratiam perfectivam Confirmationis et gratiam perfectivam Eucharistiae inquiens: “Perfectio. . . quantum ad virtutem quidem, quae est quasi perfectio formalis, pertinet ad confirmationem; quantum autem ad consecutionem finis, pertinet ad Eucharistiam.” Gratia confirmativa. Haec refertur tum ad donum gratiae, quod re­ petita elargitione a Deo confirmatur, tum ad generationem baptismalem quae firmatur ac stabilitur, sicut vita naturalis firmior evadit per augmentum adultae aetatis, tum ad vires interiores quas adulta aetas suppeditat. Gratia roborativa. Haec peculiariter importat internum remedium contra vulnus infirmitatis relictum a peccato originali et partialem restitutionem doni integritatis justitiae originalis; praesertim consistit in quodam peculiari incremento virtutum fidei et jortitiidinis necnon donorum intellectus et fortitudinis quae illis correspondent. Consequenter autem relationem dicit, ac instanter in documentis Traditionis referri solet, ad exteriora agentia quae vitam spiritualem contrariantur et ad bella unde militia Christiana nomen ducit. Ad rem S. Thomas in C. Gent. 4, 60: “Perfectio spiritualis roboris in hoc pro­ prie consistit quod homo fidem Christi confiteri audeat coram quibus­ cumque, nec inde retrahatur propter confusionem aliquam vel terro­ rem; fortitudo enim inordinatum timorem repellit. Sacramentum igitur quo spirituale robur regenerato confertur, eum quodammodo instituit pro fide Christi propugnatorem.” Huic gratiae peculiariter correspondet alter sacramenti effectus, i.e. character, cuius praecise necessitas deducitur ex ordinatione Chris­ tiani ad pugnam spiritualem, ut mox dicetur. DE EFFECTU CONFIRMATIONIS 349 COMPARANDO AD INVICEM EFFECTUS BAPTISMI ET CONFIRMATIONIS apparet, ut notavimus in tract. De sacr. in gen. (p. 534 sq.), hunc illum praecellere ordine dignitatis seu perfectionis, cum sit sacramentum plenitudinis gratiae individualis, quae praestat initiali gratiae in Baptismo collatae, sicut perfectum imperfecto et sicut aetas virilis aetati infantili (cf. verba Pseudo-Melchiadis citata initio Introductionis tractatus). Nec valet opponere gratiam Baptismi esse majoris efficaciae eo quod conferat plenam remissionem et culpae et poenae, quod non obtinet gratia Confirmationis. Nam “sacramentum baptismi est efficacius quam hoc sacramentum, quantum ad remotionem mali, eo quod est spiri­ tualis generatio, quae est mutatio de non esse in esse. Hoc autem sac­ ramentum est efficacius ad proficiendum in bono, quia est quoddam spirituale augmentum de esse imperfecto ad esse perfectum. Et ideo [etiam] hoc sacramentum digniori ministro committitur” (a. 11, ad 2). Disputant quidam utrum gratia Baptismi et gratia Confirmationis differant specifice. Affirmativa responsio patet ex eo quod, ut dictum est in tract. De sacr. in gen., art. 12, gratiae sacramentales sunt modalitates gratiae communis, adeoque differunt ab ea ut modus a re, ad invicem vero formaliter et specifice. Ad rem S. Thomas: “Gratia sacramentalis addit super gratiam gra­ tum facientem communiter sumptam aliquid effectivum specialis effec­ tus, ad quod ordinatur sacramentum. Si ergo consideretur gratia in hoc sacramento collata, quantum ad id quod est commune, sic per hoc sac­ ramentum non confertur aliqua alia gratia quam per baptismum, sed quae prius inerat, augetur. Si autem consideretur quantum ad illud speciale quod superadditur, sic non est ejusdem speciei cum ipsa” (g. 7, ad 3). Conclusio 2. Christianae Secundarius Effectus Confirmationis Est Character Militiae (a. 5. 6). Probatur eo triplici modo quo in tract. De sacr. in gen., art. 15, pro­ bata est existentia characteris in communi, scilicet: 1. EX INITERABILITATE hujus sacramenti, de qua in art. seq.; non alia enim ratio huius initerabilitatis assignari potest praeter im­ pressionem characteris, ut explicatum est in praedicto art. 15. 2. EX EXPLICITA FIDE TRADITIONIS DE EXISTENTIA CHARACTERIS, quae patet tum argumento indirecto seu praescrip­ tionis, ut dictum est in eodem art. 15, tum argumento directo supra exposito, ubi de Patribus et Documentis Ecclesiae (p. 341. 342. 343 sq.). 3. EX RATIONE CONVENIENTIAE fundatae in ipsa indole Confirmationis eiusque gratiae sacramentalis. 350 DE CONFIRMATIONE Nam “sicut supra dictum est [cf. praefatum art. 15] character est quaedam spiritualis potestas ad aliquas actiones sacras ordinata. Dic­ tum est autem supra, quod sicut baptismus est quaedam spiritualis regeneratio in vitam Christianam, ita etiam confirmatio est quoddam spirituale augmentum promovens hominem in spiritualem aetatem perfectam. “Manifestum est autem ex similitudine corporalis vitae, quod alia est actio hominis statim nati, et alia actio quae competit ei, cum ad per­ fectam aetatem pervenerit. Et ideo per sacramentum confirmationis datur homini potestas spiritualis ad quasdam alias actiones sacras, praeter illas ad quas datur ei potestas in baptismo. Nam in baptismo accipit homo potestatem ad ea agenda quae ad propriam pertinent salu­ tem, prout scilicet secundum seipsum vivit; sed in confirmatione accipit homo potestatem ad agendum ea quae pertinent ad pugnam spiritualem contra hostes fidei, sicut patet exemplo apostolorum, qui antequam plenitudinem Spiritus sancti acciperent, erant in coenaculo perseve­ rantes in oratione; postmodum vero egressi non verebantur publice fidem fateri etiam coram inimicis fidei christianae. Et ideo manifestum est quod in sacramento confirmationis imprimitur character” (a. 5). NOTA. DE ESSENTIA CHARACTERIS CONFIRMATIONIS. Ex his quae de indole characteris in genere diximus in tract. De sacr. in gen., art. 16. 17. 18. 20, patet quod character Confirmationis: Est quaedam potentia ad actus cultus, non quidem activa seu ad ea quae sunt cultus tradenda sicut est character Ordinis, sed passiva seu ad ea suscipienda, non tamen prout respiciunt privatam vitam spiritua­ lem, ad id enim ordinatur character Baptismi, sed prout important publicam fidei professionem. Omnes quidem Christiani quaedam ad divinum cultum pertinentia, imo quaedam sacramenta (i.e. Baptismum et Matrimonium), tradere possunt, non tamen omnia nec tamquam ex officio sicut ordinati; item omnes homines ad cultum et sacramenta Ecclesiae suscipienda vocan­ tur ac quodammodo ordinantur, non tamen sicut baptizati qui proxi­ mam potentiam et jus suscipiunt ad reliqua sacramenta participanda; item omnis “baptizatus accipit potestatem spiritualem ad protestan­ dam fidem per susceptionem aliorum sacramentorum [sed]. . . confir­ matus accipit potestatem publice fidem Christi verbis profitendi, quasi ex o$cio” (fl. 5, ad 2). Quidam theologi, ut Ilugon, dicunt characterem Confirmationis esse potentiam activam, vel praesertim activam; sed id adversatur senten­ tiae S. Thomae (q. 63, a. 6; q. 65, a. 1, ad 3; hic a. 5 corp, et ad 2). Nec obstat quod character Confirmationis sit character militis, cujus est agere et pugnare; nam etiam character Baptismi est character civis, DE EFFECTU CONFIRMATIONIS 351 cujus est civilia agere; unde ipse S. Thomas ait (hic a. 5) tum Confir­ mationem tum Baptismum ordinari ad diversas actiones sacras. Utriusque tamen character est quaedam passiva potentia, quia non ordinat, sicut character Ordinis, ad jura et res tradendas sed suscipiendas vel exsequendas, utique etiam per actiones sacras qualis est v.g. fidei protestatio. Est signum distinctivum militum Christi seu fidelium spiritualiter provectorum. Omnis quidem Christianus ad spiritualem pugnam contra hostes invisibiles procedit, tum in Baptismo, Satanae eiusque operibus abrenuntiando, tum post Baptismum, eiusdem insidias devitando, “sed contra hostes visibiles, id est, contra persecutores fidei, pugnare, nomen Christi publice confitendo, est confirmatorum, qui jam sunt perducti spiritualiter ad virilem aetatem, secundum quod dicitur I Joan, ii, 14: ‘Scribo vobis, juvenes, quoniam fortes estis, et verbum Dei in vobis manet, et vicistis malignum.’ Et ideo character confirmationis est sig­ num distinctivum, non infidelium a fidelibus, sed spiritualiter provecto­ rum ab his quibus dicitur I Petri ii, 2: ‘Sicut modo geniti infantes’, etc.” ( 3. 14. 24. 42. 82, 100. 107. 134. 261. 278. 281. 298. 301. 359. 360. 398 ALEXANDER III, 62. 63. 64. 72. 76. 97 ALEXANDER VIII. 62. 63. 64. 72. 81 ALEXANDER HALENSIS, 29. 36. 62. 71. 234. 324 ALPHONSUS (S.), 59. 76. 178. 280. 281. 309. 310. 329. 364. 365. 368. 403 ALTISSIODORENSIS. Vide: GUILELMUS ALTISSIODORENSIS. AMBROSIUS, 12. 28. 30. 40. 42. 43. 44. 53. 62. 65. 67 sq. 68. 70. 72. 98. 99.101. 102. 111. 113. 115. 159. 181. 186. 190. 191. 192. 194. 195. 197. 214. 232. 257. 274. 285. 288. 295. 314. 321. 322. 323. 342. 343 AMBROSIUS (Pseudo), In ep. ad Ephes. 4, 11 sq., 390 Liber de sacramentis, 12. 53. 73. 174. 184. 186. 272. 289. 295. 323. 342. 343 AMALARIUS. 325. 326. 402. 406 AMICUS, 329 ANANIAS. 53. 165. 379. 391 ♦ANABAPTISTAE, 96. 106. 137. 140 ANDRUTUS, 353 ANGELI, 61 ♦ANGLICANI, 16. 266 ANONYMUS, De cardinalibus operibus Christi, 305. 313 De rcbaptismate, 12. 32. 38. 128. 195. 196. 269. 287. 298. 358. 361. 389 Quaestiones Veteris et Novi Testimenti, 390 ANSALDI, 13 ANTHIMUS VII (patr. schism.), 51 ARATOR, 305. 312 ARAUSICANUM CONC. I (a. 441), 257. 381. 382. 389 ARCHONTICI, 38. 105 ARCUDIUS, 327. 334. 357. 360. 378. 380. 397 ARELATENSE CONC. I (a. 314), 262. 272. 281. 340. 359. 361 ARELATENSE CONC. II (a. 443), 61. 63. 66. 359 ARELATENSE CONC. III, 257 ARIANI, 61. 265. 326 ARIANI WISIGOTHI, 55 ARIANORUM SERMONUM FRAG­ MENTA ANTIQUISSIMA. 323 ARISTOTELES, 44. 126. 295 ARMACHANUS (Richardus archiep. armachanus), 210. 329. 364. 379 ♦ARMENI, 63. 267. 283. 307. 320. 378. 383 ARMSTRONG, 16 ARRIAGA, 310 ASCHEMANN, 261 ASTERIUS, 326 ATHANASIUS, 70. 101. 166 AUGUSTINIS (De), 35. 118. 281 ♦AUGUSTINUS, 1. 2. 11. 12. 13. 28. 30. 32. 35. 36. 38. 40. 42. 43. 46. 55. 65. 70. 72. 78. 79. 82. 83. 98. 99. 100. 102. 103. 105. 106. 111. 113. 115. 119. 125. 128. 129. 130. 133. 134. 141. 142. 146. 147. 148 sq. 149. 150 sq. 151. 152. 155. 159. 161. 165. 166. 167. 168. 183. 184. 186. 189. 190. 191. 194.195. 197. 199. 200. 201. 202. 208. 211. 212. 214. 215. 216. 225. 226.227. 231. 232 sq. 239. 242. 243. 247. 252. 265. 273. 274. 275. 289. 290. 295. 297. 298. 305. 306. 309. 315. 321. 322. 342. 343. 344. 352. 355. 356. 361. 389 422 INDEX ONOMASTICUS Textus: Confessiones, 1,11 184 Contra duas epistolas Pelagii, 2,11 119 3,3 82 Contra epistolam Parmeniani, 2,13 W2.167.344 15, 29 165 Contra Faustum, 19,11 252 Contra Julianum, 1,6 2.141 3,3 105 5 183 6,14 151 17,52 151 Contra litteras Pctiliani, 2,27 100 2, 75 239 2,104 273.275.297.344 Contra Maximinum, 2,17 65. 70 De anima et ejus origine, 1,9 200.202.212.214.215 3,9 113.129.200.202 De baptismo, 1,1 168 2,14 98.103 3,16 275. 297.344.3S6.361 4, 21 197 4,22 200.214.232 5, 9 242. 243 5,9-10 32 5,10 243. 247 5,23 356 5,33 361 6,7 55 6,25 42.65 7,53 167 22, 29 197 25, 32 197 De civitate Dei, S, 191 13,7 212.214.215. 216 De gratia et libero arbitrio, 3,23 215 De nuptiis et concupiscentia, 1,33 83 De peccato originali, 40 183 De peccatorum meritis et remissione, 1 106 1,9 141 1, 16 113 1,19 130.142 1,25 142 423 1,34 183 2 106 2,26 133 2, 26-27 151 2,28 83 25,38 130 27, 43 148 De trinitate, 15,26 289.297.389 Enarrationes in Psalmos, 31,enarr.l,5 233 31, enarr. 2,15 233 34 208 65 186 141,9 289.343 Enchiridion, 49 242. 247 64,17 83 Epistolae, 40 36 44,5 32.128 82 35 89,2 208 98,2 155 98,10 130 166,7 113.119 173,6 225.226.227 187 152 187,8 141 187,10 146.147.149 265,1 129 265,5 32 Haereses, 27 161 40 106 46 38.73 59 38 82 79 In Joannis evangelium tractatus, 5,10 195 5,18 32 11,6 103 11,12 102 12,2 103 13,3 113. 200. 201 15,4 40.65 57,1 98 80,3 46.55.65.129 84,1 214 118,5 239.297.306.309 In 1 Joannis, 3,5 289. 297 6,10 289.297 Retractationes, 1,26 200.202 2,18 200. 202 2,55 200. 202 424 INDEX ONOMASTICUS Sermones, 208 2,13 1 135,1 28.30 135,4 28 136,1-2 30 136,2 211.214 159,1 130 176, 2 275. 290. 297.344 227 322 270,5 105 294 322 347,1 AUGUSTINUS (Pseudo), Sermo de cataclismo, 1 344 2 344 AUREOLUS, 279. 351 BACHMANN, 263 ♦BAIUS, 190. 191. 193 BANEZ, 210 BAPTISTA (Joannes) 3. 10. 22. 26. 27. 105. 128. 132-138. 208 ♦BAPTISTAE, 50 sq. 57. 106. 137 BARBER, 16 BARBERINUS (Codex) 304 BARBERINUM (Euchologium Sancti Marci), 320 BARCLAY, 16. 20 BAREILLE, 14. 261. 360 BARNABAE EPISTOLA, 193 BARTON, 238 BASILIUS, 13. 42. 43. 53. 61. 67. 70. 72. 83. 94. 111. 112. 125. 214. 216. 247. 288. 304. 306 BASNAGIUS, 263 BATIFFOL, 13 BEDA, 28. 245. 246. 257. 274. 291. 297. 298. 299. 305. 310. 312. 342. 345 BELLAMY, 14 BELLARMINUS, 122. 139. 146. 261. 281. 308. 321. 323. 329. 360. 380. 398 BELSER, 14. 261 BENEDICTUS XII, 63. 64. 266. 383. 396 BENEDICTUS XIII, 262.381. 390 ♦BENEDICTUS XIV, 125.130. 138. 153. 154. 155. 156. 157. 159.160. 207. 262. 281. 284. 285. 300. 319.328. 330. 331. 364. 365. 368. 369. 374.380. 381. 385. 386. 390. 391. 392. 394. 395. 396 BERNALDUS PRESBYTER, 355. 356 BERNARD, 261. 308 BERNARDUS (S.), 28. 34. 56. 136. 189. 195. 198. 199. 215. 225. 227. 233. 234 BERTI, 71. 310 BERTRAND, 261 BESSARION (Card.), 334 BEYER, 261 BIANCHI, 13. 106 BICKELL, 261 BIEL, 29. 106. 154. 379. 380 BILLOT, 31. 36. 108. 125. 144. 207. 227. 281. 364 ♦BILLUART, 59. 69. 76. 97. 123. 125. 149. 159. 170. 202. 206. 217. 220. 229. 260. 280. 281. 309. 310. 319. 329. 364. 380. 388. 390 BITURICENSE CONC. (a. 1584) 305. 312. 328. 330. 333 ♦BONAVENTURA, 27. 29. 36. 47. 62. 71. 106. 138. 210. 222. 231. 234. 240. 299. 309. 324. 352. 364. 394 BONOSIACI, 61. 359 BOULANGER, 14. 261 BOUR, 14 BOURGEOIS, 13 BRACARENSE CONC. (a. 572), 201. 203. 305. 312 BRENNER, 261 BREVIARIUM ROMANUM, 28. 211 BRUNO ASTENSIS, 260 BUCERUS, 106 BULGARI, 357. 383. 386 BULGARORUM CONSULTA, 63. 68. 163. 168. 358. 392 BUNKE, 16 BUZY, 238 CABANIS, 16 CABASILAS (Nicolaus), 353 CABILLONENSE CON. II (a. 813), 282. 296. 354. 356. CAERULARIUS (Michael), 15. 51 ♦CAJETANUS, 14. 49. 62. 69. 106. 107 sq. 109. 120 sq. 125. 127. 131. 153. 157. 177 sq. 179. 180. 193. 207. 220. 221. 224. 229 sq. 308. 309. 310. 319 CALLIXTUS I (patr. schism.), 51 CALMES, 32 ♦CALVINISTAE, 16. 21. 105. 117. 162. 265 ♦CALVINUS, 21. 106. 133. 137. 162. 239. 263. 264. 266. 307. 327. 338. 378. 379. 391 CANO (Melchior), 29. 32. 71. CANONES APOSTOLORUM, 55. 66. 174 CANONES HIPPOLYTI, 66. 74. 287. 295. 322. 323. 345. 388. 406 CAPPELLO, 125. 176. 281. 309. 319. 329. 364. 370. 371. 375. 403 CAPREOLUS, 154 CAROLI MAGNI CAPITULARIA, 169. 293. 296. 297. 355 CARON, 106 INDEX ONOMASTICUS CARTHAGINENSE CONC., a. 252 139 a. 262 109 a. 398 162.164.166 a. 418 109.110.139 CASPARI, 16. 263 CASSIODORUS, 233 ♦CATECHISMUS CONC. TRID., 5. 8. 28. 40. 44. 46. 47. 52. 64. 71. 72. 89. 90. 110. 120. 125. 139. 164. 182. 183. 184. 185. 186. 193. 254. 255. 257. 260. 262. 281. 284. 311. 316. 328. 330. 340. 341. 343. 348. 365. 366. 369. 374. 403. 404. 405. 406 CATECHISMUS PHILARETI, 307 ♦CATHARI, 39. 105. 136. 139 CATHARINUS (Ambrosius), 154 CHANTEPIE DE LA SAUSSAYE, 249 CHARDON, 13. 306. 360 CHASE, 24. 263 CHEMNITIUS, 239. 260. 263. 264. 279. 307. 327. 338 CHROMATIUS, 317 CHRYSOLOGUS (Petrus), 196. 247 CHRYSOSTOMUS, 1. 13. 38. 31. 32. 40. 45. 83. 94. 98. 101. 128. 141. 195. 214. 244. 269. 317. 373. 387. 388. 392. 408 CIVILTÀ CATTOLICA, 156 CLEMENS VI, 96. 262. 283. 306. 307. 316. 381. 383. 392. 394. 396 CLEMENS VIII, 262. 381. 385. 391 CLEMENS XI, 81. 390 CLEMENS XIII, 381. 385. 386. 391. 395 CLEMENS ALEX., 2. 38. 83. 94. 111. 128. 278 CLEMENT, 16 ♦CODEX JURIS CANONICI, 1. 37. 40. 42. 53. 97. 111. 116. 123. 125. 126. 139. 146. 150. 151.159 sq. 160. 164. 173. 176. 184. 262. 277. 285. 300. 302. 303. 306. 319. 354. 365. 366. 367. 368. 371. 372. 374. 381. 384. 386. 390. 391. 392. 394. 395. 396. 402. 403. 404. 405 Can. 239, § 1, 23 386 Can. 544, §1 371 Can. 732 354 Can. 732, § 1 97. 262 Can. 732, § 2 97 Can. 734 302 Can. 737 1.37.S3 Can. 737, ξ 1 40.111 Can. 738, § 1 164 Can. 738-779 123 Can. 741 164 Can. 742 176 Can. 742, § 1 164 Can. 742, § 2 164 425 Can. 744 164 Can. 745, 5 1 150 Can. 746 97.146 Can. 746, § 1 151 Can. 746, 5 5 151 Can. 747 97 Can. 748 97 Can. 749 97 Can. 750, § 1 160 Can. 750, ζ 2,1 160 Can. 750, ξ2,2 160 Can. 752 97 Can. 757, § 1 42 Can. 758 53 Can. 759 176 Can. 759, § 1 164 Can. 768 405 Can. 770 125. 139 Can. 770-772 116 Can. 772 126.184 Can. 773 184 Can. 780 277. 285.300.319 Can. 781, § 1 262. 277 Can. 781, § 2 262.277.300.302 Can. 782 390 Can. 782, § 1 262.386 Can. 782, § 2 262. 386 Can. 782, § 3 386 386 Can. 782, § 4 Can. 782, § 5 386 262.372. 403 Can. 786 Can. 787 262. 365. 367. 368 366.374 Can. 788 Can. 789 277.300.402 Can. 790 404 404 Can. 791 Can. 793-796 405 Can. 795, § 1 371 405 Can. 795, § 1 Can. 796, § 2 405 405 Can. 797 371 Can. 974, § 1,1 371 Can. 1021, §2 Can. 1079 405 303 Can. 1271 COLLET, 210 COLLYRIDIANI, 161 COLONIENSE CONC. (a. 1536), 374 COLONIENSE CONC. (a. 1860), 125 COMMISSIO BIBLICA, 24 COMPENDIENSE CONC. (a. 757), 167. 170 CONCINA, 280 CONFESSIO ORTHODOXA PETRI MOGHILAE Vide: MOGHILAS (Petrus). 426 INDEX ONOMASTICUS CONFESSION DE FOI . . . DES EGLI­ SES .. . BAPTISTES, 16 CONGREGATIO DE PROP. FIDE, 74. 156. 285. 300. 330. 365. 368. 369 sq. 407 CONGREGATIO RITUUM, 184. 404. 406 CONGREGATIO S. OFFICII, 125. 154. 156. 285. 300. 316. 330. 362. 385. 386. 390 CONINCK, 29 CONSTANTIENSE CONC., 262. 265. 267. 365. 378. 384 CONSTANTINI ORATIO AD SANC­ TORUM COETUM, 41 CONSTANTINOP. CONC. I, 61. 96. 99. 265. 326. 359 CONSTANTINOP. CONC. II, 304 CONSTANTINUS MAGNUS, 115 CONSTANTIUS I (patr. schism.), 304 CONSTITUTIONES APOSTOLORUM, 53. 66. 162. 174. 257. 299. 388 CONSTITUTIONES ECCLESIAE AE­ GYPTIACAE, 287. 295. 297. 298. 299. 322. 323. 331. 333. 345. 388. 406 CONYBEARE, 24 COPPENS, 261 COPTI, 250. 320 CORBLET, 13. 170 CORNELIUS A LAPIDE, 100. 101 CORNELIUS (Papa), 54. 264. 270. 286. 295. 342. 381. 389 CORPUS JURIS CANONICI, 283 CREMER, 17 CUNEO, 24 CUTTAZ, 14 ♦CYPRIANUS, 12. 42. 54. 55. 69. 72. 99. 109. 110. 111. 112.115. 161. 193. 195. 196. 197, 202. 213. 215. 224. 232. 258. 269. 271. 274. 275. 287. 295. 298. 305. 306. 313. 321. 342. 343. 344. 346. 358. 360. 361. 387 Textus: Epistolae (juxta ordinem Migne) : 1 12 10,5 196 12,1 196 56,6 213.215 59,2 109.111.112 63,8 12 69,1 72 69,12 54. 55 70-76 12 70 (ad Januarium), 1 42 70,2 271.287.306 71 (ad Quintum), 2 358 72 (ad Stcphanum), 1 358 73 (ad Juhaianum) 321 73,2 346 73,5 73,9 73,17-18 73,21 72 269.277.287 69 213. 232. 271.287 196 72.342 271. 287.346 73,23 74 (ad Pompeium), 5 74,7 74,11 99 74, 21 193 75 (Firmiliani ad Cyprianum), 7 271. 287.387 75,8 269 ' 75,10 161 De Mortalitate, 17 196 De Exhortatione martyrii, Praefatio, 4 213 11 224 CYPRIANUS (Psucdo), De Singularitate clericorum, 224 CYRILLUS V (patr. schism.), 51 CYRILLUS ALEX., 274. 290. 299. 342 CYRILLUS HIER., 13. 40. 42. 48. 53. 65. 94. 99. 111. 112. 184. 200. 201. 213. 247. 260. 273. 274. 275. 285. 287. 296. 299. 304. 306. 326. 344 DALLAEUS, 263. 307. 327. 338. 378. 387 DAMASCENUS, 4. 31. 53. 101. 214. 222. 230 sq. 232 DAMASUS I, 61. 63 DAMIANUS (Petrus), 166. 168. 294. 297. 343. 367 DAUB, 264 DAVIDSON, 101 DECRETALIA, 98 DENZINGER, 277. 295 DICTIONNAIRE APOLOGÉTIQUE DE LA FOI CATHOLIQUE, 14. 41. 249 DICTIONNAIRE D’ ARCHÉOLOGIE CHRÉTIENNE ET DE LITURGIE, 14. 72. 73 DICTIONNAIRE DE LA BIBLE, 14. 249. 261 DICTIONNAIRE DE THÉOLOGIE CA­ THOLIQUE, 9. 14. 17. 38. 42. 54.107. 137. 159. 181. 183. 184. 207. 238. 241. 246. 249. 250. 261. 262. 263. 264. 269. 278. 279. 280. 286. 298. 302. 308. 322. 360. 384 DIDACHE, 24. 40. 55. 65. 66. 72. 89. 193 DIDYMUS, 70 DIEHL, 263 DIEKAMP (Fr.), 281. 308. 310. 319. 364. 380 INDEX ONOMASTICUS DIONYSIUS AREOPAGITA (Pseudo), 184. 185. 304. 306. 312. 322 DÔLGER, 14. 42. 181. 261. 364. 398 DOMINIS (Antonius de). Vide: SPALATENSIS. DONATISTAE, 96. 99. 168. 288. 361. 379 DOROTHEUS (mctroplita Mitylensis), 384 DROUIN, 71 DUBLANCHY, 34 DUCHEMIN, 16. 50 DUCHESNE, 13. 54. 173. 360 DUGUET, 13. 181 DURAND, 374 ♦DURANDUS, 71. 106. 138. 153. 177. 240. 326. 380 DYOVUNIOTIS, 163. 327. 353 EBIONITAE, 250 EINIG, 29 EINSIDLENSE FRAGMENTUM (Ordo Romanus), 324 ELIBERITANUM CONC. Vide: ILLIBERITANUM CONC. ELKASAITAE, 250 EPHREM, 272. 275. 287. 304. 312. 343 EPIPHANIUS, 38. 61. 96. 101. 161. 246. 265 ERASMUS, 139. 140. 145. 146 ERMONI, 13. 14. 261 ERNALDUS ABBAS BONAEVALLIS, 313 ERNST, 13 ESTIUS, 28. 31. 32. 34. 71. 99. 133. 154. 192. 226. 280. 308. 309. 315. 323. 329. 380 EUGENIUS IV, 319. 390 ♦EUNOMIANI, 55. 61 EUSEBIUS (Papa) (Pseudo), 260 EUSEBIUS CAESARIENSIS, 23 sq. 41. 54. 61. 265 EUTHYMIUS, 98 EVERTS, 50 FABIANUS (Papa) (Pseudo), 260. 293. 305. 306. 316 ♦FARVACQUES, 62 FESSLER, 264 FIELD, 263 FIRMILIANUS, 161. 269. 271. 274. 275. 287. 295. 298. 299. 387. 392 ♦FLORENTINUM CONC., 1. 15. 21. 37. 39. 47. 52. 63. 64. 72. 76. 80. 96. 108. 109. 120. 121. 125. 139. 163. 164. 168. 257. 261. 267. 281. 284. 296. 298. 299. 302. 306. 311. 314. 316. 324. 328. 330. 427 333. 334. 340. 341. 348. 354 381. 384. 390. 391. 394. 396 FLOYD (John), 338. 346 FORD, 16 FRANCISCUS XAVERIUS, 57 ♦FRATICELLI, 105 FREERICKS, 17 FREYBE, 16 FRISCHE (J. du), 73 FULGENTIUS, 111. 114. 200. 201. 202. 215. 355 ♦GALTIER, 100. 101. 261. 279. 280. 286. 297. 298. 299. 360. 374 GARNER, 16 GELASIUS I, 111. 114. 166. 290. 295. 297. 306. 382. 389. 392. Vide: SACRAMENTARIUM GELASIANUM. GELASIUS II, 173. 174 GENNADIUS, 114. 200. 201 215. 221. 299 GERBERT, 261 GERSON, 106 GIHR, 309. 310. 364. 380 GILLMANN, 14. 72. 261 GLOSSA, 91 ♦GNOSTICI. 38. 61. 105. 209. 278 GOAR, 304. 320. 357. 360 GOBET, 261 GOFFRIDUS VINDOCENSIS. 355 GONET, 71 GOTTI, 280 GRAECI. Vide: SCHISMATICI ORIENTALES. GRATIANI DECRETUM. 356 GRATIANUS, 166. 168. 233. 317. 403 GREGORIUS I, 52. 53. 55. 61 63. 74. 107. 111. 196. 243. 244. 257. 262. 290. 295. 298. 299. 302. 305. 313. 355. 359. 360. 361. 367. 381. 382. 389. 392. Vidé.· SACRAMENTARIUM GREGORIANUM. GREGORIUS II, 355 GREGORIUS III, 169. 170 GREGORIUS VII, 307 GREGORIUS IX. 39 GREGORIUS XIII. 390 GREGORIUS DATHEXTENSIS. 378 GREGORIUS NAZIANZENUS. 2 13 28. 94. 111. 114. 125. 138. 200. 202. 213. 230. 232 GREGORIUS NYSSENUS, 13 42. 53. 61 94. 125 GREGORIUS TURONENSIS, 305. 312. 315 GRETSER, 13. 261 GROOT (De), 265 GUALDO, 13 428 INDEX ONOMASTICUS GUILELMUS ALTISSIODORENSIS, 71 GUILELMUS PARISIENSIS, 324 GURY, 364 HABERT, 279 ♦HADRIANUS VI, 62. 193. 329. 380. 390 HALENSIS. Vide: ALEXANDER HALENSIS. HALL, 263 HARDOUIN, 13 HEIMBUCHER, 261 HEITMULLER, 17 HELLMANUS, 14 HEMEROBAPTISTAE, 246 HENRICIANI, 136 HERMAS, 40. 82. Ill HERMIANI, 38 HERODOTUS, 249 HERVÉ, 281. 309. 329. 364 HIERONYMUS, 28. 35. 40. 45. 79. 125. 133. 159. 165. 169. 173. 226. 239. 242. 246. 269. 273. 274. 289. 298. 321. 322. 387. 388. 389. 392 HILARIUS, 45. 273. 275. 287. 322. 342 HINCMARUS RHEMENSIS, 355. 356 HIPPOLYTUS, 258. 270. 274. 278. 286. 295. 296. 297. 299. 322. 323. 326. 342. 406. Vide: CANONES HIPPOLYTI PHILOSOPHOUMENA. HISPALENSE CONC. II (a. 619), 282. 297. 306. 340. 382. 389 HODGE, 58 HOFLING, 13 HOFFMANN (W.), 16 HOLLOWAY, 263 HOLSTE, 261 HOLTZMANN (H. J.), 16 HONORIUS AUGUSTODUNENSIS, 260. 402 HOVEY, 50 ♦HUGO A S. VICTORE, 13. 28. 34. 35. 46. 47. 56. 62. 189. 190. 195. 198. 215. 234. 236. 240. 254. 257. 260. 294. 299. 309. 368. 380. 406 HUGO A S. VICTORE (Pseudo), Summa Sententiarum, 199 HUGON, 108. 281. 309. 329. 350. 364. 380 HURTER, 34. 281 HUSSITAE, 265. 267. 378 HUYGHE, 101 IGNATIUS (Antiochenus), 173 ILLIBERITANUM CONC. (circa a. 300), 163. 165. 262. 271. 274. 281. 340. 367. 382. 389 INNOCENTES (SS.), 215. 224 INNOCENTIUS I, 63. 66. 68. 71. 72. 109. 111. 114. 262. 269. 272. 274. 289. 295. 296. 306. 321. 340. 359. 361. 374. 382. 383. 389. 391. 392 INNOCENTIUS II, 191 ♦INNOCENTIUS III, 39. 63. 64. 80. 136. 137. 138. 139 sq. 184. 192. 211. 216. 227. 262. 283. 297. 299. 300. 302. 303. 308. 311. 315. 340. 378. 381. 383. 391 INNOCENTIUS IV, 262. 299. 306. 307. 310. 311. 340. 383. 391 IRENAEUS, 24. 38. 61. 82. 111. 212. 215. 259. 270. 278. 286. 296. 305. 315 ♦ISIDORUS HISP., 2. 65. 148. 149. 167. 168. 184. 257. 260. 269. 274. 275. 290 297. 298. 306. 307. 321. 342. 345. 389 IVO CARNOTENSIS, 260 JALABERT, 41 ♦JANSENISTAE, 62. 63. 79. 81 JANSSENS, 261 JEREMIAS, 105. 128 JEREMIAS (Fr.), 249 JEREMIAS II (patr. schism.), 268 JOACHIM, 13 JOANNES XXI, 383 JOANNES XXII, 121. 390 JOANNES DIACONUS, 318. 319 JOANNITAE, 246 JOB MONACHUS, 353 ♦JOSEPH (S.), 105. 128 JOSEPHUS FLAVIUS, 245 ♦JOVINIANUS, 79 JUÉNIN, 13. 280. 308 JUGIE, 15. 16. 39. 50. 52. 75. 162. 256. 263. 268. 277. 280. 303. 305. 307. 308. 327. 339. 346. 353. 354. 357. 358. 360. 374. 378. 380. 384. 390 JUSTINUS, 24. 41. 65. 72 KELLISON (Matthaeus), 339 KENRICK, 13 ♦KLEE, 106. 107. 121 KLEINER, 13 KNABENBAUER, 9. 26. 32 KNOTT (Edoardus), 338. 346 KOCH (H.), 14 KOCH (W.), 14 LAGRANGE (M. J.), 32. 245. 249 LAMENTABILI (Deer.), 20. 111. 262. 266. 267 LAODICENSE CONC., 61. 262. 265. 282. 340. 367 LAODISLAUS JAGELLON, 57 LATERANENSE CONC. IV, 39. 52. 63. 96. 99. 136. 140. 163. 168 LEBRETON, 24 INDEX ONOMASTICUS LEDESMA, 210. 310. 380 LEHMKUHL, 59. 364 LEIBNITIUS, 264 LENOIR, 16 LEO I, 1. 29. 53. 99. 103. 113. 115. 116. 119. 185. 201. 203. 215. 257. 290. 297. 321. 342. 359. 361 LEO X, 80. 390 LEO XIII, 51. 125. 127. 139. 374 LEONITIUS, 98 LÉPICIER, 14. 261. 380 LERCHER, 309. 329, 364 ♦LIBERALES PROTESTANTES, 20. 68. 105. 240 LITURGIA, 8. 12 ♦LUCIFERIANI, 238 LUGDUNENSE CONC. I, 269 LUGDUNENSE CONC. II, 96. 262. 266. 281. 283. 296. 299. 383. 394 LUGO, 380 ♦LUTHERANI, 16. 21. 105. 264. 268 ♦LUTHERUS, 16. 39. 61. 79. 80. 137. 162. 239. 240. 263. 265. 338. 378. 379 MACEDONIANI, 265. 326 MAGISTER SENTENTIARUM. Vide: PETRUS LOMBARDUS. MAHOMETANI, 250 MAI, 323 MALCHIODI, 261 MALDONATUS, 62. 98. 117. 360. 362 MANDEITAE, 246 MANGENOT, 14. 261. 384 ♦MANICHAEI, 38. 78 MARC, 364 MARCHAL, 261 ♦MARCION, 161 MARCIONITAE, 96 MARCOSIANI, 61 MARONITAE, 386 MARQUARDT, 13. 261 MARSILIUS, 154 MARTÈNE (Dom), 13. 55. 323. 326. 330 MARTINI BRACARENSIS (Capitula Sancti), 390 . MARTINUS (S.), 115 MARTINUS V, 262. 267 MARUCCHI, 42 MASON, 263 MATHIES, 16 MAURUS R AB ANUS. Vide: R AB ANUS MAURUS. MAX DE SAXONIA, 379. 386 MAXIMUS TAURINENSIS, 12 MEDIOLANENSE CONC. (a. 1565), 374 MELANCHTHONIUS, 239. 263. 266. 279 429 ♦MELCHIADES (Papa) (Pseudo), 255 256. 260. 274. 275. 293. 343. 349 MELDENSE CONC. (a. 845), 383, 389 MENARDUS (Hugo), 323. 326 MERKELBACH, 125. 147. 281. 309. 364 MERLIN, 13. 75 MESCHLER, 261 MESOLORAS, 39. 163 METHODIUS (S.), 83. 353. 354. 357 MIKLOSICH, 383 MILEVITANUM CONC. II (a. 416), 80 109. 110. 114. 139 MISSALE BOBIENSE, 292. 297. 322. 323. 324. MISSALE GALLICANUM VETUS, 292. 297. 322. 323. 324 MISSALE GOTHICOGALLICANUM, 292 297. 322. 323. 324. 342 MISSALE ROMANUM, 8. 12. 44. 186. 211. 276. 303 MOCQUET, 261 MODALISTAE, 61 ♦MODERNISTAE. 20. 105. 111. 266 MOEHLER, 17. 20. 263 MOGHILAS (Petrus), 52. 258. 353. 354 MOGUNTINUM CONC. (a. 1549), 284. 305 MONOD, 16. 50 MONOPHYSITAE, 220. 378. 390 MONTANISTAE, 68. 359 MOREL, 14 MORINUS, 62. 261. 357. 360. 362 MORTATA (Edgardus), 155 MOSCHUS (Joannes), 75 MOZARABICAE (Liber Ordinum Eccle­ siae), 292. 297 MÜLLER, 364 NATALIS (Alexander), 137 NEPEFNY, 261 NESTORIANI, 305. 320. 390 NICAENUM CONC. I. 61. 63. 66. 265 ♦NICODEMUS, 5. 9. 27. 28. 29. 40 NICOLAI, 13 NICOLAUS I, 62. 63. 68. 70. 163. 168. 170. 308. 357. 358. 383. 391. 392 NICOLAUS IV, 390 NOLDIN, 319 NOURRY (N. Le), 73 ♦NOV ATI ANI, 68. 71. 100. 264. 265. 282. 326. 359. 360 NOV ATIANUS, 54. 264 NOVATORES. Vide: PROTESTANTES. OFFICIUM (S.) Vide: CONGREGATIO S. OFFICII. OLIVE, 260 430 INDEX ONOMASTICUS OLIVI (Petrus), 138. 140 OPTATUS MILEVITANUS, 13. 29. 98. 99. 102. 247. 288. 296. 297. 305. 314. 342. 355. 361 ORDINE MANUSCRIPTI TILIANUS ET S. GERMANI A PATRIS, 324 ♦ORDO ROMANUS, 305. 306. 324. 325. 326. 331. 333. 405. 406 ORDO ROMANUS (Fragmentum Einsidlense). Vide: EINSIDLENSE FRAG­ MENTUM. ORIGENES, 111. 112. 213. 270. 274. 278. 296 ORSI (Card.), 13. 71. 261. 263 ORTOLAN, 261 OSTIACO (Petrus David Cardinalis ab), 330 PACIANUS, 13. 273. 275. 288. 297. 342. 345. 387 ♦PAGANI, 20. 41. 249. 266 PALAEOLOGUS (Michael), 266. 283. 383 PALLA VICINI, 109. 193. 380 PALMIERI, 59 PALUDANUS (Petrus de Palude), 59. 177. 309 PAPAPHILUS (Theophilus), 308 PARISIENSE CONC. VI (a. 829), 382. 389. 392 PASSAGINI, 250 PASSIO SS. PERPETUAE ET FELICI­ TATIS, 213 PAULINUS (Diaconus), 115 PAULUS V, 57. 316 PECTORII AUGUSTODUNENSIS IN­ SCRIPTIO, 41 ♦PELAGIANI, 105. 109. 114. 115. 119 PELAGIUS 1,55. 61. 63.69 PEPUTIANI, 161 PEREZ, 261 PERRONE, 34. 105. 107. 146. 170. 173. 281 PESCH (Chr.), 26. 29. 100. 125. 281. 309. 329. 364. 380 PETILIANUS, 239 ♦PETROBRUSSIANI, 136 PETRUS CANTOR, 62 PETRUS CLUNIACENSIS, 136 ♦PETRUS LOMBARDUS, 14. 27. 28. 32. 33. 47. 56. 62. 74. 101. 107. 138. 146. 148. 149. 189. 190. 199. 215. 227. 231. 233. 234. 236. 238. 240. 245. 255. 257. 260. 299. 309. 342. 343. 356. 380 PHILARETUS, 51 PHILOSOPHOUMENA, 38 PHOTIUS, 163. 355. 358. 377 sq. 390 PIUS IV, 97. 354 PIUS V, 69. 109. 190. 193 PIUS IX, 51. 155 PIUS X, 111. 262. 381. 386 PIUS XI, 277. 366 PLATEL, 364 PONTANUS, 13 ♦PONTIFICALE ROMANUM, 12. 44. 176. 277. 299. 300. 303. 306. 319. 322. 324. 325. 330. 331. 333. 361. 385. 401. 403. 405. 406 PONTIFICALE ROTHOMAGENSE, 324 PONTIFICALIS (Liber), 282. 381. 382. 389 PONTIUS, 261 POURRAT, 360 POZZY, 13 PRAEPOSITINUS, 62 PRAT, 101 PRISCIANENSIS, 261 ♦PROTESTANTES, 15. 16 sq. 19. 20. 21. 39. 57. 61. 66. 79. 89. 96. 105. 106. 124. 130. 136. 137. 146. 162. 189. 239. 243. 257. 263 sq. 265 sq. 268. 269. 276. 278 sq. 307. 327. 338. 339. 346. 347. 364. 378 sq. 384. 385. 387. 391. 402 PROTESTANTES LIBERALIS. Vide: LIBERALES PROTESTANTES. PRUDENTIUS, 290. 295. 305. 342 PRÜMMER, 125. 329. 364. 403 PRUSSLER, 261 PUNIET (De), 14. 72. 73 PUSEY, 17 ♦QUAKERI, 19. 20. 21. 38. 105 ♦QUESNEL, 79. 81 QUINISEXTUM CONC. Vide: TRULLANUM CONC. II. ♦QUINTILLA, 40. 41 QUINTILLIANI, 38 RABANUS MAURUS, 186. 256. 293. 299. 342 ♦RATIONALISTAE, 19. 20. 24. 240. 266 RATRAMNUS, 294. 299. 308. 310 REBAPTIZANTES, 12. 15. 61. 96. 99. 168. 353 RENAN, 278 RENAUDOT, 13 RENDTORFF, 17 REORDINANTES, 12. 353. 362 RICHARDUS ARMACHANUS. Vide: ARMACHANUS. RICHARDUS A S. VICTORE, 199 RIGGENBACH, 24 RISI, 13 RITUALE FOXENSIS COLLEGII TOLO­ SANI, 324 INDEX ONOMASTICUS RITUALE PETRI MOGHILAE. Vide: MOGHILAS (Petrus). ♦RITUALE ROMANUM, 1. 12. 37. 40. 42. 52. 57. 72. 97. 111. 115. 116. 124. 125. 126. 146. 148. 151. 164. 184. 185. 255. 277. 295. 296. 302. 303. 306. 315. 319. 365. 366. 368. 401. 407 RITUALISTAE, 264. 266 ROLANDUS, 199 ROMANUM CONC. (a. 380), 63 ROSSI (J. B. De), 42 RUCH, 14. 261 RUFFET, 263 RUPERTUS, 32. 294. 299. 305. 310. 313. 314 SABATIER, 240 SABBATIANI, 326 SACCHUS, 302 SACRAMENTARIUM GELASIANIUM, 292. 295. 297. 298. 322. 323. 324. 332 SACRAMENTARIUM GREGORIANUM, 74. 75. 257. 292. 295. 305. 322. 323. 324. 332 SACRAMENTARIUM SERAPIONIS, 273. 288. 295. 296. 343 SACRAMENTARIUM TOLOSANUM, 324 SALMANTICENSES, 364 SALTET, 359. 360 SCHANZ, 17. 29. 32. 263 ♦SCHELL, 107. 109. 121 ♦SCHISMATICI ORIENTALES, 15 sq. 39. 51. 52. 57. 59. 66. 75. 96. 162 sq. 257. 262 sq. 268. 277. 280. 286. 304. 307. 320. 327. 339. 345. 353 sq. 354. 357. 358. 374. 377 sq. 386. 394 SCOTISTAE, 152. 398 ♦SCOTUS, 27. 29. 34. 56. 59. 62. 71. 87. 149. 154. 177. 308. 310. 329. 364. 379 SEEBERG, 17 SELEUCIANI, 38 SENONENSE CONC. (a. 1524), 406 SEVERIANUS GABALENSIS, 128 SEVERUS (Gabriel), 327 SILVESTER (Papa), 282. 297. 381. 382. 389 SIMEON THESSALONICENSIS, 16. 345. 353 SIMON MAGUS, 38. 172. 197 SIRICIUS (Papa), 109. 262. 359 SIRMUNDUS, 279. 300. 360. 379 SMALCIUS, 137 SMITH (Richard), 338 SMYRNENSE CONC. (a. 1869), 385 ♦SOCINIANI, 19. 20. 21. 38. 105. 117. 137 431 SOCINUS, 62 SOCRATES, 24 SOTO (Dom.), 34. 59. 108. 130. 210. 219. 224. 308. 309. 310. 329. 364 SOZOMENUS, 55 SPACIL, 15 SPALATENSIS (Antonius de Dominis), 263 STAERK, 15 STAKEMEIER, 14. 261 STEPHANUS I, 358. 361 STEPHANUS II, 52. 54 STEPHANUS TORNACENSIS, 62 STONE, 17 STRABO. Vide: WALAFRIDUS STRABO. STRAUB, 319 ♦SUAREZ, 29. 34. 35. 42. 47. 70. 71. 108. 127. 139. 147. 153. 211. 217. 219. 224. 281. 308. 309. 310. 329. 364. 380 SULPICIUS SEVERUS, 115 SYLVIUS, 210. 220 SYMBOLUM EPIPHANI!, 14 SYMBOLUM NICAENUM CONSTANTINOPOLITANUM, 14. 80. 96 SYRI, 320 SYRIGUS (Meletius), 353 TANQUEREY, 108. 281. 309. 310. 364 TAPPER (Ruardus), 279 ♦TERTULLIANUS, 2. 4. 12. 29. 32. 38. 40. 41. 42. 43. S3. 55. 65. 82. 89. 99. 102. 111. 112. 114 sq. 116. 129. 131. 133. 138. 162. 165. 169. 173. 181. 195. 196. 210. 212. 223. 224. 232. 242. 244. 247. 258. 260. 266. 270. 274. 275. 286. 295. 296. 298. 305. 306. 321. 342. 343. 345. 352 Textus: Ad uxorem, 2 133 7 133 Adversus Gnosticos Scorpiace, 1 210 8 224 Adversus Marcionem, 1,14 270. 286 3,22 286. 296 Adversus Praxeam, 26 65 Adversus Valcntinianos, 4 210 A pologeticum, 50 212 De anima, 39 133 De Baptismo, 1 38.41 432 INDEX ONOMASTICUS .‘ ’ < B l B i r c r r r r r i m A . . s -·™ • X jrrz m -.i.t t&Cf& P tr·' ” k utznz-fi rrT H l 3 4 5 6 7 40 41.42.247 41.82 65. 345 53.181.258.286. 296.306 7-8 270.321 8 4.181.258 9 40 10 242. 244 11 29.32 12 129.131 12-13 112 12-14 111 13 55. 65 15 99.102 16 212 17 162.165.173 18 115.196 19 /75.116.181 20 53. 89.181 De carnis resurrectione, 8 270. 286. 296 De corona, 3 181 3-4 43 De praescriptione, 36 270. 286 40 266 41 162 De pudicitia, 22 223 De virginibus velandis, 9 162 TESTAMENTUM D. N. J. C., 289. 295. 297. 298. 299. 322. 323. 331. 333. 388. 406 THEINER, 192. 193. 240. 383 THEODORETUS, 38. 55. 61. 265. 285. 299. 360 THEODORICI (Codex Sancti), 324. 325. 331 THEODORETUS LECTOR, 75 THEOPHILUS (Antiochenus), 259. 269. 274. 278. 286. 296. 314 THEOPHYLACTUS, 98 ♦THOMAS AQUINAS. Vide: INDEX THOMISTICUS. THOMAS CANTUARIENSIS, 208 THOMASSINUS, 380 TIXERONT, 74 TOLETANUM CONC., 318. 319. 381.382. 389 a. 400 (D 56. 262.282 a. 633 354 a. 653 (VIII) 203.262. 282. 340 a. 675 (XI) TOLETUS, 59. 62. 71. 76. 211. 224 TOLOSANUM CONC. (a. 1590), 374 TOURNELY, 71. 105. 117. 139. 159. 170. 202. 238. 243. 256. 280. 308 TRADITIO APOSTOLICA, 286. 322. 331. 333. 345. 388. 406 TRÉSAL, 17. 263 TRIDENTINA (Acta). Vide: ACTA TRIDENTINA. ♦TRIDENTINUM CONC., 15. 16. 21. 35. 37. 39. 63. 79. 80 sq. 87. 91. 96. 97. 108. 109. 110. 125. 137. 138. 139. 140. 145. 146. 151. 163. 164. 191. 192. 193. 211. 219. 239. 241. 257. 261. 262. 263. 265. 267. 281. 284. 296. 307. 311. 329. 333. 339. 340. 341. 354. 364. 365. 380. 381. 384. 385. 390. 392. 394 Textus: Sessio 5, de peccato originali, can. 4 80. 108. 110. 139. 151 can. 5 80.01 Sessio 6, de justificatione, cap. 4 35.110.192 cap. 6 139 81. 110. 139. 340 cap. 7 cap. 14 81.139 can. 11 139 Sessio 7, de sacr. in genere, 15.21.24/.339 can. 1 110.192. 364. 365 can. 4 can. 6 339 80.81.96.340.341.354 can. 9 can. 10 164 Sessio 7, de Baptismo, 15.21.241 can. 1 can. 1-14 15 can. 2 15.21.39 can. 3 15. 21 can. 4 15.64 can. 5 15.108.110 can. 6 15 can. 6-10 79.81 can. 7 15 can. 8 15 can. 9 15 can. 10 15 can. 11 15.96.97 can. 12 15.125.137.140. 145 can. 13 15.81.97.137.138. 139.140 can. 14 15. 139. 140. 146 Sessio 7, de Confirmatione, can. 1 262. 265. 267. 339. 364.365 can. 2 262. 281. 284. 307. 311 can. 3 262. 340. 381. 384 INDEX ONOMASTICUS Sessio 13, de Eucharistia, cap. 7 193 can. 11 193 Sessio 14, de Poenitentia, cap. 1 87. 139. 219 cap. 2 81. 87. 97. 340 cap. 4 192. 219 can. 5-6 192 can. 6 340 Sessio 23, de Ordine, cap. 4 341.385 can. 7 385 TRIVELLATO, 261 TROMBELLI, 13. 107. 130. 261 TRULLANUM CONC. II (seu Quinisextum), 327. 359 TURONENSE CONC. (a. 1583), 374 UMBERG, URBANUS URBANUS URBANUS URBANUS 261. 364 (Papa) (Pseudo), 260 II, 166 V, 390 VIII, 328. 331. 338 VACANT, 14 VALENTIA, 71. 279. 281. 308 VALENTINUS, 209 VARTANUS, 378 VASQUEZ, 34. 71. 87. 101. 130. 210 VECCUS, (Joannes), 383 VEGA, 139 VERMEERSCH, 59. 397 VICECOMES (Visconti), 13. 181. 256. 261 VICTORIA, 309 ♦VIENNENSE CONC., 15. 63. 80. 138. 140 VIGILIUS (Papa), 69. 360 433 VIGOUROUX, 14. 249 VILLIEN, 13 VITASSE, 256. 260. 261. 263. 264. 267. 269. 278. 280. 308. 310. 315. 322. 323. 330. 331. 339. 359. 360. 362. 364. 390. 398 VITRIACO (Card. Jacobus de), 210 VOSEN, 106 VOSSIUS, 16. 162. 239 VOSTÉ, 248 VULGATA, 3. 25. 26 WADDING, 319 WALAFRIDUS STRABO, 56. 138. 168. 234. 293. 299. 402 WALCH, 16 ♦WALDENSES, 136. 140. 265. 283. 378. 381 WALL, 16 WEBER, 16 WELZ, 261 WERNER, 16 WERNLE, 79 WICLEFF, 265. 378. 384 ♦WICLEFFITAE, 265. 267. 378 WINDISCH (Hans), 79 WIRCEBURGENSES, 29. 281 WIRGMAN, 261 WOLFF, 16. 50 WORMATIENSE CONC. (a. 868), 56 ZACHARIAS (Papa), 63 ZIMMERMAN. 13 ZOZIMUS (Papa), 109 ZWINGLIANI, 105 ZWINGLIUS, 62. 239 INDEX ANALYTICUS (Quoad nomina stellulis signata vide: INDEX ONOMASTICUS) ♦ABAELARDUS necessitatem Bapt. ita exaggeravit ut inde vim justificativam contritionis deprimeret, 189 sq. ABLUTIO. Nomina Bapt. ex ablutione desumpta, 2 Notio et divisio ablutionis, 50 Ablutio est propria seu proxima materia Bapt., 46 sqq. Error Baptistarum et Schismaticorum, 50-52 Symbolismus ablutionis. Vide: SYM­ BOLISMUS. Vide: AQUA. ♦ALBIGENSES. Negant salutarem efficaciam Bapt., 39 Negant validitatem baptismi parvu­ lorum, 136 Reiciunt sacramentum Confirm., 265 Negata hierarchia ordinis, inferunt epis­ copum et presbyterum aequo jure esse ministros Confirm., 378 ♦ANABAPTISTAE. Negarunt liceitatem et validitatem baptismi parvulorum, 106. 137 Quidam rebaptizabant apostatas a fide, 96 i c jiia is ♦ANGLICAN!. Generaliter retinent rectam doctrinam de Bapt., 17 Ritualistae reponunt Confirm, inter sic dicta sacramenta minora, 264. 266 ANTIQUUM TESTAMENTUM. LEX MOSAICA. Vide: APOSTOLI. Baptizarunt ante passionem ipso baptismo Christi, 32 sq. Juxta S. Thomam, ante passionem bapti­ zarunt “In nomine Jesu Christi”, 71 Probabiliter susceperunt Bapt., 32. 98. 128 sq. Potuerunt suscipere Confirm., 376 An Confirm. administraverint in unctione, 281 Juxta S. Thomam, Apostoli ex speciali potestate conferebant Spiritum S., seu effectum Confirm., etiam extrasacramentaliter, 281 AQUA. Nomina Bapt. ab aqua desumpta, 2 Prophetia Ezcchielis de aqua salutari, 8 sq. Aquae salutares apud prophetas referun­ tur tum ad Bapt. tum ad Confirm., 9. 11 sq. 258 Aqua est materia remota Bapt., 37 sqq. Non tam chemice quam sacramentaliter accipienda est, 37 sq. Non ipsa aqua sed ablutio est materia proxima Bapt., 46 sqq. Contrarius error Hugonis a S. Victore, 46 sq. Benedictio seu consecratio aquae baptis­ malis, 182 Haec consecratio non pertinet ad essen­ tiam sacramenti sicut consecratio eucharistica, nec aliter docent Patres, 42-44 Symbolismus aquae baptismalis, 8 sq. 11 sq. 89 sq. 92 Aqua per contactum carnis Christi in Jordane vim sanctificandi obtinuit, 28 Calvinus docet aquam in Bapt. intelligendam esse metaphorice, 21 Vide: ABLUTIO. ARCANI disciplina potuit esse causa silentii antiquorum de forma Confirma­ tionis, 321 sq. ♦ARMENI quidam aliquando adhibuerunt butyrum et oleum sesami ut materiam Confirm., 307 ASPERSIO. Est materia valida et per se licita Bapt., 53 sqq. Varii casus baptismi per aspersionem, 57 ♦AUGUSTINUS. De Baptismo: Christus Bapt. instituit in Jordane, 30 Controversia inter Augustinum et Hie­ ronymum de tempore abrogationis A.L., 35 sq. 434 INDEX ANALYTICUS Forma trinitaria, 65 Effectus, 83 sq. Necessitas Bapt. contra Pelagianos, 105 sq. 113. 119 Initcrabilitas, 103 Apostoli baptismum susceperunt, 32. 128 sq. In baptismo parvulorum, fidem et inten­ tionem supplet Ecclesia, 130 sq. 142 Quo sensu S. Doctor negaverit vali­ ditatem Bapt. in utero, 147-149. 151. 152 De quadam ejus interpretatione vocis “natus” in Joan. 3, 5, 147-149. 150 sq. 152 Parvuli infidelium, invitis parentibus, valide baptizantur, 155 Fructuositas baptismi parvulorum, 141 Etiam laicus in necessitate baptizare potest, 165 sq. S. Doctor primus inter Patres sibi ex­ plicite proponit casum infidelis bapti­ zantis, 166 sq. Vim contritionis diserte docet, nec ob­ stant quaedam ejus expressiones de necessitate Bapt., 195. 197 sq. 200. 201 sq. 232 sq. Effatum “Voluntas pro facto reputatur”, 233 Efficacia martyrii, 214 Effatum “Injuria est pro martyre orare”, 214 Effatum “Martyres non facit poena, sed causa”, 208 S. Doctor primus Bapt., contritionem et martyrium ad invicem comparat, dans originem formulae “Baptismus fluminis, flaminis et sanguinis”, 232 sq. Baptismus Joannis, 239. 242. 247 De Confirmatione: Ratio sacramcntalis, 273. 275. Materia proxima, 289 sq. 297 Materia remota, 309. 315 Effectus, 342 sq. Character, 344 De initerabilitate, seu de quodam textu circa iterationem impositionis manuum, 356 AUREOLA competit martyribus ac distin­ guitur a communi aura beatorum, 224 ♦BAIUS necessitatem Bapt. ita exaggeravit ut inde vim contritionis et charitatis deprimeret, 190 sq. 193 BALSAMUM. Compositio, 303 sq. 435 Ejus usus in Confirm, apud Graecos et Latinos, 303-306 Disputatio theologorum de necessitate balsami in materia Confirm., 308 sq. Convenientia usu balsami in oleo Con­ firm., 313-315 Vide: CHRISMA. OLEUM. BAPTISMUS. Fundamentum vitae Christianae et janua Ecclesiae, 1. 7 sq. 67. 129. 182. 251. 254 Definitio nominalis, 2-4 Nomen “Baptismus” ejusque multiplex acceptio, 3 sq. Definitio realis, 4, 254. 352 Typi et prophetiae, 8-12 Textus Scripturae de Bapt., 5-8 Institutio per Christum, 19 sqq. Bapt. non derivatur ex caeremoniis judaicis, 26 sq. Tempus institutionis, 27 sqq. Ratio ritus sensibilis: objectiones Ratio­ nalistarum, 25 sq. Materia remota, seu aqua vera et naturalis, 37 sqq. Materia proxima seu ablutio, 46 sqq. Forma, 60 sqq. Effectus, 1. 6-8. 78 sqq. Initcrabilitas seu unitas, 95 sqq. Necessitas, 104 sqq. Subjectum, 128 sq. 135 sqq. Minister, 136. 160 sqq. Caeremoniae, 15 sq. 181 sqq. De suppletivis Bapt., i.e. contritione ct martyrio, 188 sqq. De praeparatoriis Bapt., i.e. baptismo Joannis et Circumcisione, 23S sqq. Habitudo et comparatio Bapt. cum Confirm., 255, 258. 337. 343 sq. 349. 350. 351 sq. 375. 388. 393 Habitudo et comparatio Baptismi cum Eucharistia. Vide: EUCHARISTIA. Habitudo et comparatio Baptismi et Cir­ cumcisionis. Vide: CIRCUMCISIO. BAPTISMUS ANTE PASSIONEM. Apostoli baptizarunt ante passionem, 5 Talis baptismus non fuit baptismus Joannis sed Christi, 32 Nec fuit occasio ipsius institutionis Bapt, 28 sq. 31 sq. BAPTISMUS CLINICORUM, 54 BAPTISMUS FLUMINIS, FLAMINIS ET SANGUINIS. Origo et vis hujus distinctionis, 231-235 436 INDEX ANALYTICUS Descendit ab Augustino ac coepit vulgari tempore Petri Lombardi, 4. 231. 234 Ratio trium nominum, 231 Haec distinctio supponit martyrium habere efficaciam ex opere operato et non ex ipso opere operantis charitatis, 216 Ex hac ipsa distinctione extollitur ipsa unitas et absoluto necessitas Bapt., 236 sq. Comparatio inter haec tria baptismata quoad necessitatem, efficacitatem et perfectionem, 237 In tribus baptismatibus operatur passio Christi, 222 Vide: CONTRITIO. MARTYRIUM. BAPTISMUS “IN NOMINE JESU CHRISTI”. Juxta quosdam, ut Hugonem, Lombardum et Cajetanum, Bapt. in forma “In nomine Jesu Christi” est validus, 62. 69 Juxta S. Thomam, Bonaventuram et Scotum, Apostoli ex privilegio baptizarunt in tali forma, 62. 71 Sensus Patrum de baptismo “In nomine Jesu Christi”, 67-71 Variae sententiae theologorum de tali baptismo, 68-72 Communis sententia modernorum est Bapt. nunquam in tali forma admini­ stratum esse, 25. 71 sq. Bonosiaci baptizabant in solo nomine Christi et in unica immersione, 61 BAPTISMUS “IN NOMINE TRINI­ TATIS” juxta quosdam, ut Cajetanum, est validus, 62 BAPTISMUS IN SPIRITU ET IGNE. Interpretatio Patrum et S. Thomae, 4. 26. 45 Interpretatio quorundam haereticorum, 38 sq. BAPTISMUS JOANNIS. Fuit a Deo institutus, 243 sq. Distinguitur a ritibus A.L., 245 Non habuit eandem vim ac Bapt. Christi, 21. 241. 246 sq. Non habuit efficaciam remissivam, 239. 244. 245 sq. 247 sq. Fuit ritus quidam poenitentiae, 3. 29. 31. 239. 242. 243. 244. 245. 246. 247. 248. 252. 259 Non fuit sacramentum, sed sacramentale, 244 sq. Quidam theologi illum dixerunt sacra­ mentum, 240 Ejus habitudo et distinctio a Bapt. Christi, 10 sq. 22. 26. 30 sq. 241-243. 245 sq. Quidam haeretici ilium identificarunt cum Bapt. Christi, 238 sq. Quidam haeretici baptismum Joannis retinuerunt, 246 Apostoli ante passionem baptizarunt non baptismo Joannis sed Christi, 32 Vide: JOANNES BAPTISTA. ♦BAPTISTAE. Docent necessitatem ablutionis per im­ mersionem, 50 Negant validitatem baptismi parvulorum, 137 BEATA VIRGO. Probabiliter suscepit Bapt., 129 Potuit suscipere Confirm., 376 Apud Collyridianos mulieres conse­ crabant Euch., seu panem offerebant, in nomine Mariae, 161 BENEDICTIO. De benedictione aquae baptismalis doctrina Patrum, 42-44 Ejus discrimen a benedictione seu consecratione materiae Euch., 43 Benedictio seu consecratio chrismatis Confirm., 306 sq. Theologi disputant an consecratio chris­ matis sit de necessitate sacramenti, 309 sq. Quare ecclesiastica consecratio materiae sit de essentia Confirm, non vero Bapt. et Euch., 317 Ceterum dici potest materiam omnium sacramentorum quodammodo conse­ crari, quamvis diverso modo, 317 Consecratio chrismatis in Feria V in Coena Domini, 294. 303. 306. 313. 402 Ipsa est reservata episcopo, jure proprio et ordinario, 318 Probabiliter competit etiam presbytero, jure extraordinario et a Papa delegato, 319 ♦BENEDICTUS XIV. Parvuli infidelium valide sed illicite, invitis parentibus, baptizantur, 154. 155. 157-160 BIBLIOGRAPHIA. Patrum, de Bapt., 12 sq., et Confirm., 259 sq. INDEX ANALYTICUS Theologorum, de Bapt., 13 sq., et Con­ firm., 260 sq. Protestantium, de Bapt., 16 sq., et Con­ firm., 263 Schismaticorum, de Bapt., 15, et Con­ firm., 262 ♦BILLUART distincte proponit ac negat validitatem Bapt. in utero, 149 ♦BONAVENTURA. Christus instituit Bapt. ante passionem cum misit discipulos ad baptizandum, 29 Ex speciali dispensatione Apostoli baptizarunt “In nomine Jesu Christi”, 62 S. Doctor accedit ad errorem Hugonis a S. Victore circa propriam materiam Bapt., 47 Videtur docere aliquod extraordinarium medium salutis pro parvulis praeter Bapt., 106 Videtur reducere vim martyrii ad effi­ caciam ex opere operantis charitatis, in eo contentae, 210 Videtur docere Confirm, esse stricte necessariam ad salutem, 364 Forma Confirm., 324 CAEREMONIAE. Baptismi, 181-187 Confirmationis, 401-407 ♦CAJETANUS. Valida est forma Bapt. “In nomine Trinitatis”, 62 Valida est forma “In nomine Jesu Christi”, 62. 69 Peculiaris opinio de extraordinario remedio salutis pro parvulis praeter Bapt., 106. 107 sq. 120 sq. 131 Singulariter putat validum esse Bapt. in quo unus minister applicet mate­ riam, alius vero formam, 177 sq. Ratio et vis martyrii extenditur ad parvulum in utero matris martyris, 224 Balsamum non est essentiale in materia Confirm., 308 ♦CALVINISTAE. Bapt. non est ritus efficax gratiae, 21 Bapt. non est absolute necessarius, 117 Simpliciter reiciunt baptismum a laico administratum ac plures illius validi­ tatem negant, 17. 162 Simpliciter abiciunt Confirm., secus ac Lutherani, 264. 266 437 •CALVINUS. Aqua in Scriptura, ubi agitur de Bapt., intelligenda est metaphorice, 21 Bapt. est de necessitate solius praecepti, adeoque nullo modo quoad parvulos, 106. 133 Bapt. parvulorum est validus, 137 Reprobanda est praxis Ecclesiae, juxta quam laicus in casu necessitatis Bapt. administrat, 162 Calvinus vehementer impugnat Confirm., 264. 266 Ait chrisma esse foetum romanae super­ stitionis, 307 Reicit formam Confirm., 327 Denegat Confirmationis effectum spiri­ tualis roborationis quem tribuit Bapt., 338 Ait reservationem Confirm, episcopis adversari Scripturae et Traditioni, 378. 391 ♦CATECHISMUS CONC. TRID. De Baptismo: Definitio, 5 Prophetiae, 8 sq. De materia proxima, seu de ablutione et infusione, 52 Non ipsa aqua sed ablutio est materia proxima Bapt., 46 Materia remota, seu aqua, ejusque con­ venientia in usu Bapt., 40. 44 In forma Bapt. exprimi debent Trinitas, actus ablutionis et subjectum, 64 Probabiliter Apostoli ex speciali dispen­ satione baptizarunt “In nomine Jesu Christi”, 71 Tota poena temporalis remittitur per Bapt., 89 Necessitas Bapt., 110 Contritio habet vim justificativam, 193 Distinguuntur tres classes ministrorum, ordinarii nempe, extraordinarii et necessitatis, 164 De caeremoniis, seu consecratione aquae, statione ad fores Ecclesiae, catechismo, exorcismo, salis in os immissione, sputi linitione, signo crucis, impositione no­ minis, patrino, unctione in vertice, im­ positione vestis, traditione cerei, 182186 De Confirmatione : Nomen "Confirmatio”, 257 Materia seu chrisma, 311. 316 Forma, 328 Effectus, 341. 343 Necessitas, 365 438 INDEX ANALYTICUS Dilatio Confirm, ad annos discretionis, 374 Caeremoniae, seu instructio, tempus, patrinus, alapa, datio pacis, 403-406 ♦CATHARI. Negarunt necessitatem Bapt., 105 Negarunt validitatem baptismi parvu­ lorum, 136 Baptizabant in loco obscuro, ardentibus facibus illuminato, 39 CHARACTER SACRAMENTALIS. Non confertur nisi per sacramentum, 85. 129. 207. 221 sq. Character Baptismi, 78. 80. 84. 93. 94. 102. 103 . 351 sq. Character Confirmationis, 337. 338. 339. 340. 341. 342. 343 sq. 48. 349-351 Character Confirm, indicatur verbo “signare”, 256. 334. 335. 342. 343 Ipse consideratur a Patribus ad modum unius cum charactere Bapt., 343 sq. Ejus convenientia et essentia, 349-352 Comparatio characterum Bapt. et Con­ firm. eorumque specifica distinctio, 351 sq. Character Confirm, est potentia passiva, non vero activa, ut quidam putarunt, 350 sq. CHARITAS. Vide: CONTRITIO. CHRISMA. Est nomen ipsius Confirm., 256 sq. Ejus elementa et confectio, 302-307. 402 Vide: BALSAMUM. OLEUM. CHRISTUS. Non potuit suscipere Bapt. et Confirm., nec ullum aliud sacramentum praeter Euch., 376 Immediate Confirm, instituit, 276 Vide: INCORPORATIO AD CHRISTUM. CIRCUMCISIO. Ratio nominis, 248 In usu erat apud plures populos gentiles, 249 Apud quasdam tribus etiam feminae subiciebantur operationi simili Circum­ cisioni, 248 Rationes physiologicae et hygienicae in usu Circumcisionis, 249 Ejus divina origo apud Hebraeos, 249 sq. Apud quasdam sectas haereticas Circum­ cisio retenta est, 250 In A. T. erat verum sacramentum praeparatorium et figurativum Bapt., 251 sq. Delebat peccatum originale, 251 Ejus habitudo ad Bapt., 2. 7. 10. 32. 132. 141. 142. 143. 235. 245. 251 sq. Convenienter instituta est tempore Abrahae, pro solo populo hebraico, pro solis masculis, in membro genera­ tionis, pro octavo die a nativitate, 252-254 * CODEX J.C. De Baptismo: Materia proxima, 53 Materia remota, 40 Benedictio aquae baptismalis, 42 Initerabilitas Bapt., 97 Necessitas, 111 Subjectum, 150. 151 De baptismo parvulorum, 139. 146. 150. 151 De baptismo non differendo, 125. 126 In quibusnam casibus possint parvuli infidelium, absque parentum consensu, baptizari, 159 sq. Minister Bapt., 164. 176 De caeremoniis, seu de tempore et loco, 184 sq. De Confirmatione : Materia, 277. 300 Forma, 319 Necessitas, 365 sq. Initerabilitas, 354 Subjectum, 371. 372 De differenda Confirm, ad annos discre­ tionis, 374 Minister, 386 De caeremoniis, seu de prima manuum impositione, instructione, loco, tem­ pore, patrino, 403-405 COMMISSIO BIBLICA. De textu Matth. 28, 19 et Mare. 16, 16, 24 CONCUPISCENTIA Bapt., 90 sq. an auferatur per CONFIRMATIO. Definitio nominalis, 256 sq. Nomen “Confirmatio”, 256 sq. Definitio realis, 255. 257 sq. 337. 352 sq. 407 Typi et allusiones Confirm, in A.T., 258 Textus Scripturae de Confirm., 259. 267 sq. Documenta Ecclesiae, 261 sq. Patres et theologi, 259 sq. Haerescs, 262-264 De institutione, 264 sqq. INDEX ANALYTICUS Immediata institutio per Christum, 276 Tempus institutionis, 276 Materia proxima seu chrismatio, 277 sqq. Materia remota seu chrisma, 301 sqq. Forma, 319 sqq. Effectus, 337 sqq. Initerabilitas, 353 sq. Necessitas, 363 sqq. An susceptio Confirm, sit praemittenda susceptioni aliorum sacramentorum praeter Bapt., 371 De subjecto, 372 sqq. De ministro, 377 sqq. Caeremoniae, 401 sqq. Habitudo et comparatio cum Bapt., 255. 258. 317. 337. 338. 343 sq. 349. 350. 351 sq. 375. 393 Habitudo et comparatio cum Euch., 255. 317. 348. 367. 376. 395 CONTRITIO. Sufficientia contritionis ad justificationem non officit absolutae necessitati Bapt., 127 sq. 203-205. 224 sq. Actus contritionis vel charitatis supplet Baptismum quoad principalem ejus effectum, 188 sqq. Contritio nequit supplere Baptismum quoad collationem gratiae sacramen­ talis qua talis et characteris, 204 sq. 206 sq. Eodem fere modo et ratione supplet sacramentum Poenitentiae, 189 Id ex diversis principiis negarunt Prote­ stantes, Abaclardus et Baius, 189-191 Quidam theologi efficacitatem justificativam contritionis restrinxerunt, 191 Quidam, ut Abaelardus et Baius, ita necessitatem Bapt. exaggerarunt ut inde vim justificativam contritionis deprimerent, 189-191 Quo sensu alia opera bona, praeter con­ tritionem, dicantur justificare, 204 Contritio non necessario requiritur in martyrio, 218. 226-229 ♦CYPRIANUS docet parvulos primum baptizandos, 109 quam­ ♦CYRILLUS HIER. Praeclare agit de Confirm., quae ideo a Protestantibus vocata est “Chrisma Cyrillianum”, 260. 273 Dc charactere Confirm., 344 DEFINITIO. Definitio nominalis Bapt., 2-4 Definitio nominalis Confirm., 256 sq. 439 Definitio rcalis Bapt., 4. 254. 352 Definitio rcalis Confirm., 257 sq. 337. 352 sq. 407 DIACONI. In Scriptura leguntur baptizasse, 172 Diaconus est minister extraordinarius Bapt., 173. 175 sq. Differentia in hoc a presbytero, 173. 175 Licentia qua indiget diaconus est diversae indolis ab ea qua indiget presbyter, 175 DILATIO. Baptismi dilatio, tam quoad parvulos quam quoad adultos, non convenit nec licet, 123-127. 144-146 Abusus quidam in antiqua ecclesia quoad Bapt. dilationem, 115 Minus recta severitas Nazianzeni et Tertulliani, 115 Confirmationis dilatio, 374 sq. DONATISTAE. Pctilianus Donatista, quem impugnavit Augustinus, docuit baptismum Joannis et Baptismum Christi esse unum, 239 ♦DURANDUS. Bapt. Joannis fuit sacramentum A.L., 240 Parvuli infidelium invalide baptizantur, invitis parentibus, 138. 153 Forma Confirm., 326 Negat presbyterum ex licentia eccle­ siastica posse Confirm, administrare, 380 ECCLESIA. Nequit mutare materiam et formam sacramentorum, et signanter Bapt., contra id quod docent quidam theo­ logi, 68 sq. 280. 333 Documenta Ecclesiae de Bapt., 14 sq. Bapt. est janua et fundamentum Eccle­ siae, 1. 7 sq. 129. 254 Varia praxis Ecclesiae quoad modum ablutionis, 53-57 Praxis rebaptizandi haereticos, 97 sq. Praxis conferendi Bapt. statutis solemnioribus diebus non obstat doctrinae de absoluta necessitate Bapt., 115 sq. Pracccptui Ecclesiae subicitur non ipsa susceptio Bapt. sed modus illius, 123 Ecclesia supplet intentionem et fidem in parvulis baptizandis, 130 sq. 142 sq. 156 sq. 183 Praxis non baptizandi parvulos infide­ lium, invitis parentibus, 159 sq. Hi parvuli, si baptizantur, ipso facto 440 INDEX ANALYTICUS constituuntur sub potestate Ecclesiae, 155 sq. Separatio ab Ecclesia non obstat quominus paganus baptizare possit, 171 Pluralitas ministrorum in eodem bap­ tismo est aliena a praxi Ecclesiae, secus ac concelebratio in Euch., 179 Praxis non exigendi confessionem ad suscipienda quaedam sacramenta vel indulgentias ostendit persuasionem de vi justificativa contritionis, 193 Cui persuasioni non obstat praxis quarundam ecclesiarum denegandi suffragia mortuis sine Bapt., 200 sq. 203 Praxis differendi Confirm, ad annos discretionis, 374 sq. Diversa praxis apud Latinos et Graecos quoad reservationem Confirm, epis­ copis, 388-391. 397 sq. De antiqua praxi reconciliandi haereticos per manuum impositionem, 358-362 In Confirm, validitatem intervenit usus jurisdictionis Ecclesiae, 395 sq. 398400 » EUCHARISTIA. Apud Collyridianos, mulieres Euch. con­ secrabant seu panem offerebant, et quidem in nomine Mariae, 161 Praeceptum confessionis communioni praemittendae, 193 Discrimen inter Euch. et Bapt. quoad materiam, 43 sq. 46. 49. 315. 319 Discrimen inter necessitatem Bapt. et necessitatem Euch., juxta Joan. 3, 5 et Joan. 6, 54, 134 Euch. quodammodo participat ipsam absolutam necessitatem Bapt., 134 Convenientia inter Euch. ct Bapt. quoad qualitatem ministri, 174 Differentia inter Euch. et Bapt. quoad simultaneam administrationem plurium ministrorum, 179 Habitudo inter Euch. et Confirm., 255. 317. 348. 367. 376. 395 ♦EUNOMIANI baptizabant in unica immersione et adulterabant formam Bapt. ad inculcandam suam hacresim antitrinitariam, 55. 61 ♦FARVACQUES docet in forma Bapt. non esse necessariam expressionem ablutionis, 62 EFFECTUS. Quid integraliter importet gratia regene­ rationis Bapt., 85-95 Quid integraliter importet gratia pleni­ tudinis Confirm., 347 sq. Peculiaris effectus Bapt. est illuminatio, a qua Bapt. dicitur φοτισμό$ et in cujus signum traditur cereus accensus baptizato, 2. 45. 83. 93. 95. 100. 186 sq. Peculiaris effectus Confirm, est gratia roborativa contra exteriora agentia, ex qua Confirm, definitur sacramentum militiae Christianae, 294. 295. 340 sq. 342 sq. 348. 350. 351. 368. 369. 373. 393. 395. 404. 406. 407 sq. Comparatio inter effectum Bapt. et effectum Confirm., 349. 352 Gratia Bapt. et gratia Confirm, differunt specifice, 349 FIDES. Duo semper fuerunt media regenerationis, i.e. fides et sacramentum, 119 sq. 131 Fides justificat per sacramentum, 119. 131 In parvulis supplet fides Ecclesiae, 130 sq. Protestantes docent solam fidem justi­ ficare, 130 Inde negant veram indolem sacramentalem Bapt., ejus necessitatem et aptitudinem parvulorum ad illum susci­ piendum, 21. 105 sq. 130. 137 EPISCOPUS. Discrimen inter episcopum et presby­ terum in ratione ministri Bapt. et Confirm., 173. 174 sq. 393 sq. 395 Episcopo competit apex ministerii, 175. 393. 395 Episcopo proprius competit officium docendi, presbytero autem baptizandi, 175 Convenientia praxis latinae reservandi episcopis administrationem Confirm., 397 ♦FLORENTINUM CONC. De Baptismo: Generalis doctrina, 15 Materia remota, 39 Materia proxima est non aqua sed ablutio; nihil tamen Cone, explicite decernit de genere ablutionis, 47. 52 Forma, 63. 72 Explicite declarans validitatem formulae graecae, Cone, putat eam esse deprecativam, potiusquam declarativam, 76 Effectus, 80 FICTIO SEU OBEX. De effectu Bapt. ficte suscepti, 87 sq. INDEX ANALYTICUS Initcrabilitas, 96 Necessitas, 109 Minister, 163 sq. De Confirmatione: Generalis doctrina, 261 Existentia sacramenti, 267 Materia remota, 302. 311. 316 Materia proxima, 284. 298 sq. Forma, 324 Effectus, 340. 341 Initerabilitas, 354 Minister, 384 FORMA. Forma debet exprimere quidquid pertinet ad speciem sacramenti, 331. 335 Oportet ut forma sacramenti exprimat effectum; non tamen ex hoc tantum potest forma determinari sed oportet attendere ad voluntatem Institutoris, 60 sq. Baptismi forma tria importat, i.e. myste­ rium Trinitatis, actum abluendi et subjectum ablutionis, 60 sqq. De forma “In nomine Jesu Christi”. Vide: BAPTISMUS “IN NOMINE JESU CHRISTI”. Potuerunt Apostoli ante passionem baptizare absque formula trinitaria, 33 Forma Bapt. est formaliter pronun­ tianda, nec tantum aequivalenter, ut quidam moderni volunt, 73 sq. De singulis verbis formulae latinae, 76 sq. In formula gracca explicita designatio ministri non invenitur, 75 Formula gracca est declarativa, non vero deprecativa aut imperativa, 76 Quidam antiquiores dubitarunt de valore formulae graecae, 76 Comparatio inter formulam latinam et graecam, 75 sq. Prima mentio formulae latinae habetur in Sacramentario Grcgoriano, formulae vero graecae apud Theodorum Lecto­ rem, 75 Confirmationis forma non facile deter­ minari potest, 320 sq. 328-330. 332 Tentamen solutionis offertur, 332-337 Variae formulae in Traditione, 321-327 De formula “In nomine P. et F. et Sp. S.” quae invenitur apud quosdam antiquos, 325 sq. Hanc quidam dixerunt esse validam, 329 sq. Comparatio formae Confirm, cum forma Bapt., 337 441 Formula latina et formula gracca, 319 sq. In utraque exprimitur signatio, non vero distincta manuum impositio, 300 Convenientia formulae latinae, 331 sq. Formula graeca, 320. 326 sq. Non inepte Orientales hanc derivant ex 2 Cor. 1, 21 sq.; Ephes. 1, 13; 4, 30, 286 Formula graeca est unica, ea nempe quae adhibetur in unctione, 331 Formula gracca valida declarata est ab Ecclesia, 328. 331 Comparatio inter formulam latinam et graecam, 336 FRATICELLI negant necessitatem Bapt . 105 GALTIER. Peculiarem proponit interpretationem textus Hebr. 6, 4. 6, 101 sq. Docet materiam Confirm, esse solam unctionem, 280. 299 ♦GNOSTICI. Plures sectae cum Gnosticism© connexae, ut Manichaei, Quintilliani, Archontid, Seleuciani et Hermiani, ex principio manichaco de pravitate materiae aquam ex Baptismo respuerunt vel non necossariam dixerunt, 38 sq. Quidam utebantur aqua oleo commixta, 38 Alii adustionem super aures baptizatorum efficiebant, 38 Marcosiani adulterabant formam Bapt., 61 Gnostici omnes negarunt necessitatem Bapt., 105 Plures meritum martyrii reieccrunt. 209 sq. GRAECI. Ritus Confirmationis, 277 Apud graccos habetur sola chrismatio absque distincta manuum impositione, 300 Praxis confirmandi parvulos immediate post Bapt., 374 Praxis confirmandi per presbyteros, 390 sq. Vide: FORMA. GRATIA. Spiritualis regeneratio et incorporatio ad Christum, 84 sqq. Ex his conceptibus deducuntur omnes particulares effectus Bapt., 84 442 INDEX ANALYTICUS Quomodo gratiae Bapt. conveniant proparticulares effectus Bapt., 84 Habitudo gratiae Bapt. ad gratiam ceterorum sacramentorum, 92 sq. ♦HADRIANUS VI. Docet validitatem Bapt. “In nomine Jesu Christi”, 62 Negat presbyterum posse ex licentia ecclesiastica Confirm, administrare, 380 ♦HUGO A S. VICTORE. Docet ipsam aquam esse materiam proximam Bapt., 46 sq. Validus est Bapt. “In nomine Jesu Christi”, 62 De tempore quo lex Bapt. obligare coeperit, 35 Contritio supplet sacramentum in voto, 198 sq. Baptismus Joannis fuit sacramentum, 240 De necessitate Confirm., 368 ILLUMINATIO est specialis effectus ex quo Bapt. accepit nomen φοτισμόί et baptizati vocabantur illuminati, 2. 45. 93. 95. 100. 186 sq. IMMERSIO. Probabiles rationes quare immersio baptismalis in desuetudinem abierit, 57 Immersio totalis non requiritur, 60 Non requiritur emersio, contra quosdam Orientales, 59 Valida est immersio occisiva, contra quosdam theologos, 59 De liceitate immersionis occisivae, 59 Praxis unius immersionis in ecclesia hispanica, 51. 55 sq. Trina immersio fuit communis praxis usque ad saec. 14, 53-56 Trina immersio dicitur a S. Thoma communis praxis sui temporis, 56 Error Orientalium de necessitate im­ mersionis, 51 sq. Eunomiani et Bonosiaci baptizabant in unica immersione, 55. 61 INCORPORATIO AD CHRISTUM fit dupliciter, i.e. per fidem et sacramentum, ac diversimode in triplici lege, 119 sq. 131 INFIDELES. Vide: PAGANI. INFUSIO AQUAE. Est materia valida et licita in Bapt., 53-60 Varii casus ablutionis per infusionem in antiqua praxi, 53-55 Ritus infusionis praevaluit saec. 15, 56 Haec praxis impugnatur a Schismaticis et, inter Protestantes, a Baptistis, 50-52 INITERABILITAS. Initerabilitas seu unitas Baptismi, 95104 De praxi rebaptizandi haereticos, 97 sq. Varia doctorum expositio de textu Hebr. 6, 4. 6, 100-102 Initerabilitas Confirmationis, 353-363 De quodam textu Augustini, 356 sq. De reconfirmatione Bulgarorum sub Nicolao P., 357 sq. De antiqua praxi reconciliandi haereticos, 358-362 INNOCENTES (SS.). Ecclesia eos colit ut sanctos propter martyrium pro Christo, 215 Missa et Officium SS. Innocentium, 211 Armachanus docuit eos fuisse justificatos non ex martyrio pro Christo sed ex Circumcisione, 210 Jacobus de Vitriaco docuit eos fuisse justificatos ex martyrio sed tanquam ex peculiari privilegio quod non extenditur ad alios parvulos, 210 ♦INNOCENTIUS III. De necessitate aquae in Bapt., 39 De validitate baptismi parvulorum contra Catharos, 137. 139 sq. De fructuositate ejusdem baptismi, 138 Contritio vel charitas supplet Bapt., 192 De vi justificativa martyrii, 210 De Confirmatione, 297 De necessitate balsami in oleo Confirm., 311. 314. 315 De materia proxima Confirm., 283, de ejusque effectu, 340, et ministro, 378. 383 INSTITUTIO. Aliud est institutio et aliud obligatio sacramenti, 33 INTENTIO. Axioma “Voluntas pro facto reputatur”, 233 sq. In parvulis baptizatis intentio suppletur ab Ecclesia, 130 sq. 142 sq. 145 sq. 183 Obligatio Bapt. non pendet ab accepta­ tione subjecti, 139. 145. 146 Vide: VOTUM. ♦ISIDORUS HISP. De formula trinitaria Bapt., 65 INDEX ANALYTICUS Quo sensu negaverit validitatem baptismi in utero, 148 sq. Speciale caput habet cui titulus “De Confirmatione”, 260. 274 De materia Confirm., 290 sq. ΙΧΘΤΣ. De sensu et usu hujus symboli, 41 sq. ♦JANSENISTAE. Homo debet tota vita agere poenitentiam pro peccato originali, 81 In Bapt. non est necessaria expressio actionis ablutivae, 62 Vide: QUESNEL. JOANNES BAPTISTA. Nomen, 3 Indoles praecursoris ejusque baptismi, 26. 238 sq. Sanctificatus est in utero, 105. 128. 137. 147 Fuit martyr vere et proprie, 208 Vide: BAPTISMUS JOANNIS. ♦JOSEPH (S.) sanctificatus est in utero, 105. 128 ♦JOVINIANUS exaggeravit effectum Bapt., 79 JUSTIFICATIO ex opere operantis obtine­ tur per solam charitatem seu contri­ tionem, 203 sq. JUSTITIA ORIGINALIS. Quomodo per Bapt. restituatur, 86. 90 sq. 93 Ipsum donum integritatis per Bapt. ali­ qualiter restituitur, 93 *KLEE peculiarem habet opinionem de extraordinario remedio salutis pro par­ vulis praeter Bapt., 106 sq. 121 443 Unctio et impositio manuum in A.T., 258. 298. 301 Martyrium probabiliter justificavit etiam in A.T., 224 Baptismus non derivatur ex caeremoniis judaicis, 26 sq. Vide: CIRCUMCISIO. LEX NATURAE. NATURAE. Vide: REMEDIUM LEX NATURALIS. Providentia supernaturalis non destruit naturam ejusque leges, 156. 157 sq. Susceptio Bapt. est etiam de necessitate juris naturalis, 122 De jure naturali parentum relate ad baptismum parvulorum, 152-160 ♦LIBERALES PROTESTANTES. Negant divinam institutionem Bapt., 20 Eorum interpretatio textuum Matth. 28, 19; Mare. 16, 16; Joan. 3, 5, 23 sq. Vide: MODERNISTAE. RATIONALISTAE. LITURGIA. Textus Ezech. 47, 1 sqq. de aqua salutari, 8. 12 Institutio Bapt. in Jordane, 28 Convenientia aquae ut materiae Bapt., 44 Consecratio chrismatis intra Missam Feriae V in Coena Domini, 294. 303. 306. 313. 402 Missa SS. Innocentium, 211 Missa Dominicae in Albis, 186 Missa Pentecostes, 276 Vide: RITUALE ROMANUM. PONTI­ FICALE ROMANUM. SACRAMENTARIA GELASIANUM ET GREGORIANUM. ♦LUCIFERIANI. quos impugnat Hierony­ mus, identificant baptismum Joannis cum baptismo Christi, 238 sq. LAICUS. Est minister baptismi validi et, in necessitate, liciti, 165 sq. 170 Nec obstat defectus characteris ordinis, 170. 171 In Scriptura laici baptizassc non legun­ tur, 165 Ipsi Rebaptizantes directe non negabant laicum baptizare posse, 169 ♦LUTHERANI. Negant Bapt. habere efficaciam sanctificativam, 21 Docent quemlibet esse legitimum mini­ strum Bapt., 17 Retinent quamdam caeremoniam confirmatoriam, 264. 265 sq. 278 sq. LEX MOSAICA. Fuit figura N.L., 251 Abrogata est in morte Christi, 29. 33. 34 Prophetiae et figurae Bapt., 9-12, 22. 40 Figurae Confirm., 258. 286 ♦LUTHERUS. Omne liquidum est materia valida Bapt., 17. 39 Forma non est necessaria in Bapt., 61 sq. Baptizatus nequit damnari nisi ex sola incredulitate, 79 444 INDEX ANALYTICUS Per Bapt. peccatum proprie non deletur, 79 Baptismus parvulorum est validus, 137 Baptismus Joannis et baptismus Christi sunt idem, 239 sq. De Confirmatione, 265 sq. Confirmatio non habet effectum roborationis, qui provenit ex Eucharistia, 338 Rescrvatio Confirmationis episcopis ad­ versatur Scripturae et Traditioni, 378 ♦MANICHAEI negant utilitatem Bapt., 78 Vide: GNOSTICI. MANUUM IMPOSITIO. Usus impositionis manuum in Scriptura, 301 Manuum impositio est de essentia Con­ firm., contra aliquos theologos, 279 sq. 298-301 Ex ipsa nomen derivavit Confirmatio, 256 Est maxime symbolica proprii effectus Confirmationis, 402 sq. Quomodo ejus origo explicetur a Protestantibus, 278 De quodam textu Augustini circa manuum impositionem, 356 sq. De antiqua praxi reconciliandi haereticos per manuum impositionem, 358-362 ♦MARCION. Conferebat mulieribus ordinariam potes­ tatem baptizandi, 161 Marcionitae ter eundem hominem bapti­ zabant, 96 vim martyrii deprimere ausi non sunt, 189. 190 In martyrio eaedem dispositiones requi­ runtur et sufficiunt ac in sacramentis mortuorum, i.e. intentio et attritio cum voto Bapt., 217-221 Non requiritur perfecta contritio seu charitas, nec refert quod frequenter Patres martyrio consocient charitatem, 218. 225-229 An etiam pro martyre urgeat praeceptum charitatis sicut pro caeteris in mortis periculo, 218 Martyrium justificat cum voto Bapt., non proprie ex voto Bapt. sicut con­ tritio, 219. 234 sq. 236 sq. Attritio in martyrio certe requiritur, nec sufficit intentio moriendi pro Christo, 219 sq. Sufficit ut haec intentio sit habitualis, sed probabiliter debet esse explicita, 220 sq. Effectus martyrii supplet et superat effectum Bapt., demptis charactere et gratia stricte sacramentali, 204 sq. 221 sq. In quo praeciso momento martyrium suum effectum operetur, 229 sq. Martyrium non est sacramentum, 224 Effata: “Martyres non facit poena, sed causa”, 208; “Injuria est, pro martyre orare”, 211. 214. 216. 223; “In martyrio omnia sacramenta Baptismi complentur”, 114. 221; “Baptismus sanguinis secundis maculis non in­ quinatur”, 223 MARTYRIUM. Definitio et conditiones, 207-209 Stricte loquendo martyres non fuerunt MATERIA. B. Virgo et S. Joannes Εν., 208 Materia omnium sacramentorum quo­ In parvulis martyrium habet imper­ dammodo consecratur, 317 fectam rationem, 209 Materia sacramenti praeexistit a natura, Ad veram martyrii rationem requiritur dum forma est totaliter ex institu­ ut mors sequatur, 208 tione, 27 Milites morientes in bello sancto possunt Materia Confirmationis est unctio et esse martyres, 208 manuum impositio non distincta ab Martyrium, ut opus operantis, est actus ipsa unctione, 280 sq. 294-301 elicitus a virtute fortitudinis, 209 Martyrium justificat ex opere operato, ♦MELCHIADIS PAPAE (PSEUDO) 215-217 EPISTOLA. Ratio efficacitatis martyrii est ipsa conEst documentum apocryhum, anterius formitas cum morte Christi, 217. 228 tamen saec. 8-9, 260 Sufficientia martyrii ad justificationem Ejus auctoritas late circumfertur in non officit absolutae necessitati Bapt., medio aevo; praeclara habet de 127 sq. 217. 224 sq. Confirm., 255 sq. 260. 274 Etiam illi qui, ut Abaclardus et Baius, vim justificativam contritionis depres­ De materia proxima Confirm., 293, ejusserunt in favorem necessitatis Bapt., que effectu, 343 INDEX ANALYTICUS MINISTER. Minister Baptismi, 160-176 Pluralitas ministrorum in eodem bap­ tismo non officit validitati sacramenti, sed non licet nec convenit, aliter ac in consecratione Eucharistiae, 177 sqq. Differentia inter Baptismum a pluribus administratum et Baptismum a pluri­ bus susceptum, 180 Minister Confirmationis, 377-401 Minister ordinarius distinguitur ab ex­ traordinario non ratione frequentioris administrationis, 377 Convenientia reservationis Confirm, episcopis, 293 sq. Convenientia praxis latinae, 397 sq. Prima confirmandi facultas apud Latinos facta presbyteris ascendit ad saec. 6, 389 De indole potestatis presbyteri ut ministri Confirm., 398-400 ♦MODERNISTAE. Negant Christum Bapt. instituisse, 20 Docent unicum ritum initialem divisum fuisse in Bapt. et Poenitentiam, 20 Eorum interpretatio textuum Matth. 28, 19; Mare. 16, 16; Joan. 3, 5, 23 sq. Vide: LIBERALES PROTESTANTES. RATIONALISTAE. MULIER. Mulier est minister Bapt. validi et, in casu necessitatis, liciti, 166 Nec obstat ratio sexus et subjectionis, 170 sq. In Scriptura mulieres baptizasse non leguntur, 165 Primae explicitae affirmationes minis­ terii mulierum habentur saec. 11, 166 Quidam haeretici, ut Marcion, con­ ferebant mulieribus ordinariam potes­ tatem baptizandi, 161 Tertullianus, Const. Apost. et Cone. Carth. IV, invehuntur contra pe­ tulantiam mulierum in sacris, 162 Quaedam famosa mulier, de qua Firmilianus, 161 Quintilia, contra quam Tertullianus scripsit librum De baptismo, 38.41.162 Apud Collyridianos mulieres Eucharis­ tiam consecrabant, seu panem of­ ferebant, et quidem in nomine Mariae, 161 Apud quasdam tribus mulieres subiciebantur operationi simili Circumci­ sioni, 248 445 Fragilitas sexus feminini non obstat susceptioni Confirmationis seu sacra­ menti militiae et pugnae Christianae, 373 NECESSITAS. Necessitas medii et praecepti, 104. 128. 363 sq. Necessitas in re vel in voto, 104. 128. 346. 370 Necessitas Baptismi, 104-134 Absolutae necessitati Bapt. non obstat vis justificativa contritionis aut mar­ tyrii, 127 sq. 204 sq. 224 sq. Quidam necessitatem Bapt. ita exagge­ rarunt ut inde deprimerent vim justificativam contritionis, 189-191 Talis tamen defectus nequaquam con­ tinetur in quibusdam Patrum expres­ sionibus, 200-203 Confirmatio est moraliter necessaria, non vero stricte sive de necessitate medii sive de necessitate praecepti, 363-371 Necessitas praecepti ecclesiastici ex nullo documento probari potest, 367-370 De culpabilitate omittendi Confirm., 370 sq. ♦NICODEMUS. Colloquium Christi cum Nicodemo, 5. 9 In ipso quidam, ut Estius, reponunt Bapt. institutionem, 28 ♦NOVATIANIS fortasse primus error de Confirm, tribuendus est, 264 OBLIGATIO. Aliud est obligatio et aliud institutio sacramenti, 33 Conveniens fuit ut susceptio Bapt. non obligaret ante passionem, 33 Accuratior determinatio temporis hujus obligationis et controversia theologo­ rum de hac re, 34—36 Controversia inter Augustinum et Hi­ eronymum de tempore quo obligatio N. L. incoeperit, 35 sq. OLEUM. Notio et usus olei in Scriptura et Eccle­ sia, 302 sq. Duplex sacramentum et plura sacramentalia in oleo conficiuntur, 303 Chrisma est oleum mixtum balsamo ac benedictum, 303 Convenientia usus olei in Confirm., 310 SQ· Vide: BALSAMUM. CHRISMA. 446 INDEX ANALYTICUS ♦ORDO ROMANUS (anterior saec. 13) refert formam Confirmationis qualis hodie adhuc consignatur in Pontificali Romano, 324. 325 ♦PAGANI. Quandonam divulgatio evangclii et legis Bapt. sufficienter ad omnes populos pervenerit, 35 Parvuli infidelium valide sed illicite bap­ tizantur, invitis parentibus, 155. 157— 160 Paganus est minister validi baptismi, 165. 167-171 Nec huic obstat defectus characteris baptismalis, 171 Casus de pagano baptizante primo ab Augustino propositus est, 166 Apud plures populos gentiles in usu erat Circumcisio, 249 Rationalistae Confirmationis originem repetunt ex ritibus paganis, 266 Martyrium parvulos justificat quamvis non sint capaces actus virtutis forti­ tudinis, contra quosdam doctores, 210. 211. 225 Parvulus in utero matris, in ea vel cum ea occisus in odium fidei, est martyr, 224 Aetas infantilis non obstat susceptioni sacramenti Confirm., 373 De praxi et convenientia differendi Con­ firmationem ad annos discretionis, 374 sq. PASSIO CHRISTI. Ejus symbolismus in Bapt., 2. 3. 7. 51. 58. 185. 222 Hic symbolismus fundat initerabilitatem Bapt., 102 sq. Bapt. et Euch. diverso modo reprae­ sentant passionem Christi, 103 sq. Ex passione Christi provenit vis Bapt. aliorumque sacramentorum, 27. 29. 45. 89. 145. 182. 185. 222 Baptismus administratus ante passionem Christi habuit vim ex ipsa passione, quamvis post passionem obtinuerit pleniorem efficaciam, 33 Efficacia passionis Christi in effectum Bapt., 89 sq. Quare passio Christi non exprimatur in forma Bapt., 66 Conformatio cum passione Christi est propria ratio quare martyrium habeat vim justificativam, 216. 217. 222. 225. 228 PARVULI. Necessitas baptismi parvulorum peculiari­ ter impugnatur a pluribus Protestantibus, 105 sq. 124. 130. 138 Absoluta Bapt. necessitas non contra­ dicit universali voluntati Dei salvificae, 133 Quidam theologi excogitarunt aliquod extraordinarium medium salutis pro parvulis praeter Bapt., 106-108 Parvuli valide, fructuose et convenienter baptizantur, 142-146 Liceitatem et valorem baptismi par­ vulorum impugnant Anabaptistae, PATRES. 136-139 De Baptismo: Acceptio vocis Baptismi, 3 sq. Parvuli in maternis uteris valide bap­ tizantur, 150-152 Opera de Baptismo, 12 sq. Juxta quosdam Patres Apostoli ante Controversia theologorum de valore passionem baptizarunt baptismo Joan­ Baptismi in utero, 147-150 Parvuli infidelium nequeunt invitis par­ nis, 29. 32 Aqua Bapt. vim sanctificandi obtinuit entibus licite baptizari, 157-160 cum Christus in Jordanem descendit, Ecclesia supplet intentionem et fidem 28. 30 in baptismo parvulorum, 130 sq. 142 Benedictio aquae baptismalis nequaquam sq. 145 sq. 183 proponitur ut essentialis, 42-44. 46 Sicut peccatum Adae nocuit infantibus, Absoluta Bapt. necessitas signanter pro­ sic prodest cis fides Ecclesiae, 131 Non convenit differre baptismum par­ ponitur; nec obstat severitas Tertul­ vulorum, 124. 125. 127. 144—146 liani et Nazianzeni contra convenien­ Parvulus ad usum rationis perventus tiam baptismi parvulorum, 111-115. non pendet a parentibus quoad ea 120 quae sunt divini juris, 153 Patrum interpretatio textuum Joan. 13, In parvulis, utpote actus virtutis in­ 10; Ephes. 4, 5; Hebr. 6, 4. 6, 98-101 capacibus, martyrium habet imperfec­ De vi justificativa contritionis et quo tam rationem, 209 sensu Patres asserant hominem quam- INDEX ANALYTICUS tumvis bene dispositum non salvari absque Bapt, vel martyrio, 194-203 De vi justificativa martyrii, 212-215 De Confirmatione: Opera Patrum, 259 sq. Ante saec. 3 pauca ct obscura habentur testimonia de Confirm., 259. 278 Praecipua testimonia, 269-274 De silentio Patrum graccorum circa im­ positionem manuum in Confirm., 299 De effectu Confirm., 275. 342-344 Patres characterem Confirm, considerant ad modum unius cum charactere Bapt., 343 sq. PATRINUS. In Baptismo, 185 sq. In Confirmatione, 404 sq. PECCATUM. Variae sententiae de peccato irremissi­ bili, circa textum Hebr. 6, 4. 6, 100102 Vide: VENIALE PECCATUM. ♦PELAGIANI negabant absolutam Bapt. necessitatem, distinguentes inter necessi­ tatem ad consequendum regnum coelo­ rum et necessitatem ad consequendam vitam aeternam, 105 sq. 119 ♦PETROBRUSSIANI negarunt validita­ tem baptismi parvulorum, 136 ♦PETRUS LOMBARDUS. Doctrina de Baptismo, 14 De tempore institutionis, 27 sq. Impugnat errorem Hugonis a S. Victore circa propriam materiam Bapt., 47 Non refert explicite formam Bapt., 74 Docet validum esse baptismum “In nomine Jesu Christi”, 62 Inclinare videtur in sententiam eorum qui coarctant fructuositatem baptismi parvulorum, 138 Quo sensu negaverit validitatem Bapt. in utero, 148-149 Contritio supplet Bapt. in voto, 199 Axioma “Voluntas pro facto reputatur”, 233 sq. Explicite refert ac divulgat formulam “Baptismus fluminis, flaminis et san­ guinis”, 231. 234 Baptismus Joannis fuit sacramentum, 240 Ita exaggerat vim baptismi Joannis ut S. Thomas in Comment, ejus opini­ onem dicat irrationabilem, 240 sq. De Confirmatione, 256. 257. 260. 294 447 Confirmatio praecellit baptismo, 256 De initerabilitate Confirm., Bapt. et Ordinis, 356 POENA TEMPORALIS. Totaliter remittitur per Bapt., 88-90 Non tamen eximitur baptizatus a poena solvenda quae per judicem civilem infligitur, 79. 89 sq. Item, poenalitates vitae et concupiscentia non auferuntur per Bapt. in hac vita, 90-92. 253 Etiam per martyrium poena temporalis totaliter aufertur, 223 POENITENTIAE sacramentum juxta Modernistas originem habuit per divisionem ipsius Baptismi in duplicem ritum, 20 ♦PONTIFICALE ROMANUM. De Confirmatione, 277. 299 sq. De ejus forma, 319 sq. 322. 324. 330 De ritu reconciliationis haereticorum per manuum impositionem, 361 sq. De caeremoniis Confirm., seu de in­ structione, jejunio, patrino, chrismatione cum pollice, ligatione frontis, 403-406 PRAECEPTUM. Bapt. est de necessitate praecepti divini tam positivi quam naturalis, 122 sq. Bapt. nequit esse directe de necessitate praecepti ecclesiastici, 123 PRESBYTER. Est minister Bapt. magis proprie et directe quam episcopus, 175 Discrimen inter presbyterum et diaco­ num baptizantes ex licentia. 175 sq. De indole potestatis presbyteralis relate ad Confirm., 398-400 ♦PROTESTANTES. De Baptismo: Generalis doctrina et opera. 16 sq. Negant sacramentalem rationem Bapt. seu efficaciam ex opere operato, 17 Negant necessitatem formae et invocati­ onis SS. Trinitatis, 17. 61 sq. 68 Negant vel in dubium revocant absolu­ tam necessitatem Bapt., saltem quoad parvulos. 105 sq. 124. 130. 137-139 Effectum Bapt. deprimunt simul et exaggerant, 79. 89 Plures, cum Luthero ct Calvino contra Anabaptistas et Baptistas, admittunt validitatem Bapt. parvulorum. 137 Juxta Erasmum, parvuli usum rationis 44S INDEX ANALYTICUS assecuti interrogandi sunt an bap­ tismum susceptum ratum habeant, 139. 145. 146 Ex praejudicio de justificatione per solam fidem negant actum contritionis sup­ plere Bapt. in voto, 189 Ex eodem principio identificant baptis­ mum Joannis cum Baptismo Christi, 239 De Confirmatione: Generalis doctrina, 263 sq. Negant Confirm, propriam rationem sacramentalem, 263 sq. 265 sq. 278 sq. Lutherani retinent quamdam caeremo­ niam confirmatoriam, 264. 265 sq. 278 sq. Anglicani ritualistae reponunt Confirm, inter sic dicta sacramenta minora, 264-266 Protestantes peculiariter impugnant ma­ teriam Confirm, tum proximam tum remotam, 278 sq. 307. Reiciunt formam Confirm, ut sine fundamento in Scriptura et incon­ veniens, 327 Denegant Confirm, effectum spiritualis roborationis quem tribuunt Euch. vel Bapt., 338. 347 Reiciunt omnem characterem sacramen­ talem, 339 Reiciunt ipsam utilitatem Confirm., 364 Docent reservationem Confirm, episco­ pis nullum habere fundamentum in Scriptura et Traditione, 378 sq. Reprehendunt caeremonias Confirm., 402 Vide: ANABAPTISTAE. ANGLICAN!. BAPTISTAE. CALVINISTAE. CAL­ VINUS. LUTHERANI. LUTHERUS. PROVIDENTIA. Deus suaviter et sapienter Bapt. insti­ tuit in aqua et ablutione, 60 Absoluta necessitas Bapt. pro parvulis non contradicit universali voluntati Dei salvificae, 132 sq. Providentiae Dei valde convenit ut minister Bapt. sit quilibet homo, sicut quod materia sit quaelibet aqua et ablutio, 170 Deus potentiam suam sacramentis non alligavit, 105. 199. 205. 346. 370 Providentia supernaturalis non destruit naturam ejusque leges, 156. 157 sq. ♦QUAKERI intelligunt Bapt. metaphorice, despicientes ritum sensibilem, 20. 38 ♦QUESNEL exaggerat effectum Bapt., 79. 81 ♦QUINTILLA. Ejus error de Bapt. impugnatur a Tertulliano, 38. 41. 162. Quintilliani aquam Bapt. despiciebant, 38. 112 Vide: GNOSTICI. ♦RATIONALISTAE. Negant divinam institutionem Bapt., 20 Eorum interpretatio textuum Matth. 28, 19; Mare. 16, 16; Joan. 3, 5, 23 sq. 25 Confirmationis originem repetunt ex ritibus paganis, 266 Renan eamdem repetit et ritibus Gnosticorum, 278 Vide: LIBERALES PROTESTANTES. MODERNISTAE. REBAPTISMUS. Fuit in usu apud Marcionitas ct quosdam Anabaptistas, 96 De Ecclesiae praxi rebaptizandi quosdam haereticos, 97 sq. REGENERATIO. Quid integraliter importet baptismalis regeneratio, 85-95 Ipsa fundat rationem tum necessitatis tum initerabilitatis Bapt., 102. 120 REMEDIUM NATURAE. Fuit sacramentum regenerationis in statu legis naturae, 10. 119 sq. 131. 132. 235. 248 Ejus habitudo ad Bapt., 10. 119 sq. 131. 132. 235. 248 RES ET SACRAMENTUM Confirm., 78. 207. 338 Bapt. et REVIVISCENTIA Baptismi, 87 sq. ♦RITUALE ROMANUM. De Baptismo: Materia remota, 40 Benedictio aquae baptismalis, 42 De infusione et immersione, 52 sq. 57 Necessitas Bapt., 111 Ejus initerabilitas, 97 De baptismo parvulorum, 151 De ministro Bapt., 164 De caeremoniis Bapt., seu de linitione cum sputo et impositione manuum, 184, 185 De Confirmatione: Materia proxima, 277 INDEX ANALYTICUS Materia remota, 302. 315 Confectio chrismatis, 306 Forma, 319 Necessitas, 366 Caeremoniae: ligatio frontis, 401. 407 SACRAMENTALIA. MONIAE. Gcneratim impugnant praxim latinam differendi Confirm, ad annos discre­ tionis 374 Vide: CAERE­ SACRAMENTARIA GELASIANUM ET GREGORIANUM. De ritu Confirm., 292 De forma Confirm., 292. 322. 323. 324 sq. 332 sq. SACRAMENTUM in quo martyrio, 224, 235 sq. differat 449 a ♦SCHELL peculiarem habet opinionem de extraordinario remedio salutis pro parvulis, praeter Bapt., 106. 107. 121 ♦SCHISMATICI ORIENTALES. De Baptismo: Generalis doctrina et opera, 15 sq. Varii dissensus a Latinis, 15 sq. Acriter impugnant praxim latinam bapti­ zandi per infusionem, 16. 51 sq. Error quorundam, uti Mesoloras, de materia remota, 39 In casu necessitatis laicus potest bapti­ zare, dummodo sit orthodoxus, 162 Extra casum necessitatis talis baptismus est, juxta quosdam, invalidus, 162 sq. Juxta quosdam russos, Baptismus a laico collatus ideo est validus quia jam cessavit hierarchia in Ecclesia, 163 Quidam carpunt aliquas caeremonias Baptismi Latinorum, 15 sq. De Confirmatione: Generalis doctrina, 262 sq. Ritus Confirm., 277 Benedictio chrismatis, 307 Sola unctio est materia proxima, 280 Particulares quidam errores de materia remota, 307 sq. Forma, 320 Particulares errores de forma, 327 Quidam errant de existentia vel essentia characteris, 339 Quidam effectum Confirm, exaggerant in detrimentum Bapt., 345 sq. Plures nagarunt initerabilitatem Con­ firm., 353 sq. 357 An ritus reconciliationis apostatarum fuerit iteratio Confirm., 357 Unus vel alter, post Photium, videtur docuisse ministrum ordinarium non esse solum episcopum, 377 sq. ♦SCOTUS. Christus instituit Bapt. cum ante passionem misit discipulos ad bapti­ zandum, 29 Ex speciali dispensatione Apostoli baptizarunt “In nomine Jesu Christi”, 62 Scotus testatur usum immersionis fuisse rarissimum suo tempore, 56 Immersio occisiva non est valida materia Bapt., 59 Parvuli infidelium, invitis parentibus, licite baptizantur, 154 De forma Confirm, nimis rigide Scotus sentire videtur, 329 Confirm, est stricte necessaria ad salutem, 364 Non improbabile Scotus putat reserva­ tionem Confirm, episcopis esse de solo jure ecclesiastico, 379 SIGNATIO. Signatio frontis in Confirm., 294 sq. Signatio seu impressio characteris, 256. 334. 335. 342. 343. ♦SOCINIANI. Bapt. non est ritus sensibilis, sed meta­ phorice accipiendus, 20 Juxta Socinum, forma in Bapt. non est necessaria, 62 SPIRITUS S. Vox “Spiritus” in textu Joan. 3, 5, 25 sq. 258 Promissio Spiritus S., descensus Spiritus S. in die Pentecostes et praecique acceptio Spiritus S. a fidelibus, referuntur ad Confirm., 258. 267. 314. 341 Vox “Spiritus” in Joan. 3, 5, juxta quosdam Patres refertur ad Confirm., 258. 271. 346 ♦SUAREZ. Christus instituit Bapt. cum ante passionem discipulos misit ad bapti­ zandum, 29 Apte jam suo tempore Suarez explicite docuit validitatem Bapt. in utero, 147 Minus recte putat Ecclesiam posse baptismum parvulorum differre usque ad aetatem adultam, secluso mortis periculo, 127 Putat attritionem in martyrio non 450 INDEX ANALYTICUS requiri sed sufficere intentionem moriendi pro Christo, 219 sq. De forma Confirm, nimis rigide sentire videtur, 329 SYMBOLISMUS. Aquae in Baptismo, S sq. 11 sq. 89 sq. 92 Ablutionis: Symb. passionis, 2. 3. 7. 51. 58. 185. 222, gratiae, 58. 92, Trini­ tatis, 58 Olei olivarum in Confirm., 248. 288. 310. 311. 313 Balsami in oleo Confirm., 284. 311. 313 sq. Compositionis chrismatis ex oleo et balsamo, 314 ♦TERTULLIANUS. Nomen Baptismi, 2. 4 Apostoli ante passionem baptizarunt baptismo non Christi sed Joannis, 29. 32 Materia remota Bapt., 40. 41 ’Ιχ0υ$, 41 Aqua virtute Spiritus “vim sanctificandi combibit”, 41 Necessitas Bapt., 111. 115 Severe judicat de convenientia baptizandi parvulos, 115. 138. 195. Apostoli non necessario baptizari debuerunt, 129 Etiam laicus potest Bapt. administrare, 165. 169 Reprobatur mulierum petulantia in sacris, 162 Tertullianus vim contritionis exaggerare videtur ut inde dilationem Baptismi commendet, 195. 196 De efficacia martyrii, 212 Tertullianus montanista impugnat privi­ legium martyrum concedendi pacem lapsis, 223 De baptismo Joannis, 244. 247 De Confirmatione, 270, ejusque materia, 286, et forma, 321 THEOLOGI. De Baptismo: Bibliographia, 13 sq. Acceptio vocis “Baptismus”, 4 Theologi moderni diserte contra Ratinalistas defendunt existentiam sacramenti Bapt., 19 Controversia de tempore institutionis, 27-29. 34-36 Quidam volunt Bapt. nondum esse pro omnibus populis medium necessarium ad salutem, 34 sq. 108. 121 Quidam excogitarunt ineptum aliquod medium solutis pro parvulis praeter Bapt., 106. 107 sq. Quidam fructuositatem Bapt. parvulorum coarctarunt, 137. 138 Controversia de validitate Bapt. in utero, 147-150 Quidam efficacitatem martyrii reponunt in ipsa vi actus charitatis, 210 De Confirmatione: Bibliographia, 260 sq. Quidam dixerunt Confirm, fuisse a Christo institutam tantum mediate, 276 Controversia de propria materia proxima, 279-281 Controversia de necessitate balsami et benedictionis in materia remota, 308-310 Controversia, non facile solubilis, de determinata forma, 320 sq. 328-330 Quidam pauci docuerunt gratiam roborativam non esse proprium effectum Confirm., 338 sq. 346. 365 Controversia de modo necessitatis, 364 sq. Controversia de indole antiquae praxis reconciliandi haereticos per imposi­ tionem manuum, 358-362 Quidam dixerunt reservationem Con­ firm. episcopis esse de solo jure eccle­ siastico, 379 Variae explicationes de indole ministri extraordinarii Confirm., 398-400 ♦THOMAS AQUINAS. De Baptismo: Baptismus institutus est in Jordane, 28. 30 Apostoli ante passionem baptizarunt baptismo Christi, 32 Lex Baptismi non obligavit ante passionem, 33 Baptismus sub diverso respectu multi­ plici tempore institutus dici potest, 36 Materia sacramenti praeexistit a natura sed forma est totaliter ex institu­ tione 27 Quomodo corrumpatur aqua ad Bapt. requisita, 37 sq. Convenientia aque ut materiae Bapt., 45. 90 Reicitur error Hugonis a S. Victore circa propriam materiam Bapt., 47 Causalitas physica sacramenti Bapt., 48 Trina immersio dicitur a S. Doctorc communis praxis sui temporis, 56 Immersio non est de necessitate Bapt., 58 INDEX ANALYTICUS Symbolismus ablutionis, 58 Bapt. ct Euch. diverso modo reprae­ sentant passionem Christi, 104 Sufficit immersio partialis, 60 Ex speciali dispensatione Apostoli bapti­ zarunt “In nomine Jesu Christi”, 62 S. Doctor putavit formulam graccam esse deprecativam potiusquam decla­ rativam, 76 Ex conceptu incorporationis ad Christum deducuntur omnes Bapt. effectus, 84 sqq. Incorporatio ad Christum fit dupliciter, per fidem nempe et sacramentum, atque diversimode in triplici lege, 119 sq. 131 Bapt. aufert totam poenam tempo­ ralem, 89 Non aufert tamen poenam temporalem quae infligitur a judice civili, 90 Item non aufert poenalitates vitae, 90-92 Speciales Bapt. effectus sunt illuminatio et fecundatio, 95 Initerabilitas Bapt., 103 sq. Necessitas Bapt., 104 De baptismo non differendo, 124. 126 Apostoli et B. Virgo probabiliter Bapt. susceperunt, 128 sq. De fructuositate et convenientia Bapt. parvulorum, 138. 142. 143 sq. Intentio et fides in infantibus suppletur ab Ecclesia, 130 sq. 142 sq. 146. 183 De baptizandis parvulis, operatione caesarea extractis vel partialiter in lucem egressis, 146 sq. Parvuli ad usum rationis perventi non pendent a parentibus quoad ea quae sunt divini juris, ut susceptionem fidei et Bapt., 153 Parvuli infidelium, invitis parentibus, valide sed illicite baptizantur, 157-159 Mulier, laicus ct paganus possunt valide ct, in casu necessitatis, licite baptizare. 170 sq. Solus sacerdos est minister ordinarius Bapt., 174 Episcopis proprius competit officium docendi, presbyteris vero baptizandi, 175 De unico baptismo a pluribus ministris collato, 178 sq. De caeremoniis Bapt., seu catcchismo, exorcismo, salis immissione in os, sputi linitione, unctione in pectore ct inter scapulas, tempore ct loco, 451 patrino, unctione in vertice, imposi­ tione vestis, 182-186 Contritio justificat ex voto Bapt., 205 Contritio non supplet Bapt. quoad collationem gratiae sacramentalis qua talis et characteris, 207 Character non confertur nisi per sacra­ mentum, 207 Ad rationem martyrii requiritur ut mors sequatur, 208 Item requiritur realis occisio, nec sufficit desiderata; unde B. Virgo non fuit stricte martyr, 208 Milites occisi pro fide in bello sancto sunt veri martyres, 208 Martyrium ut opus operantis est actus elicitus a virtute fortitudinis, 209 Martyrium, sicut Baptismus, habet vim sanctificativam ex similitudine pas­ sionis Christi, 217. 219 sq. 222 Divisio trium baptismorum: fluminis, flaminis et sanguinis, 222, 234 Martyrium supplet abundantiori modo effectum Bapt., non tamen quoad gratiam sacramcntalem et charac­ terem, 221 sq. Parvuli ex martyrio salutem conse­ quuntur, quamvis non sint capaces actus virtutis fortitudinis, 225 Martyrium est a charitate imperante et a fortitudine eliciente, 209, 225 sq. 227 sq. Exinde tamen non sequitur charitatem necessario requiri ad martyrium, 227 sq. Martyrium justificat ex opere operato, 217. 219 sq. 228 sq. De voto Bapt. incluso et operante in contritione et martyrio, 234 sq. Axioma “Voluntas pro facto reputatur”, 234 De baptismo Joannis S. Doctor agit in tractatu De Verbo Inc.; in Summa negat baptismum Joannis esse sacra­ mentum. quod concesserat cum Lom­ bardo in Commento, 240. 243 sq. Baptismus Joannis fuit quoddam sacramentalc disponens ad Baptismum Christi, 244-246 De Circumcisione, 248 Fuit verum sacramentum A.L. prae­ paratorium Bapt., 251 sq. Convenienter instituta est quantum ad tempus, subjectum ct ritum, 252-254 De Confirmatione : Definitio, 257. 347. 352. 353 Tota materia de Confirm. S. Doctor 452 INDEX ANALYTICUS tradit in q. 72, per 12 articulos, 260. 264 Convenientia institutionis, 275 Immediata institutio per Christum, 276 Tempus institutionis, 276 Materia Confirm, est unctio et manuum impositio ab unctione non distincta, 280 sq. Convenientia signationis frontis in Confirm., 295 Apostoli effectum Confirm, conferebant etiam extrasacramcntaliter, 281 Balsamum et benedictio sunt essentialia in materia Confirm., 308. 309 Convenientia usus olei olivarum in Confirm., 310 sq. Convenientia usus balsami in oleo Confirm., 313 sq. Convenientia compositionis ex oleo et balsamo, 314 Descensus Spiritus S. in dic Pentecostes fuit quaedam declaratio sacramenti Confirm, ejusque materiae, 314 Quare materia Confirm., non vero Bapt. et Euch., requirat necessario Eccle­ siae consecrationem seu benedic­ tionem, 317 Quare benedictio chrismatis reservetur episcopo, 319 Formula Confirm., 324 Integra formula est essentialis, 329. 334 Convenientia formulae latinac, 331 sq. Effectus Confirm., 345. 347. 348. 349. 350 Generaliter effectus Confirm, est per­ fectio vitae spiritualis, 347 Quomodo differat a perfectione quae est effectus Euch., 348 Specialiter effectus est gratia roborativa contra exteriora agentia, 348. 350 Gratia Confirm, et gratia Bapt. differunt specifice, 349 Characteris Confirm, convenientia et essentia, 350 sq. S. Doctor non agit specialiter de neces­ sitate Confirm., 364 Confirm, est moraliter necessaria ad salutem, 364. 368. 370 sq. De ministro Confirm., 379. 380. 393 sq. 395. 400 Presbyter est minister extraordinarius Confirm., 380 Convienientia reservationis Confirm, episcopis, 393 sq. De caeremoniis Confirm., seu de con­ secratione chrismatis, impositione manuum, jejunio, patrino, 401-404 ♦TRIDENTINUM CONC. De Baptismo: Generalis doctrina, 15 Authentica interpretatio Joan. 3, 5, 21 Materia remota, 37. 39 Quoad materiam proximam, nihil ex­ plicite decernit de infusione vel im­ mersione, 52 Forma, 64 Effectus, 80 sq. Differentia inter Bapt. et Pocnit. quoad effectum, 81 Initerabilitas, 96 sq. Necessitas, 110 Baptismi parvulorum convenientia et fructuositas, 139. 140 Minister Baptismi, 164 Contritio justificat cum voto sacramenti, 192 sq. Concilium non memorat martyrium inter causas justificationis, 211 Definit contra Protestantes baptismum Joannis habuisse eandem vim ac Baptismum Christi, 21. 241 De Confirmatione: Generalis doctrina, 261 sq. Confirm, est verum sacramentum, non mera ecclesiastica caeremonia, 267 Materia Confirm, seu chrisma habet virtutem spiritualem, 284. 311 Effectus, 339 sq. 341 Late dicta necessitas seu convenientia, 365 Minister, 384 sq. TRINITAS (SS.). Mysterii divulgatio, 29. 33 sq. Authcnticitas Matth. 28, 19, 23 sq. In forma Bapt. requiritur explicita et distincta mentio mysterii, 63-72 Apparitio Trinitatis in baptismo Christi ostendit formam Bapt., 36. 65 De determinato modo exprimendi myste­ rium Trinitatis in forma Bapt., 77 Juxta Cajetanum et Maldonatum valida est forma “In nomine Trinitatis”, 62 Formula trinitaria fuit regula unde Ecclesia judicavit de valorc baptismi haereticorum, 66 Eunomiani ad inculcandum suum errorem unitaristicum baptizabant in unica immersione, 55 E converso Ariani Wisigothi ad incul­ candum tritheismum baptizabant in trina immersione, 55 Ad hunc vero errorem abiciendum INDEX ANALYTICUS catholici hispani bapti2abant in unica immersione, 51. 55 UNCTIO. Multiplex usus unctionis commemoratur in Scriptura, 256. 258. 298 Unctio baptismalis, 184. 186 Unctio confirmatoria, 296-298 A quibusdam theologis unctio dicitur non essentialis in materia Confirm., 279 VENIALE PECCATUM. Nonnisi per contritionem seu charitatem directe remittitur; quomodo Baptis­ mus et martyrium se habeant ad ejus remissionem, 86. 222 ♦VIENNENSE CONC. definit ut liorem sententiam qua docetur per Bapt. non solum peccatum auferri, set etiam gratiam 138. 140 probabi­ parvulis originale conferri, VOTUM. Effatum “Voluntas pro facto reputatur”, 233 sq. Necessitas in re vel voto, 104. 128. 346 Cone. Trid. loquitur de voto sacramenti, 192 453 Contritio justificat cum voto, imo cx voto Bapt., martyrium vero cum voto non cx voto Bapt., 219. 234 sq. 236 sq. Votum Bapt. et votum aliorum prae­ ceptorum diversimode concurrunt ad justificationem, 206 Votum Confirmationis in eo qui accipit effectum Confirm, ante ipsum sacra­ mentum, 346. 370 ♦WALDENSES. Negant validitatem Baptismi parvu­ lorum, 136 An negaverint ipsum sacramentum Con­ firm., 265 Docentes hierarchiam non esse a Christo institutam, inferunt episcopum et presbyterum aequo jure esse ministros Confirm., 378 ♦WICLEFFITAE. An negaverint ipsum sacramentum Con­ firm., 265 Negata ordinis hierarchia, docent epis­ copum et presbyterum aequo jure esse ministros Confirm., 378 Wicleff ait reservationem Confirm, epis­ copis provenire cx cupiditate lucri et honoris, 378