'IRA G ΤΑ Ί ' US J) () GM A TIC US DE EUCHARISTIA TOM. II. DE SACRIFICIO EMMANUEL DORONZO, Ο.Μ.Ι. s.T.rfr ph.d. Lector Theologiae Dogmaticae In Catholica Universitate Amcricac Washington!!, D. C. EX TYPOGRAPHY BRUCE Milwaukee Imprimi potest: William Λ Robbins, Superior Provincialis Nihil obstat: Joseph C. Fenton, Censor Deputatus Imprimatur: Φ Joannes M. McNamara, D.D., Episcopus Eumcniac, Administrator Archidiocccsis Baltimorcnsis ct Washingtonicnsis September 5, 1947 14608 Copyright, 1948 The Bruce Publishing Company Printed in the United States of America PATRI HILARIO BALMES, O.M.I. Ex Memori Animo “Sacramentum Memoriae" (Augus­ tinus, Contra Faustum. 20). “Recolitur memoria passionis eius" (S. Thomas, Opusc. 30). SEGRETERIA DI STATO DI SUA SANTITÀ Ex Aedibus Vaticanis die 10 Junii 1947 Reverende Pater, Augustus Pontifex gemina de causa grata accepta habuit duo volu­ mina, recens Ei abs te muneri data, quibus inscriptio alteri “De sacra­ mentis in genere” et alteri “De baptismo et confirmatione.” Sanctitas Sua enim inde perspexit, luculenta testificatione declara­ tam, pietatem et obsequium, quibus in exemplum Petri Sedem excolis, et ubertatem perspicuitatemque doctrinae manifesto vidit, qua rem theologicam ad sacramenta spectantiam fuse pertractasti. Sanctitas Sua gratulatur plurimum tibi, quod curas laboresque tuos in hoc insigne opus contuleris, atque omina facit, ut pergas, divite vena. Ecclesiae vera et mysteria lucido calamo inlustrare. Hoc autem in auspicium tibi supernae benignitatis munera invocat inque horum pignus Apostolicam Benedictionem impertit. Interea qua par est observantia me profiteor tibi addictissimum J. B. Montini Subst. Reverendo Patri Emmanueli Doronzo O.M.I. Professori in Catholica Universitate Studiorum Washingtoniensi vi JOANNIS T. MCNICHOLAS ARCHIEPISCOPI CINCINNATENSIS PONTIFICIAE STUDIORUM COMMISSIONIS PRAESIDIS PRAEFATIO Profecto Nobis licebit prooemium incohare huius libri illud afferendo Angelici Doctoris de venerabili altaris Sacramento: “O pretiosum et admirandum convivium, salutiferum et omni suavitate repletum! Quid enim hoc convivio pretiosius esse potest? . . . Quid hoc Sacramento mirabilius?” Namque Christus “in ultima cena, quando Pascha cum discipulis celebrato transiturus erat de hoc mundo ad Patrem, hoc Sacramentum instituit, tamquam passionis suae memoriale perenne, figurarum veterum implet i vum, miraculorum ab ipso factorum maxi­ mum; et de sua contristatis absentia solacium singulare" (Opusc. 57 ). Quo quid potest esse pulchrius vel sublimius? Quae cum ita sint, haud mirum est iis qui sacrae theologiae operam dederunt, ab ipso initio Ecclesiae nascentis usque ad hodiernum diem, semper solemne fuisse omnes vires atque omne ingenium suum adhibere in hoc augustissimo Sacramento exponendo et uberius illustrando. Quod etiam felici eventu nuper fecit D. Emmanuel Doronzo, O.M.I., auctor huius aurei libri, cui titulus “De Eucharistia: tomus ii, De Sacrificio.” Hoc in volumine quod quartum in serie de re sacramentali a docto auctore conscripta ex sollertibus Bruce typis nunc demum in lucem prodit, ipse amplissimum praebet excursum theologicum de excellen­ tissimo Eucharistiae sacrificio. Etenim aequilibrium illud scientificum, ut dicitur, inter positivam et speculativam hodiernae theologiae partes, quod auctor noster in praefatione prioris operis “De Sacramentis in genere" peropportune auspicabatur, in hoc quoque tractatu non mediocriter eum assecutum esse manifeste constabit vel celeri digito pervolutanti fusas exposi­ tiones earum quae in hac re agitari solent quaestionum celebriorum, utpote, de ipsa veritate Missae sacrificii adversus Protestantes et hodiernos Rationalistas, de natura et indole sacrificii in genere apud doctores scholasticos disputata, de ipsa essentia sacrificii Missae, quae quidem ultima quaestio recte vocatur “crux modernorum theologorum." vn viii PRAEFATIO In his autem aliisque quaestionibus tractandis, Divi Thomas Aqui­ natis, Ducis studiorum et communis Ecclesiae Doctoris, “rationem, doctrinam, et principia” auctor fideliter prosequitur, ecclesiastici ipsius magisterii dictamini obtemperando. Ob uniformem ac constantem expositionis methodum dilucidumque rerum ordinem necnon ob copiosum hodiernisque lectoribus facilem sermonem, hoc opus, ceteroquin praestantissimum, omnibus sacrae scientiae cultoribus ultro se ipsum commendabit, iis praesertim pro­ futurum qui in Universitatibus et Seminariis disciplinae theologicae addiscendae vel tradendae fideliter ac strenue incumbunt. Denique sacérdotibus omnibus hunc optimum librum valde com­ mendamus, cum circa adorabile illud Eucharistiae Sacramentum tota fere vita sacerdotalis atque operatio directe vel indirecte versetur, veluti circa centrum et finem totius religionis Christianae. Nam si sacerdotem non orantem vix quisquam animo concipere poterit, sacer­ dotem non litantem omnino absonum habebit. Neque enim umquam vere homo Dei et alter Christus erit sacerdos, quin in primis hominem Eucharisticum se praebeat et tota mentis acie se dedat studio et amori illius Fidei Mysterii, in quo Christus ipse manet et operatur. Quare auctori clarissimo ex animi sententia gratulamur eique opta­ mus ut Deus Optimus Maximus opus ipsum auctoremque operis copiose benedicat. ψ Joannes T. McNicholas Archiepiscopus Cincinnatensis Cincinnati, Die 7 Novembris 1947 ORDO PARTIUM DE EUCHARISTIA (Continuatio Ordinis praecedentis voluminis) Tom. II. Dc Sacrificio CAPUT VII. DE RITU EUCHARISTICO SEU DE SACRIFICIO MISSAE 781-7S6 INTRODUCTIO Art. 43. Utrum sacrificium in genere convenienter de­ finiatur: signum interioris agnitionis supremi Dei dominii, consistens in oblatione rei sen­ sibilis per aliquam mutationem destructivam, facta Deo in eius honorem a legitimo minis­ 786-827 tro publice deputato. Art. 44. Utrum Missa sit verum et proprie dictum sacri­ 827-917 ficium N.L. Art. 45. Utrum Missa sit sacrificium essentialiter rela­ 917-928 tivum, seu repraesentativum sacrificii crucis. Art. 46. Utrum Missa consistat essentialiter in duplici 928-967 consecratione. Art. 47. Utrum sacrificium Missae consistat formaliter in ipsa oblatione atque immolatione crucis, prout repraesentative reiterata in mystica mactatione ejusdem victimae, per consecra­ 967-1033 tionem peracta. Art. 48. Utrum Christus sit principalis et formalis offe­ rens sacrificii eucharistici, sacerdos vero ut repraesentans Ecclesiam sit secundarius et instrumentalis offerens, Ecclesia autem et fi­ deles sint offerentes mediati per sacerdotem. 1033-1049 Art. 49. Utrum sacrificium eucharisticum habeat quad­ ruplicem finem, latreuticum nempe, eucha­ risticum, impctratorium et propitiatorium. 1049-1061 IX ORDO PARTIUM Art. 50. Utrum propria et intrinseca efficacitas sacri­ ficii Missae proveniat unice ex parte Christi, seu ex valore victimae oblatae, ex dignitate principalis offerentis et ex dispositione inter­ ioris affectus quo ipse movetur. Art. 51. Utrum sacrificium Missae habeat efficaciam ex opere operato et infallibiliter. Art. 52. Utrum efficacitas sacrificii Missae secundum se et in actu primo habeat valorem simpliciter infinitum, tum intensive tum extensive. Art. 53. Utrum efficacitas sacrificii Missae, in actu se­ cundo et secundum eius applicationem, sit tum intensive tum extensive finita, idque ex sola ratione dispositionis subiecti. Art. 54. Utrum fructus immediatus vel mediatus sacri­ ficii Missae sit expiatio seu remissio peccati mortalis et venialis, satisfactio seu extinctio poenae temporalis, impetratio tum primae gratiae, tum augmenti gratiae, tum aliorum auxiliorum supernaturalium, tum tempora­ lium quorumcumque bonorum. Art. 55. Utrum efficacitas impetratoria et propitiatoria sacrificii Missae sit applicabilis omnibus et solis vivis ac defunctis in statu ultimi ter­ mini nondum constitutis. Art. 56. Utrum in Eucharistia ratio sacrificii et ratio sacramenti adaequate distinguantur ac per­ fecte copulentur in mirabili synthesi unius mysterii Corporis Christi. Art. 57. Utrum convenienter assignentur caeremoniae et sacramentalia Eucharistiae in celebratione sacrificii Missae. 1061 1064 1064-1069 1069-1076 1076-1100 1100-1106 1106-1158 1158-1162 1162-1219 INDICES Index Index Index Index Index Biblicus Exegeticus Thomisticus Onomasticus Analyticus Li]-[5] |6]-[8] [9]-[10] Hl]-[20] [21]-[47] CAPUT VII DE RITU EUCHARISTICO SEU DE SACRIFICIO MISSAE INTRODUCTIO 1. RATIO ET MOMENTUM CAPITIS. S. Thomas quaestioni 83, quae est de sacrificio Missae, aptissimum praefigit titulum: “DE RITU HUJUS SACRAMENTI”, ut inde ostendatur unitas formalis totius tractatus qui est de ipso sacramento Eucharistiae. 1 Praeter communia manualia et generalia scripta theologica, confer sequentia opera: Cajetanus, Tractatus lOus, De Missae sacrificio et ritu adversus Lutheranos (1531). in Opuscula omnia, t. 3, Augustae Taurinorum, 1582. M. Bains, De sacrificio liber unus, Opera, Coloniae Agrippinae, t. 1, 1595. Tanner, De ss. Missae sacrificio, Ingolstadii, 1620. Becanus, De triplici sacrificio naturae, legis, gratiae, Lugduni. 1631. De triplici coena calvinistica, lutherana, catholica, Moguntiae, 1608. ./. Bona, De sacrificio Missae, Romae, 1658. Pasqualigo, De sacrificio N.L., Lugduni, 1662. Benedictus XIV, De Missae sacrificio (Apud Mignc, Thcol. Cursus, t. 23). De Condren, L’idée du sacerdoce et du sacrifice de Jésus-Christ, Parisiis, 1677. Le Brun, Explication litérale, historique et dogmatique des prières et des cérémonies de la Messe, Paris, 1716. Stockl, Das Opter nach seinem Wesen und nach seiner Geschichte, Mainz, 1861. Thalhojer, Die Opferlehre des Hebraerbricfes, Regensburg, 1870. Stenlrup, De sacrificio Eucharistiae, Oeniponte, 1889. J. Schwane, Die cucharistische Opferhandlung, Freiburg, 1889. .4, Vacant, Histoire de la conception du sacrifice de la messe dans l'Eglise latine. Lyon, 1894. Probst, Die Abendliindischc Messe vont 5. bis 8. Jahrhundert. 1896 A. Franz, Die Messe im deutschen Mittelalter, Freiburg, 1901. Many, Praelectiones de Missa, Parisiis, 1903. IV. Giitzmann, Das eucharistische Opter nach der Lehre der alteren Scholastik, Freiburg, 1901. J. Bellord, The Notion of Sacrifice, in The Ecclesiastical Review. Philadelphia, I <»05. t. 33, p. 1 sq. The Sacrifice of the New Law, ibid., p. 258 sq. Seme ria, La messa nella sua storia e nei suoi simboli, Genova, 1907. .4. Huppertz, Über den Opferbegriff dor drei ersten christlichen Jahrhundertcn. in Der Katholik, 1908, t. 37, p. 434 sq.; 1909, t. 39, p. 126 sq„ 188 sq. Grimai, La sacerdoce et le sacrifice de N.S. Jésus-Christ, Paris. 1908. Santer, Das hl. Messopfcr, Paderborn, 1909. E. Dorsch, Wieland, Renz, infra citandi, p. 839 sq. J. E. Briser, Der Opfercharaktcr der Eucharistic, in Thcolog. Quartalschrift. 1913, t 95, p. 1 sq. 781 782 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Ut enim dictum est in Introductione tractatus (p. 30), disputatio de sacrificio Missae non est consideranda ut peculiaris tractatus, veluti materialiter appositus disputationi de sacramento Eucharistiae, sed ingreditur suo modo ipsam formalem considerationem sacramenti. Id namque est huic sacramento prorsus singulare ut non modo indirecte, quemadmodum cetera, sed etiam directe et essentialiter sit ritus, seu actus cultus, quatenus nempe ipsum sacramentum in fieri consistit in sacrificio. Ex qua ratione manifestatur imprimis mysterii eucharistici excellen­ tia, quippe quod cetera sacramenta sibi subicit non solum in ratione sacramenti, tanquam finis totius ordinis sacramentalis, sed maxime in ratione sacrificii, in quo tota religio colligitur et a quo tanquam a principali pendent omnes actus et signa religionis. Ostenditur praete­ rea harmonia et unitas trium mysteriorum quae in Eucharistia obseran­ tur, quoniam sub iisdem symbolis idem Christus, realiter praesens, sacramentatur et sacrificatur, descendit ad homines in sacramentalem cibationem et ascendit ad Patrem in sacrificalem adorationem. G. Peli, Jesu Opferhandlung in der Eucharistie, Passau, 1913. E. Vendeur, La Sainte Messe, Maredsous, 1914. G. Rauschen, Eucharist and Penance (Versio ex lingua germanica), St. Louis, Mo., 1913. Lépicier, De sacrosancto sacrificio eucharistico, Romae, 1916. 0. Casei, Oblatio rationabilis, in Tiibinger theol. Quartalschrift, 1917-1918, p. 419; Die Liturgie ais Mysterienfeier, Freiburg, 1923; Die Messopferlehre der Tradition, in Theol. und Glaube, 1931, p. 351 sqq. J. Brinktrine, Der Messopferbegriff in den ersten zwei Jahrhunderten, Freiburg, 1918. Die hl. Messe in ihrem Werden und Wesen, Paderborn, 1931. G. Simons, le sacrifice de la Loi nouvelle, Bruxelles, 1918. Batiffol, Leçons sur la Messe, Paris, 1919. N. Gihr, Das hl. Messopfer, dogmatisch, liturgisch un^l aszetisch erklart, Freiburg, 1919. II. Lamiroy, De essentia SS. Missae sacrificii, Louvain, 1919. J. Rivière, Un nouveau système sur l’essence du sacrifice de la messe, in Revue de Sciences religieuses, janv.-mars, 1921. /1. Fortescue, La Messe, étude sur la liturgie romaine (Versio A. Boudinhon), Paris, 1921. E. Caronti, Il Sacrificio cristiano e la liturgia della Messa, Torino, 1923. V. Bernardi, Il S. Sacrificio della Messa, Treviso, 1924. .4. MacDonald, The Sacrifice of the Mass in the Light of Scripture and Tradition, London-St. Louis, Mo., 1924. The Sacrifice of the New Law, in The Ecclesiastical Review, Dec. 1905. J. Krainp, Die Opfcranschauungen der romischen Messliturgie, Regensburg, 1924. Opfergedanke und Messliturgie, Regensburg, 1921. Zur Frage der Konsekrationstheorie, in Theol. Quartalschrift, 1923, p. 233 sqq. A. Freericks, Das eucharistische opfer, Hildesheim, 1925. J. B. Brosnan, The Sacrifice of the New Law, London, 1926. F. Cabrol, La Messe, Paris, 1927. .4. Vonier, A key to the doctrine of the Eucharist, London, 1925. De la Taille, Mysterium Fidei, Paris, 1931. Esquisse du Mystère de la foi suivie de quelques éclaircissements, Paris, 1924. A propos d’un livre sur la Cène, Romae, 1930. Le pin, L’Idée du sacrifice de la Messe, d’après les théologiens depuis l’origine jusqu'à nos jours, Paris, 1926 (In hoc opere citantur 500 fere scriptores de sacrificio missae). L'idée du sacrifice dans la religion chrétienne principalement d’après le P. de Condren et M. Olier, Paris-Lyon, 1897. La messe et nous, Paris, 1937. INTRODUCTIO 783 Tum S. Thomas tum ceteri theologi Concilio Tridentino antiquiores, qui ita copiose rationem sacramenti Eucharistiae exposuerunt ut vix quidquam posterioribus determinandum reliquerint, minus diffuse doctrinam sacrificii exposuerunt. Ad hanc vicissim, ratione protestanticae impugnationis, recentiorum theologorum acies peculiariter con­ versa est, ita ut multa de sacrificio Missae scripta ac disputata fuerint, tum sub aspectu positivo, ad defendendam ejus existentiam ex fontibus revelationis, tum sub aspectu dogmatico, ad illustrandam seu determi­ nandam ejus essentiam et indolem sacrificalem. Merito tamen dubitari potest num tot sententiae quae circa essen­ tiam sacrificii Missae per quatuor fere saecula prolatae sunt et adhuc in dies multiplicantur, quidquam revera novum addiderint simplici doctrinae S. Thomae tum de relativa indole hujus sacrificii tum de ipsa ratione sacrificii in genere. 5. THOMAS in q. 83, supposita ut de fide existentia sacrificii Mis­ sae, unico ac brevi articulo (a. 1, infra cit., p. 926) determinat ejus essentiam, per quinque subinde articulos (a. 2-6) in explicationem ejus caeremoniarum se diffundens. Ceterum S. Doctor de sacrificio in genere directe agit in proprio loco, i.e. in 2-2, ubi de virtute religionis. De ipso sacrificio est tota quaestio 85 (cf. textus infra cit., p. 789 sq. 793. 797 ); ad idem refertur etiam q. 86, a. 1 (infra cit., p. 798), ubi agitur de oblatione seu de genere cui pertinet sacrificium. Rohner, Messopfer-Kreuzesopfer, in Divus Thomas, Freiburg, 1930, p. 3 sqq 145 sqq IF. Goossens, Les origines de l’Eucharistie sacrement et sacrifice, Paris, 1931. E. Masure, Le sacrifice du chef, Paris, 1932. V. Héris, Le Mystère du Christ, Paris, 1927, p. 332-368. Item, Le Mystère de l’Eucharistie, Editions Siloé, 1943. Dictionnaire de Théologie Catholique, art. Messe (Ruch, Gaudel, Rivière, Michel). Dictionnaire Apologétique de la foi catholique, art. Eucharistie (J. Lebreton), col 1563 sqq. Inter acatholicos: IF. B. Frankland, The Holy Eucharist, London, 1902. A”. G. Goetz, Die Abendmahlsfrage, Leipzig, 1904, p. 1S5. F. Loojs, Leitfadcn zum Studium der Dogmengeschichte, Halle, 1906. Abendmahl, in Protest. Rcalcncyclopadie, t. 1. F. Kattenbush, art. Messe, in Protest. Realencyclopadie, t. 12. Ch. Gore, Dissertations on subjects connected with the Incarnation, 1907. The Body of Christ, London, 1902. A. Harnack, Lehrbuch der Dogmengeschichte, Freiburg, 1910. R. Sccberg, Lehrbuch der Dogmengeschichte, Leipzig, 1913. B. B. Warfield, Christ our sacrifice, in Princeton Theological Review, t. 15, p. 385-422 (1917). A. Loisy, Essai historique sur le sacrifice, Paris, 1920. Wetter, Altchristliche Liturgien 1. Das christliche Mysterium. Gottingen; 2. Das christliche Opfer, 1921-1922. H. Lietzmann, Messe und Hcrrenmahl, Bonn, 1926. F. Gavin, The catholic idea of the Eucharist in the first four centuries, in ephemeride Londinensi “Theology”, Oct.-Nov., 1930. 784 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Transeunter etiam in aliis locis tradit plura quae ad hanc materiam referuntur: De relativa indole sacrificii Missae: 3 p., q. 73, a. 4, corp, et ad 3; q. 79, a. 7; q. 83, a. 1, corp, et ad 1-2 (cf. infra, art. 45, p. 926). De consecratione ut essentia sacrificii Missae: 3 p., q. 76, a. 2, ad 1; q. 80, a. 12, ad 3; q. 82, a. 10, corp, et ad 1; In 4 Sent., dist. 11, q. 2, a. 1; In 1 Cor. 11, lect. 5 (cf. ibid., p. 927); 3 p., q. 74, a. 1; q. 83, a. 2, ad 2. De sacrificio in genere: 3 p., q. 48, a. 3 (cf. infra, p. 798). De divisione sacrificiorum A.L.: 1-2, q. 102, a. 3, ad 8 (cf. infra, p. 822 sq.). 2. OBJECTUM CAPITIS. Definitio nominalis. Celebratio mysterii eucharistici vocatur apud Graecos μυσταγωγία (mysterii celebratio), λατρεία (cultus latreuticus), ιερουργία (operatio sacri), praecipue vero ac communiter post saec. 4 λειτουργία (liturgia, sacrum ministerium; a λειτουργεί = ministro, publicum officium praesto); apud Latinos collecta vel congregatio (populi), actio vel agenda (veluti antonomastice), sacrificium, praecipue vero et com­ muniter post saec. 4 Missa. De sensu vocis Missae dictum est in Introductione tractatus (p. 7-9); de vi vocis sacrificii dicetur infra in primo articulo (art. 43, p. 787), ubi praeterea ipsa indoles sacrificii in genere aperietur (cf. praecipue in p. 788). Definitio realis (cf. definitionem sacrificii in genere in p. 788). Definitio, ut ita dicatur, vulgaris, communis et dogmatica, in qua omnes theologi cum Cone. Trid. necessario convenire debent, sic ex­ primi potest: Missa est verum et proprie dictum sacrificium, consistens in quadam mystica oblatione et immolatione ipsius Christi praesentis sub speciebus sacramentalibus, essentialiter repraesentativa sacrificii crucis. Definitio vero scientifica ct theologica, quam infra in art. 47 contra discrepantes aliorum theologorum definitiones defendemus, sic se habet (cf. in p. 1018 sq.): Quoad sacrificium Missae materialiter consideratum, i.e. ex parte actionis in qua ratio formalis sacrificii invenitur: Duplex atque indivisa consecratio, quatenus importat mysticam seu sacramentalem separa­ tionem corporis et sanguinis Christi. Quoad sacrificium Missae formaliter consideratum, i.e. secundum ipsam rationem sacrificii: INTRODUCTIO 785 Definitio metaphysica: Sacrificium renovativum ipsius sacrificii crucis in esse objective»; vel si placet: Signum divini dominii in immolativa oblatione crucis subjectatum, prout haec renovatur in esse objectivo. In hac definitione sacrificium crucis est veluti genus, renovatio vero in esse objectivo stat pro differentia specifica. Definitio physica: Oblatio immolati va corporis Christi in cruce pe­ racta, prout renovatur in esse objectivo sub speciebus sacramentalibus. In hac definitione materia est corpus Christi ut praesens sub specie­ bus sacramentalibus, forma vero est oblatio immolativa in cruce peracta prout renovatur in esse objectivo; in ipsa forma autem dis­ tingui potest ratio generica (oblatio) et ratio specifica (immolatio) (cf. in p. 788). 3. DIVISIO CAPITIS. Augustinus, De Trin. 4, 14, 19, sequentibus verbis perstringit quid­ quid sive de sacrificio in genere, sive de sacrificio crucis, sive de sacri­ ficio Missae, dici potest: “Ut quoniam quatuor considerantur in omni sacrificio: cui offeratur, a quo offeratur, quid offeratur, pro quibus offeratur; idem ipse unus verusque Mediator, per sacrificium pacis reconcilians nos Deo, unum cum illo maneret cui offerebat, unum in se faceret pro quibus offerebat, unus ipse esset qui offerebat, et quod offerebat” (M.L. 42, 901). Quaestio “quid offeratur” refertur ad essentiam sacrificii, quaestio “a quo offeratur” vertit circa causam efficientem seu offerentem, quaestio “pro quibus offeratur” ostendit finem sacrificii. Hinc delineatam habes fundamentalem divisionem hujus capitis. Agemus enim tum de existentia, tum de essentia sacrificii eucharistici secundum quatuor ejus causas, praemissa quaestione de sacrificio in genere et apposita ad calcem comparatione inter sacrificium et sacramentum et explica­ tione caeremoniarum Missae. Hinc divisio capitis in 15 articulos, sequenti ordine dispositos: De sacrificio in genere Art. 43 De existentia sacrificii Missae Art. 44 De ejus essentia De essentia physica, consistente in duplici consecratione Art 45 De essentia metaphysica De indole repraesentativa sacrificii Missae Art. 46 De formali ratione sacrificii Missae, consistente in ipso sacri­ ficio crucis in esse objectivo seu repraesentativo Art. 47 786 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Dc causa efficiente, seu de Christo principali offerente et de celebrante et Ecclesia secundario offerente Art. 48 De causa finali De fine cuius In ordine intentionis ct indeterminate, seu de quadruplici fine latreutico, eucharistico, impetratorio et propitiatorio Art. 49 In ordine executions De efficacitate hujus sacrificii De causa morali efficacitatis ejus, seu dignitate victimae et principalis offerentis Art. 50 De modo quo influit, seu ex opere operato et infallibiliter Art. 51 De ejus proprietate seu valore infinito Art. 52 De ejus effectu seu fructu De fructu in communi, quoad ejus limitatam rationem Art. 53 De variis fructibus in particulari Art. 54 Dc finecui, seu de subjecto applicationis fructus sacrificii Art. 55 Dc comparationeinter sacrificium et sacramentum eucharisticum Art. 56 De caeremoniis Missae, seu dc ritu accidentali sacramenti Eucharistiae Art. 57 ART. 43. Utrum Sacrificium In Genere Convenienter Definiatur: Signum Interioris Agnitionis Supremi Dei Dominii, Consistens In Oblatione Rei Sensibilis Per Aliquam Mutationem Destructivam, Facta Deo In Eius Honorem A Legitimo Ministro Publice Deputato (2-2, q. 85, a. 1 ; a. 2 ; a. 3, ad 3 ; q. 86, a. 1 ; 3 p., q. 22, a. 2 ; q. 48, a. 3 ; In Psal. 34, n. 4; C. Gent. 3, 120; 1-2, q. 102, a. 3. ad 8).2 STATUS QUAESTIONIS Antequam statuatur existentia et natura sacrificii Missae utile vide­ tur praemittere QUAESTIONEM DE NATURA SACRIFICII IN GENERE. Huius quaestionis utilitas non est exaggeranda nec parvipendenda;3 ’ Cf. Lugo, Dc Euch., disp. 19, sect. 1; Salmanticenses, De Incarn., disp. 31, dub. 1, § 1; De Euch., disp. 13, dub. 1, § 1; Franzelin, Dc Euch., thes. 20. 21. 22; Billot, Dc Euch., De Sacrificio Missae, § 1 et 2; Pesch, De Euch., De Sacrificio Missae, Praenotanda; Lepin, De la Taille ct Gaudel infra citandos (p. 808). 'Eam videntur exaggerare Lepin (in verbis infra citandis, p. 818) et Ami du Clergé, 1 febr. 1923, t. 40, p. 72, ubi legitur: “Qui nous donnera la véritable définition du sacrifice, qui seule peut trancher un pareil débat [sur l’essence du sacrifice de la Messe], en déterminant ce qui lui est essentiel et ce qui ne l’est pas?”. Eam vero parvipendere videtur A. Michel, in Diet. Théol. Cath., art. Messe, col. 1246: “Poser d’abord une définition du sacrifice, pour en montrer ensuite la vérification dans le sacrifice de la messe, c’est vouloir éclairer le certain par l’incertain. C’est précisément parce que la plupart des théologiens ont voulu trouver dans la définition du sacrifice la justification de leurs systèmes qu’ils se sont divisés en opinions contraires. L’Eglise, 4’ailleurs, ne s’est jamais souciée dc nous donner une définition authentique du sacrifice; DE SACRIFICIO IN GENERE 787 nam ex una parte quaestio de essentia sacrificii Missae potest, et prae­ cipue debet, solvi ex documentis revelationis et Ecclesiae, ex alia vero parte ad id non parum etiam confert analysis conceptus et definitionis sacrificii in genere. Definitio nominalis sacrificii. Etymologice vox “sacrificium” significat jactionem sacri, et sacri­ ficare dicit sacrum facere. Ita S. Thomas (2-2, q. 85, a. 3, ad 3) aliique doctores omnes post Isidorum Hisp. scribentem: “Sacrificium dictum, quasi sacrum jactum” (Etym. 6, 19, M.L. 82, 255). Definitio realis. Augustinus in opere De civitate Dei duas tradit definitiones, quarum prima metaphysice, altera physice sonat: “Sacrificium . . . visibile invisibilis sacrificii sacramentum, id est sacrum signum, est” (10, 5, M.L. 41, 282). “Verum sacrificium est omne opus, quod agitur, ut sancta societate inhaereamus Deo, relatum scilicet ad illum finem boni, quo veraciter beati esse possimus” (10, 6, M.L. 41, 283). Isidorus Hisp., Etym. 6, 19, definitionem sacrificii in genere involvit in definitione sacrificii eucharistici, scribens: “Sacrificium dictum, quasi sacrum factum, quia prece mystica consecratur in memoriam pro nobis dominicae passionis; unde hoc eo jubente corpus Christi et sanguinem dicimus, quod; dum sit ex fructibus terrae, sanctificatur, et fit sacramentum, operante visibiliter Spiritu Dei, cujus panis et calicis sacramentum Graeci Eucharistiam dicunt, quod Latine bona gratia interpretatur. Et quid melius corpore et sanguine Christi?” (M.L. 82. 255). S. Thomas elementa definitionis sacrificii veluti sparsim tradit in 2-2, q. 85, a. 3, ad 3 et q. 86, a. 1 (infra cit., p. 798), inquiens: “Sacrificium est oblatio”, “Sacrificia proprie dicuntur quando circa res Deo oblatas aliquid fit”, “Si aliquid exhibeatur in cultum divinum, quasi in aliquod sacrum quod inde fieri debeat, consumendum, et obla­ tio est et sacrificium. . . Si vero sic exhibeatur ut integrum maneat . . . erit oblatio et non sacrificium.” Ex quibus haec definitio colligi potest: Sacrificium est oblatio rei circa quam aliquid fit, ita ut ipsa non integra maneat sed in aliquod sacrum consumetur. et donc, même si sur ce point on pouvait espérer trouver par des moyens humains la vérité, cette vérité ne saurait encore être proposée comme règle de notre croyance. “A notre avis, il faut donc laisser de côté la définition du sacrifice en général. Nous savons, par la foi, que la messe est un sacrifice véritable et proprement dit. Elle doit donc vérifier la définition du sacrifice en général, quelle que doive être d'ailleurs cette définition. Mais, puisque les diverses définitions essayées ne sont pas satisfaisantes, nous ne nous en occuperons pas ici.” 788 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Theologorum traditionalis definitio sic exprimitur a Pcsch: “Solet . . . sacrificium definiri: Oblatio substantiae sensibilis per aliquam cius immutationem Deo legitime facta ad ostendendam agnitionem supre­ mae eius maiestatis et vitae necisque absolutae potestatis. Hanc defini­ tionem, per multa iam saecula communiter receptam, quidam nostra aetate impugnarunt. . .”4 Quidam theologi moderni, fautores sic dictae theoriae sacrificiioblationis, suppresso conceptu immutationis ac aliquatenus modificata ratione rei quae per sacrificium significatur, sic fere definiunt sacrifi­ cium: Oblatio rei sensibilis, facta per modum alicuius actionis sacrae, ad significandam personalem oblationem hominis Deo et ad finem honoris divini atque nostrae coniunctionis cum Divinitate (cf. infra, p. 808 sqq.). Ut patet ex duabus ultimis definitionibus, praecipua quaestio quae disputatur inter theologos est: an ad essentiam sacrificii requiratur immutatio destructiva. Definitio quam defendendam suscipimus sic se habet: Definitio metaphysica: Signum interioris agnitionis supremi Dei dominii. In hac definitione signum est genus, interior vero agnitio supremi Dei dominii est differentia specifica. Definitio physica: Oblatio rei sensibilis per aliquam mutationem destructivam. In hac definitione oblatio rei sensibilis se habet ut materia, mutatio vero destructiva considerari potest veluti forma qua oblatio afficitur ac trahitur ad rationem sacrificii; ipsa autem res sensibilis est materia circa quam sive oblatio sive mutatio versatur. Vel melius dici potest rem sensibilem esse materiam, oblationem vero immutativam esse for­ mam, ita ut intra ipsam formam sacrificii oblatio se habeat ut genus, mutatio vero ut differentia specifica. Definitio completa, additis duabus causis extrinsecis, seu efficienti et finali: Signum interioris agnitionis supremi Dei dominii, consistens in oblatione rei sensibilis per aliquam mutationem destructivam, facta Deo in Eius honorem a legitimo ministro publice deputato. ; 1: i CONCLUSIO affirmativa. Defenditur et explicatur proposita definitio per singulas partes: 1 Pars. “SIGNUM”. Sacrificium est in genere signi (cf. 2-2, q. 85, a. 2 mox citando) ‘De Euch., sect. 3, n. 83S, Friburgi Br., 1914, p. 394. 1 I I DE SACRIFICIO IN GENERE 789 sicut sacramentum; in quo sensu ipsum sacramenti nomen accipit apud Augustinum (De civ. Dei, 10, 5, supra cit.). Praeterea sacrificium est, sicut sacramentum, signum ad placitum seu conventionale, quia nulla res vel rei oblatio est de se ordinata ad significandam interiorem agnitionem divini dominii; item est signum symbolicum, quia non omnis res vel rei oblatio est apta ut assumatur in signum talis agnitionis. 2 Pars. “INTERIORIS AGNITIONIS DEI DOMINII”, seu sub­ missionis et oblationis animi ad Deum. Haec animi agnitio et submissio non est proprie sacrificium sed significatum per sacrificium. Cum ergo quandoque ipsa vocatur sacrifi­ cium (ut apud Augustinum, De civ. Dei, 10, 5, supra cit., et in Scriptura, Psal. 49, 14; Psal. 50, 19; Psal. 140, 2), imo “verum sacri­ ficium” (Augustinus, De civ. Dei, 10, 6, supra cit., et C. Gent., mox citand.) vel “principale sacrificium” (2-2, q. 85, a. 3, ad 2; a. 4; mox citand.), est impropria et metaphorica acceptio signati pro signo (propterea ipse Augustinus, De civ. Dei, 10. 5, ait: “Illud quod ab omnibus appellatur sacrificium, signum est veri sacrificii’’), quae ideo adhibetur quia signatum est potissimum quod intenditur et ratio quare signum ponatur (quemadmodum collatio gratiae est ratio quare sacra­ mentum assumatur). Ex quo sequitur quod quamvis praedicta interior dispositio non sit proprie sacrificium, tamen dici potest vehit anima sacrificii, quatenus sine ipsa nequeat haberi exterius sacrificium, quia, deficiente signato, deficit signum et, extincto termino relationis, evanescit ipsa relatio. Ad rem S. Thomas, 2-2, q. 85, a. 2: “Oblatio sacrificii fit ad aliquid significandum. Significat autem sacrificium quod offertur exterius, in­ terius spirituale sacrificium, quo anima seipsam offert Deo, secundum illud Psalmistae [Psal. 50, 19]: ‘Sacrificium Deo spiritus contribu­ latus’: quia, sicut supra dictum est (qu. Ixxxi, art. 7, et qu. Ixxxiv. art. 2), exteriores actus religionis ad interiores ordinantur. Anima autem se offert Deo in sacrificium, sicut principio suae creationis, et sicut fini suae beatificationis”. Ibid., a. 3, ad 2: “Triplex est hominis bonum: primum quidem est bonum animae, quod Deo offertur interiori quodam sacrificio per devo­ tionem, et orationem, et alios hujusmodi interiores actus; et hoc est principale sacrificium [sed improprie dictum] ; secundum est bonum corporis, quod Deo quodammodo offertur per martyrium et abstinen­ tiam, seu continentiam. Tertium est bonum exteriorum rerum, de quo sacrificium offertur Deo; directe quidem, quando immediate res 790 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE nostras Deo offerimus [sacrificium proprie dictum]; mediate autem, quando eas communicamus proximis propter Deum | sacrificium im­ proprie dictum].” Ibid., a. 4: “Duplex est sacrificium. . . Quorum primum et principale est sacrificium interius. . . Aliud autem est sacrificium exterius, quod in duo dividitur. Nam quoddam est quod ex hoc solum laudem habet quod Deo aliquid exterius offertur in protestationem divinae subjec­ tionis [sacrificium proprie dictum]. . . Aliud vero est exterius sacrifi­ cium, quando actus exteriores aliarum virtutum in divinam reveren­ tiam assumuntur [sacrificium improprie dictum]”. C. Gent. 3, 120: “Exterius . . . sacrificium repraesentativum est interioris veri sacrificii, secundum quod mens humana seipsam Deo offert; offert autem se mens nostra Deo, quasi suae creationis princi­ pio, quasi suae operationis auctori, quasi suae beatitudinis fini; quae quidem conveniunt soli summo rerum principio.” Ad rem Gregorius Naz., Orat. 2, 95: “Cum ego nossem neminem magno et Deo et sacrificio et pontifice dignum esse, nisi qui prius se ipsum hostiam viventem, sanctam exhibuerit, et rationabile obse­ quium, gratum atque acceptum ostenderit, Deoque sacrificium laudis ac spiritum contritum obtulerit, quod solum sacrificium is, qui omnia dedit, a nobis exposcit, quo tandem modo externum illud [Eucharis­ tiae] sacrificium, illud magnorum mysteriorum antitypum ipsi offerre auderem, aut quomodo sacerdotis habitum et nomen subire, priusquam sanctis operibus manus purificassem?” (M.G. 35, 498). Ex dictis sequitur: Primo, quod honor Dei, coniunctio cum Deo et alia id genus, non sunt proprie et directe significatum sacrificii, sed finis ipsius, de quo erit sermo in Parte 8; significatum enim sacrificii est ipsa agnitio divini dominii, quae ordinatur ad cultum seu honorem Dei. Secundo, quod sacrificium pertinet ad cultum, et quidem externum, adeoque est actus virtutis religionis. Actus enim eliciti virtutis religi­ onis dividuntur in interiores seu principales et exteriores seu secun­ darios (2-2, q. 81, a. 7), atque sequenti ordine numerantur: devotio, oratio, adoratio, sacrificium, oblatio, votum, juramentum, adjuratio divini nominis, laudatio divini nominis (2-2, q. 82-91). 3 Pars. “SUPREMI DEI DOMINII”. Supremum Dei dominium ingreditur indirecte et in obliquo in ratione significati per sacrificium, scilicet ut obiectum ipsius interioris agnitionis; si enim poneretur signum divini dominii absque huius inte­ riori agnitione, sacrificium non haberetur. DE SACRIFICIO IN GENERE 791 Directum obiectum huius agnitionis non est quodlibet divinum attri­ butum sed ipsum dominium, seu attributum Dominationis. Ceterum hoc fundatur in altiori attributo Causae seu Principii; inde est quod S. Thomas (2-2, q. 85, a. 2; C. Gent. 3, 120, nuper citat.; cf. 1-2, q. 102, a. 3) ait sacrificium offerri Deo ut principio nostrae creationis, auctori nostrae operationis et fini nostrae beatitudinis. Praeterea obiectum agnitionis est dominium Dei ut supremum, seu prout respicit res creatas secundum ea quae in illis sunt suprema et maxime fundamentalia, nempe esse et substantiam, atque in casu viventis, ipsam vitam; unde per sacrificium praecipue significatur agnitio Dei ut domini ipsius esse, substantiae et vitae. Ad haec generatim doctor es moderni post Vasquez (Disp. 220, c. 3. n. 22 sq.) addunt in sacrificio supremum dominium Dei significari non utcumque sed jormaliter ut dominium in vitam et mortem, in cuius proinde honorem dignum est ut res destruantur. Praeterea multi post Lugo hanc sententiam ulterius determinant, docentes in sacrificio significari divinum dominium in vitam et mortem ipsius hominis, in cuius dominii agnitionem dignum est ut vel vita hominis destruatur, ubi liceat et oporteat (ut contigit in passione Christi), vel destructio alterius rei animatae aut inanimatae substitua­ tur destructioni nostrae vitae, ubi haec, ut regulariter contingit, non liceat {theoria substitutionis vel vicariae destructionis, a Franzelin, thes. 21, n. 2, fusius explicata). Ad rem Lugo: “Mihi semper placuit ratio, quam insinuavit Eusebius lib. I de Demonstrat, c. ult. dicens: ‘Hominem debere vitam suam Deo in sacrificio; quia tamen hoc non expedit, ideo lege naturae introductum fuisse, ut in sacrificium animalis, vel aliquid ejusmodi commutaretur,’ quasi dicat, sacrificium esse protesta­ tionem; qua homo profitetur, se habere totum suum esse a Deo. et ideo dignum esse Deum, in cujus honorem et cultum, idem esse et eadem vita consumatur et destruatur; quod quia regulariter non licet, offertur pro vita propria, vita, seu entitas alterius rei, protestando eodem modo nostram vitam oblaturos, si liceret et oporteret. . . “Hinc injero primo, sacrificium non differre, praecise ab aliis Dei cultibus, in hoc, quod sit protestatio supremae Dei excellentiae, vel ipsius in vitam et mortem potestatis, ut dicebat Pat. Vasquez: nam ad hoc ipsum significandum posset homo producere vel extinguere ignem, v.g. vel aliquid aliud, protestando se fuisse etiam a Deo productum, et posse a Deo destrui, sicut ille ignis producitur vel extinguitur. et tamen illa actio procul dubio non esset sacrificium. Significat ergo sacrificium aliquid aliud, et alio modo, per quod differt ab omni alio cultu, in primis ex parte rei significatae, quia significat dignum esse Deum, in cujus honorem nostra vita consumatur: ex parte vero modi, quia hoc ipsum significat per destructionem alicujus rei, per quam explicamus affectum nostrae destructionis, si ad cultum Dei licita esset vel necessaria. “Adverte tamen non esse de essentia sacrificii, quod fiat per destructionem alte­ rius rei, quae pro nobis substituatur. Posset enim melius et verius salvari ejus essentia, si nostra ipsa vita sacrificaretur; sicut Christus Dominus in cruce verum Ί92 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE sacrificium Deo obtulit per destructionem et mortem propriam, quae eamdem Dei excellentiam et dignitatem protestatus est. Dicimus ergo, de ratione sacrificii esse, quod sit protestatio illius excellentiae divinae, qua dignus est ut in ipsius cultum nostra vita destruatur, sive haec protestatio fiat per realem destructionem propriae vitae, sive per destructionem alterius rei, per quam noster affectus explicetur, quando destructio propria non licet vel expedit. “Injero secundo, in omni sacrificio debere intervenire destructionem aliquam rei oblatae . . ., quia sine aliqua rei destructione non apparet, quae peculiaris proportio sit in sacrificio ad significandam illam supremam Dei potestatem et dignitatem, quam diximus significari apte per sacrificium: per destructionem vero id aptissime significatur”.5 Hanc sententiam reiciunt plures alii, ut Pasqualigo,6 Lepin,1 Gaudel,* G altier* et De la Taille, qui scribit: “[Juxta illam] explicationem sacrificium, ut latreuticum, non sig­ nificaret aliquid ex sese hominem perficiens, sed in deterius adducens. Positio autem illa nec rationi satisfacit (quippe quia citra peccati sup­ positionem nulla inflictio mali habet rationem illam perfectivam, quae virtuti omni inesse debet: est autem religio, tamquam justitiae pars, una ex virtutibus moralibus), nec testimonio ullo Patrum comprobari potest, quanquam advocatur aliquando in istum sensum Eusebius Caesariensis (Demonstr. Evangel. 1. 1, c. 10, P.L. 84-85), sed im­ merito: cum is sacrificii rationem non latreuticam aut eucharisticam solum, sed utique propitiatoriam atque piacularem expendat, ad quam pertinet . . ., ut pro poena mortis, non solum temporalis, sed et aeter­ nae, mortificatio seu occisio animantis rependatur. Quare nos, duce utentes sancto Thoma, non rationem sacrificii latreutici vitae hominum inimicam expoliemus, sed amicam, rati cultum sensibilem adhiberi ab hominibus, secundum se, non ideo ut per vitae existentiaeve amissio­ nem a Deo, qui est ipsum Esse subsistens perfectionemque vivendi omnem obtinet, elongentur, sed omnino ‘quia per hujusmodi actus proficimus in Deum’ (3 Cg. 119, §3). Per prius igitur, in enodanda quaestione de sacrificio, spectari debet Deus ut Finis noster, seu ut summa Bonitas, perfectiva rerum omnium. Acutam crisim lugoniani placiti circa affectum nosmetipsos destruendi in honorem Dei, vide apud Zachariam Pas qualigo, De sacrificio novae Legis, quaest. 6, n. 5, Romae 1707, t. I, p. 6.”10 Quidquid sit de inclusione talis significationis in ratione sacrificii in genere, certum videtur eam contineri in ratione sacrificii expiatorii, ut ipse De la Taille admittit (1. c.). •De Euch., disp. 19, sect. 1, n. 5-7, Parisiis, 1892^ρ. 224 sq. * Dc sacrificio novae Legis, q. 6, n 5, Romae, 1707, t. 1, p. 6. ’ La messe et nous, Paris, 1937, p 74. ‘In Diet. Théol. Cath., art. Sacrifice, coi. 674 sq. * De Incarnatione, thes. 38, n. 521. ** Mvsterium Fidei, elue. 1, Parisiis, 1931, p. 3, in nota. DE SACRIFICIO IN GENERE 793 Ad rem S. Thomas, 1—2, q. 102, a. 3, ad 5: “Per occisionem ani­ malium significatur destructio peccatorum, et quod homines erant digni occisione pro peccatis suis, ac si illa animalia loco eorum occi­ derentur ad significandam expiationem peccatorum”. 4 Pars. “OBLATIONE”. Materia sacrificii, in qua cadit supradicta relatio signi, pertinet ad genus oblationis. Ad rem S. Thomas, 2-2, q. 85, a. 1: “Ex naturali ratione procedit quod homo quibusdam sensibilibus rebus utatur, offerens eas Deo in signum debitae subjectionis et honoris, secundum similitudinem eorum qui dominis suis aliqua offerunt in recognitionem dominii. Hoc autem pertinet ad rationem sacrificii. Et ideo oblatio sacrificii pertinet ad jus naturale.” Hanc communem doctorum sententiam ausus est impugnare Jacobus Bellord, episcopus milevitanus, docens” essentialem et primitivum con­ ceptum sacrificii, juxta inquisitiones archeologicas et historicas de sacrificiis paganorum et juxta Antiquum Testamentum, non esse obla­ tionem, nec a fortiori destructionem, sed sacrum epulum seu convivium hominum cum Divinitate (The banquet-theory). Jamvero, quamvis convivium sacrum fuerit sat generaliter connexum cum sacrificio,12 non in eo tamen homines reposuisse essentiam sacrificii constat ex ipsis documentis quae Bellord tam confidenter invocat. In illis enim cenceptus oblationis semper apparet, nota vero convivii non inde ab initio nec constanter. In primitivis quippe religionibus paganis sacrificium apparet sub forma oblationis primitiarum (seu fructuum terrae et animalium). In evolutis etiam religionibus tum extremi orientis (Brahamanismo).’* tum semiticis,18, conceptus oblationis constituit essentiam sacrificii; ita in tabulis lit urgicis Assyriorium et Babyloniorum communissime inveni­ tur praeceptum offerendi donum huic vel illi divinitati. Ad rem M.-J. Lagrange: “On rencontre toujours dans le sacrifice l'idée d’une offrande. . . . C’est le seul concept qui groupe les sacrifices sanglants et les sacrifices non sanglants.”10 “ In sua dissertatione postuma “The notion of sacrifice” et “The sacrifice of the New Law”, in The Ecclesiastical Review, 1905, t. 33, p. 1-14 et 258-273. ” Cf. apud Lepin, L’idée du Sacrifice de la Messe, Paris, 1926, p. 619, in nota, et De la Taille, 1. c., p. 7, in nota 2. ,J Cf. IF. Schmidt, Notions générales sur le sacrifice, in Semaine d’ethnologie religieuse, 3 sess., Tilbourg, 1922. 11 Cf. Loisy, Essay historique sur le sacrifice, Paris, 1920. 14 Cf. .4. Vincent, La religion des judéo-araméens d’Éléphantine, Paris, 1937, p. 144-233. ‘"Études sur les religions sémitiques, Paris, 1903, p. 249. 794 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Ad Antiquum Testamentum quod attinet, in primis quae memoran­ tur sacrificiis, i.e. Caini et Abelis (Gen. 4, 3-5), nulla habetur mentio convivii sed solius oblationis (hebr.: minchah; Vulgata: munera; Septuaginta et Hebr. 11,4: 0iwa); similiter secundum sacrificium quod commemoratur, i.e. sacrificium Noe, dicitur tantum oblatio, imo holo­ caustum super altare combustum (Gen. 8, 20: ‘Obtulit holocausta super altare”); inter sacrificia levitica tum holocausta tum quaedam ex ceteris sacrificiis complete destruebantur nec ullae relinquebantur epulae sacrificales (cf. Lev. 6, 8 sqq.). Advertit De la Taille: “Vix intellegitur quomodo nobis Christianis possit istud esse dubium, cum vel omisso Vetere Testamento, habe­ amus auctoritatem et Christi (Matth., 5, 23: ‘Si ergo offers munus tuum ad altare’ etc. — Matth.. 23, 19: ‘Quid enim majus est, donum, an altare quod sanctificat donum?’ — Matth., 8, 4: ‘Offer munus quod praecepit Moyses’) et Apostoli (Hebr., 6, 1: ‘Omnis namque ponti­ fex .. . constituitur ... ut offerat dona’ etc. — Hebr., 8, 3-4: ‘Ad offerendum munera et hostias constituitur . . . essent qui offerent secundum legem munera’, cf. 9, 9 et 11, 4; quibus omnibus Novi Testamenti locis et de sacrificiis agitur, et pro voce ‘munus’ aut ‘donum’ semper habetur in graeco δούρον), et sanctorum Patrum jam inde a Clemente Romano, et Liturgiarum nostrarum omnium, quibus dona et munera de divinis donis ac datis Deo reddita praedicantur.”17 5 Pars. “REI SENSIBILIS”. Sacrificium esse oblationem rei sensibilis constat ex historia sacrifi­ ciorum et exigitur tum ex ratione actus cultus tum etiam ex ipsa rati­ one signi; nam, ut dictum est in tractatu De sacr. in gen. (art. 3, p. 85), non datur signum nisi sensibile. Unde oratio, laus, aliique actus interiores non sunt sacrificia nisi metaphorice. 6 Pars. “PER ALIQUAM MUTATIONEM DESTRUCTIVAM”. De hac re DISPUTATUR INTER THEOLOGOS. Omnes quidem admittunt in sacrificio inveniri illam moralem et improprie dictam immutationem qua res ponitur extra usum hominum et fit sacra seu reservata Deo, quod in ipsa ratione oblationis involvi­ tur. In hoc saltem sensu justificatur significatio ipsius vocis sacrificii (i.e. sacrum facere). Quaestio est utrum sacrificium importet essentialiter solam oblatio1T Mysterium Fidei, clue 1, Parisiis, 1931, p. 6, in nota. DE SACRIFICIO IN GENERE 795 nem an etiam aliquam rei oblatae immutationem, et quidem utrum sufficiat immutatio moralis an requiratur physica, et ulterius utrum sufficiat quaelibet immutatio physica an requiratur destructiva. PRIMA SENTENTIA, communior ac fere traditionalis inter the­ ologos, docet praeter oblationem requiri aliquam rei oblatae immuta­ tionem physicam et destructivam, ita ut oblatio sit ratio generica sacrificii, immutatio vero, et quidem physica ac destructiva, sit ratio specifica, qua sacrificium distinguitur ab aliis oblationibus. Destructio autem intelligitur formaliter (ut in occisione animalis) vel aequivalenter (ut in effusione licoris in terram), talis nempe per quam res fiat proxime inepta usui hominis. Veritas huius sententiae probatur quintupliciter, i.e. ex ritu sacrifi­ ciorum verae religionis (sive antiquae sive novae legis), ad quam praecipue attendendum est cum agitur de determinanda vera natura sacrificii; ex ipsa significatione et fine sacrificii; ex sensu communi; ex communi suffragio theologorum; ex auctoritate S. Thomae. a. In omnibus sacrificiis antiquae legis observatur quaedam realis vel aequivalens destructio rei oblatae. In praecipuis enim sacrificiis, scilicet cruentis, occidebatur victima et igne consumebatur, in secun­ dariis etiam, scilicet incruentis, alimenta solida similiter crematione, liquida vero effusione, destruebantur. Imo quo maior intercedebat destructio eo perfectius sacrificium censebatur; perfectissimum enim sacrificium erat holocaustum, in quo res oblata totaliter consumebatur. Obiciet quis nullam observari destructionem in praeviis sacrificiis Caini, Abelis et Melchisedech (Gen. 4, 3-5; 14, 18) necnon in ipso sacrificio levitico panum propositionum quod consistebat in sola expo­ sitione panum super mensam per octo dies (Lev. 24, 5-9). Respondetur. Quoad tria priora sacrificia destructio non negatur sed tantum tacetur, nec ritus quo ea sacrificia oblata sint ullatenus describitur sed tantum memoratur communi voce oblationis. Ceterum in sacrificio Abelis adfuisse occisionem animalium innuitur voce “adi­ pibus” (“Obtulit de primogenitis gregis sui. et de adipibus eorum") et sacrificium Noe, quod est primum post oblationem Caini et Abelis in Scriptura memoratum, exhibetur ut holocaustum (adeoque ut obla­ tio) super altare combustum (Gen. 8, 20). Quoad oblationem panum propositionis, quidam, ut Logo (Disp. 19. sect. 1, n. 9), Azor et Moderns, ut solvant difficultatem dicunt eam non fuisse sacrificium sed simplicem oblationem. Quae responsio dura vide­ tur, attentis ipsis verbis Lev. 24, 8 sq.: “Per singula sabbata muta­ 796 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE buntur coram Domino . . . eruntque Aaron et filiorum ejus, ut come­ dant eos in loco sancto, quia sanctum sanctorum est de sacrificiis Domini jure perpetuo.” Unde dicendum videtur cum Franzelin (thes. 21, n. 2) destructio­ nem in illo sacrificio fuisse duplicem, scilicet tum combustionem in­ censi, illis panibus impositi et ad modum unius cum illis oblati (Lev. 24. 7) (incensum enim removebatur antequam panes comedi possent et absque dubio in altari aureo comburebatur), tum ipsam panum comestionem, quae non erat simplex convivium in sustentationem sacerdotum, sed sacra manducatio, ut patet ex Lev. 24, 9 nuper citato. 1-n Nova lege duplex habetur sacrificium: Crucis et Missae. Jamvero juxta sensum Ecclesiae et Traditionis sacrificium Crucis consistit in passione et morte Christi (cf. Cone. Trid., Denz. 938. 940. 950. 951; Isai. 53, 7. 10. 12; Joan. 10, 11 sqq.; Ephes. 5, 2; Epist. Barnabae, 7, 3; Tertull., Adv. Jud. 13; S. Thomas, 3 p., q. 48, a. 3); Missae quoque sacrificium, juxta Cone. Trid., consistit non solum in oblatione sed in incruenta quadam immolatione (Denz. 940). b. Ipsa propria significatio sacrificii videtur requirere aliquam im­ mutationem rei oblatae, qua nempe res realiter vel aequivalenter destruatur, seu humano usui physice inepta reddatur. Nam nonnisi per talem rei immutationem ac veluti destructionem, quippe quae est completa rei abrenuntiatio ac in divinum dominium alienatio, apte significatur tum ipsa suprema ratio divini dominii tum interior agnitio eiusdem seu totalis submissio et oblatio animi. Ad rem A. Bonal: “Sacrificium definitur: Actio qua res aliqua offer­ tur soli Deo, ad ejus in res creatas supremum dominium recognoscen­ dum, pro aliqua societate, per aliquam rei oblatae immutationem.” “Per aliquam rei oblatae immutationem: et in hoc praecise et formaliter consistit actio sacrificii constitutiva; siquidem sacrificium fit in significationem et protestationem divinae excellentiae ac supremi domi­ nii Dei: porro summa excellentia et supremum dominium Dei expresse recognoscitur et colitur quando res aliqua ita Deo offertur ut in ejus honorem immutetur aut consumatur, et, in quantum possibile, in nihilum redigatur.” “Patet eo perfectiorem esse interni sacrificii ex­ pressionem quo res sensibilis magis destruitur.”18 A fortiori rei immutationem et destructionem exigit significatio do­ minationis divinae in vitam et mortem, juxta sententiam Vasquez et Lugo supra citatam (p. 791 sq.), necnon significatio expiatoria, quae forte sacrificio accedat. “ Insl. theologicae. Parisiis, 1901, t 2, p. 570 573. 577. DE SACRIFICIO IN GENERE 797 Sub hac ultima tantum ratione De la Taille admittit necessitatem destructionis in sacrificio, inquiens: “Jam igitur conclude utram in partem sit dirimenda controversia illa doctorum; sitne destructio rerum oblatarum ut talis (sive for­ malis sive acquivalens) essentialiter requisita ad constituendum verum sacrificium. Ubi quippe finis primarius et praevalens est solum latreuticus, non videtur requiri destructio, sed sufficit si, juxta verba sancti Thomae (2—2, 85, 3, 3m), circa res oblatas aliquid fiat, quo intellegantur verti ex humana possessione in mancipium divinum, oppignorandi nostrimet gratia. In quo Suarezio consentimus (De Eucha­ ristia, disp. 73, s. 5, n. 4-5), neganti requiri destructionem. Ubi autem eminet finis propitiatorius, videtur magis consona destructio aliqua seu occisio victimae; et in hunc sensum (restrictione igitur aliqua usi) accipimus verba Bcllarmini (De Missa, 1. 1, c. 2, § ult.). Vasquezii (disp. 220, c. 3, n. 22 sq.), Lugo nis (Disp. 19, s. 1. n. 7), recentiorumque plurimorum, inter quos eminet cardinalis Billot.'- 3 c. Sensus communis videtur intelligere in ratione sacrificii saltem aliquid plus quam conceptum oblationis. Quis enim dicet omnem obla­ tionem Deo factam esse sacrificium? Ipsa latina vox sacrificii, quae a sensu communi adaptata est ritui de quo loquimur, significat hunc consistere in aliqua physica tractatione (factione) ex qua resultet aliquid sacrum. Praeterea in his, quibus haec vox in sensu metaphorico tam profano quam religioso accommodata est (uti opere poenoso in beneficium aliorum, corde contrito seu poenitentia, operibus misericordiae), frequenter conceptus alicuius mutationis vel abdica­ tionis dolorosae importatur. d. Commune suffragium theologorum ex omni schola indicium est veritatis hujus sententiae. Ex dicendis enim infra de tribus aliis opini­ onibus apparebit nonnisi paucos ab hac sententia magis vel minus explicite recessisse. e. Auctoritas S. Thomae. 2-2, q. 85, a. 3, ad 3: “Sacrificia proprie dicuntur quando circa res Deo oblatas aliquid fit ; sicut quod animalia occidebantur et combure­ bantur, quod panis frangitur, et comeditur, et benedicitur. Et hoc ipsum nomen sonat: nam Sacrificium dicitur ex hoc quod homo facit aliquid sacrum. Oblatio autem directe dicitur, cum Deo aliquid offertur, etiamsi nihil circa ipsum fiat; sicut dicuntur offerri denarii vel panes in altari, circa (pios nihil fit. Unde omne sacrificium est oblatio, sed non convertitur. ” ’’Mysterium Fidei, elue. 1, Parisiis, 1931, p. 10. 798 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Hic explicite S. Doctor opponit sacrificium oblationi, tanquam spe­ ciem generi; clare etiam ostendit factionem sacri, in qua sacrificium consistit, non esse ipsum offerri (“Cum Deo aliquid offertur, etiamsi nihil circa ipsum fiat”). Unica difficultas provenire potest ex verbo “benedicitur”, quo videtur S. Doctor docere solam benedictionem (absque physica immutatione) rei oblatae constituere posse sacrifi­ cium. Attamen, attentis tum immediato contextu tum verbis immediate citandis, patet S. Doctorem loqui non de simplici benedictione sed immutativa, qualiter habetur in verbis consecrationis eucharistiae, ad quam manifeste alludit,20 ut patet vel ex ipsa forma praesenti verborum “panis frangitur, et comeditur, et benedicitur”, opposita formae prae­ teriti praecedentis incisi “animalia occidebantur et comburebantur”. 2-2, q. 86, a. 1: “Sicut dictum est (quaest. praec., art. 3, ad 3), nomen oblationis commune est ad omnes res quae in cultum Dei exhi­ bentur; ita quod si aliquid exhibeatur in cultum divinum, quasi in aliquod sacrum quod inde fieri debeat, consumendum, et oblatio est et sacrificium. . . Si vero sic exhibeatur ut integrum maneat divino cultui deputandum, vel in usum ministrorum expendendum, erit obla­ tio et non sacrificium.” In his verbis clarius S. Doctor explicat quid in praecedenti textu intelligat per incisum “quando circa res oblatas aliquid fit”; oportet scilicet ut id quod offertur integrum non maneat sed consumetur et ex eo aliquid novum et sacrum resultet. In Psal. 34, n. 4: “Omne enim sacrificium est oblatio, sed non omnis oblatio est sacrificium, quia sacrificium importat factionem sacri. Unde, cum in oblatione nihil est aliud nisi quod in usum sacerdotis venit, est pura oblatio, quando aliquid aliud fit (al. fiebat) inde, puta quod comburebatur, tunc vocabatur sacrificium.” 3 p., q. 48, a. 3: “Sacrificium proprie dicitur aliquid jactum in hono­ rem proprie Deo debitum, ad eum placandum; et inde est quod Augustinus dicit [De civ. Dei, 10, 6]: ‘Verum sacrificium est omne opus quod agitur, ut sancta societate inhaereamus Deo, relatum scilicet ad illum finem boni, quo veraciter beati esse possumus.’ Christus au­ tem, ut ibidem subditur, ‘seipsum obtulit in passione pro nobis’; et hoc ipsum quod voluntarie passionem sustinuit, Deo maxime acceptum fuit, utpote ex charitate maxime proveniens. Unde manifestum est quod passio Christi fuerit verum sacrificium.” Xota. Arbitraria prorsus videtur, nec ceterum sibiipsi constans, se; Cf. Lcftiit, L’idée du Sacrifice de la Messe, Paris, 1931, p. 193 sq. DE SACRIFICIO IN GENERE 799 quens interpretatio quam Lepin, ut trahat S. Thomam ad suam theo­ riam sacrificii in sola oblatione consistentis, affert praecipue de duobus prioribus textibus S. Doctoris:21 Ad 2-2, q. 85, a. 3, ad 3: “Il est remarquable que le Docteur an­ gélique range expressément le sacrifice dans la catégorie des oblations, et que, voulant désigner ce qui s’ajoute à l’oblation simple pour en faire un sacrifice, il emploie une formule aussi large que celle-ci: ‘une certaine action exercée à l’égard de la matière offerte’. L’action en question est tout ce qu’il y a de plus indéterminé: aliquid fit. Et il n’est pas dit nettement qu’elle s’exerce ‘sur’ la matière, mais simplement ‘à son égard’; on pourrait même entendre, ‘autour’ d’elle, car c’est le premier sens de l’expression choisie, circa. Il paraît évident que la formule n’a pas été conçue pour une action qui affecterait intrinsè­ quement l’objet donné, au point de le détruire ou du moins de le modifier dans son être.” “Tout le contexte établit que S. Thomas voit plutôt dans la Consé­ cration un acte de transformation, et proprement de sacrification. c’est-à-dire un acte faisant passer la matière offerte de l’état profane à l'état sacré. Cela s’accorde exactement avec l’explication que le saint Docteur, s’inspirant de S. Isidore, met à la suite de sa définition. Ety­ mologiquement, dit-il, le sacrifice est ‘un acte qui rend une chose sacrée’, ‘facit aliquid sacrum; factio sacri’, comme il dit ailleurs dans son Commentaire des Psaumes [In Psal. 39, n. 4]. Et c’est pourquoi, voulant déterminer en général l’action qui doit nécessairement affecter la matière de l’oblation pour qu’il y ait sacrifice, il emploie à dessein cette formule vague: ‘quelque chose qui se fait à l’égard (ou autour) des choses offertes à Dieu’, ‘quando circa res Deo oblatas aliquid fit.’ ’’ Ad 2-2, q. 86, a. 1 ait: “Il y a un mot nuoveau qui frappe dans cette définition: ‘consumendum’. N’introduit-il pas une idée nouvelle? “A première vue, l’expression semble faire entendre que l'objet offert en l’honneur de Dieu doit être ‘consumé’, ou ‘détruit’; et cette destruction de la matière offerte apparaîtrait comme le but propre et le caractère distinctif du sacrifice. “A y regarder de plus près, on remarque que la destruction dont il s’agit n’est pas précisément voulue pour elle-même et en tant que telle: elle est ordonnée essentiellement à une sorte de production qui en résulte. C’est plutôt un acte de transformation intrinsèque de la matière offerte, la faisant passer à un état supérieur; un acte de subli­ mation, si l’on peut ainsi dire, en vertu duquel elle devient une chose sacrée, transférée ainsi au domaine de Dieu: ‘consumendum ... in aliquid sacrum quod inde fieri debeat’.” 2‘Op. cit., p. 193. 194. 195. 196. 235. 734 sq. 753. Mb» 800 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE "En somme, ni dans l’une ni dans l’autre définition, S. Thomas ne fait valoir, comme élément essentiel du sacrifice, l’idée d’une réelle immolation ou destruction. Il met plutôt en évidence celle d’une cer­ taine action exercée à l’égard de la matière offerte et tendant d’une façon générale à en faire une chose sacrée.” “Nous avons vu comment S. Thomas, préoccupé de déterminer en quoi le sacrifice se distingue de la simple oblation, a mis en évidence Uaction exercée sur la matière offerte pour en faire une chose sacrée.” “Redisons que, dans les deux [définitions de Saint Thomas] . . ., le sacrifice apparaît essentiellement comme une oblation, conditionnée par une certaine action exercée autour de la chose offerte, ou un cer­ tain rite de consécration”. “Il y a donc, selon la pensée de S. Thomas, une matière profane qui devient sacrée, étant transformée en la chose sainte qui est réellement offerte. Mais il s’agit de transmutation, ou de conversion, non propre­ ment de destruction. Ce n’est d’ailleurs pas la destruction de la matière profane dont Dieu peut se soucier. Ce qu’il regarde, c’est, selon le language de Suarez, la production admirable qui en résulte: savoir le Corps et le Sang de son Fils lui-même, devenus le bien de l’Eglise, et! que l’Eglise lui offre comme le don le plus excellent et le plus digne de lui qui soit.” Merito P. Galtier1 ait de sententia Lepin et aliorum negantium re­ quiri mutationem consumptivam ad rationem sacrificii: “Aperte con­ tradicit eis quae S. Thomas habet, ubi ipse aperit cujusmodi actionem intellegat in sacrificio fieri circa rem oblatam. Ibi enim confirmat sacrificium per se addere oblationi seu dedicationi ad Dei cultum rationem consumptionis, ita ut, prout ea ratio adfuerit vel non, oblatio sit vel non sacrificium”. SECUNDA SENTENTIA docet ad rationem sacrificii non requiri immutationem destructivam sed sufficere quamlibet immutationem, etiam pcrjectivam, imo hanc praecipue, vel saltem semper, intendi, cum ipsa destructio, quando habetur, non propter se intendatur sed ordinetur ad immutationem seu transformationem rei oblatae in meliorem statum. Sic in sacrificiis antiquis res animatae vel inanimatae combureban­ tur ut transformarentur per ignem in exhalationem ascendentem ad Deum in odorem suavitatis; in sacrificio crucis vita humana et passi­ bilis Christi destruitur ut inde consummetur et transformetur in vitam immortalem et impassibilem; in Eucharistia substantia panis et vini ' De Incarnatione, thes. 38, n. 517, Paris, 1926, p. 439. DE SACRIFICIO IN GENERE 801 destruitur ut inde obtineatur melior substantia seu corpus et sanguis Christi. Hic conceptus sacrificii, inquiunt, melius convenit definitioni Augus­ tini (De civ. Dei, 10, 6, supra cit., p. 787), in qua exprimitur intimus et formalis finis sacrificii, seu coniunctio cum Divinitate. Hanc sententiam magis vel minus explicite et determinate propo­ nunt Matthaeus Galenus, Suarez, Arriaga, De Condren, Olicr, et inter modernos Scheeben et Schanz. Galenus (Van der Galen; f 1573): “Sacrificium proprie esse sacram actionem, qua hostia ita adficiatur atque immutetur, ut neque ab immolatione seu mactatione, neque a crematione existât aliena”.23 “Ut PP. missam catholicam passim (ut jam demonstratum est plus satis) sacrificium panis, et panem ac vinum nuncupant, ita nos prae­ cidaneam hostiam, et insecuturae perjectaeque victimae materiam, offerri quidem per se, non sacrificari proprie, connecti tamen arctissime eidem absolutissimae et principali corp, et sang. Dn. victimae, et in hanc desinere ac converti, itaque demum existere plenum, verum et consummatum sacrificium, seu rem divinam. . . Ex quibus quoque satis apparet liquidum, nos summam Christianorum latriam, seu Dei cultum, minime omnium in nudo terminare pane et vino, sed in panis et vini rite mixti transsubstantiatione seu consecratione, seu in eo quod Christus admirabiliter, repente quondam immolatus, existât sub duplici symbolo. . . Quin igitur (quod res est) fateantur mutationem quidem totam in pane et vino existere, quatenus sacrificalis est sub­ stantiae videlicet: in iisdem transmutatis, id est, corpore et sanguine Christi, meritum et dignitatem considerari, e cujus cruce derivatum meritum missae obitione, hoc est proprie consecratione, applicari, rectissime Tridentini PP. definierunt”.24 Suarez (t 1617) : “Sacrificare idem est quod sacrum facere; sacrificium ergo significat sacrificationem ipsam, seu actionen per quam res aliqua offertur, sacrum aliquid circa illam efficiendo”.25 “Dicendum est enim sacrificium constitui in genere signi sacri. . . Tota ratio honoris et cultus talis actus in significatione consistit, scili­ cet, quia per talem actum homo significat existimationem quam de Deo habet, et submissionem animi sui ad ipsum, vel aliquid hujusmodi.” De sacrosancto missae sacrificio, c. 6, Antuerpiae, 1574, p. 97. ’· Ibid., c. 7, p. 112 sq. “Opera omnia, Parisiis, 1856-1861, Tract, de missae sacrificio, disp 73, sect. 1, n 2, p. 602. “ Ibid., n. .3, p. 602. 802 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE “Sacrificium fit in significationem et protestationem divinae excel­ lentiae ac supremi dominii Dei. Hoc autem expressius significatur, quando res aliqua ita offertur ut in illius honorem immutetur, seu con­ sumatur, vel aliquid aliud sacrum fiat.”21 “Ex his ergo constat . . . qualis esse debeat actio quae rationem oblationis in sacrificio habet; in communi enim solum dicere possumus, debere esse actionem consecrativam aliquo modo rei oblatae, et immutativam ejus. Ita D. Thom., dicta solutione ad 3, dicens: Sacrificia proprie dicuntur quando circa res Deo oblatas aliquid fiit.”23 “[Sacrificium] nec significat quemlibet actum sacerdotis, sed potis­ simum ac supremum actum ejus, qui consistit in oblatione aliqua, in qua sacrum aliquid in honorem Dei conficiattir.”29 “Cum enim homo animo et corpore constet, non solum internis actibus, sed etiam externis, et rebus ipsis sensibilibus Deum colere debet, ejusque dominium et principatum confiteri: quod fit accommo­ datissime, dum res aliqua ita Deo offertur, ut in ejus honorem immutetur seu conficiatur.”30 “Oportet rationem veri et proprii sacrificii ex dictis colligere, quae duobus modis tradi potest. Unus est, per modum physicae definitionis, ex materia et forma constantis, ita ut sacrificium sit: Oblatio facta Deo per immutationem alicujus rei in signum legitime institutum divi­ nae excellentiae et reverentiae. . . Alter modus definiendi esse potest, si dicamus: Sacrificium est signum sensibile ad divinam excellentiam et cultum illi debitum immediate significandum impositum, per alicujus rei immutationem.”31 “Quod quidam aiunt necessarium esse ut haec actio talis sit ut per eam res oblata interficiatur seu pereat: quamvis ita sit secundum frequentiorem usum . . ., nihilominus tamen non fuit hoc ita per­ petuum et necessarium quin absque hujusmodi actione, vel tanta im­ mutatione, interdum legamus sacrificium oblatum. Melchisedech enim, Gen., vii, sacrificium Deo obtulit in pane et vino, ubi non legimus immutationem aliquam factam circa rem oblatam, nisi fortasse quod panis ille et vinum aliqua externa demonstratione oblata sunt Deo cum aliqua benedictione, seu elevatione, vel fractione et distributione, ac sumptione per modum cibi et potus sanctificati; et in Levitico similia sacrificia reperientur, praesertim in panibus propositionis et aliis sacrificiis ex simila et hujusmodi. Semper tamen aliqua immutatio in re oblata reperietur, quia hoc modo, ut dixi, expressius significatur r' Ibid., Λ Ibid., 31 Ibid., 50 Ibid. “Ibid., sect. 5, η. 4, p. 614. η. 5, p. 614. sect. I, n. 2, p. 602. sect. 6, n. 3, p. 617. DE SACRIFICIO IN GENERE 803 Deum esse omnium auctorem. Ergo in genere hoc. satis est dicere acti­ onem illam debere esse aliquo modo consecrativam et immutativam rei in Dei honorem.”32 “Sola consecratio est sufficiens, et de se apta, ut possit imponi ut in ea tota essentia alicujus sacrificii consistat. Haec conclusio videtur mihi certissima, quia in consecratione potest fundari tota significatio, tam mystica, quam moralis, ad sacrificium sufficiens. Ergo illa per se est apta, ut in ea ponatur tota essentia sacrificii.”33 ‘‘In omni sacrificio, in quo aliqua res destruitur in honorem Dei. est aliqua res oblata per modum materiae sensibilis, circa quam actio sacrificandi versatur, quae per eamdem actionem aliquo modo trans­ mutatur. Ergo similis materia reperitur etiam in hoc sacrificio. Haec autem non est alia, nisi panis et vinum.”34 “[Consecratio] potest etiam imponi in recognitionem supremi cultus Deo debiti, ut auctori rerum omnium, quatenus per hanc actionem fit mirabilis quaedam et supernaturalis rerum immutatio, in hunc finem ut Deo offeratur, seu in honorem ejus in altari ipsius praesens fiat, res nobilissima maximeque illi grata, quae est Christus Deus homo. Ergo est sufficiens de se illa actio ut integra ratio et significatio sacrificii in ea fundetur; ergo ut imponatur, ut sit tota essentia sacrificii.” “Est autem hic . . . valde notanda differentia inter hoc sacrificium et alia antiqua. Nam in illis materia sacrificii erat res principalis oblata, cujus destructio erat etiam praecipue intenta in cultum Dei. Hic vero, non materia, sed terminus sacrificationis est res praecipue oblata; et destructio materiae non est tam per se intenta sicut effectio termini ad quem tendit actio; nam desitio panis tantum est quasi via ad introductionem corporis Christi. Ratio autem hujus differentiae sumenda est . . . ex modo actionis tendentis magis ad efficiendum quam ad destruendum.”30 “Recte . . . responsum est, ad rationem sacrificii potuisse sufficere transmutationem panis et vini in corpus et sanguinem Christi, quae per consecrationem fit; et ad primam replicam in contrarium responde­ tur: Hoc esse singulare et excellens in hoc sacrificio, quod per se primo potius est propter efficiendum quam propter destruendum. In omni enim sacrificio quod per realem immutationem fit. invenitur destructio alicujus rei oblatae, ex qua necessario resultat aliud, quasi consurgens et oblatum in honorem Dei. Est tamen differentia inter vetera sacrificia et hoc nostrum, quod illa, quia erant imperfecta et fiebant per actiones Ibid., " Ibid., ’‘Ibid., ” Ibid. *" Ibid., sect. 5, η. 5, p. 615. disp. 75, sect. 5, η. -I, p. 666. sect. 1, η. 11, p. 653. η. 12, p. 653. 804 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE mere naturales et humanas, potissimum consistebant in destructione alicujus rei, per quam significabatur Deum esse auctorem omnium, vel aliquid simile. Unde, quod principaliter offerebatur, erat res illa inter­ ficienda vel destruenda in Dei honorem; consequenter etiam, quod inde resultabat offerebatur in honorem Dei, seu incendebatur in odorem suavissimum Domino, ut saepe dicitur in Levitico. At vero in nostro sacrificio, quia per actionem supernaturalem et divinam perficitur, licet substantia panis et vini destruatur, tamen, quod potissi­ mum intenditur est efiectio et praesentatio (ut sic dicam) corporis et sanguinis Christi super altare Dei in honorem ejus. Et ideo res oblata in hoc sacrificio principaliter ac simpliciter est Christus, qui est ter­ minus talis actionis.”37 Arriaga (t 1667) : “An . . . vox haec sacrificium significet consumptionem rei oblatae. In qua quaestione si auctores scholasticos consulamus, plures sunt qui eam consumptionem requirunt; licet hi ipsi non omnino in eo puncto conveniant. . . Ego, licet in quaestione de nomine videatur tuenda sententia communior, ob dicenda tamen puto longe probabiliorem contrarium, quae >non requirit physicam immutationem, sed solum moralem, rei sacrificatae.”*3 “Probatur nostra sententia. Primo quia, ut videbimus infra, multo commodius per eam ostenditur quo pacto Christus in altari sacrifi­ cetur. . . Secundo in Scriptura aliqua sine ea immutatione (sacrificium zelotypiae, Melchisedech, hirci emissarii). . .”39 “Licet in multis sacrificiis legis mosaicae intervenerit consumptio rei, non tamen proprie illam consumptionem fuisse sacrificationem, sed positivum id quod post consumptionem resultavit. Gratior enim fuit Deo in ratione sacrificii flamma et nidor ex consumptione victimae proveniens, quam ipsamet victimae seu animalis occisio. . . Ac proinde sacrificium Deo gratissimum non fuisse bovis mactationem, sed odorem et flammam inde resultantem. Haec autem productionem sig­ nificant formaliter, non destructionem (Levit, i, 17; xvii; Num., xv, 18 etc.). Deinde infero: Esto praecesserit destructio rei, formaliter tamen loquendo, non in ea constitisse sacrificium, sed in positiva actione inde resultante; ac proinde magis propriam videri actionem positivam quam destructivam pro sacrificio, vel certe aequalem esse”.*0 Dc Condren (-f- 1641): “Si vous me demandez ce qui restait de ce corps immolé en la croix, après la ” Ibid., ’’Disp, * Ibid., 40 Ibid., sect. 5, n. 2, p. 66S. theol. in III partem S. Thomae, disp. 49, sect. 3, Lugduni, 1669, t. 7, p. 521. p. 522. p. 523. DE SACRIFICIO IN GENERE 805 destruction de sa vie humaine, pour être consumé, comme il restait quelque chose aux sacrifices anciens, je vous diray que c’est l’organization du corps d’Adam tout ce qu'il avait de bas et de terrestre, et la ressemblance de la chair du péché. La consommation, consomption et inflammation du corps de Jésus-Christ, comme victime, s’est donc faite en sa résurrection: ‘resurrexit per gloriam Patris' [Rom 6, 4]. Il a été ressuscité par ce feu divin de la gloire du Père, qui a consommé tout ce qui était indigne de Dieu dans le corps de Jésus-Christ. . . L inflammation du sacrifice de la loi nouvelle, qui est sans comparaison plus parfaite, et n'est plus en figure, mais en vérité, s’est faite en sorte que la victime n’est pas changée seulement en la représentation de Dieu, mais est comme changée en Dieu même sans rien perdre néanmoins de la vérité de la nature humaine. C’est en la résurrec­ tion que cette sacrée victime, qui est Jésus-Christ, est dégagée de tout ce quelle avait de terrestre et de vil, est toute revêtue et toute pénétrée d'une gloire telle quelle convient au Fils unique du Père, est donnée à Dieu, mise dans le sein de Dieu même, dans un état tout divin”.41 Olier (J- 1657) : “Non content de s’être immolé sur le Calvaire et d'y avoir perdu la vie, voyant qu'il lui restait encore quelque chose de l’être infirme qu’il avait reçu de sa mère, il voulut le consommer entièrement au jour de sa sainte résurrection. C'est de la sorte qu’il porte sa religion au plus haut point ou elle pouvait aller; car il ne sacrifie pas seulement une portion de lui-même, mais il s'offre d'une manière si entière et si parfaite qu’il ne lui reste plus rien de lui qui ne soit consommé dans la gloire de son Père, et pour ainsi dire anéanti dans ce feu dévorant dont il est dit : ‘Deus noster ignis consumens est’ [Hebr. 12, 29]. C’était alors une religion parfaite que celle de Jésus-Christ, qui s’anéantissait tout soi-même en son Père, et retournait ainsi entièrement en Dieu, comme la religion le demande. Car ce n’est pas assez de mourir à soi, et de s’anéantir: pour faire un sacrifice parfait, il faut que la victime retourne en Dieu. . . Cela s’est fait en Notre-Seigneur au jour de sa résurrection, où, non content d'être mort, et de s’être privé de la vie pour l’amour de son Père, il a voulu se consommer totalement en Dieu et retourner en lui; il a voulu entière­ ment périr à son premier état, et cesser d’être à cette première vie et à cette première génération, qui l’assujettissait aux infirmités de la chair, et qui lui faisait porter la ressemblance du péché”.42 “Ce que le Père éternel a fait en son Fils le saint jour de Pâques, savoir de le consommer en lui, c’est proprement l’acte du sacrifice, que le prêtre continue de faire tous les jours à l’autel; car il engendre et il produit Jésus-Christ consommé en son Père; et pour continuer de le produire tous les jours, ce ne laisse pas d’être un vrai sacrifice; comme le Père, pour continuer la génération de son Verbe, ne laisse pas de l’engendrer encore à tout moment”.43 Scheeben (-f· 1888) : “La destruction du pain et du vin n’est pas une destruction pure et simple, réduite à elle-même: c’est une destruction destinée à faire place à une substance nouvelle et plus haute, donc une destruction qui s'achève en une transformation, et ne trouve que là sa signification. Or cette signification est toute en ceci, que la transformation surnaturelle opérée signifie et réalise notre propre alliance surnatu­ relle avec le sacrifice de l’Homme-Dieu.”44 ” L'Idée du sacerdoce et du sacrifice de Jésus-Christ, 2 part., n. 20, Paris, 1677, p. 94 sq. 4: Traité des saints ordres, 3 part., ch. 5, Paris, 1831, p. 383-385. 41 Explication des cérémonies de la grand’messe de paroisse, 1. 7, c. 2, Paris, 1858, p. 394. “Die Mystericn des Christentums . . ., Freiburg i. B., 1898, p. 448 sq., apud I.cpin, L’idée du Sacrifice de la Messe, Paris, 1926, p. 578. 806 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Schatiz (f 1905) : “C’est sous l'influence de la discussion avec les Réformés que l'idée de destruc­ tion a remplacé, dans la définition du sacrifice, celle de simple immutation. On est, au contraire, d’accord avec l'Ecriture et avec toute la tradition antérieure à la fin du xvi siècle, si, au lieu de cette idée de destruction, on s’en tient à une idée large d'immutation, et si l’on met en relief le dessein d’union à Dieu.”45 “[Le sacrifice est] l’offrande d'un présent tiré de nos biens, lequel, par sa consé­ cration, passe au domaine de Dieu, et, par une certaine transformation, générale­ ment par l’effusion et la combustion, est accepté de Dieu, sanctifie l’offrant et le fait entrer dans la société de Dieu”?5 “On veut à tout prix trouver dans l’Eucharistie un anéantissement, une espèce de mise à mort, qui en fait ne s’y laisse pas apercevoir. C’est assez qu’il y ail une commémoraison et représentation, ‘memoria et repraesentatio’, du sacrifice de la croix, par le Christ glorifié; il y a une immutation suffisante dans la consécration du corps et du sang du Christ sous les espèces séparées, et l'offrande pleinement agréable qui en résulte de l’homme-Dieu lui-même.”17 Contra hanc sententiam haec peculiariter notentur: In ipsa manifeste apparet quaedam attenuatio et quidam recessus a doctrina communi et traditional! (ut concedit ipse Arriaga) eo fine ut commode vitetur difficultas inveniendi aliquam rationem destruc­ tionis in sacrificio eucharistico et in ipsa transsubstantiatione. Hic ipse finis qui intenditur aegre obtinetur. Nam praedicti doctores coguntur retinere aliquam destructionem, puta substantiae panis et vini, praeter actionem perfectivam corporis et sanguinis Christi. Ex quo impingunt in novam difficultatem, explicandi scilicet in quo sacri­ ficium eucharisticum consistat, an v.g. in destructione panis (qui tamen non est propria materia seu victima sacrificii), an in productione corporis Christi (quod tamen nulli destructioni subicitur), an simul in utraque (ex quo videtur sequi duplex esse sacrificium, alterum in pane, alterum in corpore Christi, cum destructio panis et productio corporis Christi sint formaliter aliud et aliud, quantumvis ad invicem ordinentur). Modus parum firmus et indeterminatus, quo isti doctores loquuntur, non est magnum indicium veritatis. Id patet praecipue apud Suarez et Arriaga qui procedunt ex ipsa communi definitione sacrificii-destructionis ut eam deinde sic evacuent et extenuent ut nullus in ea amplius maneat conceptus non solum destructionis sed verae immutationis. Non videtur quomodo conceptus productionis vel effectionis, qua talis, seu abstrahendo a ratione destructionis, determinet conceptum oblationis ad significandum immediate divinum dominium, quod, juxta sensum traditionalem, est proprium significatum sacrificii. *' Lehrc von den heiligen Sakramentcn der katholischen Kirche, Freiburg i. B., 1893, p. 482, apud Lepin, op. cit., p. 654. “ Opfcr, in Kirchenlexikon, t. 9, 1S95, apud Lepin, 1. c. 411.ehre von den heiligen Sakramentcn . . ., Freiburg i. B., 1893, p. 4S2, apud Lepin, op. cit., p. 655. DE SACRIFICIO IN GENERE 807 Nec valet cum Schecben et Schanz dicere proprium significatum, vel potius finem, sacrificii esse intimam unionem cum Deo. Nam hic est tantum finis remotus sacrificii et religionis, proxime vero est finis charitatis. Religio enim ordinatur directe et immediate ad finem divi­ nae reverentiae per agnitionem divini dominii, qui actus subinde per charitatem ordinatur ad unionem cum Deo. Cum autem omne opus, quo ad unionem divinam tendimus, implicite aut eminenter cedat in divinam reverentiam, Augustinus in obiecta definitione, generaliter et improprie accipiens rationem sacrificii, docet omne tale opus esse sacri­ ficium, et quidem verum sacrificium, seu in se quodammodo continere id quod est proprius et specificus finis sacrificii (cf. 2-2, q. 85, a. 2; a. 3, ad 2; cit. in p. 789). Ad rem S. Thomas, explicans definitionem Augustini: “Hoc ipsum quod Deo quadam spirituali societate volumus inhaerere, ad divinam reverentiam pertinet; et ideo cujuscumque virtutis actus rationem sacrificii accipit ex hoc quod agitur ut sancta societate Deo inhaere­ amus” (2-2, q. 85, a. 3, ad 1). TERTIA SENTENTIA docet ad rationem sacrificii non requiri ullam physicam immutationem, sed sufficere immutationem improprie dictam seu moralem, consistentem in aliquo ritu sacrifico seu in ex­ terna aliqua demonstratione, qua significetur rem oblatam fieri moraliter sacram et divino usui reservatam, puta in aliqua benedictione, vel elevatione, vel manuum impositione. Ita praecipue Suarez et Arriaga, qui in quibusdam locis modo citatis hanc potius quam secundam sententiam amplectuntur. Eos praeivit Maldonatus (t 1583) scribens: “Possumus igitur ex sacris litteris hanc definitionem colligere veri sacrificii: Sacrificium est oblatio sensibilis rei sensibilis, facta soli Deo, ad agnitionem humanae infirmitatis ac naturae, et ad professionem divinae majestatis, a legi­ timo ministro, ritu aliquo mystico. Cum dicimus fieri debere ritu mystico, declaramus generalem formam sacrificii, quae semper con­ sistit in aliqua caeremonia habente aliquid mysterii, sicut erat illa in sacrificio pro peccato, ut sacerdos imponeret manus super caput victimae. Contra hanc sententiam haec notentur: Ipsa proponitur ut ultimum effugium ad solvendam apparentem contradictionem inter traditionalem definitionem sacrificii-immutationis et realitatem sacrificii eucharistici in quo non videtur ulla inveniri physica immutatio rei oblate. “Opera varia theologica, De sacramentis disputationes, De Euch., 3 pars, Lutetiae Parisiorum, 1677, coi. 217. 80S DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Moralis immutatio, quae invocatur, nihil revera addit ad oblationem, nam per ipsam oblationem sufficienter demonstratur rem divino usui reservari. Juxta S. Thomam ipsa moralis immutatio quae additur quibusdam oblationibus per consecrationem seu benedictionem Ecclesiae (puta cum benedicuntur vestimenta sacra vel consecrantur vasa sacra a fidelibus oblata) non mutat rationem simplicis oblationis. Ait enim: ‘Oblationes, postquam fuerint consecratae, non possunt cedere in usum laicorum; sicut vasa et vestimenta sacra. . . Illa vero quae non sunt consecrata, possunt in usum laicorum cedere ex dispensatione sacerdotum, sive per modum donationis, sive per modum venditionis” (2-2, q. 86, a. 2, ad 3). QUARTA SENTENTIA reponit totam essentiam sacrificii in sola ratione oblationis, ita ut immutatio quaelibet, sive physica sive moralis, et a fortiori destructio (cum datur), sit elementum extrinsecum, quam­ vis forte necessario requisitum per modum conditionis ad hoc ut fieri possit oblatio. Hanc sententiam, quam indirecte praepararunt duae praecedentes opiniones, magis vel minus signanter proposuerunt quidam auctores moderni, ut Lepin,*9 De la Taille (?),°° 7. G rivet,51 Batiffol;'2 J. Rivière,33 D’Alès,3* A. Gaudel33 Doctrina et rationes propositae a Lepin, praecipuo defensore huius doctrinae, breviter exponuntur30 ac refelluntur: a. Sacrificium consistit essentialiter in oblatione (Theoria sacrificii-oblationis). Differt tamen a simplici oblatione quatenus praerequirit aliquam actionem. Per simplicem oblationem res tantum offer­ tur seu praesentatur Deo ad significandum supremum eius dominium: per sacrificium vero res datur Deo effective ac pragmatice, seu veluti sensibiliter transfertur in dominium Dei, ad significandum quod homo se offert personaliter Deo ut ei uniatur (p. 739 sq.).87 Mutatio vel ** L’idée du sacrifice dans la religion chrétienne, principalement d’apres, le P. de Condren et M. Olier. Paris-Lyon, 1897. L’idée du sacrifice de la messe, d’après les théologiens depuis l’origine jusqu’à nos jours, Paris, 1926. La messe et nous, Paris, 1937. “Mysterium Fidei (1. 1, cap. 1 De sacrificio in genere), Paris, 1931, p. 3 sqq. “ La messe de la terre et la messe du ciel, Paris, 1917, p. 24. M Leçons sur la messe, Paris, 1919, leç. 6, p. 188. " Un nouveau système sur l’essence du sacrifice de la messe, in Revue des Sciences religieuses, janv.-mars, 1921. MDc SS. Eucharistia, thés. 6, Parisiis, 1929. “ In Diet. Théol. Cath., art. Sacrifice, col. 672 sqq. 64 Juxta opus citatum “L’Idée du Sacrifice de la Messe. . .” ,T “La simple oblation consiste dans l’offrande à Dieu de biens reçus de lui: ainsi des premiers fruits de la terre, ou prémices; et par cette offrande, l’homme se contente de marquer le souverain domaine de Dieu sur tout ce qu’il possède. Le sacrifice est une DE SACRIFICIO IN GENERE 809 destructio rei, quae fit in variis sacrificiis, est tantum extrinseca conditio oblationis in qua sacrificium essentialiter consistit (p. 730. 736. 741. 751, et alibi passim). Critica. Assignata distinctio inter oblationem simplicem et oblationem sacri­ ficalem minime intelligitur. Nam per quamlibet oblationem significatur sensibiliter et effective rem transferri in dominium Dei, cum ipsa oblatio sit quaedam actio sensibilis. Ad quid ergo requiritur alia actio, praeter ipsam oblationem, ad talem significationem exprimendam? b. Termini qui apud varios populos adhibentur ad significandum sacrificium sonant oblationem (p. 676 sq.). Ita apud Latinos: oblatio et offerre; apud Graecos: προσφορά (oblatio) et προσφέρω (offero); θυσία et θύω} quorum radix θυ, ut apparet ex derivato θυμίαμα (incensum, thus, thymiama), importat conceptum boni odoris; apud Hebraeos: hiqerib (forma hiphil verbi qârab = appropinquare) i.e. offerre, prae­ sentare, ex quo qorbân (oblatio seu sacrificium, tam incruentum quam cruentum); minchah (donum; sic vocabantur sacrificia incruenta); ‘olâh (holocaustum, nomen proprium perfectissimi sacrificii), i.e. quod ascendit, ex radice alah (ascendere), ex qua forma hiphil hé ’élâh (facere ut ascendat). Critica. Haec ratio nihil probat in favorem sententiae Lepin. Nam imprimis sacrificium pertinet ad genus oblationis; imo immutatio, quam dixi­ mus requiri ad rationem sacrificii, non alia ratione requiritur quam ad determinandum ipsum conceptum oblationis ita ut significetur talis oblatio quae debetur Deo ut supremo domino; inde non mirum est sacrificium aptissime exprimi vocibus quae oblationem sonant. Praeterea non rarae sunt voces quibus ipsa immutatio et destructio offrande semblable, mais qui comporte d’abord une action et comme un petit drame La chose sacrifiée n’est pas seulement présentée, elle est donnée effectivement à Dieu, et comme transférée en sa jouissance d’une manière sensible. D’autre part, on peut dire qu’en faisant cette donation effective ou pragmatique, l'homme témoigne sensiblement qu’il se donne lui-même personnellement à son Créateur, dans l’intention de le glorifier et de réaliser avec lui l’union parfaite pour laquelle il a été créé. Ainsi se justifie la belle formule de S. Augustin, devenue traditionnelle: ‘le sacrifice visible’, ou rituel, est ‘le signe du sacrifice invisible’, qui est le sacrifice personnel ou direct.” Ad rem ctiam Gaudel (1. c., c. 678): “Tout sacrifice est une oblation sensible; mais toute oblation n’est pas un sacrifice. 11 faut donc définir l’élément spécifique par quoi la simple offrande se différencie du sacrifice. Le mot oblation évoque l’idée de la simple présentation d’une chose offerte spontanément à Dieu; le sacrifice impliquera plus que cette simple présentation, mais une manière d’offrir, une action sacrée, qui, en vertu de l’usage, ou d’une institution humaine ou divine, sera significative d’hommage réservé à Dieu.” Ad rem compendiose Grivel (1. c., p. 22): “Le sacrifice est une oblation dans un geste religieux”. 810 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE significatur. Ita apud Hebraeos: zâbakh (occidere) et shâkhat (jugu­ lare); apud Graecos: θυσία (a θύω, quod juxta primitivam acceptionem significat: cremando immolare, juxta derivatam vero: immolare, sacri­ ficare, animal mactare;58 vox quoque θυμίαμα originalem sensum suffi­ menti seu combustionis, adeoque destructionis, importat), Ολοκαύτωμα (ex ολο-καυτός = totus combustus);'0 apud Latinos: victima (a vincio), hostia (ab hostio seu ferio), immolatio (immolo, ex: in [super] et mola; sensu derivato dicta est mola ipsa farina; hinc immolare significavit aspergere farinam super caput victimae sacrificii, et subinde sacrificium offerre, occidere victimam sacrificalem), sacrificium i.e. factio sacri. c. Ex analyst antiquorum sacrificiorum ostenditur immolationem non esse de essentia sacrificii, nam nulla erat immolatio in sacrificiis incru­ entis; combustio enim substantiae solidae super altare et effusio liba­ tionis vini circa altare non correspondebat actui destructionis et occi­ sionis animalis, seu immolationis, sed subsequent! combustioni carnium super altare quae erat ipse actus oblationis (p. 678). Critica. Ex hoc quod in sacrificiis incruentis non haberetur praevia quaedam destructio rei oblatae, quemadmodum in cruentis, non sequitur ea non ♦ constitisse in immutatione seu destructione, nisi probetur ipsam com­ bustionem vel effusionem (quae erat quaedam realis vel aequivalens destructio) non pertinuisse ad rationem sacrificii. Ex ipso examine sacrificiorum antiquorum Lagrange concludit: ‘‘L’immolation est la différence spécifique qui fait de l'offrande un sacrifice . . .; les anciens n’ont jamais pensé que l’immolation fût secondaire dans le sacrifice. Elle en est l’acte central, nous l'avons vu par l’examen des faits”.00 d. Sacrificium Crucis non consistit in immolatione seu in ipsa pas­ sione et morte Christi, sed in oblatione seu donatione facta a Christo patienti et morienti; nam sacrificium est actus ponendus ab ipso sacer­ dote, causa vero passionis et mortis Christi non fuit ipse Christus sed milites et Judaei (p. 740 sq.). Critica. Ut notatum est supra, sensus Ecclesiae et Traditionis est ipsam passionem et mortem Christi fuisse sacrificium; unde sacrificium Cru­ cis integratur ex oblatione a Christo facta sui corporis ac suae vitae et ex ipsa eiusdem immolatione ab eodem Christo volita, seu non physice sed moraliter facta. Cf. Zorell, Lexicon Graecum Novi Testamenti. “ Cf. Zorell, op. cit. “ Les religions sémitiques, Paris, 1903, p. 279. DE SACRIFICIO IN GENERE 811 Ad rem S. Thomas, 3 p., q. 22, a. 2, ad 1: “Christus non se occidit, sed seipsum voluntarie morti exposuit, secundum illud Isa. liii, 7: Oblatus est, quia ipse voluit’; et ideo dicitur seipsum obtulisse.” Ibid., q. 47, a. 4, ad 2: “Passio Christi fuit sacrificii oblatio, inquantum Christus propria voluntate mortem sustinuit ex charitate”. Ibid., q. 48, a. 3: “Christus . . . ‘seipsum obtulit in passione pro nobis;’ et hoc ipsum quod voluntarie passionem sustinuit, Deo maxime acceptum fuit. . . Unde manifestum est quod passio Christi fuerit verum sacrificium.” e. Conceptus sacrificii-immutationis est quid ignotum antiquis the­ ologis ct ipsi S. Thomae, sed incoepit saec. 16 post Cone. Tridentinum, cum theologi, ut responderent Protestantibus negantibus Missam esse verum sacrificium quippe quae nullam importet Christi immutationem vel destructionem, loco negandi suppositum obiectionis, conati sunt invenire aliquam immutationem in sacrificio eucharistico ac coeperunt introducere conceptum immolationis in ipsa generali definitione sacrificii. Viam aliis aperuit Ruardus Tapper (t 1559) qui generalem ex­ pressionem S. Thomae “Sacrificia proprie dicuntur quando circa res Deo oblatas illiquid fit” arbitrarie interpretatus est de quadam intrin­ seca immutatione rei oblatae, scribens: “Nec tantum in sacra Eucha­ ristia vera est oblatio, sed et verum sacrificium proprie dictum, quod fit quando id quod offertur intrinsecus afficitur aliqua qualitate vel nova dispositione.”01 E contra conceptus sacrificii-oblationis est vera doctrina traditionalis (cui apprime convenit ipsa definitio tridentina), obscurata quidem apud multos inde a saec. 16 sed substantialiter transmissa ab aliis, praecipue in schola gallica Oratoriana ct Sulpitiana saec. 17-19, et favorabiliter accepta a pluribus modernis, inter quos praecipue Pcsch et De la Taille, qui “se prononcent nettement pour l'idée du sacrifice-oblation" (p. 727-737). Critica. Conceptus sacrificii-immutationis essentialiter continetur in defini­ tione S. Isidori (“Sacrificium dictum, quasi sacrum jactum”), ex qua procedunt posteriores definitiones ac signanter definitio S. Thomae quam, ut diximus supra (p. 798), Lepin modo arbitrario interpretatur. Nec aliter videtur frequenter interpretari alios doctorcs quos citat pro sua sententia (in p. 729 sq.). Nam cum illi dicunt sacrificium consistere in oblatione ipse hoc intelligit in sensu exci usi vo. cum vero “Explicatio articulorum . . ., art. 16, Opera, t. 2, p. 253, coi. 2. I ·ι«Μ1Γά(|ΪΜι 812 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE loquuntur etiam de immutatione, ipse interpretatur hanc esse tantum extrinsecam conditionem. Jamvero, si excipiantur pauci illi moderni quos pro hac sententia modo citavimus, omnes alii videntur manifeste includere in essentia sacrificii conceptum alicuius immutationis, quamvis loquantur vel de mutatione morali (Suarez, Arriaga), vel de mutatione non destructiva (Suarez, Arriaga, De Condren, Olier, Thomassinus, Schanz), vel de mutatione non necessario physica sed saltem mystica uti contingit in Eucharistia (De Berulle, De Condren, Bossuet, Juénin, Le Brun, Babin, Natalis Alexander, Calmet, Benedictus XIV, Gosselin, Pesch), vel dicant oblationem esse elementum formale sacrificii, mutationem vero elementum materiale (Bouvier, Pesch), vel coniungant oblatio­ nem Missae cum mutatione seu immolatione Crucis (De Berulle, Bou­ vier, Bonal, Klee, Pesch). En quaedam definitiones quas dc sacrificio in genere hi doctorcs afferunt: De Condren: “Le sacrifice étant institué pour reconnaître Dieu comme auteur de tout l’être, et pour honorer son souverain domaine sur l’être, il demande la consomption et la destruction entière de l’être. . . De sorte que la mort n'est proprement qu'une représentation de cette entière destruction de l’être, qui devrait se faire dans le sacrifice, en hommage de l'être divin et de son domaine sur tout l'être créé” (apud Lepin, p. 471). “L’immolation se trouve aussi dans la messe; car Jésus-Christ y est immolé, non pas d’une manière sanglante, mais d’une occision sacramentale et mystérieuse. . . Il est vrayement dans la messe l’Agneau mis à mort: ‘Agnus occisus’: et nous pouvons dire que Jésus-Christ est en état de mort dans le saint Sacrement, à cause qu'il n’a plus la vie qu'il avait sur la terre: outre les autres manières qui se trouvent dans les théologiens, comme de ce qu’il ne fait aucune action extérieure de vie ni aucun usage de ses sens et de son corps” (apud Lepin, p. 478 sq.). Thomassinus: “Sacrificium quodeumque victimae immutatio est. Duplex est autem mutatio: altera in defectionem, altera in profectum. . . Plenissima hominis totius immutatio fit per resurrectionem. . . Hoc igitur Deo suavius accommodatiusque sacrificium erit” (apud Lepin, p. 502). Juénin: “Sacrificium stricte sumptum definitur: Oblatio externa, soli Deo facta, qua in testimonium supremi illius dominii a legitimo ministro res aliqua sensibilis et permanens ritu mystico consecratur ac mutatur. . . Dicitur ... ac mutatur: cum enim sacrificium fit in testimonium supremi dominii Dei, par est ut per rei oblatae mutationem, aut mystice aut physice factam, supremum illud dominium significetur” (apud Lepin, p. 543 sq.). Le Brun: “Dans les holocaustes ct dans les sacrifices pour les péchés ct pour les délits, la victime était immolée et égorgée; elle changeait d’état. Ici le pain et le vin sont changés au Corps et au Sang de Jésus-Christ, qui est immolé ct comme en état de mort sur l’autel, parce qu’il est privé des fonctions de la vie naturelle qu'il avait sur la terre, et parce qu’il y est avec des signes de mort par la séparation mystique de son Corps d’avec son Sang” (apud Lepin, p. 545 sq.). Natalis Alexander: “Sacrificium definitur: Oblatio externa, soli Deo facta, qua in recognitionem supremi ejus dominii, a legitimo ministro res aliqua sensibilis ct DE SACRIFICIO IN GENERE <313 permanens ritu mystico consecratur ct mutatur. . . Res oblata mutari debet ac re ipsa, seu modo quodam mystico destrui, ut ratio sacrificii constet, quo Deum supremum vitae nostrae dominum profiteamur et colamus’ (apud Lepin p. 549 Calmet: “Le sacrifice diffère de la simple oblation, en ce que dans le sacrifice il faut qu’il y ait changement réel ou destruction dans la chose offerte, au lieu que l’oblation n’est qu’une simple offrande du don’’ (apud Lepin, p. 552). Benedictus XIV: “Docent theologi omnes sacrificium oblationem esse rei sensibilis cum ejus destructione vel immutatione (non enim in sacrificio semper opus esse destructione, sed satis esse immutationem, ut ex sacrificio capri emissarii intelligitur . . .) ; oblationem esse Deo factam in recognitionem ejus supremi dominii; demum oblationem esse ritu mystico consecratam’’ (apud Lepin. p. 557 ». Bouvier: “A multis definitur: Oblatio externa rei sensibilis, divinitus instituta soli Deo per ministrum legitimum facta, cum destructione rei oblatae vel aliqua ejus immutatione, ad recognoscendum supremum Dei dominium in omnes creaturas.” “Haec autem definitio, si applicetur propriis terminis sacrificio missae, non caret difficultatibus.” "Quaedam proferuntur difficultates ex ratione petitae, scilicet ex eo quod immutatio victimae ad constituendum sacrificium requisita, in missa reperiri nequeat.” “Ideo alii ad definitionem et distinctionem a Vasquezio datam recurrunt. . . His positis difficultas facile solvitur.” “Habetur in illo sacrificio quidquid sacrificium commemorativum constituit Non enim in hujusmodi sacrificio requiritur immolatio et immutatio realis. sed ea sufficit quae praecessit in sacrificio absoluto; quia non sunt duo sacrificia, sed unum et idem sacrificium, quod, semel in cruce peractum, quotidie iteratur mystice in sacrificio altaris et commemoratur” (apud Lepin, p. 579). Bonal citatus supra (p. 796). Sauvé (loquens de oblatione Christi in coelo): “Ces choses demeureraient vraies, alors même, comme il est à craindre, que ni l’idée ni le mot de sacrifice, consacré sur la terre à exprimer surtout l’immolation, ne leur conviendrait strictement’’ (apud Lepin, p. 631). De sententia De Condren, quem Lepin ponit veluti ad caput totius scholae gallicae Oratorianae et Sulpitianae, in qua, ut ipse ait, servata et transmissa est traditionalis sententia sacrificii-oblationis, scribit /1. Michel: “Rien de particulier dans la doctrine du P. de Condren n'autorise à classer cet auteur parmi les défenseurs du concept de sacrificeoblation dans le sens exclusif où nous l’avons exposé. Le P. de Con­ dren, comme le cardinal de Berulle, retient la thèse de l'essence du sacrifice eucharistique placé dans Pacte de la consécration, en tant que cet acte contient l’oblation de Jésus placé sous un état de mort par l’immolation mystique. . . Nous avons la doctrine courante au xvii siècle, telle que Bossuet l'a si exactement exposée.”®’ " In Diet. Théol. Cath., art Messe, col. 1202. S14 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Sententia De la Taille, fatente Lepin (mox citando), clara non est. In textu enim supra citato (p. 797) ait in sacrificio latreutico non requiri destructionem rei oblatae, requiri vero in sacrificio expiatorio. Immediate autem subiungit: “Ex praedictis consequitur, non integrari sacrificium ipsa immuta­ tione, vel, quatenus locum habeat, destructione rei; sed rei quantum­ libet immutatae vel etiam destructae requiri omnino quamdam obla­ tionem ad Deum, eamque sensibilem, ritualem, liturgicam (id est opus liturgi exhibentem, sine quo nulla est litatio). Quae quidem sensibilis oblatio non necesse est ut semper ab immutatione rei realiter distin­ guatur, sed sufficit, si, ut nonnunquam contingit, ex adjunctis externis censeatur ipso ritu mactativo vel quomodolibet immutativo implicata” (Mysterium Fidei, Parisiis, 1931, p. 11). “Sacrificium ergo integratur proprie ex duobus: nimirum et actu (externo) offerendi et immolatione, quippe quia victima vel offeratur immolanda, vel offeratur immolatione, vel offeratur immolata. Neque oblatio, neque immolatio, secundum se solam sumpta, sufficit ad statum victimae conferendum, sed requiritur utraque” (ibid., p. 11 sq.). “Vox quippe sacrificare nominat actum sacerdotis sacrificantis, id est donum facientis aut deferentis Deo, et pro tanto ponit in recto oblationem, nec nisi in obliquo immolationem seu mactationem. Ad verum igitur sacrificium sufficiet ut offeratur aliquid aut tanquam immolandum aut tanquam immolatum. “Habent ex mactatione sacrificia ut sint cruenta. Ea igitur dicuntur sacrificia incruenta, quae carent mactatione: sive nulli connectitur im­ molationi oblatio, ut contingit in sacrificiis rerum inanimatarum; sive, praesupposito aliquo sacrificio cruento, ex quo sortita sit hostia statum victimalem adhuc perdurantem, refertur ad praeteritam immolationem oblatio mea recens, veluti iterans principalem illam oblationem in cujus virtute fit: quo casu sacrificium est incruentum, sed essentialiter relativum ad cruentum, ut amplius exponetur suo loco” (ibid., p. 12). Ad haec observat ipse Lepin: “Mais, si le P. de la Taille identifie très justement le sacrifice à un acte de donation, on s’étonne de le voir ajouter que le sacrifice, d’une façon générale, comprend essentiellement deux choses: l’oblation et l’immolation. L’oblation n’est que l’acte de donation, déclaré essentiel à tout sacrifice: faut-il donc supposer qu’en tout sacrifice cet acte es­ sentiel doit être accompagné d’un autre, qui serait l’immolation? . . . “Le P. de la Taille ne parle-t-il pas lui-même, en termes exprès, de ‘sacrifices non sanglants dans lesquels l’oblation ne s’accompagne d’aucune immolation: tels les sacrifices de choses inanimées’? On ne DE SACRIFICIO IN GENERE 815 voit pas bien comment accorder son affirmation de principe avec cette donnée de fait. “La formule ‘oblation et immolation’ ne convient donc pas à toutes les espèces de sacrifice; on ne peut l’ériger, semble-t-il, en principe général et absolu. “Tout au plus s’adapte-t-elle à la condition du sacrifice sanglant. Et encore peut-on se demander si, même à cet égard, elle est parfaitement juste, étant donné qu’elle paraît placer l’immolation sur le même pied que l’acte de donation, comme si l’immolation était, au même titre et avec la même rigueur, acte constitutif de ce sacrifice. Le P. de la Taille n’a-t-il pas observé lui-même que l’acte proprement essentiel, dans le sacrifice propitiatoire, qu’il identifie plus ou moins avec le sacrifice sanglant, est le même que dans le sacrifice latreutique, savoir un ‘acte de donation’? Et n’a-t-il pas souligné, d'autre part, que l’immolation ‘n’était pas un acte propement sacerdotal?’ Cela invite à voir dans l’immolation une condition nécessaire du sacrifice sanglant, beaucoup plus qu’un acte partageant avec l’oblation le rôle de partie essentielle et proprement constitutive.”03 His ultimis verbis Lepin conatur trahere De la Taille ad suam sen­ tentiam. Et tamen alibi, tradens compendium doctrinae De la Taille, ipse scribit: “Les grandes lignes peuvent se résumer ainsi: Tout sacri­ fice requiert essentiellement, avec l’immolation d’une victime, son oblation rituelle.”04 Sententia Pesch™ minus adhuc favet opinioni Lepin. Ex praecipuis dictis illius auctoris, quae immediate submittimus, judicet lector an, ut ait Lepin, Pesch “se prononce nettement pour l’idée du sacrifice-oblation”:00 “Solet . . . sacrificium definiri: Oblatio substantiae sensibilis per aliquam cius immutationem Deo legitime facta ad ostendendam agni­ tionem supremae eius maiestatis et vitae necisque absolutae potestatis. Hanc definitionem, per multa iam saecula communiter receptam, qui­ dam nostra aetate impugnarunt, inter quos eminet lacobus Bcllord. . . [Refutata sententia Bellord de sacrificio consistente non in oblatione sed in convivio, prosequitur] Idea donationis Deo factae nuspiam deest in sacrificiis. Ergo haec est idea maxime primitiva. Fiebat autem haec donatio apud omnes veteres populos aliqua actione, qua res sive “L’idée Sacrifice de la Messe, Paris, 1926, p. 678 sq. M Op. cit., p. 658. “Praei. Dogm., v. 6, tract. 4 De Euch., sect. 3, n. 834 sqq., Friburgi Br., 1914, p. 394 sqq. “ Op. cit., p. 730. a»·» 816 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE tota sive partiin ex usu profano removebatur et Deo irrevocabiliter tradebatur” (n. 835). Asserit igitur eam definitionem esse communem, nec ab ea recedit. “Materia proxima [sacrificii] est aliqua immutatio rei, qua usui communi subtrahitur (cf. S. Thom. 2, 2, q. 85, a. 3 ad 3 et q. 86, a. 1). Utrum haec immutatio sufficienter adsit per solam moralem con­ secrationem, an debeat consistere in physica rei destructione, sive formali, ut est mactatio animalis, sive aequivalenti, ut est effusio vini, disputant theologi. Negant requiri destructionem Suarez . . ., Arri­ aga . . ., Viva . . ., alii; affirmant Bellarm ..., De Lugo . . alii. Sed haec controversia nullo efficaci argumento dirimi potest” (n. 841). Nullo igitur modo uni vel alteri sententiae favorem vel praejudicium affert. “Formalis ratio sacrificii [ut opponitur alteri parti essentiali seu materiae] consistebat [in A.T.] non in interfectione animalis sed in oblatione sanguinis animalis interfecti, a sacerdote facta. Quae aspersio sanguinis a iudaeis dicebatur ‘radix et principium sacrificii’ (Maimonides, De pasch. c. 2 6). . . Sive . . . destructio fit simul cum . . . oblatione per ipsum sacerdotem sive ante oblationem per alium, nihil refert, nam in omni casu non destructio qua talis sed ipsa oblatio constituit jormam sacrificii. Ita card. Franzelin docet. . . Ita iam Suarez. . . Similiter P. Vasquez dicit: ‘Ex parte jormae sacrificium est nota exsistens in re, qua profitemur Deum auctorem vitae et mor­ tis’; ex parte vero materiae ‘est mutatio rei, quae Deo offertur’ (disp. 220, c. 3, n. 25 sq.)” (n. 842. 844). Hic dicit tantum oblationem esse formam sacrificii sed non negat mutationem esse eius materiam, ut patet ex auctoritatibus quas citat et quibus consentit, i.e. Franzelin et Vasquez, qui docent destructio­ nem esse de essentia sacrificii, et Suarez, qui vult immutationem (quamvis non destructivam) ingredi rationem sacrificii. “Consecratio [eucharistica] est sacrificium, si omnia elementa sac­ rificii in ea inveniuntur. Atqui inveniuntur; nam in consecratione Deo offertur substantia sensibilis a legitimo ministro secundum legitimam institutionem ad agnoscendam eius supremam maiestatem per immu­ tationem hostiae. De ceteris elementis nulla potest esse dubitatio; sola explicatio materiae proximae, i.e. immutationis hostiae, creat aliquam difficultatem, quam in proxima thesi solvemus” (n. 901). “Prop. xci. Consecratio eatenus habet rationem actionis sacrificalis, quatenus per eam producitur Christus in statu mysticae mactationis, dum vi verborum corpus et sanguis Christi separatim ponuntur sub DE SACRIFICIO IN GENERE 817 speciebus panis et vini, et hac ratione mactatio cruenta in cruce facta Deo offertur. . . “Arg. 1. Ex verbis Christi. “Christus Dominus dixit in missa ‘corpus suum dari et sanguinem suum effundi’ in remissionem peccatorum. Ergo ratio sacrificii in missa consistit in corporis mactatione et sanguinis effusione. lamvero cor­ poris mactatio et sanguinis effusio realis esse non potest, quia Christus non iam moritur. Ergo verba Christi explicanda sunt de mystica mac­ tatione et effusione, quae consistit in separatione specierum, sub quibus solis Christus visibiliter in sacrificium offertur. . . Quodsi dicunt [Lugo et alii] non adesse in hac sanguinis effusione sufficientem hostiae destructionem, respondendum est sufficientem esse eam destructionem, quam Christus reapse instituit, ut per eam peccata remittantur, sci. destructionem s aerament alem ; multo enim certius est id, quod Chris­ tus instituerit, esse sacrificium quam requiri ad sacrificii rationem ali­ quam re aient destructionem, quae in ista sanguinis effusione non habeatur; neque ex incertis certa sunt diiudicanda, sed ex certis incerta sunt determinanda. . . “Arg. 3. Ex eo, quod per mysticam sanguinis effusionem sufficienter explicatur ratio sacrificii. . . “Sacrificium secundum rationem formalem non consistit in destruc­ tione physica sed in eo ritu, quo haec destructio ad Deum colendum eique satisfaciendum ordinatur seu in oblatione reali. Ergo licet phy­ sica destructio sit una, tot tamen diversa sunt sacrificia quot diversae sunt rationes offerendi, quamadmodum in sacrificiis veteris testamenti occisio in multis sacrificiis fiebat eodem modo; et tamen sacrificia erant diversa pro diverso ritu oblationis. In sacrificio igitur eucharis­ tico vere sacramentaliter Christus Deo offertur, quae sacramentalis oblatio non est oblatio ficta vel picta vel scenice tantum repraesentata, sed oblatio vera, qua satisfactio in cruce praestita vere Deo offertur et hominibus applicatur. “His igitur suppositis facile explicatur, quomodo missa sit verum sacrificium. Adest hostia, ipse Christus. Adest physica huius hostiae destructio olim in cruce facta, quae in ordine physico diu quidem praeteriit sed in ordine morali a missae sacrificio est inseparabilis. Adest oblatio sensibilis, quia, dum vi verborum corpus Christi ponitur sub una specie et sanguis Christi sub altera specie, habetur mystica mactatio, per quam sensibiliter repraesentatur et offertur physica sanguinis Christi effusio in cruce facta ad Deum colendum et placan­ dum. Ergo nihil deest, quod ad verum sacrificium requiritur. . . “[Sic] igitur res se habet in sacrificio missae, si comparatur cum sacrificio crucis. Hostia (materia remota) est eadem, eadem quoque SIS DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE est physica destructio hostiae (materia proxima), diversa vero est oblatio, quia in cruce oblatio quoque ipsa erat cruenta (coincidebat enim realiter cum ipsa morte voluntarie suscepta), in altari autem oblatio est incruenta, quia consistit in mystica tantum effusione san­ guinis. Ergo haec duo sacrificia sunt ‘sola offerendi ratione diversa’ (conc. trid. sess. 22, c. 2), nullo vero modo materia oblata, non modo quantum ad materiam remotam sed etiam quantum ad materiam proximam; nam non solum novus Christus non offertur sed neque nova Christi destructio physica, cum sacrificium missae totum valorem suum habeat ex sacrificio crucis et se habeat ad sacrificium crucis ut causa particularis ad causam universalem. . . “Sic . . . soluta est . . . illa obiectio, quod non apparet, quomodo Christus sit in statu victimae in altari. Nam est in statu victimae, quatenus physica mactatio in cruce facta fit moraliter praesens et Deo pro hominum salute offertur. Sacrificium igitur missae non realiter destruendo Christum sed Christum constituendo in statu mysticae mactationis et ita repraesentando et applicando sacrificium crucis habet rationem veri et realis sacrificii. Hoc sacrificium non dicendum est mysticum, in quantum mysticum opponitur realitati; sed vocari potest mysticum, ut significetur immolatio hostiae non sub specie propria sed sub specie sacramentali” (n. 909. 910. 912. 913. 914. 915). Ex his manifeste apparet sententiam sacrificii-oblationis non esse traditionalcm sed noviter in theologiam introductam. Talis novitatis ipsi eius defensores conscii esse videntur. Ipse namque Lopin scribit: “Pourquoi le système du sacrifice-oblation s’est-il développé paral­ lèlement aux deux autres sans prévaloir sur eux? La raison semble bien en être que, trop souvent, ses partisans ont négligé de l’appuyer sur une révision de la notion habituelle de sacrifice. L’interprétation donnée du sacrifice de l’Eucharistie ne pouvait paraître juste qu’en étant rattachée à une notion générale du sacrifice, conçu comme obla­ tion. Beaucoup se sont abstenus de préciser cette définition nouvelle, ou même ont continué de souscrire à la définition courante. Leur thèse n’a pu échapper au reproche de manquer de logique ou d’harmonie. “La définition du sacrifice en général par l’idée d’oblation a cepen­ dant été formulée. Plusieurs théologiens, et des plus éminents, ont eu soin de la mettre en évidence. Mais jusqu’ici Vopinion commune est restée trop complètement sous l’impression de la connexité absolue des idées de sacrifice et de destruction, pour se rendre facilement à une définition différente et jugée nouvelle.”*1 *’ L'idcc du Sacrifice de la Messe, Paris, 1926, p. 730 sq. DE SACRIFICIO IN GENERE 819 Intimum punctum controversiae, ex quo variae theologorum senten­ tiae ortum habuerunt reponitur in hac duplici quaestione: 1. Quinam sit directus finis sacrificii, estne consecutio unionis cum Deo, an agnitio divini dominii? Fautores sententiae sacrificii-oblationis insistunt prae­ cipue in primo conceptu, defensores vero sententiae sacrificii-mutationis in altero. 2. Quomodo agnitio divini dominii exprimatur in sacri­ ficio, an per solam mutationem vel destructionem alicuius rei. an per solam oblationem, an per utramque seu per oblationem rei immutatae. Sententia traditionalis in theologia est sacrificium ordinari ad ag­ noscendum supremum dominium divinum per signum aliquod exter­ num, quo res aliqua ita perfecte Deo offertur ac reservatur ut totaliter usui hominum subtrahatur, per aliquam nempe formalem vel aequivalentem destructionem. 7 Pars. 11FACTA DEO”. His verbis formaliter indicatur non finis sacrificii sed terminus ad quem oblationis sacrificalis. Soli Deo esse sacrificium oficrendum sequitur ex ipsa ratione sacrificii prout est signum interioris agnitionis supremi dominii, quod soli Deo competit. Ad rem S. Thomas, 2-2, q. 84, a. 1: “Aliquid est quod soli Deo exhibetur, scilicet sacrificium. Unde Augustinus dicit [De civ. Dei. 10, 4] : ‘Multa de cultu divino usurpata sunt quae honoribus deferun­ tur humanis, sive humilitate nimia, sive adulatione pestifera; ita tamen ut quibus ea deferuntur, homines haberentur, qui dicuntur colendi et venerandi; si autem multum eis additur, et adorandi. Quis vero sacrificandum censuit, nisi ei quem Deum aut scivit, aut putavit, aut finxit?’.” Ibid., q. 85, a. 2: ‘Oblatio sacrificii fit ad aliquid significandum. Significat autem sacrificium quod offertur exterius, interius spirituale sacrificium, quo anima seipsam offert Deo. . . Anima autem se offert Deo in sacrificium, sicut principio suae creationis, et sicut fini suae beatificationis; secundum autem veram fidem solus Deus est creator animarum nostrarum. . . In solo etiam Deo animae nostrae béatitude consistit. . . Et ideo sicut soli Deo summo debemus sacrificium spiritu­ ale offerre, ita etiam soli ei debemus offerre exteriora sacrificia. . . Hoc etiam videmus in omni republica observari quod summum rectorem aliquo signo singulari honorant; quod cuicumque alteri deferretur, esset crimen laesae majestatis. Et ideo in lege divina statuitur poena mortis his qui divinum honorem aliis exhibent.” 820 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE S Pars. “IN EIUS HONOREM”. His verbis indicatur specificus et primarius finis sacrificii. Ut patet ex dictis supra (p. 789 sq.), agnitio divini dominii proprie loquendo est significatum per sacrificium, non eius finis, et vicissim honor Dei non est significatum per sacrificium sed eius finis. Attento fine, S. Thomas definit sacrificium: “Sacrificium proprie dicitur aliquid factum in honorem proprie Deo debitum” (q. 48, a. 3; cf. 2-2, q. 85, a. 3). Unde finis sacrificii est specifice et primario latreuticus; ceteri fines sunt vel secundarii, ut fines cucharisticus et propitiatorius (sive expi­ atorius sive impetratorius) (qui habent magis rationem finis cui quam finis cuius), vel remoti et generales, uti finis societatis aut conjuncti­ onis cum Deo, qui est finis ultimus et generalis totius vitae hominis, seu non solum virtutis religionis sed omnium virtutum sub imperio charitatis. Ut dictum est supra (p. 807), ad hunc praecipuum sed non specifi­ cum finem attendit Augustinus in sua definitione (De civ. Dei, 10, 6). quam quidam theologi inepte invocarunt in confirmationem suae sen­ tentiae de essentia sacrificii. 9 Pars. “A LEGITIMO MINISTRO PUBLICE DEPUTATO”. His verbis indicatur causa efficiens sacrificii, non quidem instituti­ onis, sed confectionis. Ad causam institutionis quod attinet, dicendum est sacrificium modo generali et indeterminato institutum esse a lege naturali, nam ipsa ratio naturalis dictat significandam esse subiectionem Deo ut supremo domino (cf. 2-2, q. 85, a. 1 supra cit., p. 793); quoad suam vero determinationem institutum esse a lege positiva humana vel divina. Ad rem S. Thomas, 2-2, q. 85, a. 1, ad 1: “Aliqua in communi sunt de jure naturali, quorum determinationes sunt de jure positivo; sicut quod malefactores puniantur, habet lex naturalis; sed quod tali poena, vel tali puniantur, est ex constitutione divina vel humana. Similiter etiam oblatio sacrificii in communi est de lege naturali; et ideo in hoc omnes conveniunt; sed determinatio sacrificiorum est ex institutione humana vel divina; et ideo in hoc differunt.” Ibid., a. 4: “[Ad sacrificium] aliter tenentur illi qui sunt sub lege nova, vel veteri; aliter illi qui non sunt sub lege. Nam illi qui sunt sub lege, tenentur ad determinata sacrificia offerenda secundum legis prae- DE SACRIFICIO IN GENERE 821 cepia; illi vero qui non erant sub lege, tenebantur ad aliqua exterius facienda in honorem divinum, secundum condecentiam ad eos inter quos habitabant, non autem determinate ad haec, vel ad illa.” In sic dicto static legis naturae (S. Thomas: “Qui non erant sub lege”), in quo religio nondum erat in forma societatis organizata, sacri­ ficia determinabantur ab ipsis hominibus, juxta conditionem humani generis (prius a singulis, ut ab Adamo, Abele, Caino, mox, juxta inorem familiarum, a naturali earum capite, i.e. a patriarchis vel primogenitis), non raro (ut patet ex sacrificio Abrahae, Gen. 22, 13) sub impulsu divino quo regebatur ille status quique necessarius certe fuit ad institutionem sacramentorum (cf. tractatum De sacr. in gen., art. 28, p. 389). In statu vero legis scriptae tam Mosaicae quam Evangelicae, in quo religio assumpsit formam socialem a Deo directe institutam, necesse fuit ut ipsum sacrificium a Deo determinaretur, quippe quod sit praeci­ puus actus ac vehiti essentia religionis. Ex quo intelligitur non esse in potestate Sinagogae vel Ecclesiae instituere aut determinare sacri­ ficia, nec proinde rationem sacrificii habere plures caeremonias et ritus quibus aliunde nihil deesset quominus possint esse signa oblativa et sacrificalia, seu apta ad divinum dominium exprimendum. Ad causam conjectionis quod attinet, conveniens est tum rationi societatis, tum indoli expiatoriae sacrificii, ut in omni lege oblatio sacrificii reservaretur ministris specialiter electis, ita ut oblatio facta a privatis ratione sacrificii careret. In statu legis naturae caput familiae connaturaliter aut divino instinctu ad hoc munus designatum est. In lege Mosaica de facto una tribus (Levi), et ex hac una familia (Aaron) ad hoc officium divinitus designata est, ita ut sacrificia ab aliis usurpata tanquam profanationes haberentur (cf. Lev. 17; 2 Parai. 26, 16 sqq.; Hebr. 5, 1. 4). In lege Evangelica unum genus ministrorum per sacramentum Ordinis eligitur et consecratur. Ad rem Apostolus, Hebr. 5, 1-6: “Omnis namque pontifex ex homi­ nibus assumptus, pro hominibus constituitur in iis quae sunt ad Deum, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis. . . Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo, tanquam Aaron. Sic et Christus non semetipsum clarificavit ut pontifex fieret; sed qui locutus est ad eum: . . . Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech.” Ad rem Cone. Trid., sess. 23, cap. 1: “Sacrificium et sacerdotium ita Dei ordinatione coniuncta sunt, ut utrumque in omni lege exstiterit. Cum igitur in Novo Testamento sanctum Eucharistiae sacrificium 822 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE visibile ex Domini institutione catholica Ecclesia acceperit: fateri etiam oportet, in ea novum esse visibile et externum sacerdotium, in quod vetus ‘translatum’ est [Hebr 7, 12 sqq]” (Denz. 957). NOTA 1. DE DIVISIONE SACRIFICII. 1. Ratione finis sacrificium dividitur quadrupliciter, i.e. in: Latreuticum, quod offertur in honorem Dei, quasi exterior adoratio latriae. Eucharisticum, quod offertur in gratiarum actionem. Impetratorium, quod offertur ad impetrandos divinos favores. Propitiatorium, quod offertur ad reparationem divini juris laesi, ac subdividitur in: Expiatorium, quod offertur ad reparationem pro culpa. Satisfactorium, quod offertur ad reparationem pro poena. Haec divisio non implicat aequalitatem praedictorum finium nec exclusionem unius vel alterius, sed tantum peculiarem rationem quae ex parte nostra intenditur in oblatione sacrificii. Nam imprimis finis latreuticus est proprius et essentialis, ceteri vero sunt adventitii et accidentales. Praeterea finis latreuticus est consequenter inseparabilis a sacrificio, ceteri vero sunt per se separabiles, licet de facto, seu ra­ tione praesertim conditionis naturae lapsae, sint inseparabiles saltem ex implicita intentione tum hominis offerentis tum Dei acceptantis; ex hoc enim quod Deo benefacienti et offenso honor redditur, neces­ sario sequitur quod ei gratiae reddantur et ipse fiat largitor bonorum et indulgentiae. lahn™ ait quadruplicem hanc theologorum distinctionem nullum habere fundamentum in Scriptura. Jamvero in A.T. clara est distinctio inter sacrificium pro peccato (hâtt’ ât = sacrificium offerendum pro peccatis magis vel minus involuntariis, Lev. 4, 1-35; 5, 1-13; 6, 17-23; ’âsâm = sacrificium offerendum pro peccatis plene volun­ tariis, Lev. 5, 14-26; 6, 10; 7, 1-7) et sacrificium seu hostiam pacifi­ cam (Lev. 3, 1. 6. 9; Num. 15, 1-6; Ezech. 45, 17; 46, 12); imo in Lev. 7, 11 est etiam sermo de hostia pacifica pro gratiarum actione; praeterea holocaustum distincte proponitur ut praecipuum sacrificium in quo eminet finis latreuticus (Lev. 1, 1-17; 6, 1-6; 22, 17-25). In A.T. triplex distinguebatur sacrificium : holocaustum, hostia pro peccato et hostia pacifica. Ad rem S. Thomas, 1-2, q. 102, a. 3, ad 8: “Triplex erat sacrifi­ ciorum genus: quoddam erat quod totum comburebatur; et hoc dice" In Biblische Archaologic, t. 5, § 95, p. 371 sqq. DE SACRIFICIO IN GENERE 823 batur holocaustum, quasi ‘totum incensum’. Hujusmodi enim sacrifi­ cium offerebatur Deo specialiter ad reverentiam majestatis ipsius et amorem bonitatis ejus; et conveniebat perfectionis statui in impletione consiliorum; et ideo totum comburebatur, ut, sicut totum animal reso­ lutum in vaporem sursum ascendebat, ita etiam significaretur, totum hominem et omnia quae ipsius sunt, Dei dominio esse subjecta, et ei esse offerenda. “Aliud autem erat sacrificium pro peccato, quod offerebatur Deo ex necessitate remissionis peccati; et conveniebat statui poenitentium in satisfactione peccatorum; quod dividebatur in duas partes: nam una pars ejus comburebatur, altera vero cedebat in usum sacerdotum, ad significandum quod expiatio peccatorum fit a Deo per ministerium sacerdotum, nisi quando offerebatur sacrificium pro peccato totius populi, vel specialiter pro peccato sacerdotis; tunc enim totum com­ burebatur. Non enim debebant in usum sacerdotum venire ea quae pro peccato eorum offerebantur, ut nihil peccati in eis remaneret; et quia hoc non esset satisfactio pro peccato. Si enim cederet in usum eorum pro quorum peccatis offerebatur, idem esse videretur ac si non offerretur. “Tertium vero sacrificium vocabatur hostia pacifica, quae offere­ batur Deo vel pro gratiarum actione, vel pro salute et prosperitate offerentium, ex debito beneficii vel accipiendi vel accepti; et convenit statui proficientium in impletione mandatorum. Et ista dividebatur in tres partes; nam una pars incendebatur ad honorem Dei, alia pars cedebat in usum sacerdotum, tertia vero pars in usum offerentium, ad significandum quod salus hominis procedit a Deo dirigentibus ministris Dei, et cooperantibus ipsis hominibus qui salvantur.” In N.T. est duplex sacrificium, i.e. sacrificium Crucis et sacrificium Missae, quorum utrumque in eadem Victima cumulat triplicem ratio­ nem holocausti, hostiae pro peccato et hostiae pacificae vel quadrupli­ cem supradictum finem sacrificii. Ad rem S. Thomas, q. 22, a. 2: “Ipse Christus, inquantum homo, . . . fuit . . . hostia perfecta, simul existons hostia pro peccato, et hostia pacifica, et holocaustum.” 2. Ratione formae seu oblationis immolati vae sacrificium dupliciter dividitur: a. Sacrificium cruentum (i.e. coniunctum cum occisione seu sangui­ nis effusione). Praecipua sacrificia A.T. et sacrificium Crucis. Sacrificium incruentum. Secundaria et suppletiva sacrificia A.T. et sacrificium Missae. 824 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE b. Sacrificium absolut inn. Sacrificia /1.7'. ct sacrificium Crucis. Sacrificium relativum. Sacrificium Missae. Quidam praeterea distinguunt sacrificium in verum ct jalsum, in proprie dictum et improprie dictum, in personale {Crucis et Missae) et substitutivum (sacrificia A.T.). Sed prima distinctio non est ad rem, secunda fundatur in generaliori et analoga acceptione sacrificii (de qua mox erit sermo in Nota 2), tertia in secundo membro sup­ ponit sacrificium importare rationem substitutionis vicariae (qua homo propriae sui ipsius oblationi et immolationi substituit oblationem et immolationem alterius rei), quae non ab omnibus theologis admittitur. NOTA 2. DE ANALOGICA SEU METAPHORICA ACCEPTI­ ONE SACRIFICII (cf. 2-2, q. 85, a. 2; a. 3, ad 2; a. 4; cit. in p. 789 sq.). Translata significatione, seu analogice et metaphorice, vox sacrificii applicatur aliis actibus tum profanis, tum religiosis sive internis sive externis, propter aliquod elementum commune cum sacrificio proprie dicto vel propter aliquam similitudinem cum ipso. In sensu projano dicitur communiter sacrificium omnis oblatio ad finem bonum ordinata et cum aliqua abdicatione dolorosa coniuncta. In sensu religioso imprimis dicitur sacrificium ipsa interior agnitio divini domini, quae est proprium significatum per proprie dictum exte­ rius sacrificium. Improprietas acceptionis vocis solet indicari per addita verba “invisibile”, “spirituale”, “verum”, “principale” (cf. supra, p. 789 sq.). Ita apud Augustinum, De civ. Dei, 10, 5 (cit. in p. 787). Praeterea sacrificium dicitur omne opus quo homo directe vel indi­ recte significat semetipsum Deo offerre, vel in Deum ferri (S. Tho­ mas), vel tendere ad sanctam societatem inhaerendam cum Deo (Au­ gustinus). Ita preces (seu hostia laudis, hostia vociferationis, vituli labiorum, fructus labiorum: Psal. 140, 2; Os. 14, 3; Hebr. 13, 15), opera misericordiae (Eccli. 35, 4; Hebr. 13, 16), vita bona (Psal. 4, 6; Sap. 3, 6; Rom. 12, 1), mortificatio carnis (Rom. 12, 1 ), contritio cordis (Psal. 50, 19), labores apostolici (Rom. 15, 16; Phil. 2, 17). Ad rem S. Thomas, q. 22, a. 2: “Invisibile . . . sacrificium est per quod homo Deo spiritum suum offert . . et ideo omne illud quod Deo exhibetur, ad hoc quod spiritus hominis feratur in Deum, potest dici sacrificium.” Ad rem Augustinus, De civ. Dei, 10, 6: “Verum sacrificium est omne opus, quod agitur, ut sancta societate inhaereamus Deo, relatum scili­ cet ad illum finem boni, quo veraciter beati esse possimus. Unde et DE SACRIFICIO IN GENERE 825 ipsa misericordia qua homini subvenitur, si propter Deum non fit, non est sacrificium. Etsi enim ab homine fit vel offertur, tamen sacrificium res divina est: ita ut hoc quoque vocabulo id Latini veteres appella­ verint. Unde ipse homo Dei nomine consecratus, et Deo votus, in quantum mundo moritur ut Deo vivat, sacrificium est. Nam et hoc ad misericordiam pertinet, quam quisque in se ipsum facit. . . Corpus etiam nostrum cum per temperantiam castigamus . . . sacrificium est. . . Cum igitur vera sacrificia opera sint misericordiae, sive in nos ipsos, sive in proximos, quae referuntur ad Deum; opera vero miseri­ cordiae non ob aliud fiunt, nisi ut a miseria liberemur, ac per hoc ut beati simus; quod non fit, nisi bono illo de quo dictum est, ‘Mihi autem adhaerere Deo bonum est’ (Psal. Ixxii, 28): profecto efficitur, ut tota ipsa redempta civitas, hoc est congregatio societasque sanctorum, universale sacrificium offeratur Deo per sacerdotem magnum, qui etiam se ipsum obtulit in passione pro nobis, ut tanti capitis corpus essemus, secundum formam servi. . . Hoc est sacrificium Christiano­ rum: ‘multi unum corpus in Christo’. Quod etiam Sacramento altaris fidelibus noto frequentat Ecclesia, ubi ei demonstratur, quod in ea re quam offert, ipsa offeratur” (M.L. 41, 283 sq.). Haec autem dici sacrificia in solo sensu improprio patet ex ipsa Scriptura quae in aliis locis ea simpliciter opponit sacrificio: 1 Reg. 15, 22: “Numquid vult Dominus holocausta et victimas, et non potius ut obediatur voci Domini? Melior est enim obedientia quam victimae, et auscultare magis quam offerre adipem arietum”. Isa. 1, 11. 13. 16: “Holocausta . . . nolui. . . Ne offeratis ultra sacrificium. . . Lavamini, mundi estote; auferte malum cogitationum vestrarum ab oculis vestris; quiescite agere perverse, discite benefa­ cere; quaerite judicium, subvenite oppresso, judicate pupillo, defen­ dite viduam.” Os. 6, 6: “Misericordiam volui, et non sacrificium; et scientiam Dei plus quam holocausta.” Ceterum in quibusdam ex supra memoratis textibus potius quam metaphorica appellatio sacrificii habetur mera comparatio cum sacri­ ficio proprie dicto. Ita in Psal. 140, 2: “Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo; elevatio manuum mearum [sicut] sacri­ ficium vespertinum” (cf. Sap. 3, 6; Eccli. 35, 4; Rom. 15, 16; Phil. 2, 17; Hebr. 13, 16). NOTA 3. DE COMPARATIONE INTER SACRIFICIUM ET SACRAMENTUM. Utrumque pertinet ad essentiam religionis, praecipue tamen sacri­ 826 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE ficium, quod accipitur ex parte hominis, dum sacramentum magis est donum Dei ad homines. Essentia metaphysica utriusque consistit in ratione signi, at non eadem res significatur; sacrificium enim significat interiorem agnitionem divini dominii, sacramentum vero interiorem sanctificationem homini collatam. Ex qua differentia sequuntur ceterae tum quoad essentiam physicam tum quoad causas extrinsecas finalem et efficientem. Essentia physica utriusque consistit in re sensibili, sed sacrificium consistit in oblatione immolativa apta ad exprimendam interiorem obla­ tionem, sacramentum vero in actione vel re apta ad exprimendam interiorem gratiae collationem. Finis utriusque est religiosus, seu bonum divinum, sed sacrificium directe ordinatur ad bonum Dei, quod est divinus honor, sacramen­ tum vero ad bonum spirituale hominis, quod consequenter cedit in divinum honorem. Causa efficiens utriusque est Deus, sed sacrificium per se fundatur et exigitur a lege naturali, et nonnisi per accidens instituitur per legem positivam, sacramentum vero requirit positivam Dei institutionem. Item sacrificium per se potest determinari ab homine, sacramentum vero nonnisi a Deo. Causa efficiens confectionis, seu ministerialis. Sacrificium nequit offerri nisi a persona publica, ad administrationem vero sacramenti potest deputari etiam persona privata (ut patet in Baptismo et Matri­ monio), nam “ministrans sacramentum se habet ut Dei instrumentum ad sanctificationis effectum; instrumentum autem Dei in quantum huiusmodi non est persona publica, communitatem repraesentans. “Addendum tamen, debuisse omnino sacramenta institui a Deo dis­ pensanda regulariter per sacerdotes (si unum matrimonium excipias propter specialem eius conditionem): ut scilicet per eamdem viam descenderent Dei dona ad homines, per quam ascendunt hominum vota ad Deum, et servaretur pulcherrimus ille ordo quo divina Provi­ dentia suaviter disponit omnia, perducens ad suos fines infima per media et media per summa. Aliunde vero quaedam sacramenta sunt, quae ex peculiari sua indole sacerdotale ministerium evidenter exigunt, puta sacramentum Poenitentiae per modum indicii institutum, itemque sacramenta Confirmationis et Ordinis quibus distribuuntur gradus et officia in Ecclesia Christi; hoc enim non ad alios pertinere potest quam ad principes civitatis. Quare, licet de essentia sacerdotii in genere non sit nisi deputatio ad sacrificium offerendum, debuit ei adiungi in praeBillot, De Euch., De sacrificio Missae, § 1, n. 5, Romae, 1914, p. 590. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 827 senti ordine officium ministrandi sacramenta, ut de sacerdote quoque verificetur illud Genes. XXVIII-12: ‘Et vidit in somnis scalam stan­ tem super terram, et cacumen illius tangens caelos, angelos quoque Dei ascendentes et descendentes per eam’. Ascendit quippe sacerdos ab hominibus ad Deum cum sacrificium offert; descendit a Deo ad homines cum ministrat sacramenta.”70 Effectus utriusque est gratia, sed sacrificium nonnisi indirecte ad consecutionem gratiae ordinatur, directe enim et per se fit ad honorem Dei, sacramentum vero ordinatur directe ad causandam gratiam. Hinc fluit diversitas in modo efficacitatis ; nam efficacitas sacra­ menti est ad modum efficientiae, efficacitas vero sacrificii est ad mo­ dum impetrationis ; ex quo praeterea sequitur quod sacramentum causât gratiam ex opere operato (et quidem, juxta thomistas. physice}, sacrificium vero ex opere operantis. In sacrificio tamen Christi (tam Crucis quam Eucharistiae), cum sit dignitatis indefectibilis et infinitae, efficacitas ex opere operantis Christi convertitur, relate ad homines et humanos ministros qui illud offerunt, in efficacitatem ex opere operato moralitcr; imo in hac ipsa efficacitate tanquam in causa meritoria fundatur et ex ea vim habet omnis efficacitas tum ex opere operantis bonarum actionum tum ex opere operato sacramentorum. NOTA 4. DE COMPARATIONE INTER SACRIFICIUM ET MARTYRIUM. Martyrium non est sacrificium proprie dictum, primo, quia non est per se ordinatum ad significandam interiorem agnitionem divini do­ minii sed ad protestandam fidem; secundo, quia non est activa oblatio propriae vitae sed passio vulneris letalis, quamvis voluntarie admissa, non enim habet homo potestatem vitam suam voluntarie destruendi. Aliunde tamen in martyrio Christi concurrunt praedictae rationes sacrificii, quia ipse, ut dominus suae humanitatis, eam immolavit in honorem Divinitatis. ART. 44. Utrum Missa Sit Verum et Proprie Dictum Sacrificium N.L. (q. 83, a. 1). STATUS QUAESTIONIS Cum existentia sacrificii in omni vera religione ab ipsa lege naturali exigatur et EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE in fontibus reve” Billot, De Euch., De sacrificio Missae, § 1, n. 5, Romae, 1914, p. 590 sq. 828 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE lationis clarissime proponatur, mirum non est veteres theologos antetridentinos hanc quaestionem prorsus omisisse, quam e converso dili­ genter expendunt moderni contra Protestantes arguentes negationem sacrificii Missae ex male intellecta sufficientia sacrificii crucis. PARS NEGATIVA Sacrificium Missae negatum est primo indirecte ac modo generali a sectis mediaevalibus quae Protestantisnium praepararunt, secundo di­ recte et signate sub ratione sacrificii ab omnibus Protestantibus, tertio insistenter ac nova argumentationis methodo a modernis Rationalistic et Protestantibus liberalibus, qui ab ipso Protestantismo orthodoxo originem ducunt. 1. SECTAE MEDIAEVALES SAEC. 11-14. Cathari, Petrobrussiani, Albigenses, Waldenses, Fraticelli, Wicleflitae et Hussitae tripliciter sacrificium Missae negarunt: primo indi­ recte, scilicet evacuando ipsum sacramentum omni sua realitate, seu negando post Berengarium praesentiam realem et transsubstantiationem, secundo directe sed generaliter, scilicet abiciendo Ecclesiae cul­ tum, templa, altare, sacerdotium, sacramenta, ac nominatim Eucharis­ tiam, tertio directe et peculiariter ipsam Missam impugnando, quamvis signanter in ipsa ratione sacrificii non insisterent. In supracitatis (p. 178) documentis Cone. Later. II (contra Petrobrussianos), Innocentii III et Cone. Later. IV (contra Albigenses et Waldenses) mentioni sacramenti Eucharistiae coniungitur mentio sacrificii et sacerdotii. Praeterea ad ipsam directam negationem Mis­ sae praecipue referuntur haec testimonia: Saec. 11 Catharismus ex Italia in Galliam transivit ibique incipiens haeresis statim damnata est in Cone. Aurelianensi (Orleans; a. 1022), teste Rodulpho Glaber (t 1050) monacho Chiniacensi (cf. M.L. 142, 659 sqq.), et in Cone. Cameracensi seu Atrebatensi (Arras; a. 1025), teste eius praesidente Gerardo, episcopo Cameracensi, qui sic refert Acta Concilii: “Relatum est . . . quosdam ab Italiae finibus viros eo loci advenisse qui, quamdam novam haereseos sectam introducentes, evangelicae atque apostolicae sanctionis disciplinam pervertere tentabant, et, quamdam justitiam praeferentes, hac sola purificari homines assere­ bant nullumque in sancta Ecclesia aliud esse sacramentum, per quod ad salutem pervenire potuissent. . . | “Ad notitiam episcopi pervenerat illos sacri baptismatis mysterium DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 829 penitus abhorrere, Dominici corporis et sanguinis sacramentum respu­ ere, negare lapsis poenitentiam post professionem proficere. Ecclesiam annullare, legitima connubia exsecrari, nullum in sanctis confessoribus donum virtutis spectare, praeter apostolos et martyres neminem debere venerari. . . “Transitum faciamus ad illud sacrum et immutabile Dominici cor­ poris et sanguinis sacramentum, quod vos, ad vestram confusionem, nisi respueritis, adversum divinam et apostolicam traditionem impug­ nantes, evertere tentatis. . . “Sacrificium dicitur, quasi ‘sacrum factum’, quia prece mystica con­ secratur in memoriam pro nobis Dominicae passionis. Unde, hoc ipso jubente, corpus Christi et sanguinem credimus, quod, dum sit ex fruc­ tibus terrae, sanctificatur, et fit sacramentum, operante invisibiliter Spiritu Dei. Quod quidem ideo sacramentum esse dixerim quia tan­ quam viaticum nobis sit introducens ad contemplationem aeternitatis. Cujus panis et calicis sacramentum Graeci Eucharistiam dicunt, quod Latine ‘bona gratia’ interpretatur. Quid enim melius corpore et san­ guine Christi? Quod quidem sacrificium de pane, et vino cum aqua misto, ineffabili sanctificatione, cruce et verbis illius in altari conse­ cratur, dumque passionis et resurrectionis ejus, atque in coelum ascensionis ibidem salutifera memoria agitur, verum ac proprium corpus ipsius Domini nostri Jesu Christi, et sanguis verus ac proprius efficitur, quamvis alius esse videatur” (M.L. 142, 1271-1278). Saec. 12 Petrobrussiani (a Petro de Bruys), qui merito dici possunt primi directi negatores Missae, sic citantur ac refutantur a praecipuo eorum adversario Petro abbate Cluniacensi (t 1156) in sua “Epistula sive tractatu contra Petrobrusianos”: “Post baptismum negatum, post cruces exustas post templa destructa, ut nihil sacrum punienda vestra temeritas intemeratum re­ linquat, quarto jam loco ad ipsum crucifixum, et templorum Dominum et baptismi largitorem, se extendit, et non tantum quae ejus sunt, sed et ipsum Ecclesiae suae auferre molitur. Negat corpus Christi et san­ guinem divini Verbi virtute vel sacerdotum ministerio confici: to­ tumque inane ac supervacuum esse quidquid in altaris sacramento altaris ministri agere videntur, affirmat. Sed quia vestrorum nolo rela­ tor esse verborum, ipsi vestra proponite, quodque de his seducto a vobis populo praedicare soletis, lectoribus nostris et auditoribus aperite. “Verba vestra, quae ad nos pervenire potuerunt, ista sunt: ‘Nolite, o populi, episcopis, presbyteris, seu clero vos seducenti credere qui sicut in multis, sic et in altaris officio vos decipiunt, ubi corpus Christi 830 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE se conficere, et vobis ad vestrarum animarum salutem se tradere men­ tiuntur. Mentiuntur plane. Corpus enim Christi semel tantum ab ipso Christo in caena ante passionem factum est; et semel, hoc est tunc tantum, discipulis datum est. Exinde neque confectum ab aliquo, neque alicui datum est’... “Si haeresis haec vestra Berengarianis limitibus contenta esset, quae veritatem quidem corporis Christi, sed non sacramentum vel speciem aut figuram negabat, facile me hujus capituli labore expedirem, et non dico ad Ambrosium, Augustinum, Gregorium, antiquos et sanctos Ecclesiae doctores, quos abjecistis, sed ad moderni temporis doctos et Catholicos viros, Lanfrancum, Guitmundum, Algerum vos mitterem, si saltem vel hos non pro majori auctoritate, sed pro temporis vicini­ tate et domestica cognitione, dignaremini legere, vel pateremini au­ dire. . . Sed quia, ut dixi, errorem errore, haeresim haeresi, nequitiam nequitia superastis, non tantum veritatem carnis et sanguinis Christi, sed et sacramentum, speciem ac figuram negatis; et sic absque, summi et veri Dei sacrificio, ejus populum esse censetis. “Eapropter sicut novus languor nova medela curandus, sic novus error novo opere confutandus est, ut quod a magnis viris fuerat prae­ teritum, quia nec auditum, quia nunc primum sonuit, nequaquam remaneat indiscussum. Respondet ergo vobis, o hostes Dei, Ecclesia Dei se neque absque sacrificio esse, nec illo suo sacrificio aliquid aliud quam corpus et sanguinem sui Redemptoris offerre” (M.L. 189, 787— 789). De Albigcnsibus, aut de Waldcnsibus, scribit Guilelmus Durantis, episcopus Mimatensis (Mende, in Gallia) (t 1296), in opere “Rati­ onale divinorum officiorum”, 1. 4, c. 1 : “Quidam autem perfidi haere­ tici reprehendunt nos. . . Dicunt etiam quod Ecclesia Christi: nec Missam nec matutinas cantavit; nec Christus nec Apostoli eam insti­ tuerunt; nec nomen Missae tunc in mundo audiebatur, nec scriptum inveniebatur; sed id quod Missa repraesentat ab evangelistis coena vocatur.” Ibid., c. 30: “Quidam autem perversi haeretici nobis ad praesumptionem magnam reputant quia sacrificamus, et consecratio­ nem hostiae sacrificium appellamus, cum Scriptura ex persona Domini dicat: ‘Nolo sacrificium’. . .” (Lugduni, 1672, p. 88. 141). Saec. 14 Wicleff in prop. 5 damnata a Cone. Constantiense ait: “Non est fundatum in Evangelio, quod Christus Missam ordinaverit” (Denz. 585). DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 831 2. PROTESTANTES ORTHODOXE Novatores directe et explicite impugnarunt ipsam rationem sacri­ ficii in Missa. Quamvis praecipuae eorum factiones, nominatim Lu­ theran!, Calvinistae et Zwingliani, acriter inter se disceptarent quoad ipsum sacramentum Eucharistiae, ac praecipue quoad sacramentalem Christi praesentiam (cf. supra, p. 179-182), in impugnanda tamen catholica Missa, praecipue sub eius ratione sacrificali, omnes pari impetu et acrimonia eisdemque fere fallacibus argumentis in unam aciem convenerunt. Cuius consensus et acrimoniae ratio patens est, quia nempe cele­ bratio Missae et sacrificium propitiatorium maxime offendit duo capi­ talia eorum principia de spirituali indole Christianae religionis, ab omni pharisaismo exteriorum operum absolutae, et de justificatione per solam fidem in Christum per sacrificium crucis Redemptorem. Hinc abolitio Missae catholicae, una cum suppressione coelibatus sacerdotum et communionis sub unica specie, facta est praecipuum vexillum protestantici certaminis adversus catholicos. Confessio Au­ gustana (a. 1530) haec tria impugnat in “Articulis in quibus recen­ sentur abusus mutati” et Lutherus, Contra Henricum regem Angliae (a. 1522), confidenter scribit: “Triumphata missa puto nos totum papam triumphare” (Opera, ed. Weimar, t. 10 b, p. 220). A. Summa doctrinae Novatorum. a. Eucharistia non est verum et proprie dictum sacrificium, in quo nempe victima immolatur vel occiditur (Zwinglius, Calvinus). Prae­ cipue vero non est sacrificium propitiatorium (Omnes post Lutherum). cui ceterum proprie dicta ratio sacrificii unice convenit (Melanchthonius, Calvinus). Dici tantum potest sacrificium improprie, seu tum sacrificium memoriale, quatenus est signum veri sacrificii Crucis, tum sacrificium eucharisticum vel laudis et gratiarum actionis, ratione precum et invocationum quae sacramento adiungi solent, quemad­ modum sacrificia dicuntur praedicatio Evangelii, fides, preces, afflictiones et quaelibet opera bona (Lutherus aliique. praesertim Melanchthonius). b. Eucharistia proprie loquendo est tantum sacramentum, nam nihil aliud est quam testamentum et memoriale; testamentum, i.e. promissio divina nostrae justificationis, firmata per sacrificium Crucis et alligata signo sensibili sacramenti; memoriale, i.e. signum promissionis divinae per sacrificium Crucis firmatae, vel (quod idem est) signum sacrificii Crucis per promissionem divinam firmati (Omnes post Lutherum). 832 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE c. Missa catholica abroganda est utpote continens haeresim circa inedia justificationis, contumeliam Christo eiusque sacrificio, idolola­ triam et inventum Satanae (In his recriminationibus eminent Lutherus et Calvinus). Loco illius instituendus est simplicior quidam ritus celebrandi sacramentum, constans ex praecibus laudis et grati­ arum actionis, ita tamen ut excludatur quidquid sonat oblationem et sacrificium (Lutherus, Confessio Augustana, Melanchthonius, Cal­ vinus). Praecipue abroganda est missa privata, quae nempe privatum characterem habeat ratione communis diei, vel paucorum assisten­ tium, vel commodi ipsius sacerdotis, vel praecipue solius communionis celebrantis, cum talis modus celebrandi sit contra finem ipsius sacra­ menti quod ad fidelium communionem ordinatur, adversetur ipsi usui antiquae Eccclesiae et abusive introductus sit in lucrum sacerdotum (Lutherus, Confessio Augustana, Calvinus). Peculiariter abrogandus est usus missae pro dejunctis, in quo involvitur error de valore satisfactorio Missae (Confessio Augustana, Melanchthonius, Zwinglius, Calvinus). B. Argumenta Novatorum. a. Ex Scriptura. Ultima Coena, cuius Missa est repraesentatio et memoriale, non fuit aliud quam testamentum seu promissio, ut constat ex verbis institutionis. Praeterea, Epistola ad Hebraeos non aliud agnoscit sacrificium quam oblationem Crucis, in qua Christus semel seipsum obtulit, una oblatione consummans in sempiternum sanctificatos (Ita omnes). b. Ex Patribus. Scriptores, praecipue antiquiores, non aliud in Missa agnoscunt quam sacrificium improprie dictum, seu laudis et gratiarum actionis. Ceterum, quidquid Patres, praecipue posteriores, sentire videantur, doctrina de veritate sacrificii Missae, per multa saecula ab ecclesiastica traditione admissa et vulgata, est agnoscenda ut communis error, utpote manifeste contradicens, sensui Scripturae (Ita praecipue Lutherus et Calvinus). c. Ex ratione. Sacrificium proprie consistit in reali quadam immo­ latione seu destructione victimae, quod nullatenus convenit Missae, sed tantum oblationi Crucis (Zwinglius et Calvinus). Praeterea, sacrificium est opus nostrum erga Deum, quo nempe nos aliquid Deo damus, sacramentum vero est opus Dei erga nos, quo nempe Deus nobis aliquid dat: Eucharistia autem est opus et donum Dei erga nos. non vero vicissim; ergo est sacramentum et non sacri­ ficium (Lutherus, Melanchthonius, Calvinus). DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 833 Praeterea ac praecipue, sacrificium proprie est ritus propitiatorius; jamvero perfecta et completa propitiatio pro peccatis omnium homi­ num est facta in Cruce per sacrificium Christi, qui est unica ratio salutis humanae; ergo Eucharistia nequit esse sacrificium, cum nihil illi supersit propitiandum nec possit aliud quam fides in passionem Christi principium esse salutis (Ita omnes). C. Opera et verba praecipuorum Novatorum. a. Lut herani. Lutherus (1483-1546) Missam esse proprie dictum sacrificium primo negavit a. 1520 in duplici sermone de bonis operibus et de Novo Testamento seu de sancta missa (Weimar, Dr Martin Luthers Werke, t. 6, p. 231 et 235-378). Eandem negationem confirmavit et exposuit eodem anno in opere De captivitate babylonica Ecclesiae, ubi doctri­ nam catholicam de sacrificio Missae vocat tertiam captivitatem huius sacramenti (ibid., p. 512 sqq.). Anno 1522 edidit “ex eremo”, ut ipse ait, tractatum “De abroganda missa privata” (ibid., t. 8, p. 411 sqq.), quem iterum in germanica lingua publicavit sub titulo “Missbrauch der Messe” (i.e. “De abusu Missae”; ibid., p. 477 sqq.); eandem impugnationem missae privatae renovavit a. 1525 in libello “Vom Greuel der Stillmcsse” (i.e. “De abominatione missae privatae”; ibid., p. 22 sqq.) et a. 1533 in libello “Vom der Winkelmesse und Pjaflenweihe” (i.e. “De missa privata et unctione sacerdotum”; ibid., t. 38, p. 195 sqq.). Anno 1523 ad reformandam liturgiam Missae operam dedit in sua “Formula missae et communionis pro Ecclesia Wittemburgensi” (ibid., t. 12, p. 205 sqq1); cum autem a Reformatoribus vulgari coepissent variae formulae sic dictae “missae vernaculae”, quam Lutherus mag­ nopere auspicabatur, rogatus ut ipse aliquam formulam componeret quae caeteris ad uniformitatem inservire posset, a. 1525 edidit suam “Deutscher Messe” (i.e. “Missa Germana”; ibid., t. 19, p. 72 sqq.). quae publice applicata est inde ab anno 1526. De capt. babyl.: “Tertia captivitas ejusdem sacramenti, est longe impiissimus ille abusus quo factum est ut fere nihil sit hodie in Eccle­ sia receptius et magis persuasum, quam Missam esse opus bonum et sacrificium” (Opera omnia, Jenae, 1600, fol. 264). Ibid.: “Stet ergo primum et infallibiliter, Missam, seu sacramentum altaris, esse testamentum Christi, quod moriens pro se reliquit, dis­ tribuens suis fidelibus. . . Quaeramus ergo quid sit testamentum, et 834 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE simul habebimus quid sit Missa, quis usus, quis fructus, quis abusus ejus. . . Vides ergo quod Missa (quam vocamus) sit promissio remis­ sionis peccatorum, a Deo nobis facta, et talis promissio quae per mor­ tem Filii firmata sit” (ibid., fol. 265). Ibid.: “His omnibus . . . oportet constantissime opponere verba et exemplum Christi. Nisi enim Missam obtinuerimus esse promissionem Christi, seu testamentum, ut verba clare sonant, totum Evangelium et universum solatium amittimus. Nihil contra haec verba permittamus praevalere, etiam si Angelus de coelo aliud docuerit. Nihil enim de opere vel sacrificio, in illis continetur. Deinde et exemplum Christi pro nobis stat. Non enim Christus in caena novissima, cum institueret hoc sacramentum et conderet testamentum, ipsum obtulit Deo Patri, aut ut opus bonum pro aliis perfecit, sed, in mensa sedens, singulis idem testamentum proposuit, et signum exhibuit” (ibid., fol. 269). Ibid.: “Quid ergo dicemus ad Canonem et auctoritates Patrum? Primum respondeo: Si nihil habetur quod dicatur, tutius est omnia negare, quam Missam concedere opus aut sacrificium esse, ne verbum Christi negemus, fidem simul cum Missa pessumdantes” (ibid.). De abroganda missa privata: “Auditisne? Christus semel seipsum obtulit, non voluit denuo ab ullis offerri, sed memoriam sui sacrificii voluit fieri. Et vobis unde haec audacia ut sacrificium ex ea memoria faceretis?. . . Existimo igitur, hoc secundo impetu, iterum ruere et jacere Missarum papisticarum impietatem” (ibid., fol. 445). Ibid. : “Missae vero, quae sacrificia vocant, esse summam idololatriam et impietatem” (ibid., fol. 443). Ibid.: “Persuasum abitror his tribus argumentis abunde omnibus piis conscientiis sacerdotium illud missale et papisticum, prorsus Satanae operationem esse” (ibid., fol. 447). Formida missae et communionis pro Ecclesia Wittenburgensi: “Hoc libro dicere omittimus Missam non esse sacrificium seu opus sacrifi­ cantis, quod alias abunde docuimus. Apprendamus eam ut sacramen­ tum, seu testamentum, seu benedictionem latine, Eucharistiam graece. vel mensam Domini, vel caenam Domini, vel memoriam Domini, vel communionem, vel quocumque nomine pio placet, modo sacrificii aut operis titulo non polluatur, et ritum monstremus quo visum est illa uti. 1. Introitus. . . 6. Evangelica lectio. . . 7. Symbolum Nicaenum non displicet. . . 8. Sequitur tota illa abominatio, cui servire coactum est quidquid in Missa praecedit, unde et Offertorium vocatur. Et hinc omnia fere sonant ac olent oblationem. . . Omnibus illis repudiatis quae oblationem sonant, cum universo Canone, retineamus quae pura et sancta sunt, ac sic Missam nostram ordiamur. . .” (ibid., fol. 557 sq.). DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 835 Melanchthonius (1497-1560), theologus Lutheranismi et redactor ipsius Confessionis Augustanae, novam Lutheri doctrinam, quam fide­ liter secutus est, sub moderatiori forma praesentare curavit, ut eam populis acceptabiliorem faceret. In duobus operibus “Loci communes theologici” et “Apologia Confessionis Augustanae”, distinguens inter sacrificium stricte dictum, seu propitiatorium, et sacrificium late dictum, seu eucharisticum vel laudis, hoc ultimum dicit Missae concedendum juxta ipsam doctrinam Patrum; protestatur etiam Novatores Missam nequaquam abolere sed religiose retinere ac defendere; ipsas orationes pro defunctis non prohibendas dicit sed tantum negandum esse valorem satisfactorium Missae defunctorum. Loci theologici communes (juxta editionem a Melanchthonio a. 1543 recognitam) : “Est itaque sacramentum caeremonia, quod est signum promissionis per quod Deus aliquid nobis promittit aut exhibet” (ed. Basileae, 1561, p. 418). “Sacrificium est caeremonia vel opus nostrum, quod nos Deo reddi­ mus ut eum honore afficiamus. Hoc est testamur nos agnoscere hunc ipsum, cui hanc obedientiam praestamus, vere esse Deum: ideoque nos ei hanc obedientiam praestare” (ibid., p. 418). “Sunt autem sacrificii species proximae duae, nec sunt plures. Quod­ dam est sacrificium propitiatorium, videlicet opus quod meretur aliis remissionem culpae et poenae aeternae: seu opus reconcilians Deum et placans iram Dei pro aliis, et satisfactorium pro culpa et poena aeterna. Altera species est sacrificium είχαριστικον, quod non meretur remissionem peccatorum aut reconciliationem, sed fit a reconciliatis" (ibid., p. 418). “Opponenda est . . . doctrina vera, de merito passionis Christi, de quo dicitur cap. x ad Hebr.: Una oblatione consummavit sanctos. Sola igitur Christi mors fuit sacrificium pro omnibus nostris peccatis, non alia opera Levitica, aut postea secuta. Deinde manifestum et hoc est, remissionem peccatorum fide nos propter Christum, non propter ullum opus nostrum aut sacrificuli accipere” (ibid., p. 416). “Nunc reliqua sunt sacrificia eucharistica, quae vocantur sacrificia laudis, praedicatio Evangelii, fides, invocatio, gratiarum actio, con­ fessio, afflictiones sanctorum, imo omnia bona sanctorum” (ibid., p. 420). “Coena Domini utimur tanquam sacramento, quatenus est testimo­ nium, quo erigitur fides. Deinde haec ipsa fides, cum externo opere, est quoddam sacrificium . . . quo tribuitur Deo honos quem requirit et approbat” (ibid., p. 423). 836 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Apologia Confessionis Augustanae: “Nos quidem facile patimur missam intelligi juge sacrificium, modo ut tota Missa intelligatur, hoc est, caeremonia cum praedicatione Evangelii, fide, invocatione et gra­ tiarum actione. Nam haec simul conjuncta sunt juge sacrificium novi Testamenti, quia caeremonia propter hoc instituta est nec ab his divellenda est. . . Quare, etiamsi caeremonia est memoriale mortis Christi, tamen sola non est juge sacrificium, sed ipsa memoria est juge sacrificium, hoc est, praedicatio et fides, quae vere credit Deum morte Christi reconciliatum esse” (Opera omnia, Witebergae, 1601, pars 1, fol. 110). Confessio Augustana (a. 1530), prima et fundamentalis professio fidei lutheranae, a Melanchthonio conscripta, sub mitiori adhuc forma eandem prorsus doctrinam proponit. Indolem sacrificalem et satisfactoriam Missae denegat, quamvis callide eam recenseat non in prima documenti parte, quae est de praecipuis articulis fidei, sed in secunda, quae agit de abusibus corrigendis (communione sub unica specie, coelibatu sacerdotum, Missa) nec vereatur magnum erga Missam venera­ tionem simulare, asserens: “Falso accusantur Ecclesiae nostrae, quod missam aboleant; reti­ netur enim missa apud nos, et summa reverentia celebratur. Servantur et usitatae caeremoniae fere omnes, praeterquam quod Latinis can­ tionibus admiscentur alicubi Germanicae, quae additae sunt ad do­ cendum populum” (Melanchthonius, Opera omnia, Witebergae, 1601, pars 1, fol. 33; Confessio fidei exhibita ... in comitiis Augustae, anno 1530). Articuli Smalcaldici (a. 1537), secunda professio fidei lutheranae ab ipso Luthcro redacta et a praecipuis reformatoribus subsignata, eandem doctrinam modo magis dogmatico proponit ac quinque argu­ mentis conatur ostendere missam in papatu esse e diametro oppositam fundamentali veritati redemptionis per Christum et horrendam abominationem. b. Zwingliani. Zwinglius (1483-1531) Missae impugnationem suscitavit in Helve­ tia eodem tempore quo Lutherani in Germania. Ceterum ad eam ipse logice ferebatur ex ipsa sua negatione praesentiae realis Christi in sacramento, quam e contra Lutherani admittebant. Contra Missam primo egit a. 1523 in publica quadam disputatione in qua defendit 67 articulos continentes veluti summam suae reforma- DE EX1STENTIA SACRIFICII MISSAE 837 tionis (in art. 18 negatur sacrificium Missae; Opera omnia, ed. Schuler et Schulthess, Zurich, 1928, t. 1, p. 154). Eodem anno scripsit opus “De canone missae epicheresis”, in quo magis scientifice disputat contra doctrinam catholicam de sacrificio Missae, refutans praeterea singula verba Canonis (ibid., t. 3, p. 83 sqq.). Cum hoc opere connectuntur duo sequentes libri: “De canone missae libelli apologia” (ibid., p. 117 sqq.), “Adversus Hieronymum Emserum canonis Missae adsertorem antibolori’ (ibid., p. 141 sq.). Anno 1525, tempore controversiae sacramentariae inter Zwinglianos et Lutheranos, scripsit opera “De vera et de falsa religione” et “Sub­ sidium sive Coronis de eucharistia”, in quibus impugnationem Missae insistenter renovat (ibid., p. 261 sqq. 341. 353 sq.). Zwinglius logica argumentatione et polemico vigore aliis doctoribus praecellit, dum conatur ex ratione immolationis argumentum conficere ad ostendendum Missam non esse sacrificium et insimul explicationem catholicam directe refutare. Adversus Hieronymum Emserum . . . antibolon: “Christus illuc tantum offertur ubi patitur, sanguinem fundit, moritur: haec enim aequipollent. . . Christus non potest ultra mori, pati, sanguinem fun­ dere. . . Ergo Christus ultra offerri non potest: mori enim non potest’’ (edit, supra cit., p. 142). De canone missae: “Dicunt [catholici] verum esse quod Christus se tantum semel obtulerit, sed nos saepe eum offerre adserunt. . . Sic enim reclamant: Unam esse hostiam non negamus. Quod autem semel oblata sit sic intelligimus quod semel tantum mortuus sit. ultra nun­ quam moriturus; vivus tamen sibi vivo a nobis quotidie offerri potest. Quasi aliud sit Christum mori et aliud Christum offerri, aut quasi aliud moriendo aliud offerendo actum sit, aut mactari aliquid Deo possit quod non simul offeratur, aut victima ulla offeratur quae non mactetur. At Christus semel tantum mactatus est. . . Ergo semel tantum oblatus est” (ibid., p. 101). c. Calvinistae. Calvinus (1509-1564) qui, in quaestione de sacramento seu de praesentia real i Christi in Eucharistia, media via incessit inter Lutherum et Zwinglium, tentans eorum dissidium componere (cf. in p. 179 sq.). hic in quaestione de sacrificio Missae utriusque communi sen­ tentiae simpliciter adhaeret, eorum argumenta et acrimoniam colligens in suo praecipuo opere “Institutio religionis Christianae” (primo typis latinis impresso a. 1536) et in minoribus operibus “Petit traicté de la sainctc Cène” (a. 1541), “Reformation pour imposer silence à un * 838 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE certain belistrc” (a. 1556), “Verae Ecclesiae reformandae ratio”, “Epistola de sacerdotio papali” etc. Inst, relig. christ., 1. 4, c. 18: “Horrendae abominationis caput fuit . . . quum pestilentissimo errore totum paene orbem obcaecavit [Satan] ut crederet missam sacrificium et oblationem esse ad impe­ trandam peccatorum remissionem” (Opera omnia, edit. Baum, Cunitz et Reuss, t. 2, 1, coi. 1051). “[Cum Patres loquuntur de sacrificio eucharistico] simul exponunt se aliud nihil intelligere quam memoriam veri illius et unici sacrificii quod in cruce peregit Christus. . . Passim apud eum [Augustinum] reperies non alia ratione vocari caenam Domini sacrificium nisi quod est memoria, imago, testimonium illius singularis, veri et unici sacri­ ficii” (ibid., 10, col. 1058). “Hujus generis sacrificio [i.e. non propitiatorii sed laudis] carere non potest caena Domini, in qua, dum ejus mortem annuntiamus et gratiarum actionem referimus, nihil aliud quam offerimus sacrificium laudis” (ibid., 17, col. 1063). “Missam in selectissima sua, et qua maxime venditari potest, in­ tegritate acceptam, sine suis appendicibus, a radice ad fastigium, omni genere impietatis, blasphemiae, idololatriae, sacrilegii scatere” (ibid., 18, col. 1064). Variae Professiones Fidei calvinisticae, uti Confessio Genevae, Catechismus Genevae, Confessio Scotica, Confessio Gallicana, eandem doctrinam et acrimoniam continent. Nec aliter sese expressit ecclesia Anglicana, Calvinismo inquinata, in suo libro liturgico “Book of common prayer” (a. 1548-1552) et in symbolis fidei, i.e. 42 articulis fidei editis sub Edoardo VI a. 1553 et 39 articulis religionis (Confessione Westminster) editis sub Elisabeth a. 1562. Art. 31 Confessionis Westminster, qui solus agit de sacrificio Mis­ sae, sic sonat: “Oblatio Christi semel facta perfacta est redemptio, propitiatio et satisfactio. . . Neque praeter illam unicam est ulla alia pro peccatis expiatio. Unde missarum sacrificia, quibus vulgo diceba­ tur sacerdotem offerre Christum in remissionem poenae aut culpae pro vivis et defunctis, blasphema figmenta sunt et pernitiosae imposturae”. Nota. Non defuerunt inter Protestantes, praecipue inter Anglicanos Ritualistas, qui ad doctrinam catholicam de sacrificio eucharistico aliquatenus accesserunt, quamvis verum conceptum sacrificii seu actualis oblationis corporis Christi non attigerint. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 839 Ita inter Anglicanos Grabe (1666-1711) (cf. eius verba in p. 916 sq.) et tempore recentiori J. H. Newman, Tract. (Oxon.) 90, Remarks on certain passages in the 39 articles, p. 59-63 (ubi conatur in sensu sacrificii interpretare supradictum art. 31); Ch. Gore (episcopus anglicanus), The Body of Christ, chap. 3, London, 1902, p. 157-214; IT. B. Frankland, The holy Eucharist, London, 1902, p. 105-111: B. B. Warfield, Christ our sacrifice, in Princeton theological Review, t. 15, p. 385—422 (1917); inter Lutherano s Leibnitius (cf. eius verba in p. 916) et recentius K. G. Goetz, Die Abendmahlsfrage, Leipzig, 1904, p. 185. Vicissim non dejuerunt inter catholicos qui ad protestanticam nega­ tionem veri ac proprii sacrificii Missae aliquatenus accesserunt. Imprimis Bains hanc propositionem, a Pio V damnatam, emisit: “Sacrificium Missae non alia ratione est sacrificium, quam generali illa, qua omne opus, quod fit, ut sancta societate Deo homo inhaereat” (Denz. 1045). Initio huius saeculi agitata est inter theologos germanos controver­ sia de sacrificio Missae (controversia Wieland-Dorsch, ex nominibus duorum praecipuorum contendentium).71 Franz Renz (quondam inspector Seminarii Dillingen in Bavaria) a. 1901 sq. edidit Freising magnum quoddam opus (2 volumina fere 1300 paginis constantia) cui titulus “Die Geschichte des Messopferbegriffs oder der alte Glaube und die neuen Theorien fiber das Wesen des unblutigen Opfers” (Historia conceptus sacrificii Missae, vel antiqua fides et novae theoriae de natura incruenti sacrificii), in quo. ex proposito reagendi contra varias theologorum sententias de essentia sacrificii, docet: 1. verum et proprium sacrificium esse tantummodo sacrificium crucis, Missam vero non aliter posse dici verum et pro­ prium sacrificium quam quatenus est figura sacrificii crucis; sic sentiisse totam traditionem et sic sentiendum esse etiam post definitionem Cone. Trid.; 2. hunc sacrificalem Missae characterem esse tantum­ modo doctrinam traditionalem nec ullatenus ex ipsa Scriptura probari posse. Franz Wieland (vice-rector eiusdem Seminarii), Renz vestigia secu­ tus, easdem ideas ad extremiores conclusiones deduxit, quae oppositi­ onem theologorum et condemnationem S. Sedis suscitarunt. Primo doctrinam suam exposuit in parvo tractatu “Mensa und !l De hac controversia confer Rauschert, Eucharist and Penance (versio ex germanica lingua), 2 edit., St. Louis, Mo., 1913, p. 62-9S; H. Lantiroy, De essentia ss. Missae sacri­ ficii, Louvain, 1919, p. 31. 840 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Confessio9 Studien liber dcn Altar der altchristlichen Liturgie” (Mün­ chen, 1906), ab ipso A. Harnack laudato tanquam protestantibus ideis congruente. Hunc librum impugnavit E. Dorsch S.J. in articulo “Altar und Opfer” (in Zeitschrift fur Katholische Théologie, Innsbruck, 1908, p. 307 sqq.), cui respondit Wieland in opusculo “Die Sçhrift Mensa und Confessio und P. Emil Dorsch, S.J., in Innsbruck” (München, 1908) . Hoc iterum impugnavit Dorsch in opere “Der Opfercharakter der Eucharistie einst und jetzt” (Innsbruck, 1909), cui respondit Wieland in majori opere “Der vorirenaische Opferbegriff” (München, 1909) , discusso subsequenter a Dorsch in articulo “Aphorismen und Erwâgungen zur Beleuchtung des ‘vorirenaischen’ Opferbegriffes” (in Zeitschrift für Katholische Théologie, Innsbruck, 1910). Anno 1911 praefata opera Wieland relata sunt in Indicem (cf. Acta Apostolicae Sedis, 1911, p. 11). Wieland docet: 1. Secundum Scripturam sacrificium Christi est unum tantum, i.e. sacrificium crucis, et iuxta doctrinam Ecclesiae sacrificium Missae est idem ac sacrificium crucis. Ex quo sequitur sacrificium Missae non consistere in aliqua oblatione sed in hoc quod per orationem conse­ crationis fit quodammodo praesens ipsa oblatio crucis in persona Christi a qua actus oblationis sacrificalis crucis est inseparabilis. Hinc sacrificium Missae, liturgice spectatum, est tantum quaedam oratio, ut putavit primitiva Ecclesia per duo priora saecula, et nonnisi figura­ tive et symbolice dici potest oblatio. 2. Neque ex Scriptura neque ex Traditione duorum priorum saecu­ lorum (usque ad S. Irenaeum) probari potest Missam esse sacrificium in sensu oblationis. In primis duobus saeculis Missa considerata est non ut oblatio sed ut oratio, non ut altare sed ut mensa, seu ut coena coniuncta orationi gratiarum actionis. A saeculo tertio accessit paulatim conceptus oblationis, et quidem symbolicae tantum, seu figurati vae oblationis crucis; nec ceterum probari potest hunc conceptum, ignotum primitivae Ecclesiae, esse veritatem revelatam aut ab Ecclesia ut de fide propositam. Non immerito plures theologi doctrinam Wieland comparant sen­ tentiae quae exprimitur in hac propositione Modernistarum a Pio X condemnata: “Coena Christiana paulatim indolem actionis liturgieae assumente, hi, qui Coenae praeesse consueverant, characterem sacer­ dotalem acquisiverunt” (Denz. 2049). DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 841 3. RATION ALI STAE, PROTESTANTES LIBERALES ET MO­ DERN ISTAE. Supra exposita doctrina et recriminatio antiquorum Novatorum. quamvis adhuc supersit in catechismis, formulis fidei, sermonibus, tractatibus theologicis Protestantismi orthodoxi, inde tamen a fine saeculi elapsi fere obsoleta est apud coetus criticae independentis seu Protestantismi liberalis, qui in sua impugnatione sacrificii Missae diversam methodum secutus est, a veritate quidem remotius discedens sed insimul non inefficax, quamvis invitum, adjutorium praebens catho­ licae veritati contra impugnationes ipsius Protestantismi orthodoxi. Moderni critici non amplius de essentia Eucharistiae disputant, sed negant ipsam existentiam sen divinam institutionem ritus eucharistici sub utraque ratione sacramenti et sacrificii. Dicunt nempe institutionem alicuius ritus sensibilis, perpetuo in Ecclesia duraturi, fuisse prorsus alienam a mente Christi, ideis eschatologicis et spiritualisticis imbuta, ac proinde Eucharistiam originem habuisse non ex ipso Christo in ultima coena eam celebrante, sed in primitiva Ecclesia per quemdam processum evolutivum sub influxu variarum causarum physcologico-religiosarum. Quid, juxta praecipuas ipsorum sententias, Christus in ultima coena revera celebraverit ('at­ tentis genuinis et historicis textibus Scripturae) et quomodo primitiva Ecclesia pervenerit ad institutionem Eucharistiae sub triplici ratione ritus, sacramenti et sacrificii, sufficienter exposuimus in art. 1 (p. 3740 et 52-58).72 Ceterum generale schema doctrinae criticorum continetur in propo­ sitionibus Modernistarum damnatis a Decreto Lamentabili: prop. 52 (de ideis Christi eschatologicis), 38 (de origine dogmatis de sacrificio crucis), 39-51 (de origine sacramentorum in genere et in particulari). 45 et 49 (de origine Eucharistiae ut sacramenti et sacrificii). Cf. Denz. 2038-2052. Ex consideratione novae positionis, quam moderna critica in sua impugnatione dogmatis eucharistici assumpsit, sequitur: 1. Quod theologus catholicus nova etiam methodo in illius defen­ sione uti debet, ita ut exegetice ostendat historicitatem ipsorum ver­ borum Scripturae, quae ad sacrificium referuntur, et agiographos men­ tem ipsius Christi fideliter retulisse. Id in art. 1 (ubi de institutione huius sacramenti) sufficienter ostendere conati sumus. 2. Quod omnia argumenta antiquorum Novatorum (supra enume11 In Did. Thiol. Cath., art. Messe, coi. 797—SOI, exponuntur moderniores sententiae Loisy, Wetter, Lictzniann, Eisler, et Volker, quae ceterum a praecipuis opinionibus expositis in art. 1 substantialiter non differunt. 842 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE rata) reiciuntur ab ipsis Protestantibus liberalibus. Juxta hos enim Christus nec ipsum sacramentum seu testamentum in ultima coena instituit; doctrina autem de sacrificio crucis non est originalis et evangelica (cf. Denz. 2038). Praeterea doctrina de sacrificio Missae, nedum sit aliena a primitiva ecclesia et ab ipsa Scriptura, fuit ab ipsis primis fidelibus, probabiliter sub influxu S. Pauli, mature introducta (saec. 1, juxta aliquos circa a. 50) ita ut in ipsa Scriptura (Epistolis paulinis et quarto evangelio) consignaretur. Praeterea eadem doctrina, nedum contradicat rationi sacrificii et dignitati sacrificii Crucis, est logica conclusio et consequens processus eiusdem evolutionis dogmatis redemptivi in primitiva ecclesia elaborati. 3. Quod inde subtrahitur Novatoribus praecipua ratio calumniae et recriminationis contra Ecclesiam catholicam, cui ipsi pertinaciter adiudicant inventionem sacrificii Missae et corruptionem antiquae doctrinae. Si enim inventio et corruptio habetur, haec, juxta Libera­ lium placita, non romanae et papali Ecclesiae tribuenda est sed primis Christianis et partialiter ipsis Scripturis, quatenus ultra mentem Christi processerunt. 4. Quod tot annorum labor, a Protestantismo contra doctrinam sacrificii Missae impensus, in pulverem dissolvitur, cum difficile non sit contra ipsos Liberales, legitimam prolem Protestantismi orthodoxi, ostendere Apostolos et primos Christianos mentem Christi fidelius in­ terprétasse quam moderna critica, ex aprioristicis principiis ad falla­ cem textuum interpretationem et ad arbitrarias ac inverisimiles theorias descendens (cf. in p. 37-40 et 52-58). PARS AFFIRMATIVA Nota theologica. Missam esse verum et proprie dictum sacrificium, et quidem propitiatorium, a Christo in ultima coena institutum, est de fide definita, solemniter et directe in Cone. Trid. (can. 1, 2 et 3), solemniter sed indirecte ab Innocentio III, Cone. Later. IV, Cone. Lugd. II et Cone. Flor., constanter ab ordinario magisterio Ecclesiae. Sacrificii Missae institutionem contineri in verbis “Hoc jacite in meam comme morationem” est de fide aequivalenter definita a Cone. Trid. (can. 2), docente per ea verba Christum praecepisse ut sacri­ ficium offerretur; praeceptum enim offerendi involvit existentiam sacrificii. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 843 Documenta Ecclesiae. Ecclesia doctrinam sacrificii Missae proposuit praecipue occasione trium haeresum, Catharorum nempe in Cone. Later. IV, Protestantium in Cone. Tridentino, Modernistarum in Decreto “Lamentabili”. Maxi­ mum documentum est Cone. Tridentini, quod fusius exponetur post brevem mentionem aliorum testimoniorum. Supra retulimus documenta contra Catharos et cognatas sectas, i.e. Concilia particularia Aurelianense et Atrcbatcnse (p. 828). Cone. Later. II (p. 178), Cone. Veronense (p. 178), Innocentium III (p. 178) et praecipue Cone. Later. IV (p. 178); item propositionem Wicleffi damnatam a Cone. Constanticnsi (p. 830). Praeterea Missa vocatur sacrificium ab Innocentio III (ter in eadem Professione fidei Waldensibus praescripta, Denz. 424), Co-nc. Later. IV (bis, Denz. 430. 435), Honorio III (Denz. 441), Cone. Lugd. II (Denz. 464), Cone. Flor. (Denz. 698). Post Cone. Tridentinum, Catechismus Cone. Trid., p. 2. c. 4. q. 69-81, dum doctrinam Concilii fusius explicat, tradit distinctionem sacrificii a sacramento (q. 71), refert ad Missam sacrificium Melchisedech (q. 75), insistit in unitate sacrificii crucis et sacrificii altaris (q. 76), declarat nullam missam proprie loquendo esse privatam (q. 80). Pius V damnavit supra relatam (p. 839) ambiguam Baii proposi­ tionem, in qua videtur negari propria ratio sacrificii Missae. Pius VI sic refert et damnat errorem Cono. Pistoriensis de missis privatis: “Propositio synodi, qua, postquam statuit, victimae partici­ pationem esse partem sacrificio essentialem, subiungit non tamen se damnare ut illicitas Missas illas, in quibus adstantes sacramentaliter non communicant; ideo quia isti participant, licet minus perfecte, de ipsa victima, spiritu illam recipiendo; quatenus insinuat, ad sacrificii essentiam deesse aliquid in eo sacrificio, quod peragatur sive nullo adstante, sive adstantibus, qui nec sacramentaliter nec spiritualiter de victima participant; et quasi damnandae essent ut illicitae Missae illae, in quibus, solo sacerdote communicante, nemo adsit, qui sive sacramentaliter sive spiritualiter communicet: — falsa, erronea, de haeresi suspecta eamque sapiens” (Denz. 1528). Leo XIII, Enc. “Mirae caritatis” (1902): “Et uberrimam quidem salutis copiam non singulis modo sed universis hominibus paratam hoc habet augustissimum mysterium, ut est Sacrificium: ab Ecclesia propterea pro totius mundi salute assidue offerri solitum. Cuius sacri­ ficii, communibus piorum studiis, fieri ampliorem cum existimatione 844 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE cultum addecet, hac aetate vel maxime oportet. Itaque multiplices ipsius virtutes sive latius cognosci sive attentius recoli velimus. “Principia lumine ipso naturae perspicua illa sunt: supremum esse absolutumque in homines, privatim publice, Dei creatoris et conserva­ toris imperium; quidquid sumus, quidquid privatim publicequc habe­ mus boni, id omne a divina largitate profectum: vicissimque a nobis Deo testandam et summam ut Domino, reverentiam, et maximam, ut beneficentissimo, gratiam. Haec tamen officia quotusquisque hodie invenitur, qui qua par est religione colat et observet! Contumaces in Deum spiritus haec, si unquam alia, prae se fert aetas. . . lamvero hanc tantam vel nequitiam vel socordiam sarciat oportet auctior com­ munis pietatis ardor in cultu Sacrificii eucharistici; quo nihil Deo esse honorabilius, nihil iucundius potest. Nam divina est, quae immolatur hostia; per ipsam igitur tantum augustae Trinitati tribuimus honoris, quantum dignitas eius immensa postulat; infinitum quoque et pretio et suavitate munus exhibemus Patri, Unigenitum suum; eo fit ut benignitati eius non modo agamus gratiam, sed plane referamus” (Cavallera, 1105). Pius X in Decreto “Lamentabili” a. 1907 damnat supra memoratas (p. 841) propositiones Modernistarum, ex quibus prop. 49 agit directe de sacrificio eucharistico, prop. 40 et 45 cum eodem intime connectuntur (tres istas propositiones citavimus in p. 38 sq.). Codex J.C., can. 801, totum mysterium Eucharistiae sub triplici ratione praesentiae realis, sacrificii et communionis, concinne proponit: “In sanctissima Eucharistia sub speciebus panis et vini ipsemet Chris­ tus Dominus continetur, offertur, sumitur.” CONCILIUM TRIDENTINUM. Textus decisionum. Scss. 22 est tota de sacrificio Missae ac complet doctrinam de Eucharistia traditam a Concilio in sess. 13 (De sacramento Eucharis­ tiae) et 21 (De Communione). Dividitur in brevem prologum, 9 capita et 9 canones, ita tamen ut numeri capitum et numeri canonum non sibi invicem correspondeant quoad doctrinam sub eis propositam. Cap. 1-2 et can. 1-4 agunt de cxistcnlia et essentia sacrificii Missae; cap. 2 et can. 3 de fructibus et subiecto applicationis; cap. 3 et can. 5 de liceitate celebrandi in honorem Sanctorum; cap. 4 et can. 6 de canone Missae ab omni errore puro nec abrogando; cap. 5 et can. 7 de convenientia caeremoniarum Missae; cap. 6 et can. 8 de conveni­ entia sic dictae missae privatae; cap. 7-8 et can. 9 de pronuntiandis submissa voce verbis canonis, de lingua vulgari non adhibenda et de DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 845 aqua in calice miscenda; cap. 9 de ratione quae movet Concilium ad condendos canones de Missa (prolegomenon ad seriem canonum; Prologus: “Tridentina Synodus . . ut vetus, absoluta atque omni ex parte perfecta, de magno Eucharistiae mysterio, in sancta catholica Ecclesia, fides atque doctrina retineatur, et in sua puritate, propulsatis erroribus atque haeresibus, conservetur; de ea, quatenus verum et singulare sacrificium est . . ., haec quae sequuntur docet’ (Cavallera, n. 1086). Cap. 1: “Quoniam sub priori Testamento (teste Apostolo Paulo) propter Levitici sacerdotii imbecillitatem consummatio non erat, opor­ tuit (Deo Patre misericordiarum ita ordinante) sacerdotem alium ‘secundum ordinem Melchisedech’ [Gn 14, 18; Ps 109, 4; Hebr 7, 11] surgere, Dominum nostrum lesum Christum, qui posset omnes, quotquot ‘sanctificandi’ essent, ‘consummare’ [Hebr 10, 14] et ad perfectum adducere. “Is igitur Deus et Dominus noster, etsi semel se ipsum in ara crucis, morte intercedente, Deo Patri oblaturus erat, ut aeternam illis re­ demptionem operaretur: quia tamen per mortem sacerdotium eius exstinguendum non erat [Hebr 7, 24], in coena novissima, qua nocte tradebatur, ut dilectae sponsae suae Ecclesiae visibile (sicut homi­ num natura exigit) relinqueret sacrificium, quo cruentum illud semel in cruce peragendum repraesentaretur eiusque memoria in finem usque saeculi permaneret [1 Cor 11, 24 sqq], atque illius salutaris virtus in remissionem eorum, quae a nobis quotidie committuntur, peccatorum applicaretur: ‘sacerdotem secundum ordinem Melchisedech’ se ‘in aeternum’ [Ps 109, 4] constitutum declarans, corpus et sanguinem suum sub speciebus panis et vini Deo Patri obtulit ac sub earundem rerum symbolis Apostolis (quos tunc Novi Testamenti sacerdotes constituebat), ut sumerent, tradidit et eisdem eorumque in sacerdotio successoribus, ut offerrent, praecepit per haec verba: ‘Hoc facite in meam commemorationem’ etc. [Lc 22, 19; 1 Cor 11. 24]. uti semper catholica Ecclesia intellexit et docuit. “Nam celebrato veteri Pascha, quod in memoriam exitus de Aegypto multitudo filiorum Israel immolabat [Ex 12, 1 sqq], novum instituit Pascha, se ipsum ab Ecclesia per sacerdotes sub signis visibilibus immolandum in memoriam transitus sui ex hoc mundo ad Patrem, quando per sui sanguinis effusionem nos redemit ‘eripuitque de potes­ tate tenebrarum et in regnum suum transtulit’ [Col 1. 13]. “Et haec quidem illa ‘munda oblatio’ est, quae nulla indignitate aut malitia offerentium inquinari potest, quam Dominus per Aialachiarn nomini suo, quod magnum futurum esset in gentibus, ‘in omni 846 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE loco mundam offerendam' praedixit [Mal 1, 11], et quam non obscure innuit Apostolus Paulus Corinthiis scribens, cum dicit, ‘non posse eos’, qui participatione ‘mensae daemoniorum’ polluti sint, ‘mensae Domini participes fieri’ [1 Cor 10, 21], per mensam altare utrobique intelligens. “Haec denique illa est, quae per varias sacrificiorum, naturae et Legis tempore [Gn 4, 4; 8, 20; 12, 8; 22; Ex passim], similitudines figurabatur, utpote quae bona omnia per illa significata veluti illorum omnium consummatio et perfectio complectitur” (Denz. 938 sq.). Cap. 2: “Et quoniam in divino hoc sacrificio, quod in Missa pera­ gitur, idem ille Christus continetur et incruente immolatur, qui in ara crucis semel se ipsum cruente [Hebr 9, 28] obtulit: docet sancta Synodus, sacrificium istud vere propitiatorium esse, per ipsumque fieri, ut, si cum vero corde et recta fide, cum metu ac reverentia, contriti ac poenitentes ad Deum ‘accedamus, misericordiam consequamur et gratiam inveniamus in auxilio opportuno’ [Hebr 4, 16], Huius quippe oblatione placatus Dominus, gratiam et donum poenitentiae conce­ dens, crimina et peccata etiam ingentia dimittit. “Una enim eademque est hostia, idem nunc offerens sacerdotum ministerio, qui se ipsum tunc in cruce obtulit, sola offerendi ratione diversa. Cuius quidem oblationis (cruentae, inquam) fructus per hanc incruentam uberrime percipiuntur: tantum abest, ut illi per hanc quovis modo derogetur. Quare non solum pro fidelium vivorum pec­ catis, poenis, satisfactionibus et aliis necessitatibus, sed et pro defunc­ tis in Christo, nondum ad plenum purgatis, rite iuxta Apostolorum tra­ ditionem offertur” (Denz. 940). Cap. 6: “Optaret quidem sacrosancta Synodus, ut in singulis Missis fideles adstantes non solum spirituali affectu, sed sacramental i etiam Eucharistiae perceptione communicarent, quo ad eos sanctissimi huius sacrificii fructus uberior proveniret; nec tamen, si id non semper fiat, propterea Missas illas, in quibus solus sacerdos sacramentaliter com­ municat, ut privatas et illicitas damnat, sed probat atque adeo com­ mendat, si quidem illae quoque Missae vere communes censeri debent, partim quod in eis populus spiritualiter communicet, partim vero, quod a publico Ecclesiae ministro non pro se tantum, sed pro omnibus fidelibus, qui ad Corpus Christi pertinent, celebrentur” (Denz. 944). Can. 1: “Si quis dixerit, in Missa non offerri Deo verum et pro­ prium sacrificium, aut quod offerri non sit aliud quam nobis Christum ad manducandum dari: A.S.” (Denz. 948). Can. 2: “Si quis dixerit, illis verbis: ‘Hoc facite in meam com- DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 847 memorationem’ [Le 22, 19; 1 Cor 11, 24J, Christum non instituisse Apostolos sacerdotes, aut non ordinasse, ut ipsi aliique sacerdotes offerrent corpus et sanguinem suum: A.S.” (Denz. 949). Can. 3: “Si quis dixerit, Missae sacrificium tantum esse laudis et gratiarum actionis, aut nudam commemorationem sacrificii in cruce peracti, non autem propitiatorium; vel soli prodesse sumenti, neque pro vivis et defunctis, pro peccatis, poenis, satisfactionibus et aliis necessitatibus offerri debere: A.S.” (Denz. 950). Can. 4: “Si quis dixerit, blaphemiam irrogari sanctissimo Christi sacrificio, in cruce peracto, per Missae sacrificium, aut illi per hoc derogari: A.S.” (Denz. 951). Can. S: “Si quis dixerit, Missas, in quibus solus sacerdos sacramentaliter communicat, illicitas esse ideoque abrogandas: A.S.” (Denz. 955). Doctrina. Concilii. Existentia sacrificii Missae ostenditur ex ratione perpetuitatis sacer­ dotii Christi; ex facto institutionis in ultima coena, in qua ipse Christus semetipsum obtulit sub speciebus panis et vini ac per verba “Hoc facite in meam commemorationem” Apostolis et eorum successoribus similiter offerendum praecepit; ex verbis Apostoli de mensa Domini opposita mensae seu sacrificio daemoniorum; ex propheticis verbis Malachiae et prophetica figura Melchisedech ; ex immolatione Agni paschalis substi­ tuti per novum Pascha; ex figuralibus antiquis sacrificiis legis naturae et legis mosaicae. Notetur tamen gradatio qua argumenta Scripturae proponuntur: Verba Christi “Hoc facite in meam commemorationem” afferuntur ut certum argumentum a Traditione propositum eorumque sensus in can. 2 solemniter definitur; significatio prophetiae Malachiae, necnon agni paschalis aliorumque antiquorum sacrificiorum, solemniter declaratur; figuralis persona Melchisedech bis inducitur, ita ut in primo loco refe­ ratur generice ad sacerdotium Christi, in secundo vero loco connectatur cum ipso sacrificio eucharistico, quamvis ipsa duo sacrificia (Melchise­ dech et Christi) in pane et vino non directe inter se comparentur ; verba Apostoli afferuntur tantum ut non obscura innuitio sacrificii altaris. Essentia sacrificii Missae proponitur tum positive tum negative. Positive definitur quod “in Missa ... offertur Deo verum et proprium sacrificium” (can. 1), et quidem propitiatorium (can. 3) ; docetur quod ultima coena fuit sacrificium et quod Missa sicut coena est sacrificium repraesentativum et commcmorativum sacrificii crucis, consistens in oblatione corporis et sanguinis sub speciebus panis et vini (cap. 1) et incruenta oblatione et immolatione Christi, atque diversum a sacrifi­ 848 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE cio crucis non quoad hostiam aut sacerdotem principalem sed “sola ofierendi ratione” (cap. 2). Negative definitur contra Protestantes Missam non esse tantum ob­ lationem seu traditionem Christi in communionem (can. 1), nec nudam commemorationem sacrificii crucis, nec improprie dictum sacrificium laudis et gratiarum actionis (can. 3); item per sacrificium Missae nullo modo derogari sacrificio crucis (can. 4) ; item missas in quibus solus sacerdos communicat non esse illicitas aut abrogandas (can. 8); docetur has missas non esse censendas privatas sed communes eo quod in eis populus spiritualiter communicet et participet (cap. 6). Historicae circumstantiae definitionis.'3 Sess. 22 de sacrificio Missae celebrata est die 17 sept. 1562. Elabo­ ratio tamen huius definitionis coepta est inde a die 3 dec. 1551, cum mens Concilii esset eam proferre in sess. 15, statim nempe post defini­ tionem de Poenitentia et Extrema Unctione (sess. 14, 25 nov. 1551). Commissio 70 circiter theologorum examini subiecit 10 propositiones Protestantium, desumptas ex operibus: De captiv. babyl. (Lutheri), Apologia Confessionis Augustanae (Melanchthonii) et Loci communes (Melanchthonii), ac primum schema proposuit, quod Patres conciliares per 12 generales congregationes discusserunt. Concilio, post interruptionem 10 annorum, iterum congregato die 18 ian. 1562, quaestio de sacrificio nonnisi in sessione 22 resumitur, praemissa definitione de Communione sub utraque specie (sess. 21). Cum autem ex 180 theologis tunc praesentibus nonnisi paucissimi essent qui discussionibus a. 1551 habitis interfuerant, quaestio novo theologo­ rum examini subicitur die 21 iulii; novum schema, ab his elaboratum, discutitur a Patribus in 14 generalibus congregationibus et juxta fina­ lem redactionem definitur in sess. 22 die 17 septembris. Ut apparet tum ex elaboratione theologorum tum ex discussionibus Patrum de utroque schemate, nullus fuit dissensus quoad essentiam doctrinae definitae de vero et proprie dicto sacrificio propitiatorio in Missa oblato. Praecipuus dissensus et decertatio fuit de veritate sacrificii in ultima cocna, quibusdam (ut Card. Seripando) negantibus, ea praecipue ducti ratione quod non potuit esse verum, ac praecipue expiatorium, sacrifi­ cium Christi antecedenter ad sacrificium crucis, aliis vero communius affirmantibus (inter alios Laynez S.J. et Card. Madruzzo) ac respon­ dentibus in coena jam Christi passionem incoepisse. Inde quidam vole” Cf. Diet. Thiol. Cath., art. Messe, col. 1112 sqq.; Lepin, L’idée du Sacrifice de la Messe, chap. 6; A. Theiner, Acta genuina Cone. Tridentini, Zagabriae, 1874, t. 1, p. 602 sqq.; Elises, Concilium Tridentinum, t. 8, Actorum pars S, Friburgi Br., 1919. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 849 bant ut mentio oblationis coenae omitteretur in decreto, alii ut eius ex­ pressio mitigaretur, alii e converso ut explicitius exprimeretur quam prostat in finali decreto, alii ut in ipsis canonibus definiretur. Pauci dissentiebant vel dubitabant de sequentibus: de valore verbo­ rum “Hoc jacite in meam commemorationem” independenter a Traditione (quidam proinde nolebant ut definiretur doctrina contenta in can. 2); de valore prophetiae Malachiae; de significatione sacerdotii Mel­ chisedech (quidam enim dicebant hoc referri non ad Eucharistiam sed ad crucem); de extensione jructus propitiatorii (quidam enim exagge­ rata reputabant ultima verba can. 3) ; de convenientia missarum priva­ tarum (quidam enim volebant eas aliquatenus limitandas esse); de lingua liturgica (quidam enim volebant ut nihil de ea decerneretur). CONCLUSIO Missa est verum et proprie dictum sacrificium N.L. Probatur 1. EX SCRIPTURA. In A.T. sacrificium Missae praedicitur vel figuratur (Antiqua sacri­ ficia; Psal. 21; Isaias 19 et 66; Daniel 3 et 12; Melchisedech; Malachias); in N.T. promittitur (Joan. 4 et 6), instituitur (Synoptici et 1 Cor. in verbis consecrationis), allusionibus declaratur (Hebr. 13; 1 Cor. 10). Prophetiae et figurae Antiqui Testamenti. Sacrificium Missae figuratur in omnibus sacrificiis A.T., praecipue in Agno paschali; generaliter annuntiatur a prophetis, praecipue a Davide et Isaia; distincte demonstratur in sacrificio Melchisedech; explicite praedicitur a Malachia. Valor horum argumentorum, attenta tum interpretatione Ecclesiae et Traditionis, tum etiam (contra Protestantes) interna indole ipsius textus Scripturae, intelligendus est secundum gradationem ascendentem ita ut maximus valor tribuatur ultimo, i.e. prophetiae Malachiae. SACRIFICIA A.T. (sacrificium Abelis, Gen. 4, 4; Noe, Gen. 8. 20: Abraham, Gen. 12, 8; 22, 2 sqq.; Levitica, Exod. passim), praecipue Agnum paschalem (Exod. 12, 3 sq.; Deut. 16, 1 sq.), fuisse figuras non tantum sacrificii crucis sed etiam sacrificii Missae docet Cone. Trid. (cap. 1; cf. Catechismum Cone. Trid., q. 75), innuitur ab Isaia et Malachia (cf. infra), sequitur ex eo quod, sicut ipsa antiqua religio erat figura novae per quam substituenda erat, ita oportuit ut eius sacri­ ficia essent typus alicuius novi sacrificii quo antiqua substituerentur. 850 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Peculiariter eucharisticus symbolismus Agni paschalis (quem fuisse verum sacrificium constat ex Exod. 12, 27 et Deut. 16, 2) suadetur tum ex ipsa indole convivali Eucharistiae, quae non convenit sacrificio crucis, tum ex ipsa institutione Eucharistiae in celebratione Agni Pas­ chalis (cf. art. 2), quo videtur indicari antiquum Pascha seu sacrifi­ cium per novam coenam sacrificalem substitui. Propterea inter ipsos Rationalistes quidam docent sacrificium Missae esse evolutionem coenae paschalis Judaeorum, quamvis hanc evolutio­ nem attribuant non ipsi Christo sed primis Christianis (cf. in p. 40 et 57). Ex Patribus audiatur Chrysostomus praedictum symbolismum sic describens: “Ille quippe agnus figura erat alterius agni spiritualis, et ovis ovem praenotabat. Atque illud quidem umbra, hoc veritas erat. Cum apparuisset sol iustitiae, umbra cessavit; oriente quippe sole sol­ vitur umbra. Ideo in eadem ipsa mensa utrumque pascha perficitur et typi et veritatis. Quemadmodum enim pictores in eadem ipsa tabula et lineas circumducunt et umbram depingunt tuncque colorum veritatem apponunt: sic et Christus fecit; in eadem ipsa mensa typicum pascha descripsit et verum addidit” (De prod. ludae, horn. 1, 4, M.G. 49, 379). PSAL. 21, 23 sqq., descripta passione Messiae, praedicit eius fruc­ tus et effectus in “generatione ventura”, in “populo qui nascetur, quem fecit Dominus”, “in ecclesia magna” in qua “universae familiae gen­ tium” adorabunt et manducabunt (sic de futuro intelligi potest juxta textum hebraicum v. 30 “Manducaverunt et adoraverunt”), “edent . . . et saturabuntur; et laudabunt Dominum”. 7S/1L4.S 19, 19-21: “In illa die erit altare Domini in medio terrae Aegypti, et titulus Domini juxta terminum ejus. Erit in signum et in testimonium Domini exercituum in terra Aegypti; clamabunt enim ad Dominum a facie tribulantis, et mittet eis salvatorem et propugnatorem qui liberet eos. Et cognoscetur Dominus ab Aegypto, et cognoscent Aegyptii Dominum in die illa; et colent eum in hostiis et in muneribus; et vota vovebunt Domino, et solvent.” Hunc textum sic commentatur Knabenbauer: “Mentione facta altaris Domini, Θυσιαστήριου nava . arctos veteris foederis limites auferri et tempus declarari messianicum constat, cum id terrae alienigenarum attribuatur, quod ex legis mosaicae norma uni solum loco cultui sacro peculiare esse poterat. Titulus i.e. monumen­ tum, columna, memoriale cultus Domini in eius honorem et gloriam erectum ac consecratum exprimit, Dei cognitionem et cultum magni DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 851 aestimari, laudes Dei publice celebrari, ipsam regionem iam profes­ sione publica Deo consecrari. “In his duobus igitur religio designatur quae sacrificiis et orationibus laudis ac gratiarum actionis continetur et exercetur. Cum Aegyptus habeat altare Domini et monumentum eius, quod in laudem ipsius ad victorias celebrandas vel ad gratam beneficiorum recordationem erigi solet, Dominum victoriam reportasse dicitur de idolis, adesse significa­ tur illud tempus quo etiam gentes in suo quaeque loco (cf. ad Soph. 2. 11) Dominum colent cultu sacrificali (cf. ad Mal. 1, 11) et supplica­ tionibus et publicis monumentis magnalia Dei profitebuntur. Unde locus hic insignis quoque est ad indolem religionis cultusque tempore messianico describendam. Hunc locum Onias IV explicite allegat ad templum leopolitanum aedificandum. . . “In ipsa autem enumeratione [v. 21] considera cultum exhibitum per sacrificia denuo commemoratum (cf. v. 19) et pietatem votis sus­ ceptam et declaratam; habes in utroque quasi imagine depictum illud adorationis genus quod revera Deo offert Ecclesia catholica, quodque cum iam in vetere foedere i.e. in umbra exsisteret, perfectiore ac subli­ miore modo in novo exhiberi debet, uti ipsa ratione typi ad impletionem, umbrae ad veritatem suo iure exigitur. . . “Unde simul perspicitur verbis prophetae non designari pro tempore messianico cultum solum oratione vel verbi Dei annuntiatione constan­ tem [ut defendunt Protestantes], sed describi adorationem actibus sacrificii et votorum praeclaris exhibitam.”74 ISAI AS 66, 19-21, ad finem suarum prophetiarum, enarrans con­ versionem omnium gentium, praedicit Deum sacerdotes ex gentibus electurum; ubi autem sacerdotium, ibi, juxta Apostolum ad Hebr. 8, 3, et sacrificium esse oportet, quod nullibi nisi in Missa in N.T. esse demonstratur. “Et annuntiabunt gloriam meam gentibus; et adducent omnes fratres vestros de cunctis gentibus donum Domino, in equis, et in quadrigis, et in lecticis, et in mulis, et in carrucis, ad montem sanctum meum Jeru­ salem, dicit Dominus, quomodo si inferant filii Israel munus in vase inundo in domum Domini. Et assumam ex cis in sacerdotes et levitas, dicit Dominus.” Ad hunc textum observat Knabenbauer: “Gentes ad Deum conversae non solum fratres appellantur populi electi (cf. 19, 24: Israel erit tertius Aegyptio et Assyrio), verum ex iis quoque Deus assumet ad dignitatem sacerdotalem v. 21 'et assumam ex eis in sacerdotes et levitas, dicit Dominus’; ex eis referri ad gentes T‘Comm, in Isaiam (19, IS sqq.), pars prior, Parisiis, 1887, p. 391-393. 852 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE longe plerique interpretes rite intelligunt, etiam ex iis qui fratres de ludaeis accipiunt haud pauci gentes hoc loco ad sacerdotium eligi recte viderunt. . . Nam ex ludaeis assumi sacerdotes et levitas minime opus erat dicere, cum ex iis semper sumpti fuerint; ergo ut sensus adsit aptus, de gentibus debet intelligi. “Iis qui adducuntur nova et sublimior dignitas promittitur; qua promissione simul remotis limitibus legis mosaicae et huius legis abo­ litio et novus ordo rerum declaratur. Mutato enim sacerdotio cultus quoque mutatur et ‘translato sacerdotio necesse est ut et legis transla­ tio fiat’ (Hebr. 7, 12). . . Elevabuntur ergo ex gentibus ad dignitatem sacerdotalem et leviticam. Quo oraculo clare indicatur fore in nova quoque theocratia ordinem sacerdotalem eumque hierarchicum, ita ut quod in aaronitico adfuerit in umbra, adesse debeat tamquam corpus in nova theocratia (cf. Coi. 2, 17). “Neque dici potest sacerdotio declarari atque describi veram adora­ tionem Dei [ut defendunt Protestantes] : nam omnes afferuntur tam­ quam donum Deo, omnes ergo tamquam veri cultores Dei designantur, sed praeterea ex iis Deus seligit quosdam electione singulari ad dignita­ tem sacerdotalem; ergo praeter adorationem et cultum Dei omnibus communem aliquid altius ac sublimius exigitur. Praeclare quoque voca­ tio Dei ad munus sacerdotale indicatur: ‘assumam ex eis'; neque enim in novo rerum ordine, ut olim, iure nativitatis confertur sacerdotium, sed ‘nemo sibi sumit honorem, sed qui vocatur a Deo’ (Hebr. 5, 4).”7S Patres referunt quoque ad sacrificium Missae sequentes duos textus DANI ELIS, quorum prior recitatur ab Ecclesia in Offertorio Missae, alter solet interpretari de tempore Antichristi quando auferetur eucharisticum sacrificium (cf. Hippolytum, in p. 900): 3, 39 sq.: “In animo contrito, et spiritu humilitatis suscipiamur; sicut in holocausto arietum, et taurorum, et sicut in millibus agnorum pin­ guium, sic fiat sacrificium nostrum in conspectu tuo hodie, ut placeat tibi, quoniam non est confusio confidentibus in te.” 12, 11: “A tempore cum ablatum fuerit juge sacrificium, et posita fuerit abominatio in desolationem, dies mille ducenti nonaginta.” OBLATIO MELCHISEDECS, TYPUS SACRIFICII MISSAE. Comparatio similitudinis inter sacerdotium Melchisedech et sacerdo­ tium Christi duplex est: altera inter duas personas, ex qua deducitur excellentia sacerdotii Christi, ut explicatur in tractatu De Verbo Inc., juxta explicitam doctrinam Apostoli ad Hebr. 7, et admittitur a ProtesComm, in Isaiam (66, 19-21), pars altera, Parisiis, 1887, p. 519 sq. DE EXISTENTIA sacrificii missae 853 tantibus,™ altera inter duo sacrificia, quam negant Protestantes arguen­ tes ex ipso silentio Apostoli in eadem Epistola. Eucharistica tamen figuratio oblationis Melchisedech probatur certo ex consensu Traditionis, probabiliter vero ex ipso textu Scripturae. Traditionis consensus in hac re tantus est ut de ea, inquit Petavius. "homini christiano dubitare sit nefas” (De Incarn., 1. 12, c. 12, n. 6j. Praeterea Cone. Trid., quamvis unus vel alter Pater de ipsa re dubi­ taret, suo decreto de institutione sacrificii Missae in ultima coena haec verba inseruit: “Christus, sacerdotem secundum ordinem Melchisedech se in aeternum constitutum declarans, corpus et sanguinem suum, sub speciebus panis et vini, Deo Patri obtulit, et sub earumdem rerum sym­ bolis, Apostolis . . . eorumque in sacerdotio successoribus, ut offerrent, praecepit” (Denz. 938). Catechismus vero Cone. Trid. addidit: “Haec Hostia tam ante, quam post latam legem variis sacrificiorum generibus praenunciata est. . . Verumtamen nulla in re ejus imaginem magis ex­ pressam licet videre, quam in Melchisedech sacrificio” (p. 2, c. 4, q. 75). Ut de posterioribus doctoribus taceamus, Patres inde a Clemente Alex, apud Graecos et Cypriano apud Latinos, communiter et explicite, oblationem Melchisedech ad sacrificium Missae referunt, idque vel in­ directe, quatenus antitypum illius oblationis dicunt ultimam coenam, cuius replicatio habetur in Missa, vel directe indicantes Missam ut illius antitypum; item vel docentes panem et vinum, a Melchisedech prolata, fuisse figuram mystici panis et vini in altari oblatorum, quin explicite dicant oblationem Melchisedech fuisse sacrificalem, vel ex­ plicite docentes Melchisedech oblationem sacrificalem fecisse eamque oblationis novae legis figuram extitisse. Notiora documenta” sunt: Clemens Alex., Strom. 4, 25; Cyprianus, Epist. 63, 4; Ephrem, Hymni Azymorum, hym. 2; Eusebius Caes., Demonst. 5, 3; Chrysostomus, In Gen., hom. 35, 5; Ambrosius, De myst. 8, 45 sq.; Hierony­ mus, In Psal. 109; Ep. 73 (quae tota est de Melchisedech). 3; In Matth. 4, 26, 26; Augustinus, Epist. 177, 12; In Psal. 33, 1, 5 sq.; De civ. Dei, 16, 22; 17, 17; 18, 35; Adv. Jud. 9, 13; Leo M., Serin. 5, 3; Arnobius Junior, In Psal. 109; Damascenus, De fide orth. 14; Isidorus, De eccl. offic. 1, 18, 1 sq.; Beda, In Luc., 1, 6. ^Circa hanc comparationem multa fabulati sunt haeretici, praesertim antiqui, inter quos sic dicti Melchisedcciani. Cf. Petavium, De Incarn., 1. 12, c. 12, n. 5; De Opii. I. 1, c 4; Dici. Thiol. Cath., art. Mclchiscdcciens, coi. 513 sqq. "Plura citantur a Petavio (De Incarn., 1. 12, coi. 12, n. 6 sqq.), Thotuassino (De Incarn., 1. 10, c. 16), Corltiy (Spicilegium dogm., t. 2, p. 408-437), De la Taille (Ma­ terium Fidei, elue. 5). 854 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Clemens Alex., Strom. 4, 25: “Melchisedech rex Salem sacerdos Dei, qui vinum, et panem sanctificatum praebuit cibum in figuram Eucha­ ristiae”. Cyprianus, Epist. 63, 4: “In sacerdote Melchisedech sacrificii Domi­ nici sacramentum praefiguratum videmus, secundum quod Scriptura divina testatur, et dicit: ‘Et Melchisedech, rex Salem, protulit panem et vinum’ (Gen., xiv, 18). Fuit autem sacerdos Dei summi, et bene­ dixit Abraham. Quod autem Melchisedech typum Christi portaret, de­ clarat in Psalmis Spiritus sanctus ex persona Patris ad Filium dicens: ‘Ante luciferum genui te. Tu es sacerdos in aeternum secundum ordi­ nem Melchisedech’ (Psal. cix, 4, 5). Qui ordo utique hic est de sacri­ ficio illo veniens et inde descendens, quod Melchisedech sacerdos Dei summi fuit, quod panem et vinum obtulit, quod Abraham benedixit. Nam quis magis sacerdos Dei summi quam Dominus noster Jesus Christus, qui sacrificium Deo Patri obtulit, et obtulit hoc idem quod Melchisedech obtulerat, id est panem et vinum, suum scilicet corpus ct sanguinem?. . . Ut ergo in Genesi per Melchisedech sacerdotem bene­ dictio circa Abraham posset rite celebrari, praecedit ante imago sacri­ ficii Christi, in pane et vino scilicet constituta; quam rem perficiens et adimplens Dominus panem et calicem mixtum vino obtulit, et qui est plenitudo veritatis veritatem praefiguratae imaginis adimplevit” (M.L. 4, 387 sq.). Augustinus, De diversis quaestionibus 83, quaestio 61: “Dominus noster Jesus Christus ... est etiam sacerdos noster in aeternum secun­ dum ordinem Melchisedech (Psal. cix, 4), qui se ipsum obtulit holo­ caustum pro peccatis nostris, et ejus sacrificii similitudinem cele­ brandam in suae passionis memoriam commendavit; ut illud quod Melchisedech obtulit Deo (Gen. xiv, 18), jam per totum orbem terra­ rum in Christi Ecclesia videamus ofierri” (M.L. 40, 49). Damascenus, De fide orth. 4, 13: “Abrahamum ex alienigenarum strage revertentem, Altissimi Dei sacerdotem Melchisedech excepit. Mensa illa mensam hanc mysticam praesignabat ; quemadmodum sacer­ dos ille veri sacerdotis Christi figuram et imaginem gerebat. Ait enim: ‘Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech’ ” (M.G. 94. 1149). In ipsa autem Scriptura haec de sacerdotio Melchisedech inveniun­ tur: Psal. 109, 4: “Juravit Dominus, et non poenitebit cum: tu es sacer­ dos in aeternum secundum ordinem Melchisedech”. Haec verba esse prophetice dicta de Christo interpretatur Apostolus ad Hebr. 5, 6. 10; 6, 20; 7, 1 sqq. Praeterea ipsum psalmum 109 esse DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 855 messianicum constat ex eo quod ad Christum explicite referunt pri­ mum eius versiculum (“Dixit Dominus Domino meo . . .”) tum ipse Dominus (Matth. 22, 41-46; Mare. 12, 35-37; Luc. 20, 41-44), tum Petrus (Act. 2, 34 sq.), tum Paulus (1 Cor. 15, 25; Hebr. 1, 13; 10, 13). Gen. 14, 18 sq.: “At vero Melchisedech rex Salem, proferens panem et vinum, erat enim sacerdos Dei altissimi, benedixit ei, et ait: Bene­ dictus Abram. . . Et dedit ci [Abram] decimas ex omnibus.” Juxta primum textum Christus est sacerdos secundum ordinem Mel­ chisedech, ut explicite dicit Scriptura. Id autem intelligendum est de similitudine secundum ipsum ordinem sacerdotalem, ut constat ex Ep. ad Hebr. 7, 1 sqq. Ceterum Melchisedech fuisse verum sacerdotem non solum testatur Apostolus (ibid.) sed exprimitur in ipso textu Genesis voce “Kohen”. De hac observat Hummelauer : “Voci jno . . . [hic] denegare signi­ ficationem sacerdos, quod eadem vox 2 Reg. 8, 18 latiori sensu suma­ tur, puerile est atque ne ipsis quidem rationalistis recentioribus placet. Cum ille vir iam dictus sit rex, quid iuvat speciali inserto inciso affir­ mare eundem etiam fuisse principem (si tamen ita reddere vocem fas sit)?”78 Juxta secundum textum Melchisedech obtulit sacrificium in pane et vino. Hoc tenent Versio Vulgata (“Erat enim sacerdos”), Liturgia in Ca­ none Missae, omnes doctores catholici; negant vero post Josephum Flavium (Ant. jud. 1, 10, 2) Protestantes (quibus inter catholicos con­ sentiunt Cajet anus, Renz et Wieland) docentes Medchisedech obtulisse panem et vinum ad solam refectionem Abrahae eiusque sociorum. Con­ tra quos id ex ipso textu sic probabiliter ostenditur: Concedi quidem potest vocem “proferens” ex se solam non neces­ sario significare sacrificium (quamvis id quibusdam videatur, juxta Jud. 6, 18 sq. et Isai. 66, 20). Ad rem Hummelauer: “fcrsvi, quod bene norunt versiones, per se non significat obtulit pro sacrificio, sed protu­ lit, attulit; unde cum Lamy concedimus ex sola hac voce non demon­ strari sacrificium. Neque sacrificium significat lud. 6, 18 sq., uti ib. demonstrabamus. Tamen vox aeque de sacrificio atque de alia re afferenda usurpari potest.”79 Vox tamen Vaw (= et; “Et erat sacerdos”), quam habet textus hebraicus, accipienda est non in solo sensu coniunctivo, nec ita ut mem7’Comm. in Gen. 14, 18, Parisiis, 1895, p. 383. Ibidem. 856 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE brum “Erat sacerdos" trahatur ad posterius “Benedixit ei” (ac si dica­ tur: Cum esset sacerdos, benedixit ei), sed in sensu causali et ita ut illud membrum trahatur ad praecedens “Proferens panem et vinum” (ut praecise facit versio Vulgata: Proferens panem et vinum, erat enim sacerdos). Huic sensui imprimis non repugnat sive ipse textus hebraicus, sive versio graeca LXX, cum particulae Vaw et Se possint accipi in utroque sensu coniunctivo et causali; favet vero textus Masoreticus, cuius inter­ punctione (i.e. accentu soph-pasuc) separatur praedictum membrum a subsequentibus verbis et trahitur ad praecedentia. Praeterea commentatores Hebraei hunc textum interpretantur de sacrificio panis et vini. “In Bereschit Rabba R. Samuel in cap. XIV Gen. dicit: ‘Actus sacerdotii tradidit: erat enim ipse sacrificans panem et vinum Deo sancto et benedicto’; R. Phinees in cap. 28 Num.: ‘Tem­ pore Messiae omnia sacrificia cessabunt, sed sacrificium panis et vini non cessabit: sic dictum est Gen. XIV: —Et Melchisedech rex Salem protulit panem et vinum —; Melchisedech enim, i.e. rex Messias, ex­ cipiet a cessatione sacrificium panis et vini, sicut dicitur Ps. CX: — Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech —’.”80 Praeterea idem sensus suadetur ex eo quod secus non intelligeretur quare post mentionem prolationis panis et vini fieret mentio sacerdotii Melchisedech et quare dicatur Abraham ei decimas solvisse. Nec valet dicere mentionem sacerdotii requiri ad explicandam benedictionem quam impertivit Melchisedech, Abraham vero ei pro hac benedictione decimas dedisse. Nam benedictio in A.T. non erat proprium munus sacerdotis, sed dabatur etiam a regibus, parentibus et amicis; inverisimile autem est Abraham decimas solvisse pro simplici ac communi benedictione et non potius pro proprio praestito sacerdotali officio seu sacrificali oblatione, cum praesertim Apostolus (Hebr. 7, 4 sq.) ex hac ipsa decimarum solutione deducat excellentiam sacerdotii Melchisedeciani prae sacerdotio Levitico. Praeterea “Abram post tam insignem victoriam Deo obtulisse sacri­ ficium gratiarum actionis, consideratis populorum orientalium et Heb­ raeorum moribus, ita est indubium, ut id affirmandum esset, etiamsi id nullo textu exprimeretur: ergo, cum hic noster textus facilius de sacri­ ficio exponatur, etiam exponendus est. Porro, si Melchisedech Abramo pro sacerdotali sua dignitate ‘obviavit’ (Hebr. 7, 1), sane etiam qua sacerdos sacrificium obtulit et Abram eum, ut offerret, rogavit.”81 Praeterea inverisimile est Melchisedech obtulisse panem et vinum ad refectionem Abrahae eiusque militum, tum quia hi ex capta praeda jam P. Einig, Thcol. Dogm., De sacr., De Euch., c. 3, a. 1, Treveris, 1914, p. 219, in nota. *l Hummelauer, 1. c., p. 384. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 857 abunde se recreaverant (Gen. 14, 1 1. 12. 16. 23. 24), tum quia cete­ rum panis erat nimis communis ac jejunus cibus qui Abrahae a rege Melchisedech offerretur. Nec valet dicere panis nomine intelligendum esse omne cibi genus; nam tunc etiam vini nomine intelligendum esset omne potus genus (lac, oleum etc.), quod est contra morem loquendi Judaeorum. Ceterum, notandum est cum Ilummelaucr, etiam negata ratione sac­ rificali oblationis Melchisedech, “intactam servari Melchisedechi typi­ cam rationem atque ad sacrificium N.T. incruentum respectum. Sacer­ dotium Melchisedech benedicentis Aaroni in lumbis Abrahae typus est sacerdotii Christi sacerdotio mosaico excellentioris. Hinc iure merito salutatur Christus sacerdos secundum ordinem Melchisedech, non vero Aaronis. Melchisedech panem et vinum proferens, licet fortasse non pro epulo sacrificali, aptus est typus Christi panem et vinum proferen­ tis pro actu et epulo sacrificali; neque enim typus et antitypus secun­ dum omnia sibi respondere debent.”82 Determinato igitur sensu amborum textuum, sic arguitur: Christus est sacerdos in aeternum secundum sacerdotalem ordinem Melchisedech. Atqui sacrificium et sacerdotium sunt correlativa et ex ratione unius pendet et dignoscitur ratio alterius, cum juxta illud ad Hebr. 8, 3 ‘Omnis . . . pontifex ad offerendum munera et hostias constituatur*' (cf. 5, 1). Ergo datur sacrificium Christi eiusdem generis ac sacrificium Mel­ chisedech. Atqui sacrificium Melchisedech fuit in pane et vino, nec aliud quid­ quam de modo sacrificandi Melchisedech narratur in capite 14 Genesis, ad quod unice referri potest Psal. 109, 4. Ergo datur sacrificium Christi in pane et vino. Atqui nonnisi in ultima coena Christus legitur sacrum aliquem ritum in pane et vino fecisse et Ecclesiae faciendum praecepisse. Ergo ultima coena, vel saltem Missa, in qua ex praecepto Christi celebratur ritus sacer in pane et vino, est verum sacrificium. Opponunt Protestantes in ep. ad Hebraeos, in qua Apostolus expli­ cite et diffuse (cap. 7) comparat sacerdotium Christi cum sacerdotio Melchisedech, nullam prorsus mentionem fieri de sacrificio Melchise­ dech. Respondetur. Huius silentii tres rationes assignari possunt: M L. c., p. 383 sq. 858 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Primo, mentio ipsius sacrificii Melchisedech ad scopum orationis Apostoli necessaria non erat, imo minus congruebat, adeoque ab Apos­ tolo silentio tegitur in cap. 7. Intendit enim S. Paulus probare excel­ lentiam sacerdotii Christi, et consequenter novae legis, prae sacerdotio Levitico eiusque lege, atque ad hunc finem adducit sacerdotium Melchi­ sedech tanquam typum sacerdotii Christi ut ex excellentia typi osten­ dat excellentiam antitypi relate ad idem sacerdotium Leviticum. Propterea in Melchisedech ea tantum considerat quae ad hunc finem aptius conducunt, scilicet quod benedixerit Abrahae (in cuius lumbis Levi et Aaron continebantur) atque decimas ab eo acceperit (in quo ostenditur superioritas) ; quod ex ipso nomine fuerit rex justitiae (Melchisedech) et pacis (Salem); quod fuerit sine antecessore et successore (in quo ostenditur mira singularitas, typus excellentiae et aeternitatis sacer­ dotii Christi). Comparatio autem inter sacrificium Melchisedech in pane et vino et sacrificium Leviticum (praecipue Agnum paschalem) ad talem finem non conducit, quin potius ei obstare videatur; unde ab Apostolo omittitur. Secundo, non improbabile est Apostolum ad hanc omissionem induc­ tum fuisse etiam ex eo quod inter Hebraeos, quibus indiscriminatim scribebat, plures, praesertim non Christiani, poterant, sicut Josephus Flavius (Ant. jud. 1, 10, 2), in ea esse sententia quod Melchisedech verum sacrificium non obtulerit sed tantummodo cibum Abrahae protu­ lerit; quibus proinde argumentum petitum ex comparatione sacrificii Melchisedech cum Levitico fuisset sine ullo valore. Tertio, verisimile est ipsam indolem apologeticam totius epistolae, quae ad Hebraeos tam Christianos quam infideles indistincte dirigeba­ tur. induxisse Apostolum ad tacendam apertam mentionem sacrificii eucharistici et ad eas cautiones sumendas quas postea ipsi Patres adhi­ buerunt in sic dicta “disciplina arcani”. Propterea circa finem epistolae nonnisi transeunter ac velate ad sacrificium eucharisticum alludit, inquiens: “Habemus altare, de quo edere non habent potestatem qui tabernaculo deserviunt” (13, 10). Praedictae cautionis signum praebet ipse Apostolus cum, initio sermonis de Melchisedech, ait se difficilem rem esse expositurum ac malle ea praetermittere quae ut elementaris doctrina sunt omnibus fidelibus nota (5, 11; 6, 1); ubi videtur in­ nuere se ideo de sacrificio eucharistico silere quia est omnibus bene notum et ideo eius comparationem cum sacrificio Melchisedech omit­ tere quia haec difficile intelligeretur ab ipsis christianis “quoniam im­ becilles facti estis ad audiendum”. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 859 PROPHETIA MA LA CHIA E.M In argumento libri Malachiae (qui prophetavit post reditum populi ab exilio et reaedificationem templi (ante a. 445), praemissa brevi in­ troductione de praerogativa populi electi (1, 1-5), duplex exponitur pars: in priori (1, 6 ad 2, 9) reprehenduntur sacerdotes de neglectu et contemptu in sacrificiis offerendis (1, 6 sq.: “Ad vos, o sacerdotes, qui despicitis nomen meum, et dixistis: In quo despeximus nomen tuum? Offertis super altare meum panem pollutum, et dicitis: In quo pollui­ mus te? In eo quod dicitis: Mensa Domini despecta est. ’); in altera (2, 10 ad 4, 6) reprehenditur populus de variis peccatis contra religio­ nem; in utraque non semel annuntiatur tempus messianicum, novus cultus et “angelus testamenti”. In priori parte, post verba increpatoria nuper citata, profertur fa­ mosa pericope de oblatione munda, in qua, praemissa repudiatione ve­ terum sacrificiorum (usitata apud prophetas: cf. Psal. 49, 8-14; Isai. 1,13-15; Am. 5, 21; Prov. 15, 8), promittitur novum sacrificium: 1, 10 sq.: “Non est mihi voluntas in vobis, dicit Dominus exercituum, et munus non suscipiam de manu vestra. Ab ortu enim solis usque ad occasum, magnum est nomen meum in gentibus; et in omni loco sacri­ ficatur, et offertur nomini meo oblatio munda, quia magnum est nomen meum in gentibus, dicit Dominus exercituum.” Tota catholica traditio, si excipiantur quidam moderniores qui, ut merito ait Franzelin, “tali in causa nullius . . . sunt auctoritatis”, docet in his verbis contineri prophetiam de sacrificio N.L. quod in Missa celebratur. Tantus autem est Traditionis in hac re consensus ut de ea vir catho­ licus temerarie dubitare censeatur; imo Cornelius a Lapide (In h. 1.) scribere non renuit: “Verum dico, de fide est hanc oblationem mundam esse sacrificium corporis et sanguinis Christi in Eucharistia.”84 Concilium ipsum Tridentinum solemniter docet: “Et haec quidem illa munda oblatio est, quae nulla indignitate aut malitia offerentium inquinari potest, quam Dominus per Malachiam nomini suo, quod mag­ num futurum esset in gentibus, ‘in omni loco mundam offerendam’ praedixit |Mal 1, 11]” (Denz. 938). Jam antiquissimum inter Patrum documenta, Didache (inter 90 et ** Bellarminus, De Euch., 1. 1, c. 10; Cornelius a Lapide, In h. 1.; Knabenbauer, In h I.; Franzelin, De Euch., thes. 29; Lagrange, Les prophéties messianiques des derniers prophètes, in Revue Biblique, 1906, p. 79 sq.; Did. Thiol. Cal h., art. Malachie, col. 1751 sqq. ” Comm, in S. Script., t. 14, Parisiis, ISoO, p. 561. 860 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE 100), 14, 1-3 (cit. infra in p. 894), verba Malachiae explicite refert ad Missam. Similiter Justinus, Dial, cum Tryphone Judaeo, 41 (cit. in p. 897) et Irenaeus, Adv. haer. 4, 17, 5 (cit. in p. 899 sq.). Antiquiora haec testimonia secuti sunt unanimiter alii Patres,85 uti Tertullianus, Adv. Mare. 3, 22; 4, 1; Adv. Jud. 5, 6; Cyprianus, Testim. 1, 16; Eusebius, Dem. evang. 1, 10; Chrysostonius, Adv. Jud. 5, 12; Hieronymus, In Malachiam, 1, 10-14; In Ezechielem, 21, 25 sq.; Augustinus, De civ. Dei, 18, 35; Adv. Jud. 9, 12 sq.; Cyrillus Alex., In Malachiam, 1,11; Damascenus, De fide orth. 4, 14. Notat Franzelin: “Fateor, me non assequi, quid sibi velit vir doctus Z. Reinke (der Prophet Malachi p. 322.) de Patrum consensione dubi­ tans, eo quod Chrysostonius in Ps. VIII. n. 1, in Ps. CXII. n. 1. (MG LV, 106-108, 299-301.); Cyrillus Hieros. Cat. XVIIII. n. 25. (MG XXXIII, 1046.); Isidorus Clarius et Vatablus ab interpretatione tex­ tus Malachiae de sacrificio Eucharistiae dissentiant. Chrysostonius enim tum ipsis locis citatis docet, praedici a Malachia novam λατρααι-, tum horn. V. n. 12. contra ludaeos (MG XLVIII, 901-904.) diserte de nostro sacrificio in Ecclesia Christiana prophetiam interpretatur. Cyril­ lus I.e. solum habet prae oculis reprobationem synagogae et catholicitatem Ecclesiae Christianae ad quam probandam inter cetera adfert non totum textum sed haec tantum verba vaticinii: ‘ab ortu solis usque ad occasum magnum nomen meum in gentibus’. At haec sane non est dis­ sensio ab interpretatione prophetiae de sacrificio Eucharistiae, cum Cyrillus non totum, quod in ea continetur, sed illud unum respiciat. quod ad eius scopum tum pertinebat. Isidorus Clarius et Vatablus scriptores saeculi XVI. quibus addi possent Arias Montanus (cf. Bellarmin. de Euch. 1. V. c. 10), Jahn (Biblische Archâologie T.V. § 31. p. 180.) aliique similes, tali in causa nullius profecto sunt auctoritatis.”86 Protestantes vero, Rationalistae et aliqui catholici negant in illis verbis haberi prophetiam de sacrificio eucharistico. Quidam negant indolem propheticam illorum verborum, docentes ea non referri ad tempus futurum seu messianicum sed ad tempus prae­ sens, ita ut in eis agatur: Vel de cultu orationis et laudis praestito Deo ab illis Judaeis qui post captivitatem remanserant apud gentiles, per multas regiones dis­ persi; ita rabbini interpretabantur prophetiam Malachiae, ut constat cx Justino (Dial, cum Tryphone, 117, infra cit., p. 897 sq.);87 similiter sentiunt Ewald et Pressel; '•Cf. testimonia apud Corluy, Spicilegium Dogm., t. 2, p. 398—108; Touzard, in Diet. Apol., t. 2, coi. 1629 sq. * De SS. Euch., thes. 29, n. 2, Romae, 1932, p. 395. “ Cf. etiam apud F. Weber, Jüdische Théologie, Leipzig, 1897, p. 68. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 861 Vol de quadam generali mutatione mentium animorumque gentium in melius et propensione ad Deum verum cognoscendum eiusque religi­ onem sectandam, in quas influxum habuerint ipsa dispersio Judaeorum inter gentes, eorum mirabilis liberatio, praedicatio prophetarum (v.g Jeremiae et Danielis, qui Nabuchodonosor regi fuerunt bene noti), edic­ ta Nabuchodonosor, Cyri et Assueri, victoriae ipsius Cyri qui idolola­ triae Asiae et Aegypti adversarius fuit; ita Loch et Prcssel; Vel de cultu veri Dei implicite contento in religionibus et sacrificiis paganorum, juxta illud Apostoli ad Athenienses (Act. 17, 22 sq.): “Quod ergo ignorantes colitis, hoc ego annuntio vobis”; ita post Theo­ dorum Mopsuestenum plures Protestantes liberales et quidam catholici ut Arias Montanus, Isidorus Clarius, Vatablus, lahn. Theodorus Mopsuestenus scribit: “Ubique terrarum nomen meum cuncti sectantur cui­ usque regionis incolae; nam singuli Deum colere satagunt eiusque nomen venerari ceu principis et domini, cuiuscemodi ego revera sum. adeo ut etiamsi errore decepti nomen iis quos non decet imponunt, nihi­ lominus nomen adhuc meum quodammodo honorent omnes et in nomine meo sacrificia perficiant, dum omnium rerum maximam et excellen­ tissimam indicant divinitatem”/3 Alii, ut post Calvinum (Inst, christ. 4, 18, 4. 16) frequenter anti­ quiores Protestantes et inter moderniores Hcngstenbcrg et Kcil quos sequuntur quidam catholici germani™ admissa indole prophetica ver­ borum Malachiae, negant ea referri ad sacrificium cucharisticum ac docent in eis praedici purum ac spiritualem cultum adorationis et laudis qui in N.T. successit, juxta verba Christi ad Samaritanam: “Venit hora, quando neque in monte hoc, neque in Jerosolymis adorabitis Patrem . . . venit hora, et nunc est, quando veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate” (Joan. 4, 21-23) et verba Apostoli ad Rom. 12, 1: “Obsecro itaque vos, fratres, per misericordiam Dei. ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem, rationabile obsequium vestrum” (cf. 1 Petr. 2, 5). Ilis praemissis, sic conficitur argumentum, attento textu Malachiae: In eo agitur 1. de tempore futuro seu messianico, 2. de sacrificio proprie dicto, 3. de sacrificio novo, mundo et universaliter celebrato. Atqui non alius ostendi potest ritus, cui omnes hi characteres con­ veniant, praeter ritum eucharisticum qui in Ecclesia sub nomine Missae celebratur. Ergo Missa est verum sacrificium a Malachia praenun­ tiatum. “Apud Knabenbauer, Comm, in prophetas minores, pars altera, Parisiis, 1SS6, p. 435. *Cf. Knabenbauer, op. cit., p. 441; Card. Maignan, Les derniers prophètes d'Israel, p. 353. 1 862 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Ad minorem. Sacrificia levitica non pertinent ad tempus messianicum in quo anti­ qua lex cum suis ritibus abrogata est; nequeunt dici a propheta oblatio nova, nec munda, utpote profanata, ut ipse conqueritur propheta, ab indignis sacerdotibus, nec universaliter celebrata, cum tantum Jerosolymis offerri poterant. Sacrificia gentilia non sunt nova nec munda. Sacrificium crucis non celebratur universaliter et in omni loco sed semel pro semper oblatum est. Sacrificium spirituale adorationis et laudis non est quid novum nec praesertim est proprie dictum sacrifi­ cium. Missa vero est ritus N.T. a Messia in ultima coena institutus; habet in se quidquid desideratur ad rationem sacrificii proprie dicti, i.e. vic­ timam, offerentem, oblationem et immolationem (in art. 47 dicetur quomodo ratio sacrificii in Missa concipi possit) ; est oblatio nova et in antiqua lege prorsus inaudita (Melchisedech enim obtulit tantum­ modo nudum panem et vinum) ; est oblatio munda “quae, ut ait Cone. Trid., nulla indignitate aut malitia offerentium inquinari potest”, offer­ tur enim ipse Christus et ab ipso Christo quamvis mediantibus humanis ministris seu instrumentis; est oblatio universaliter celebrata quoad tempus et locum, seu catholica sicut ipsa Ecclesia. Ad maiorem. 1. Quoad tertium membrum nulla est difficultas. Novitas enim obla­ tionis aequivalenter proponitur a propheta in ipsa oppositione inter sacrificium quod reicitur et oblationem quae est Deo acceptabilis (“Munus non suscipiam de manu vestra. Ab ortu enim solis . . . offertur nomini meo oblatio munda”); mundities et universalitas proponitur explicitis verbis: “Ab ortu enim solis usque ad occasum magnum est nomen meum in gentibus, et in omni loco sacrificatur et offertur nomini meo oblatio munda”. Restat igitur probandum primum et secundum membrum contra binas adversariorum sententias. 2. Agitur de tempore futuro seu messianico. Nam imprimis praedicatur universalitas cultus publici veri Dei. Uni­ versalitas quippe indicatur verbis “A solis ortu usque ad occasum” (i.e. ab uno ad aliud extremum terrae lumine solis perlustratae; cf. Psal. 49. 1; Psal. 112, 3; Isai. 45, 6; 59, 19), item verbis “Omni loco” et “In gentibus” (vox enim hagoim designat alios populos in oppositione ad populum judaicum). Publica et manifesta ratio huius cultus indicatur tum iisdem verbis tum emphaticis illis, bis repetitis, “Magnum est nomen meum in gentibus”. Ratio veri Dei indicatur determinatis et DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 863 personalibus expressionibus “Munus non suscipiam de manu vestra”, “Magnum est nomen meum”, “Offertur nomini meo oblatio munda”. Secundo, praedicatur abolitio legis mosaicae, ut patet tum ex cessa­ tione sacrificiorum illius legis (“Munus non suscipiam de manu ves­ tra”), tum ex ipsa universalitate sacrificii, quod in lege mosaica non­ nisi Jerosolymis offerri licebat. Jamvero haec duo soli tempori futuro seu messianico, nullatenus vero tempori praesenti, in quo Malachias vivebat, conveniunt. Nam juxta prophetas nota distinctiva temporis messianici sunt uni­ versalitas cultus veri Dei apud gentes (cf. Psal. 21, 28; Psal. 71, 10 sq.; Isai. 11,9; 49, 6; 60, 9; 66, 19; Amos 9, 12; Mich. 4, 2) et abo­ litio legis mosaicae ac remotio veteris theocratiae (cf. Jerem. 3, 16; Mich. 7, 11). Tempore autem Malachiae, lex mosaica nedum cessaverit, eius potius cultus una cum templi aedifactione restauratus est. Apud gentes vero non verus Deus colebatur sed falsae religiones ubique vigebant. “Cum igitur ex serie prophetiarum indiciis adeo claris tempus mes­ sianicum designetur, non audiendi sunt qui propter participia hebr. non tempus futurum sed praesens describi volunt. Quasi non etiam apud Hebraeos participium adhibeatur de re futura (cf. Gen. 15, 14) vel quasi non sollemne sit apud prophetas res futuras praesentes sistere et tamquam praesentes videre et describere; cf. Is. 7, 14; 9, 5. Delineat enim participium statum et conditionem permanentem”.90 Ex his patet quid dicendum sit ad tres opiniones adversariorum. Primo, inaniter quidam dicunt Malachiam loqui de cultu praestito vero Deo a Judaeis qui, post tempus captivitatis, inter gentiles reman­ serunt. Nam ad justificandum sensum verborum “Magnum est nomen meum in gentibus” non sufficit ut inter gentes fuerint quidam Judaei colentes Deum, sed requiritur ut ipsae gentes Deum venerentur, nec a fortiori sufficit praesentia Judaeorum inter paucas gentes. Ceterum gratis sup­ ponitur Judaeos illos, qui contra Dei praeceptum (cf. Zach. 2, 7) inter gentes cum periculo suae fidei permanserunt, meliores fuisse eis qui ad sanctam civitatem reversi sunt, aut saltem tanta fide ac pietate emi­ nuisse ut inter gentes gloriam Dei sui constituerent et in ipsa Judaea suis concivibus in exemplum a propheta proponerentur (cf. Knabcnbauer, 1. c.). Secundo, inaniter alii recurrunt ad supradictam propensionem gen­ tium erga veram religionem. Nam, quamvis aliqua veri Dei notitia per Judaeos inter gentes fuerit *° Knabenbauer, Comm, in prophetas minores, pars altera, Parisiis, 1886, p. 434. 864 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE propagata, ex qua etiain benevola quaedam erga eos ratio agendi gen­ tilium corumque principum ortum habuerit, non inde sequitur magnum fuisse apud illos populos, et a fortiori generice apud gentes, nomen Dei, nec ita ut offerretur Deo in omni loco oblatio munda, qua etiam sacrifi­ cium Jerosolymitanum offuscaretur. Ad Cyrum quod attinet, notat Knabenbauer : “Ex monumentis cune­ iformibus didicimus, Cyrum etiam diis Chaldaeorum templa erexisse, eum veneratum esse Bel, Nebo, Marduk, numina Babyloniorum, eum asserere recepisse mandata a Marduk, et aliis quoque gentibus permi­ sisse reditum in sedes patrias (cf. Vigouroux, la Bible et les découvertes modernes, 3. edit. IV p. 460. 511 seq.; Civiltà cattolica, serie XII vol. 3 p. 526; vol. 5 p. 165; vol. 8 p. 405). Unde edicto Cyri non est nimium tribuendum; similiter enim de diis Babyloniorum loquitur, et optime intelligitur, cur de ipso dicatur: ‘accinxi te et non cognovisti md (Is. 45, 5). Ergo non iam sermo esse potest de Cyro, veri Dei cultore, non iam de Persis quasi idololatriae destructoribus!”91 Tertio, inepte alii docent Malachiam loqui de cultu veri Dei impli­ cite contento in paganis religionibus. Nam, testante Apostolo, gentes non Deo mundam oblationem sed daemoniis immundum sacrificium offerebant (1 Cor. 10, 20) et quam­ vis Deum cognoverint non tamen sicut Deum glorificaverunt (Rom. 1, 21-25). Nec ceterum eorum cultus, prout dirigebatur ad Divinitatem generice spectatam, justificat sensum personalem verborum Dei “Mag­ num est nomen meum in gentibus, et . . . offertur nomini meo oblatio munda”. Ad hunc tantum genericum cultum Deitatis alludit Apostolus (Act. 17, 22 sq.), cum ex nota inscriptione “Ignoto Deo” opportunita­ tem sumit annuntiandi Atheniensibus cultum veri Dei quem ignorabant (cf. Knabenbauer, 1. c.). 3. Agitur de sacrificio proprie dicto. Id patet primo ex contextu. Nam ipsa antithesis inter antiquam et novam oblationem, et praecipue ipsa ratio substitutionis unius alteri, exigit ut sicut antiqua oblatio erat proprie dictum sacrificium ita et nova per quam illa substituitur. Nec ceterum sacrificium improprie dictum, seu orationis et laudis, concipi potest ut quid novum et introducendum, cum semper extiterit. Insuper, 3, 3 sq. dicitur novum sacrificium esse offerendum a novis ac mundis sacerdotibus (“filiis Levi”; sic dictis non ratione tribus sed muneris), qui juxta Isaiam, 66, 21 ex gentibus assu­ mentur; sacerdos autem ordinatur ad sacrificium proprie dictum offe­ rendum, cum sacrificium laudis ab omni fideli praestandum sit. Comm. in prophetas minores, pars altera, Parisiis, 1886, p. 437. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 865 Praeterea res evidens est ex ipso textu: “Et in omni loco sacrificatur (muktar), et offertur (muggash) nomini meo oblatio (minehah) munda”. Nam tria illa verba hebraica (praesertim primum et tertium), quae veluti acervatim in eodem textu adhibentur, sunt termini technici fre­ quentissime adhibiti in Scriptura ad proprie dictum sacrificium signifi­ candum. Imo vox Minchah, omnibus exegetis consentientibus, in nullo loco Scripturae accipitur in sensu metaphorico sacrificii interni. Quoad alias vero voces notandum est cum Knabenbauer quod “ubi voces ceteroquin sacrificiales de sacrificio metaphorico usurpantur, id non fit nisi addita quadam determinatione, uti iam bene notavit Bellarminus, dici scii. v.g. sacrificium laudis, iustitiae, hostiam vociferationis vel sacrificium Deo esse spiritum contribulatum vel sacrificium sancti­ ficationis, sacrificium salutare esse attendere mandatis (Eccli. 35. 2) vel: ‘qui facit misericordiam, offert sacrificium’ (Eccli. 35, 4); neque obstat Ps. 140, 2: ‘elevatio manuum mearum, sacrificium vespertinum’; psalmista enim a Deo efflagitat, ut orationem ipsius tam benigne respiciat et gratam habeat, ut acceptum ei est et gratum sacrificium vesper­ tinum, utpote a Deo ipso ordinatum.”02 Praeterea voces Muktar et Minchah aliquid magis quam sacrificium proprie dictum importare videntur ac pleniorem sensum propheticum continere. Nam Muktar (suffimentum seu exhalatio incensi) non im­ probabiliter refertur ad ipsum usum liturgicum thuris qui in celebra­ tione Missae frequentatur et Minchah (sacrificium incruentum, imo fertus seu cibus) probabiliter refertur ad rationem incruentae oblatio­ nis et communionis quae est propria ratio sacrificii Missae prout dis­ tinguitur a sacrificio crucis. Ad quorum intelligentiam sequentia adnotasse juvabit: Quoad textum ipsum. Textus hebraicus non est absque variantibus, quae tamen eius sen­ sum non mutant. Ad litteram sic sonat: “Et in omni loco suffimentum oblatum nomini meo, et (incruentum) sacrificium mundum” (Franze­ lin) , vel melius: “In omni loco suffitur, offertur nomini meo et quidem oblatio munda” (Knabenbauer). Versio graeca LXX reddit! cv παντι τόπω θυμίαμα προσάγιταΐ ίπ'ι τώ άνόματί μου και Ουσία καθαρά i.e. In omni loco sacrificium incensi offertur nomini meo et oblatio munda (Lagrange). n Op. cit., p. 438. ■ fc 866 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Versio Syriaca sonat: “Ponunt aromata et offerunt nomini meo sac­ rificia munda”. Versio Vulgata reddit: “Et in omni loco sacrificatur, et offertur nomini meo oblatio munda”. Quoad tres terminos sacrificales in textu adhibitos. Muktar: i.e. suffimentum vel suffitur (prout accipitur ut participium verbale vel ut nomen verbale). Verbum hiktir (a radice katar) : cum suis derivatis occurrit circiter 146 vicibus ac significat suffire, adolere, incendere, cremare incensum. Adhibetur semper in sensu sacro et quidem sacrifico, si forte exci­ piantur paucissimi loci in quibus accipitur in sensu non sacro (Psal. 148, 8; Prov. 27, 9; Cant. 3, 6). Quamvis autem Muktar juxta pri­ mariam impositionem importet conceptum thuris et propriissime designet sacrificium incensi in altari aureo, adhibetur tamen ad signifi­ candum omne genus sacrificii (cf. Lev. 1, 9. 17; 3, 11. 16; 4, 10. 35). “Nullibi [autem adhibetur] sensu metaphorico, ubique sensu pro­ prio (etiam Hab. 1, 16). Neque iure opposueris Ps. 140, 2 et Apoc. 5, 8. Nam ‘dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo’ non ipsa oratio dicitur incensum, sed petitur, ut Deus orationem hominis habeat acceptam et gratam, sicut ei placet sacrificium thuris, quod etiam clarius, ut addit Bellar minus ad hanc textus acceptionem, posuit Daniel cum ait: ‘in animo contrito et in spiritu humilitatis suscipiamur, sicut in holocausto arietum et taurorum et sicut in millibus agnorum pinguium’ (Dan. 2, 39. 40). In Apocalypsi autem non est locutio metaphorica, sed visio sensibus exhibita enarratur; et ex eo quod in tali visione phialae aureae plenae odoramentorum cernantur, ut exprimatur orationes sanctorum ascendere ad thronum Dei esseque gratas, non sane concludi potest, incensum in s. literis V.T. metaphorice dici pro oratione.”93 Disputant exegetae quo sensu vox Muktar accipienda sit in textu Malachiae. Quidam, prae oculis habentes graecam versionem et quosdam alios textus Scripturae (Psal. 140, 2; Apoc. 5, 8), eam accipiunt in sensu metaphorico sacrificii improprie dicti adorationis et laudis, ita ut prima pars prophetiae (sacrificatur seu suffitur) agat de sacrificio improprie dicto, altera vero (offertur oblatio munda) de sacrificio proprie dicto. Ita Cornelius a Lapide et Reinke post plures Patres, ut Irenaeum (Adv. haer. 4, 17, 6), Tertullianum (Contra Mare. 3, 22; 4, 1), Hieronymum (In Malach. 1, 10). " Knabenbauer, Comm. in prophetas minores, pars altera, Parisiis, 1886, p. 440. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 867 Cui sententiae obstat quod, ut dictum est, vox illa numquam in Scriptura accipitur in sensu metaphorico. “Non nego, inquit Knaben­ bauer, varia in incenso eiusque odore excogitari posse, quae orationem piam apte adumbrent et symbolice exhibeant. At in interpretando non agitur, quid possit esse, sed quid sit; quaerendum scii, est, non utrum nobis eiusmodi metaphora familiaris, sed utrum veteribus, utrum Malachiae fuerit necne. Et in hac re experior difficultatem. Frequen­ tissime enim in V.T. de suffitu vel incenso est sermo; at nullibi sensu metaphorico, ubique sensu proprio (etiam Hab. 1, 16). . . Locutio vero metaphorica apud Malachiam etiam ex eo excluditur, quia cum minchah, quae vox metaphorice capi nequit, revera fere semper thus erat coniunctum (cf. Lev. 2, 1. 15; 6, 15; 24, 7). Quare non video, quomodo iure ad locutionem metaphoricam confugiamus.”94 Alii dicunt Muktar accipi pro sacrificio proprie dicto sed in sensu generali, ita ut nota suffimenti nullam habeat propheticam significa­ tionem, cum suffimentum thuris quod in Missa adhibetur nullatenus pertineat ad essentiam sacrificii. Unde mens prophetae est tantum tria verba sacrificalia accumulare ad inculcandam veram rationem sacri­ ficii in oppositione ad sacrificium improprie dictum. Alii, praecipue Knabenbauer, docent Muktar açcipiendum esse etiam in sensu specifico sacrificii in quo thus adoletur, quodque verificatur praesertim in solemniori celebratione Missae. Ad rem Knabenbauer: “Ubique et frequenter in cultu liturgico thus adoletur, et adoletur in oblatione Missae sollemniore. Id casu ac fortuito fieri dicet nemo. Ergo revera prophetia ad literam impletur. Si autem talis est impletio, cur eandem esse praedictionem asserere dubitabis? Veram explanationem i am profert Theod. ita oraculum proponens: ‘omnium terrarum habitatores, quas sol exoriens et occidens radiis suis illustrat, et ubique incensum (θυμίαμα) mihi offerent et hostiam puram mihique gratam sacrificabunt’. Exinde tamen minime consequitur, in­ censum habere rationem veri sacrificii in N.T.; neque enim in V.T. thus ferto additum erat sacrificium distinctum, et cum in oraculo nostro ita coniunctum cum minchah efferatur, de sacrificio thuris cogitari nequit. Ceterum si dicitur suffitur, nihil aliud indicatur nisi quod verbum de se dicit; utrum ei insit ratio sacrificii vel sola honoris significatio, aliunde determinari debet.”05 Muggash: tà», i.e. offertur. Verbum higgish i.e. offerre (a radice nagash — accedere, appropin­ quare), cum adhibetur in usu sacro significat proprie dictum sacrifi*' Op. cit., p. 439 sq. "Comm, in prophetas minores, pars altera, Parisiis, 1886, p. 440. 868 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE cium, ut patet tum ex Malachia (ter in immediato contextu: 1, 7-8, bis inferius: 2, 13; 3, 3) tum ex aliis locis Scripturae (Exod. 32, 6; Lev. 2, 8; 8, 14; Jud. 6, 19; Amos 5, 25). Nunquam adhibetur, per se et absque ulla determinatione, ad sacrificium improprie dictum, seu internum, significandum. Minchah: niw, i.e. munus, oblatio. Haec vox, quae adhibetur circiter 154 vicibus, quandoque usurpatur in usu projano ad significandum dona et munera principibus oblata (v.g. Jud. 3, 15; 1 Reg. 10, 27; 4 Reg. 17, 4; Psal. 45, 13; Osee 10, 6). In usu sacro semel tantum vel bis significat sacrificium cruentum (1 Reg. 2, 17 et praesertim Gen. 4, 4 ubi sacrificium cruentum Abel vocatur Minchah, ea fortasse ratione quod, cum comparetur sacrificio incruento Cain, conveniens fuit utrumque sacrificium eodem nomine designare). In usu vero stricte liturgico, seu in illis Scripturae locis in quibus traduntur praecepta liturgica et ex quibus proinde desumi potest norma ad liturgicorum nominum significationem intelligendam, Minchah semper adhibetur ut terminus technicus ad designandum sacrificium incruentum, et quidem ordinarie ipsum jertum seu cibum sacrificalem (cf. Lev. 2, 1 sq.; 6, 7. 13; 7, 9; Num. 15, 4 etc.). Nunquam prorsus adhibetur, nequidem cum addita declaratione, ad sacrificium improprie dictum significandum; unde nulla est ratio quare in verbis Malachiae (v. 11 ‘Oblatio munda”) Minchah sit meta­ phorice accipienda, cum praesertim in eodem textu (v. 10 “Munus”) certissime accipiatur in sensu proprio. Sola quaestio, quae cum exegetis agitari potest nec cum certitudine solvitur, est an nomen Minchah in v. 11 (“Oblatio munda”) significet tantum sacrificium proprie dictum in genere, vel etiam sacrificium ipsum incruentum, ita ut habeatur plenior sensus propheticus de sacri­ ficio Missae. Hoc ultimum, quod docent Reinke, Trochon, Corluy, Knabenbauer, Lagrange, Crampon, probabilius videtur, attento communi et technico sensu ipsius vocis. In favorem quidem prioris sensus opponunt alii, ut Schegg, eam vocem in v. 10 (“Munus”) significare sacrificium in genere atque inconveniens esse eam in eodem contextu, et quidem in versiculo immediate sequenti, obtinere novam specificam significa­ tionem sacrificii incruenti. At Reinke, Trochon et Corluy non reputant id esse inconveniens; Knabenbauer vero ex admisso inconvenienti duplicis significationis concludit et ostendit Minchah etiam in v. 10 significare incruentum sacrificium. mwwframnr Ex dictis apparet nullo fundamento fulciri metaphorica interpretatio huius prophetiae a Protestantibus dejensa. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 869 Vitiosa autem est allegatio textuum Joan. 4, 21-23 et Rom. lt 12 de sacrificio interno ad probandum in verbis Malachiae agi non posse nisi de sacrificio improprie dicto. Haec probatio bene concluderet si prius ostenderetur in N.T. non alia haberi sacrificia quam improprie dicta, quod gratis supponitur, cum id in praefatis textibus non assera­ tur et in aliis textibus, mox discutiendis, excludatur. Ceterum gratis etiam assumitur textum Joan. 4, 21-23 agere de sacrificio metaphorico, cum potius in eo contineri videatur promissio proprie dicti sacrificii eucharistici, ut continuo ostendetur. SACRIFICIUM MISSAE IN NOVO TESTAMENTO. Quemadmodum sacramentum Eucharistiae promittitur in Joan. 6, instituitur in ultima coena a Synopticis et Paulo enarrata, declaratur ab eodem Apostolo in 1 Cor. 10, 16-21, ita, quamvis minus perspicuis verbis, sacrificium eucharisticum promittitur in Joan 4 et 6, institui­ tur in eadem ultima coena, declaratur duplici saltem allusione a Paulo in Hebr. 13 et 1 Cor. 10. PROMISSIO SACRIFICII EUCHARISTICI. JOAN. 4, 21-23: “Mulier, crede mihi, quia v&nit hora, quando neque in monte hoc, neque in Jerosolymis adorabitis Patrem. . . Sed venit hora, et nunc est, quando veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate.” In hoc ipso textu, quo Novatores ad evertendum omnem cultum externum, ac praecipue sacrificium Missae, frequenter abutuntur, non solum cultus externus nullatenus negatur, ut ostendunt exegetae (cf. Maldonatum et Lagrange, In h. 1.), sed etiam probabiliter continetur promissio ipsius sacrificii.00 Hoc suadetur imprimis ex ipsa contexta oratione. Nam verisimilius est Christum in sua responsione ad Samaritanam eodem sensu vocem “adoratio” accepisse quo mulier ipsa intendebat, i.e. in sensu determi­ nato adorationis publicae et sacrificalis (de hac enim disputabatur inter Judaeos et Samaritanos, non vero de adoratione in genere, nec a for­ tiori de adoratione privata et spirituali quae nulli loco alligari potest),07 ita ut sensus responsionis Christi sit: Venit hora quando nec in Garizim nec in Jerusalem adoratio cultus publici et sacrificii erit persol­ vet. Eusebiuni, Dem. cvang. 1, 6; Theodorei uni, In Malachiam 1, 11; Rupcrtum, In Malachiam 1; BcUarnt inuni, De Euch. 1, II; Pesch (n. 866); De la Taille (Elue. 18, p. 229 sq.). "Ceterum eadem vox -προσκυνάν (adorare) in Gcn. 22, 5 (apud LXX), ct probabiliter etiam in Joan. 12, 20 et Act. 8, 27, designat cultum sacrificalem. 870 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE venda, sed indifferenter in quolibet loco (in spiritu qui loco non alli­ gatur) et consequenter etiam independenter a caeremoniis antiquae legis quae uni nationi et loco alligabantur tanquam figurae removendae per realitatem cultus et populi novae legis (in veritate). Crescit probabilitas huius interpretationis si hic textus consideretur sub luce aliorum in quibus sacrificium Missae manifeste praedicatur. Ut enim scimus ex prophetia Malachiae et ex verbis institutionis Eu­ charistiae (a fortiori ex Traditione), datur in nova lege novum sacri­ ficium eucharisticum a Christo institutum. Omnino autem inverisimile videtur quod Christus, loquens cum Samaritana de novo cultu, quo abrogaretur vetus cultus publicus et sacrificalis, ac bene sciens se proxime esse instituturum verum sacrificium, in quo essentialiter novus cultus consisteret, ab allusione istius sacrificii voluisse prorsus abstra­ here ac locutum esse de quadam adoratione generice sumpta, de qua ipsa Samaritana nec inquirebat nec cogitabat. E contrario tum ipsa quaestio mulieris, tum contextus idearum in mente Christi, exigebat allusionem novi sacrificii. Hoc ipsum suadet etiam parallclismus qui observatur inter verba Christi et prophetiam Malachiae ad quam Messias alludere videtur, bis repetita expressione “Venit hora et nunc est” (i.e. hora praenunti­ ata a Malachia). Tria proponuntur in utroque textu: abiectio veteris cultus (Mal. “Munus non suscipiam de manu vestra”; Joan. “Neque in monte hoc neque in Jerosolymis adorabitis”), cultus universalis (Mai. “In omni loco sacrificatur”; Joan. “Neque in monte hoc neque in Jerosolymis . . . [sed] adorabunt in spiritu”), cultus nobilior (Mal. ‘Offertur . . . oblatio munda”; Joan. “Adorabunt ... in veritate”). JOAN. 6, 52: “Panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita." Quoad haec verba tres lectiones ipsius graeci textus originalis pro­ ponuntur a peritis. Prima, quae invenitur in plerisque ex antiquiori­ bus codicibus et apud Patres latinos atque communius acceptatur a peritis (Von Soden, Nestle, Vogels, Loisy, Lagrange'), legit sicut in versione Vulgata, modo citata. Secunda, quae invenitur in pluribus manuscriptis et frequenter apud Patres graecos quamque acceptant Maldonatus et Tischcndorj (edit. 7), addit mentionem dationis post verba “caro mea est” ac legit: “Panis quem ego dabo, caro mea est quam ego dabo pro mundi vita.” Tertia, quae invenitur in solo codice Sinaitico, refertur a Tertulliano et acceptatur a Tischcndorj (edit. 8) et Calmes, mutat ordinem verborum primae lectionis referendo inci­ sum “pro mundi vita” post verbum “dabo”, ac legit: “Panis quem ego dabo pro mundi vita, caro mea est.” DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 871 Disputatur an in his verbis (quomodolibct ceterum legantur) con­ tineatur promissio non tantum Eucharistiae sed ipsius sacrificii eucharistici. Affirmant Calmes,™ Loisy,^' D’Alès qui ait: “Attende Io., 6, 51, quo certissima continetur promissio Sacrificii eucharistici”1 et praecipue De la Taille, qui textum Joannis sic glossat: “Panis quem ego dabo Iin sacrificium], caro mea est pro mundi vita” atque, discussis adver­ sariorum argumentis et allatis quibusdam traditionis documentis, ait: “Ergo undique locus ille johannicus nobis persuadet, Christum in coena obtulisse suam promissionem. . . Noli igitur putare fetum esse novellum theologiae nescio cuius recentioris istum intellectum.”" Negant alii qui dicunt in primo membro textus Joannis agi de datione panis non in sacrificium sed in manducationem (ita Maldonatus et Lagrange), vel saltem abstrahendo a modo quo datur (Ruch). in altero vero de datione carnis in sacrificium per passionem, atque in eo textu tantum affirmari praesentiam realem seu identitatem panis qui datur et carnis quae in cruce sacrificatur.3 Dicendum videtur probabilius in hoc textu contineri promissionem sacrificii eucharistici. Tota enim quaestio ad hoc tandem reducitur: an expressio “Panis quem ego dabo” sit sacrificalis, seu significet dationem non in communionem sed in sacrificium. Ita autem esse convincimur primo, probabiliter ex ipso textu; nam. quamvis incisum “Panis quem ego dabo”, seorsim sumptum, connaturaliter significet panem dari ad manducandum (“quorsum enim panis datur, nisi ut edatur?”, ut bene observat Maldonatus), imo, quamvis ipsum incisum “Panis quem ego dabo pro mundi vita” (juxta tertiam lectionem supradictam) possit adhuc intelligi de sola manducatione eucharistica eiusque effectu (ut observat Ruch, contradicente tamen De la Taille), tamen incisum “Panis quem ego dabo” assumere videtur significationem sacrificalem (i.e. dationis in sacrificium et non tantum in communionem) propter eius identificationem cum secundo inciso. “Caro mea est pro mundi vita”, quod de ipso praedicatur quodque est manifeste sacrificale (omnes enim consentiunt “carnem vel corpus dare pro mundo” exprimere sacrificium, ut ostendetur infra ubi de verbis institutionis “Hoc est corpus meum quod pro vobis datur”). ” Evangile selon S. Jean, Paris, 1904, p. 252 sq. ” Le quatrième Evangile, p. 455 sq. 1 De Euch., Parisiis, 1929, p. 16. * Mysterium Fidei, Parisiis, 1931, p. 79-82. ' Ruch, expositis argumentis utriusque sententiae, concludit “En réalité, après avoir ainsi pesé le pour et le contre, force est de conclure: D’après saint Jean, pain = chair du Christ = vie du monde. Mais comment le pain est-il la vie du monde, c'est ce que l’auteur ne nous a pas dit en termes exprès” (in Diet. Théol. Cath., art. Messe, col. S20). 872 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Non enim dicitur tantum dari panis, sed dari panis qui est caro, adeoque dari caro; carnem autem dare est expressio sacrificalis; unde videtur etiam panem dare hic esse expressionem sacrificalem, qua Christus promittit se in sacrificium daturum panem, vel carnem suam sub pane, pro salute mundi. Crescit probabilitas huius interpretationis ex manifesta allusione ad jutura verba institutionis “Hoc est corpus meum quod pro vobis datur” (quae, ut infra dicetur, ab omnibus habentur ut sacrificalia): Hoc (i.e. panis quem do vobis (“Accipite et comedite”]) est corpus meum (i.e. caro mea) quod pro vobis datur (pro mundi vita). Sensus igitur promissionis Christi est: Panis quem ego dabo, est caro mea quam sub forma panis dabo in sacrificium. INSTITUTIO SACRIFICII EUCHARISTICI. Verba institutionis Eucharistiae ex quatuor locis parallelis integre retulimus supra (p. 51). Juverit hic verba consecrationis, quae ad ipsum sacrificium directe referuntur, juxta originalem textum et Vulgatam versionem submittere: Matth. 26, 26: Τούτο ίστιν το σώμά μου Hoc est corpus meum. Marc. 14, 22: Τούτο ίστιν το σώμά μου Hoc est corpus meum. LUC. 22, 19: Τούτο ίστιν το σώμά μου το υττϊρ υμών διδόμενον Hoc est corpus meum, quod pro vobis datur. 1 Cor. 11, 24: Τούτο μου ίστιν το σώμα το υπέρ υμών Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur. Matth. 26, 28: Τούτο γάρ «την το αιμά μου το τ?}ς [καινϊ/ς] διαθήκης το περί πολλών ίκχυννόμενον εις αφίσιν αμαρτιών Hic est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum. Mare. 14, 24: Τούτο ίστιν το αίμά μου το της [καινές] διαθήκης το ίκχυννόμενον υπέρ πολλών Hic est sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur. Luc. 22, 20: Τούτο το ποττ/ριον η καινή διαθηκη ίν τώ αΐματί μου το υπέρ υμών ίκχυννόμενον Hic est calix novum testamentum in sanguine meo, qui pro vobis fundetur. 1 Cor. 11. 25: Τούτο το ποτηριον η καινή διαθηκη ίστιν εν τώ ίμώ αΐματι Hic calix novum testamentum est in meo sanguine. In his verbis agi de quodam sacrificio omnes admittunt. Sed catho­ DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 873 lici dicunt agi de sacrificio eucharistico ab ipso Christo instituto; Protestantes orthodoxi de sacrificio crucis; Rationalistae et Protes­ tantes liberales de sacrificio eucharistico non a Christo sed a primis christianis, opera praesertim S. Pauli, introducto et in Scripturis consignato/ Rationalistae, cum quibus quaestio est de authenticitate et historicitate horum verborum, sufficienter refutati sunt in art. 1. Restat ut contra Protestantes ostendatur quomodo in eis contineatur veritas sacrificii Missae. In Missa fit id quod Christus gessit in ultima coena. Hoc admittunt ipsi Protestantes et constat tum ex tota Traditione quam resumit Cone. Trid. (sess. 22, cap. 1 supra cit., p. 845 sq.), tum ex verbis Christi “Hoc facite in meam commemorationem” (Luc. 22, 19), quibus S. Paulus (1 Cor. 11, 26) addit Domini commemorationem esse facien­ dam “donec veniat” seu usque ad finem mundi. Atqui, ut apparet ex verbis consecrationis, Christus in ultima coena obtulit verum sacrificium. Nam haec verba continent expressiones sacrificales, ut generatim concedunt Protestantes (a fortiori Rationa­ listae), et istae expressiones referuntur non tantum ad futurum, i.e. ad id quod factum est in cruce, ut volunt Protestantes, sed ad id quod in ipsa coena factum est. Ergo in Missa offertur verum sacrificium. Ostenditur minor per partes. Prima pars: Verba consecrationis continent expressiones sacrificales. Corpus quod pro hominibus datur. Haec expressio occurrit tantum in Luca et Paulo. Lucas, juxta Vul­ gatam: “Quod pro vobis datur”; in lectione graeca: το υπέρ ΰρώιδιδόρίνον (pro vobis datum). Paulus, juxta Vulgatam: “Quod pro vobis tradetur”; in lectione graeca: το wèp υρών (variantes lectiones addunt διδο'ροΌν [datum], vel κλύμχνον [fractum], vel δρυπτόροΌ»- [contritum]; quae voces considerantur a peritis ut glossae explicativae additae in nianuscriptis ad complendam ellipticam expressionem Apostoli). Corpus Christi dari non tantum Apostolis sed pro Apostolis (nota oppositionem inter duas expressiones in Luc. 22, 19: “Dedit eis, dicens: Hoc est corpus meum, quod pro vobis datur”) est expressio sacrificalis significans corpus Christi offerri Deo (non certe hominibus) propter Apostolos seu in eorum spirituale beneficium. Similes enim expressiones de sacrificio crucis saepissime recurrunt ‘ Ci. E.-B. Alio, Première épit re aux Corinthiens, Paris, 1935, p. 307 sq. S74 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE in Scriptura: “Dedit semetipsum pro nobis” (Gal. 1, 4; cf. 2, 20; 1 Tim. 2, 6; Tit. 2, 14); “Dedit animam suam pro nobis” (Matth. 20, 28; Mare. 10, 45; Joan. 10, 11; cf. Joan. 3, 16 et maxime 6, 52: “Panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita” ubi agitur, ut diximus supra, de ipsa promissione sacrificii eucharistici); “Pro nobis est mortuus, traditus, crucifixus, factus peccatum et maledictum” (Rom. 5, 6. 7. 8; 8, 32; 14, 15; 1 Cor. 1, 13; 15, 3; 2 Cor. 5, 14. 15. 21; Gal. 2, 20; 3, 13). Sanguis qui pro hominibus effunditur, in remissionem peccatorum. Primum membrum huius expressionis recurrit in tribus synopticis, adeoque in utroque fonte petrino (Matth. et Marc.) et paulino (Luc.); deest vero in ipso Paulo. Matthaeus solus addit alterum membrum (In remissionem peccatorum). Lucas, juxta Vulgatam: “Qui pro vobis fundetur”; in lectione graeca: το wèp υμών έκχυννόμενον. Marcus, juxta Vulgatam: “Qui pro multis effundetur”; in lectione graeca: το ίκχνννόμα'ον wrlp πολλών. Matthaeus, juxta Vulgatam: “Qui pro mullis effundetur in remissionem peccatorum”; in lectione graeca: το τπρϊ πολλών ίκχυννόμενον ccç αφ^σιν ά/ιαρτιών. Sanguinem Christi effundi, et quidem in remissionem peccatorum, est expressio sacrificalis, seu significat Christum offerre sacrificium sui sanguinis in remissionem peccatorum. In veteri enim testamento san­ guinem effundere pro delicto significat offerre sacrificium (Lev. 14, 17; 17, 11; Num. 18, 17; Deut. 12, 27; Hebr. 9, 22); in novo testamento per sanguinis Christi effusionem saepe declaratur sacrificium crucis (Act. 20, 28; Rom. 3, 25; 5, 9; Ephes. 1, 7; 2, 13; Coloss. 1, 14. 20: 1 Petr. 1, 2. 19; 1 Joan. 1, 7; Hebr. et Apoc. passim). Sanguis Christi novum testamentum vel novi testamenti. Haec expressio habetur in quatuor locis. Matthaeus: “Sanguis meus novi testamenti”, το αίμά μου τής διαθήκης (quidam codices: τής καινής διαθήκης, desumpta fortasse voce καινής ex Luca et Paulo) ; Marcus: prorsus idem ac in Matthaeo; Lucas: “Calix novum testamentum in sanguine meo”, το προτήριον ή καινή διαθήκη cv τώ αίματί μου', Paulus: fere idem ac in Luca: “Hic calix novum testamentum est in sanguine meo”, τοΰτο το ποτήριον ή καινή διαθήκη ιστιν ίν τώ ΐμώ αΐματι. Hanc expressionem esse sacrificalem, seu significare Christum offerre sacrificium, patet ex manifesta allusione (“Novum testamentum”) ad vetus testamentum seu foedus quod sacrificio pactum est, juxta illud Exodi, 24, 8: “Hic est sanguis foederis, quod pepigit Dominus vobiscum” (το αίμα τής διαθήκης', citatum ab Hebr. 9, 20). DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 875 Confirmatur ex consuetudine veterum sanciendi foedera in sacrificio sanguinis. “Effusione . . . sacrificali sanguinis apud veteres vel ipsa civilia foedera sanciri solebant; unde usus apud profanos scriptores talium locutionum: ‘Id autem foedus meo sanguine ictum sanciri posse dice­ bant’ (Cic. Pro Sestio, 10, 24); ‘Foedus quod meo sanguine in pactione provinciarum iceras frangere noluisti’ (Id. Pis. 12, 28); ‘Sanguine Hannibalis sanciam romanum foedus’ (Liv. 23, 8). Sed potissimum foedus cum Deo feriendum sacrificio erat; tumque maxime cum foe­ deri per sanguinem hostiarum celebrato subrogaretur novum, nova requirebatur hostia6.”6 Cum praedicta expressio validum constituat argumentum in favorem sacrificalis indolis coenae et Missae, plures Protestantes post Lutherum (De capt. babyl.) significationem sacrificalem ipsi denegant, docentes vocem 8ιαθηκη significare testamentum, non vero foedus. Ad quem sen­ sum probandum allegant tum inscriptiones et papyros, in quibus constanter διαθηκη significat testamentum, tum textum Apostoli ad Hebr. 9, 16 “Ubi enim testamentum est, mors necesse est intercedat testatoris”, tum ipsam Vulgatam versionem (“testamentum”). Attamen, imprimis parum refert quod in profanis documentis vox διαθηκη significet testamentum et quod hic sit sensus ordinarius istius vocis in usu profano. Quaestio hic est de sensu quem obtinet in Scriptura. Jamvero in ipso Apostolo haec vox quandoque significat testamentum (ut in textu obiecto; item 9, 15. 17; Gal. 3, 15), quandoque vero foedus (ita ibidem in eodem contextu v. 15 et 18, et praecipue v. 20 in quo Apostolus refert supracitatum textum Exod. 24, 8; item Rom. 9. 4; 11, 27; 2 Cor. 3, 6. 14; Gal. 3, 17; 4, 24. 26; Ephes. 2, 12). In versione graeca LXX vox διαθηκη constanter adhibetur ad red­ dendam vocem hebraicam rrnn (berît), quae in usu sacro significat indifferenter tum ordinationem seu legem divinam (hinc testamentum) tum foedus seu unionem cum Deo. Hunc ultimum sensum manifeste habet tum berît, tum eius versio διαθηκη, in Exod. 24, 8, qui apte proinde vertitur in Vulgata: “Hic est sanguis foederis”. Quod autem διαθηκη in verbis institutionis significet foedus colligitur ex manifesto eorum parallélisme cum eodem textu Exodi et ex clara ‘“De foedere in sanguine sacrificii olim iniri solito legesis Wellhausen, Skizzen und Vorarbeitcn, 3, p. 119-123; Smend, Lehrbuch der alttestamentlichen Religionsgeschichle. cd. 2, p. 26-28.” * De la Taille, Mysterium Fidei, elue. 4, Parisiis, 1931, p. 53. 876 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE allusione ad antiquum foedus quae continetur in voce καιιή) (novum) addita voci διαθηκη. Ceterum foedus et testamentum sunt cognatae voces tum quia utraque importat sensum legis et obligationis, tum quia foedus quod initur in articulo mortis vim habet testamenti; ex quo intelligitur in verbis institutionis non solum novum foedus contineri sed etiam verum testamentum mortis Christi.7 Secunda pars: Expressiones sacrificales quae inveniuntur in verbis institutionis rejeruntur non tantum ad juturum, seu ad oblationem crucis, sed primo ac directe ad id quod in ipsa coena jactum est. Primo hoc ostenditur ex participiis temporis praesentis διδόμενοι· (datum) et Ικ-χυννόμ^ον (effusum), quae habentur in textu originali et in quibus significatur non in futuro sed praesentialiter corpus pro hominibus dari et sanguinem effundi, seu sacrificium offerri. Nam in graeca lingua participium temporis praesentis nunquam adhibetur ad significandum tempus futurum (quamvis id contingat de aliis formis temporis praesentis) et eo minus cum participium illud coniungitur verbo finito quod sit in forma temporis praesentis, ut prae­ cise contingit in verbis institutionis (Hoc est corpus . . . datum; Hic est sanguis . . . effusus). Hoc argumentum ut probativum proponunt communiter exegetae et theologi, inter quos Maldonatus, Knabenbaiier, Oswald, Pohlc, Rauschen, Franzclln, Lagrange (In Luc. et Marc.), De la Taille, Pesch, Lamiroy. Ad rem Knabenbauer: “Tempus itaque praesens exprimitur, neque enim participium praesens graecum pro futuro adhiberi solet. Signifi­ catur igitur effusio sanguinis quae fit; ad sanguinem proinde in calice contentum haec effusio refertur; id quod etiam clarius elucet ex verbis Luc. 22, 20 . . ., ubi ipse calix i.e. sanguis in eo contentus dicitur effundi. Quare quod aliqui codices it. et vulg. legunt effunditur . . ., sensum accurate exprimit.”8 Praedictum sensum participii praesentis concorditer proponunt varii auctores grammaticae graecae N.T., uti Moulton, Robertson, Rlass-Debrunner et Bcelen qui scribit: “Ubicumque participium prae­ sentis reapse tamquam participium adhibetur, ibi aut praesens tempus conotat aut imperfectum, non vero futurum, ut nonnulli falso existimarunt”.9 ’ Cf. Lagrange, Evangile selon saint Marc, Paris, 1929, p. 379 sq. ; Lcbreton, in Diet Apol., art. Eucharistie, col. 1565; E. Riggenbach, Der Begriff der Διαθήκη in dem Hebraerbrief (Theologische Studicn T. Zahn dargebracht, p. 289-316. Leipzig, 1908) ; L. G. du Fonseca, S.J., Διαθήκη, Foedus an testamentum?, in Biblica, 1927. ’ Comm, in Matth., pars altera, Parisiis, 1903, p. 442. I * Gramm. Graccit. N.T., p. 374. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 877 Protestantes, quos sequitur Renz,™ negant omnem huius argumenti valorem; quidam alii catholici moderni, uti Dickamp, If Alos et prae­ cipue Lcbreton,1' de eo dubitant. Pro qua negatione vel dubitatione haec afferuntur argumenta: a. Plura habentur exempla verbi temporis praesentis, imo participii praesentis, adhibiti ad significandum tempus futurum: ita Matth. 6, 30; 26, 25 coli. 26, 23 sq.; Luc. 22, 21 ; Joan. 1, 29; 13, 11 ; 18. 2; 21, 20; Jac. 5, 1. b. Chrysostoinus, In Matth., hom. 82 (M.G. 58, 738 sq.), verba Christi de datione corporis et effusione sanguinis refert ad tempus passionis. c. Vulgata (in tribus locis Synopticorum) verba de effusione san­ guinis refert in futuro, verba vero de datione corporis semel in futuro (1 Cor.: tradetur), semel in praesenti (Luc.: datur). Etiam in Canone Missae servatur ab Ecclesia forma futuri in consecratione calicis (“effundetur”). In textu autem dogmatico nefas est recedere a lectione Vulgata, juxta Cone. Trid. (sess. 4). Respondetur. a. Diximus supra alias formas temporis praesentis interdum in N.T. adhiberi de futuro (v.g. “Pono animam meam”; “Vado ad Patrem": “Adhuc modicum et mundus me jam non videt, vos autem videtis me"; “Quod facis, fac cito”), nunquam vero in graeca lingua sic adhiberi participium praesens. Nec obiecta exempla contrarium evincunt aut exceptionem constitu­ unt nisi apparentem, ut probe intuenti patebit.12 Ita in Matth. 6. 30 “Si autem foenum agri, quod hodie est et cras in clibanum mittitur [βαλλό/Αενον] ” non agitur de futuro sed de re quae semper contingit (i.e. de foeno quod una die est et alia die non est); nec in Joan. 1. 29 “Ecce agnus Dei, ecce qui tollit [αίρω»-] peccatum mundi” de re futura agitur, quia Christus inde a primo instanti suae Redemptivae Incar­ nationis fuit tollens peccatum mundi et sibi tanquam proprium usurpavit attributum redemptoris. b. Verba Chrysostomi non opponuntur vi praesentiali verborum institutionis, nam datio et effusio coenae essentialiter referuntur ad dationem et effusionem crucis, quae modo incruento in Missa repraesentatur. c. In Vulgata datio corporis exprimitur in praesenti apud Lucam (in 1 Cor. verbum “tradetur” est probabiliter glossa addita, ut supra ”Dic Geschichtc des Mcssopfcrbegriffs, t. 1, p. 120-141. 11 In Diet. Apol., art. Eucharistie, col. 1564. 13 Id ostendit quoad varios textus II. Lamiroy, Dc essentia SS. Missae sacrificii, Lou­ vain, 1919, p. 206-208. S78 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE dictum est). Effusio quoque sanguinis in praesenti refertur (“effundi­ tur”) in aliquibus codicibus versionis latinae antiquae et Vulgatae (v.g. codicibus Cantabrigensi, Fuldensi, Mediolanensi, qui sunt saec. 6, et Vercellensi qui est saec. 4). Ceterum id quod in futuro exprimitur in Vulgata Clementina non opponitur ei quod in praesenti dicitur in textu originali; nam in coena duo considerari possunt, ipsa nempe praesens oblatio et eius relatio ad crucem; in textu igitur originali exprimitur directe oblatio coenae et indirecte eius relatio ad crucem, in Vulgata vero vicissim. Unde textus Vulgatae concordat cum originali quamvis istius vim perfecte non reddat. Non est autem contra mentem Ecclesiae recurrere ad tex­ tum originalem et cum eo versionem Vulgatam conferre ut inde plena vis ipsius versionis intelligatur.13 Secundo, ex verbis Lucae “Hic est calix . . . qui pro vobis fundetur”, juxta textum originalem “Hic est calix . . . pro vobis jusus”, idem ostenditur, et simul roboratur praecedens argumentum. Nam participium, quod ceterum est temporis praesentis, necessario etiam determinatur ad significationem rei praesentis ab ipso subiecto cui refertur et de quo praedicatur effusio (non enim in passione sed in coena calix effusus est), ita ut etiam si effusio enuntietur in futuro, ut fit in Vulgata, tamen intelligenda sit de tempore praesenti, i.e. de effusione sanguinis in statu sacramentali, seu prout in calice. Hoc argumentum proponunt communiter doctores, et quidem ut fortius quam praecedens. D’Alès, collato utroque argumento, ait: “Non quo participium praesens per se rem dirimat. . . Sed praesens coniunctio verborum, maxime apud Luc., 22, 20 . . . satis signat actum praesentem”.14 De la Taille contrariam sententiam Knabenbauer “prorsus singularem” appellat.15 Diekamp declarat: “Verba ‘calix, qui fundetur’ certissimum videntur praebere argumentum, quo existentia sacrificii eucharistici probetur.”10 Nihilominus quidam etiam inter catholicos huic argumento valorem subtrahunt, docentes verbum Ικχυννόμ.€νον (effusum) in ipso textu origi­ nali (versio enim Vulgata est ambigua) grammaticaliter ad sanguinem referri posse (ita Schanz, Knabenbauer'' et Ruch)'* vel debere (ita Schegg, Weiss, Lagrange).19 Cf. Franxelin, De Euch., thes. 30; Billot, De Euch., thcs. 53, § 3, ad 2. ** De Euch., Parisiis, 1929, p. 18 sq. ” Mysterium Fidei, Parisiis, 1931, p. 37, in nota 2. Theol. Dogm., v. 4, § 34, Parisiis, 1934, p. 218. IT Comm. in Luc. 22, 20. u In Diet. Théol. Cath., art. Messe, coi. 813. *· Evangile selon saint Luc, Paris, 1927, p. 545. ·<»■ DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 879 Rationes quas invocant sunt: a. Dura videtur praedicatio effusionis de ipso calice potiusquam de sanguine. b. Vox ΐκχυννόμ.α'ον (effusum) praeceditur immediate a voce αΓ/ιατ» (sanguini), ergo isti est referenda. Nec obstat quod prior vox, cum sit in nominativo, non concordet grammaticaliter cum altera, quae est in dativo, nam ex una parte habetur imperfecta quaedam concordantia, secundum quod utraque est in genere neutro, et ex alia parte defectus concordantiae quoad casum grammaticalem non raro occurrit in Scrip­ turis, praecipue cum apponitur participium cum articulo, ut fit in hoc casu (το έ’κχητό/ζίΐΌΐ') (cf. Apoc. 1, 5; 2, 20; 9, 14; 14, 12), tunc enim supponitur fieri usus anacolouthon, seu intelligi ô can inter nomen et appositum participium. c. Ceterum ratio hujus grammaticalis defectus potest explicari ex origine incisi το υπέρ υμών ίκχυηόμενον quod videtur Lucam ex formula Marci desumpsisse et, prout extabat, formulae Pauli addidisse.20 Respondetur. a. In praedicatione effusionis de vase potiusquam de licore in eo contento habetur conveniens et frequens usus figurae continentis pro contento; in Apocalypsi ipsum verbum €κχ«ω (effundo, cuius forma recentior est ί’κχυϊω, a quo participium άχητό/Μΐ·ον) sexies praedicatur de vase (16, 1. 2. 4. 8. 10). b. Conceditur in Apocalypsi inveniri plures casus grammaticalis discordantiae, sed negatur paritas inter stylum Apocalypsis et stylum excultiorem Lucae. Ad rem De la Taille: “[Knabenbauer in favorem suae sententiae] remittit ad Apocalypsim 1, 5 et 2, 20. Quibus locis reperitur quidem aliquid simile, sed ita ut adsint pro illa constructione ex contextu excu­ sationes quae apud Lucam desiderantur. In priore enim Apocalypseos loco, ό /ζ<ίρτυς videtur aliqualiter se habere parallelo modo ad praevium illud ό ων κτλ (v. 4); in posteriore autem, λήγουσα habet aliquam umbram justificationis in membro subséquente δι&ίσκ« κ-λ. At illis locis alii possunt addi ex Apocalypsi similes (9, 14 et 14, 12) quorum fatenda est nulla posse talis ratio reddi. “Nihilominus respondendum est in Apocalypsi tales constructiones non esse nisi casus particulares generalis indifferentiae auctoris respectu grammaticalis concordantiae casuum (Apoc. 1, 4; 4, 1; 4, 7-8; 5, 6; 9, 13; 11, 4; 13, 11-14; 14, 19; 17, 3; 19, 1; 21, 9); in quo purificatur ejus stylus cum lingua coaetaneorum multorum minus excultorum, qualis in aegyptiis papyris nuper in lucem editis exhibetur "Ci P. Batiffol, L’Eucharistie, Paris, 1920, p. 131. 880 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE (cf. Moulton, Grammar of N.T. Greek, p. 9). Talis autem non solei esse lingua Lucae. Quare sine haesitatione pronuntiat Vit eau (Etude sur le grec du N.T. — Sujet complément et attribut, p. 102) secundum grammaticalem connexionem ™ «κχυννό/ιερον referri ad ποπ/ριον, per metonymiam illud explicans. Cui consonat Zorell (Novi Testamenti Lexicon Graecum, s.v. «χεω). Nec aliter sentiunt Plummer (Com­ mentary, p. 499) aut Holtzmann (op. cit.21, p. 410) aut Goetz (Die heutige Abendmahlsfrage2, p. 148). Quorum ne suspicari quidem videtur ullus aliam fieri potuisse hujus loci grammaticalem constructionem.”22 c. Praefata origo illius incisi est gratis assertio et artificiosa inven­ tio, quae ideo a quibusdam invocatur ut commode explicetur incor­ recta forma textus in suppositione quod incisum referatur ad sanguinem.23 Tertio, vox “testamentum”, imo “novum testamentum”, manifeste et directe a Luca et Paulo de ipso calice praedicatur, adeoque ostendit sacrificium, quod in ipsa involvitur, praesentialiter offerri. Quod argu­ mentum tanti est valoris24 ut exinde Protestantes conentur negare sensum sacrificalem istius vocis, ut supra dictum est. Nota 1. Institutio sacrificii Eucharistici ex his quae in ultima coena acta sunt colligi potest duplici alio probabili argumento: Primo, “Ex comparatione coenae cum paschate vetere. “Etenim postquam Dominus, accepto cibo paschae, hoc sermone usus erat: ‘Dico enim vobis quia ex hoc non manducabo illud donec compleatur in regno Dei’ (Luc., v. 16), adjeceratque, potato communi calice: ‘Dico enim vobis quod non bibam de generatione vitis donec reg­ num Dei veniat’ (Luc., v. 18), nihilominus statim coenam aggressus est novam consecrati azymi et vini. Quid inde vigilanti auditori concluden­ dum fuit, nisi advenisse jam regnum Dei, impletumque esse tandem pascha, in pane scilicet hoc et calice, quem denuo cum suis dividit Dominus? Igitur quod ab aliis evangelistis insinuatur, aperte ex Luca colligitur: fuisse eucharisticam coenam verum pascha: veritatem scili­ cet figurae respondentem, proindeque sacrificium ipsum paschale veri Agni.”25 Ad rem ipse Loisy: “L’idée qui domine le récit de la cène dans les Synoptiques est que l’eucharistie devient la vraie Pâque des enfants de 31 Handcommentar, zum Neuen Testament, Die Synoptikcr, ed. 3. 33 Mysterium Fidei, Parisiis, 1931, p. 37, in nota 2. 33 Cf. W. Berning, Die Einsetzung der heiligen Eucharistie, Münster, 1901, p. 107. 34 Cf. Rttch, in Diet. Théol. Cath., art. Messe, col. 808. De la Taille, Mysterium Fidei, Parisiis, 1931, p. 55; cf. Ruch, 1. c., col. 813-815. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 881 Dieu, le vrai sang de l’alliance; et l’eucharistie est cela, parce qu’elle figure et qu’elle est, en quelque façon, le Sauveur immolé pour le salut des hommes, comme l’agneau pascal a été immolé jadis pour le salut d’Israël. . . Cette conception de l’eucharistie est déjà dans saint Paul. La notion de sacrifice y est aussi apparente que celle de la communion à Jesus.”20 Secundo, ex oratione sacerdotali Christi post Eucharistiae institu­ tionem. Verba “Et pro eis ego sanctifico meipsum, ut sint et ipsi sanctificati in veritate” (Joan. 17, 19) sunt sacrificalia (άγιάξω = sanctifico seu sac­ rum reddo, significat sanctificationem pontificis et victimae), ut expli­ cite docent communissime tam veteres (Chrysostomus, Cyrillus Alex., Rupertus, S. Thomas} quam recentiores (Cajetanus, Knabenbauer, Calmes, Durand, et inter rationalistas Loisy}, quos citat De la Taille Nec sensus alterius incisi “ipsi sanctificati” officit significationi sacri­ ficali prioris “sanctifico meipsum”, quin potius et ipse sacrificalis est; “sanctificatio enim theothyti eadem est cum sanctificatione participan­ tium theothytum: ex una enim altera trahitur, vehiturque per cibum in cibatos sanctitas ipsa divina.”28 Jamvero illa verba referuntur ad tempus praesens, ut patet ex voce “sanctifico” quam nulla ratio cogit referre ad solum tempus oblationis crucis, utut imminens. Ergo in coena Christus obtulit verum sacrificium. “Statim [igitur] post coenam, ut belle scribit De la Taille, prius­ quam ad dolores obeundos passionis procedat Christus, oratione qua­ dam liturgica interpellat Patrem; qua evolvit sui sacrificii vim, proprie­ tates, fructus, eo fere modo quo Ecclesia postmodum erat per varias missae partes dilatatura sacrificationis suae brevissimae multiplicem enuntiationem adspectusque multifarios.”29 Nota 2. Quidam indolem sacrificalem coenae deducere conati sunt ex vi vocis κλώνον (fractum) quae in quibusdam codicibus additur in 1 Cor. formulae consecrationis panis (Hoc est corpus meum, quod pro vobis frangitur). Praecipue Franzelin™ hoc argumentum proposuit sub sequenti inge­ niosa forma: Juxta Paulum corpus Christi frangitur pro nobis; frangi autem quando refertur ad id quod ad manducandum proponitur signifi­ cat in usu biblico dare in cibum; unde sensus S. Pauli est corpus Christi !‘Lcs Évangiles synoptiques, t. 2, Ccffonds, 1908, p. S23. "Mysterium Fidei, Parisiis, 1931, p. 89, in nota 1 et 2. De la Taille, op. cit., p. 89, in nota 2, " Op. cit., p. 88. ” De Euch., thes. 30. 882 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE dari nobis in cibum sub specie panis. Ex alia autem parte in verbis Lucae “Corpus meum, quod pro vobis datur” significatur corpus Christi offerri in sacrificium. Cum ergo verba Pauli et verba Lucae eundem sensum habere debeant, utpote referentia ipsam eandem Christi locu­ tionem, sensus verborum Christi in consecratione panis est corpus eius offerri in sacrificium prout constituitur sub specie panis, seu prout in Eucharistia. Hoc argumentum communiter rcicitur a modernis, ea praecipue ra­ tione quod careat solido supposito. Nam vox Μμαον valde probabiliter non est genuina (cum desit in optimis codicibus), sed, ut conveniunt nunc eruditi, interpolata est ad complendam ellipticam propositionem Pauli, quae juxta textum originalem sonat: “Hoc est corpus meum pro vobis”. Ceterum etiam si ea vox esset genuina, non inde videretur concludere argumentum propositum; nam expressio “Corpus quod frangitur” vide­ retur habere eandem significationem sacrificalem quam habet mem­ brum parallelum “Sanguis qui effunditur” adeoque vertendam esse non: “Corpus quod in cibum datur” sed: “Corpus quod offertur seu immolatur”. Addit Pesch: “SS. Patres hoc verbum non explicant, neque umquam theologi specialem vim posuerunt in hoc additamento, antequam theo­ ria quaedam peculiaris card. De Lugo hoc fulcro indigere videretur. Indicent ipsi legentes, quid momenti verbo κλώ/ιενον tribuere velint; sane mihi videtur omne argumentum et omnis theoria huic vocabulo ut a Christo Domino dicto et explicationi modo propositae tamquam proprio fundamento innitens esse domus super arenam aedificata.”’’1 Quidam tum inter catholicos, ut Lugo,™ tum inter protestantes, ut liberalis A. Anderson13 et episcopus anglicanus C. Gore3' dicunt explicitam mentionem sacrificii eucharistici haberi in verbis “τούτο ποιείτε” (“hoc facite” [in meam commemorationem], Luc. 22, 19, 1 Cor. 11, 24 sq.), quae vertunt: “Hoc offerte” (i.e. offerte panem et calicem in meam commemorationem).35 “Verba etiam, ait Lugo, quibus Chris­ tus hoc sacrificium instituit; ‘Hoc facite’, idem significant, cum tam in sacris, quam in profanis, facere idem sit ac sacrificare.” Attamen, ut notant Lcbreton36 D’Alès3' et Ruch,™ hoc argumentum 31 De Euch., n. 871, Friburgi Br., 1914, p. 414, in nola. 33 Disp. Schol., t. 4, De Euch., disp. 19, sect. 2, n. 19, Parisiis, 1902, p. 229. 33 Das Abcndmahl, Giessen, 1904, p. 13-19. 31 The Body of Christ, c. 3, London, 1902, p. 315-318. 33 Cf. apud Lamiroy, De essentia SS. Missae sacrificii, Louvain, 1919, p. 219. 33 Diet. Apol., art. Eucharistie, col. 1564 sq. 37 De Euch., Parisiis, 1929, p. 26. 33 Diet. Théol. Cath., art. Messe, col. 826. DE EXISTENT!A SACRIFICII MISSAE 883 caret sufficienti fundamento, quia sensus sacrificalis verbi ποιάν qui habetur in A.T. (Exod. 29, 38, juxta LXX) et probabiliter etiam apud Justinum (Dial. 41), non apparet in textibus N.T., saltem attenta communi et traditional! eorum interpretatione. ALLUSIO AD SACRIFICIUM EUCHARISTICUM APUD APOS­ TOLUM IN EPISTOLIS AD HEBR. ET 1 COR. 'J Praeter 1 Cor. 11, 24 sq., ubi in verbis institutionis sacrificium eucharisticum manifeste commemoratur (attento praecipue parallelism© cum tribus Synopticis, ut supra ostensum est), Apostolus ad idem sac­ rificium bis alludit, i.e. in Hebr. 13, 10, de cuius tamen eucharistica interpretatione disputatur etiam inter catholicos, et in eadem epistola 1 Cor. 10, 14-21, cuius sacrificalis interpretatio ab omnibus proponitur cum Cone. Tridentino. HEBR. 13, 10: “Habemus altare, de quo edere non habent potesta­ tem qui tabernaculo deserviunt.” Ut notavimus supra, agentes de typo Melchisedech, Apostolus in hac epistola explicitam commemorationem sacrificii eucharistici omittit, ra­ tione finis quem in ea sibi proponit. “Pro scopo [enim] declarandi per­ fectionem sacrificii crucis in oppositione ad imperfectionem sacrificio­ rum legis, nulla Paulo fuit necessitas seorsum et explicite h. 1. agendi etiam de sacrificio incruento et perenni in novo testamento instituto ad applicationem meritorum sacrificio cruento consummatorum. Eo minus haec erat necessitas, quod iuge sacrificium novi testamenti unum est cum sacrificio crucis tum victima, tum sacerdote principali, tum satis­ factione et merito, et solum modo offerendi diversum (cf. Cone. Trid. sess. XXII. cap. 1. 2).’M0 Non tamen desunt allusiones ad sacrificium eucharisticum. Transiens ac velata allusio haberi videtur in hoc quod, loquens de sacrificio crucis, Apostolus adhibet easdem typicas expressiones et verba, quae in sacrificio coenae inveniuntur, i.e. distinctam oblationem corporis et sanguinis et rationem novi testamenti: 10, 10 “oblationem corporis”; 9, 14 “sanguis Christi, qui semetipsum obtulit”; 10, 29 “sanguinem testamenti”; 13, 20 “in sanguine testamenti aeterni”; 8. 8; 9, 15; 12, 24 “testamentum novum”; 10, 16-18 testamentum in re­ missionem peccatorum; 9, 20 “Hic est sanguis testamenti . . .”, ubi citantur ipsa verba Moysis in Exod. 24, 8, correspondentia verbis Christi in Matth. 26, 28 “Hic est sanguis meus novi testamenti”. ” Cf. E.-B. Alio, Première épitre aux Corinthiens, c. 11, cxc. 12, Paris, 1935, p. 302 sqq.; Ruch, Diet. Théol. Cath., art. Messe, col. 829-848. 10 Franzclin, De Euch., thés. 27, Romac, 1932, p. 376. 884 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Ex quo non inepte concluditur Apostolum, tacens quidem de sacri­ ficio Eucharistiae tamquam de articulo fidelibus aliunde bene noto ac ad eorum dementarem instructionem pertinente (cf. 5, 11; 6, 1), illud tamen prae oculis constanter habere ac sermonem suum de sacrificio crucis non obscuris et insistentibus allusionibus veluti eucharistizare. Adversariis acatholicis, qui dicunt epistolam ad Hebraeos prorsus ignorare mysterium eucharisticum, juverit opponere haec verba Loisy, constantis aliunde impugnatoris catholicae exegeseos: “[Ces deux idées pauliniennes, i.e. l’oblation du corps du Christ et le sang de l’alliance] essentiellement liées à la cène eucharistique sont à la base de toutes les spéculations de l’Epitre aux Hébreux sur le sacerdoce du Christ et sur son sacrifice unique. . . [La lettre] part en quelque sorte de l’eucha­ ristie pour interpréter en sacrifice le crucifiement de Jésus, la distinc­ tion du corps et du sang étant en rapport avec le rituel de la cène.”*1 Disputatur an allusio (et quidem magis distincta) ad sacrificium eucharisticum inveniatur in verbis Hebr. 13, 10, nuper citatis. Negant Protestantes orthodoxi, plures liberales et quidam catholici, uti Renz et Wieland,42 qui docent in his verbis agi tantummodo de sacrificio crucis. Inter Protestantes, quorum commune praeiudicium est negatio sacri­ ficii eucharistici, quidam liberales, ut 0. Holtzmann, Révillc et Goguel42 dicunt incisum “qui tabernaculo deserviunt” referri non ad judaeos sectatores antiquorum sacrificiorum, sed ad ipsos Christianos, et sensum Apostoli esse: Christianos (aliter ac judaeos) habere altare seu sacrificium quod nullam importat manducationem victimae, quippe quod consistat in sacrificio ipsius corporis Christi in cruce oblato. Gene­ ratin'! vero Protestantes, necnon supradicti catholici, sic verba Apostoli explicant: Habemus altare seu sacrificium, de quo judaici sacerdotes et levitae participare non possunt, scilicet sacrificium crucis, quod spiritualiter participant christiani, ejus fructus suscipientes. Rationes hujus sententiae sunt: Totus contextus, praecipue v. 12 sq., designat sacrificium crucis, imo non aliud est directum vel indirectum thema totius epistolae. Inverisimile videtur in tali contextu fieri ex abrupto directam mentionem sacrifi­ cii eucharistici, quod nullibi in epistola directe memoratur. Vox “altare” accipienda est metaphorice ac referenda ad ipsum Christum, altare sui sacrificii; et similiter vox “edere” metaphorice intelligenda est de spirituali participatione sacrificii, sicut de cetero metaphorice accipiun­ tur ibidem exitus Christianorum extra castra (v. 13 “Exeamus igitur ad “Les mystères païens et le mystère chrétien, Paris, 1919, p. 351. “ In operibus supra citatis, p. 840 sq. " Cf. in Diet. Théo!. Cath., art. Messe, col. 836 sq. DE EXISTENTIA sacrificii missae 885 eum extra castra, improperium eius portantes”) et praecipue ipsa men­ tio sacrificii (v. 15 “Per ipsum ergo offeramus hostiam laudis semper Deo, id est, fructum labiorum confitentium nomini ejus”). Affirmant communiter catholici theologi et eruditi (quibus consen­ tiunt quidam Protestantes, etiam liberales, uti Westcott," Goetz" et Hammond**), quamvis non omnes eodem modo et eadem asseverantia loquantur, ita ut quidam auctores, exaggerantes dissensum inter catho­ licos, citent inter negantes S. Thornam, Esthim, Stentrup, D’Alès, Dickamp. Omnes enim admittunt aliquam allusionem ad Eucharistiam, saltem ut communionem sacrificalem, sed quidam, ut Rauschen,47 Ruch, De la Taille et Lebreton, videntur admittere allusionem directam, alii, ut Batiffol,48 tantummodo indirectam; item quidam, ut omnes praefati et alii generatin'!, loquuntur de certa allusione, alii, ut Rauschen, D’Alès et Diekamp, de incerta; item quidam, ut Rauschen et Ruch, allusionem vident etiam in voce “altare”, alii, ut Franzelin, Rauschen, De la Taille et Lebreton, in sola voce “edent”; item quidam appellant tantum ad Hebr. 13, 10, alii, ut Ruch et De ia Taille, etiam ad Hebr. 13, 15 (“Offeramus hostiam”). Rationes quae a variis afferri solent, sunt: Parallelismus cum 1 Cor. 10, 20 sq. (cf. infra), in quo loco agitur de participatione mensae Domini (hic agitur de edendo ex altare) quique solet cum Cone. Trid. eucharistice interpretari. Vox “altare” in c. 7, v. 13 adhibetur in sensu proprio. Vox “edere” in v. 9 (“escis”) accipitur in sensu proprio; ergo et in v. 10; nec est ratio dicendi Apostolum transire a sensu externae et ma­ terialis manducationis ad sensum spiritualis et metaphoricae manduca­ tionis, cum praesertim tum Judaei tum christiani habeant de facto cibum sacrificalem externum. Verbum in forma praesenti “habemus” refertur ad altare seu sacri­ ficium praesens potius quam ad praeteritum sacrificium crucis. Verba ipsa v. 15 “Per ipsum ergo offeramus hostiam laudis semper Deo, id est, fructum labiorum confitentium nomini ejus” referuntur ad sacrificium eucharisticum (imo, inquit De la Taille, clarius quam 1 Cor. 10, 20 sq. mox citand.); nam in hoc sacrificio Christum offerimus in hostiam, et quidem in laudem seu gratiarum actionem, juxta sensum “The Epistle to the Hebrews, London, 1906, p. 439 sq. “Die heilige Abendmahlsfrage in ihrer geschichtlichcn Entwicklung, Leipzig, 1907, p. 195. “Notes on the sacrificial aspect of the holy Eucharist, Oxford, 1913, p. 23 sq. “Eucharist and Penance (versio ex germanica lingua), St. Louis, Mo., 1913, p 86. “L’Eucharistie, Paris, 1920, p. 112. 886 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE antiquae traditionis appellantis Eucharistiam “gratiarum actionem” necnon verba Canonis Missae “Qui tibi offerunt hoc sacrificium laudis tibique reddunt vota sua”, et quidem tanquam fructum labiorum seu verborum consecrationis/1* Quidquid sit de valore singularum rationum, dicendum videtur Apos­ tolum loqui directe et principaliter de sacrificio crucis ac simul alludere ad sacrificium eucharisticum, ut suadet tum parallelismus cum 1 Cor. 10, 20 sq., tum contextus psychologicus (inverisimile enim est Aposto­ lum, loquendo de altari et sacrificali communione, nullatenus mentem et sermonem suum convertere ad eucharisticum sacrificium in quo cru­ cis sacrificium renovatur), tum verbum “edere" quod peculiariter Eu­ charistiae convenit. Haec quoque videtur esse sententia S. Thomae, qui immerito citari solet inter negantes. En verba ipsius S. Doctoris, Comm. ad Hebr., cap. 13, lect. 2: “Ha­ bemus altare. Istud altare vel est crux Christi, in qua Christus pro nobis immolatus est; vel ipse Christus, in quo, et per quem preces nostras offerimus. . . De isto ergo altari non habent potestatem edere, id est, fructum passionis Christi percipere, et ipsi tanquam capiti incor­ porari, qui tabernaculo legalium deserviunt. . . Vel tabernaculo corporis deserviunt, qui carnales delectationes sequuntur. . . Talibus enim nihil prodest. Qui enim manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit.. . “Deinde cum dicit: Exeamus igitur ad eum, inducit duas conclusio­ nes. . . Duo . . . debemus facere, scilicet ad ipsum accedere, et super illud sacrificare. . . Cum dicit: Per ipsum ergo offeramus, ponit . . . quod . . . super illud altare sacrificare debemus, et qualia sacrificia. Duplex est autem sacrificium, quod super altare Christi offerre debe­ mus, scilicet devotionem ad Deum, et miserationem ad proximum. . . Istud autem sacrificium laudis vocat fructum labiorum, id est confes­ sionem vocis.” S. Doctor hic bis alludit ad Eucharistiam; primo, in verbis “edere, id est, fructum passionis Christi percipere, et ipsi tanquam capiti incor­ porari", nam incorporatio ad Christum saepius proponitur a S. Doctore ut proprius effectus Eucharistiae (cf. v.g. q. 80, a. 4) et sacrificium Missae ab ipso definitur participatio fructus passionis (q. 83, a. 1: “Celebratio hujus sacramenti dicitur immolatio Christi . . . quantum ad effectum passionis Christi, quia scilicet per hoc sacramentum parti­ cipes efficimur fructus dominicae passionis.”): secundo, et explicite, in verbis “Qui enim manducat et bibit. . .” ” Cf. Rath, in Diet. Théol. Cath., art. Messe, col. S44 sq.; De la Taille, Mysterium Fidei, Parisiis, 1931, p. 198-200. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 887 Praeterea in q. 83, a. 3, ad 2 S. Doctor sentire videtur quod verba Apostoli de sacrificio laudis continent allusioneni ad sacrificium Mis­ sae; nam, loquens de altare in quo Missa celebratur, ait: “Per altare autem significatur ipse Christus, de quo dicit Apostolus: ‘Per ipsum offerimus hostiam laudis Deo’.” 1 COR. 10, 14-22: “14 Propter quod, charissimi mihi, fugite ab idolorum cultura. 15 Ut prudentibus loquor; vos ipsi judicate quod dico. 16 Calix benedictionis, cui benedicimus, nonne communicatio sanguinis Christi est? et panis, quem frangimus, nonne participatio corporis Domini est? 17 Quoniam unus panis, unum corpus multi su­ mus, omnes qui de uno pane participamus. 18 Videte Israel secundum carnem; nonne qui edunt hostias, participes sunt altaris? 19 Quid ergo? dico quod idolis immolatum sit aliquid, aut quod idolum sit aliquid? 20 Sed quae immolant gentes, daemoniis immolant, et non Deo. Nolo autem vos socios fieri daemoniorum. Non potestis calicem Domini bi­ bere, et calicem daemoniorum. 21 Non potestis mensae Domini partici­ pes esse, et mensae daemoniorum. 22 An aemulamur Dominum? Numquid fortiores illo sumus?” Affirmant in hoc textu contineri sacrificalem characterem Eucharis­ tiae Cone. Tridentinum, doctores catholici moraliter omnes et quidam Protestantes liberales, uti Goetz,50 H. Lietzmanri' et K. Volker'2 (qui docent S. Paulum transformasse primitivum conceptum coenae). Cone.. Trid., sess. 22, cap. 1, ait: “Quam [oblationem Missae] non obscure innuit Apostolus Paulus Corinthiis scribens, cum dicit, ‘non posse eos’, qui participatione ‘mensae daemoniorum’ polluti sint, ‘men­ sae Domini participes fieri’ [1 Cor 10, 21], per mensam altare utrobique intelligens” (Denz. 939). Bellarminus: “Scriptura apud Paulum tam aperte confert coenam domini cum sacrificiis Hebraeorum et gentilium, ut plane sit caecus, qui non videt eam ex Pauli sententia sacrificium esse”.53 D’Alès: “Hic locus merito agnoscitur ut conscientiae Christianae tes­ timonium de Eucharistiae Sacrificio.”54 Alio: “Toute l’argumentation de Paul réfute cette hérésie [Protes­ tandum negantium sacrificium Missae]”.55 Negant Protestantes orthodoxi, plures Protestantes liberales, et inter MDic heilige Abcndmahlsfrage . . ., Leipzig, 1907, p. 186. “Messe und Herrenmahl, Bonn, 1926, p. 178 sq.; 251 sq. “Mysterium und Agape, Gotha, 1927, p. 79. “De Controversiis, 1. 3, c. 15, n. 35. M De Euch., Parisiis, 1929, p. 25. “Première épitre aux Corinthiens, Paris, 1935, p. 245; cf. p. 302 sqq. 888 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE catholicos fere unici Rcnz et Wieland; hic doctor ait Ecclesiam per duo priora saecula nondum considerasse Eucharistiam ut altare seu sacrifi­ cium sed tantum et mensam seu et epulum cum oratione gratiarum ac­ tionis (cf. supra, p. 840). Sacrificalis indoles Eucharistiae implicite proponitur ab Apostolo in ipsa duplici comparatione seu antithesi quam instituit inter sacrificales epulas paganorum (v. 20) vel ludaeorum (v. 18) et epulas eucharisticas (v. 20), et inter sacrificalem mensam daemoniorum et mensam Do­ mini (v. 18 et 21). Cum enim in primo membro utriusque antithesis agatur de re sacrificali, id affirmandum est etiam de secundo membro seu de Eucharistia, secus antithesis non esset. Imprimis epulae paganorum vel ludaeorum intelliguntur sacrificales; nam de epulis paganorum ait Apostolus quod non alia ratione sunt re­ probandae (v. 19) nisi quia daemoniis immolantur (v. 20); epulas vero ludaeorum vocat hostiam (0υσίαν) qua ipsi fiunt participes altaris (v. 18). Epulum autem eucharisticum illis comparatur tum simpliciter tum peculiariter quoad effectum communionis cum divinitate (v. 20: socie­ tatis cum daemoniis; v. 18: participationis altaris seu lahve cui altare erat consecratum; v. 16: participationis et communicationis corporis et sanguinis Christi), quem effectum Apostolus dicit in epulis paganis provenire ex ea tantum ratione quod essent idolis immolatae (v. 19 sq.). Ergo epulum eucharisticum est sacrificale. Ex hoc autem quod in Eucharistia habetur epulum sacrificale sequi­ tur quod in ea etiam sacrificium oblatum est, quemadmodum et ipsae epulae sacrificales paganorum et ludaeorum ex ipso sacrificio jam pe­ racto proveniebant. Nec valet epulum eucharisticum ad solum crucis sacrificium referre, ita ut concipiatur tanquam remota participatio eius quod fuit victima olim in cruce immolata. Nam ita Eucharistia non esset formaliter et proprie epulum sacrificale sed tantum materialiter (cum in ea accipe­ retur Christus qui fuit victima, non vero prout est victima) et analogice (cum in ea haberetur tantum commemoratio et significatio sacrificii in cruce peracti); et sic corrueret vis comparationis et antithesis cum epulis paganorum et ludaeorum, quae erant epulae formaliter et pro­ prie, seu praesentialiter sacrificatae.88 Secundo, mensa daemoniorum magis directe quam ipsae epulae ad sacrificium refertur; nam vox τράιπζα (mensa) adhibebatur ad desig­ nandum non tantum mensam in qua epulae sacrificales consumebantur MCf. Ruch, in Diet. Théol. Cath., art. Messe, col. 830 sq.; Allo, op. cit., p. 304 sq. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 889 sed etiam ipsum altare sacrificii (θυσιαστήριον), ut patet tum ex Isaia, 65, 11 tum ex profanis auctoribus.57 Unde ex antithesi etiam mensa Domini, seu Eucharistia, intelligenda est altare sacrificii. Idem sensus eruitur ex implicita antithesi inter altare ludaeorum (v. 18 “Participes sunt altaris”) et mensam Domini (v. 21 “Mensae Domini participes esse”). Nam vox θυσιαστήριον, adhibita in v. 18, in N.T. constanter designat verum altare sacrificii (cf. de altari Abrahae. Jac. 2, 21; de altari levitico, Matth. 5, 23 sq.; 23, 18-20. 35; Luc. 1. 11; 11, 51; Rom. 11, 3; 1 Cor. 9, 13; 10, 18; Hebr. 7, 13; de altari crucis vel etiam Eucharistiae, Hebr. 13, 10; de ara coeli, Apoc. 6, 9; 8,3.5; 9, 13; 11, 1; 14, 18; 16, 7). Ceterum, etiam abstrahendo ab antithesi, expressio “mensa Domini” sensum altaris Domini sibi vindicat. Nam vox τρα'πεξα in A.T., cum ac­ cipitur in sensu sacro, solet altare designare (cf. Exodum, in quo pas­ sim hac voce designatur altare panum propositionis; Isai. 65. 11: Ezech. 41, 22; 44, 16; Malach. 1, 7. 12). Idem sensus vocis nonnum­ quam observatur apud scriptores paganos (ita in quadam liturgica inscriptione Cos legitur insignis expressio τράπεζα του θα>ϋ [Dittenbergcr, Syll. 11, 734]) et a pluribus Patribus usurpatur (cf. Origenem, Contra Celsum, 8, 17; Chrysost., In Eph., Horn. 3, 4; Greg. Nyss., Orat, in bapt.). Probatur 2. EX TRADITIONE. Judicium adversariorum de sensu Traditionis in hac re semel et ite­ rum novam positionem assumpsit, ex immutato tamen consilio osten­ dendi doctrinam proprie dicti sacrificii eucharistici non fuisse a Christo traditam. Priores Novatores potius modo generali conati sunt interpretare in sensu sacrificii improprie dicti, seu laudis et gratiarum actionis, verba Patrum, saltem Gregorio M. (f 604) anteriorum (quidam enim ab ipso Gregorio repetunt originem sacrificii Missae). Cum tamen haec interpretatio nimis dura et voluntaria visa sit, quod attinet ad doctrinam Patrum saec. 3 posteriorum, plurcs critici usque ad medium saec. 19, ut Ho fling™ et Theodorus Harnack?9 praedictam interpretationem limitarunt ad tria priora saecula, docentes conceptum veri sacrificii introductum esse a S. Cypriano (circa 200-258). Iterum posteriores critici et doctores Protestantes, uti K. G. Goetz,60 "Cf. Lamiroy, De essentia SS. Missae sacrificii, Lovanii, 1919, p. 202; Allo, op. cit. p. 244 sq. ‘. “Die Lehre der altesten Kirche vom Opfer, Erlangen, 1851, p. V. “Dcr christliche Gemcindcgottesdicnst in apost. Zcitalter, Erlangen, 1854, p. 411. “Die heilige Abcndmahlsfragc . . ., Leipzig, 1907, p. 184. 890 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Gore,”' KattenbushN et ipse A. Harnack /3 hanc interpretationem miti­ garunt, docentes doctrinam sacrificalem esse antiquiorem Cypriano. Inter catholicos Wieland docet hanc doctrinam primo introductam esse saec. 2 ab Ircnaco (circa 140-202) ac in sequenti saeculo a Cypriano ita firmatam ut subinde universaliter acceptaretur?* Tandem moderniores critici concesserunt eam doctrinam contineri in tota traditione, imo in ipsa Scriptura (quatenus per paulinam traditio­ nem reformata) eiusque originem attribuerunt 5. Paulo93 Ex dictis sequitur quod in praesenti argumento Traditionis, attenta eius apologetica ratione, peculiariter ostendendum est Patres trium priorum saeculorum docuisse Eucharistiam esse proprie dictum sacri­ ficium. Priusquam autem singuli textus exhibeantur, juverit GENERALES LINEAS PATRISTICAE DOCTRINAE breviter referre et generalem adversariorum obiectionem apponere. In evolutione, seu potius expositione, huiusce doctrinae quatuor no­ mina eminent, bina in tribus prioribus saeculis, Irenaeus nempe et Cyprianus, bina in tribus posterioribus, Augustinus nimirum et Gre­ gorius M. Irenaeus (t circa 202) exhibet primam synthesim dogmaticam et moralem eorum quae a praecedentibus Patribus passim exhibentur. Cyprianus (t circa 258), Tertulliani vestigia secutus, perficit et am­ pliat synthesim Irenaei. Augustinus (t 430) more suo synthesim ad ultimam lineam deducit, eam foecundans generalibus notionibus de fine et natura sacrificii (cf. De civ. Dei, 10, 5 sq.) atque realismum et symbolismum Eucharistiae etiam sub ratione sacrificii (oblationem corporis Christi physici et corporis mystici; actualem oblationem et repraesenta­ tionem oblationis crucis) in singularitate unius mysterii mirifice compo­ nens. Gregorius M. (t 604), practicam indolem suae mentis ad valorem sacrificii Missae convertens, in variis Dialogis et Epistolis peculiariter insistit in eius efficacitatem tam pro vivis quam pro dejunctis, ac non parvum influxum habuit tum in ea quae auctores mediaevales fusius de hac re scripserunt, tum in usum celebrandi missam privatam, qui eo tempore inolescere coepit ;eo ex his etiam quae ipse refert in Dial. 4. 55 originem habet usus Missae Grcgorianac seu tricenariae celebra­ tionis pro defunctis. "The Body of Christ, London, 1902, p. 137. "Art. Messe, in Protest. Rcalencyklopadie, t. 12, 1903, p. 664-685. " Histoire des dogmes, 3 ed., t. 1, p. 428 sq., Fribourg et Leipzig, 1905. ” Cf. supra, p. 840; Did. Thiol. Cath., art. Messe, col. 864 sq. “ Cf. supra, p. 841. M Cf. Tixeront, Histoire des dogmes, v. 3, Paris, 1928, p. 386 sq. DE EXISTENTIA sacrificii missae 891 φ Ut constat ex testimoniis infra citandis, summa capita doctrinae Pa­ trum (et Liturgiarum), etiam trium priorum sacculorum, ad haec reducuntur:07 Eucharistia constanter vocatur sacrificium (vel oblatio, immolatio), et quidem generaliter in his contextus adiunctis quae propriam nominis acceptionem exigunt, imo quandoque additis appositionibus “verum, plenum, perfectum” (Didache, Clemens Rom., Justinus, Irenaeus, Hip­ polytus, Tertullianus, Origenes, Cyprianus). Frequentissime comparatur et opponitur veris sacrificiis A.L. ac effertur ut antitypus sacrificii Melchisedech et adimpletio prophetiae Malachiae de vero ac mundo sacrificio (Didache, Clemens Rom., Jus­ tinus, Irenaeus, Clemens Alex., Cyprianus). Ab Irenaeo solemniter vocatur ‘Oblatio novi testamenti”. Distinguitur a sacrificio improprie dicto, seu solius laudis vel inte­ rioris dispositionis (Gregorius Naz., Augustinus, De civ. Dei. 10. 5), etnominatim a praecibus (Justinus) et hymnis etiam liturgicis (Cyril­ lus Hier.). Quod ceterum aequivalenter etiam affirmatur in eo quod Eucharistia proponitur ut oblatio panis et vini, refertur ad altare (Ig­ natius, Tertullianus), reservatur hierarchiae (Clemens Rom., Ignatius, Cyprianus). Distinguitur a sacrificio crucis; nam a Christo in ipsa coena cele­ brata est (Cyprianus, posteriores frequenter), in Ecclesia quotidie offertur (Didache aliique citantes Malachiam; magis explicite Justinus, Irenaeus, Cyprianus), offertur in pane et vino (Didache, Justinus, Ire­ naeus, Clemens Alex., Origenes, Cyprianus), offertur modo incruento (Cyrillus Hier., Greg. Naz. [cit. in p. 210], Cyrillus Alex.. Epist. Cone. Ephesini ad Nestorium), offertur symbolice seu in commemora­ tionem et repraesentationem passionis (Justinus, Cyprianus, frequenter posteriores). Exhibetur ut oblatio ipsius corporis et sanguinis Christi (Didache, Irenaeus, Tertullianus, Origenes, Cyprianus). Signanter proponitur ut oblatio propitiat oria (Irenaeus, Tertullia­ nus, Origenes, Cyprianus). GENERALITER AB ADVERSARIIS OBICI SOLENT frequentes expressiones priorum Patrum, praesertim Apologetarum secundi sae­ culi, quibus spiritualis indoles sacrificii novae legis insistenter prae­ dicatur. Ita plures Apologetae, nulla mentione facta oblationis eucharisticae, affirmant Deum oblationibus et hostiis non indigere {Aristides, Apol. "Cf. Franselht, De Euch., thes. 28; Diet. Théol. Catii., art. Messe, col. 956-963; 990-993. 892 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE 1; Epistola ad Diognetum, 3, 3-5; Minucius Felix, Octav. 32) et solum sacrificium precis esse Deo acceptum {Athenagoras, Leg. pro Christianis, 13; Acta 5. Apollonii, § 8; Minucius Felix, ibid.). Ipsi etiam Justinus (Dial. 116 sq.), Clemens Alex. (Strom. 5, 11; 7, 3. 6) et Ter­ tullianus (Apologet. 31, 1; De orat. 27 sq.; Adv. Mare. 3, 22; 4, 9), quamvis loquantur de sacrificio eucharistico, docent solas orationes esse sacrificium Deo acceptabile. RESPONDETUR. 1. Inepte obicitur silentium quorumdam Apologetarum, tum quia ipsum silentium per se non constituit argumentum negationis, tum quia alii Apologetae eiusdem quidem temporis et majoris nominis (Justinus, Irenaeus, Tertullianus) de sacrificio eucharistico loquuntur, tum quia explicita istius mentio non requirebatur ad eorum finem, qui erat repel­ lere falsum Gentilium conceptum de sacrificio tanquam de dono quo Deitas indigeret (unde opponunt solum orationis sacrificium esse Deo gratum). 2. Cum Patres dicunt orationem esse sacrificium Deo acceptabile, vel loquuntur de sacrificio in sensu metaphorico, vel alludunt praecise ad ipsum sacrificium eucharisticum, quod per precem seu per verba con­ secrationis offertur. In hoc sensu vox “preces” adhibetur probabiliter in verbis Tertulliani, Ad Scapulam, 2 “Sacrificamus . . . quomodo prae­ cepit Deus, pura prece” (M.L. 1, 778), certius in verbis Justini, Dial. 116 sq. infra citand., et certe apud plures posteriores, uti Cyrilluni Hier., Catech. 23 (c. 7, cit. in p. 211, collato cum c. 8 infra citando). 3. Spiritualis indoles sacrificii novae legis non a solis Apologetis aut prioribus Patribus praedicatur sed a tota posteriori traditione, in qua tamen, fatentibus adversariis, veritas sacrificii eucharistici manifeste docetur. Eam proponunt omnes liturgiae usque ad ipsum Canonem Missae Romanae (“Tibi offerunt hoc sacrificium laudis . . . reddunt vota sua”, “Oblationem .. . rationabilem”) et communiter Patres (Hi­ larius, In Psal. 62, 8; Zeno Veronensis, 1. 1, tract. 15, c. 5; Basilius, Epist. 115; Greg. Naz., Orat. 45, 12. 14. 23; Epiphanius, Haer. 66, 71; Gregorius M., Dial. 4, 58). Non igitur intendunt Apologetae excludere veritatem sacrificii eucha­ ristici sed potius, una cum tota traditione, extollere eius proprietates prae defectibus sacrificiorum Gentilium et Hebraeorum. Ad rem De la Taille: “Si simul considerentur omnes illae exclusiones sacrificiorum, viden- I*- DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 893 tur posse reduci ad pauca capita doctrinae. Quatuor enim in omni sacri­ ficio occurrunt consideranda: cui offeratur, quid offeratur, quomodo offeratur, a quo offeratur. “Primo quidem, spectato eo cui offertur, exclusere Patres sacrificia Deo oblata ut indigenti, quasi per nos Deus, ut delirabant ethnici, atque etiam aliquando Judaei, afficeretur beneficio (Aristides, Athenagoras. Ep. ad Diognet., Minucius Felix, Irenaeus, Clemens Alex.). Et re qui­ dem vera, ne sacrificio quidem nostro eucharistico Deus eget, sed ege­ mus; nec quasi fructum capiens delectatur, sed dans nobis facere fruc­ tum salutis. “Secundo, spectato eo quod offertur, rursus exclusere Patres omnem terrenam oblationem, vel arte humana comparatam qualem in more hominum erat aris aut altaribus imponere (Ep. Barnabae, Justinus, Tertullianus, etc.). Non enim terrena est nostra hostia, sed nec ratio­ nalis aut immaculata solum, sed et coelestis, nulli videlicet rerum cor­ porearum conditioni subjecta, nec nisi per omnipotentiam divinam aut inducta in mundum aut facta litabilis. “Tertio, si spectetur modus ipse oblationis, primo quidem exclusere Patres a sacrificiis nostris omnem immolationem realem, seu cruentam mactationem. Atque inde est quod saepe e cultu nostro exsulare dixere omnem θυσίαν (Athenagoras, Clemens Alexandrinus, cf. Nazianzenum, Theodoretum). Voces enim quibus indiscriminatim significatur mox sacrificatio, seu oblatio immolatae hostiae, mox immolatio, seu macta­ tio, debuerunt pro occasione et subjecta materia, aliquando admitti et aliquando rejici, secundum aliud et aliud. Sacrificatur enim vere corpus Christi, dum offertur a nobis nunc, prout jam olim immolatum transivit in hostiam sempiternam; nec interea vere a nobis immolatur aut macta­ tur, sed immutationis recentis expers, remanet άθυτον Itpûov {Damasce­ nus, In dominicum pascha. P.G. 96,841 ) ; per sacerdotes άθντως θνόμα ον, ut fert sermo apud G eiasium Cyzicenum (Historia concilii Nicaeni, 1. 2,c. 30 P.G. 85, 1317) adseriptus Patribus Nicaenis; recteque in Litur­ gie Chaldaeorum cantatur: ‘Sacrificium vivum et rationabile primitia­ rum nostrarum, et victima non immolata, et tamen acceptabilis, Filii generis nostri, quem . . . sacerdotes super altaria sancta immolaverunt, .. . offertur’ (Max Saxoniae, Missa Chaldaica, p. 26). “Rursus quod attinet ad modum oblationis, removerunt Patres om­ nem ritum corporeum, puta αναθημάτων, nec retinuerunt nisi spiritualem seu intellegibilem; non sensibus, sed per sensibilia symbola intellectui credentium pervium; constantem non actione ulla materiali, aut me­ chanica, sed vi intellegibili sermonis a Domino traditi et ad Deum di­ recti; non directe quidem enuntiantis oblationem, sed agentis: dum ___ 894 FWÏ DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE fundit symbolice ex corpore Christi piacularem sanguinem; quo fit ut in apparente oblatione panis et vini fiat Christi pro nobis olim demor­ tui oblatio vera. “Quarto tandem, spectato eo a quo oflertur, maxime Patres vitae probitatem adorationemque in spiritu et veritate extulere: in qua con­ sistit invisibile sacrificium, cujus nisi signum sit, sacrificium visibile non est acceptabile (ita fere omnes, speciatimque Zeno Veronensis).”*58 Hanc spiritualis sacrificii doctrinam Patres non aliunde derivarunt quam ex ipsa Scriptura, seu ex Christo, ex Apostolo, ex Malachia, prae­ dicantibus “oblationem mundam” (Malach. 1, 11), qua “Dominus . . . non manibus humanis colitur indigens aliquo” (Act. 17, 25) sed a veris adoratoribus “adoratur in spiritu et veritate” (Joan. 4, 23). Testimonia trium priorum sacculorum, i.e. a Didache ad Cyprianum. DIDACHE (inter 90 et 100), 14, 1-3 et 15, 1: “Die dominica au­ tem convenientes frangite panem et gratias agite, postquam delicta vestra confessi estis, ut sit mundum sacrificium vestrum. Omnis vero, cui est controversia cum amico suo, ne conveniat vobiscum, donec re­ conciliati sint, ne inquinetur sacrificium vestrum. Hoc enim est dictum a Domino: ‘In omni loco’ et tempore ‘offeratur mihi sacrificium mun­ dum. quoniam rex magnus sum, dicit Dominus, et nomen meum mira­ bile in gentibus’. . . Constituite igitur vobis episcopos et diaconos dig­ nos Domino ...; vobis enim ministrant et ipsi ministerium prophetarum et doctorum” (Funk, 1, 32). In hoc textu Eucharistia seu “fractio panis et gratiarum actio” ter vocatur θνσία. seu sacrificium. Quod autem agatur de proprie dicto sacri­ ficio patet, primo negative, ex eo quod nulla est ratio eam vocem detor­ quendi a communi sensu quem obtinebat apud Orientales quibus haec verba dirigebantur, eo vel magis quod in eodem textu cum quadam in­ sistentia (ter nempe) ea vox adhibeatur et absque ulla appositione quae alium sensum suggerere possit; secundo positive, seu sive ex cita­ tione prophetiae Malachiae, in qua agitur de vero sacrificio, sive ex allusione ad verba Christi de sacrificio (proprie dicto) in statu inimi­ citiae non offerendo: “Si ergo offers munus tuum ad altare, et ibi recor­ datus fueris quia frater tuus habet aliquid adversum te, relinque ibi munus tuum ante altare, et vade prius reconciliari fratri tuo, et tunc veniens offeres munus tuum” (Matth. 5, 23 sq.). Confirmatur primo, ex voce λ«τουργία (ministerium), qua in capite 15. v. 1. appellatur Eucharistia et exhoratione ibidem apposita eligendi 'Mysterium Fidei, elue. 18, Parisiis, 1931, p. 228 sq. DE EXISTENT!A SACRIFICII MISSAE 895 episcopos et diaconos in ordine ad eius celebrationem; ea enim vox apud Septuaginta designat cultum publicum, proprium sacerdotum ac levitarum, quod maxime in sacrificio consistit; secundo, ex ipsa expres­ sione frequenter repetita (cf. 9, 1-5; 10, 1-5) “gratias agite” (ίνχαριστίμτατ^), quae etiam assumitur ut nomen ipsius ritus (9, 5: “Nemo autem edat neque bibat a vestra eucharistia’’), unum enim ex sacrificiis Λ.Τ. erat sacrificium gratiarum actionis. Inaniter obicitur incisum “gratias agite” trahere vocem sacrificii ad sensum sacrificii improprie dicti. Nam vox sacrificii refertur etiam ad fractionem panis. Ceterum in­ cisum ipsum “gratias agite” potest accipi in sensu “eucharistizate, seu Eucharistiam celebrate”, ita ut importet nomen totius ritus (juxta 9. 5 nuper citato), et, ut dictum est, probabiliter in ipsa expressione “gratias agere” conceptus sacrificii seu hostiae pacificae includitur. Item inaniter obicitur in hoc textu nullam oblationem indicari. Nam conceptus ipse sacrificii oblationem importat. Quod autem di­ recte non indicetur proprius modus et materia oblationis nihil refert. Ceterum oblationem fieri panis et vini consecrati indirecte indicatur. primo, in inciso “fractio panis” ad quod refertur vox sacrificii; secun­ do, in verbis capitis 9, v. 1: “Gratias tibi agimus, Pater noster, pro sancta vite David pueri tui, quam indicasti nobis per lesum puerum tuum”, nam incisum “pro sancta vite David” significat sanguinem Christi sub specie vini contentum, ut suadetur sive ex ipsa construc­ tione verborum (si enim illud incisum nihil aliud significaret quam personam Christi, sensus textus esset: Gratias tibi agimus pro lesu puero tuo, quem indicasti nobis per lesum puerum tuum), sive ex eo quod Clemens Alex. (Quis dives, c. 29) et Origenes (Homil. in Jud. 6. 2) appellant sanguinem Christi sanguinem vitis Davidis, sive ex modo quo verba Didache redduntur in Const. Λ post. 7, 25: “Gratias agimus tibi, Pater noster, pro pretioso sanguine lesu Christi effuso nostra causa et pro pretioso corpore, cuius et haec antitypa celebramus” (Funk. Didasc. 1, 413); tertio, in verbis eiusdem capitis 9. v. 3: “De pane fracto autem: Gratias tibi agimus, Pater noster . . .”, post quae in v. 5 additur: “Nemo autem edat neque bibat a vestra eucharistia, nisi. . .” CLEMENS ROMANUS R.P. (92-101), Ep. 1 ad Corinth. 40, 1-5: “Cuncta ordine debemus facere, quae nos Dominus statutis temporibus peragere iussit. Oblationes scilicet et officia sacra perfici, neque temere vel inordinate fieri praecepit, sed statutis temporibus et horis. . . Sum­ mo quippe sacerdoti [in A.T.] sua munera tributa sunt, sacerdotibus 896 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE locus proprius adsignatus est, et Levitis sua ministeria incumbunt. Homo laicus praeceptis laicis constringitur” (Funk, 1, 111). Post longius prosecutam comparationem inter ministros antiquae legis eorumque ministerium ac sacrificia et ministros ac ministerium novae legis, concludit in 44, 4: “Non enim leve erit peccatum nostrum, si eos, qui sancte et sine reprehensione munera obtulerunt [του? -ροσατγχόρ-α? τά δώρα], episcopatu eicimus” (Funk, 1, 117). Verba “oblationes” et “munera obtulerunt” referri ad verum sac­ rificium eucharisticum suadetur tum ex eo quod Clemens loquitur de cultu publico seu liturgico, et quidem hicrarchico seu reservato sacris ministris (quod de sola oratione intelligi nequit), tum ex eo quod mi­ nistros eorumque cultum comparat ministris et cultui ac sacrificiis A.L., tum ex ipsis verbis “oblatio munerum” et “oblationes et officia sacra” [προσφορά? και Αυτουργία?], quae non videntur ad aliud referri posse quam ad sacrificium (non vero, ut vult Wieland, ad oblationes quas fideles ad officia sacra offerebant in ministrorum sustentationem), nam vox λατουργία, quae determinat vocem προσφορά', desumpta est ex Septuaginta, apud quos designat ministerium sacerdotum et levitarum circa altare et sacrificium, et expressio “offerre oblationes vel munera” derivatur ex A.T., in quo significat sacrificium offerre. IGNATIUS ANTIOCHENUS (f 107), cuius silentium perperam exaggeratur a Wieland,Goguel et aliis, indirecte ad sacrificium eucharis­ ticum alludit, sive cum refert Eucharistiam ad episcopum et presbyte­ rium (Ephes. 5, 2; 20, 2; Philad. 4; Smyrn. 8, 1 sq. cit. in p. 741), collata eius mente cum nuper exposita doctrina Clementis P., sive ac praecipue cum loquitur de altari {θυσιαστήPu>v) in relatione ad Eucharis­ tiam, uti praesertim ad Philad. 4: “Studeatis igitur una eucharistia uti; una enim est caro Domini nostri lesu Christi, et unus calix in unitatem sanguinis ipsius, unum altare, sicut unus episcopus cum presbyterio et diaconis, conservis meis” (Funk, 1, 227). Opponunt adversarii vocem “altare” hic sumi metaphorice pro ipso coetu fidelium ad Eucharistiam celebrandam congregato, sicut etiam metaphorice eadem vox accipitur in aliis locis, i.e. Trail. 7,2, ubi com­ munio cum altari significat communionem cum episcopo et presbyterio, Eph. 5, 2, ubi recessus ab altari significat recessum a vera doctrina, Magn. 7, 2, ubi accessus ad altare significat accessum ad Christum. Resp. Ex eo quod vox “altare” quandoque accipiatur in sensu im­ proprio, non sequitur similiter semper accipi, praesertim apud Ignatium, qui solet facile ab uno ad alium sensum eiusdem vocis transire. Ceterum in locis Trail. 7, 2, et Magn. 7, 2, tum ex subiecta materia DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 897 tum ex ipsis verbis apparet S. Doctorem metaphorice loqui; de sensu autem Eph. 5, 2, ubi dicitur qui recedit ab altari privari pane Dei, disputari potest, imo probabilius videtur locum referri ab sacrificium eucharisticum. In verbis vero ad Philad. nihil indicat sensum impro­ prium, imo cetera omnia (eucharistia, caro Christi, calix sanguinis, episcopus) accipiuntur in sensu proprio et quidem liturgico. Ceterum ipse usus, utut figurativus, vocis altaris apud Ignatium con­ venienter explicari non potest nisi ipse sentiret esse in Ecclesia verum altare et verum sacrificium. JUSTINUS (+ 167), cuius testimonium magnum valorem habet ex fine ipso quem S. Doctor, praecipue quidem in suis Apologiis, sibi prae­ figit, pandendi nempe ac defendendi ea quae in Christianorum coetibus et mysteriis agebantur, explicite in Dialogo cum Thryphone Judaeo proponit sacrificium eucharisticum, docens in “sacrificiis ... a lesu Christo praescriptis, id est quae in eucharistia panis et calicis a Chris­ tianis in omni terrarum loco offeruntur” impletam esse prophetiam Malachiae (Dial. 116 sq.), comparans hoc sacrificium cum proprie dictis sacrificiis A.T. (ibid, et Dial. 41), asserens in particulari oblationem similae, quae fiebat in sacrificio emundationis, offerendo a leprosis sanatis, fuisse figuram panis eucharistici quem Christus in memoriam passionis fieri praecepit (Dial. 41 ).60 Dial. 41: “Similae quoque oblatio, viri, aiebam, pro iis, qui a lepra purgabantur, praescripta, figura erat panis Eucharistiae, quem Domi­ nus noster Jesus Christus in recordationem passionis pro his qui ab omni pravitate purgantur susceptae fieri praecepit. . . De sacrificiis quidem, quae tunc a vobis offerebantur, sic Deus, ut jam dixi, per Malachiam unum ex duodecim, loquitur: ‘Non est voluntas mea in vobis, dicit Dominus, et sacrificium non suscipiam de manibus ves­ tris. . .’ De iis autem, quae in omni loco a nobis gentibus offeruntur ei, sacrificiis, hoc est, de pane Eucharistiae et de calice similiter Eucharis­ tiae, jam tum praedicit, illud etiam addens, nomen suum a nobis glorifi­ cari, a vobis autem profanari” (M.G. 6, 564). Dial. 116 sq.: “Nos, qui per nomen Jesu instar unius hominis omnes in Creatorem universorum Deum credimus . . . verum genus sacerdotale Dei sumus, ut Deus ipse testatur, cum sibi in omni loco in gentibus grata et pura sacrificia offerri dicit. A nemine autem Deus accipit sacrificia ipsius nisi per ipsius sacerdotes. Qui ergo per illius nomen sacrificia ipsi offerunt ea, quae a Jesu Christo praescripta, id est quae ° Verba "fieri praecepit” significant "consecrari praecepit”, nani verbum iroitii' (fieri) quandoque sensum sacrificalem accipit apud Patres et *Iepà Troieir est apud graecos ex­ pressio tcchnica pro oblatione sacrificii. 898 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE in eucharistia panis et calicis a Christianis in omni terrarum loco offeruntur, hos omnes in antecessum Deus gratos sibi esse testatur. Quae vero a vobis ac per vestros illos sacerdotes offeruntur, ea respuit, cum dicit: ‘Et sacrificia vestra non suscipiam de manibus vestris: quo­ niam ab ortu solis usque ad occasum nomen meum glorificatur in gentibus: vos autem profanatis illud” [Mal 1, 10]. “Ac vos quidem hactenus contentionis studio dicitis Deum quidem sacrificia Hierosolymis ab his, qui tunc ibi Israelitae dicti habitabant, oblata non accipere; eorum autem preces, qui tunc ex illo genere [iudaico] in dispersione erant, gratas sibi esse dixisse, atque illorum preces sacrificia vocare. Equidem preces et gratiarum actiones, quae a dignis peraguntur, sola esse perfecta et Deo accepta sacrificia et ipse pronuntio. Haec enim Christiani quoque sola peragere didicerunt, etiam in recordatione alimoniae suae siccae et liquidae, in qua etiam passionis, quam Filius Dei propter eos pertulit, recordantur. . . “Quod autem et ipsi vos decipitis et magistri vestri, dum Scripturam sic interpretamini, quasi de dispersis vestri generis hominibus dicat, eorum preces et sacrificia in omni loco pura et accepta esse; agnoscite vos mentiri et operam dare ut in omnibus vosmetipsos decipiatis; primum quidem, quia ne nunc quidem ab ortu solis ad occasum diffu­ sum est vestrum genus, ac gentes videre est, in quibus nondum quis­ quam vestrum habitavit. Nullum enim omnino genus est, sive Grae­ corum, sive barbarorum, ... in quo non per nomen crucifixi Jesu preces et gratiarum actiones Patri et Creatori universorum fiant. Deinde vero quia quo tempore propreta Malachias haec dicebat, nondum dispersi eratis in omnes illas terrae partes in quibus nunc estis” (M.G. 6, 745-749). Ex his apparet quam inepte Wieland, ut ostendat Justinum docere improprie dictum sacrificium orationis et gratiarum actionis, provocet ad verba modo citata in ipso Dial. 117 “Equidem preces et gratiarum actiones, quae a dignis peraguntur, sola esse perfecta et Deo accepta sacrificia et ipse pronuntio.” Nam ipse Justinus ibidem impugnat Thryphonem aliosque Judaeos dicentes Malachiam “preces (Judaeorum in dispersione viventium] sacrificia vocare”. S. Doctor loquitur de precibus seu verbis consecra­ tionis, quae super panem et vinum prolata, conficiunt sacrificium eucharisticum, ut patet etiam ex Apol. 1, 66 (cit. in p. 203), et opponit Thryphoni sacrificium eucharisticum. quod solum est perfectum ac Deo acceptum, fieri utique non per gladium aut combustionem, sicut antiqua sacrificia, sed tantum “per precem ipsius [Christi] verba con- DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 899 tinentem” qua alimonia panis et vini eucharistizatur ^υχαριστηθάσαν) (Apol. 1, 66). IRENAEUS (t circa 202) in duobus praecipue classicis locis (Adv. haer. 4, 17, 5; 4, 18, 1-5) tam copiose et signanter de sacrificio eucha­ ristico loquitur, ut a quibusdam adversariis, nominatim inter catholicos Wieland, habeatur inventor ipse huius traditionalis doctrinae, ac in veritate dici possit in se colligere synthesini dogmaticam et moralem eorum quae de sacrificio eucharistico a praecedentibus Patribus sparsim et minus determinate proponuntur.70 S. Doctor vocibus “sacrificium — oblatio — offerre” frequentissime utitur. Comparans Eucharistiam sacrificiis A.L., signanter opponit oblationem oblationi, sacrificium sacrificio (4, 18, 2). Dicit prophetiam Malachiae manifestissime adimpleri in sacrificio Missae, quod solemniter vocat oblationem Novi Testamenti (4, 17, 5). Essentiam oblationis eucharisticae proponit panem et vinum, mutata in corpus et sangui­ nem Christi71 per verba consecrationis (4, 17, 5). Finem propitiatorium huius oblationis explicite et copiose proponit in eo quod Christus ipse, qui Deo in sacrificium offertur, nobis a Deo redditur in redempti­ onem, vitam et immortalitatem (4, 18, 6; cf. 5, 2, 2 sq.). Generalem quoque conceptum sacrificii delineat, docens essentiam sacrificii reponi in oblatione, cuius species mutat in diversis testamen­ tis (4, 18, 2), eius finem esse non indigentiam Dei sed eius honorem et nostram utilitatem (4, 18, 1. 2. 3. 6; cf. 5, 2, 3), cius essentiam et finem pendere a moralibus dispositionibus offerentis, cum sacrificium exterius sit signum sacrificii interni nec valeat Deo placere quod inte­ riori animi indispositione inquinatur (4, 18, 2. 4. 5). 4, 17, 5: “Sed et suis discipulis dans consilium, primitias Deo offerre ex suis creaturis, non quasi indigenti, sed ut ipsi nec infructu­ osi, nec ingrati sint, eum qui ex creatura panis est accepit, et gratias egit, dicens: ‘Hoc est meum corpus’ [Matth. 26, 26]. Et calicem ,JAd rem Ruch, in Diet. Théol. Cath., art. Messe, col. 91S: “Après avoir reconstitué la pensée de saint Irénéc, il est permis de se demander, si jamais la notion du sacrifice est entrée dans une synthèse plus complète, plus grandiose, plus féconde en conséquences pratiques. Plus d’une expression est gauche, ct il est des affirmations qui ne sont pas sans danger (l’eucharistie avec double élément, céleste ct terrestre; notre corps nourri du corps du Christ). Mais l’idée maîtresse est des plus heureuses, les principes métaphysiques et les règles morales sont du meilleur aloi, et la synthèse lie étroitement toutes les données de la raison et de l’Ancicnne Loi à tous les enseignements du Nouveau Testament et dc l’antique tradition. Qu’on précise le langage, comme on peut le faire aujourd’hui, qu’on laisse tomber ce qui, écrit contre les gnostiques, a perdu toute actualité, et on garde une théorie du sacrifice qui peut soutenir la comparaison avec toutes celles qu’on a imaginées depuis.” " Cf. De la Taille, Mysterium Fidei, Parisiis, 1931, p. 20S sqq. 900 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE similiter, qui est ex ea creatura, quae est secundum nos, suum san­ guinem confessus est, et novi testamenti novam docuit oblationem; quam Ecclesia ab apostolis accipiens in universo mundo offert Deo, ei qui alimenta nobis praestat, primitias suorum munerum in novo testamento, de quo in duodecim prophetis Malachias sic praesignificavit: ‘Non est mihi voluntas in vobis . . [Malach. 1, 10 sq.]; manifestissime significans per haec, quoniam prior quidem populus cessabit offerre Deo; omni autem loco sacrificium offeretur ei, et hoc purum; nomen autem eius glorificatur in gentibus” (M.G. 7, 1023 sq.). 4, 18, 1 sq.: “Igitur Ecclesiae oblatio, quam Dominus docuit offerri in universo mundo, purum sacrificium reputatum est apud Deum, et acceptum est ei: non quod indigeat a nobis sacrificium, sed quoniam is, qui offert, glorificatur ipse in eo quod offert, si acceptetur munus ejus. Per munus enim erga regem, et honor, et affectio ostenditur. . . Non genus oblationum reprobatum est: oblationes enim et illic, obla­ tiones autem et hic, sacrificia in populo, sacrificia in ecclesia; sed spe­ cies immutata est tantum, quippe cum iam non a servis sed a liberis offeratur” (M.G. 7, 1024 sq.). Verba 4, 18, 4 sq. citavimus in p. 203. HIPPOLYTUS (saec. 2-3), Fragmenta in Danielem, n. 22, referens ad tempus Antichrist! prophetiam Danielis, 9, 27, de cessatione sacri­ ficii (cf. supra, p. 852) et tacite alludens ad prophetiam Malachiae, ait de sacrificio eucharistico: “Cum vero ille [ Antichristus] advenerit, auferetur sacrificium et libamen, quod modo ubique locorum a gentibus offertur Deo” (M.G. 10, 656). TERTULLIANUS (circa 160-222) insigne testimonium profert in libro De Oratione, 19 (cit. supra ubi de praesentia reali, p. 205), in quo loquitur de “sacrificiorum orationibus”, de “ara Dei”, de “partici­ patione sacrificii”. In libro De Pudicitia, 9 (cit. ibid.), ait de reconciliato apostata quod “rursus illi mactabitur Christus”. In libro De Praescriptionibus, 40, loquens de paritate inter Mithrae et Christi sacramenta, ait: “Cele­ brat ]Mithra] et panis oblationem” (M.L. 2, 55). Frequenter utitur verbis “sacrificium — oblatio — offerre — offerre sacrificium — sacrificare” (Ad Scapulam, 2; Adv. Judaeos, 5; De exhort, castit. 7 et 11; De monogamia, 10; De cultu feminarum, 11; De virginibus velandis, 9). Sacrificium offerri pro dejunctis testatur Tertullianus in De mono­ gamia, 10, De corona mil. 3, et De exhortatione castitatis, 11, ubi intendens christianos a secundis nuptiis deterrere, scribit: “In secundo matrimonio duae uxores eumdem circumstant maritum; B*- DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 901 una spiritu, alia in carne: neque enim pristinam poteris odisse, cui etiam religiosiorem reservas affectionem, ut jam receptae apud Domi­ num, pro cujus spiritu postulas, pro qua oblationes annuas reddis. Stabis ergo ad Dominum cum tot uxoribus, quot in oratione comme­ moras? et offeres pro duabus? et commendabis illas duas per sacer­ dotem de monogamia, ordinatum, aut etiam de virginitate sancitum, circumdatum virginibus ac univiris, et ascendet sacrificium tuum libera fronte?” (M.L. 2, 975). CLEMENS ALEX, (circa 150-211) in Strom. 4, 25, dicit sacrifi­ cium Melchisedech in pane et vino esse typum Eucharistiae. Ibid. 1, 19, arguens quosdam haereticos (Encratitas), qui in cele­ bratione Eucharistiae aquam pro vino adhibebant, scribit: “ ‘Panes absconsos lubenter tangite, et aquam furti dulcem:’ [Prov. 9, 17] ubi per ‘panem’ et ‘aquam,’ eas haereses clare notat Scriptura, quae in oblatione (κατά την προσφοράν') pane et aqua aliter utuntur, quam Eccle­ siae canonibus praecipitur. Sunt enim, qui sola aqua utuntur in eucha­ ristia (α’χαριστοϋσιΐ')” (M.G. 8, 813). Ipse Wieland, concorditer ad suam sententiam, concedit in his verbis observari primum vestigium ampliationis conceptus sacrificii in Oriente. ' ORIGENES (circa 185-254), quamvis more suo saepe indulgeat allegorismo cum loquitur de Eucharistia tum ut sacramento (cf. supra, p. 208) tum ut sacrificio, tamen tam signanter verum sacrificium eucharisticum proponit (contra Celsum, 8, 33) ut obvie manifestet parallelisrnuni suae doctrinae cum doctrina Ircnaci et a Wieland conso­ cietur ipsi Irenaeo uti fundator sententiae de sacrificali indole Eucha­ ristiae. Peculiariter ipse insistit in ratione propitiatoria huius sacrificii (In Lev., hom. 9 et 13). Contra Celsum, 8, 33: “Celsus igitur ea de causa, ut Deum igno­ rans, gratias daemonibus agat; nos qui hujus universitatis Conditori gratias agimus, cum precibus et gratiarum actione oblatos edimus panes, qui propter orationem fiunt corpus quoddam sanctum quod sano proposito manducantibus sanctitatem largitur” (M.G. 1 1, 1565). In Levit., hom. 9, 10: “Ritus quidem apud veteres propitiationis pro hominibus, qui fiebat ad Deum, qualiter celebraretur edocuit: sed tu qui ad Christum venisti, pontificem verum, qui sanguine suo Deum tibi propitium fecit, et reconciliavit tc Patri, non haereas in sanguine carnis; sed disce potius sanguinem Verbi, et audi ipsum tibi dicentem, quia: ‘hic sanguis meus est, qui pro vobis effundetur in remissionem peccatorum.’ Novit qui mysteriis imbutus est ct carnem et sanguinem 902 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Verbi Dei. Non ergo immoremur in his quae et scientibus nota sunt, et ignorantibus patere non possunt” (M.G. 12, 523). Ibid., hom. 13, 3: “Secundum ea quae scripta sunt, in duodecim panibus duodecim tribuum Israel videtur commemoratio ante Domi­ num fieri, et praeceptum dari, ut sine cessatione isti duodecim panes in conspectu Domini proponantur; ut et memoria duodecim tribuum apud eum semper habeatur, quo veluti exoratio quaedam et supplica­ tio per haec pro singulis fieri videatur. Sed parva satis et tenuis est hujuscemodi intercessio. . . Sed si referantur haec ad mysterii magni­ tudinem, invenies commemorationem istam habere ingentis repropitiationis ejectum. Si redeas ad illum panem qui de coelo descendit, et dat huic mundo vitam: illum panem propositionis, quem proposuit Deus propitiationem per fidem in sanguine ejus: et si respicias ad illam commemorationem de qua dicit Dominus: ‘Hoc facite in meam com­ memorationem;’ invenies quod ista est commemoratio sola quae propi­ tium jacit hominibus Deum. Si ergo intentius ecclesiastica mysteria recorderis, in his quae lex scribit, futurae veritatis invenies imaginem praeformatam” (M.G. 12, 547). CYPRIANUS (circa 200-258) est potissimus testis et expositor doctrinae sacrificalis trium priorum saeculorum. In eius scriptis, ac praecipue in Epistola 63 ad Caecilium, quae tota est de sacrificio eucharistico, perficitur synthesis Irenaei12 et conceptus sacrificales a Tertulliano traditi ita ampiliantur, ut facile ex eis parvus quidam sed completus tractatus de sacrificio Missae colligi possit. Frequentissime ab ipso adhibentur verba sacrificalia: oblatio, sacri­ ficium, “sacrificium verum et plenum”, offerre, offerre sacrificium, celebrare sacrificium, sanctificare (i.e. facere sacrum, sacrificare), sanctificare calicem, oblationem, sacrificium. Eucharistia est typus sacrificii Melchisedech (Epist. 63, 4), obiectum prophetiae Malachiae (Testim. 1, 16), substitutio antiquorum sacrificiorum (ibid.); Eucharistiae applicantur verba Lev. 7, 20 “Anima polluta quae ederit de carnibus hostiae pacificorum, quae oblata est Domino, peribit de populis suis” (ibid.; De lapsis, 15). Id quod in sacrificium offertur est panis et vinum (Epist. 63, 4. 9. '3 Ad rem. Ruch, in Diet. Théo!. Cath., art. Messe, col. 945: “Cette synthèse [S. Cyprianil . . . est . . . du plus haut prix; plaçant le rite eucharistique au coeur même du culte chrétien, elle le relie intimement à tous les mystères de la foi. On peut dire qu’en lui se rejoignent les grandes pensées de la passion et de ses fruits, du Christ et de l’Eglisc. Rien n’est plus éloigné des mystères païens, rien n’est plus chrétien. Cette synthèse complète à merveille celle de saint Irénée pour qui l’eucharistie est surtout l’offrande des prémices d'un monde nouveau, celui d’aujourd’hui et celui de demain. Toutes deux d’ailleurs se rappro­ chent. Car la création nouvelle dont parle l'évêque dç Lyon, c’est la création rachetée à laquelle pense saint Cyprien.” DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 903 13), corpus ct sanguis Christi (ibid. 9), imo ipsa passio Christi (ibid.). Christus ipse instituit hoc sacrificium (Epist. 63, 4: “Jesus Chris­ tus ... sacrificii hujus auctor et doctor”) in ultima coena, in qua ipse obtulit oblationem panis et vini, seu corporis et sanguinis sui, quam renovandam praecepit (ibid. 1. 2. 4. 9. 10. 14). Interiores dispositiones requiruntur ad participationem sacrificii, praecipue reconciliatio cum Deo ex apostasia et pax cum fratribus (Epist. 15, 1; 16, 2; 17, 2; De lapsis, 25 sq.; De dominica oratione, 23). Fructus sacrificii (distinctus quidem ab effectu communionis) est impetratorius tam pro vivis (Epist. 64, 4; 76, 8), etiam absentibus (Epist. 60, 4), quam pro dejunctis (Epist. 66, 2). Epist. 63, n. 1: “Quoniam quidam, vel ignoranter vel simpliciter, in calice Dominico sanctificando et plebi ministrando non hoc faciunt quod Jesus Christus Dominus et Deus noster, sacrificii hujus auctor ct doctor, fecit et docuit, religiosum pariter ac necessarium duxi has ad vos litteras facere; ut, si quis in isto errore adhuc tenetur, veritatis luce perspecta, ad radicem atque originem traditionis Dominicae revertatur [Hic est scopus totius epistolae]” (M.L. 4, 384 sq.). Ibid., n. 2: “Admonitos autem nos scias ut in calice offerendo Dominica traditio servetur, neque aliud fiat a nobis quam quod pro nobis Dominus prior fecerit, ut calix qui in commemorationem ejus offertur mistus vino offeratur” (ibid., 385 sq.). Ibid., n. 4: “In sacerdotio Melchisedech sacrificii Dominici sacra­ mentum praefiguratum videmus. . . [Sequuntur verba citata supra, p. 854] Nam quis magis sacerdos Dei summi quam Dominus noster Jesus Christus, qui sacrificium Deo Patri obtidit, et obtulit hoc idem quod Melchisedech obtulerat, id est panem et vinum, suum scilicet corpus et sanguinem? ... Ut ergo in Genesi per Melchisedech sacer­ dotem benedictio circa Abraham posset rite celebrari, praecedit ante imago sacrificii Christi, in pane et vino scilicet constituta; quam rem perficiens et adimplens Dominus panem et calicem mixtum vino ob­ tulit, et qui est plenitudo veritatis veritatem praefiguratae imaginis adimplevit” (ibid., 387 sq.). Ibid., n. 9: “Calicem . . . sub die passionis accipiens benedixit et dedit discipulis suis dicens: . . . Qua in parte invenimus calicem mix­ tum fuisse quem Dominus obtulit, et vinum fuisse quod sanguinem suum dixit. Unde apparet sanguinem Christi non offerri, si desit vinum calici, nec sacrificium Dominicum legitima sanctificatione celebrari, nisi oblatio et sacrificium nostrum responderit passioni” (ibid., 392). Ibid., η. 14: “Quod si nec minima de mandatis Dominicis licet sol­ vere, quanto magis tam magna, tam grandia, tam ad ipsum Dominicae 904 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE passionis et nostrae redemptionis sacramentum pertinentia fas non est infringere, aut in aliud quam quod divinitus institutum sit humana traditione mutare? Nam, si Jesus Christus Dominus et Deus noster ipse est summus sacerdos Dei Patris, et sacrificium Patri se ipsum primus obtulit, et hoc fieri in sui commemorationem praecipit, utique ille sacerdos vice Christi vere fungitur qui id quod Christus fecit imi­ tatur, et sacrificium verum et plenum tunc offert in Ecclesia Deo Patri, si sic incipiat offerre secundum quod ipsum Christum videat obtulisse” (ibid., 397). De lapsis, 16 (cit. in p. 207) dicit “purgari conscientiam sacrificio”. Epist. 64, 4, ait Fortunatianum frustra offerre sacrificium, nec cui­ quam prodesse orationem eius qui Deum negavit. Epist. 76, 8, ait de Novatianis: “Baptizandi atque offerendi licen­ tiam vindicare conantur. Quomodo perficere quae agunt aut impetrare aliquid illicitis conatibus a Deo possunt qui contra Deum, quod eis non licet moliuntur?” (M.L. 3, 1192). Epist. 60, 4, annuntians episcopis Numidiae se mittere subsidia in sua Ecclesia collecta pro liberatione fratrum captivorum, scribit: “Ut autem fratres nostros ac sorores, qui ad hoc opus [subsidiorum] tam necessarium prompte ac libenter operati sunt, ut semper operentur, in mente habeatis in orationibus vestris, et eis vicem boni operis in sacrificiis et precibus repraesentetis, subdidi nomina singulorum, sed et collegarum quoque et consacerdotum nostrorum, qui et ipsi, cum praesentes essent, et suo et plebis suae nomine quaedam pro viribus contulerunt, nomina addidi; et praeter quantitatem propriam nostram, eorum quoque summulas significavi et misi, quorum omnium secundum quod fides et charitas exigit, in orationibus et precibus vestris memi­ nisse debetis” (M.L. 4, 372). Epist. 66, 2: “Episcopi antecessores nostri religiose considerantes et salubriter providentes, censuerunt ne quis frater excedens ad tutelam vel curam clericum nominaret, ac si quis hoc fecisset, non offerretur pro eo, nec sacrificium pro dormitione ejus celebraretur. Neque enim apud altare Dei meretur nominari in sacerdotum prece qui ab altari sacerdotes et ministros voluit avocare” (ibid., 411). Testimonia posteriorum Patrum (saec. 4 sqq.). Supradicta generalis doctrina Patrum magis explicite ac determinate evolvitur apud posteriores Patres. Ad existentiam et naturam sacrificii quod attinet, signanter evolvuntur haec duo puncta: Eucharistia est verum et proprium sacrificium quamvis incruentum, idque inquantum repraesentat passionem Christi. Quoad primum punctum conferantur: Cyrillus Hier., Catech. 23. 7 DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 905 sq.; Gregorius Nyss., Orat. 1 In resurr.; Gregorius Naz., Epist. 171; Carni. 1, 2. 17. 13; 2, 1. 17. 39; Orat. 2, 95; Chrysostonius, De prod. Judae, horn. 1, 6; In “Vidi Dominum”, horn. 6; In S. Eustath. 2; De sacerdotio, 3, 4; 6, 4; In Rom., horn. 8, 8; In Hebr., horn. 14, 1; Ambrosius, In Luc. 1, 28; In Psal. 38, 25; Hieronymus, Epist. 21, 27; In Ezech. 46, 13; Augustinus, De civ. Dei, 10, 20; 17, 20; Quaest. evang. 2, 33; In Psal. 33, 5 sq.; Serm. 3 (inter Denisianos), 1 sq.; Cyrillus Alex., De ador. in spiritu et veritate, 10; Gregorius Μ., Dial. 4, 58; Homil. 37, 7 (In Evang.); Damascenus, De fide orth. 4,13; De imag. 2, 17; Isidorus Hisp., Etym. 6, 19; Bcda, Hom. 14. Quoad alterum punctum conferantur Gregorius Naz., Carm. 1, 2. 34. 237; Chrysostonius, In Hebr., horn. 17, 2 sq.; Gaudentius Brixiensis, Serm. 2 in Exodum; Hieronymus, Adv. Jovin. 2, 17; Augustinus, Epist. 98, 9; Contra Faustum, 6, 5; Cyrillus Alex., Glaphyr. in Exo­ dum, 2; Epist. Ephesini Concilii ad Nestorium; Faustus Reiensis, Hom. de corpore et sanguine Domini. Citabimus insigniora testimonia, quorum plura ad determinationem dicendorum in sequentibus articulis nobis inservient: CYRILLUS HIER, (circa 313-386), Catecli. 23 (myst. 5), facto sermone de consecratione (cap. 7), sic immediate (cap. 8 sq.) prosequitur: “Postquam vero perfectum est spirituale sacrificium [n/v ττιτνματικην Θυσίαν], incruentus cultus, super illam propitiationis hostiam [m τής Θυσίας ίκάΐ’ης τοϋ ίλασ/χοΰ] obsecramus Deum pro com­ muni ecclesiarum pace, pro recta mundi compositione, pro imperato­ ribus, pro militibus et sociis, pro iis qui infirmitatibus laborant, pro his qui afflictionibus premuntur, et universim pro omnibus qui opis indigent precamur nos omnes et hanc victimam offerimus [προσφίρομιν τήν Θυσίαν] ” (M.G. 33, 1116). GREGORIUS NAZ. (circa 329-389), Orat. 2, 95: “Sciens ego, ne­ minem dignum esse magno Deo et sacrificio et sacerdote, qui non prius se ipsum obtulerit Deo hostiam viventem. . . Deoque sacrificium laudis immolaverit et spiritum contritum, quod solum sacrificium omnium largitor postulat a nobis; quomodo possem audere offerre ei sacrificium externum magnorum mysteriorum antitypum, aut quomodo sacerdotis habitum et nomen subirem?” (M.G. 35, 498). GREGORIUS NYSS. (circa 335-394), Orat. 1 In Christi resurr.: “[Christus ante passionem] arcano sacrificii genere, quod ab homini­ bus cerni non poterat, seipsum pro nobis hostiant offert, et victimam immolat sacerdos simul exsistens, et agnus Dei, ille qui mundi pecca­ tum tollit. Quando id praestitit? Cum corpus suum discipulis congre­ 906 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE gatis edendum, et sanguinem bibendum praebuit, tunc aperte declara­ vit agni sacrificium jam esse perfectum. Nam victimae corpus non est ad edendum idoneum, si animatum sit. Quare cum corpus edendum, et sanguinem bibendum discipulis exhibuit, jam arcana et non aspectabili ratione corpus erat immolatum, ut ipsius mysterium peragentis potes­ tati collibuerat” (M.G. 46, 612). CHRYSOSTOMUS (344-409), In ep. ad Hebr., hom. 17, 2 sq.: “ ‘Sic et Christus semel oblatus est’. A quo oblatus? A se ipso. Hic non solum eum dicit sacerdotem, sed et hostiam et sacrificium. . . Quid vero, annon nos cotidie offerimus? Offerimus quidem, sed eius mortem revocamus in memoriam, et ipsa una est, non multae? Quoniam semel fuit oblata, sicut illa fuit in sancta sanctorum. Hoc est figura illius et ipsa istius; eumdem enim semper offerimus, non nunc aliam, cras aliam ovem, sed semper eamdem. Quamobrem unum est sacrificium propter hanc rationem; alioquin hac ratione, quoniam multis in locis offertur, multine sunt Christi? Nequaquam, sed unus ubique Christus, qui et hic est plenus, et illic est plenus, unum corpus. Ut ergo multis in locis oblatus unum est corpus et non multa corpora, ita etiam unum est sacrificium” (M.G. 63, 131). Idem, De prod. Judae, hom. 1, 6, cit. in p. 141. AMBROSIUS (circa 340-397), In Psal. 38, 25, cit. in p. 744. GAUDENTIUS BRIXIENSIS (t circa 420), Serm. 2 in Exodum: “Unus pro omnibus mortuus est; et idem per singulas ecclesiarum domos, in mysterio panis ac vini, reficit immolatus, vivificat creditus, consecrantes sanctificat consecratus. Haec Agni caro, hic sanguis est. Panis enim qui de coelo descendit, ait: ‘Panis quem ego dabo, caro mea est pro saeculi vita’ (Joan. vi). Recte etiam vini specie sanguis ejus exprimitur, quia cum ipse in Evangelio dicit: ‘Ego sum vitis vera’ (Joan, xv), satis declarat sanguinem suum esse omne vinum quod in figura Passionis ejus offertur. . . “Voluit [Christus] . . . beneficia sua permanere apud nos, voluit animas pretioso sanguine suo sanctificari per imaginem propriae Pas­ sionis; et ideo discipulis fidelibus mandat, quos primos Ecclesiae suae constituit sacerdotes, ut indesinenter ista vitae aeternae mysteria exercerent, quae necesse est a cunctis sacerdotibus per singulas totius orbis Ecclesias celebrari, usquequo iterum Christus de coelis adveniat, quo et ipsi sacerdotes, et omnes pariter fidelium populi, exemplar Pas­ sionis Christi ante oculos habentes quotidie, et gerentes in manibus, ore etiam sumentes ac pectore, redemptionis nostrae indelebilem me­ moriam teneamus. . . DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 907 “Quod autem Sacramenta corporis sui, et sanguinis, in specie panis et vini oflcrcnda constituit . . . ratio est . . . ut immaculatus Dei Agnus hostiam mundam mundato populo traderet celebrandam, sine ustione, sine sanguine, sine brodio, id est jure carnium, et quae omnibus ad offerendum prompta esset ac facilis” (M.L. 20, 855. 860). AUGUSTINUS (354-430), De civ. Dei, 10, 20: “Unde verus ille Mediator, in quantum formam servi accipiens mediator effectus est Dei et hominum homo Christus Jesus, cum in forma Dei sacrificium cum Patre sumat, cum quo et unus Deus est, tamen in forma servi sacrifi­ cium maluit esse quam sumere, ne vel hac occasione quisquam existima­ ret cuilibet sacrificandum esse creaturae. Per hoc et sacerdos est, ipse offerens, ipse et oblatio. Cujus rei sacramentum quotidianum esse voluit Ecclesiae sacrificium: quae cum ipsius capitis corpus sit, se ipsam per ipsum discit offerre. Hujus veri sacrificii multiplicia variaque signa erant sacrificia prisca sanctorum, cum hoc unum per multa figuraretur, tanquam verbis multis res una diceretur, ut sine fastidio multum commendaretur. Huic summo veroque sacrificio cuncta sacri­ ficia falsa cesserunt” (M.L. 41, 298). Ibid., 17, 20, 2: “Quid credibilius dicere intelligitur, quam quod ad participationem mensae hujus pertinet, quam sacerdos ipse Mediator Testamenti novi exhibet secundum ordinem Melchisedech de corpore et sanguine suo? Id enim sacrificium successit omnibus illis sacrificiis veteris Testamenti, quae immolabantur in umbra futuri: propter quod etiam vocem illam in Psalmo tricesimo et nono ejusdem Mediatoris per prophetiam loquentis agnoscimus: ‘Sacrificium et oblationem noluisti, corpus autem perfecisti mihi’ (Psal. xxxix, 7). Quia pro illis omnibus sacrificiis et oblationibus corpus ejus ofiertur, et participantibus mi­ nistratur” (M.L. 41, 556; cf. ibid., 17, 17). In Psal. 33, 5 sq.: “Erat autem, ut nostis, sacrificium Judaeorum antea secundum ordinem Aaron in victimis pecorum, et hoc in myste­ rio: nondum erat sacrificium corporis et sanguinis Domini, quod fideles norunt, et qui Evangelium legerunt, quod sacrificium nunc diffusum est toto orbe terrarum. Proponite ergo vobis ante oculos duo sacrificia, et illud secundum ordinem Aaron, et hoc secundum ordinem Melchise­ dech. . . Videte quid protulit [Melchisedech]. . . Et dictum est postea: ‘Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedec’ . . . De quo alio dicit, ‘Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedec’, nisi de illo cujus nostis sacrificium? Sublatum est ergo sacrificium Aaron, et coepit esse sacrificium secundum ordinem Mel­ chisedec” (M.L. 36, 302 sq.). Serin. 3 {inter Dcnisianosj, 1 sq.: “Percipitis, quid sibi velit tam 908 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE magnum, divinumque Sacramentum, tam clarum et nobile medica­ mentum, tam mundum et facile sacrificium, quod nec in una civitate terrena Jerusalem, nec in tabernaculo illo quod per Moysen, nec in templo illo, quod per Salomonem fabricatum est, quae fuerunt umbrae futurorum, sed a solis ortu usque ad occasum, sicut a Prophetis prae­ dictum est, immolatur, et secundum Novi Testamenti gratiam Deo victima laudis ofjcrtur. Non adhuc de gregibus pecorum hostia cruenta conquiritur, non nunc ovis aut hircus divinis altaribus admovetur, sed sacrificium jam nostri temporis Corpus et Sanguis est ipsius Sacerdotis. De illo quippe tanto ante praedictum est in Psalmis: ‘Tu es Sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech’ (1 Psal. cix, 4). Quod autem panem et vinum Melchisedech sacerdos Dei excelsi protulerit, quando patrem nostrum Abraham benedixit, in libro Genesis legimus et tenemus (Gen. xiv, 18). “Christus ergo Dominus noster, qui obtulit patiendo pro nobis, quod nascendo accepit ex nobis, princeps Sacerdotum factus in aeternum sacrificandi dedit ordinem, quem videtis, Corporis utique et Sanguinis sui. Nam percussum lancea Corpus ejus aquam et sanguinem emisit, quo peccata nostra dimisit. Hujus gratiae memores, vestram ipsorum salutem operantes, quoniam Deus est, qui operatur in vobis, cum timore et tremore ad participationem hujus altaris accedite. Hoc agnoscite in pane, quod pependit in cruce; hoc in calice, quod manavit ex latere” (M.L. 46, 827). Epist. 98, Ad Bonijacium, 9: “Nempe saepe ita loquimur, ut Pascha propinquante dicamus crastinam vel perendinam Domini passionem, cum illo ante tam multos annos passus sit, nec omnino nisi semel illa passio facta sit. Nempe ipso die dominico dicimus, Hodie Dominus resurrexit; cum ex quo resurrexit tot anni transierint. Cur nemo tam ineptus est, ut nos ita loquentes arguat esse mentitos, nisi quia istos dies secundum illorum, quibus haec gesta sunt, similitudinem nuncu­ pamus, ut dicatur ipse dies qui non est ipse, sed revolutione temporis similis ejus, et dicatur illo die fieri, propter sacramenti celebrationem, quod non illo die, sed jam olim factum est? “Nonne semel immolatus est Christus in seipso, et tamen in sacra­ mento non solum per omnes Paschae solemnitates, sed omni dic populis immolatur, nec utique mentitur qui interrogatus eum responderit im­ molari? Si enim sacramenta quamdam similitudinem earum rerum quarum sacramenta sunt, non haberent, omnino sacramenta non es­ sent. Ex hac autem similitudine plerumque etiam ipsarum rerum nomina accipiunt. Sicut ergo secundum quemdam modum sacramen­ tum corporis Christi corpus Christi est, sacramentum fidei fides est” (M.L. 33, 363 sq.). DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 909 CYR1LLUS ALEX. (f 444), Epistola Ephesini Concilii ad Nestorium: “Necessario igitur et hoc adjicimus. Annuntiantes enim sicut se­ cundum carnem mortem unigeniti Filii Dei, id est, Jesu Christi et resur­ rectionem ejus, et in coelis ascensionem pariter confitentes, incruentam celebramus in ecclesiis sacrificii servitutem. Sic etiam ad mysticas benedictiones accedimus et sanctificamur participes sancti corporis et pretiosi sanguinis Christi omnium nostrum Redemptoris effecti, non ut communem carnem percipientes; quod absit, nec ut viri sanctificati et Verbo conjuncti secundum dignitatis unitatem aut sicut divinam possidentes habitationem, sed vere vivificatricem et ipsius Verbi pro­ priam factam” (M.L. 130, 297). FAUSTUS REIENSIS (t circa 490), Homilia de corpore et sanguine Domini: “Et quia corpus assumptum ablaturus erat ab oculis nostris, et sideribus illaturus, necessarium erat, ut nobis in hac die sacramen­ tum corporis et sanguinis sui consecraret, ut coleretur vel jugiter, juge per mysterium quod semel offerebatur in pretium; ut quia quotidiana et indefessa currebat pro hominum salute redemptio, perpetua esset etiam redemptionis oblatio, et perennis illa victima, viveret in memo­ ria, et praesens semper esset in gratia. Vera unica et perfecta hostia, fide existimanda, non specie: nec exterioris censenda visu hominis, sed interioris affectu. Unde merito coelestis confirmat auctoritas, quia ‘Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus’ (Joan, vi, 56)” (Inter opera S. Hieronymi, M.L. 30, 272). MARTYRIUM S. ANDREAE (saec. 5): “Omnipotenti Deo, qui unus et verus est, ego omni die sacrifico, non turis fumum nec tauro­ rum mugientium carnes nec hyrcorum sanguinem, sed immaculatum agnum cotidie in altare crucis sacrifico, cujus carnes posteaquam omnis populus credentium manducaverit et ejus sanguinem biberit, agnus qui sacrificatus est integer perseverat et vivus, et cum vere sacrificatus sit et vere carnes ejus manducatae sint a populo et vere sanguis ejus sit bibitus, tamen ut dixi integer permanet et immaculatus et vivus.”73 GREGORIUS M. (540-604), Dial. 4, 58: “Debemus itaque prae­ sens saeculum vel quia jam conspicimus defluxisse, tota mente con­ temnere, quotidiana Deo lacrymarum sacrificia, quotidiana carnis ejus et sanguinis hostias immolare. Haec namque singulariter victima ab aeterno interitu animam salvat, quae illam nobis mortem Unigeniti per mysterium reparat, qui licet resurgens a mortuis jam non moritur, nLipsius-Bonnrt, Acta apostolorum apocrypha, 2 part., t. 1, Passio Andreac, I.ipsiae, 1898, p. 13 sq. 910 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE et mors ei ultra non dominabitur (Rom. vi, 9), tamen in semetipso immortaliter atque incorruptibiliter vivens, pro nobis iterum in hoc mysterio sacrae oblationis immolatur. Ejus quippe ibi corpus sumitur, ejus caro in populi salutem partitur, ejus sanguis non jam in manus infidelium, sed in ora fidelium funditur. Hinc ergo pensemus quale sit pro nobis hoc sacrificium, quod pro absolutione nostra passionem uni­ geniti Filii semper imitatur. Quis enim fidelium habere dubium pos­ sit, in ipsa immolationis hora ad sacerdotis vocem coelos aperiri, in illo Jesu Christi mysterio angelorum choros adesse, summis ima soci­ ari, terrena coelestibus jungi, unumque ex visibilibus atque invisibili­ bus fieri?” (M.L. 77, 425-428). Hom. in Evang., 1. 2, hom. 37, 7: “Mittamus ad hunc [Deum] legationem lacrymas nostras, mittamus misericordiae opera, mactemus in ara ejus hostias placationis. . . Mittamus ad hunc, ut diximus, lega­ tionem nostram, flendo, tribuendo, sacras hostias ofierendo. Singu­ lariter namque ad absolutionem nostram oblata cum lacrymis et be­ nignitate mentis sacri altaris hostia suffragatur, quia is qui in se resurgens a mortuis jam non moritur, adhuc per hanc in suo mysterio pro nobis iterum patitur. Nam quoties ei hostiam suae passionis offeri­ mus, toties nobis ad absolutionem nostram passionem illius reparamus” (M.L. 76, 1278 sq.). ISIDORUS HISP. (t 636), Etym. 6, 19, cit. in art. praec. (p. 787). BEDA (t 735), Hom. 14: “‘Qui dilexit nos ... et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo’ (Apoc. 1). Non solum autem lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo, quando sanguinem suum dedit in cruce pro nobis, vel quando unusquisque nostrum mysterio sacro­ sanctae passionis illius baptismo aquae ablutus est, verum etiam quo­ tidie tollit peccata mundi. Lavat itaque nos a peccatis nostris quotidie in sanguine suo, cum ejusdem beatae passionis ad altare memoria replicatur, cum panis et vini creatura in sacramentum carnis et san­ guinis ejus ineffabili Spiritus sanctificatione transfertur: sicque corpus et sanguis illius non infidelium manibus ad perniciem ipsorum funditur et occiditur, sed fidelium ore suam sumitur in salutem” (M.L. 94, 75). LITURGIAE, tam Orientales quam Occidentales, utut inter se ritibus et verbis discrepantes, omnes in hoc conveniunt ut sacrificalem Missae rationem exhibeant, nec minus clare quam ipse Canon Missae romanae, quem Protestantes ea ratione reiecerunt “quia, ut ait Luthe­ rus, in eo omnia fere sonant ac olent oblationes”.74 '‘Apud Bcllarminum, De Euch., S, SI. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 911 Generale schema canonis omnium liturgiarum ad hoc reducitur:75 Missa vocatur sacrificium, holocaustum, oblatio, immolatio. Victima saepe dicitur Agnus. Christus dicitur institutor, sacerdos et victima. Confertur hoc sacrificium cum sacrificiis A.L. Affirmatur praesentia Angelorum. Fit distinctio inter immolationem victimae et eius partici­ pationem seu communionem. Affirmatur effectus propitiationis pro vivis et defunctis. Sufficiat citare duo antiquiora documenta™ scilicet Constitutiones Apostolorum (circa a. 400; non uno tamen tempore sed paulatim exaratae), quarum lib. 8, cap. 5 est, de judicio peritorum, antiquissi­ mum documentum (quoad eius essentiam ex primo saeculo descen­ dens) ac fons et origo ceterarum liturgiarum, et Anaphora seu oratio oblationis Serapionis (Ex Sacramentario Serapionis [episc. Thmuensis in inferiori Aegypto, circa a. 339-360]), quae de facto est antiquissi­ mus Canon Missae hucusque notus, quaeque exhibet fidem ecclesiae aegyptiacae (aliae autem formulae liturgicae antiquiores descendunt ex ecclesia syriaca). CONSTITUTIONES APOSTOLORUM, 1. 8, c. 12-14: “Poscimus te, ut super haec dona in conspectu tuo proposita placate respicias . . . atque supra hoc sacrificium mittas sanctum tuum Spiritum ... ut exhibeat panem hunc corpus Christi tui, et calicem hunc sanguinem Christi tui, quo participes illius, ad pietatem confirmentur, remissionem peccatorum consequantur. . . Episcopus . . . tribuat oblatam dicens: Corpus Christi; et qui recipit, respondeat, Arnen; diaconus vero teneat calicem, ac tradendo dicat: Sanguis Christi, calix vitae, et qui bibit, Arnen respondeat. . . Cumque universi et universae communicaverint, accipientes diaconi, quae supersunt, inferant in pastophoria. Et diaco­ nus, quando qui psallit fecerit finem, pronuntiet: ‘Percepto pretioso corpore et pretioso sanguine Christi, agamus gratias’ ” (M.G. 1, 1104. 1109; cf. supra in p. 128 sq.). ANAPHORA SERAPIONIS, 3 sq.: “Imple etiam hoc sacrificium virtute tua et communicatione tua. Tibi enim obtulimus hoc sacrificium vivum, oblationem incruentam. “Tibi obtulimus hunc panem, similitudinem corporis Unigeniti. Hic panis sancti corporis est similitudo, quoniam ‘Dominus lesus Christus, in qua nocte tradebatur, accepit panem ac fregit deditque discipulis suis dicens: Accipite et manducate, hoc est corpus meum, quod pro vobis frangitur’ in remissionem peccatorum. Propterea et nos ‘similitu" Cf. Franzelin, Dc Euch., thes. 28,1. "Pesch, De Euch., prop. 68, refert excerpta praecipuarum liturgiarum utriusque tedesiae. 912 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE dinem mortis’ celebrantes panem obtulimus, et deprecamur: per hoc sacrificium reconciliare nobis omnibus et propitiare, ‘Deus veritatis’. Et sicut hic panis dispersus erat supra montes et collectus factus est in unum, ita et Ecclesiam tuam sanctam collige ex omni gente et omni terra et omni urbe et vico et domo et redde unam vivam catholicam Ecclesiam. “Obtulimus etiam calicem, similitudinem sanguinis, quoniam ‘Domi­ nus lesus Christus accepit calicem, postquam cenavit, et dixit’ disci­ pulis suis: ‘Accipite, bibite, hoc est novum testamentum, quod est sanguis meus, qui pro vobis effunditur in remissionem peccatorum’. Propterea obtulimus etiam nos calicem similitudinem sanguinis adhibentes. “Adveniat, ‘Deus veritatis’, sanctum tuum Verbum super hunc panem, ut panis fiat corpus Verbi, et super hunc calicem, ut calix fiat sanguis Veritatis. Et fac, ut omnes communicantes remedium vitae accipiant ad curandum omnem morbum et ad confortandum omnem profectum et virtutem non in condemnationem, ‘Deus veritatis’, neque in contumeliam et opprobrium’’ (Kirch, Enchir. hist, eccl., 478 sq.). Confirmatur argumentum Traditionis ex plenissimo consensu eccle­ siae schismaticos orientalis, in qua nunquam dubitatum est de vera et propria ratione sacrificii in Missa oblati. Ad rem Jugie: “Totam hanc doctrinam [de sacrificio Missae] ab antiquis Patribus traditam intemeratam servaverunt Byzantini posteri­ ores retinentque Graeco-Russi moderni, quin illam novis speculationi­ bus notabiliter ditarint vel magnopere ampliarint. Ritus tamen liturgicos doctis commentationibus quidam explanarunt, ut ostenderent sacram liturgiam esse quandam totius oeconomiae seu mysterii salutis recapitulationem et quasi repraesentationem. Praeterea, saeculo xii, duae de missae sacrificio controversiae Byzantii subortae sunt," ex quibus tum sacrificii veritas, tum modus immolationis aliquatenus illustrantur”.78 Probatur 3. EX RA T10NE. 1. In Missa nihil desideratur ex his quae in art. praec. diximus requiri ad rationem sacrificii. Habetur enim oblatio rei sensibilis, seu corporis et sanguinis Christi sub sensibilibus speciebus panis et vini. Non deest immolatio seu immutatio realis, quamvis mystica (cuius indoles determinabitur infra in art. 47), ipsius rei oblatae. Utraque "Scilicet: an Christus obtulerit sacrificium sibimetipsi vel aliis personis SS. Trinitatis, et an corpus Christi durante sacrificio ponatur in statu passibilitatis. ” Theol. Orientalium, t. 3, Parisiis, 1930, p. 313. DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 913 fit a legitimo ministro seu a sacerdotibus a Christo deputatis illis verbis Hoc facite in meam commemorationem”. Maximus Dei honor conse­ quitur ex dignitate rei quae offertur aptissimeque universale Dei domi­ nium significatur. 2. Cum sacrificium sit supremus actus religionis seu supremus modus reverendi Deum eiusque dominium agnoscendi, sacrificium est de essentia ipsius religionis ita quod, ut docet S. Thomas (2-2, q. 85. a. 1, ad 1; a. 2; C. Gent. 3, 120), ipsum sit de iure naturae et, ut ait Augustinus, “in nullum . . . nomen religionis, seu verum, seu falsum, coagulari homines possunt, nisi aliquo signaculorum vel sacramen­ torum visibilium consortio colligentur” (Contra Faustum, 19, 11, M.L. 42,355). Necesse igitur fuit ut Christus, qui non venit ordinem naturae nec legem mosaicam destruere sed perficere et complere, novam condendo religionem novo sacrificio eam dotaret, eaque fortiori ratione quo per­ fectior haec religio esse ostenditur. Confirmatu)· tum ex comparatione cum antiquo testamento, quod, licet inperfectius, sua sacrificia possidebat quae praeterea erant figurae novae legis, tum ex comparatione inter sacrificium et sacramenta, si enim in nova lege dantur sacramenta non est ratio cur non sit et sacrificium, cum praeterea sacramenta (donum Dei ad homines) et sacrificium (oblatio hominis ad Deum) sese mutuo compleant, ut duo elementa eiusdem religionis, et sacrificium magis quam sacramentum participet rationem religionis, quae essentialiter consistit in officio hominis ad Deum. Hae rationes sic proponuntur in Schemate examini Patrum Tridcntinorum proposito: “Necessarium fuisse dicendum est. salutare hoc Eucharistiae sacri­ ficium nobis a Domino relinqui, ut eo ipso praeter reliqua sacramenta meritum passionis eius non uni aut alteri tantum homini, sed universae etiam Ecclesiae prodesset, atque ut in ipsa perfectissima Christi lege visibile externumque sacrificium inveniretur, quo fideles Dei opem et auxilium implorare atque adeo impetrare possent. Nam si ante Christi adventum per ea sacrificia, quae futuram redemptionem praesigna­ bant, patrum, qui per fidem in ipsum Redemptorem ferebantur, spes excitabatur, qua quidem erecti utilitatem passionis eius in se traducere potuerunt: multo quidem magis decuit, hoc Missae sacrificium, quod non offerendum, sed oblatum in cruce Dominum significat atque com­ prehendit beneficium mortis eius, christianis omnibus conferri.”7J :’Apud Tlteiner, Acta Cone. Trid., t. 2, p. 74. 914 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Exinde apparet unitas et harmonia Providentiae Divinae, copulantis utrumque salutis testamentum in Christo non solum per fidem et sacra­ menta, sed etiam ac praesertim per sacrificium. Passio quippe Christi, peracta in cruce in sacramento humanitatis eius et oblata in sacrificio pretiosissimi corporis, erat et operabatur in fide, sacramentis et sacri­ ficiis antiquae legis ad modum finis et tanquam in signis futuri, in fide vero, sacramentis et sacrificio novae legis est et operatur ad modum efficientis et praesentis realitatis. Sic tria sacrificia ad unam Christi oblationem, supremam Dei laudem et hostiam humanae salutis, quodammodo reducuntur, quae in sacrificio legali figuratur, in ara crucis peragitur, in sacrificio Missae mystice renovatur (cf. q. 75, a. 1). OBICIES per cultum spiritualem N.T. evacuari cultum figuralem et caeremonialem A.T. Rcsp. Negatur assertum, quia cultus N.T. nondum refertur ad rem perfecte praesentem, quemadmodum cultus beatorum in coelo. Ad rem 5. Thomas, 1-2, q. 103, a. 3: “Omnia praecepta caeremonialia veteris legis ad cultum Dei sunt ordinata . . .; exterior autem cultus proportionari debet interiori cultui, qui consistit in fide, spe et charitate. Unde secundum diversitatem interioris cultus debuit diversificari exterior cultus. “Potest autem triplex status distingui interioris cultus: unus quidem secundum quem habetur fides et spes de bonis caelestibus et de his per quae in caelestia introducimur; de utrisque quidem sicut de quibus­ dam futuris; et talis fuit status fidei et spei in veteri lege. Alius autem est status interioris cultus, in quo habetur fides et spes de caelestibus bonis sicut de quibusdam futuris, sed de his per quae introducimur in caelestia, sicut de praesentibus, vel praeteritis; et iste est status novae legis. Tertius autem status est in quo utraque habentur ut praesentia, et nihil creditur ut absens, neque speratur ut futurum; et iste est status beatorum. In illo ergo statu beatorum nihil erit figurale ad divi­ num cultum pertinens, sed solum ‘gratiarum actio et vox laudis’; et ideo dicitur Apocal. xxi, 22, de civitate beatorum: ‘Templum non vidi in ea; Dominus enim Deus omnipotens templum illius est et Agnus’. “Pari igitur ratione caeremoniae primi status, per quas figurabatur et secundus, et tertius, veniente secundo statu, cessare debuerunt, et aliae caeremoniae induci, quae convenirent statui cultus divini pro tempore illo in quo bona caelestia sunt futura; beneficia autem Dei, per quae ad caelestia introducimur, sunt praesentia.” OBICIES praecipue cum Protestantibus sacrificium Crucis evacuare DE EXISTENTIA SACRIFICII MISSAE 915 necessitatem imo convenientiam alterius sacrificii in nova lege, cum in cruce completa sit redemptio et satisfactio pro omnibus hominibus eisque bona omnia impetrata et acquisita sint, juxta illud ad Hebr. 10, 14 "Una oblatione consummavit in sempiternum sanctificat os”. RESPONDETUR. 1. Finis praecipuus et essentialis sacrificii non est propitiatio (satis­ factio et impetratio), sed laudatio seu glorificatio Dei; propitiatio vero est finis secundarius et consequens. Unde etiam si per sacrificium crucis omni modo extingueretur debitum peccati, ac inde evacuaretur necessi­ tas alterius sacrificii in ratione propitiatorii, adhuc maneret necessitas sacrificii qua talis in sua essentiali ratione latreutica. Unde inepte con­ fundunt Protestantes rationem sacrificii cum ratione propitiationis. Ceterum, ut occurratur instantiae adversariorum, glorificatio sacri­ ficalis debet Deo reddi perpetuo ac per ritum publicum et solemnem. sacrificium autem crucis dici nequit ritus publicus qui in Ecclesia perpetuetur. 2. Ipsa satisfactio et impetratio in cruce consummata nequaquam ex­ cludit media applicationis ipsius ad singulos homines, qualia sunt sac­ ramenta et sacrificium, et a fortiori non excludit tale sacrificium quod sit veluti repraesentatio, seu actualis praesentatio, ipsius oblationis crucis. Unde sacrificium Missae “minime derogat . . . [sacrificii crucis] perfectioni; sed magis manifestat illam fuisse universalissimam: quam proinde oportuit determinari per alias causas magis particulares, ut sunt sacramenta, et sacrificia. Sicut non fuit contra perfectionem, et sufficientiam sacrificii crucis, quod in veteri lege fuerint vera, et propria sacrificia: nec est contra perfectionem redemptionis per Christum, quod applicetur nobis per usum sacramentorum: nec denique est contra per­ fectionem summam Dei in agendo, quod secum admittat concursum causarum secundarum tam universalium, quam particularium.’"''’ 3. Si sacrificium crucis excluderet sacrificium Missae, excluderet similiter tum sacrificia antiquae legis, nam etiam in illa lege omnis satisfactio et impetratio proveniebat ex futura passione Christi, tum sacramenta N.L., tum totus cultus Ecclesiae, necnon satisfactiones et orationes fidelium, nam Christus, in terris vivens et maxime in cruce moriens, perfectissimum cultum Deo exhibuit. 4. Directus scopus Apostoli in ep. ad Hebraeos non est comparare cultum Ecclesiae cum cultu Mosaico aut cum sacrificio crucis, sed sacwSalmanlicenses, De Euch., disp. 13, dub. 1, § 3, n. 12, Parisiis, 1SS2, p. 768, 916 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE rificia legalia cum sacrificio crucis. Opponit autem Apostolus efficaciam unius sacrificii crucis inefficaciae multiplicatorum sacrificiorum lega­ lium, haneque inefficaciam deducit non jormaliter ex ipsa istorum mul­ tiplicatione sed ex ratione quare illa repeti oportebat, quia scilicet post oblationem uniuscuiusque ex illis sacrificiis adhuc manebat “conscien­ tia peccati”, cum nondum esset exhibita satisfactio pro peccatis quae non “sanguine taurorum et hircorum auferri possunt” sed tantum “per oblationem corporis Jesu Christi” (10, 1-10). Cum ergo immediate (10, 14. 18) subiungit: “Una . . . oblatione consummavit in sempiternum sanctificatos. . . Ubi autem . . . [pecca­ torum] remissio, jam non est oblatio pro peccato”, non intendit Apos­ tolus excludere repetitionem cuiuslibet sacrificii, sed illius tantum quod supponeret remissionem vel nondum esse factam, sicut supponebant sacrificia antiqua, vel saltem nondum esse completam,81 quod nullate­ nus asserimus de sacrificio Missae. Placet hunc articulum absolvere verbis duorum insignium doctorum protestantium, in quibus supra exposita argumenta catholica de existentia sacrificii Missae summatim et apte proponuntur. Lcibnitius (1646-1716) lutheranus, Syst. theol. 53: “Conveniens erat, religionem Christianam sine sacrificio non esse, et oblationem nostram in Veteris Testamenti sacrificiis tantum praefiguratam, quem­ admodum omnium dignissima et perfectissima est, ita et jugem ac perpetuam esse, cum et summi sacerdotis nostri officium sacerdotale perpetuum esse in Psalmo insinuetur.” Joannes Ernestus Grabe (1666-1711), ex lutherano anglicanus fac­ tus, in sua Adnotatione ad Irenaeum, 4, 17: “Certum est, 5. Ircnacum aliosque Patres, quorum scripta habemus, tam eos, qui viderunt Apos­ tolos quam eos, qui immediate ipsis successerunt, spectasse eucharis­ tiam velut sacrificium N.L., et obtulisse Deo Patri super altare panem et vinum ... et post consecrationem velut corpus et sanguinem mysti­ cum Jesu Christi, ad sic repraesentandum sacrificium cruentum, quod ipse fecit corporis et sanguinis sui in cnice et ad obtinendos fructus mortis suae pro iis omnibus, pro quibus oblatum est. Ceterum haec doctrina non est doctrina unius ecclesiae vel peculiaris doctoris, sed erat doctrina et praxis Ecclesiae universalis; Ecclesia eam acceperat ab Apostolis, Apostoli a Christo. Est id, quod s. Irenaeus nos docet, quod 5. Ignatius et 5. Justinus nos docuerunt ante ipsum, quod Tertul­ lianus et 5. Cyprianus nos docuerunt post. Est id, quod clare continetur in ep. s. Clementis ad corinth. . . . Utinam, quoniam plures doctores protestantes cognoverunt circa hoc punctum veram doctrinam Ecclesiae 11 Cf. Franzelin, thes. 27. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 917 apostolicae ct errorem Lut heri et Calvini, omnes convenire possent ad resolutionem reddendi majestati divinae hunc supremum honorem, qui ei debetur et ad hoc restituerent usum sacrarum liturgiarum: quas male rejecerunt, in quibus modus patet, quo Deo offerri debet hoc sanctum sacrificium.” ART. 45. Utrum Missa Sit Sacrificium Essentialiter Relativum, Seu Repraesentativum Sacrificii Crucis (cf. textus S. Thomae in Conci.). STATUS QUAESTIONIS Agitur de ESSENTIA SACRIFICII MISSAE. Ad cuius negotii caput omnino ponenda est praesens quaestio, tam­ quam fundamentum ulterioris inquisitionis et petra comparationis ex qua judicandae sunt variae ac in dies multiplicatae sententiae theologo­ rum. Quae ceterum mira sententiarum varietas apud theologos posttridéntinos, eorumque discessus a simplicitate doctrinae antiquorum, praesertim S. Thomae, non aliunde videtur provenire quam ex minus attenta consideratione huius fundamentalis veritatis, ab omnibus ad­ missa tanquam doctrina traditionalis et conciliaris. Agentes de sacrificio in genere, theologi moderni solent distinguere duplicem sacrificii significationem: alteram essentialem et inseparabi­ lem, quam vocant theologicam et moralem (significationem divini do­ minii et nostrae agnitionis eiusdem), alteram adventitiam et propriam sacrificiis praesentis oeconomiae, quam vocant typicam vel mysticam (significationem mysterii sacrificii crucis).82 Quidquid sit de valore scientifico huius distinctionis a Suaresio in­ vectae (De Euch., disp. 73, sect. 2), quaestio hic non est an in sacrificio Missae habeatur quomodolibet haec significatio mystica, nam in prae­ senti oeconomia omne sacrificium tum antiquae83 tum novae legis dicit necessariam relationem ad sacrificium crucis ex quo omnium hominum salus pependit, et signanter sacrificium eucharisticum explicita Christi intentione in passionis recordationem institutum est, sed quaeritur an talis significatio sacrificio eucharistico insit essentialiter, ita ut ipsa eius indoles sacrificalis imbibat rationem relationis seu strictius reprae­ sentationis sacrificii crucis. In qua quidem quaestione, sic generaliter proposita, nullus est nec esse potest dissensus inter theologos. “Ci. Franielin, Dc Euch., thcs. 21, n. 2; thcs. 23. uDe typicitatc antiquorum sacrificiorum confer Franzrlin, De Euch., thes. 23. 91S DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Ad reni scribit De la Taille: “Celebrationi nostrae eucharisticae in­ esse et rationem sacrificii et passionis repraesentationem; immo hinc pendere sacrificii indolem, quod habeatur imago passionis (seu immo­ latio symbolica) uno ore Patres proclamavere. Quorum sententia tam aperta est tamque nota iis qui vel extremo digito paginas illorum volu­ taverunt, ut si quis testimoniis insisteret congerendis, is nonnisi actum agere videretur.”84 Attamen ratio hunc articulum instituendi, ac testimonia Traditionis hic congerendi, capitalis est, ut supra diximus, quia ex iisdem testi­ moniis luculenter apparet quod infra (art. 47) statuetur, repraesenta­ tionem nempe sacrificii crucis non tantum essentialiter inesse sacrificio Missae sed esse ipsam eius essentiam. CONCLUSIO affirmativa. Probatur 1. EX DOCUMENTIS ECCLESIAE. Concilium (sess. 22, cit. in p. 844-847) docet sacrificium Missae non esse tantum “nudam commemorationem sacrificii in cruce peracti” (can. 3), nec esse institutum tantum ad hoc ut sacrificii crucis “memoria in fine usque saeculi permaneret”, sed ut “[sacrificium] cruentum illud semel in cruce peragendum repraesentaretur” (cap. 1), quatenus “sub signis visibilibus” (cap. 1) “Christus . . . incruente immolatur, qui in ara crucis semel se ipsum cruente obtulit” (cap. 2). Catechismus Cone. Trid., p. 2, c. 4, q. 76: “Unum ... et idem sacrifi­ cium esse fatemur, et haberi debet, quod in Missa peragitur, et quod in cruce oblatum est: quemadmodum una est et eadem Hostia, Christus videlicet dominus noster, qui seipsum in ara crucis semel tantummodo cruentum immolavit. Neque enim cruenta et incruenta Hostia, duae sunt Hostiae, sed una tantum; cujus sacrificium postquam Dominus ita praecepit: ‘Hoc facite in meam commemorationem’, in Eucharistia quotidie instauratur.” Leo XIII, Ep. ad episcopos Scotiae 25 jul. 1898: “Illud sacrificium [crucis] sacrificio eucharistico continuatur. . . Christus voluit ut sacri­ ficium semel in Cruce consummatum, perpetuum et perenne fieret. Hujus autem ratio perpetuitatis inest in sanctissima Eucharistia, quae non solum similitudinem inanem memoriamve tantum rei offert, sed veritatem ipsam, quanquam specie dissimili, proptereaque hujus sacri­ ficii efficientia, sive ad impetrandum sive ad expiandum, ex morte Christi tota fuit”. “ Mysterium Fidei. Parisiis, 1931, p. 237. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE Probatur 2. 919 EX SCRIPTURA. Christus, instituens sacrificium Missae, dixit: “Hoc jacite in meam commemorationem” (Luc. 22, 19; cf. supra, p. 873), quae verba ad commemorationem passionis referuntur, explicante S. Paulo, 1 Cor. 11, 26: “Quotiescumque enim manducabitis panem hunc, et calicem bibetis, mortem. Domini annuntiabitis, donec veniat”. Praeterea ipsa verba consecrationis, quatenus, ut probatum est in art 44 (p. 873 sqq.), continent expressiones sacrificales de praesenti (Cor­ pus quod datur, Sanguis qui effunditur), implicant relationem ad sacri­ ficium crucis, nam nonnisi in cruce realiter corpus in mortem datum est et sanguis effusus, adeoque corporis traditio et sanguinis effusio quae de Eucharistia praedicatur nequit esse nisi quaedam symbolica repraesentatio sacrificii crucis. Probatur 3. EX TRADITIONE. Relativitas sacrificii Missae multifarie exprimitur: Missa est memoriale passionis (Augustinus, Isidorus, Liturgiae). Augustinus: “Sacramentum memoriae”. Missa est passionis symbolum (Chrysostomus), sacramentum (Cy­ prianus, Augustinus), similitudo (Augustinus, Anaphora Serapionis), figura et imago (Gaudentius), imitatio (Gregorius M.), repraesentatio (Eusebius Caes.). In Missa ipsa passio offertur (Cyprianus) seu mors Christi offertur (Ambrosius), mors Domini celebratur (Maximus Taurinensis), hostia passionis offertur (Gregorius M.), redemptionis mysterium offertur (Dominica 9 post Pent.; festum SS. Redemptoris). Missa est veluti ipsa passio, nam in ea Christus jacet mactatus (Chrysostomus), offertur quasi recipiens passionem (Ambrosius), ite­ rum patitur (Gregorius M.). Missa inde est veluti idem sacrificium cum passione, ita ut ipsa sit potius commemoratio sacrificii (Chrysostomus); in Missa jugiter fit quod semel est oblatum in cruce (Faustus Reiensis). Cyprianus, Epist. 63 (cit. in p. 903 sq.), ait quod sacrificium nequa­ quam celebratur “nisi oblatio et sacrificium nostrum responderit pas­ sioni” (n. 9), imo “passio est. . . Domini sacrificium quod offerimus” (n. 17), adeoque Eucharistia est “ipsum Dominicae passionis et nos­ trae redemptionis sacramentum” (n. 14). Eusebius Caes., Demon, evang. 5, 3: “Sacerdotes . . . spirituale . . . munus obeuntes, vino ac pane, et corporis illius et salutaris sanguinis mysteria repraesentant” (M.G. 22, 368). 920 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Chrysostomus, In Hebr., hom. 17, 2 sq. (cit. in p. 906), ait oblatio­ nem nostram consistere non in renovatione mortis Christi sed in eius revocatione, ex quo fit ut nostrum sacrificium sit unum cum sacrificio crucis: “Offerimus quidem; sed eius mortem revocamus in memoriam. . . . Quamobrem unum est sacrificium. . . Non aliud sacrificium . . . sed idem semper jacimus; potius autem commemorationem jacimus sacrificii.” In Matth., hom. 82, 2, ait: “Si enim mortuus Jesus non esset, cujus symbola forent ea quae [in Missa] peraguntur?” (M.G. 57, 739). De proditione Judae, hom. 2, 5: “Ad hostiam (θυσίαν) accedis tre­ mendam et sanctam, verere argumentum illius oblationis (προσφοράς): mactatus (ίσφαγμίνο<;') jacet Christus. Et quamobrem est mactatus (ί’σφάγτ/)? Qua de causa? ut pacificaret ea quae in coelo sunt et ea quae in terra; ut etiam angelis te faceret amicum” (M.G. 49, 383). Ambrosius, De excessu fratris sui Satyri, 2, 46: “Mortem ejus [i.e. Christi] offerentes praedicamus” (M.L. 16, 1385). De officiis min. 1, 238: “Ante agnus offerebatur, offerebatur et vitu­ lus, nunc Christus offertur: sed offertur quasi homo, quasi recipiens passionem” (M.L. 16, 100 sq.). Gaudentius Brixiensis, Serm. 2 in Exod. (cit. in p. 906), ait “vinum . . . in figura Passionis ejus offerri” et Christum “voluisse animas pre­ tioso sanguine suo sanctificari per imaginem propriae Passionis”. Augustinus, Contra Faustum 20, 18. 21: “Verum sacrificium, quod uni vero debetur Deo, quo ejus altare solus Christus implevit, in vic­ timis pecorum imitata daemonia sibi arroganter exposcunt. . . Hebraei autem in victimis pecorum, quas offerebant Deo, . . . prophetiam cele­ brabant futurae victimae, quam Christus obtulit. Unde jam christiani peracti ejusdem sacrificii memoriam celebrant, sacrosancta oblatione et participatione corporis et sanguinis Christi. . . In Psalmis canitur: ‘Sacrificium laudis glorificabit me’. . . Hujus sacrificii caro et sanguis ante adventum Christi per victimas similitudinem promittebatur; in passione Christi per ipsam veritatem reddebatur; post ascensum Christi per sacramentum memoriae celebratur. . . [Sacrificia Hebraeorum offerebantur] vero uni Deo, ut ei offerretur similitudo promittens veri­ tatem sacrificii, cui erat offerenda [in Missa] ipsa reddita [a Christo] veritas in passione corporis et sanguinis Christi” (M.L. 42, 382. 385. 386). De civ. Dei, 10, 20 (cit. in p. 907), ait de sacrificio crucis: “Cujus rei sacramentum quotidianum esse voluit Ecclesiae sacrificium”. Epist. 98, 9 (cit. in p. 908), ait Missam recte dici Christi immolatio­ nem ex eo quod sit similitudo verae immolationis crucis. Maximus Taurinensis, Serm. 77: “Convenienter igitur, et quasi pro DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 921 quodam consortio, ibi martyribus sepultura decreta est, ubi mors Do­ mini quotidie celebratur . . ut qui propter mortem ejus, mortui fu­ erunt, sacramenti ejus mysterio quiescant. Non immerito,inquam, vehit consortio quodam illic occisi [aliter: occisis] est tumulus constitutus, ubi occisionis dominicae membra ponuntur; ut quos cum Christo unius passionis causa devinxerat, unius etiam loci religio copularet’’ (M.L·. 57, 690). Faustus Reiensis, Horn, de corp, et sang. Dom. (cit. in p. 909), ait institutionem Eucharistiae fuisse necessariam “ut coleretur vel jugiter. juge per mysterium, quod semel ofiercbatur in pretium”. Gregorius M., Hom. 37 in Evang., 7 (cit. in p. 910), ait in Missa Christum “in suo mysterio pro nobis iterum pati” nosque “ei hostiam suae passionis offerre”. Dial. 4, 58 (cit. ibid.), ait “hoc sacrificium . . . passionem unigeniti Filii semper imitari”. Isidorus Hisp., Etym. 6, 19 (cit. in p. 787), ait sacrificium eucharis­ ticum “consecrari in memoriam pro nobis dominicae passionis”. Quaest. in Vet. Test., In Lib. Jud. 3, 4, vocat Missam “sacrificium . . . domini­ cae passionis” (M.L. 83, 382). Liturgiae. In omnibus liturgiis exprimitur relatio sacrificii Eucharistiae ad sac­ rificium crucis, signanter in oratione quae sequitur consecrationem (lira/m/ais'). In Constitutionibus Apost. 12 (cit. in p. 128 sq.) anamnesis habet: “Itaque memores passionis ejus et mortis . . . offerimus tibi . . . panem hunc et calicem hunc ... et poscimus te, ut . . . supra hoc sacrificium mittas Sanctum tuum Spiritum”. In Anaphora Serapionis, 3 sq. (cit. in p. 911 sq.) legitur: “Propterea et nos similitudinem mortis celebrantes panem obtulimus, et depreca­ mur: per hoc sacrificium reconciliare nobis”. In Canone Missae Romanae anamnesis legit: “Vndc et memores . . . ejusdem Christi Filii tui Domini nostri tam beatae passionis . . . offeri­ mus .. . hostiam puram”. Missale Romanum, Domin. 9 post Pent., Secreta: “Concede nobis, quaesumus, Domine, haec digne frequentare mysteria: quia, quoties hujus hostiae commemoratio celebratur, opus nostrae redemptionis exercetur.” Ibid., Festum Prêt. Sanguinis D.N.J.C., Secreta: “Per haec divina mysteria, ad novi, quaesumus, testamenti mediatorem Jesum acceda­ mus: et super altaria tua, Domine virtutum, aspersionem sanguinis melius loquentem, quam Abel, innovemus.” 922 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Ibid., Festum Sacr. Lanceae et Clavorum D.N.J.C. (pro aliquibus locis), Postcommunio: “Domine Jesu Christe, qui temetipsum in Cruce holocaustum immaculatum et spontaneum Deo Patri obtulisti: quae­ sumus; ut ejusdem sacrificii oblatio veneranda indulgentiam nobis ob­ tineat, et gloriam sempiternam”. Ibid., Festum SS. Redemptoris (pro aliquibus locis), Secreta: “Sus­ cipe, quaesumus, Domine, oblatum redemptionis aeternae myste­ rium. . Probatur 4. EX CONSENSU THEOLOGORUM. Patrum doctrina expressius traducitur in sententiis theologorum. Verbum “repraesentatio” praefertur ac saepius recurrit (Durandus Troarnensis, Algerus, Petrus Venerabilis, Ratramnus, Stephaniis Au­ gust., Lombardus, Petrus Pictaviensis, Balduinus, Halensis, S. Thomas, moderni). Idipsum quod in Cruce actum est renovatur et iteratur in mysterio et commemoratione (Paschasius, Ratramnus, Stephaniis August.). Jux­ ta Rupertum “totius sacrificii [Missae] summa est passio”. Oblatio et immolatio semel facta in cruce alio modo vel ratione ite­ ratur (Algerus, Lombardus), seu “imaginario actu passionis et mortis fit” (Algerus), vel quatenus Christus est “non passus, sed quasi pati repraesentatus” (Algerus), vel “sacramentali repraesentatione” (Bandinus), vel “immolatione significationis et repraesentationis” (Baldui­ nus), vel quatenus “celebratur mysterialiter Christi passio” (Albertus M.), seu quatenus corpus et sanguis Christi simul sed seorsim sub separatis signis consecrantur et offeruntur (S. Thomas). Ratio quare Missa dicitur immolatio et sacrificium est quia in ca habetur similitudo seu repraesentatio passionis (Guitmiindus, Lombar­ dus, Petrus Pict., S. Thomas). Haec ratio similitudinis seu repraesentationis est quid insitum et es­ sentiale celebrationi (Guitmiindus, Florus diaconus). Unde sacrificium Missae est “jormalitcr” ipsum signum sacrificii Crucis (Waldensis), est “repraesentativum sacrificium” (Gropper), est sacrificium essen­ tialiter relativum (Pesch, Diekamp, Hervé, alii moderni frequenter). Paschasius Radbertus, Expositio in Matth., 1. 12, in c. 26: “Hoc . . . habet hoc mysterium mortis Christi, in commemoratione, quod habuit caro Christi et sanguis semel in passione” (M.L. 120, 894). Idem, Epist. ad Frudegardum: “Ipsa responsio, quando interrogati confitemur Christum quotidie in mysterio immolari, ad celebrationem pertinet sacramenti, quod semel factum est quando immolatus est pro salute mundi in seipso. Ac per hoc quia sic credimus spiritualiter fieri, DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 923 nec istud est sine ipso quod tunc gestum est in sacramento; nec illud reiteratur in jacto ut moriatur Christus, sed immolatur pro nobis quo­ tidie in mysterio, ut percipiamus in pane quod pependit in cruce, et bibamus in calice quod manavit ex Christi latere” (ibid., 1354 sq.)· Durandus Troarnensis, Lib. de corp, et sang. Christi, pars 5, n. 11: “Quis igitur neget id similitudinem jure dici, seu figziram, quod Unige­ niti passionem, quae semel praecessit, repraesentat?” (M.L. 149.1392). Guitmundus Aversanus, De corp, et sang. Christi veritate in Euch. 1 : “Immolari quotidie dicitur Christus propter simililudinem passionis” (M.L. 149, 1434). Idem, ibid. 2: “Quoties celebratio corporis et sanguinis Domini agi­ tur, non equidem Christum iterum occidimus, sed mortem ejus in ipsa et per ipsam celebrationem memoramus. . . Si quis dicat: Celebratio Dominici corporis est dominica passio, tanquam carnaliter sentiens a nobis repellitur. Non est enim celebratio ipsa dominica passio, sed do­ minicae passionis jam peractae significativa commemoratio” (M.L. 149, 1455). ALGERUS LE0DIENS1S, De sacr. corp, et sang. Dom. 1, 16: ‘No­ tandum ergo quia quotidianum nostrum sacrificium idem ipsum dicit cum eo quo Christus semel oblatus est in cruce, quantum ad eamdem veram hic et ibi corporis Christi substantiam; quod vero nostrum quo­ tidianum illius semel oblati dicit esse exemplum, id est figuram vel for­ mam, non dicit ut hic vel ibi essentialiter alium Christum constituat, sed ut eumdem, in cruce semel, in altari quotidie, alio modo immolari et offerri ostendat: ibi in veritate passionis qua pro nobis occisus est, hic in figura et imitatione passionis ipsius, qua Christus non iterum vere patitur, sed ipsius vere memoriae passionis quotidie nobis iteratur. . . Non ergo est in ipsius Christi veritate diversitas, sed in ipsius immo­ lationis actione, quae, dum veram Christi passionem et mortem qua­ dam sua similitudine figurando repraesentat, nos ad imitationem ipsius passionis invitet et accendat” (M.L. 180, 786). Ibid.: “Non manifeste, sed invisibiliter est in sacramento quotidie, non passus, sed quasi pati repraesentatus” (ibid., 787). Ibid.: “Hanc autem immolationem, non vero, sed imaginario actu passionis et mortis fieri, et tamen veram salutem operari, testatur Gre­ gorius in 4o libro Dialogorum. . . Quamvis ergo non dixerit: ‘passionem Unigeniti operatur vere’, sed ‘imitatur’ imaginarie, tamen testatur illam victimam nos vere ab aeterno interitu salvare” (ibid., 788). Petrus Venerabilis, Tract, adv. Petrobrusianos: “Neque enim ibi Christus, ut olim, dolores aut mortem patitur, cum tamen immolari dicatur. Dicitur autem immolari, cum, licet inviolabiliter, in altari 924 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE frangitur, dividitur, comeditur, cum, his et quibusdam aliis signis, in quantum fieri potest, mors Domini maxime repraesentatur” (M.L. 189, 812). Florus diaconus, Opusc. de expos, missae, 4: “Illius ergo panis et calicis oblatio mortis Christi est commemoratio et annuntiatio: quae non tam verbis quam mysteriis ipsis agitur, per quae nostris mentibus mors illa pretiosa altius et fortius commendatur” (M.L. 119, 54). Gerardus Cameracensis (cit. in p. 828 sq.) ait Christum “semel . . . passum, semel mortuum, quotidie in Ecclesia nobis pati, quotidie nobis won, dum ... salutaria corporis ejus et sanguinis mysteria renovantur.” Ratramnus, De corp, et sang. Dom. 38: “Non enim quod quotidie in seipso patiatur, quod semel fecit. Exemplum autem nobis reliquit quod in mysterio Domini corporis et sanguinis quotidie credentibus praesentatur, ut quisquis ad illud accesserit noverit se passionibus ejus sociari debere, quarum imaginem in sacrrs mysteriis praestolatur. . . Celebratur tamen haec eadem oblatio singulis per fideles diebus, sed in mysterio, ut, quod Dominus Jesus Christus semel se offerens adimple­ vit, hoc in ejus passionis memoriam quotidie geratur per mysteriorum celebrationem” (M.L. 121, 143 sq.). Rupertus Tuitiensis, In Ezech., 1. 2, c. 27: “Totum quippe altaris Christi sacramentum de ligno constat vivificae crucis, quia totius sacri­ ficii [quod in Euch. offertur] summa est passio ejus qui pro omni mundo semetipsum super lignum crucis sacrificavit” (M.L. 167, 1488). Stcphanus Augustodimensis, Tract. De sacr. altaris, 13: “Immolatio iteratur: non Christus occiditur, sed ipso praesente passio ejus reprae­ sentatur. .. Offerimus ei [Deo] calicem salutaris sacrificii quo redemp­ ti, quo liberati, sed etiam salvati habentes beatam spem resurgendi cum animarum salute et corporum incorruptione” (M.L. 172, 1290). PETRUS LOMBARDUS, Sent., 1. 4, dist. 12, n. 7: “Post haec quaeritur si quod gerit sacerdos proprie dicatur sacrificium vel immo­ latio, et si Christus quotidie immoletur, vel semel tantum immolatus sit. /\d hoc breviter dici potest, illud quod offertur et consecratur a sacerdote vocari sacrificium et oblationem, quia memoria est et reprae­ sentatio veri sacrificii et sanctae immolationis jactae in ara crucis. Et semel Christus mortuus in cruce est, ibique immolatus est in semetipso; quotidie autem immolatur in sacramento, quia in sacramento recordatio fit illius quod jactum est semel” (M.L. 192, 866). Bandinus, Sent., 1. 4, dist. 12: “Dicitur autem hoc sacrificium immo­ latio Christi. Immolatur enim Christus quotidie, non essentia sui, quia semel mortuus est, et jam non moritur, sed sacramentali repraesenta­ tione” (M.L. 192, 1097). DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 925 Petrus Pictaviensis, Sent., 1. 5, c. 13: “Item quaeritur an sit vera immolatio quae quotidie fit in altari a sacerdote, et an quotidie immo­ letur Christus, quotidie occidatur, et ita non sufficiat una mors Christi Ad quod dicendum quod immolatur Christus in sacramento, et illa im­ molatio non ob aliud dicitur immolatio, nisi quia repraesentat veram immolationem quae semel facta est expansis manibus in cruce. Sicut pictura repraesentat id cujus est imago, et sicut imago nomine rei quam significat dicitur, ut imago Achillis dicitur Achilles: ita immolatio illa nomine verae immolationis quae semel facta est nuncupatur’’ (M.L. 211, 1256). Balduinus Cantuariensis, De sacr. altaris: “Quaeritur etiam utrum debeat concedi quod Christus quotidie immoletur. . . Immolatio haec non est occisionis, sed significationis et repraesentationis” (M.L. 210. 647). Alex. Halensis, Summa, p. 3, q. 55, m. 4, a. 8, ad 2: “Sacrificium Christi ad nostram redemptionem duplex fuit, spirituale et corporale. Spirituale fuit sacrificium devotionis et amoris salutis humani generis, quod sacrificium obtulit in mente. Corporale fuit sacrificium mortis, quam sustinuit in cruce, vel quae repraesentatur in sacramento sub panis specie” (Venetiis, 1575, t. 3, fol. 213, col. 1). Ibid., p. 4, q. 10, m. 7, a. 3: “Collatio gratiae majoris efficaciae vel minoris non est causa quare corpus Christi est praesentialiter in hoc sacramento, sed repraesentatio divinae passionis cum iteratione oblatio­ nis, qua ipse praesens corporaliter Patri offerebatur: quoniam non posset oblatio iterari, nisi praesens esset in sacramento cujus oblatio in ipso iteratur. In hoc est differentia hujus sacramenti a sacramentis quibus significabatur haec oblatio ante legem Evangelii: quia in illis offerebatur in figura; in hoc sacramento offertur ipse in se” (ibid., fol. 194, col. 1). Albertus M., De sacr. Euch., dist. 6, tract. 1, c. 1, n. 3: “Tertia causa, quam habet in quantum est commemoratio Christi passionis, est quod in ipso celebratur mystcrialiter Christi passio, quae semper debet esse nobis prae oculis” (Miscellanea operum, Lugduni, 1651, t. 21, p. 93). In 4 Sent., dist. 13, a. 23: “Ulterius quaeritur: Quare dicatur im­ molatio vel sacrificium? Ad hoc dicendum quod Christus omni die verissime immolatur, cum sacrificium offertur Deo. Immolatio enim dicit actum oblationis ex parte rei oblatae; et sacrificium dicit eumdem actum ex parte effectus. Unde, cum ex parte rei oblatae semper maneat oblatio pro nobis oblata et offerenda, semper immolamus et semper sacrificamus. Non est autem ita de crucifixione: haec enim dicit non actum rei oblatae, sed potius actum iniquum Judaeorum, vel passionem 926 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE prout est ab eis illata: sic autem non fuit iteranda; et ideo non est simile. . . Immolatio nostra non tantum est repraesentatio [i.e. nudum signum], sed immolatio vera, id est, rei immolatae oblatio per manus sacerdotum: unde duo dicit, scilicet rem occisam, et oblationem: quia immolatio proprie est oblatio occisi ad cultum Dei; et quoad oblatio­ nem, non est repraesentatio tantum, sed verus actus offerendi. Sic au­ tem non est de occisione et crucifixione” (ibid., t. 16, p. 209). S. THOMAS. 3 p., q. 73, a. 4: “Hoc sacramentum habet . . . significationem . . . respectu praeteriti, inquantum scilicet est comnicmorativum dominicae passionis, quae fuit verum sacrificium . . ., et secundum hoc nominatur sacrificium”. Ibid., ad 3: “Hoc sacramentum dicitur sacrificium, inquantum re­ praesentat ipsam passionem Christi; dicitur autem hostia, inquantum continet ipsum Christum, qui est hostia salutaris, ut dicitur Ephes, v.” q. 79, a. 7: “Hoc sacramentum non solum est sacramentum, sed etiam est sacrificium. Inquantum enim in hoc sacramento repraesenta­ tur passio Christi, qua Christus ‘obtulit se hostiam Deo’, ut dicitur Ephes, v, habet rationem sacrificii”. q. 83, a. 1: “Duplici ratione celebratio hujus sacramenti dicitur im­ molatio Christi: primo quidem quia, sicut dicit Augustinus ad Simplicianum [1. 2, q. 3], ‘solent imagines earum rerum nominibus appellari quarum imagines sunt; sicut cum intuentes tabulam aut parietem pic­ tum, dicimus: Ille Cicero est, et ille Sallustius.’ Celebratio autem hujus sacramenti, sicut supra dictum est (qu. Ixxix, art. 1): imago quaedam est repraesentativa passionis Christi, quae est vera ejus immolatio. Et ideo celebratio hujus sacramenti dicitur Christi immolatio. . . Alio modo quantum ad effectum passionis Christi, quia scilicet per hoc sac­ ramentum participes efficimur fructus dominicae passionis. . . Quantum igitur ad primum modum poterat dici Christus immolari etiam in figuris veteris Testamenti. Unde et Apoc. xiii, 8 dicitur: ‘Quorum nomina non sunt scripta in libro vitae Agni, qui occisus est ab origine mundi’. Sed quantum ad secundum modum, proprium est huic sacramento quod in ejus celebratione Christus immoletur.” Ibid., ad 1: “Sicut Ambrosius ibidem [In ep. ad Hebr., c. 10] dicit, ‘una est hostia,’ quam scilicet Christus obtulit, et nos offerimus, ‘et non multae, quia semel oblatus est Christus.’ Hoc autem sacrificium exem­ plum est illius. Sicut enim quod ubique offertur, unum est corpus, et non multa corpora, ita et unum sacrificium.” Ibid., ad 2: “Sicut celebratio hujus sacramenti est imago repraesen- DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 927 tativa passionis Christi, ita altare est repraesentativum crucis ipsius, in qua Christus in propria specie immolatus est” q. 82, a. 4, ad 1: “Consecratio chrismatis vel cujuscumque alterius materiae, non est sacrificium, sicut consecratio Eucharistiae”. Ibid., a. 10: “Consecratione hujus sacramenti sacrificium offertur Ad 1 : “Hoc sacramentum perficitur in consecratione Eucharistiae, in qua sacrificium Deo offertur”. q. 80, a. 12, ad 3: “Repraesentatio dominicae passionis agitur in ipsa consecratione hujus sacramenti, in qua non debet corpus sine sanguine consecrari”. q. 78, a. 3, ad 2: “Sanguis seorsum consecratus expresse passionem Christi repraesentat”. q. 76, a. 2, ad 1: “Quamvis totus Christus sit sub utraque specie, non tamen frustra. Nam . . . hoc valet ad repraesentandam passionem Christi, in qua seorsum juit sanguis a corpore separatus; unde et in forma consecrationis sanguinis fit mentio de ejus effusione.” In 4 Sent., dist. 11, q. 2, a. 1, q. 1: “In hoc sacramento significatur passio Christi, in qua separatus fuit ejus sanguis a corpore, et ideo separatim in hoc sacramento offerri debet signum corporis et signum sanguinis, duplici materia existente.” In 1 Cor. 11, lect. 5: “Est [hoc sacramentum] memoriale dominicae passionis, per quam sanguis Christi fuit separatus a corpore, et ideo in hoc sacramento seorsum offertur sanguis a corpore.” Tempore controversiae cum Wicleffitis et Hussitis, Thomas Waldensis (f 1430) scribit: “[In sacrificio eucharistico quotidie celebrato] Deus Pater suscipit consecratam cum passione hostiam passionis" (Sacramentalia, tit. 4, c. 39, Parisiis, 1523, fol. 93). Item: “Sacrificium altaris . . ., est jormaliter et tantummodo ipsum sacramentum oblatae carnis unici sacrificii pro salute nostra” (Doctrinale, t. 2, De Sacramen­ tis, c. 31, incun., fol. 52). Tempore controversiae cum Protestantibus, Joannes Gropper scri­ bit: “Quemadmodum Christus in vero et cruento sacrificio crucis et sacerdos erat et hostia, sic in repraesentativo isto sacrificio, quo illud rursus proponitur, se habet Ecclesia, offerens per temporalem minis­ trum suum” (Antididagma [1544], fol. 70 a). Hieronymus Fossantis, O. Erem. S.A., De admirando mysterio, lib. 3 (Taurini, 1554, fol. 133): “Si probaverimus unicum esse sacrificium illud quod per Christum actum est, et quod a sacerdote in missa cele­ bratur, et non aliud hoc, aliud illud, puto quod ranae aegyptiae [Pro­ testantes] obmutescent et obstrepere cessabunt.” 928 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Melchior Cano, De locis theol. 12, 12: “Imago haec et exemplar nihil revera obstat, cur non eumdem illum sanguinem modo offeramus quem Christus fudit in cruce,-won aliter ac si nunc coram effunderetur.” Theologi moderni omnes explicite insistunt in asserenda essentiali relatione sacrificii missae ad sacrificium crucis, atque missam vocant sacrificium essentialiter relativum. Pcsch: “Missa est sacrificium essentialiter repraesentativum sacri­ ficii crucis. . . Thesis duo enuntiat: a) missam ex institutione Christi esse sacrificium relativum ad repraesentandum sacrificium crucis; b) hanc relationem missae ita essentialem esse, ut sine illa sacrificium esse desinat, cum haec relatio constituat intrinsecus sacrificium missae in ratione sacrificii absoluti.”** Diekamp: “Missa .. . sicuti sacrificium crucis est verum sacrificium, quod hic et nunc perficitur; actio sacrifica circa hostiam hic et nunc exercetur. Sed est insimul viva et objectiva repraesentatio sacrificii semel in cruce peracti ideoque est sacrificium relativum, cum sacrifi­ cium crucis sit sacrificium ab solutum.f,M Hervé: “Missa non est sacrificium absolutum, ut est sacrificium Crucis, sed est sacrificium omnino dependens a sacrificio Crucis et ad hoc essentialiter refertur, in quantum ejus est viva et objectiva reprae­ sentatio simul ac in ejus memoriam celebratur. Missae quidem sacrifi­ cium non constituitur per hanc solam relationem ad Crucem, sed haec relatio ad ejus essentiam ita pertinet, ut sine illa non esset vere et proprie illud sacrificium, quod instituit Christus.”87 ♦ ART. 46. Utrum Missa Consistat Essentialiter In Duplici Con­ secratione (q. 82, a. 4, ad 1 ; a. 10, corp, et ad 1 ; q. 80, a. 12, ad 3; q. 79, a. 7, ad 3; q. 78, a. 3, ad 2; q. 76, a. 2, ad 1 ; In 4 Sent., dist. 11, q. 2, a. 1, q. 1 ; In 1 Cor. 11, lect. 5). STATUS QUAESTIONIS Agitur de ESSENTIA MISSAE MATERIALITER CONSIDE­ RATA, dum in sequenti articulo considerabitur formaliter secundum rationem sacrificii. Minus recte quidam, ut D'Alès (thes. 7), dicunt hanc quaestionem esse “de essentia physica Sacrificii eucharistici”; nam, ut dictum est in art. 43 (p. 788), essentia physica sacrificii est ipsa oblatio immolativa, essentia vero metaphysica est ratio signi agnitionis divini dominii. 13 De Euch., Prop. 39, n. 886, Friburgi Br., 1914, p. 428. M Theol. Dogm., v. 4, § 35, n. 2, Parisiis, 1934, p. 226. n Theol. Dogm., v. 4, n. 104, Parisiis, 1937, p. 117. ’!t* vl DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 929 Quaeritur igitur quaenam sit, inter varias caeremonias quae in Missa celebrantur, actio quae eam essentialiter constituit et in qua proinde reponenda est ratio huius sacrificii tam physica quam metaphysica. Porro quoad praedictas caeremonias distinguendum est inter eas quae praecedunt Offertorium aut subsequuntur Communionem fide­ lium, quaeque manifeste non pertinent ad essentiam Missae sed ad eius accidentalem ornatum et illustrationem (ut patet ex eo quod nullo modo versantur circa victimam seu corpus Christi), et eas quae inter Offertorium et Communionem perficiuntur. Inter has autem eae de quibus dubitatum est, vel dubitari posset, an ad essentiam vel integritatem sacrificii pertineant, sunt sequentes: 1. Offertorium. 2. Consecratio duplex. 3. Elevatio hostiae et calicis post verba consecratoria et subsequens elevatio minor eorundem ante Pater Noster. 4. Oblatio oralis, immediate subsequens Consecrationem, seu oratio “Unde et memores”. 5. Fractio hostiae. 6. Commixtio hostiae cum vino consecrato. 7. Communio sacerdotis. 8. Communio fidelium. PARS NEGATIVA et PARS AFFIRMATIVA Nota theologica. Consecrationem pertinere ad essentiam sacrificii est theologice cer­ tum. Unde communionem celebrantis per se solam non constituere es­ sentiam sacrificii est theologice certum; a quibusdam, ut Diekamp et Hervé, hoc dicitur de fide (cf. infra, p. 957). A fortiori idem dicen­ dum est de communione fidelium (cf. infra, p. 964). Solam consecrationem pertinere ad essentiam sacrificii, non videtur adhuc nota theologica dignum. Suarez tamen id putat “certissimum” (cf. supra, p. 803); Hervé id dicit “theologice certum”; Michel99 vero mitius ait quod, excepta sententia quae docet communionem sacerdotis pertinere ad essentiam Missae, ceterae opiniones, etiam modernorum, quae consecrationi addunt alias actiones (fractionem, oblationem ver­ balem, communionem fidelium, etc.) tamquam constituentes essentiam sacrificii, considerandae sunt improbabiles. Communionem fidelium non pertinere ad essentiam sacrificii, vide" Dici. Théol. Cath., art. Messe, coi. 1252. 930 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE tur theologice certum propter documenta Cone. Trid. et Pii VI (cf. infra, p. 964). SENTENTIAE THEOLOGORUM. Mittimus haereticos Protestantes qui ad rationem suae Coenae-nonsacrificii essentialiter necessariam dicunt communionem seu distribu­ tionem Eucharistiae ac propterea missas quas vocant privatas (seu absque communione fidelium) illicitas et abrogandas praedicant. Consentiunt theologi quoad duo, scilicet: 1. consecrationem perti­ nere aliquo modo ad essentiam sacrificii, saltein ut conditionem; 2. communionem intimius quam aliae partes Missae (praeter conse­ crationem) coniungi cum essentia sacrificii. Dissentiunt vero quoad duo, scilicet: 1. an consecratio pertineat ad ipsam essentiam sacrificii; 2. an sola consecratio sit essentia sacrificii. Variae sententiae ad tres reducuntur: PRIMA SENTENTIA docere videtur consecrationem non pertinere ad ipsam essentiam sacrificii, neque partialiter, sed esse tantum quam­ dam conditionem necessariam. Ita pauciores theologi, inter quos citan­ tur Scotus, G. Biel, Antonius Corrionero, Martinus de Ledesma, Nugnus, S. Joannes a Cruce, et inter modernos Bellord, Rcnz, Grivet. Ratio hujus sententiae est quia consecratio non habet rationem oblationis aut immolationis, unde nequit esse nisi conditio requisita ad praeparandam aut terminandam oblationem vel ad producendam seu adducendam victimam immolandam. Cum autem agitur de determinanda actione in qua essentia Missae consistit, discedunt hi doctores in duas opiniones, aliis eam reponen­ tibus in Oblatione, et quidem aut in oblatione antecedente consecra­ tionem seu Oflertorio (Scotus, Biel) aut in oblatione immediate sub­ séquente consecrationem seu Oratione “Unde et memores” (Corrionero, Grivet), aliis in communione (Bellord, Renz). Imprimis inepte quis ad hanc sententiam revocaret plures theologos, praecipue antiquiores, uti Brunonem Astensem, Ivonem Carnotensem, Lanjrancum, Guilelmum Canipellensem, Remigium Altissiodorensem, Algorum Leodicnsem, Petrum Lomb ardum,39 eo quod, cum exhibent symbolismum passionis, in sacrificio Missae expressum, mentem suam praecipue convertant ad communionem et fractionem specierum, ut significativas divisionis vel destructionis corporis Christi. Ceterum coaevi theologi Paschasius et Ratramnus talem symbolis­ mum etiam in ipsa consecratione considerant: “ Citatos a Lrpin, L’idée du sacrifice de la Messe, Paris, 1926, p. 112 sqq. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 931 Paschasius, De corp, et sang. Domini, 19: “Calix passionis Christi praefigurat mysterium. . . In qua nimirum passione simul caro Christi cum suo sanguine fuit; idcirco, jam immolato Christo per sacramen­ tum divinae traditionis, corpus frangitur ad escam populis et partitur fidelibus; sanguis vero in calice, ac si in passione fusus, spiritaliter consecratus pro nobis ostenditur ad potandum, Deo Patri a summo Pontifice oblatus, quatenus eo pretio quo redempti sumus de morte ad vitam, et in corpore Christi aggregati, exuamur a culpis quotidianis levibusque peccatis” (M.L. 120, 1328). Ratramnus, De corp, et sang. Domini, 99 sq.: “Iste panis et calix, qui corpus et sanguis Christi nominatur et existit. memoriam repraesentat dominicae passionis sive mortis. . . Docemur a Salvatore, necnon a sancto Paulo apostolo, quod iste panis et iste sanguis, qui super altare ponuntur, in figuram sive memoriam dominicae mortis ponantur, ut, quod gestum in praeterito, praesenti revocet memoriae; ut, illius passionis memores effecti, per eam efficiamur divini muneris consortes, per quam sumus a morte liberati” (M.L. 121, 169 sq.). Scotus (In 4 Sent., dist. 13, q. 2) et G. Biel (In 4 Sent., dist. 13, q. 1, a. 3, dub. 2) videntur reponere essentiam Missae in Offertorio, sed eorum sententia nec clara nec constans est, ac ita a pluribus inter­ pretatur ut ipsi sentiant in Offertorio sacrificium inchoari vel Offer­ torium pertinere, una cum consecratione, ad essentiam sacrificii. Verba Scoti incriminata sic sonant: “Si objicis de haeretico et schis­ matico, quod non conficiat, quia Sacerdos non offert in persona pro­ pria, sed in persona Ecclesiae, cujus est minister; hic autem est prae­ cisus ab ea; et huic rationi videtur Magister inniti in litera. Probatur antecedens per hoc quod dicit sacerdos: Offerimus tibi’, etc.; non dicit ‘offero’. Respondeo, quod oblatio non pertinet ad rationem con­ secrationis, nec necessario requiritur quod offeratur: offertur enim hostia non consecrata, et tunc est sacrificium, non Sacramentum, sicut Eucharistia consecrata, conservata in pyxide est Sacramentum, licet non ut ibi sit sacrificium, nisi aptitudinaliter” (Opera omnia. Parisiis, t. 17, 1894, p. 699). Jacobus Bcllord et Franz Renz docent essentiam sacrificii esse communionem. Bellord, iuxta suam opinionem de sacrificio in genere consistente in epulo (the banquet-theory) (cf. supra in art. 43, p. 793), ait sacri­ ficium Missae consistere essentialiter et formaliter in communione. Docet ipsam mortem Christi in cruce non esse sacrificium nisi ratione ultimae coenae in qua proprie sacrificium Christi consistit et cujus renovatio habetur in Missa; hanc igitur esse sacrificium non prout est 932 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE mystica immolatio vel repraesentatio mortis Christi sub duplici sepa­ rata specie, sed formaliter prout est unum epulum quod ex cibo et potu completur.00 Renz, praeposita sua sententia de absoluta relativitate sacrificii Missae (Missam nempe non alia ratione dici posse sacrificium nisi quatenus est mera figura veri et unici sacrificii Crucis; cf. supra, p. 839), docet hanc rationem sacrificii essentialiter reponendam esse in communione, consecrationem vero esse tantum necessariam condi­ tionem seu praeparationem epuli sacrificalis. Addit antiquos doctores et Patres, notanter Justinum, Irenaeum et Cyprianum, reposuisse sacrificium non in consecratione sed in communione, seu in esu cor­ poris Christi et potu sanguinis ejus. Renz videtur quandoque reponere essentiam sacrificii in sola com­ munione, quandoque in communione et consecratione, quatenus con­ secratio est pars praeparatoria epuli sacrificalis. In hoc secundo sensu ejus sententiam interpretantur Rauschen^ et Lepin.02 Revera tamen ejus sententia videtur esse sequens: essentia sacrificii est ipsa com­ munio, attamen consecratio est essentialiter connexa ac quasi involuta in sacrificio tum quia est actio qua praeparatur res comedenda, tum quia objective identificatum cum ipsa re quae comeditur (re consecrata).03 Antonius Corrioncro et J. Grivet reponunt essentiam sacrificii in oblatione orali quae immediate subsequitur consecrationem, seu in oratione “Unde et memores”. De Antonio Corrionero, episcopo Almeriensi ac theologo tridentino, refertur in Actibus Co-nc. Trid. (ed. Goerres), t. 8, p. 777 sq.: “Declaravit primo quid sit sacrificium, ex S. Thoma, 2.2 q. 85 a. 1, cum sit res oblata Deo, [circa quam] aliquid fit. Non tamen, quoties *· The notion of sacrifice, et, The sacrifice of the New Law, in The Ecclesiastical Re­ view, 190S, t. 33, p. 1-14 et 258-273: “There is no death indeed in it [the last Supper], nor symbol of death. The use of the two distinct species was not a rehearsing of the bloodshedding of the next day; it meant only the provision of the two materials of a complete banquet, food and drink. . . Even if the chalice had passed away after the prayer in the Garden, and Jesus had not suffered death, the Last Supper would still be a full and perfect sacrifice.” *l Eucharist and Penance (versio ex lingua gcrmanica), St. Louis, Mo., 1913, p. 67. M L’idée du Sacrifice de la Messe, Paris, 1926, p. 620. "Ad rem ipse: “Le service eucharistique est de son essence un repas, qui a caractère de sacrifice”. “L’essence de l’acte sacrificiel en ce qui regarde l’Eucharistie doit se définir ainsi: l’essence formelle du sacrifice non sanglant du Nouveau Testament consiste en l’accomplissement objectif et subjectif du sacrement de la communion, par le moyen du corps et du sang de Jésus-Christ, reéllement présents sous les apparences du pain et du vin". "Et si l’on demande quel est, dans ce sacrement sacrificiel, ou dans ce sacrifice sacramentel, l’acte essentiellement sacrificiel, nous répondrons: il est objectivement dans la consécration; subjectivement, dans la communion à la chair et au sang du Seigneur” (Apud Lepin, 1. c., p. 620. 623). DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 933 consecratur, offertur. Nam potest sacerdos consecrare Eucharistiam et non offerre, licet peccaret. Non est igitur de ratione sacrificii conse­ cratio, cum verba consecrationis Eucharistiae nullo modo pertineant ad sacrificium”. J. Grivet S.J., juxta suam opinionem de sacrificio-oblatione (cf. art. 43, p. 808), docet sacrificium Missae incipere post consecrationem et elevationem, ad orationem “Unde et memores”; consecrationem vero esse ultimam praeparationem sacrificii et qua talem aliquid extrinsecum essentiae sacrificii.04 SECUNDA SENTENTIA docet essentiam Missae consistere par­ tialiter tantum in consecratione, seu tum in consecratione tum in una vel pluribus ex sequentibus caeremoniis: offertorio, oblatione “Unde et memores”, fractione hostiae, communione. Ratio est quia in sola consecratione non videtur salvari ratio obla­ tionis vel immolationis (realis aut symbolicae). In hoc sensu imprimis a quibusdam mitius interpretantur modo expositae sententiae Scoti et Biel (de offertorio), Bellord et Renz (de communione),05 Corrionero et Grivet (de oblatione orali). Quidam pauci, ut Melchior Cano, Gregorius de Valentia, Joannes Azor et Estius, docent essentiam sacrificii consistere in consecratione simul cum pluribus ex subsequentibus actionibus, scilicet oblatione “Unde et memores”, jractione hostiae et communione. His accedit inter modernos Lepin, qui juxta suam sententiam de sacrificio-oblatione (cf. supra, art. 43, p. 808 sqq., et infra, art. seq., p. 1008 sqq.), ait totam actionem liturgicam, a consecratione usque ad communionem inclusive, pertinere ad essentiam sacrificii Missae; nam. inquit, hoc sacrificium consistit in ipsa interiori oblatione Christi, conditionata seu ligata non alicui actioni mysticae immolationis sed ipsi statui victimae mystice immolatae, qui incipit in consecratione et terminatur in communione. Peculiares rationes pro includenda jractione hostiae in ratione essen­ tiae sacrificii sunt sequentes: 1. In fractione maxime significatur passio Christi seu corpus Christi in cruce fractum. In 1 Cor. 10, 16 Eucharistia vocatur “panis quem frangimus”, imo “fractio panis” fuit antiquitus veluti proprium nomen MLa messe de la terre et Ia messe du ciel, Paris, 1917, p. 37-39: “Par la consécration, le sacrement de l’eucharistie est constitué. Une fois constitué il est offert. Cette offrande, c’est la messe. . . La transsubstantiation n’est donc que la dernière préparation de ce qui sera essentiellement la messe,” MIn hac sententia ratio addendi communionem consecrationi esset quia in sola con­ secratione non salvatur conceptus epuli, qui est essentialis sacrificio. 934 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE celebrationis eucharisticae (cf. p. 74 sq.). In 1 Cor. 11, 24, juxta aliquos codices, habetur κλώ/χενον (quod frangitur) loco διδόμενοι- (quod datur). 2. In tota Traditione maximum momentum tribuitur fractioni panis, ut figurae sacrificii passionis. 3. 5. Thomas, 2-2, q. 85, a. 3, ad 3, ait: “Sacrificia proprie dicuntur quando circa res oblatas aliquid fit, sicut quod animalia occidebantur, quod panis frangitur et comeditur et benedicitur”. Cano, De loc. theol. 12, 12 (ed. Bassani, 1776, p. 302): “Constat sane eucharistici sacrificii partes quatuor esse: unam con­ secrationem corporis et sanguinis, alteram oblationem, tertiam fracti­ onem, quartam consumptionem. His quippe quatuor partibus nostrum sacrificium redintegrari, confici, absolvi qui negaverit, nihil illum de ratione perfecti sacrificii didicisse, nihil quaesisse, nihil scire convincam.” Ibid.: “Cum symbolis rerum. Christo instituente, debeamus mortem ipsius agere, si verum et perfectum nostrum sacrificium est, ejusque victimae absolutum exemplar, quam Christus in cruce praebuit; nul­ lum autem sit rerum symbolum antequam species frangantur, misce­ antur. consumantur: certissimum accipere argumentum possumus: ante fractionem nondum esse expletum sacrificium” (Colon. Agripp., 1585, fol. 426). Valentia, De rebus fidei hoc tempore controversis, De sacrosancto missae sacrificio, 1. 1, c. 2 (Lugduni, 1591, p. 506): “Quaenam potius actio ad sacrificium hoc pertineat, ex illis quibus ante docuimus illud confici: breviter asserimus placere nobis eorum opinionem qui arbitrantur, etsi non tantum consecratio, sed benedic­ tio etiam, et fractio, et mixtio, et sumptio, ad hujus sacrificii confec­ tionem spectent, consecrationem tamen esse qua illud praecipue con­ ficitur, quaeque ideo ipsius substantiam seu speciem imprimis consti­ tuit. quatenus (ut postea suo loco evincemus) transsubstantiatione panis et vini in corpus et sanguinem Christi facit ut, arcano illo modo, quem sacramentalem vocamus, sub panis vinique speciebus Christus contineatur, sic ut sumi possit. — Et nihilominus tamen . . . constare potest in fractione quoque et sumptione, quae ad sensum etiam patent, sacrificii hujus substantiam seu speciem partim ponen­ dam esse existimamus: sic ut opus illud totum, moraliter unum, quod ex iis actionibus constat, sit istiusmodi sacrificium.” Azor, Inst. morales, 1. 10, c. 18 (Lugduni, 1625, coi. 995): “Probabilior mihi videtur eorum sententia, qui docuerunt totam DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 935 evangelici sacrificii rationem in duabus actionibus, aut summum in tribus, constitui: nempe, vel in consecratione corporis Domini et san­ guinis, et oblatione; aut in consecratione, et oblatione, et sumptione. Has enim tres actiones, aut certe duas, consecrationem et oblationem, omnino ratio sacrificii et natura postulat, praeterea nihil. . . Con­ sumptionem etiam accipio, non ut actionem qua sacramentum sumi­ mus, sed ut actionem sacram qua species panis et vini, Christi corpus et sanguinem continentes, consummuntur.” Estius, In IV libros Sent., dist. 12, § 12 (Duaci, 1616, t. 4, p. 168): “An autem etiam fractio specierum Eucharistiae passionem Christi repraesentet, ac subinde partem aliquam hujus sacrificii constituat, quaeri potest. Quidam negant. . . Sed rectius affirmant alii, et probant quia ad fractionem expressa fit passionis commemoratio, dicente sacer­ dote: Agnus Dei, qui tollis peccata mundi. . . Videtur autem et effusio sanguinis [i.e. communio sub specie vini] ad hujus sacrificii partem aliquam pertinere.” In 1 Cor. 11, 24: “Dicit autem Dominus, ‘quod pro vobis frangitur’; eo quod fractio corporis in sacramento mystica quaedam repraesenta­ tio sit passionis ejus, quam pro nobis sustinuit in cruce: ut panis fractus intelligatur ille, qui in cruce ‘attritus est propter scelera’ nostra, Isa. 53. . . Propter hujus significationem mysterii fit, ut eadem fractio quandam incruenti sacrificii, quod Christus in hac sacramenti institutione offerebat, partem constituat. Id quod S. Thomas docet 2. 2. quaest. 85. art. 3. ad 3., ubi recensens actiones, in quibus Eucha­ ristiae sacrificium consistit, etiam fractionem nominat. Hujus rei argu­ mentum est, quod pro participio κλώ/icioi-, ‘quod frangitur’, scripto a Paulo, Lucas ejus discipulus scripserit διδό/uvov, ‘quod datur’, id est. offertur, utique ‘pro vobis’, quod uterque expressit. Ex quo intelligitur. fractionem istam ad ipsam oblationem seu sacrificium pertinere, velut partem ejus aliquam” (In Epistolas Comm., t. 1, Moguntiae, 1858, p. 617 sq.). Lopin, L’idée du sacrifice de la Messe (Paris, 1926, p. 751 sq.): “Faut-il penser que l’oblation sacrificielle du Christ se borne à ce moment transitoire de la double consécration? On comprend que les théologiens pour qui l’essence du sacrifice est un acte d’immolation, réelle ou mystique, aient enfermé la durée du sacrifice dans cet instant fugitif. Du moins pour la plupart, car encore faut-il en excepter quelques-uns, comme l’illustre de Lugo. Mais, pour qui se débarrasse de ce préjugé et voit avant tout dans le sacrifice une oblation, il semble bien qu’il puisse et doive être étendu au delà. “On a, il est vrai, prétendu identifier l’oblation constitutive du sacri­ 936 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE fice à Facte de la double consécration, sous le prétexte que l’oblation sacrificielle serait obligatoirement une donation pragmatique. Mais, redisons-le, il est impossible d’assimiler directement notre sacrifice eucharistique aux rites figuratifs de l’ancienne Loi. Le Christ n’offre pas une matière étrangère, du pain et du vin, dont la donation prag­ matique symboliserait sa donation personnelle: il s’offre et se donne lui-même, en personne, sous les simples apparences de ce pain et de ce vin. “L’acte d’immolation figurative qu’est la double consécration n’est donc pas précisément, en tant que tel, l’acte d’oblation ou de donation, constitutif du sacrifice: c’en est plutôt, comme nous le disions tout à l’heure [cf. infra,art.seq.,p. 1011],une sorte de condition. La véritable oblation ou donation sacrificielle est celle que le Christ fait directe­ ment de lui-même, sous le signe sensible de cette immolation mystique. Or il n’y a aucune raison de lier si rigoureusement cette oblation per­ sonnelle du Christ à l’acte figuratif de l’immolation, qu’elle ne puisse se continuer, une fois cet acte posé. “Sans doute, le moment de la double consécration peut être con­ sidéré à bon droit comme le moment principal et central du sacrifice, parce que le Christ s’y offre sous l’acte sensible qui représente l’effu­ sion rédemptrice de son sang, et qu’il lui a plu d’attacher l’effet principal du sacrifice à ce moment important, comme le fruit rédemp­ teur a été attaché définitivement à l’instant de la mort. Mais rien n’empêche d’admettre, tout engage au contraire à penser, que le Christ continue de s’ offrir en sacrifice après la double consécration et jusqu’à la communion, parce que jusqu’à la communion il s’offre réellement pour nous à son Père, d’une manière solennelle et officielle, sous le signe sensible de son sacrifice rédempteur. Pour être un simple état de victime mystiquement immolée, et non un acte de mystique immolation, ce signe sensible, savoir la permanence visible de la séparation du corps et du sang, n’en suffit pas moins à constituer un vrai sacrifice, parce qu’il conditionne un acte de véritable oblation sacrificielle: l’oblation du Christ, continuée sous le sacrement.” Alii plures et magni nominis theologi, ut Dominicus Soto, Bellarminus, Lessius, Lugo, Salnianticcnses, Tournely, Mastrius, Isambcrtus, et S. Alphonsus, quern inter modernos sequuntur ejus discipuli Marc, Aertnys et J. Hermann, docent essentiam Missae consistere in conse­ cratione et communione celebrantis. Ratio praecipua est quia in sola consecratione salvatur quidem con­ ceptus oblationis sed non conceptus immolationis seu destructionis, qui in communione invenitur. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 937 Rationes vero secundariae sunt, quia imprimis, si communio non pertineret ad essentiam Missae non explicaretur quare non possit in ullo casu celebrari absque communione sacerdotis, ex quo ostenditur juxta mentem Ecclesiae sacrificium nondum esse conpletum ante communi­ onem sacerdotis; praeterea, non intelligeretur quo sensu Missa Praesanctificatorum vocetur ab Ecclesia sacrificium (“In spiritu humilita­ tiset sic fiat sacrificium nostrum . . “Orate fratres, ut meum ac vestrum sacrificium . . .”). Praedicti doctores conveniunt in docendo quod essentia sacrificii consistit fere aequaliter in consecratione et communione, ita ut in una vel altera habeatur sacrificium incompletum; item in consecratione salvari potius rationem oblationis, in communione vero rationem destructionis. Discrepant vero in eo quod pars principalior videtur esse juxta quosdam, ut Lessium, Lugo et Salmanticenses, consecratio, juxta alios vero, ut Soto, communio. Item, juxta Lessium et Lugo, ratio destructionis vel immutationis salvatur etiam in consecratione, quamvis non perfecte, juxta alios vero in sola communione; propterea Lugo insistit in supradictis rationibus secundariis, alii vero praecipue in ratione principali. Item, juxta Soto, communio requiritur ad habendam mysticam destructionem, i.e. ad repraesentandam passionem Christi, juxta alios vero ad habendam realem destructionem requisitam ad sacrificium; quae realis destructio juxta Bellarminum et Lugo consistit in ipsa comestione cui subicitur cibus, juxta Salmanticenses vero et S. Alphonsum in hoc quod consequenter ad sumptionem Christus destruitur secundum suum esse sacramentale. Praeterea, Lessius, Lugo et S. Alphonsus hanc sententiam tantum ut probabiliorem proponunt, dum Soto, Bellarminus et Salmanticenses simpliciter ei adhaerent. Soto, In 4 Sent. (Salmanticae, 1569, t. 1, p. 559): “Ratio hujus sacramenti in consecratione perficitur. Sacrificium autem est quod Deo offertur; quare ratio ejus in oblatione consistit. . . Sed rogas: Numquid in sola oblatione tota ratio sacrificii posita est? Respondetur: Non prorsus. Nam, cum id quod offertur sit corpus et sanguis Christi, fit ut eorum consecratio, quae ut offerantur fit, sic sit forma sacramenti ut pariter ad sacrificium pertineat. Quare prius fit oblatio materiae consecrandae ... et tandem post consecrationem: Memores . . . offerimus. . . Quinvero et sumptio corporis et sanguinis potissimum ad sacrificium pertinet. Illic enim ratio immolationis per­ ficitur. Immolatio namque idem est quod sacrificatio, nempe animalis 938 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE occisio, a mole, id est iarre, quo victima adspergebatur. Mors autem Christi non repraesentatur in consecratione; imo consecratur, ut im­ moletur, dum consumitur. Nam illa est mortis et sepulturae Christi effigies. Et in sumptione sanguinis adhibetur imago effusionis ejus. Quocirca, si post consecrationem sacerdos sacramenta non sumeret, sacrificium relinqueretur truncum et imperfectum, neque effectum sacrificii plenum haberet. Ob idque, scilicet quia sumptio utriusque formae ad essentiam sacrificii attinet, tantae fuit curae Ecclesiae ut nunquam sacerdos consecraret quin utramque sumeret.” Bellarminus, Disputationes de controversiis fidei, De Missa, 1. 5, c. 27 (Parisiis, 1608, t. 3, coi. 794): “His igitur omissis, ita rem explicandam arbitror. In consecratione Eucharistiae, tria fiunt, in quibus sacrificii veri et realis ratio consistit. “Primum, res profana fit sacra: panis enim, res alioqui terrena et communis, per consecrationem vertitur in corpus Christi, rem videlicet omnium sacratissimam. . . “Secundo, in consecratione, res illa, sacra ex profana effecta, Deo offertur, dum in altari Dei collocatur. Nam, ut supra diximus, victimam in altari ponere, est reipsa illam Deo offerre; et, quia vi consecrati­ onis fit ut corpus Christi et sanguis incipiat reipsa esse super altare mediante manu sacerdotis, ideo verbis consecrationis vera et solemnis oblatio celebratur. . . “Tertio, per consecrationem, res quae offertur, ad veram, realem et externam mutationem et destructionem ordinatur: quod erat neces­ sarium ad rationem sacrificii. Nam, per consecrationem, corpus Christi accipit formam cibi: cibus autem ad comestionem, et per hoc ad muta­ tionem et destructionem ordinatur . . . “Quod autem [communio] sit pars essentialis, inde probatur, quia in tota actione missae, ut mox ostendemus, nulla est alia realis destructio victimae praeter istam. . . Neque obstat quod corpus Christi nullam in se laesionem patiatur, neque esse suum naturale amittat, cum manducatur Eucharistia: nam amittit esse sacramentale, et proinde desinit realiter esse in altari, desinit esse cibus sensibilis.” Lugo, De Euch., disp. 19, sect. 5, n. 64. 67. 68 (Parisiis, 1892, p. 244 sq.) : “Verisimilius . . . existimo, utramque actionem, consecrationem scili­ cet et consumptionem pertinere ad substantiam hujus sacrificii; quae videtur esse sententia communior apud theologos. . . Addo tamen ita utramque actionem pertinere ad substantiam sacrificii, ut, posita con­ secratione, jam sit posita substantialis sacrificatio: adveniente vero sumptione, ponatur etiam aliqua pars ejusdem substantiae, quod non DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 939 repugnat: nam etiam sacerdos, quando sumit dimidiam partem hostiae, sumit substantialiter hoc sacramentum: et tamen sumptio alterius di­ midiae partis est etiam aliquid substantiale pertinens ad sumptionem sacramenti. . . “Facile erit explicare, quomodo consecratione ipsa sacrificetur cor­ pus Christi: nam licet ipsa consecratione non destruatur substantiali­ ter, sed tamen destruitur humano modo, quatenus accipit statum decliviorem, et talem, quo reddatur inutile ad usus humanos corporis humani, et aptum ad alios diversos usus per modum cibi: quare hu­ mano modo idem est, ac si fieret verus panis, et aptaretur ac condiretur in cibum; quae mutatio sufficiens est ad verum sacrificium; fieri enim comestibile illud, quod non erat comestibile, et ita fieri comestibile ut jam non sit utile ad alios usus nisi per modum cibi, major mutatio est quam aliae quae ex communi hominum mente sufficiebant ad verum sacrificium. . . “Cum hoc tamen stat, ipsam sumptionem pertinere ad substantiam et integritatem hujus sacrificii: nam per ipsam adhuc magis consumi­ tur et destruitur victima. Nec repugnat aliquam victimam in eodem sacrificio duplicem destructionem subire: imo in holocausto necesse erat, victimam prius occidi, postea adhuc magis destrui per totalem combustionem, et in aliis sacrificiis, licet non combureretur tota vic­ tima, adhuc post occisionem adolebatur in igne aliqua pars illius. Quare Bellar. . . . c. xxvii conci, vii, bene advertit, nostrum sacrificium assimilari holocaustis; atque sumptionem correspondere combustioni: sicut consecratio correspondet occisioni.” Salmanticcnses, De Euch., disp. 13, dub. 2, § 3-5 (Parisiis, 1882, p. 781. 782. 784. 789. 795): “Dicendum est . . . sumptionem Eucharistiae a sacerdote celebrante, esse partem intrinsecam, et essentialem hujus sacrificii: atque ideo ejus essentiam non consistere adaequate in sola consecratione, sed in dua­ bus illis actionibus consecrandi, atque sumendi Eucharistiam. . . Ne quis autem offendat in eo, quod dicimus hoc sacrificium adaequate sumptum consistere essentialiter in duabus illis actionibus, sive Mis­ sae partibus; advertat, quod sicut sacramentum est unum non uni­ tate physica, sed morali, ideo potest constare rebus satis diversis, ut sunt res, et verba: sic etiam sacrificium habet similem unitatem per modum cujusdam entis artificiosi, et consequenter constitui valet ex actibus physice differentibus: praesertim si unum importet in recto, et alterum in obliquo, licet unum, et alterum essentialiter. . . “Probatur ratione . . .: quoniam de essentia sacrificii vere, et proprie dicti est, quod victima, sive res oblata immutetur realiter ut patet . . . 940 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE ex communi sacrificii diffinitione. . . Ergo de essentia sacrificii Missae, est, quod victima, sive res in illa oblata, nempe Christus contentus sub speciebus panis, et vini, realiter immutetur; atqui per consecrati­ onem non immutatur; siquidem ante consecrationem non erat res contenta sub speciebus; et ubi per consecrationem incipit contineri, sic immutatus manet usque ad sumptionem sacramenti per sacer­ dotem. Ergo antecedenter ad sumptionem non salvatur adaequate essentia sacrificii Missae: atque ideo sumptio sacramenti a sacerdote facta pertinet ad ejus essentiam. . . “Dicendum est rem oblatam in hoc sacrificio non esse Christum secundum se, aut in propria specie: sed esse Christum prout in sacra­ mento. Quamvis autem per sumptionem Eucharistiae factam a sacer­ dote Christus non desinat esse, aut immutetur secundum se, et in propria specie; immutatur tamen, et desinit esse prout in sacramento; siquidem exuit modum realem praesentiae sacramentalis ad species, et desinit esse sub sacramento. Quare adest realis, et sufficiens muta­ tio, quam istud sacrificium requirit. . . “[Ex hoc quod consecratio non sit actio immutativa et destructiva] solum sequitur consecrationem non esse totam adaequate essentiam hujus sacrificii: sed minime infertur, quod non sit sacrificium saltem inadaequate, et per modum partis ad sacrificium adaequate sumptum essentialiter pertinentis. Nam in hoc sacrificio sicut in aliis concurrunt essentialiter oblatio, et immolatio rei, quae Deo per sacrificium offer­ tur: ex quibus oblatio salvatur in consecratione Eucharistiae, tunc enim intransitive offertur Deo corpus, et sanguis Christi sub specie­ bus . . .: sed immolatio, immutatio, et destructio rei oblatae salvatur in sumptione sacramenti per sacerdotem, quippe tunc res oblata (nempe Christus sub sacramento), amittet esse sub sacramento, ut exposuimus. . . Quamvis enim sacrificium complectatur essentialiter utramque rationem, et oblationis, et immutationis; non oportet, quod quamlibet et utramque importet, aut explicet secundum singulas sui partes divisim acceptas; sed sufficit, et requiritur, quod utramque rationem habeat secundum suas partes conjunctim, et collective con­ sideratas. Et ita contingit, atque salvatur in praesenti materia. . . “Sicut nullum est inconveniens, quod consecratio panis, et consecra­ tio vini pertineant in recto ad hoc sacrificium tanquam partes ejusdem consecrationis totalis: ita nec inconveniens est, quod consecratio, et sumptio intrent in recto ad hujus sacrificii constitutionem sicut partes ejusdem totalis sacrificii. Quamvis nec inconveniens esset dicere hoc sacramentum dicere in recto consecrationem, sive oblationem, et in obliquo sumptionem: utrumque tamen intrinsece, et essentialiter, ut in pluribus similibus contingit. Sed tamen praeferenda est prior responsio: DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 941 quia utraque actio est pars principalis, et nulla est ratio, quare sacrifi­ cium non importet in recto rei oblatae immolationem quae in ejusdem rei sumptione consistit.’' S. Alphonsus, Theol. Moral., 1. 5, tract. 3 De Euch., cap. 3, dub. 1, η. 305 (Parisiis, 1875, p. 219): “Tertia sententia communior docet [essentiam sacrificii Missae] consistere in sola consecratione. . . Haec sententia est quidem valde probabilis et communior, sed probabilior mihi videtur quarta sententia (licet tertiae adhaeserim) . . . [quae] dicit essentiam Eucharistiae consistere partialiter in consecratione, et partialiter in sumptione; in consecratione enim ponitur victima, et in sumptione consummitur. Ratio fest] . . . quia verum et reale sacrificium veram requirit et realem destructionem rei oblatae, quae non habetur, nisi per sumpti­ onem sacerdotis, qua destruitur sacramentalis essentia Christi.” TERTIA SENTENTIA, olim communior (ut fatentur ipsi Salmanticenses et S. Alphonsus), hodie communissima, docet essentiam Mis­ sae consistere in sola consecratione; communionem esse tantum partem integrantem; ceteras vero actiones esse partes mere accidentales. Ita, praeeunte S. Thoma (cf. infra in Conci. 2, p. 958), CajetanusX' Catharinus, Tanner, Suarez, Vasquez, Conine k, Becanus, Joannes a S. Thoma, Viva, Gonet, Billuart, Franzelin, Gihr, Pesch, Billot, Paquet, Van Noort, Lamiroy, Hugon, De la Taille, Lepin, D’Alès aliique moderni communissime. Quidam tamen pauci, uti Vasquez et Viva, excludunt communionem etiam a ratione partis integrantis. Vasquez: “Ego vero existimo primum in consumptione hujus sacra­ menti facta a sacerdote essentiam totam sacrificii non consistere; deinde, neque ad essentiam, aut integritatem illius eam pertinere; postremo, aptam non esse ut ad aliquid horum pro unico sacrificii Christi incruento institueretur.”1’7 Viva: “In quanam actione consistat sacrificium missae? . . . Equi­ dem puto consistere in sola consecratione, ita ut ne pars quidem integralis sit sumptio”.08 PRAETEREA inter patronos tum secundae tum tertiae sententiae, seu inter eos qui admittunt essentiam Missae reponi integraliter vel partialiter in consecratione, disputatur utrum ad essentiam sacrificii requiratur DUPLEX CONSECRATIO an unica sufficiat. MDe erroribus in euch. sacr., c. 9, in Opuscula, Augustae Taurinorum, 1582, t. 2, p. 213. "Comm, in 3 p. S. Thomae, disp. 220, c. 4, n. 23, Lugduni, 1631, t. 3, p. 408. "Cursus theologico-moralis, De sacramentis . . ., pars 5, q. 5, a. 2, Patavii, 1723, torn, post., p. 151. 942 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Quidam pauci, ut Estius, Tournely, Juénin, Rohling, Schell, Kramp, docent sufficere unicam consecrationem, eo quod in ea sufficienter repraesentetur passio Christi, ratione vis verborum qua corpus sine sanguine vel sanguis sine corpore ponitur sub specie consecrata. Ad rem Estius: “Et hoc addo: licet expressior sit repraesentatio mortis Dominicae in utraque specie separatim sumpta; fit tamen etiam congruenter, dum species panis exhibetur absque specie vini: tanquam si corpus Domini praebeatur exsangue. Est enim et in ea re mortis non obscura significatio”.99 Communiter alii theologi dicunt necessariam esse duplicem consecrationem. Attamen quidam hanc necessitatem repetunt etiam ex ipsa ratione sacrificii, quatenus absque duplici consecratione non haberetur mystica destructio Christi ad sacrificium requisita, alii (communiter) ex sola ratione repraesentationis passionis Christi in qua corpus fuit a san­ guine separatum, alii (ut Viva et Lugo) tantum ex ratione expressioris repraesentationis eiusdem passionis. Praeterea, ut dictum est in art. 32 (p. 634-636), quidam ita urgent necessitatem utriusque consecrationis ut dicant ipsam validitatem unius consecrationis (etiam in ratione sacramenti) pendere a posi­ tione vel saltem ab intentione alterius consecrationis. Ad rem S. Thomas, q. 80, a. 12, ad 3; q. 78, a. 3, ad 2; q. 76, a. 2, ad 1; In 4 Sent., dist. 11, q. 2, a. 1, q. 1; In 1 Cor. 11, lect. 5. Quos textus citavimus in art. praec. (p. 927). Suarez: “Dico lo: consecrationem habere rationem sacrificii sub ratione mysticae mactationis ac separationis corporis et sanguinis ex vi verborum, totumque hoc ad essentiam hujus sacrificii pertinere. . . Dico 2o: Ut hoc mysterium absolute et simpliciter sit verum sacri­ ficium, prout a Christo est institutum, essentialiter requiri utriusque speciei consecrationem. . . Necessaria est separata utriusque speciei consecratio, ut sit expressa repraesentatio passionis, atque adeo mystica mactatio. . . Quando sanguis statim post corpus separatim consecratur, quasi in viva imagine repraesentantur ipsa effusio san­ guinis et consequenter separatio animae a corpore, quae ex effusione sanguinis secuta est.”1 Lugo: “Respondetur concedendo, in consecratione unius speciei potuisse etiam esse aliquam proportionem ad repraesentandam Christi passionem, etiamsi per concomitantiam ibi esset totus Christus: illa **In 1 Cor. 11, 26, Moguntiae, 18S8, p. 623. ’ Tract, de missae sacrificio, disp. 73, sect. 6, n. 6, p. 675, Opera omnia, Parisiis, 18561861. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 943 tamen fuisset repraesentatio minus clara: quia, posito solo corpore in hostia ex vi verborum, non exprimeretur clare mors illius corporis per effusionem sanguinis; potuisset mori per defectum intrinsecum san­ guinis; absque eo quod effunderetur. Similiter si solus sanguis ponere­ tur in calice ex vi verborum, non exprimeretur clare, quod corpus manserit absque sanguine. . . Merito itaque Christus voluit, per conse­ crationem utriusque speciei repraesentari clarius illam realem separa­ tionem: nam eo ipso quod in uno loco appareat corpus, non apparente ibi sanguine, scilicet ex vi verborum, et in alio loco appareat sanguis, non apparente ibi similiter corpore, apparet in imagine depicta sepa­ ratio realis corporis et sanguinis, quae facta est in cruce.”2 CONCLUSIO Conclusio 1. Consecratio pertinet ad essentiam sacrificii Missae (q. 82. u. 4. ad 1; a. 10, corp, et ad 1). Probatur 1. Ex documentis Ecclesiae. Frequenter consecratio et sacrificium intime ac veluti convertibiliter inter se coniunguntur. Cone. Tridentinum in sess. 22, can. 2, definit verba "Hoc facite in meam commemorationem” significare praeceptum offerendi sacrifi­ cium. Jamvero eadem verba significant praeceptum consecrandi, quia consecratio est praecipuum quod Christus fecit in ultima coena et habet in se rationem exercitae oblationis. Ergo consecratio pertinet, juxta mentem Concilii, ad essentiam sacrificii Missae. Praeterea, in sess. 23, can. 1, definit in N.T. existere sacerdotium vel potestatem consecrandi et offerendi; quibus verbis ipsa etiam po­ testas consecrandi videtur proponi ut propria et primaria potestas sacerdotalis; jamvero primaria et specifica potestas sacerdotalis est potestas sacrificandi, cum sacerdotium et sacrificium sint correlativa; ergo, juxta mentem Concilii, potestas consecrandi est potestas sacri­ ficandi, adeoque consecratio pertinet ad essentiam sacrificii Missae. Confirmatur ex diverso modo loquendi Concilii in cap. 1 eiusdem sessionis ubi, memorans etiam potestatem ministrandi Eucharistiam et absolvendi a peccatis, non dicit sacerdotium esse potestatem con­ secrandi, offerendi, distribuendi et absolvendi, sed sacerdotibus traditam esse quadruplicem illam potestatem (Denz. 957). Catechismus Cone. Trid., p. 2, c. 4. q. 77 : “Sed unus etiam atque idem Sacerdos est Christus dominus. Nam ministri, qui sacrificium jaciunt, ’Disp. Schol., De Euch., disp. 19, sect. 8, n. 110, t. 4, Parisiis, 1892, p. 260. 944 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE non suam, sed Christi personam suscipiunt, quum ejus corpus ct san­ guinem conficiunt. Id quod et ipsius consecrationis verbis ostenditur. Neque enim Sacerdos inquit: ‘Hoc est corpus Christi’, sed: ‘Hoc est corpus meum’; personam videlicet Christi domini gerens panis et vini substantiam in veram ejus corporis et sanguinis substantiam convertit.” Codex J.C., can. 814: “Sacrosanctum Missae sacrificium offerri debet ex pane et vino, cui modicissima aqua miscenda est”. Verba “ex pane et vino” et “aqua miscenda” manifeste alludunt ad conse­ crationem, tum quia ipsa est praecipua imo unica actio quae fit ex pane et vino, tum quia aqua nonnisi ante consecrationem admiscenda est (cf. Missale Rom., De defectibus, 4, 7, cit. in p. 67). Liturgia, intra Missam, statim post consecrationem loquitur de hostia pura, hostia sancta, hostia immaculata. Missale Romanum, ubi de Defectibus in celebratione Missarum occurrentibus, constanter supponit consecrationem pertinere ad essen­ tiam sacrificii et in ipsa confectione sacramenti sacrificium consistere. Pontificale Romanum, ubi de Ordinatione Presbyteri, in Oratione Episcopi post impositionem casulae ordinando, habet: “In obsequium plebis tuae, panem et vinum in corpus et sanguinem Filii tui immacu­ lata benedictione transforment”. Verba “in obsequium plebis tuae” videntur significare non “ad ministrandam communionem plebi tuae”, sed “ad offerendum sacrificium, quod est obsequium plebis tuae tibi”, juxta verba Missae “Memento, Domine, famulorum ... tu­ orum . . . pro quibus tibi offerimus . . . hoc sacrificium laudis . . . tibique reddunt vota sua”, “Unde et memores, Domine, nos servi tui, sed et plebs tua sancta . . . offerimus . . . hostiam puram”, “Placeat tibi, sancta Trinitas, obsequium servitutis meae: et praesta; ut sacri­ ficium . . . omnibus, pro quibus illud obtuli, sit . . . propitiabile.” Ibidem, Episcopus tradens ordinando calicem cum vino ct patenam cum hostia ait: “Accipe potestatem offerre sacrificium Deo, Missasque celebrare”; quod manifeste ostendit oblationem sacrificii et celebrati­ onem Missae essentialiter consistere in consecratione calicis et hostiae. Ex hoc tantum quod potestas consecrandi et potestas offerendi sunt unum et idem convenienter explicatur quare nulla habeatur mentio potestatis consecrandi (quae tamen est essentialis sacerdoti) tum in praedictis verbis “Accipe potestatem offerre sacrificium” (an haec sint essentialia Ordinationi non refert), tum in illis quae Episcopus profert in sua initiali admonitione ad Ordinandos ad Presbyteratum, scilicet: “Consecrandi, filii dilectissimi, in Presbyteratus officium, illud digne suscipere, ac susceptum laudabiliter exequi studeatis. Sacerdotem etenim oportet offerre, benedicere, praeesse, praedicare, et baptizare.” DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE Probatur 2. 945 Ex Scriptura. 1. Expressiones sacrificales verborum institutionis, ex quibus in art. 44 (p. 873 sqq.) veritatem sacrificii Missae deduximus, ad ipsam con­ secrationem referuntur et in ipsa formula consecrationis continentur. Si igitur verba consecratoria sunt sacrificalia, consecratio ad essentiam sacrificii pertinet. 2. Christus in ultima coena obtulit sacrificium; hoc autem consistit in una vel pluribus ex actionibus quas Christus in institutione Eucha­ ristiae fecisse narratur, prorsus enim inverisimile est evangelistas in sua narratione omisisse mentionem illius actionis in qua sacrificium consistit. Jamvero ex narratione evangelica non apparet quae actio esse potuit sacrificalis praeter consecrationem. Nam ipsa ex una parte est praeci­ puum quod narratur et ex alia parte certo continet quaecumque desi­ derantur ad rationem sacrificii ; non constat vero an benedictio et gra­ tiarum actio fuerint quid distinctum ab ipsa consecratione et an eam praecesserint vel subsecutae sint (si enim praecesserunt, ad essentiam sacrificii pertinere nequiverunt, propter absentiam victimae), neque an fractio, quae ceterum quasi secundarie et incidenter commemoratur, fuerit ante vel post consecrationem; communio vero ipsius Christi celebrantis non certo et explicite commemoratur (cf. art. 3, p. 79 sq.). Probatur 3. Ex Traditione. Ad rem faciunt inter superius recitata documenta: Irenaeus, Adv. haer. 4, 17, 5, cit. in art. 44, p. 899 sq. Cyrillus Hier., Catech. 23, cit. ibid., p. 905. Gregorius Nyss., Orationes, In Christi resurr., Orat. 1, cit. ibid., p. 905 sq. Gregorius Naz., Ep. 171, cit. in art. 13, p. 210. Chrysostomus, De prod. Jud., horn. 1, 6, cit. in art. 9, p. 141. Gregorius M., Dial. 4, 58, cit. in art. 44, p. 909 sq. Isidorus Hisp., Etym. 6, 19, cit. in art. 43, p. 787. Probatur 4. Ex ratione. 1. In consecratione invenitur quidquid requiritur ad essentiam tum sacrificii in genere, i.e. oblatio, immolatio, res sensibilis, agnitio divini dominii, minister deputatus, tum sacrificii eucharistici in particulari, i.e. relativitas seu repraesentatio dominicae passionis, victima corporis Christi et actus sacerdotalis ipsius Christi. Oblatio in consecratione invenitur intransitive et exercite, eo ipso 946 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE quod victima, seu corpus Christi, ponitur praesens in altari cum in­ tentione illud Deo offerendi in eius honorem, nec est necesse quod fiat signate et expressis verbis, quemadmodum ipse Christus in cruce non tam verbis quam factis vitam suam obtulit Patri. Immolatio, seu immutatio quaedam destructiva, in consecratione ha­ betur in eo quod corpus secundum esse suum sacramentale, seu prout praesens sub speciebus, ponitur in quodam statu immutationis et diminutionis, qui ipsi tum naturaliter tum praecipue secundum statum gloriosum non competit, quomodolibet tandem talis immutatio explice­ tur, juxta diversas theologorum opiniones referendas in art. seq. Res sensibilis est ipsum corpus Christi prout, ratione specierum, sensibilibus conditionibus alligatur. Agnitio divini dominii est insita ipsi oblationi et immolationi Deo factae. Minister deputatus est sacerdos; sacerdotibus enim a Christo expli­ cite dictum est: “Hoc facite in meam commemorationem”. Repraesentatio dominicae passionis in consecratione invenitur et quidem expressius quam in qualibet alia actione Missae. Per hoc enim quod corpus et sanguis separatim consecrantur, seu sub separatis sym­ bolis ponuntur, et quidem non per meram quamdam designationem aut denominationem sed per effectivam quamdam operationem, aptissime exprimitur mors Christi quae in physica separatione corporis et san­ guinis consistit. Victima ipsa hujus sacrificii, quae est corpus Christi, in consecra­ tione continetur, imo per eam proprie et effective profertur. Ipse Christus est minister principalis consecrationis, ut patet ex verbis sacerdotis loquentis in persona Christi (“Hoc est corpus meum”). Ex his patet responsio ad rationem oppositam ab adversariis, quod nempe consecratio non habet rationem oblationis et immolationis sed solius praeparationis seu adductionis victimae. Cum autem urgent praeparationem seu adductionem victimae, quae in casu fit per consecrationem, esse actionem non sacrificalem sed prae­ viam sacrificio, respondetur concedendo quod adductio seu praeparatio victimae distinguitur formaliter ad ipso actu oblationis et immolationis et quod de facto communiter in sacrificiis humanis distinguitur etiam materialiter (nam homines communiter non producunt res quas sacri­ ficant sed productas supponunt); at non repugnat quod per eandem materialiter actionem res aliqua simul producatur, offeratur et immo­ letur, ut contingit in consecratione, per quam Christus adducitur ex intentione oblativa et modo immolatitio. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 947 2. Potestas consecrandi est primaria et essentialis sacerdoti eiusque characteri. Jamvero primaria et essentialis potestas sacerdotalis est offerre sacrificium. Ergo potestas consecrandi et potestas offerendi ita saltem coincidunt ac convertuntur ut consecrando sacrificium offeratur. Qua autem ratione sacrificium in consecratione offeratur, explicabitur in art. seq. Conclusio 2. Sola consecratio pertinet ad essentiam sacrificii Missae, quod proinde essentialiter consistit et absolvitur in consecratione. Communio sacerdotis est pars integralis sacrificii ac pendet ex divina institutione. Ceterae vero partes, nominatim oblatio oralis et fractio hostiae, sunt partes mere accidentales, et quidem probabiliter humanae institutionis. Probatur. Argumenta allata in Conci, praec., tum ex Scriptura, tum ex Tradi­ tione, tum ex ratione (nominatim triplex ratio actionis in persona Christi, immolationis et repraesentationis passionis), probant quoque solam consecrationem pertinere ad essentiam sacrificii, ut conferenti facile patet. Obicies. 1. In oratione “Unde memores” post consecrationem Ecclesia, com­ memorans passionem Christi, adhuc offert hostiam corporis eius, inquiens: “Memores . . . ejusdem Christi . . . tam beatae passionis . . . offerimus . . . hostiam puram”. Ergo sacrificium nondum est absolutum. 2. Item post consecrationem in Commemoratione pro defunctis im­ petrat pro illis effectum sacrificii. Ergo sacrificium nondum est absolu­ tum, quia eius effectus nondum est applicatus. 3. Missa Praesanctificatorum vocatur sacrificium et tamen in ea non habetur consecratio. 4. Inverisimile videtur totum sacrificium perfici et absolvi tam brevi illo tempore vel potius instanti quo durat consecratio (ita Lopin). 9 Respondetur. 1. Quamvis oblatio sacrificalis fiat in solo instanti consecrationis, tamen non frustra Ecclesia repetit verba oblativa post ipsam consecra­ tionem; nam haec referri possunt sive ad corpus mysticum, quod se offert Deo post oblationem sacrificalem ipsius corporis eucharistici ad quamdam spiritualem integrationem sacrificii oblati, sive ad corpus ipsum eucharisticum, in quo casu ea verba referenda sunt non ad tempus quo dicuntur sed ad tempus pro quo dicuntur et ratio quare dicantur post consecrationem est convenientia distribuendi varias ora­ 948 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE tiones quibus unica et instantanés actio oblativa multipliciter exprimi­ tur pro rei liturgica solemnitate et vividiore fidelium instructione. Simi­ liter. ut dictum est in art. 9 (p. 149), convenienter solvitur quaestio de epiclesi. 2. Commemoratio pro defunctis intelligi potest dupliciter: vel pro simplici oratione sacerdotis et Ecclesiae, habente valorem ex solo opere operantis, et hoc videtur innuere ipsa Rubrica intra Missam (“Orat aliquantulum pro iis defunctis, pro quibus orare intendit”), vel pro ipsa intentione applicandi defunctis fructum sacrificii ex opere operato (quemadmodum in commemoratione pro vivis ante consecrationem), et tunc, ut dictum est quoad orationem “Unde memores”, verba refe­ renda sunt non ad tempus quo sed pro quo dicuntur, nam sacerdos ante ipsam consecrationem intendit applicare sacrificium juxta intentionem Ecclesiae, Ecclesia autem antecedenter intendit illud applicare tam pro vivis quam pro defunctis, quamvis vario modo distribuat ante vel post consecrationem formulas quibus suam intentionem exterius et solemniter significat. Billuart alia tentamina solutionis refert, inquiens: “Huic instantiae varii varie respondent. Doctissimus Sylvius dicit incertum esse quando tam celebrans quam alii pro quibus offertur, fructum sacrificii perci­ piant; probabile tamen esse celebrantem bene dispositum aliquem reci­ pere in communione. Joannes a S. Th. dicit non esse necesse quod fructus sacrificii conferatur in illo instanti in quo fit, sed quod possit conferri toto tempore quod durat, juxta applicationem celebrantis. Alii demum existimant totum fructum ex opere operato cor respondentem essentiae sacrificii applicari in ipsa consecratione, nec tamen frustra postea haberi Memento pro defunctis aut orationes recitari; tum quia possunt prodesse ex opere operantis; tum quia ipsa communio, tanquam pars integralis sacrificii, potest prodesse ex opere operato. Ex hac opinionum diversitate inferes tutius esse applicationem fieri tam pro vivis quam pro defunctis ante consecrationem.”3 3. De Missa Praesanctificatorum dicetur infra (p. 959-963). 4. Ipsum opus transsubstantiationis, quod est compendium quoddam miraculorum, absolvitur in instanti, et similiter confectio cuiuslibet sac­ ramenti consistit essentialiter in ipso instanti quo terminatur forma verborum, nec tota eius essentialis celebratio quae hoc instans praece­ dit, seu positio materiae et formae, requirit magis quam breve tempus. Jam ceteras partes Missae singillatim consideremus: ’ Dc Euch., diss. 8, a. 2, obj. 2, inst. 3, Parisiis, 1904, p. 202. I·-* DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 949 A. OFFERTORIUM. Oblatio verbalis quae praecedit consecrationem non pertinet ad es­ sentiam sacrificii. Nam: 1. Non importat immutationem rei oblatae. 2. Nec est oblatio victimae seu rei quae offertur in sacrificium, sci­ licet corporis Christi, sed meri panis et vini. 3. Non repraesentat passionem Christi. 4. Non fit in persona Christi, principalis offerentis, sed Ecclesiae, ut patet ex ipsis formulis. 5. Non est institutionis Christi sed Ecclesiae, et quidem non valde antiquae. 6. Potest omitti, seu suppleri oblatione “mente concepta”, ubi post Offertorium materiae invalidae alia apponitur (cf. Rubricas Missalis. De defectibus, III et IV). 7. In ipsis verbis, quae Offertorium comitantur, significatur sacrifi­ cium nondum offerri sed tantum praeparari: “Veni, sanctificator omni­ potens, aeterne Deus, et benedic hoc sacrificium, tuo sancto nomini praeparatum.” Ad futurum sacrificium vel ad ea quae ipsum praeparant referuntur cetera verba quae Offertorium componunt aut sequuntur: “Suscipe . . . hanc immaculatam hostiam”, “Offerimus . . . calicem salutaris”, “In spiritu humilitatis ... sic fiat sacrificium nostrum’’, “Suscipe, sancta Trinitas, hanc oblationem”, “Orate, fratres: ut meum ac vestrum sacrificium acceptabile fiat apud Deum”. Ratio quae pro contraria sententia posset invocari, scilicet necessi­ tas vocalis oblationis, quae non in consecratione sed in Offertorio inve­ nitur, nulla est, quoniam potest vera et explicita oblatio fieri absque vocali expressione, per ipsam nempe actionem immolatitiam cum in­ tentione oblativa. B. ELEVATIO HOSTIAE AUT CALICIS, tam major post conse­ crationem, quam minor ante Pater Noster, non pertinet ad essentiam sacrificii. Nam: 1. Non importat immolationem. 2. Non repraesentat passionem Christi. 3. Non fit in persona Christi. 4. Non est institutionis Christi sed Ecclesiae (elevatio major insti­ tuta est in medio aevo, elevatio minor est antiquior). 5. Potest omitti cum post consecrationem materiae invalidae alia apponitur consecranda ac statim sumitur (cf. Rubricas Missalis, De defectibus, III, 5 sq.; IV, 5). 950 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE C. OBLATIO ORALIS POST CONSECRATIONEM, seu oratio “Unde et memores”, non pertinet ad essentiam sacrificii. Nam: 1. Non importat immolationem. 2. Non repraesentat passionem Christi, quamvis eam verbaliter com­ memoret (“Memores . . . beatae passionis . . . resurrectionis . . . ascensionis”). 3. Non fit in persona Christi, ut patet ex verbis “Unde et memores, Domine, nos servi tui, sed et plebs tua sancta, ejusdem Christi . . . passionis”. 4. Non est divinae institutionis, nec ab ipso Christo in coena adhi­ bita fuit, quantum scimus ex Scriptura. 5. Potest omitti (ut supra). Ratio autem adversariorum de necessitate vocalis oblationis non tenet, ut diximus quoad Offertorium. D. FRACTIO HOSTIAE non pertinet ad essentiam sacrificii. Nam: 1. Non repraesentat, nisi imperfecte, passionem Christi, nec ceterum talis imperfectus symbolismus est ei insitus aut ex divina institutione, sed adventitius et ex quorumdam theologorum interpretatione (cf. infra). 2. Exercetur circa species, non vero circa victimam seu corpus Christi quod nequaquam frangitur, ut quidam delirando putarunt (cf. p. 430). 3. Exercetur unice circa speciem hostiae, non vero circa speciem vini, quae tamen aequaliter pertinet ad rationem sacrificii quod est secundum ordinem Melchisedech. 4. Non est divinae institutionis, quamvis fuerit a Christo adhibita (probabiliter quidem ante suam consecrationem) eique Ecclesia ali­ quod momentum inde ab antiquo tribuerit. 5. Proinde omitti potest, si nempe hostia consecrata dilabatur in calicem (cf. Rubricas Missalis Rom., De defectibus, X, 10; 5. Thomam, q. 83, a. 6, ad 6, mox citand., p. 953). 6. Imo quaedam ex antiquioribus liturgiis, ut Constitutiones Apos­ tolorum et Testamentum Domini Nostri Jcsu Christi, prorsus silent de fractione panis. “In byzantina liturgia ix saeculi nulla fit fractio infra actionem. Fractio autem panis ante actionem sane nequit pro parte intrinseca sacrificii haberi.”4 Supra expositis rationibus adversariorum respondetur: 1. Repraesentatio passionis Christi maxime consistit in repraesen­ tatione separationis sanguinis a corpore, ad quam significationem frac4 De la Taille, Mysterium fidei, elue. 34, Parisiis, 1931, p. 433, in nota. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 951 tio hostiae apta non est. Praeterea immediato symbolismo hujus frac­ tionis potius obstat Scriptura, Joan. 19, 33. 36: “Non fregerunt ejus crura ... ut Scriptura impleretur: Os non comminuetis ex eo” (cf. Exod. 12, 46; Num. 9, 12; Psal. 33, 21). Nomen ipsum “fractio panis” (Act. 2, 42) non magis probat sacri­ ficium consistere in fractione quam nomen “coena dominica” ( 1 Cor. 11, 20) probet illud consistere in coena vel communione. Utrumque nomen tribuitur Eucharistiae, indistincte ut sacramento et sacrificio, ratione communionis, quae est finis sacramenti et complementum sacrificii. Ut dictum est in art. 44 (p. 881 sq.),genuinitas lectionis κλώνον val­ de probabiliter negatur ab eruditis; unde nequit ulla solida ratio in ea fundari. Ceterum illa vox, dicta de pane, designat metaphorice ipsum actum panem offerendi potiusquam ipsam actionem frangendi in qua metaphorica acceptio vocis fundatur. 2. Non est exaggerandum momentum hujus fractionis, nec minus recte intelligendus ejus finis et symbolismus.5 Ejus momentum non tanti est quin, ut dictum est, fractio panis pos­ sit juxta Rubricas omitti et in quibusdam antiquis liturgiis probabiliter prorsus defuerit. Ad ejus finem quod attinet, “fractio non est inducta propter se, aut ad aliquid per seipsam significandum. Acta est a Christo ad disper­ tiendum: et hic est finis ejus intrinsecus. Deinde acta est ab Ecclesia: primo propter eumdem finem; secundo, etiam deficiente hoc fine, propter imitationem Christi; tertio, in ordine ad mixtionem specierum faciendam: qua, concinentibus satis liturgiis et liturgistis, resurrectio designaretur symbolice post semel designatam sacramentaliter passio­ nem in separata specierum consecratione.”6 Ceterum “nec ipsa mixtio inducta est primitus ad significandum. Ortum habuit ex consuetudine sacramentum ex praecedente missa re­ servandi, aut etiam ab episcopo transmissum recipiendi in signum com­ munionis: quod calici immergebatur (fortasse propter duritiam ac sic­ citatem). Cujusmodi consuetudo cum obsolevit, successit in ejus locum ritus noster hodiernus deputans calici particulam panis intra eandem missam consecrati. Cf. Corblet, Histoire du Sacrement de l'Eucharistie, 1886, t. 2, p. 11.”7 Ad cius symbolismum quod attinet, videtur esse pium inventum tar­ dioris aetatis, praesertim mediaevalis. * Cf. De la Taille, ibid., p. 433-437. ‘ De la Taille, ibid., p. 436 sq. ’ De la Taille, ibid., p. 437, in nota. 952 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE “In aliis pervetustis liturgiis [exceptis supra dictis Const. Apost. et Test. D.N. J.Ch.J, ut Serapionis, Sancti Jacobi, Sancti Marci, invenitur quidem sed nulla adnotata interim significatione dominicae mortis. Immo apud Serapionem, clare satis in annexa oratione indicatur scopus proprius fractionis esse, ut divisum sacramentum multorum commu­ nioni fiat aptum. “In liturgia graeca Sancti Jacobi fit quaedam fractio ritualis (κλάσι$), praevia ad illam comminutionem seu partitionem (/ΐίλισ/χός) : sed ideo tantum, ut pars consecrati panis calici immergatur (B. 62,8 cf. 581): ubi resurrectionis potius quam mortis cum omnibus fere liturgiarum expositoribus agnoveris symbolum. “Deinceps accrevere quidem fractioni in quibusdam liturgiis, sane paucioribus, varii symbolismi, praesertim passionem respicientes, ut in liturgia syriaca Sancti Jacobi (B. 97-99; cf. Max. Saxon. Missa Syria­ ca antiochena, p. 37—38) ; aliquando etiam fragmentis in modum crucis dispositis (hodierna liturgia Sancti Chrysostomi, B. 393; Liturgia mozarabica, P.L. 85, 557-558); vel (in prothesi) dissecto pane in mo­ dum crucis per lanceam (hodierna liturgia Sancti Chrysostomi, B. 357— 358).”’ Inter Patres Chrysostomus (In 1 Cor., hom. 24, n. 2), Augustinus (Ep. 149, 16) et Gregorius M. (Dial. 4, 58), loquentes de fractione, non symbolismum passionis in ea vident sed tantum scopum distribu­ tionis, imo Chrysostomus talem symbolismum non obscure respuit, inquiens: “Cur autem [Paulus] addidit ‘quem frangimus’? Hoc enim in eucharistia videre est; in cruce vero non item, immo contrarium. Ait enim: ‘os non comminuetur’. Sed quod non passus est in cruce, hoc patitur in oblatione propter te, et sustinet se confringi, ut omnes im­ pleat” (1. c., M.G. 61, 200). Symbolismum passionis primo enuntiavit apud Graecos S. Euctychius Patr. Const, (saec. 6), apud Latinos vero Beda (In Mare. 14, 22). Magis clare deinceps proponitur a Paschasio Radberto (Lib. de corp, et sang. Domini. 4, 1), a Card. Humberto (Adv. Graec. calum­ nias, 31) et praesertim a Lanjranco (Lib. de corp, et sang. Domini, 13), quos secuti sunt posteriores theologi, uti Albertus M. (In 4 Sent., dist. 13, e. 15), S. Thomas (q. 77, a. 7; q. 83, a. 5, ad 7 et 8; In I Cor. 11, lect. 5) et Suarez (Disp. 84, sect. 1, η. 6). Lanjrancus: “Sacramenta enim illarum rerum quarum sacramenta sunt semper similitudinem gerunt, sicut in sacramento, de quo haec quaestio ventilatur, dum frangitur hostia, dum sanguis de calice in ora * Id est, Brightnian, Liturgies western and eastern, vol. 1 Eastern liturgies, 1896, p. 62. * De la Taille, 1. c., p. 433 sq. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 953 fidelium funditur, quid aliud quam dominici corporis in cruce immo­ latio ejusque sanguinis de latere effusio designatur?” (1. c., M.L. 150, 423). S. Thomas: q. 77, a. 7, cit. in p. 372. q. 83, a. 5, ad 7: “Fractio hostiae tria significat, primo quidem ipsam divisionem corporis Christi, quae facta est in passione; secundo dis­ tinctionem corporis mystici secundum diversos status; tertio distribu­ tionem gratiarum procedentium ex passione Christi, ut Dionysius dicit [De eccl. hier., c. 3] ; unde talis fractio non inducit divisionem Christi.” 3. Ad textum S. Thomae (2-2, q. 85, a. 3 ad 3) concedimus S. Doctorem alludere ad Eucharistiam (cf. supra, p. 797 sq.), sed inde non se­ quitur ipsum sentire quod fractio pertineat ad essentiam sacrificii. Ibi enim loquitur directe de sacrificio in genere ac docet immutationem sacrificalem posse consistere in aliqua immutatione panis, uti fractione, esu, benedictione. Allusio ad sacrificium eucharisticum, necnon fortasse ad sacrificium Melchisedech, est tantum indirecta nec intendit S. Doctor determinare in qua panis immutatione unum vel alterum vel utrumque ex illis sacrificiis essentialiter consistat. Potuit quidem sacrificium Mel­ chisedech consistere in fractione vel alio genere destructionis, sicut Eucharistia de facto consistit in sola benedictione consecrativa. Cum vero S. Doctor sacrificium ipsum Eucharistiae directe consi­ derat, manifeste in q. 83, a. 6, ad 6, significat fractionem non esse de essentia sacrificii, inquiens: “Fractio hostiae consecratae, et quod una sola pars mittatur in calicem, respicit corpus mysticum, sicut admixtio aquae significat populum; et ideo horum praetermissio non facit im­ perfectionem sacrificii, ut propter hoc sit necesse aliquid reiterare circa celebrationem hujus sacramenti.” E. COMMIXTIO HOSTIAE CUM VINO CONSECRATO non pertinet ad essentiam sacrificii. Nam: 1. Non importat immolationem. 2. Exercetur non circa victimam, seu corpus Christi, sed tantum circa species. 3. Non repraesentat passionem Christi, seu separationem sanguinis a corpore, sed potius contrariam morti resurrectionem (cf. supra, p. 951). 4. Non est divinae institutionis nec a Christo adhibita. 5. Potest omitti (ut supra). Ad rem S. Thomas, q. 83, a. 6. ad 6. nuper cit. F. COMMUNIO CELEBRANTIS, quamvis sit, ipsaque sola, pars integrans sacrificii, non pertinet tamen ad eius essentiam. 954 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE COMMUNIONEM CELEBRANTIS ESSE SALTEM PARTEM INTEGRANTEM SACRIFICII, ut docent communissime theologi contra paucos (ut Vasquez et Viva supra citatos), patet: 1. Ex verbis Christi, Matth. 26, 27: “Accipite et comedite. . . Bibite ex hoc omnes”. Intimus nexus quo haec verba coniunguntur cum verbis consecrativis ac sacrificalibus “Hoc est etc. — Hic est etc.” manifestat sacrificium et communionem esse intime connexa, ita saltem ut com­ munio pertineat ad sacrificium ut pars eius integralis. 2. Ex sensu Ecclesiae. Cone. Tolet. XII, can. 5 (cit. in p. 553 sq.), relato in Decreto, p. 3 De Consecr., dist. 2, c. 11 (M.L. 1S7, 1 735 sq.), id aequivalenter docet cum ait: “Quale erit illud sacrificium, cui nec ipse sacrificans particeps esse cognoscitur?” Ex quorum verborum tenore apparet necessitatem communionis celebrantis repeti non tam ex jure ecclesiastico quam ex natura sacrificii, vel si placet ex jure divino fundato in ipsa exigentia rei. Cone. Trid., sess. 13, cap. 8 (cf. can. 10), idem sentire videtur cum ait morem communionis celebrantis “tanquam ex traditione apostolica descendentem” retinendum esse (Denz. 881). Nisi communio celebrantis pertineret saltem ad integritatem sacri­ ficii non explicaretur sollicitudo Ecclesiae in praescribendo in Rubricis Missalis Romani (De defectibus) ut si aliquid venenatum contigerit vinum vel hostiam post consecrationem, iteretur consecratio in alia hostia vel vino ut possit fieri communio (X, 6 sq.); item ut si violetur Ecclesia post peractam consecrationem sacerdos acceleret sumptionem sacramenti, omissis omnibus aliis (X, 2); item ut si celebrans post consecrationem graviter infirmetur “Missa per alium Sacerdotum ex­ pleatur ... et in casu necessitatis etiam per non jejunum” atque prior ille celebrans, si potest communicare, suscipiat a supplente unam ex hostiis a se consecratis, imo partem majoris hostiae, si aliae desint (X, 3). 3. Ex ratione sacrificii, tum in genere tum eucharistici. “Eucharistia non solum est sacramentum, sed etiam sacrificium. Quicumque autem sacrificium ofiert, debet sacrificii fieri particeps, quia exterius sacrificium, quod offertur, signum est interioris sacrificii, quo quis seipsum offert Deo, ut Augustinus dicit [De civ. Dei, 10, 5 ]. Unde per hoc quod participat sacrificio, ostendit ad se sacrificium interius pertinere. “Similiter etiam per hoc quod sacrificium populo dispensat, ostendit se esse dispensatorem divinorum, quorum ipse primo debet esse parti- DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 955 ceps, sicut Dionysius dicit [De cedes, hier., c. 3, vers. fin.]. Et ideo ipse ante sumere debet quam populo dispenset. Unde et in praedicto cap. [Cone. Tolet.J legitur: ‘Quale est sacrificium, cui nec ipse sacri­ ficans particeps esse dignoscitur?’ Per hoc autem fit particeps quod de sacrificio sumit, secundum illud Apostoli [1 Cor. 10, 18]: ‘Nonne qui edunt hostias, participes sunt altaris?’ Et ideo necesse est quod sacerdos, quotiescumque consecrat, sumat integre hoc sacramentum (q. 82, a. 4). Praeterea sacrificium ipsum eucharisticum constituitur sub forma cibi, i.e. in pane et vino consecrato, ex quo assumit peculiarem ordina­ tionem ad sumptionem tamquam ad connaturalem sui consummationem et complementum. Consummatio autem et complementum sacrificii ab eo primo et per se poni debet a quo ponitur ipsa ejus essentia. Nota 1. Quidam ex theologis qui dicunt communionem sacerdotis esse partem integrantem sacrificii, docent nihilominus eam non certo esse de jure divino, vel saltem non referre utrum sit de jure divino an ecclesiastico (ita Suarez, Van Noort, Michcl, Hervé). Utrumque tamen assertum reiciendum est. Celebrantis communionem, et quidem sub duplici specie, esse neces­ sariam de jure divino probavimus in art. 27 (Conci. 1) et sequitur etiam ex hoc ipso quod talis communio sit pars integrans sacrificii. Partes enim integrantes sequuntur conditiones partium substantialium, quamvis versentur extra ipsam substantiam; unde si Christus tale instituerit sacrificium quod connaturaliter requirat complementum communionis, haec necessario cadit sub lege divinae institutionis, secus Christus sacrificium mutilum instituisset. Ob eandem rationem reiciendus est modus loquendi quorumdam (uti Pesch, n. 896) qui alias caeremonias, quas mere accidentales vocavi­ mus, nempe oralem oblationem, fractionem, mixtionem, dicunt esse partes integrantes Missae. Nequit enim Ecclesia facere ut aliquid sit pars integrans sacrificii, quamvis possit quibusdam actionibus, ad es­ sentiam vel integritatem sacrificii non pertinentes, tantum adnectere momentum ut pertineant ad essentiam obiecti legis ecclesiasticae de assistentia sacrificio eucharistico, ita ut qui soli essentiali et integral) partibus sacrificii assistat, consecrationi nempe et communioni, non substantialiter satisfaciat praecepto ecclesiastico ac mortaliter peccet (De cuius rei determinatione occupantur theologi Morales). Nota 2. Ex eo quod, ut probabitur in Conci, seq., essentia sacrificii consistit in consecratione utriusque speciei sequitur communionem sub utraque specie pertinere ad integritatem sacrificii. Quod etiam confirmatur 1. ex supradicta sollicitudine Ecclesiae in 956 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE praescribendo ut si non possit sumi una ex speciebus consecratis, eo quod v.g. aliquid venenatum illam contigerit, iteretur ipsa consecratio, eo nempe fine ut sacramentum sumi possit sub duplici specie (Rubri­ cae Missalis Rom., De defectibus, X, 6 sq.); 2. ex praecepto Christi in ultima coena: “Accipite et comedite. . . Bibite ex hoc omnes” (Matth. 26, 27) quod certe celebrantes respicit, cum ad laicos com­ municantes non referatur ut probatum est in art. 27 (cf. p. 555 Primo). Obiectio vero quae posset deduci ex iisdem Rubricis Missalis (De defectibus, X, 3) et ex Missa Ordinationis in qua concelebrantes com­ municant sub unica specie, soluta est in eodem art. 27 (p. 553, Dices). Nota 3. Ex eo quod communio sit pars integrans sacrificii sequitur quod celebrans teneatur ex jure divino communicare de suo sacrificio, seu de hostia et vino a se consecrato, secus non servaretur connaturalis numerica unitas essentiae cum sua parte integrante. Nequit ergo cele­ brans sumere hostiam ab alio vel a se in alio sacrificio consecratam et hostiam praesenter consecratam servare, puta pro processione vel bene­ dictione cum ostensorio. Hoc innuit Cone. Tolet. supra citatum (p. 954) et supponit Rubrica Missalis (1. c., X, 6 sq.) praescribens ut si hostia consecrata non possit sumi, alia consecretur (si enim posset celebrans sumere hostiam in alio sacrificio consecratam, frustranea esset nova consecratio, imo sacrilega, cum non esset necessaria ad complendum sacrificium). Unde contraria sententia paucorum, uti Henriquez (De sacrif., 1. 9, c. 9, § 2) et Fagundez (De I praecepto Ecclesiae, 1. 3, c. 4, n. 26; c. 5, n. 20), reicienda est ut improbabilis et contra communem sensum Ec­ clesiae ac theologorum. Ad rem Lugo: “Hoc ... est contra sensum Ecclesiae, et omnium doc­ torum. . . Merito . . . illam sententiam improbabilem omnino esse, dixit Joan. Praepositus in praesenti, qu. Ixxxiii, art. 1, dub. vii, n. 50, et nostram ut certam omnino supponit Caspar Hurtado disp, vi de Euchar. difficultate ix, in fine.”10 COMMUNIO CELEBRANTIS NON PERTINET AD IPSAM ESSENTIAM SACRIFICII. Et quidem primo, communio celebrantis non constituit totam essen­ tiam sacrificii (contra Bellord et Renz). Nam secus: 1. Sequeretur quod offerre sacrificium eucharisticum sit idem ac communicare; quod est damnatum ut haereticum a Cone. Trid., sess. 10 De Euch., disp. 19, sect. 5, n. 76, Parisiis, 1892, p. 249 sq. ■ · DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 957 22, can. 1, definiente: “Si quis dixerit, in Missa non offerri Deo verum et proprium sacrificium, aut quod offerri non sit aliud quam nobis Christum ad manducandum dari: A.S.” (Denz. 948). Inde plures theologi (ut Diekamp et Hervé) dicunt esse de fide com­ munionem celebrantis non constituere totam essentiam sacrificii; id autem dicimus saltem theologice certum, quatenus posset aliquis effu­ gere condemnationem Concilii dicendo totam essentiam sacrificii re­ poni quidem in communione, non ita tamen ut communicare sit formaliter idem ac offerre, sed ita ut communicando quis simul offerat aut immolet. Sententia autem Renz, et praecipue Bellord, si ratione suae ambiguitatis a nota erroneitatis absolvatur, saltem temeraria dicenda videtur. 2. Sequeretur quod sacerdos communicans extra Missam offerret sacrificium, saltem si quis dicat ad sacrificium sufficere communionem sub unica specie, vel si sacerdos communicaret sub utraque specie (juxta morem antiquum, vel juxta morem orientalem, vel in quibus­ dam casibus de quibus dictum est in p. 545). Nec refert si dicatur consecrationem essentialiter praerequiri ut conditionem qua affertur vel praeparatur victima sacrificii; nam id supponitur factum per aliam consecrationem. Similiter sequeretur laicos, sive intra sive extra missam communi­ cantes saltem sub utraque specie (juxta praedicta), offerre sacrificium non minus quam sacerdotes. Nec refert quod laici nequeant consecrare; nam, juxta doctrinam adversariorum, consecratio est tantum externa conditio requisita ad praeparandam victimam. 3. Sequeretur, contra communem sensum theologorum (cf. infra, p. 959 sq.), quod Missa Praesanctificatorum in Feria VI in Parasceve sit per se sola verum sacrificium, saltem si quis dicat in communione sub unica specie salvari substantiam sacrificii; quod, quamvis a Bellord et Renz non dicatur, est tamen congruum eorum principiis. 4. Communio non habet rationem oblationis Deo factae, sed potius susceptionis doni divini. Fundamentum doctrinae Bellord, sacrificium nempe non consistere essentialiter in oblatione sed in convivio seu com­ mercio cum divinitate, refutatum est in art. 43 (p. 793 sq.). 5. A fortiori nostrum assertum probant rationes mox afferendae quoad secundum assertum. Secundo, communio celebrantis neque partialiter constituit essentiam sacrificii (contra Soto, BeUarmino, Lugo, Salmanticenscs, S. Alphonsum). Nam: 1. Secus sequeretur intentionem applicationis missae poni posse post 958 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE utramque consecrationem et ante communionem, quod est contra com­ munem sensum theologorum dicentium missam applicandam esse ante consecrationem saltem secundae speciei. 2. In omnibus sacrificiis tum verae tum falsae religionis convivium sacrificale prae se fert indolem participationis sacrificio jam peracto, ac consideratur tanquam medium ad consequendum ejus fructum. S. Paulus, 1 Cor. 10, 18, ait: “Qui edunt hostias, participes sunt altaris [i.e. sacrificii]”. Signanter in Liturgia Missae, in orationibus et formulis quae com­ munionem praecedunt vel comitantur, non amplius fit mentio obla­ tionis sed tantum expostulantur praecipui fructus sacrificii, ut liberatio a malis et peccatis, pax in Christo, unio cum Deo, consecutio vitae aeternae. Concinne S. Thomas: “Sumptio pertinet ad rationem sacramenti, sed oblatio pertinet ad rationem sacrificii” (q. 79, a. 7, ad 3). In q. 82, a. 4 (supra cit., p. 954 sq.), S. Doctor manifeste supponit communionem non pertinere ad essentiam sacrificii cum ait: “Quicumque . . . sacrifi­ cium offert, debet sacrificii fieri particeps”. 3. Communio ipsius Christi celebrantis in ultima coena non certo et explicite commemoratur in Scriptura (cf. art. 3, p. 79 sq.); vix autem credibile est quod evangelistae omisissent certam illius men­ tionem, si ipsa non secus ac consecratio pertineret ad essentiam sacri­ ficii in ea coena celebrati. 4. Celebrans dum communicat non gerit personam Christi sed agit in persona propria et nomine proprio, ut patet tum ex ipsa indole ac­ tionis, tum ex verbis liturgicis eam comitantibus, quae, aliter ac verba consecratoria, habent sensum personalem privatum non secus ac in communione fidelium (“Corpus D.N.J.Ch. custodiat animam meam [vel, tuam] in vitam aeternam”). 5. Inconveniens videtur dividere essentiam sacrificii inter duas actio­ nes toto coelo differentes, quarum una sit tantum oblatio (consecratio), alia sit tantum immolatio (communio); non videtur enim quomodo servari possit unitas numerica sacrificii, seu oblationis immolativae, nisi eadem actio sit simul oblativa et immolativa. Ex quo patet inepte invocari a Salmanticensibus (supra cit., p. 939 sq.) paritatem inter unitatem sacrificii in duplici consecratione et uni­ tatem sacrificii in duplici actione quarum una sit tantum oblatio, altera tantum immolatio; unitas enim sacrificii ideo salvatur in duabus con­ secrationibus quia indivisibiliter faciunt unum subiectum in quo in­ venitur ratio tum oblationis tum immolationis. 6. Communio consistit in ipso motu locali specierum ad stomachum, qui non est actio sacerdotalis, tum quia sacerdos illum non exe- DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 959 quitur sed potius patitur, tum quia non fit in altari sed in corpore communicantis. 7. Communio celebrantis non repraesentat passionem Christi, quid­ quid in contrarium asserant adversarii, qui ut praecipuum fundamen­ tum suae doctrinae proponunt ipsam rationem repraesentationis passio­ nis, quam sibi fingunt fieri in sola communione prout est destructiva esse sacramentalis Christi. Etenim communio nullam importat destructionem sed est simplex motus localis seu trajectio specierum in stomachum (cf. art. 35, p. 700); corruptio vero specierum et consequens cessatio ipsius esse sacramentalis Christi sunt quid posterius communione. Ceterum destructio huius esse sacramentalis est natura posterior ipsa corruptione specierum, non est quid sensibile, nec repraesentat separa­ tionem sanguinis a corpore in qua passio Christi consistit. Ad rem Vasquez: “Per solam manducationem, ante corruptionem specierum, non desinit esse corpus Christi sub speciebus. sed eodem modo sub illis manet, et solum mutatur secundum locum, dum per accidens sub speciebus movetur: quae quidem mutatio minime sufficit ad sacrificium, ut constat. Quare, potius in corruptione specierum. quam in manducatione, hoc sacrificium consisteret: quod nullus dixit, et manifeste absurdum est: inde enim sequeretur fore ut sacrificium Christi incruentum non in altari fieret a sacerdote, sed in stomacho, quando in eo species corrumperentur; quod quidem interdum accidere posset tempore eo quo sacerdos ad mensam sederet ad prandendum: quod est manifeste absurdum.”11 Ex dictis patet responsio ad supra relatas rationes adversariorum. Primo enim, in communione nulla habetur repraesentatio passionis, quae e contrario in consecratione est manifesta. Secundo, sollicitudo Ecclesiae de sacrificio complendo per commu­ nionem apte explicatur ex eo quod communio sit pars integrans sacrificii. Tertio, Missa Praesanctificatorum in Feria VI in Parasceve nullo modo est sacrificium, quamvis sic vocetur latiori quadam ratione mox exponenda. NOTA. DE MISSA PRAESANCTIFICATORUM NON UNO MODO SENTIUNT THEOLOGI. Quidam (ex iis qui negant consecrationem esse de essentia sacrificii) docent eam esse verum sacrificium. Ratio est tum quia sacerdos inter orandum (in Offertorio et ad Orate Fratres) eam vocat sacrificium, 11 In 3 p. S. Thomae, Disp. 222, c 4, n. 23, Lugduni, 1631, p. 408. 960 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE tum quia fideles tenerentur illi assistere si in die Parasceve incideret dies festus de praecepto, tum quia fideles communiter putant eam esse sacrificium, tum quia oportet illam pertinere ad aliquod genus actionis religiosae nec videtur posse ad aliam reduci quam ad speciem sacri­ ficii, tum quia nihil ei deest ex his quae sunt de ratione sacrificii, scilicet oblatione et repraesentatione passionis Christi. Alii docere videntur illam missam esse incompletum sacrificium, eo quod habeatur in ea aliquid pertinens ad sacrificium (puta communio), desit vero consecratio (necnon communio sub altera specie) ; incomple­ tum autem sacrificium intelligunt sacrificii praecedentis diei comple­ mentum aut essentiale (ita Lugo et Arauxo) aut intégrale (ita quidam ex his qui nobiscum docent communionem esse partem integrantem sacrificii). Alii docent Missam Praesanctificatorum nullo modo esse verum sac­ rificium, nec incompletum, sed tantum meram celebrationem in qua, retentis quibusdam caeremoniis missae non essentialibus et in eius similitudinem, commemoratur peculiari quodam modo passio Christi in die anniversaria mortis et sepulturae eius. Haec sententia, quae est vera et communior inter theologos (cuique adstipulantur etiam plures qui docent communionem esse de essentia sacrificii, ut Salmanticenses, n. 41), probatur: Primo, ex eo quod in Missa Praesanctificatorum deest tum consecra­ tio, tum communio sub duplici specie, tum communio sacrificalis quae jam facta est in una hostia in sacrificio praecedenti; unde sumptio al­ terius hostiae, ex priori sacrificio reservatae, non differt a qualibet communione fidelium post celebrantem tum intra tum extra missam, nec sacerdos communicat ut sacrificans sed tantum ut celebrans spe­ cialem aliquem ritum Ecclesiae. Secundo, ex communi ac traditional! sensu doctorum. Ipsa vox Missa Praesanctificatorum innuere videtur hanc celebra­ tionem non esse sacrificium sed caeremoniam circa rem pracsanctificatam, juxta sensum traditionalem vocis sacrificii (“sacrum factum” vel “sacri factio”). Innocentius I (t 417), Epist. ad Decentium, c. 4: “Non dubium est, in tantum eos [i.e. Apostolos] jejunasse biduo [mortis Christi] . . ., ut traditio Ecclesiae habeat, isto biduo sacramenta penitus non celebrari” (M.L. 20, 556). Capitularia (Collectio Benedicti diaconi), 1. 3, c. 430: “Ut in sancto paschae sabbato die et parasceve missae non agantur. Ut sabbato sancto, hoc est in vigilia paschae, ieiunium ante noctis initium nisi a DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 961 parvulis aut infirmis non solvatur; nec missa in parasceve aut in eodem sabbato sancto vel divinia mysteria his duobus diebus cele­ brentur. Canonibus quippe jubentibzis biduo ista sacramenta penitus non debent celebrari” (M.L. 97, 852). Pseudo-Alcuinus, De div. offic., c. 18: “Cur autem hodie missa non cantatur, sed neque in Sabbato sancto, donec ad vigilias noctis, sanc­ tus Innocentius papa in Decretalibus dicit: Isto biduo sacramenta penitus non celebrari, quia percussus est pastor, et oves ejus gregis dissipatae sunt; seu quod apostolos, quos imitari debemus, isto biduo in tristitia et moerore fuisse, et jejunos usque in resurrectionem per­ mansisse credimus. In die Parasceve ideo non cantatur, quia ipsa die Jesus Christus seipsum hostiam obtulit Deo Patri pro nobis, et ipsa oblatio sufficit ad salutem credentium” (M.L. 101, 1208). Amalarius, De eccl. offic. 1, 13: “Hic . . . dicendum est ex Decretali­ bus Innocenta papae, quare missa non cantetur in sexta jeria et in sep­ tima. Nam utique, inquit, constat apostolos biduo isto in tristitia et in moerore fuisse, et propter metum Judaeorum se occuluisse, quod utique, non dubium est, in tantum eos jejunasse biduo memorato, ut traditio Ecclesiae habeat, isto biduo sacramenta penitus non celebrari" (M.L. 105, 1026; cf. ibid., 4, 20). Rabanus Maurus, De cleric, instit. 2, 37: “In hac die sacramenta pe­ nitus non celebrantur; sed Eucharistiam in coena Domini consecratam, peracto officio lectionum et orationum, et sanctae crucis salutatione, resumunt, quia, ut Innocentius papa testis est, ex eo quod apostoli et amatores Christi eo biduo quo crucifixus et sepultus Salvator est, in moerore constituti, ab omni cibo abstinuerunt se, hinc traditio Eccle­ siae habet biduo memorato sacramenta non celebrari, sed magis sanc­ tam resurrectionis noctem exspectari, et in ipsa cum laetitia et gaudio speciali sacrificium offerri” (M.L. 107, 349). Rupertus, De div. offic. 6, 3: “Hodie non sacrificemus, dum nobis hostia tollitur de manibus. Non sacrificent amici, dum trucidant ini­ mici” (M.L. 170, 156). Hugo a S. Victore, Miscellanea, 1. 7, tit. 43: “Verum cur [Feria VI in Parasceve] a missarum celebratione vocamus, et a publicis cessa­ mus gaudiis, cum passio Dominica quae hac die peracta est, principium sit nostrae salutis ac consummatio? . . . Hodie non sacrificemus dum nobis hostia de manibus tollitur; non sacrificent amici, dum trucidant inimici, differatur usque in diem illum quo tantus victor resurgens, suam nobis victoriam nuntiabit” (M.L. 177, 891). Idem (vel probabilius Robertus Paululus}, De offic. eccl. 3, 20: “Quaeritur quare hac die missa non cantetur, sed corpus Christi reser­ vatum die praecedenti sumatur. Ad quod dicitur, ex decreto Innocentii 962 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE papae, missa hoc biduo non celebrari, ut in pastoribus Ecclesiae status temporis illius apud apostolos ostendatur, qui sicut propheta prae­ dixerat, percusso pastore dispersi erant (Zach. xiii). Inde est etiam quod nec Dominus ‘vobiscum’, nec ‘Deus in adjutorium’ his diebus dicitur nec aliquid eorum quae pertinent ad presbyterorum officium. Quaeritur iterum quare hac die non sumatur sanguis Christi sicut et caro Christi. Ad quod dico quod utrumque sub utraque specie sumitur. Sed quia species vini labilis non potest tuto reservari, sine ea corpus Christi reservari constitutum est, vel quia Dominus in coena dixit: ‘Non bibam amodo de hoc genimine vitis usque in diem illum cum illud bibam novum vobiscum in regno meo’ (Matth. xxvi). Ecclesia a die coenae usque ad diem Paschae (quae in vespere incipit; unde in cerei benedictione dicitur: ‘Haec nox est quae peccatorum’, etc.) de hoc genimine vitis bibere non consuevit” (M.L. 177, 450 sq.). 5. Thomas, q. 83, a. 2, sibi obicit: “Cum . . . hoc sacramentum sit commemorativum dominicae passionis, videtur inconveniens esse quod in die Natalis ter celebretur hoc sacramentum; in Parasceve autem totaliter intermittatur.” Et respondet ad 2 : “Dicendum, quod veniente veritate, cessat figura. Hoc autem sacramentum est figura quaedam et exemplum dominicae passionis, sicut dictum est. Et ideo in die quo ipsa passio Domini recolitur, prout realiter gesta est, non celebratur consecratio hujus sacramenti. Ne tamen Ecclesia ea etiam die sit sine fructu passionis per hoc sacramentum nobis exhibito, corpus Christi consecratum die praecedenti reservatur sumendum in illo die; non autem sanguis, propter periculum, et quia sanguis specialius est imago dominicae passionis, ut supra dictum est (qu. Ixxviii, art. 3 ad 2). . . In die autem Nativitatis plures missae celebrantur propter triplicem Christi nativitatem.” Argumentis igitur primae sententiae respondetur: Missa Praesanctificatorum vocatur sacrificium improprie et latiori significatione, tum quia, omissa oblatione corporis Christi, adhuc con­ tinet oblationem corporis mystici seu Ecclesiae quae pergit offerre Deo interius sacrificium, tum quia constat pluribus precibus et caeremoniis quae adhibentur in sacrificio missae, tum quia in ea sacerdos consum­ mat unam ex hostiis consecratis in praecedenti vero sacrificio illudque veluti ab extrinseco perficit solemniori modo quam perficitur in ordi­ naria fidelium communione. De facto obligatio audiendi missam nunquam urget in die Parasceve quia Ecclesia postponit festum quod forte in hac die occurrat. Si vero ita Ecclesia non disponeret, quidam, ut Vasquez et Gonet, sentiunt quod urgeret praeceptum assistentiae officio huius diei, non quod sit DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 963 sacrificium, sed quia non aliter ab Ecclesia illo die celebratur officium publici cultus circa Eucharistiam, alii vero, ut Salmanticenses et Billuart, melius dicunt quod obligatio assistendi nullatenus urgeret quia lex Ecclesiae respicit ipsum sacrificium missae. Communis sensus doctorum, a quo mensuratur sensus fidelium recte cogitantium, est illud officium non esse sacrificium. Illa celebratio essentialiter pertinet ad genus actus cultus, ad quod pertinet tum communio tum aliae caeremoniae et preces quae in ea adhibentur; praeterea reductive pertinet ad sacrificium, quatenus omnis communio, etiam non celebrantis, est aliquo modo extrinsecum complementum sacrificii. In illa celebratione, deficiente consecratione, non adest oblativa et immolativa repraesentatio passionis. Praeter tres supra dictas rationes quidam adversarii opponunt sequentes auctoritates: Verba Christi inter sacrificandum: “Accipite et comedite. . . Bibite ex hoc omnes” (Matth. 26, 27), quae videntur innuere communionem pertinere ad essentiam sacrificii. Augustinus, De civ. Dei, 17, 5, 5: “Quia enim dixerat superius dedisse se domui Aaron cibos de victimis veteris Testamenti, ubi ait, ‘Dedi domui patris tui omnia quae sunt ignis filiorum Israel in escam’; haec quippe fuerant sacrificia Judaeorum: ideo hic dixit, ‘manducare panem’; quod est in novo Testamento sacrificium Christianorum" (M.L. 41, 536). Gregorius M., Dial. 4, 58 (cit. supra, p. 909 sq.) : “Pro nobis iterum [Christus] in hoc mysterio sacrae oblationis immolatur. Ejus quippe ibi corpus sumitur, ejus caro in populi salutem partitur, ejus sanguis non jam in manus infidelium, sed in ora fidelium funditur” (M.L. 77, 425). 5. Thomas, q. 82, a. 4 (cit. supra, p. 954 sq.), ait: “Quicumque . . . sacrificium offert, debet sacrificii fieri particeps”; 2-2, q. 85, a. 3, ad 3 (cit. supra, p. 797), alludens ad sacrificium eucharisticum, recen­ set esum panis seu communionem inter ea quae sacrificii essentiam constituunt. Respondetur: Verba Christi non magis implicant quam praeceptum integrandi sacrificium per communionem celebrantis, ut dictum est supra (p. 954). Augustinus usurpat nomen sacrificii ad designandam manducati­ onem panis consecrati ratione obiecti sacrificii seu victimae quae in ea continetur, ut patet ex comparatione cum escis sacrificalibus Judae­ orum quas etiam sacrificia appellat quaeque tamen non erant ipsum 964 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE sacrificium sed res sacrificatae. Ex qua comparatione etiam apparet hunc textum S. Doctoris esse potius argumentum quo contra ipsos obicientes confirmatur communionem non pertinere ad essentiam sacrificii sicut non pertinebat esus victimae in A.T. Gregorius loquitur de participatione sacrificii, non de actione in qua sacrificium essentialiter consistit; e contrario paulo post (cf. p. 910) explicite asserit immolationem ipsam fieri in momento consecrationis (“In ipsa immolationis hora ad sacerdotis vocem coelos aperiri”). 5. Thomas in primo textu obiecto loquitur de necessitate partici­ pandi sacrificio, adeoque praesupponit sacrificium participationi ipsius, ut supra notatum est; in altero vero textu allusio ad sacrificium eucharisticum est tantum indirecta et indeterminata, ut dictum est supra (p. 953) ubi de fractione, quae etiam ibidem commemoratur a S. Doctore, quaeque tamen, fatentibus adversariis, non pertinet ad essentiam sacrificii. G. COMMUNIO FIDELIUM, seu distributio Eucharistiae, non pertinet ad essentiam sacrificii. Nam: 1. Id ostendunt rationes allatae quoad communionem celebrantis. 2. Communio fidelium non est actus proprie sacerdotalis, tum quia est actus ipsorum fidelium, tum quia distribui potest a diaconis, tum quia distribuitur etiam extra celebrationem missae. Unde si pertineret ad essentiam sacrificii, hoc offerretur, saltem partialiter, etiam a fidelibus, a diaconis et extra missam. 3. Cone. Trid., sess. 22, can. 8 (cf. cap. 6), definit non esse illicitas missas in quibus solus sacerdos communicat (Denz. 955, cit. in p. 847); jamvero non liceret celebrare si aliquid omitteretur quod per­ tinet ad essentiam sacrificii; unde communio fidelium nec partialiter pertinet ad essentiam sacrificii. Ibid., cap. 6, Concilium, probans et commendans missas in quibus'communio non distribuitur, docet in eis sacerdotem pro omnibus fidelibus celebrare (Denz. 944, cit. in p. 846); celebrare autem missam est juxta mentem Concilii sacrificium offerre; unde communio fidelium non est saltem tota essentia sacrificii. Pius VI contra Pistorienses idem docet, ac praeterea ut falsam, erroneam et haeresim sapientem damnat propositionem quae asserat “ad sacrificii essentiam deesse aliquid in eo sacrificio, quod peragatur sive nullo adstante, sive adstantibus, qui nec sacramentaliter nec spiritualiter de victima participant” (Denz. 1528, cit. in p. 843). Unde communio fidelium nec partialiter pertinet ad essentiam sacrificii. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 965 Conclusio 3. Λ<1 essentiam sacrificii eucharistici requiritur duplex conse­ cratio, ita ut unica consecratio per se sola sit quidem incompletum sacra­ mentum sed nullum sacrificium, prima vero consecratio quam de facto altera subsequitur sit tantum inchoatio sacrificii (S. Thomas, cit. in p. 942). Probatur. 1. Juxta Scripturam Christus in duplici consecratione sacrificavit in ultima coena, ut patet vel ex ipsis expressionibus sacrificalibus quae inveniuntur in formulis utriusque consecrationis (cf. in p. 873 sqq.). Praecepit autem eundem essentialiter ritum renovandum, inquiens: “Hoc facite in meam commemorationem”. Illum Apostolos servasse constat ex 1 Cor. 10, 16 (cf. art. 32, p. 633 et 640). Patres relati in Conci. 1 (p. 945), loquentes de hoc sacrificio, ad duplicem consecrationem se referunt explicite (cf. Irenaeum, Nyss., Naz., Isidorum) vel implicite. 2. Ecclesia a celebratione missae sub duplici specie nunquam dis­ pensavit, quamvis aliquando graves rationes eam dispensationem re­ quirere videantur, uti necessitas administrationis Viatici vel ipsius cele­ brationis missae pro populo, ubi una species deficiat (sive casu, sive ob penuriam vini vel difficultatem illud asservandi in regionibus fri­ gidioribus). Et tamen Ecclesia suam disciplinam temperavit vel pror­ sus mutavit quoad communionem laicorum sub utraque specie. Ut dictum est in art. 32, frustra obiciuntur celebratio Missae Praesanctificatorum (p. 633), quippe quae non sit sacrificium, et duo casus dispensationis in hac re (p. 643 sq.), quippe qui sint nulla fide digni. Sensus Ecclesiae manifeste apparet etiam in documentis citatis in eodem articulo (p. 633 sq. 640). 3. Ratio symbolica et prophetica sacrificii Melchisedech in pane et vino suadet necessitatem utriusque consecrationis in sacrificio missae, cum oporteat antitypum respondere figurae. Praecipua vero ratio deducitur ex indole repraesentativa passionis Christi. Nam separatio sanguinis a corpore, in qua passio Christi praecipue constitit, minus saltem expresse repraesentatur per unicam consecrationem qua signum solius corporis vel solius sanguinis pro­ ponitur (ita quidam, ut Lugo supra cit.,p.942 sq.). Imo videtur ea nul­ latenus repraesentari. Nam passio Christi importat duo, scilicet 1. corpus et sanguinem simul, 2. eaque ad invicem separata. Jamvero una consecratio 1. non exprimit vi verborum nisi aut corpus aut sanguinem. 2. nec proinde exprimit eorum separationem. 966 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Frustra autem diceretur hanc implicite ac sufficienter exprimi hoc ipso quod vi verborum in consecratione panis corpus significatur et sanguis non significatur, nam aliud est sanguinem non significari et aliud est sanguinem significari ut separatum, secus inde sequeretur etiam Personam Verbi significari ut separatam a corpore, quae tamen nec in passione fuit ab hoc separata. Ad rem S. Thomas, q. 76, a. 2, ad 2: “In passione Christi, cujus hoc sacramentum est memoriale, non fuerunt aliae partes corporis ab invicem separatae, sicut sanguis, sed corpus indissolutum permansit, secundum quod legitur Exodi xii, 46: ‘Nec os illius confringetis’. Et ideo in hoc sacramento seorsum consecratur sanguis a corpore, non autem aliqua alia pars ab alia.” Signanter S. Doctor (cf. p. 927 et 942) insistit in necessitate duplicis consecrationis ad hoc ut per repraesentationem passionis Christi, seu separationis corporis et sanguinis, habeatur ratio sacrificii. Nota 1. Ordo prioritatis et posterioritatis inter duas consecrationes non influit in essentiam et validitatem sacrificii, cum sit quid acciden­ tale et indifferens ad rationem repraesentationis passionis Christi, adeoque consecrans calicem ante hostiam offert verum et perfectum sacrificium. Id tamen pertinet de jure divino ad rectam rationem celebrandi, ut patet ex modo quo ipse Christus ipsum sacrificium institutionis cele­ bravit et ex sensu Ecclesiae ac theologorum, adeoque praemittens cali­ cis consecrationem graviter peccat, nisi id requirat ratio perficiendi ipsum sacrificium in casu quo consecrata fuerit materia panis invalida (Rubricae Missalis, De defectibus, III, 5; cf. X, 7). Nota 2. Ex hoc quod tota essentia sacrificii consistit in sola ac duplici consecratione sequitur quod sacerdos mere consecrans utramque speciem, nempe extra missam vel omissis omnibus aliis caeremoniis, offert verum et perfectum sacrificium, quamvis illud magno sacrilegio coinquinet. In contrarium Priimmer hanc singularem profert opinionem: “Pro­ babiliter est invalida consecratio facta extra Missam. Etenim ‘sacerdos in persona Christi loquens hoc conficit sacramentum’ [Decr. pro Armenis]. lamvero sacerdos neque in persona Christi neque iuxta intentionem Ecclesiae agit, quando vult consecrare extra Missam. Nam potestas consecrandi non est alia ac potestas Missam celebrandi. Quare in ordinatione presbyteri dicitur: ‘Accipe potestatem offerre sacrificium.’ Quae cum ita sint, probabiliter invalida est consecratio, DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 967 si e.g. malus sacerdos pronuntiaret verba consecrationis super panes in emporio pistrino conservatos.”12 Haec sententia reicienda est sive quatenus negat validitatem unius consecrationis, sive quatenus negat, ut videtur, etiam validitatem utriusque consecrationis, extra missam seu caeremoniarum celebrati­ onem. Sacerdos quippe agit in persona Christi eo ipso quod intendit verba consecrationis proferre tanquam ex ore Christi (haec enim verba sunt ex se effectiva), nec alia est aut esse potest intentio Ecclesiae, quod attinet ad rei validitatem. Invocata autem ratio aequipollentiae inter potestatem consecrandi et potestatem offerendi non simpliciter valet, tum quia consecrare non est idem ac sacrificare nisi identice et ratione materiae, tum quia con­ secratio est duplex, sacrificium vero est unum quid (cf. dicta in art. 32, p. 631 sqq.). Ad consecrationem praecipue extra missam factam refertur S. Thomas cum ait sacerdotem posse “consecrare immensam quantitatem panis aut vini, puta totum panem qui venditur in foro, aut totum vinum quod est in dolio”, item posse intendere “consecrare corpus Christi propter aliquem malum finem, puta ut irrideat, vel veneficia jaciat” (q. 84, a. 3, corp, et ad 2; cf. q. 83, a. 3, ad 8). Validitatem similiter consecrationis extra missam videtur supponere Codex J.C., can. 817, dum eam graviter illicitam declarans, ait: “Nefas est, urgente etiam extrema necessitate, alteram materiam sine altera, aut etiam utramque, extra Missae celebrationem, consecrare.” ART. 47. Utrum Sacrificium Missae Consistat Formaliter In Ipsa Oblatione Atque Immolatione Crucis, Prout Repraesentative Reiterata In Mystica Mactatione Ejusdem Victimae, Per Consecrationem Peracta. STATUS QUAESTIONIS Agitur de ESSENTIA MISSAE FORMALITER CONSIDERATA SUB RATIONE SACRIFICII. Cum enim in art. praec. determina­ tum sit in qua actione sacrificium inveniatur, quaerendum jam venit sub qua formali ratione talis actio (i.e. consecratio, vel ceterum quaeli­ bet alia caeremonia) sit sacrificium. Haec quaestio constituit CRUCEM MODERNORUM THEOLO­ GORUM et durissimum nodum in cujus solutione insudarunt innu“Thcol. Moral., t. 3, n. 176, Friburgi Br., 1923, p. 132. 968 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE merae eorum theoriae inde a tempore Concilii Tridentini. Doctrina enim traditionalis, in Concilio consecrata, statuit: 1. Sacrificium missae esse essentialiter relativum et repraescntativum, seu rationem suam sacrificalem derivare ex sua conjunctione cum sacrificio crucis; ex quo oritur difficultas: quomodo id componi possit cum ratione veri et proprie dicti sacrificii; si enim premitur ratio repraesentationis, videtur supprimi ratio proprie dicti sacrificii, ac illud identificari cum sacrificio crucis, si vero insistitur in ratione proprie dicti sacrificii, videtur illud separari quoad suam essentiam a sacrificio crucis. 2. Sacrificium missae consistere in quadam incruenta oblatione et immolatione ; ex quo exsurgit difficultas concipiendi quomodo corpus Christi, quod tum in se tum sacramentaliter est impassibile, possit subici verae, quamvis incruentae, passioni et immolationi; quod si dicatur immolationem sumendam esse pro oblatione, non intelligitur quomodo in sola oblatione salvari possit tum repraesentatio sacrificii crucis tum vera ratio sacrificii, quae videtur requirere aliquam rei oblatae destructionem sive immutationem. Omnia solutionis tentamina, a theologis proposita, fluctuant inter conceptum sacrificii relativi et conceptum sacrificii absoluti, et inter rationem oblationis et rationem immolationis, atque ad TRES CAPI­ TALES SENTENTIAS reduci possunt, quarum prima essentiam mis­ sae reponit in conceptu repraesentationis, secunda in conceptu immo­ lationis, tertia in conceptu oblationis. Sequenti autem schemate breviter proponi possunt, antequam con­ gruenti expositioni et discussioni subiciantur. 1. Sententia sacrificii-repraesentationis. A. Theoria sacrificii mere repraesentativi seu improprie dicti. Renz (Wieland). B. Theoria sacrificii relativi. Vasquez. 2. Sententia sacrificii-immolationis. A. Theoria immolationis realis. a. Opinio immutationis circa panem et vinum. Suarez. b. Opinio immutationis circa ipsum corpus Christi. Explicatio Bellarmini. Explicatio Viva. Explicatio Lugo (Franzelin). B. Theoria immolationis virtualis. Lessius (Gonet). C. Theoria immolationis mysticae seu sacromentalis. Pasqualigo (Billot). DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 969 3. Sententia sacrificii-oblationis. A. Theoria solius oblationis. Opinio Lepin. B. Theoria oblationis coniunctae cum immolatione crucis. Opinio Pesch. Opinio De la Taille. Quamvis in tanta opinionum varietate vix possit certae solutionis inveniendae concipi spes, videtur tamen traditionalibus conceptibus conformius omnes praedictas sententias, prout saltem a suis patronis proponuntur, reicere ac essentiam sacrificii missae reponere in ipsa oblatione et immolatione crucis prout representative reiteratur in mystica mactatione eiusdem victimae, per consecrationem peracta. Quod per duas conclusiones, alteram negativam, alteram affirmati­ vam, praestare conabimur. CONCLUSIO Conclusio 1. Essentia sacrificii missae non recte assignatur sive in sententia sacrificii-repraescntationis, sive in sententia sacrificii-immolationis, sive in sententia sacrificii-oblationis. Exponuntur ac refelluntur tres capitales sententiae cum subordinatis theoriis et opinionibus. 1. SENTENTIA SACRIFICII-REPRAESENTATIONIS. A. THEORIA SACRIFICII MERE REPRAESENTATIVI SEU IMPROPRIE DICTI. Renz. Wieland}3 Expositio. Unicum verum ac proprie dictum sacrificium Christi est sacrificium crucis; nam, ait Renz, verum sacrificium requirit destructionem sui ipsius, solus autem Christus potuit se ipsum tradere in mortem ac tantummodo in cruce id fecit, nec in altari iteratae sui destructioni aut ulli sui gloriosi corporis immutationi subici potest. Unde tum sacrificia A.T. tum missa nequeunt esse verum et proprie dictum sacrificium, sed tantummodo signum vel repraesentatio unici veri sacrificii crucis. Quae repraesentatio in missa continetur in com­ munione seu epulo sacrificali (juxta Renz) vel in consecratione seu potius oratione consecrativa (juxta Wieland). Attamen in missa non solum habetur repraesentatio sacrificii crucis sed etiam quodammodo "Cf. supra, p. 839 sq. ct 931 sq. 970 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE continetur ipsum sacrificium crucis, ratione praesentiae corporis et sanguinis Christi, a quo oblatio sacrificalis in cruce peracta est insepa­ rabilis; sub hoc respectu missa dici potest verum et proprium sacrifi­ cium, sed ita est omnino unum et idem sacrificium cum sacrificio crucis. Unde missa considerata directe et secundum se, abstrahendo a praesentia Christi et a praedicta identificatione cum sacrificio crucis, est sacrificium tantum improprie dictum, nullam importans oblationem et destructionem, eiusque tota essentia consistit in hoc quod communio vel consecratio sit signum seu repraesentatio sacrificii crucis. Critica. Ut taceamus de falsitate aliorum quae a Renz asseruntur, quaeque ex dictis in art. 43 et in art. praec. refelluntur (scilicet verum sacrifi­ cium requirere destructionem ipsius hominis, sacrificia A.T. non fuisse vera sacrificia eorumque rationem fuisse meram relationem ad sacri­ ficium crucis, missam consistere essentialiter in communione), notan­ dum est quod praecipuum assertum tum Renz tum Wieland de ratione sacrificii missae, non videtur conciliari posse cum doctrina Traditionis et Ecclesiae. Nam haec sententia expungit a missa qua tali veram rationem sacrificii, dum Cone. Trid. definit missam esse “verum et proprium sacrificium” (sess. 22, can. 1) ac missam distinguit a sacri­ ficio crucis tanquam sacrificium a Christo relictum quo cruentum sacrificium crucis repraesentatur (cap. 1) sub diversa o Serendi ratione (cap.2). Ad rem Pesch: “Renz secundum suam theoriam fateri debet missam stricte loquendo non esse verum sacrificium sed solum ita appellari. Hoc autem est contra unanimem persuasionem theologorum et totius populi christiani. Tota haec theoria in illis, quae Renz ex Patribus collegit, fundamentum non habet, immo vix ac ne vix quidem concili­ atur cum doctrina Traditionis. . . Nova illa theoria [est] inaudita in ecclesia”.1* B. THEORIA SACRIFICII RELATIVI. Vasquez. Expositio. Doctrina ipsius Vasquesii ad haec reducitur: Consecratio ideo habet rationem sacrificii seu actionis immolativae quia, ob mysticam seu sacramentalem separationem corporis et sanguinis Christi et ob ipsam praesentiam Christi sub speciebus consecratis, est repraesentatio sacri­ ficii crucis. Sic est verum sacrificium, sed essentialiter relativum. Ad quam doctrinam sic ipse pervenit: ” De Euch., n. 897, Friburgi Br., 1914, p. 434. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 971 Sacrificium in genere, formaliter consideratum, consistit in signo reali nostrae agnitionis divini dominii in vitam et mortem; materialiter vero consideratum, consistit in oblatione et immutatione rei, imo in ipsa immutatione rei quae offertur, ita ut directius sit immutatio quam oblatio. Attamen duplex est genus sacrificii: absolutum (ut sacrificium crucis) et relativum (cuius unicum exemplum est missa). In priori requiritur necessario immutatio seu destructio rei quae offertur, in altero vero id non requiritur, sed sufficit quod in eo repraesentetur ipsa immutatio quae habetur in correspondente sacrificio absoluto, nam in hac repraesentatione vel repraesentativa destructione salvatur definitio formalis sacrificii, seu signum reale agnitionis divini dominii in vitam et mortem. Missa igitur est sacrificium verum sed relativum, consistens in eo quod offertur Deo Christus sub immolatione non reali sed repraesen­ tativa, seu sub signis repraesentantibus realem immolationem abso­ luti sacrificii crucis, per quam mortis repraesentationem denotatur Deus ut auctor vitae et mortis. In qua sententia haec elementa inveniuntur: Consecratio. Haec sola constituit sacrificium totum et totaliter, ita ut communio vel alia actio non sit nec pars integrans sacrificii (cf. p. 941 et 959); nam sacrificium in genere consistit in destructione vel in repraesentatione destructionis, haec autem tantum in consecratione invenitur. Mystica destructio, seu sacramentalis separatio corporis et sanguinis Christi. Haec non est constitutiva formalis rationis huius sacrificii, quasi hoc consisteret in ipsa mystica immolatione (sicut in sententia Billot infra exponenda), sed se habet ut conditio vel materia in qua invenitur ratio formalis sacrificii, seu ipsa repraesentatio physicae destructionis immolativae quae fuit in cruce. Aliis verbis, missa non est sacrificium inquantum est mystica destructio, sed inquantum est repraesentatio realis destructionis, quae repraesentatio invenitur in mystica destructione. Praesentia corporis et sanguinis Christi. Si sub signo repraesentativo suae immolationis ipse Christus non contineretur, non posset dici ipsum Christum offerri in sacrificium, nec ideo haberetur relativum sacrificium, sed merum signum passionis. Oblatio corporis Christi. In cuius tamen explicatione Vasquez non insistit, totus intentus in explicanda ratione immolationis. Immolatio seu realis destructio. Haec non in ipso sacrificio eucharis­ tico invenitur sed in termino ad quem ipsum refertur, i.e. in sacrificio 972 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE absoluto crucis. Et quidem oportet ut in sacrificio absoluto vera destructio inveniatur, secus nullo modo haberetur sacrificium relati­ vum seu repraesentativum verae destructionis. Notetur hic differentia ab opinione Pesch et De la Taille (infra exponenda), juxta quam im­ molatio realis crucis ingreditur rationem sacrificii eucharistici, ut moraliter unita oblationi eucharisticae. Repraesentatio ipsius realis destructionis crucis. In hoc formaliter est ratio huius sacrificii. Ad rem ipse Vasquez, Comm, in 3 partem S. Thomae, Lugduni, 1631, t. 3: “Sacrificium . . . [est] nota divinae omnipotentiae, qua est auctor vitae et mortis, et cujus nutu res omnes esse et destrui possunt. Et ideo, ex parte rei quae pro nota sacrificii assumitur, et requiritur immu­ tatio, ut ea denotemus ita nos a Deo pro nutu voluntatis ipsius destrui et conservari posse, sicut res oblata in sacrificium a nobis immutatur” (Disp. 220, c. 3, n. 22, p. 393). “Ex his quae diximus, veram definitionem sacrificii, tam ex parte formae, quam ex parte materiae, breviter et facile colligere possumus. Primum quidem ex parte formae, hoc est, ex parte significationis, hoc modo: Sacrificium est nota existons in re: qua profitemur Deum aucto­ rem vitae et mortis. Per notam autem existentem in re intelligimus signum quod est in rebus, et ita loco illius poni potest res, ut exclu­ damus notam quae est in verbis. Quia vero divina omnipotentia ad conservandum et destruendum omnia, immutatione rei quae offertur recte denotatur, et sine illa apte significari non posset, ideo ex parte materiae hoc modo definitur: Sacrificium est res quae per sui immu­ tationem Deo offertur, seu mutatio rei quae Deo offertur” (ibid., n. 25, p. 394). “Notandum est, duplex esse genus sacrificii: quoddam enim est absolutum, nempe quod non est alterius sacrificii commemoratio, veluti mactatio pecudis, vel alterius rei consumptio. Aliud vero dici potest relativum seu commcmorativum, cujus exemplum solum habemus in sacrificio altaris, quod commemorativum dici potest: et quamvis in hoc non fiat immutatio rei quae hoc modo offertur, reperitur tamen vera significatio et nota divinae omnipotentiae, sicut in sacrificio abso­ luto, et ita non minus ei convenit vera ratio sacrificii quam sacrificio cruento et absoluto” (ibid.). “Est tamen primum valde observandum, ad sacrificium commemo­ rativum quod vere et proprie sacrificium dicitur non satis esse si solum sit signum nudum mortis alicujus rei, nullo modo continens rem ipsam, cujus mors repraesentatur: sic enim non diceretur res illa, cujus mors DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 973 repraesentatur, in sacrificium offerri, neque vere commemorativum sacrificium, quin potius signum tantum et larva sacrificii esset; sed necessario requiri ut res ipsa, cujus mors repraesentatur, sit signum mortis sui ipsius. Verbi causa, si vera esset sententia haereticorum, qui negant sub speciebus panis et vini corpus et sanguinem Christi, et sub­ stantia panis et vini ibi esset, repraesentari quidem posset mors Christi, ut ipsi haeretici etiam concedunt, at Christus in sacrificium non vere et reipsa, sed tantum in figura offerri, et ita non tantum in sola figura et similitudine mori, sed etiam immolari diceretur” (Disp. 222, c. 8, n. 66 sq., p. 416). “Cum igitur dicimus, ad veram rationem sacrificii pertinere immu­ tationem rei quae offertur, intelligendum est ita ut res illa saltem abso­ luto sacrificio, licet non commemorative mutetur. Si enim nullo modo mutaretur, nullo modo diceretur in sacrificium oferri. Quomodo autem in commemorative sacrificio sit nota divinae omnipotentiae et colatur Deus ut auctor vitae et mortis, etiamsi in eo res quae offertur non mu­ tetur, . . . monstrabimus” (Disp. 220, c. 3, n. 27, p. 394). “Cum ipsemet Christus sit sub speciebus panis et vini, et circa illum actio sacerdotis offerentis ipsa ita versetur, ut ipsemet per species panis et vini, ex modo peculiari quo a sacerdote consecratur, reprae­ sentet cruentam et realem mortem sui ipsius, et ea repraesentatione denotet Deum auctorem vitae et mortis, quamvis non dicatur re ipsa et vere, sed in sola figura et similitudine, occidi et mori, tamen vere et re ipsa immolari, et in sacrificium offerri dicitur” (Disp. 222, c. 8. n. 67, p. 416). “Cum ex vi verborum, sub specie panis solum corpus Christi, et sub specie vini solus sanguis constituatur, licet sub qualibet specie totus Christus per concomitantiam sit, ex utriusque speciei consecratione hoc modo facta conflatur repraesentatio quaedam separationis sangui­ nis a corpore, per quam fit mors et dicitur mystica separatio; mors etiam ipsa repraesentatur, et ideo mystica mactatio dicitur” (Disp. 223, c. 4, n. 37, p. 427). “In qua mactatione et mystica separatione, eo ipso quod per illam significatur cruenta Christi mactatio et sanguinis ejus a corpore realis separatio, rationem incruenti et commemorativi sacrificii positam esse diximus” (Disp. 222, c. 9, n. 77, p. 419). “Dico igitur, actionem consecrationis eatenus solum, sacrificium seu actionem immolandi esse, quatenus per illam efficitur ut, ipso corpore et sanguine Christi consecrato et realiter ibi contento . . . cruentum illius sacrificium, quod in cruce oblatum est, repraesentetur” (ibid., c. 7, n. 57, p. 415). 974 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Critica. Minores dejectus huius sententiae sunt sequentes: Dubitari potest an dominium Dei in vitam et mortem pertineat ad directum et formale obiectum significationis sacrificii in genere (cf. art. 43, p. 791 sq.). Inepte excluditur communio a ratione partis inte­ grantis sacrificii (cf. art. praec., p. 954 sq.). Definitio sacrificii relativi non plane concordat cum definitione sacrificii in genere; nam destruc­ tio praedicatur de sacrificio in genere et de sacrificio absoluto, negatur vero de sacrificio relativo. Ratio oblationis non sufficienter explicatur; quaeri enim potest: sacrificium missae, juxta Vasquez, consistitne in actuali oblatione ac simul in repraesentatione realis destructionis cru­ cis, an in repraesentatione utriusque, scilicet tum realis oblationis tum realis destructionis crucis? Praecipuus vero dejectus huius sententiae est in eo quod, prout prostat, non videtur salvare rationem immolationis, quae est de essen­ tia sacrificii in genere (cf. art. 43, p. 794 sqq.) et de essentia huius sacrificii, juxta Cone. Trid. docens in missa Christum “incruente im­ molari” (Denz. 940) et “per sacerdotes sub signis visibilibus immo­ lari” (Denz. 938)'. Repraesentatio autem immolationis crucis, jormaliter ut est relatio signi, non est immolatio, nec ideo est sacrificium sed merum signum sacrificii crucis, sicut habebatur repraesentatio sacrificii crucis in sacrificiis A.T. Nec ceterum ipsa praesentia Christi sub tali signo potest mutare eius rationem ac facere ut sit sacrificium, sed ex tali praesentia se­ queretur tantum Christum, sub speciebus sacramentaliter separatum, esse signum suipsius ut in cruce realiter divisi, quemadmodum, inquit Lugo, “licet filia Jephte, quae olim fuit sacrificata, nunc resurgeret, et adesset in tragoedia qua sua mors repraesentaretur, non diceretur nunc vere et proprie sacrificari”.16 Meritum huius sententiae est in eo quod insistat in ratione essen­ tialiter relativa sacrificii missae, quae est praecipuus traditiemalis conceptus huius sacrificii, consecratus in verbis Cone. Tridentini do­ centis missam esse “sacrificium, quo cruentum illud semel in cruce peragendum repraesentaretur . . . sola offerendi ratione diversa” (Denz. 938. 940). Unde, nonobstantibus praedictis defectibus, videtur haec sententia longe aliis praecellere, quatenus directe intra lineam traditionalis ac maxime fundamentalis conceptus relativitatis huius sacrificii suam “ De Euch., disp. 19, sect. 4, n. 58, Parisiis, 1892, p. 242. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 975 inquisitionem dirigit, ac facilius ita compleri vel corrigi possit ut veritatem assequatur. Ad rem J. Perrone: “Vasquezius, his difficultatibus permotus, aliam subjecit definitionem, quae illas declinet, et faciliorem sternat viam ad veritatem sacrificii nostri vindicandam adversus protestantes. . . Nos minime contendimus hanc unicam viam esse ad veritatem sacrificii nostri adstruendam, sed hoc unum dicimus eam nobis videri commo­ diorem ad propositum finem obtinendum, sive quia tollit praecipuam difficultatem, qua eadem veritas impugnatur, sive quia patrum effata optime cum ea conciliantur, sive demum quia protestantes, ea semel constituta, nihil amplius habent, quo a doctrina catholica circa hunc articulum admittenda retrahantur. Duo siquidem tantum in hac senten­ tia requiruntur et sufficiunt, ut adstruatur veritas sacrificii missae, realis scilicet Christi praesentia in eucharistia, quam superius constitutuimus; et repraesentatio sacrificii crucis, quam nec ipsi adversarii inficiari possunt inesse in eucharistiae celebratione. Tantum porro abest, ut exposita doctrina fidei nostrae aliqua ratione adversetur, ut non pauci theologi in concilio Tridentino eam proposuerint ad constabili­ endam catholicam veritatem hujus sacrificii16.”17 Ad rem Lepin: “Tandis que son [i.e. Vasquesii] explication du sacrifice eucharistique, prise en elle même, et sans rapport avec sa définition, impressionnera fortement les théologiens, et d’autant plus qu’elle ne fait que préciser en l’illustrant une thèse de tradition an­ cienne, sa définition du sacrifice relatif, au contraire, ne sera tenue qu’en médiocre considération.”18 Ad rem Michel: “On pourra trouver plus ou moins heureuse la solu­ tion du sacrifice purement relatif, contenant la victime même du sacri­ fice absolu dont il est la représentation figurative; on devra reconnaître cependant que cette solution répond à une préoccupation théologique très légitime.”10 Sententiam Vasquesii (quoad suam essentiam, seu quatenus reponit rationem sacrificii missae in repraesentatione sacrificii crucis) sequun­ tur magis vel minus explicite et determinate Fr. Véron (t 1649),20 C. Roncaglia (t 1734),21 Bouvier (t 18 5 4),22 J. Perrone (t 1876),23 “ Cf. Pallavicini, Istoria del Concilio di Trento, lib. xviii, cap. 2. "Praei. Theol., De Euch., pars posterior, circa initium, ed. Mignc, Parisiis, 1867, coi. 245 sq. “L’idée du sacrifice de la messe, Paris, 1926, p. 410. “In Diet. Théol. Cath., art. Messe, col. 1151. “Règle de la Foy catholique, Paris, 1646 (in Migne, Theol. Cursus, t. 1), c. 2, § 14. "Universa moralis theologia, tract. 18, q. 2, c. 1, Augustae Vindel. et Dillingae, 1736. 3 Citatus supra, p. 813. "Nuper citatus. 976 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE B. Wclte,2i Dorn Souben,™ Lebreton2* Gotzmann,21 Schepens,2' Coghlan™ A. Sanda.30 2. SENTENTIA SACRIFICII IMMOLATIONIS. Expositio. Haec sententia, in sua generalitate valde communis inter theologos posttridentinos, docet essentiam sacrificii missae consistere in quadam immolatione seu immutatione rei oblatae, distincta ab immolatione crucis, quamvis ad hanc essentialiter relata. Admittitur igitur repraesentatio sacrificii crucis, non tamen ut id in quo consistit essentia sacrificii (ut in sententia Vasquez) sed ut id quod necessario consequitur ac subiectatur in ea ratione quae constituit essentiam. Haec autem ratio non est tantum oblatio (ut vult tertia sententia infra referenda) sed etiam ac praecipue immolatio rei oblatae, distincta ab immolatione crucis. Critica. Dejectus huius sententiae, in sua generalitate inspectae, est in eo quod non videtur servare essentialem unitatem sacrificii missae cum sacrificio crucis, seu essentialem relativitatem sacrificii missae, intro­ ducendo alteram immolationem, distinctam ab immolatione crucis, quamvis ad hanc necessario relatam. Apparet igitur esse quidam recessus a linea conceptus traditionalis, quem inaugurarunt plures theologi posttridentini, eo quod falso putarint non aliter quam quaerendo aliquam mutationem in ipsa missa responderi posse Protestantibus obicientibus missam non esse sacri­ ficium utpote quae nullam Christi immutationem importet. “Praeterea, inquit De la Taille, talis intellectus sacrificii faceret in eucharistia sacrificium absolutum, cujusmodi nimirum consisteret etiam remota passione: quod Patrum praedicationi, a nobis recitatae ad nauseam, contradiceret.. . “Tandem laborat difficultate non tenui sententia, qua admissa, nihil servatur in missa propitiatorii, quod stet quidem penes ipsa intrinseca sacrificii elementa, sed tantum aliunde accedens et quasi extrinsecus ’‘Art. Messe in Diet, encycl. de la théologie catholique (Wetzer et Welte; trad, ex germanica lingua a Goschler). ** Nouvelle théologie dogmatique, t. 7, Les sacrements, v. 1, Paris, 1907, p. 134 sq. ’· In Diet. Apol., art. Eucharistie, col. 1582 sq. ”Das cucharistische Opfer nach der Lehre der âltern Sdiolastik, Freiburg i. Br., 1901, p. 91. “In Nouvelle revue théologique, 1907, p. 491. ” De SS. Eucharistia, Dublin, 1913, p. 466. “Synopsis theol. dogm. specialis, t. 2, § 294, n. 5, Friburgi Br., 1922. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 977 affixum atque emendicatum; contra persuasionem (ni fallor) antiqui­ tatis et universi populi christiani: inesse missae ex propriis vim repropitiandi, et non solum impetrandi.”11 Meritum tamen huius sententiae in eo reponitur quod insistat in immutatione rei oblatae tanquam in elemento essentiali ac insepa­ rabili omnis sacrificii tam absoluti quam relativi, juxta ea quae diximus in art. 43 (p. 794 sqq.). In determinanda autem natura huius immolationis seu immutationis dividitur haec sententia in tres theorias non parum discrepantes, prout proponunt immolationem vel realem, vel virtualem, vel mysticam. A. THEORIA IMMOLATIONIS REALIS. Sacrificium eucharisticum consistit in reali destructione vel immu­ tatione facta circa rem quae offertur, i.e. vel circam panem et vinum vel directe circa corpus Christi. a. OPINIO IMMUTATIONIS CIRCA PANEM ET VINUM. Suarez. Expositio. Sacrificium missae formaliter consistit in hoc quod per consecrati­ onem substantia panis et vini destruitur seu immutatur ut inde produ­ catur vel obtineatur corpus et sanguis Christi quae in honorem Dei offeruntur. Inde immolatio eucharistica constat veluti duplici actione seu immutatione, altera destructiva, altera productiva, quarum prior essentialiter ad alteram ordinatur tanquam ad principalem in ratione sacrificii. Haec sententia, quae Baium praecursorem, Suaresium vero exposi­ torem et pcrjcctorcm habuit, per unum fere saeculum floruit apud magnos theologos posttridentinos, scilicet Baium (1563), Galenum, Turrianum, Toletum, Suarez (1594), Tanner, Becanum, Coninck, Arriaga (1655); fere extincta est per duo circiter saecula, donec ad brevem vitam revocata fuerit a duobus modernis doctoribus, scilicet Scheeben (t 1888) et P. Schanz (t 1905). Galenum, Suarez, Arriaga, Scheeben et Schanz citavimus in art. 43 (p. 801-806). In doctrina Baii et Tanner aliquid peculiare notandum offertur. Michael Baius (t 1589) imprimis videtur negare ipsam indolem veri sacrificii in missa, ut patet ex supra relata (art. 44, p. 839) propositi’* Mysterium Fidei, elue. 24, Parisiis, 1931, p. 314-316. 978 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE one damnata a Pio V, necnon ex sequentibus verbis ejusdem operis:32 “Igitur ipsa Eucharistiae confectio non ideo a fidelibus peculiariter nomine sacrificii praedicatur, quod, inter sacramenta, sola sacrificium sit, sed quia inter omnia sacrificia sic eminet, ut nomen aliis commune veluti proprium sibi vindicare mereatur.” Ad abundantiam autem ac veluti suppositive, hanc addit explicati­ onem sacrificii eucharistici: “Quidam hic anxie laborant, ut ostendant hujus confectionem sacra­ menti, non tantum esse oblationem, sed etiam proprii nominis sacri­ ficium; de cujus ratione esse contendunt, ut res quae offertur etiam mutatione aliqua sanctificetur. Quam difficultatem, etsi a veteribus observatam discussamque non invenerim, attamen sic expediri posse existimo, ut, quemadmodum in sacrificio populi veteris vitulus et vivens sacrificium dicebatur, quia id erat quod occisione erat sancti­ ficandum, et occisus, quia erat hostia jam immolatione sanctificata, quam qui edebant efficiebantur altaris participes: sic etiam, in Eucha­ ristiae sacramento, panis et vinum sacrificium dici possunt, tanquam illa a quibus ipsa mutatio sumit initium. . . Et ipsum Christi corpus et sanguis sub specie panis et vini contenta dicuntur sacrificium, tan­ quam res in quas fit sancta mutatio. . . Quapropter utroque modo recte dicimus, videlicet sacrificium panis et vini, hoc est, ex pane vinoque confectum, et sacrificium corporis et sanguinis Domini, hoc est, ipsa vera hostia, sacra quadam transmutatione confecta, cujus participes sunt omnes qui in Ecclesia Christi ad altare Domini pertinent.” A. Tanner (t 1632) aliquatenus differt ab aliis doctoribus, quatenus nempe videtur immutationem perfectivam potius negligere ac in sola destructione panis et vini immutationem sacrificalem reponere: “Sacri­ ficatio, inquit, essentialiter est actio consecrativa, oblativa et destruc­ tiva rei oblatae per modum materiae, ex dictis: quod totum excel­ lentissime convenit consecrationi. Nam et per eam ex pane profano et terreno, sub iisdem speciebus, fit panis vivus et caelestis; per eam destruitur admirabili modo tota substantia panis et vini, idque, juxta intentionem Ecclesiae et offerentis, ad protestandam divinam excellen­ tiam ac majestatem, cujus tanta potentia in utraque illa actione elucescit.”33 Critica. Defectus peculiaris ac praecipuus hujus sententiae est in eo quod ex ipsa logice sequitur sacrificium eucharisticum versari circa elementa “ De sacrificio, c. 6, in Opera, Coloniae Agrippinae, 1596, t. 1, p. 160. “Theol. schol., disp. 5 De Euch., q. 9, dub. 2, Ingolstadii, 1627, t. 4, coi. 1287. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 979 panis et vini potius quam circa corpus Christi, quod est prorsus alienum a sensu catholico. Actio quippe transsubstantiativa panis in corpus Christi, vel con­ sideratur (juxta aliquos) ut una immutatio, et tunc refertur ad solum panem, consistit enim in mutatione panis in corpus Christi, vel conside­ ratur (juxta alios, notanter Suarez) ut duplex mutatio, altera destruc­ tiva circa panem, altera perfectiva circa corpus Christi, ita ut sacri­ ficium eucharisticum dicatur reponi aut in prima aut in altera aut in utraque; jamvero non potest reponi in destructione panis, quia sic esset sacrificium panis et non corporis Christi; neque in productione corporis Christi, tum quia productio victimae non est sacrificium sed illud praecedit, tum quia nullam importat corporis Christi destructi­ onem, cum tamen juxta definitionem traditionalem (cf. art. 43, p. 794 sqq.) destructio sit de essentia sacrificii (nisi velint adversarii mutare definitionem sacrificii, uti inaniter et sibi inconstanter tentavit Suarez, juxta dicta ibidem, p. 806); neque in utraque mutatione destructiva panis et productiva corporis Christi, nam sic introducitur duplex mate­ ria ac dissolvitur unitas sacrificii, ita ut vel duplex habeatur sacrificium, consistens alterum in destructione panis et alterum in productione cor­ poris Christi, vel nullum prorsus sacrificium relinquatur, cum ratio des­ tructionis pertineat ad panem, ratio vero oblationis ad corpus Christi. Meritum huius sententiae est in eo quod insistat in consideratione panis et vini tamquam elementorum huius sacrificii. Non enim quomodolibet Christus offertur et immolatur in Eucharistia sed, ut ait Cone. Trid., “sub signis visibilibus” et “sub earumdem rerum [panis et vini] symbolis” (Denz. 938). b. OPINIO CHRISTI. IMMUTATIONIS CIRCA IPSUM CORPUS Explicatio BELLARMINI : Immutatio corporis Christi secundum esse sacramentale. Expositio. Immolatio eucharistica consistit in hoc quod corpus Christi (jam positum per consecrationem sub forma cibi ac ita ad comestionem seu destructionem ordinatum) in ipsa communione veluti destruitur, non quidem secundum esse naturale sicut communis cibus, sed secundum esse sacramentale, quod amittit. Bellarminum (citatum in art. praec., p. 938) sequuntur doctores qui tenent communionem esse de essentia sacrificii, praecipue Salnianticcnses, Mastrius, Ysambertus et S. Alphonsus (citati ibid., p. 939-941). 980 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Critica. Dejectus huius sententiae notavimus in art. praec. (p. 957-959), ubi statuimus communionem non pertinere ad essentiam sacrificii. Prae­ cipue hic recolatur communionem nullam importare destructionem, etiam secundum esse sacramentale, cum haec sit quid posterius com­ munione, ac de cetero hanc destructionem non repraesentare passionem Christi seu separationem corporis et sanguinis. Propterea sententia Bellarmini non multum favorem obtinuit apud theologos, quamvis principium quod illi substernitur, de speciali nempe conditione Christi sub esse sacramentali, a multis theologis assumptum sit et diversimode adaptatum juxta duas subséquentes explicationes. Meritum huius sententiae est praecise in eo quod attentionem theologorum direxerit ad diversum modum essendi Christi secundum esse sacramentale. Explicatio VIVA: Positio corporis Christi in statîi destructibilitatis sub forma cibi. Expositio. Immolatio eucharistica consistit in eo quod per ipsam consecrati­ onem corpus Christi, positum sub forma cibi, constituitur in statu proximo ad destructionem seu desitionem esse sacramentalis, quae fit in communione. Haec sententia est quaedam adaptatio opinionis Bellarmini ad com­ munem sententiam, quae reponit essentiam sacrificii in sola consecra­ tione, ac simul quidam accessus ad sententiam Lugo, mox exponendam, de statu decliviori corporis Christi. Accedit ad Bellarminum quatenus ratio destructibilitatis refertur non ad esse reale sed sacramentale corporis Christi et ad communionem in qua illa destructio perficitur; accedit vero ad Lugo quatenus agit non de ipsa destructione esse sacra­ mentalis per communionem, sed de quodam actuali statu minorationis ac quasi destructionis in quo per consecrationem constituitur corpus Christi per hoc praecise quod ponitur sub forma cibi et ordinatur ad destructionem sui esse sacramentalis in communione. Hanc sententiam docuerunt sequentes pauci theologi: Dom. Viva (t 1710): “Christus Dominus, dum ponitur sub specie­ bus panis et vini, fit proxime comestibilis, et ideo ponitur sub statu valde propinquo ad desitionem (quatenus per manducationem deinde DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 981 desinit esse sub speciebus panis) et sic immolatur simul et sacrificatur.”31 Th. de Charmes (t 1765): “In consecratione destruitur hostia, si non cruente, saltem mystice, realiter tamen: tum quia Christus per consecrationem sub speciebus ponitur ut immolatus per separationem sanguinis a corpore; tum quia per consecrationem ponitur in statu proximo ad realem destructionem, nam producitur sub speciebus, ut. iis corruptis, Christus non solum mystice, sed realiter destruatur quoad esse reproductum.”36 Th. Holtzclau (t 1783) : “Habetur immutatio vera hostiae, et aliquo modo ejus destructio, quatenus vi verborum Christus immolatur mystice, dum vi verborum sanguis separatur a corpore. Deinde ponitur sub speciebus modo quodam mortuo et ordinato ad destructionem, cum ibi ponatur per modum cibi et potus ordinati ad consumptionem, eoque fine ut consumptis et corruptis speciebus, ibi esse desinat. Quae destructio, licet non sit perfecta et physica, sed solum imperfecta et moralis, sufficit tamen ad rationem veri sacrificii, ut patet ex sacrificio libaminis, in quo non destruebatur vinum physice, sed effundebatur in terram, qua effusione moraliter censebatur destructum; item ex capro emissario, qui non occidebatur, sed abigebatur in desertum.”36 A. Knoll (fl863): “Per verba consecrationis satis fit hostiae im­ mutatio, quae requiritur et sufficit ad sacrificium, non tantum per hoc quod mystica fiat separatio corporis a sanguine, sed etiam quia Chris­ tus sub speciebus panis et vini ad cibum et potum, ac ideo ad veram, realem et externam mutationem et destructionem ordinatur.”37 H. Lamiroy (1919) (qui modo ambiguo videtur fluctuare inter prae­ sentem sententiam et sententiam immolationis mysticae infra expli­ candam) : “In consecratione . . . Christus, sub speciebus sacramenti, in quodam habitu externo mortis et destructionis ponitur. . . Christus actu induit statum immolatitium et actu sistitur in statu victimae ad instar occisi, qui status inde apparet quod corpus ejus vere manducari et sanguis ejus vere potari potest.”38 Critica. Dejectus peculiaris huius sententiae est ipsa sua ambiguitas. Nam esse in statu proximo ad destructionem non est actualis destructio sed “Cursus thcologico-moralis. Dc sacramentis . . ., pars S, q. 5, a. 2, Patavii, 1723, torn, post., p. 151. “Theologia universa, diss. 4, c. 2, q. 3, Nanccii, 1759, t. 6, p. 483. “Theologica dogmatica ... in alma universitate Wirceburgensi . . ., t. 9, Wirceburgi, 1766-1771, p. 401. ’’Instil, theologiae, pars 4, sect. 2, § 626, Augustae Taurinorum, 1S68, t. 5, p. 363. “De essentia SS. Missae sacrificii, Lovanii, 1919, p. 434. 982 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE potentials; unde id nequit constituere actuale sacrificium. Quod si dicatur corpus Christi per hoc ipsum quod ponitur in statu cibi et ordinatur ad destructionem constitui in quodam statu actualis minora­ tionis seu moralis destructionis, respondetur quod hic status nequit esse destructio sacrificalis magis quam ipsa destructio esse sacramentalis per communionem, ad quam ipsa ordinatur et a qua specificatur. Meritum huius sententiae est quod conetur recedere a doctrina Bellarmini de communione parte essentiali sacrificii. Explicatio LUGO (FRANZELINj : Aequivalens immutatio cor­ poris Christi secundum esse reale, seu positio in statu decliviori. Expositio. Immolatio eucharistica consistit in hoc quod per consecrationem corpus Christi ponitur in quodam statu decliviori, quo ipsum destrui­ tur non quidem formaliter, seu physice et substantialiter, sed aequivalenter, seu moraliter et humano modo, quatenus ex hoc quod consti­ tuitur sub forma cibi cum modo existendi sacramentali seu inextenso fit inutile ad humanos usus, tam passive quam active, praeterquam ad usus convenientes ipsi cibo, ac proinde aequivalet cibo seu rei inani­ matae, non valens prout est in sacramento exercere actus connaturales vitae corporeae et sensibilis quos exercet prout est in coelo. Hanc sententiam primo proposuit G. Casalius (t 1585), pater tridentinus, quem secutus est J. Malderus (t 1633). Eam subinde deter­ minate defendit ac sua auctoritate confirmavit Card. J. Lugo (t 1660), quem secuti sunt, quoad substantiam doctrinae, plures theologi saec. 17-18, ut Martinonus, Fr. Lugo (frater Cardinalis), Antoine, Tournely, Collet, Th. Raynaudus (t 1663), Platel (t 1681) et Card. Cienjuegos (t 1739) (hi tres ultimi doctores aliquam exaggerationem vel peculiarem doctrinam huic sententiae addiderunt). Post longum occasum eandem sententiam resuscitavit ac fusius illustravit Card. Franzelin (t 1886), ob cuius auctoritatem satis communis ipsa evasit apud modernos theologos, inter quos Hurter, De Augustinis, Tepe, Stentrup, Lambrecht, Einig, Cappello, necnon auctores spirituales, inter quos Buathier, Tesnière, Beaudenom, quibus haec sententia facilem aperit viam oratoriae amplificationis. Praeter communem supradictam doctrinam notandum est duplex discrimen inter hos doctores. Primo, quidam pauci, ut Card. De Lugo et Tournely, docent statum decliviorem corporis Christi consummari ac perfici per destructionem DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 983 esse sacramentalis Christi in communione, quae proinde pertinet ad essentiam sacrificii (cf. art. praec., p. 936 sq.). Secundo, quidam statum decliviorem corporis Christi ulterius exag­ gerant; ita Raynaudtis, qui ait Christum in Eucharistia privari exer­ citio ipsarum facultatum intellectivarum ac esse in statu longe mise­ riori quam in cruce, Platel et alii theologi (notanter Henno et J. de Ulloa} principiis car testants imbuti, qui dicunt corpus Christi ita esse praesens sub speciebus ut veluti ad simplex punctum reducatur (cf. art. 21, p. 403),30 Card. Cienjuegos, qui peculiarem ac jantasticam sententiam proposuit, docens Christum quidem in Eucharistia miracu­ lose gaudere etiam exercitio sensuum externorum (cf. art. 23, p. 432), at statim post consecrationem voluntarie tale exercitium ad tempus suspendere ac suam vitam sensitivam veluti in statu destructionis constituere ad offerendum sacrificium; tandem in momento mixtionis hostiae cum vino, quae est symbolum suae resurrectionis, vitam sen­ sitivam plene resumere per quamdam miram reviviscentiam vel resurrectionem. Ad rem Casalius: “Ad eamdem veritatem est, per modum confirma­ tionis irrefragabilis, modus ipse quo Salvator noster sese posuit in sanctissimo sacramento: quia sine dubio, modus ille fuit et est immolatitius. Quare fuit immolatitius? . . . quia ipse Christus, prout erat in sua specie et modo naturali essendi, videbat, audiebat, olfaciebat, gustabat, tangebat, ut constat: sed idem ipse, prout est in sacramento, nihil horum habet . . .: quia . . . prout ibi, non videt, non audit, non olfacit, non gustat, non tangit. Ergo est ibi modo immolatitio et sacri­ fico, quia, prout est ibi, caret istis actionibus vitalibus. Unde probatur hoc? Quia Christus est in sacramento sacramentaliter . . . [i.e.] modo inextenso; nec est ibi sua substantia ad modum suae quantitatis, sed est ibi sua quantitas ad modum substantiae. Hinc fit notum per con­ sequens et demonstrative, quod Salvator noster, prout est in sacra­ mento, non potest ibi exercere aliquam operationem vitalem, illarum multarum ad quas exercendas homo debet uti organo corporali, ut tali: sicut, prout est ibi, non potest comedere, bibere, loqui, aut ambulare. Ergo ille modus quo Christus est in sacramento, est utique modus im­ molatitius, quia, quantum ad hoc, est quodammodo modus mortificatus, id est quantum ad istas actiones vitales. Non quod ibi sit mortuus, dum ipse alias vivit; sed quia, prout est ibi, istas operationes vitales exercere non potest”.40 "Nec defuerunt apud rcccntiores similis explicationis conamina, ut patet in The Ameri­ can Ecclesiastical Review, May, 1913. 40 De sacrificio missae, 1. 1, c. 19, Venetiis, 1563, fol. 61. 984 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Lugo (De Euch., disp. 19, sect. 5, cit. in art. praec., p. 938 sq.). Franzelin: “Putamus . . . cum Cardinali de Lugo plurimis que dein­ ceps theologis, internam sacrificii formam in eo esse, quod Christus magnus sacerdos per ministerium sacerdotum eius nomine offerentium, corpus et sanguinem suum sub speciebus panis et vini constituit secun­ dum quamdam sanctissimae suae humanitatis a functionibus et rati­ onibus existendi connaturalibus exinanitionem ad statum cibi ac potus. Haec enim sententia ex comparatione modi existendi sacramentalis cum communi sacrificii notione, ex ss. Patrum doctrina, atque ex formulis liturgicis non paucis quoad rem ipsam facile colligitur, et quoad ipsum etiam modum loquendi a Christiana antiquitate non est aliena.”41 “In statu hoc et modo existendi sacramentali, in quo Christus Domi­ nus summus sacerdos per consecrationem se constituit, internam for­ mam sacrificii secundum conceptum ac definitionem communem non solum sufficienter reperiri, sed insigni modo eminere, mirum est ali­ quando potuisse et nunc adhuc posse in dubium vocari. . . [Ex ipsa definitione sacrificii] intelligitur, destructionem . . . non necessario debere esse physicam ita, ut res desinat esse; sed sufficere talem, quae morali aestimatione aequivaleat destructioni. Sacrificium enim insti­ tutum est pro hominibus, ut homines illud offerant Deo, et exprimant obiective agnitionem supremi dominii Dei; ideo expressio haec suffici­ enter reperitur in inductione talis status in rem, qui pro usu hominum et morali aestimatione aequivaleat destructioni, licet non sit destructio physica aut omnino annihilatio, quae neque est in hominum potestate. Sic e.g. in libationibus continebatur sufficiens expressio in ipsa effu­ sione, licet ea non esset physica destructio, sed solum inductio status moraliter et pro usu hominum aequivalens destructioni. “lam consideretur, quaeso, status, in quo Christus Dominus summus sacerdos per consecrationem secundum ss. corpus et sanguinem suum sub speciebus panis et vini sese ut victimam constituit. . . [Invenitur quippe] in tali modo existendi sub speciebus panis ac vini, ut vere sit in statu cibi ac potus; ut (formaliter quatenus constituitur sub his speciebus) desinat omnis actus connaturalis vitae corporeae pendens a sensibus; ut nihil secundum corpus possit agere connaturaliter; ut corpus eius ac sanguis, in quantum praesentia eius alligatur speciebus, permittatur quodammodo arbitrio creaturarum non secus, ac si esset res inanimata. . . “Talis ‘exinanitio’ ad exprimendam maiestatem absoluti dominii Dei et satisfactionem pro reatibus nostris morte completam non solum n De Eucharistia, thes. 35, Romae, 1932, p. 435. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 985 satis intelligitur ut vere et proprie sacrificalis; sed etiam, excepto sacri­ ficio cruento in cruce, nullam sublimiorem ac profundiorem rationem veri et proprii sacrificii concipere possumus. Non ergo est dubium, in ipso modo existendi sacramentali corporis et sanguinis Christi aptitudinem et, supposita institutione, actualem significationem sacrifica­ lem, et proinde rationem internam veri et proprii sacrificii non solum sufficienter sed etiam insigniter contineri.”42 “Ut res fiat evidens, haec animadvertantur. Corpus Christi habet realiter duplicem diversum modum existendi, in coelo connaturalem. et alterum, quem induit sub speciebus panis et vini sacramentalem. •Formaliter ut constituitur in sacramento, non solum prae nostra perceptione sed realiter ct in se ibi constituitur modo inextenso, ct ideo citra actus connaturales vitae corporeae, atque in statu cibi et potus, ac si res esset inanimata. Talis vero status corporis viventis in compa­ ratione cum statu connaturali abïinde sufficit ad rationem victimae. ut paulo ante declaravimus. Dicitur autem Christus poni in statu vic­ timae et offerri sacrificio, non prae quovis eius modo existendi; sed unice quatenus formaliter constituitur sub speciebus panis et vini.”4’ “Quomodo, quaeso modus existendi, vi cuius per se spectati omnes functiones vitales, quatenus a sensibus pendent, et omnes effectus sensibiles corporis glorificati in actu secundo naturaliter sunt impossi­ biles, et corporis Christi, quatenus praesentia eius a speciebus pendet, nostro arbitrio ad modum rei inanimatae connaturaliter subest; quo­ modo, inquam, talis modus existendi corporis in comparatione cum modo existendi connaturali eiusdem corporis in gloria potest negari esse quaedam exinanitio ipsius status connaturalis, formaliter quatenus corpus est sub speciebus alienis?”44 Raynaudus: “In eucharistia (proh demissionem!) Christus adeo de­ misit sese, et adeo abjectum statum elegit, ut citra peculiare miraculum, sit velut truncus vel stipes, nec plus intclligcre per species acquisitas, qui est connaturalis homini intelligendi modus, nec plus, ea cogni­ tione praelucente, velle, itemque non plus sentire aut moveri quoquomodo valeat, quam si nulla rationali aut sensitiva, aut motrice facultate polleret. . . Probo, quia ad omnes actiones corporeas per corpus effective causandas, exigitur extensio corporis. . . Idem est de quibusvis actionibus corporeis, sive immanentibus sive transeuntibus, ac etiam de actionibus quibusvis spiritualibus animae propriis in statu informationis, nimirum de actionibus dicibilibus per intellectum spe4JDe Eucharistia, thes. 35, Romae, 1932, p. 449-451. 44 Ibidem, p. 453 sq. 44 Ibidem, p. 456 sq. 986 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE ciebus acquisitis utentem, aut per voluntatem tali notitia praelucente operantem. Est enim omnium hujusmodi actionum eadem ratio. Restrinxi tamen sermonen ad scientiam nixam speciebus acquisitis: ... quia est alligata phantasiae, cujus actio postulat suapte natura exten­ sionem, cum sit materialis et corporea. . . “Quid adhuc desideramus ad summam Christi abjectionem in Eu­ charistia, quandoquidem Christus non secus jacet quam truncus, aut stipes, quod sane in cruce non valuit? Nullis inter ea cruciamenta sensuum functionibus destituebatur. . . Est ergo hic status Christi longe miserrimus, et supra ipsam crucis abjectionem, depressus”.45 Platel: “Ipsam . . . rem oblatam, videlicet ipsum Christum, quodam modo rcaliter immutari et vehit annihilari, in quantum accipit novum existendi modum, qui talis est ut videatur tendere ad Christi annihilationem, cum vi illius redigatur ad punctum. Adde corpus Christi poni sub specie panis modo quodam mortuo, cum vi verborum non ponatur illic sanguis... “In ea (consecratione) sic sumpta reperitur vera ac realis immuta­ tio hostiae, nec productiva tantum, sed, quod ex communiori conceptu est de essentia sacrificii, etiam aliquo modo destructiva, quatenus per eam Christus, non solum immolatur mystice per separationem sangui­ nis a corpore, vi verborum, sed etiam physice ac realiter ponitur sub speciebus modo quodam mortuo, inepto ad suas functiones naturales, et ordinato ad destructionem, cum ibi ponatur per modum cibi et potus, ordinati ad consumptionem, eoque fine ut, consumptis ac cor­ ruptis speciebus, ibi esse desinat: quae destructio, licet non sit per­ fecta et physica, sed solum imperfecta et moralis, sufficit tamen ad rationem sacrificii, ut patet ex libamine.”40 Cienjuegos: “Credimus autem scopum [explicandi rationem sacri­ ficii missae] attigisse per vitam actualem sensitivam, aut a sensibus pendentem, Christi Domini sub speciebus, quam tanto studio pro­ movere conati sumus hac scriptione; non sane per illam existentem et perseverantem, ut planum est, sed per ipsam qua ablatam aut im­ peditam, postquam extitit actu, et subinde realiter sacrificatam. . . Hanc vitam Christus ipse Dominus, ut supremus Sacerdos, immolat solus, et simul offert, quatenus actus vitales miraculose productos imperio suae voluntatis humanae suspendat sive removeat, decernatque non elicere ulteriorem ullum, sive non uti potentia instrumen­ taria productiva illorum pro libito ipsius, donec per quasi resurrec“ Candelabrum sanctum septilustre divinae mensae illucens, sect. 3, c. 5, n. 19-23, Avenione, 1645, p.225-228. “ Synopsis cursus theologici, pars 5, c. 4, n. 463-470, Duaci, 1706, p. 538 sq. ’V*· DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 987 tionem et commemorationem resurrectionis simpliciter in mixtione corporis et sanguinis ad vivum repraesentatam et imitatione quadam exercitam, resumat vitam actualem usumque liberum virtutis instrumentariae.”47 Critica. Dejectus hujus sententiae triplex est: Primo enim, falsum est corpus Christi in Eucharistia esse in vero statu decliviori, etiam si consideretur secundum esse sacramentale. Nam, ut taceamus de arbitraria explicatione Cienfuegos necnon de exaggeratione Raynaudi ac de falsa sententia Platel, corpus Christi exercet plenissime actus suae vitae etiam sensitivae in ipso sacramento (cum sit perfectum et immutatum), quamvis non prout in sacramento, seu non applicando exercitium sensuum ad locum sacramenti ad mo­ dum quantitatis, sicut in loco coelesti (cf. art. 23, Conci. 2, p. 436 sq.). Ipsum autem esse in sacramento ad modum substantiae non est status declivior relate ad esse ad modum quantitatis, sed prorsus dis­ paratus, ni dicamus perfectior pro quanto substantia e jusque modus superat quantitatem et modum illius. Secundo, quomodolibet talis status declivior fingatur, nullo modo est aptus ad repraesentandam Christi passionem (Cone. Trid.). quae non constitit in quadam reductione corporis Christi ad statum declivi­ orem sed in separatione corporis et sanguinis. Tertio, in hac sententia non convenienter explicatur quare Christus voluerit instituere hoc sacrificium in duplici consecratione, cum corpus Christi non magis nec aliter ponatur in statu decliviori per unicam quam per duplicem consecrationem. Quod si dicatur rationem esse ipsam repraesentationem passionis, sequeretur hanc non esse quid essentiale huic sacrificio qua tali, sed quid adventitium. Meritum hujus sententiae est utrumque quod notavimus in duabus praecedentibus. B. THEORIA IMMOLATIONIS VIRTUALIS. Lessius (Gonet). Immolatio eucharistica consistit in hoc quod consecratio est realiter, quamvis virtualiter tantum, occisiva et destructiva vitae Christi. Consecratio enim per se et vi verborum est realiter separativa cor­ poris a sanguine, quamvis per accidens haec separatio et destructio non sequatur ex vi miraculosae et supernaturalis concomitantiae, qua, propter impossibilitatem corporis Christi gloriosi, omnes eius partes sunt indissolubiliter unitae. 4’ Vita abscondita, disp. 5, sect. 3, n. 37, Romae, 1728, p. 359. 988 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Nec refert quod actualiter corpus Christi non destruatur, quoniam de facto et actualiter subicitur actioni per se destructivae, in qua proinde sufficienter salvatur ratio immolationis et sacrificii, quemadmodum ratio martyrii salvatur in inflictione vulneris ex se occisivi, quamvis per accidens et miraculose mors impediatur. Praecipui fautores huius sententiae sunt Lessius S.J. (t 1623), Gonct O.P. (t 1681), Billuart O.P. (t 1767) et Hugon O.P. (t 1930). Eam A. dc Cuesta, episcopus legionensis et theologus tridentinus, primus proposuit, Lessius confirmavit, Gonet expolivit, Billuart vulga­ vit, Hugon apud modernos instauravit. Eam praeterea defenderunt plures dominicani, praecipue inter Gal­ los, uti Labat, Contenson, Natalis Alexander, Card. Gotti, Drouin, Monsabré,4* et quidam extranei, uti C. Hurtado S.J., G. Henao SJ., Frassen O.F.M., Wilmers S.J. (t 1899)40 et Bourceau™ De A. de Cuesta legitur in Actibus Cone. Trid.: “Legionensis probat missam esse sacrificium, hac ratione, quia Christus aliquo modo mori­ tur, et a sacerdote mactatur. Nam sacerdos, ex vi sacramenti, separat corpus a sanguine, licet per concomitantiam utrumque simul sit cum anima et divinitate: et hac ratione dicitur sacrificium missae reprae­ sentare mortem Christi, et veram veri sacrifici rationem habet. Unde b. Thomas dicit consecrationem esse sacrificium, quia hoc sacramen­ tum non potest consecrari absque sacrificio. Et Christus cum mysterio addidit: Hoc facite, post ambas consecrationes. Christus itaque, cum haec fecisset, vere sacrificavit: et omne id, quod sacerdos facit, fecit Christus.”51 Lessius: “Non videtur dubitandum quin hoc sacrificium consistat in consecratione. Verum qua ratione consecratio habeat rationem sacri­ ficii, non ita facile explicatur. Duobus modis id concipi potest: 1. ut consecratio censeatur actio sacrificandi, quatenus per eam mutatur et convertitur substantia panis et vini in corpus et sanguinem Christi: quem modum explicuimus, lib. II de Justitia, cap. xxxviii, dub. 2. 2. Quatenus per illam Christus mystico quodam modo occiditur, dum per modum hostiae occisae seorsim vi verborum corpus et sanguis in altari exhibentur. Et hic modus est facilior intellectu, magisque respondet ordinario sacrificandi modo, qui supponit hostiam, non producit. . . “Nec obstat veritati hujus sacrificii quod non fiat reipsa separatio “ Exposition du dogme catholique, Carême, 1884, 70 conférence, Le sacrifice. ° Précis de la doctrine catholique, Tours, 1896, p. 389. “ La messe, étude doctrinale, historique et liturgique, 1 p., ch. 1, Paris, 1912, p. 18. " Thciner, Acta ... Conc. Trid., Zagabriae, 1874, t. 2, p. 89. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 989 sanguinis a carne: quia id est quasi per accidens, propter concomitantiam partium. Nam quantum est ex vi verborum, fit vera separatio, et sub specie panis solum ponitur corpus, non sanguis, sub specie vini solus sanguis, non corpus. Et hoc sufficit ad rationem hujus sacrificii, tum ut sit verum sacrificium (fit enim circa hostiam, dum sic ponitur, sufficiens mutatio, qua protestamur Deum habere supremam in omnia potestatem), tum ut sit sacrificium commemorativum, repraesentans nobis sacrificium crucis et mortem Domini. Qui plura hac de re desi­ derat, legat Gabr. * Vasquez.”52 Gonet: “Respondeo, ad rationem sacrificii sufficere, ut ex modo quo offertur sacrificium, sequi debeat mors victimae, connaturaliter, quam­ vis de facto non sequatur: si enim in veteri lege post illatum vulnus lethale, Deus miraculose conservasset victimam, adhuc verum ibi fuisset sacrificium; quia ex quo vulnus illud fuisset lethale, non minus illa actio significasset dominium Dei in vitam et mortem, quam si de facto secuta fuisset mors: quia ergo in proposito consecratio, quantum est de se. et ex vi verborum, habet separare sanguinem a corpore Christi, quamvis de facto non destruat Christum, est tamen destructiva illius, et ideo habet veram rationem sacrificii, praesertim cum verba in definitionibus non dicant actum, sed aptitudinem, ut communiter docent Philosophi. Potestque haec solutio illustrari exemplo martyrii: multi enim docent, non requiri ad coronam martyrii, quod actu sequatur mors, sed sufficere quod tale vulnus infligatur, quod de facto per se natum est inferre mor­ tem, quamvis ex aliquo accidenti mors impediatur”.53 Billuart: “Nihil deest missae ad rationem sacrificii veri et perfecti. .. Adest . . . immutatio materiae, mystica scilicet, quatenus corpus et sanguis vi verborum separantur”.54 “Consecratio ... est immutat i va victimae, scilicet Christi, quatenus ponit ibi ipsum modo quasi mortuo, separando vi verborum corpus a sanguine. Nam vi verborum ponitur solum corpus sub speciebus panis, et solus sanguis sub speciebus vini; ita ut sit veluti per accidens respectu consecrationis, quod ea peracta sanguis ex concomitantia reperiatur in corpore.”55 Hugon: “Probandum superest quomodo duplex consecratio separa­ tionem, non realiter quidem, sed virtualiter, efficiat. Verba sacramentalia id tantum efficiunt quod significant. Atqui verba in consecratione panis significant tantum praesentiam corporis et verba in consecratione "Opuscula, De perfectionibus . . . divinis, 1. 12, c. 13, n. 95-97, Antuerpiae, 1626, p. 128. “De Euch., disp. 11, a. 2, n. 61, Clypeus, v. 6, Parisiis, 1876, p. 478 sq. “Dc Euch., diss. 8, a. 1, Prob. 6, Parisiis, 1904, p. 197. "Ibid., p. 201. 990 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE calicis significant tantum praesentiam sanguinis. Ergo verba prioris consecrationis efficiunt tantum praesentiam corporis et verba alterius consecrationis efficiunt tantum praesentiam sanguinis. Ergo vi verborum non haberetur in altari nisi corpus sine sanguine, sanguis sine corpore, sanguisque et corpus sine anima. Ergo verba vi sui important separa­ tionem, et, si reapse separatio non fit, id provenit ex lege divina concomitantiae. Quia igitur verba virtutem habent efficiendi separationem, consecratio separationem producit virtualiter Critica. Dejectus principalis huius sententiae consistit in exaggeranda, vel potius male interpretanda, vi seu indole verborum consecrationis. Fal­ sum enim est verba consecratoria tendere ex se ad separationem cor­ poris et sanguinis Christi. Nam imprimis vis illorum verborum non exercetur circa corpus Christi sed circa panem transsubstantiandum in corpus Christi, unde potius sunt separativa substantiae panis a propriis accidentibus. Secundoy haec actio transsubstantiativa dirigitur ad corpus Christi tanquam ad terminum, non modo exclusivo (veluti ad exclusionem sangui­ nis, secus sanguis nec per concomitantiam poneretur), sed modo posi­ tivo (seu simul abstractivo et concreto), ita ut corpus Christi ponatur sub speciebus prout de facto est in rerum natura (abstrahendo a variis modis quo esse potest) in ipso momento consecrationis, scilicet cum proprio sanguine (vel sine sanguine, si facta fuisset consecratio in triduo mortis) ; unde nedum vis verborum sit exclusiva vel separativa sanguinis a corpore Christi, potius ex vi verborum provenit ut, posito corpore Christi in sacramento, ponatur et sanguis vi concomitantiae.” Ceterum inverisimile videtur verba consecratoria talem habere vim quae nunquam proprium finem attingere possit (hoc enim nec contigis­ set in triduo mortis, si tunc consecratio facta fuisset, nam tunc sanguis erat separatus a corpore independenter a consecratione). Inepte autem id explicatur ex conditione corporis gloriosi et impassibilis, quoniam quando Christus consecravit in ultima coena corpus eius erat adhuc passibile nec tamen fuit separatum a sanguine per consecrationem; recurrere autem in hoc casu ad novum miraculum, quo id impediretur, est gratis assertum quod exigit sola necessitas defendendi hanc sen­ tentiam. Alter dejectus huius sententiae est in eo quod, etiam si admitteretur consecrationem esse de se actionem separativam corporis et sanguinis Christi, in ea non salvaretur ratio sacrificii seu immolationis, nani de M Tract. Dogm., v. 3, Dc Euch., q. 9, a. 2, n. 10, Parisiis, 1931, p. 461. “ Cf. Lugo, De Euch., disp. 19, sect. 4, n. 61. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 991 facto destructio non habetur, ergo de facto sacrificium non conficitur nec ponitur actio sacrificalis sed tantum actio apta ad sacrificandum. Nec valet instare cum Gonet et Hugon quod in actione tendente ad destructionem sufficienter salvatur ratio actionis sacrificalis, quemad­ modum in actione ex se lethali salvatur ratio martyrii. Nam, ut dictum est in tractatu De Baptismo (art. 17, p. 208), juxta doctrinam S. Thomae (2-2, q. 124, a. 4; Suppi., q. 96, a. 6, ad 7), ratio martyrii proprie dicti requirit ut mors de facto sequatur ex vul­ nere etiam de se non lethali.88 Meritum huius sententiae in eo est quod apte insistat in considera­ tione ipsius essentiae actionis consecrativae quatenus terminatur ad corpus Christi; nam in ipsa consecratione, secundum intimam suam rationem, quaerenda est ratio huius sacrificii. C. THEORIA IMMOLATIONISMYSTICAESEUSACRAMENTALIS. Pasqualigo (Billot'). Immolatio eucharistica consistit in ipsa sacramentali separatione corporis et sanguinis Christi sub distinctis speciebus panis et vini. Haec mystica destructio sub alienis speciebus est apta, non minus quam destructio realis, ad fundandam significationem interioris agnitionis divini dominii quae est propria sacrificii. Praecipui fautores huius sententiae sunt Zacharias Pasqualigo theatinus (t 1664) et Billot S.J. (t 1931). Eam praeformavit Salmeron S.J. (t 1585), determinavit Pasqualigo, cui videtur consentire Bossuet (t 1724),89 scientifice expolivit ac vul­ gavit Billot, docuerunt multi moderni (nec tantum inter discipulos Billot), uti Gihr,66 J. A. Schwane, 01 Hugueny O.P.,62 Van Noort, Labauche, Tanquerey, Lamiroy (?, cf. supra, p. 981), J. Grimai,63 Pègues O.P.,64 Michel,66 Ami du Clergé (1927, p. 417-432), Dont A. Vo­ mer,06 Héris,61 Garrigou-Lagrange,66 Masure,66 Lcrcher, Zubizarreta, " Cf. Salmanticenses, De Euch., disp. 13, dub. 2, n. 38. !*In hunc sensum Bossuetium interpretatur Michel in Diet. Théol. Cath., art. Messe, col. 1158 sqq., contra Lcpin (L’idée du sacrifice de la messe, Paris, 1926, p. 509 sq.) qui cum trahere conatur ad suam sententiam sacrificii-oblationis. “Le S. Sacrifice de la Messe (versio ex germ, lingua), Paris, 1900, t. 1, p. 125 sq. “Histoire des dogmes (versio ex germ, lingua), Paris, 1904, t. 6, p. 633. “ Critique et catholique, Paris, 1914, t. 3, p. 236 sq. “Le sacerdoce et le sacrifice de N.-S. J.-C., Paris, 1923, p. 231-242. “Commentaire littéral . . ., t. 18, p. 415 sq. “In Diet. Théol. Cath., art. Messe, col. 1264-1277. “A Key to the Doctrine of the Eucharist, London, 1931. Item, De Eucharistia (1943), p. 285-288. “Le mystère du Christ, Paris, 1928, p. 332 sq. “In La vie spirituelle, sept. 1929, p. 486-498. *Lc sacrifice du Chef, Paris, 1932, p. 293 sq. 992 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Goupil, Ferland, Merkelbach, Diekamp, O. Casei,10 Rohner1' Goosscns.12 Quidam tamen, ut Vonier et Masure, minus determinate loqu­ untur, ita ut facilius trahi possint ad sententiam a nobis defendendam in Conci. 2. Sedulo advertatur: 1. Distinguendum est inter expressionem “destructio mystica vel sacramentalis” et expressionem “immolatio mystica vel sacramentalis”. Prior admittitur etiam in sententia Vasquesii de sacrificio relativo et Lepin (cf. infra) de sacrificio-oblatione; altera, quae verificatur in sola sententia sacrificii-immolationis, dupliciter accipitur: primo, in sensu generali ad significandam incruentam immolationem missae, et ita convenit etiam duabus praecedentibus theoriis immolationis virtualis et realis atque passim usurpatur a defensoribus istarum; secun­ do, in sensu particulari et proprio praesentis theoriae ad significandam immolationem quae consistat formaliter in ipsa sacramentali separa­ tione corporis et sanguinis Christi. 2. Inter citatos doctores observatur triplex praecipue diversitas in exponenda communi eorum doctrina: Primo, quidam, ut Salmeron, Billot, Gihr, Tanquerey, sacramentalem separationem potius considerant ex parte ipsarum specierum sub qui­ bus Christus est praesens; Billot enim ait: “Inquantum sistit Christum sub speciebus sacramenti in quodam externo habitu mortis et destruc­ tionis”, Salmeron scribit: “Est ad modum animalis sacrificati ... in esse sic diviso sacramentaliter, id est in diversis speciebus”. Alii vero, ut Pasqualigo, Michel, Lercher, Hervé, potius et aptius considerant separationem in ipso Christo secundum suum esse sacramentale; ad rem Pasqualigo: “Fit quaedam destructio ratione modi essendi . . . nam . . . sanguis habet modum essendi seorsim a corpore”, et Hervé: “Immolatur Christus per separationem mysteriosam corporis et sangui­ nis et, per ipsam specierum separationem, Deo praesentatur sub forma immolationis, nempe in habitu passionis et mortis, quam semel . . . pertulit in Cruce.” Secundo, ratione hujus sententiae de sacrificio missae, hi doctores coguntur vario modo explicare vel reformare communem definitionem sacrificii in genere quoad notam destructionis rei oblatae. Quidam, ut Lercher et Hervé, definiunt sacrificium per destructionem realem vel aequivalentem, et ad rationem aequivalentis destructionis trahunt etiam destructionem mysticam Eucharistiae quatenus haec aequivalet des­ tructioni reali in ordine ad significandam agnitionem divini dominii. ’“Die liturgie ais Mysterienfeier, Freiburg, 1923; Die Messopferlchre der Tradition Theol. und Glaube, 1931, p. 351 sqq. ” Messopfer-Kreuzesopfer: Divus Thomas, Freiburg, 1930, p. 3 sqq. 145 sqq. ” Les origines de l’Eucharistie sacrement et sacrifice, Gembloux-Paris, 1931. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 993 Alii, ut Schwane et Hugueny,13 despiciunt elementum destructionis ac videntur definire sacrificium in genere per solam rationem signi apti ad exprimendum sacrificium internum, quae ratio in Eucharistia inve­ nitur in ipsa separatione sacramentali corporis et sanguinis. Tertio, quidam ut Pasqualigo et Billot, considerant immolationem mysticam potius ut quemdam statum (exteriorem nempe) mortis et destructionis in quo adest Christus; alii aptius eam considerant ut quamdam actionem (sacramentaliter nempe separativam corporis et sanguinis ac praedicti status productivam). Salmeron: “Sacrificium per se altaris non consistit in illa mutatione per quam acquirit esse sacramentale, sed in hoc quod est ad modum animalis sacrificati, hoc est, non per se in esse sacramenti, sed in esse sic diviso sacramentaliter, id est in diversis speciebus; sic enim mac­ tatur, quatenus sub diversis speciebus existit... Hoc est per se immolari et immolatitio modo esse. . . Ideoque etiam dici potest quod hic macta­ tur, dum scilicet est sub diversis speciebus, ubi a sanguine separatum est corpus. Ut enim existit Christus sacramentaliter, sic etiam sacramentaliter mactari, et mori dicitur, et fit ejus omnimoda consumptio in communione sive perceptione, quia tunc, vel paulo post, desinit esse sub speciebus”.74 “Potest tamen dubium propositum alia ratione dissolvi: dicendo quod, quando res est viva et animata, et offertur Deo sub propria specie, opus est ut plurimum reali morte ad sacrificium, ut Christus in cruce, agnus in Pascha. Secus est, quando res quae immolatur, sub aliena specie, neque animata, neque vivente offertur, ut Christus sub specie panis; et maxime si quod offertur sub aliena specie, mactationis et mortis minime fit capax. Constat autem Christum sub hostia deli­ tescentem immortalem existere.”78 Pasqualigo: “Dicendum est: immutationem, seu destructionem vic­ timae in sacrificio missae per id salvari quod ex vi verborum fiat quae­ dam separatio sanguinis a corpore, quatenus ex vi verborum ponitur sub speciebus panis solum corpus Christi, et caetera per concomitan­ tium tantum. . . Atque adeo, quantum ex vi verborum et consequenter ex vi actionis consecrativae et sacrificativae, exhibetur Christus tam­ quam mortuus, facta separatione sanguinis et corporis. . . “Licet sufficeret . . . repraesentatio destructionis factae in cruce, in­ tervenit etiam realis destructio, in qua fundatur repraesentativa: nempe ” Cf. apud Lepin, L’idée du sacrifice de la messe, Paris, 1926, p. 617 sq. ” Comm, in Evang. et Act., tract. 29, t. 9, Matriti, 1601, p. 286. :s Ibid., tract. 31, p. 306. 994 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE destructio secundum modum essendi sub speciebus. Nam, cum sub una existât ratione corporis, et sub alia ratione sanguinis, fit quaedam destructio ratione modi essendi, nam per ipsum sanguis habet modum essendi seorsim a corpore, et corpus seorsim a sanguine, qui quidem realis est, et convenit corpori et sanguini secundum esse replicatum ex vi actionis realis physicae. Hinc per hunc modum essendi exhibetur Christus per modum mortui sub speciebus, quamvis in se non sit mor­ tuus, et hoc fit ex vi actionis sacrificativae. . . “Exhibetur Christus per modum mortui sub speciebus, quamvis in se non sit mortuus. . . Haec autem exhibitio sufficit ad protestandum totum id quod protestari posset realis destructio, nempe totalem sub­ missionem respectu Dei, et recognitionem supremae majestatis, et alia hujusmodi.”™ Billot: “Singularis ille cultus qui divinitati reservatur [i.e. sacrifi­ cium], fuit ab initio convenientissime collocatus in oblatione rei sensi­ bilis per realem aut aequivalentem eius in honorem Dei destructionem. Si tamen supernaturaliter contingat, rem non offerri in specie propria, nihil aliud potest requiri ad rationem signi sacrificio essentialem, nisi ut res illa in specie sacramenti sub quodam externo habitu mortis prae­ sens sistatur. . . “Huius ratio est quia sacrificium est in genere signi, signum autem est aliquid visibile et sensibus subiectum. Porro si res offeratur in specie aliena (quod esse non potest nisi per transsubstantiationem alterius rei in ipsam), necesse est ut secundum se lateat, et non cadat sub sensu nisi per species in quibus continetur. Quare nihil conferret formalis vel aequivalens destructio eius in seipsa, sed sola destructio mystica sub specie sacramenti posset exterius apparere: utputa, si absque ulla sui ipsius mutatione res oblata fieret praesens sub duobus distinctis ac separatis symbolis, ita nimirum ut ex vi sacramenti solum corpus sen­ sibiliter adesset sub solida specie panis, solus sanguis sub liquida specie vini, atque hoc modo victima praesentaretur Deo in habitu quodam separationis corporis a sanguine, qui est habitus destructionis et mor­ tis. Manifestum enim per se est quod in ordine ad significandum in­ visibile sacrificium, aequipolleret mystica illa mactatio mactationi ma­ teriali quae antiquitus erat in usu; quin imo esset incomparabiliter expressior quam simplex liquoris effusio, quae tamen ex ipsorum adver­ sariorum confessione sufficit ex sese ad verum sacrificium, accedente institutione legitima.”7T “Ex dictis intelliges, sacrificium posse definiri: Oblatio rei corporeae ’‘De sacrificio novae legis, tract. 1, q. 43, Lugduni, 1662, t. 1, p. 52 sq. ” De Sacram., t. 1, De Euch., q. 82-83, § 1, n. 3, Romae, 1914, p. 586-588. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 995 per realem eius aut mysticam destructionem a sacerdote Deo facta, in signum legitime institutum honoris et reverentiae quam homo debet creatori suo.”78 “Restat itaque ultima sententia, quam omnino veram existimamus, reponens formalem rationem sacrificii absolute sumpti in mactatione mystica secundum se, id est, in sacramentali separatione sanguinis a corpore, non praecise quia et in quantum repraesentat oblationem cru­ cis, ad sensum Vasquezii, multoque minus quia et in quantum foret ex sese occisiva Christi nisi impediretur per aliam causam, ut dicit Lessius, sed quia et in quantum sistit Christum sub speciebus sacramenti in quodam externo habitu mortis et destructionis, ac per hoc nata est, non secus ac realis destructio victimae in propria specie, vere et realiter subiectare symbolicam significationem quae sacrificio propria est, iuxta declarata superius in prolegomeno, § 1, assert. 3.”79 Lercher: “Ratio sacrificii in eo est, ut sit actio circa victimam ipsam, apte significans sacrificium internum, quo homo se totum Deo creatori et fini ultimo devovet. Atqui sacramentalis separatio sanguinis a cor­ pore Christi aptius sacrificium internum significat quam simplex effusio liquoris, quae tamen communi judicio ad verum sacrificium sufficit. Ergo mactatio mystica in re praesenti aequivalet in ordine ad signifi­ candum destructioni physicae; quae positiva ordinatione divina insti­ tui potuit ad hoc, ut in actu secundo haberet significationem sacrificii propriam. “Nota. . . Non dicimus, mactationem mysticam solum significare destructionem; est enim in seipsa realis actio, qua, etsi non cruento, tamen incruento modo et sacramentaliter corpus et sanguis Christi separantur. Actio, quae solummodo repraesentaret occisionem, e.c. tra­ goedia, in qua heros apparenter moritur, non posset induere significa­ tionem sacrificii propriam. Uti actio sit vere sacrificalis, debet ipsa in ordine reali esse mactatio victimae”.80 Hervé: “Vi . . . verborum, sub specie panis ponitur corpus Christi seorsim a sanguine et anima, et sub specie vini sanguis seorsim a cor­ pore et anima, sicque, ab invicem, mystice separata, corpus et sanguis Domini eo ipso ritualiter offeruntur Deo in recognitionem supremae majestatis et honoris. . . “Haec immolatio: 1. non afficit Christum secundum se, secus esset physica et vere Christi occisiva . . .; 2. non afficit tantum species sacramcntales, secus esset mere figurative; 3. afficit Christum formaliter " Ibid., n. 5, p. 592. •’Ibid., thés. 54, §2, p. 628 sq. In sexta editione a. 1929 Billot hos textus omisit, praebens suae doctrinae formam minus claram, etsi magis rectam. “Theol. Dogm., v. 4, De Euch., thcs. 48, n. 413, Oeniponte, 1935, p. 4S7. 996 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE prout sub speciebus continetur et per eas praesentatur: sic enim vere, licet incruente, immolatur Christus per separationem mysteriosam cor­ poris et sanguinis et, per ipsam specierum separationem, Deo praesen­ tatur sub forma immolationis, nempe in habitu passionis et mortis, quam semel, aeterna redemptione inventa, pertulit in Cruce. Quaprop­ ter incruenta illa immolatio, non solum vere est idonea ad significan­ dam, repraesentandam et commemorandam immolationem cruentam Crucis et physicam, sed, continens ipsum Christum in sua passione [3, q. 73, a. 5, ad 2], hanc immolationem efficaciter significat et sacramentaliter renovat, ac proinde, rite et sacerdotaliter Deo oblata, eo ipso est vere et actu sacrificalis et una cum hac ipsa oblatione verum constituit sacrificium.”9' Critica. Defectus generales sententiae sacrificii-immolationis, supra notati (p. 976) nullatenus vitantur in hac theoria. Eos apte resumit Card. Lépicier, scribens: “Adverte quam exigua res fiat eucharisticum sacrificium, si illius essentia reponatur in mactatione mystica, de qua superius locuti sumus. Si enim ab hac mystica macta­ tione repetatur illius forma, jam aliud erit sacrificium a sacrificio cru­ cis; ponetur sacrificium quoddam novum et independens a Calvariae sacrificio; et tota actio missae reducetur ad symbolicum ritum, non habentem cum sacrificio crucis nisi relationem significationis.”82 Peculiaris vero defectus huius sententiae in eo est quod, quomodolibet praesentetur, non videtur salvare rationem immolationis seu des­ tructionis in sacrificio requisitae. Primo enim haec non salvatur in eo quod, juxta Billot, Christus, ra­ tione specierum separatarum, sistitur in habitu externo mortis et des­ tructionis; nam haec destructio non attingit ipsum Christum sed tota consistit in distinctione signi externi seu specierum; ex quo non habe­ tur nisi symbolica destructio seu nudum symbolum destructionis cui nulla subjacet realitas. Nec valet dicere hanc symbolicam destructionem esse sufficientem ad rationem sacrificii atque aequivalere reali destructioni in ordine ad significandum, quatenus sit apta ad subjectandam significationem agni­ tionis divini dominii. Nam ad rationem sacrificii requiritur ut aliquid significet agnitionem divini dominii non quomodolibet sed per talem actionem qua res ita in dominium divinum transfertur ut totaliter extra usum hominis ponatur, •‘Theol. Dogm., v. 4, De Euch., n. 122, Parisiis, 1937, p. 136. ° Dc sacr. sacrificio eucharistico, Romae, 1916, p. 114. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 997 seu per oblationem rei quae realiter (sive formaliter sive aequivalenter) et secundum seipsam destruatur. Ad rem De la Taille: “Potest utique deditio nostra interna significari aliis multis viis praeter viam sacrificii: puta per viam intimationis ora­ lis, dum dico: Deus meus, me consecro tibi. Significatur tunc dedicatio mea; attamen nullum est sacrificium verum: quia in vero sacrificio significatio ista non fit per viam meri sermonis, sed per viam actionis. Rursus per viam actionis etiam potest sine sacrificio fieri istiusmodi significatio: puta dum coram aliqua imagine Christi positus imitor ritus homagii feudalis principibus terrenis reddi soliti. Deest tunc sac­ rificium, quia in sacrificiis non qualicumque actione exhiberi debet praedicta significatio, sed actione qua sistatur ante Deum aliqua vera hostia; siquidem sacrificium est (per prius) oblatio alicujus hostiae, cum adnexo (per posterius) fine essentiali significandi. Pertinet igitur hostiae proprietas ad ipsum substratum sacrificii: sine quo sacrificium nullum erit, quaecumque oboriatur significatio.”83 Secundo, ratio immolationis non salvatur etiam in ipsa sacramentali seu transsubstantiativa separatione ipsius corporis et sanguinis Christi. Nam haec separatio non est physica sed tantum ordinis obiectwi et intentionalis; consistit enim tantum in eo quod corpus et sanguis Christi sunt duo termini formales duarum distinctarum transsubstantiationum et duarum substantiarum transsubstantiatarum; unde realiset physica distinctio remanet tota in ipsa actione transsubstantiativa et in ipso termino a quo (substantia panis et vini), nec ullatenus transfertur in terminum ad quem, seu in corpus et sanguinem Christi, quae indivisibiliter replicantur sub distincta consecratione et sub distinctis spe­ ciebus distinctarum substantiarum transmutatarum. Defectus huius sententiae manifestatur ex triplici modo, quo, ut diximus supra, hi doctores coguntur rejormare definitionem sacrificii in genere. Inaniter enim quidam retinent verbotenus communem definitionem, dicentes mysticam separationem corporis et sanguinis Christi esse aequivalentem destructionem, qualis habetur in effusione licoris. Nam aequivalens destructio intelligitur destructio realis seu physica, qua nempe res ipsa ponitur extra usum hominis ac si jormaliter destruere­ tur, et pro tanto valet significare agnitionem divini dominii non secus ac si jormaliter destrueretur ; hoc quidem verificatur in adducto exem­ plo effusi licoris, non vero in mystica separatione corporis et sanguinis Christi, quae nullatenus realiter et physice immutantur. u Mysterium Fidei, clue. 2-1, Parisiis, 1931, p 315, in nota. 998 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Logice proinde, sed inepte, Billot explicite introducit in ipsam gene­ ralem definitionem sacrificii elementum destructionis mysticae (“Obla­ tio rei corporeae, per realem ejus aut mysticam destructionem”); in­ epte, inquimus, tum quia destructio realis et destructio mystica (seu non realis) nihil habent commune quod possit specificare unicam ra­ tionem sacrificii, tum praecipue quia in generali definitione assumitur elementum omnino particulare, nam, juxta Billot, destructio mystica non semper sufficit ad rationem sacrificii, sed tunc tantum cum, sicut in missa, res offertur non in propria sed in aliena specie.81 Propterea tandem Schwane et Hugueny ultimum gressum hujus evo­ lutionis facere non abhorruerunt, traditionalem conceptum destructio­ nis a definitione sacrificii prorsus abicientes. Illa quoque distinctio inter oblationem sub specie propria et obla­ tionem sub specie aliena, a Salmeron allata et a Billot divulgata, parum prodest ad fulciendam sententiam mysticae immolationis. Duo enim videtur docere Billot: Primo, quod quando res offertur sub specie aliena nequit immolari nisi per mysticam destructionem; sed contra, non apparet repugnantia in eo quod res sub specie aliena immoletur per realem et physicam destructionem, ut contingeret in mere cogitabili hypothesi quod Deus daret verbis consecrationis vim separativam corporis et sanguinis Christi, ita ut sonarent: Hoc est tan­ tum corpus meum a sanguine meo separatum. Secundo, quod tunc tan­ tum mystica destructio sufficit ad rationem sacrificii cum res offertur sub specie aliena; sed contra, si mystica immolatio sub specie aliena habet rationem sacrificii, non videtur quare non possit hanc rationem habere etiam mystica immolatio sub propria specie, ut si v.g. Christus in terris degens, repraesentaret suam passionem per aliquam actionem symbolicam.85 3. SENTENTIA SACRIFICII-OBLATIONIS. Pesch. Dela Taille. Lepin. Sacrificium missae, prout saltem distinguitur a sacrificio crucis, es­ sentialiter nullam importat immolationem seu destructionem, sed solam oblationem ejusdem victimae crucis, alligatam tamen mysticae seu sacramentali destructioni tanquam necessariae conditioni, quatenus Christus offertur prout est praesens sub mystica destructione seu sub separatis signis repraesentativis realis destructionis in cruce peractae. Haec sententia, sic generaliter definita, tria importat: Cf. Lepin, L’idée du sacrifice de la Messe, Paris, 1926, p. 608 sq. “ Cf. Lepin, Ibidem. Ceterum, ipse Billot in editione sexta sui operis omisit illam dis­ tinctionem sacrificii in specie propria vel aliena. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 999 Primo, missa formaliter ut sacrificium nihil novi addit ad sacrificium crucis nisi oblationem. Secundo, nulla immolatio seu sacrificalis destructio, sive realis sive mystica, est quaerenda in ipsa missa, sed vel nulla immolatio pertinet ad sacrificium eucharisticum vel tantum illa eadem immolatio quae olim in cruce peracta est quaeque moraliter coniungitur cum oblatione missae ad constituendum unum sacrificium. Tertio, destructio mystica quae habetur in missa per consecrationem non est destructio sacrificalis, seu non pertinet ad essentiam sacrificii; est tamen de facto necessaria conditio ad hoc ut possit fieri hoc sacri­ ficium, seu ad hoc ut victima offerenda (Christus) fiat praesens, et quidem sensibiliter, atque sub signis repraesentativis realis destructio­ nis in cruce peractae. Hanc sententiam, quae cum quodam novitatis strepitu proposita est a pluribus modernis gallis et germanis, tanquam vera doctrina traditionalis ad novam vitam ex oblivione resurgens, praeformarunt quidam theologi saec. 17-18, uti Auctores Conférences de la Rochelle (1676), Petrus Nicole (f 1695) et Fr. Plowden (t 1787), secuti sunt plus minusve explicite et determinate saec. 19-20 in Gallia Bouvier (t 1854), Gosselin, Sulpitianus (t 1858), Bonal (t 1904), Grivet S.J., Batiÿol, Rivière, Gaudcl, D’Alès SJ., De la Taille SJ., Lepin, Sulpitianus,80 in Germania Mo chier (t 1838), Klee (t 1840), Vcith (f 1876), Thalhojer (t 1891), Schell (t 1893), P cil, Ton Honipel, Ch. Pesch S.J. His a quibusdam (ut Lepin) accensentur turn Paquet, Lépicier et MacDonald, quorum tamen sententia perspicua non est, tum praecipue magni doctores scholae Oratorianae et Sulpitianae, i.e. Bcrulle, Condren, Thomassinus, Olier, etc., qui tamen, ut bene ostendit Michel,87 accensendi sunt inter defensores sacrificii immolationis.88 Attamen sententia modo exposita dividitur in duas theorias, bene distinctas et probe distinguendas ad vitandas confusiones tum in prae­ senti quaestione tum notanter in quaestione de sacrificio in genere.89 ■'Opera plurium ex his doctoribus citavimus supra in p. 808. ”In Diet. Théol. Cath., art. Messe, col. 1195 sqq. "Confer dicta superius, p. 811 sq. Ad sententiam Thomassini notat Michel, I. c., col. 1208: “En réalité, si Thomassin d’une part couvre de son patronage la thèse oratorienne des Berullc et des Condrcn, et d’autre part insiste avec tant de force sur l'idée d’immolation réelle dans le sacrifice eucharistique, c’est qua la thèse oratorienne accueille, comme toute la théologie du xvii siècle, cette idée. A cela rien d’étonnant." ‘’’Confer dicta in art. 43 (p. 811 sqq.) quoad auctoritates, praesertim De la Taille et Pesch, quas Lepin invocat pro sua sententia de sacrificio in genere. 1000 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE A. PRIMA THEORIA, quae apte vocari potest theoria solius obla­ tionis, a Lopin praecipue defensa, docet totam essentiam sacrificii mis­ sae consistere in sola oblatione, destructionem vero mysticam esse tan­ tum conditionem in qua oblatio involvitur. Ratio est quia sacrificium in genere nihil aliud est quam oblatio, nec destructio quaecumque potest esse nisi quaedam externa conditio sacrificii. B. ALTERA THEORIA, quae vocari potest theoria oblationis coniunctae cum immolatione crucis, defensa praecipue a De la Taille et Pcsch, docet essentiam sacrificii missae consistere tum in oblatione, quae sola fit in ipsa celebratione missae, tum in immolatione, quae olim in cruce facta est sed moraliter nunc coniungitur in unum sacrificium cum oblatione missae, ratione praesertim mysticae destructionis per quam victima crucis praesens sistitur ejusque cruenta occisio sensibi­ liter repraesentatur. Ratio est quia ex una parte sacrificium in genere importat utrumque elementum oblationis et immolationis, ex alia vero parte in celebratione missae nulla invenitur vera immolatio Christi, adeoque oblatio missae coniungenda est cum immolatione crucis, nec mystica mactatio esse potest nisi quoddam medium operans hanc coniunctionem et quaedam extrinseca conditio involvens oblationem sacrificalem. Ceterum etiam in hac sententia duplex opinio proponitur quantum ad rationem sub qua immolatio crucis coniungitur cum oblatione missae in unum sacrificium. Prima opinio, quam defendit Pesch (cui forte accenseri possunt Pa­ quet, Lépicier et MacDonald), considerat immolationem crucis proprie et directe, seu tanquam in fieri, ac docet in missa offerri ipsam passio­ nem seu effusionem sanguinis Christi. Altera opinio, quam defendit De la Taille, considerat immolationem crucis tanquam in facto esse, seu ex parte victimae jam immolatae, ac docet in missa offerri Christum ut olim immolatum, i.e. prout retinet aeternaliter in coelo characterem immolatitium, tanquam hostia posita per passionem in statu victimae perennis. Utile erit fusius exponere opiniones Pesch, De la Taille et Le pin, tum quia merito habentur praecipui expositores sententiae sacrificiioblationis, tum quia magnum quemdam plausus vel contradictionis stre­ pitum inter modernos suscitarunt (notanter Lepin, et notantius De la Taille),00 tum quia in eorum synthesi doctrinali quaedam notabilia KD’Alès ait: “De hac sententia, egregia sunt merita duorum theologorum Gallorum reccntiorum, qui eam c quodam neglectu excitarunt et in optima luce collocarunt: M. de la Taille, SJ.... , accuratius ceteris scrutatus est habitum Sacrificii eucharistici ad Sacrificium DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1001 elementa inveniuntur, quibus quaestio de essentia sacrificii missae in­ time connectitur cum aliis quaestionibus de sacrificio in genere, de Christo offerente et de sic dicto sacrificio coelesti. OPINIO PESCH (De Euch., sectio 3 De sacrificio Missae). Sacrificium in genere est oblatio rei sensibilis cum aliqua eius immu­ tatione (n. 835, cit. in p. 815). Sacrificium est in genere signi, sicut sacramentum; unde in eo, physice considerato, distinguendum est inter formam (oblationem) (n. 842-844, cit. in p. 816) et materiam, sive remotam (rem sensibilem), sive proximam (eius immutationem) (n. 840 sqq.). Incertum est an ad habendam immutationem sacrificalem requiratur realis destructio (sive formalis sive aequivalens) vel sufficiat moralis consecratio (n. 841, cit. in p. 816). Missa est sacrificium essentialiter relativum ad crucem, quae relatio constituit intrinsecus sacrificium missae in ratione sacrificii absoluti (n. 886, cit. in p. 928). Essentia sacrificii missae est tota in consecratione, quatenus in hac producitur Christus non in statu decliviori vel cibi (contra Lugo et Franzelin) sed in statu mysticae mactationis, et hac ratione offertur Deo mactatio cruenta in cruce peracta. Unde sacrifi­ cium missae his constat elementis: materia remota seu hostia est Chris­ tus; materia proxima est huius hostiae destructio, olim in cruce facta sed moraliter unita oblationi missae; forma est ipsa oblatio quae in­ volvitur in ipsa mactatione mystica peracta in consecratione. Unde crucis; M. Lcpin, presbyter S. Sulpicii . . . totam illam historiam a saec. IX ad nostra usque tempora persecutus, ipsius traditionis seriem restituit” (De Euch., thes. 6, Parisiis. 1929, p. 20; cf. Recherches de science religieuse, sept.-déc., 1922, p. 362 sqq.). L’Ami du Clergé, 1 febr. 1923, judicat opus Mysterium Fidei De la Taille “une oeuvre extrêmement remarquable, que le temps pourrait bien consacrer comme un chef-d’oeuvre.' Michel scribit: “On le voit, la synthèse proposée par le P. de la Taille est extrêmement forte et une, dépassant de loin tout ce qui a paru depuis longtemps: elle sauvegarde complètement l’unité du sacrifice du Christ; elle suppose, comme condition du sacrifice eucharistique, l’immolation mystique à l’autel, bien qu’il n’y ait, pour constituer essentielle­ ment le sacrifice que l’immolation réelle, c’est-à-dire sanglante du Christ au Calvaire. C’est une thèse originale, dont nous trouvons des traits épars chez Plowden, Lepin, Pesch, Macdonald, Lépicier et Paquet; mais ces traits sont réunis en un tout, dont l’idée centrale est la double nécessité, d’une part de l’immolation réelle, d’autre part, de l’oblation rituelle" (in Diet. Théol. Cath., art. Messe, col. 1243). Lepin ait: “La synthèse que nous venons d’exposer est sans doute la plus brillante qu’ait produite la théologie moderne, en vue de coordonner la doctrine du sacrifice en un système rigoureux’’ (L’idée du sacrifice de la Messe, Paris, 1926, p. 675). “Ce travail [liber ipsius Lepin] était en chantier, lorsqu’à paru le Mysterium fidei, et c'est seulement au moment d’achever sa tâche que l’auteur a pu étudier de près ce beau livre. Il a été heureux de voir le P. de la Taille approuver si fermement l’idée du sacrifice en général, telle qu’elle avait été exposée en 1897, et telle que la présente enquête historique continue de la faire valoir. S’il a cru, sur plusieurs autres points, devoir s’écarter des positions prises par le Révérend Père, il n’en tient pas moins à declarer qu’il lui est grandement redevable pour plus d’une précision que le Mysterium fidei lui a permis d’apporter à sa synthèse finale. Le voeu de l’auteur serait, qu’après le chef d’oeuvre de l’éminent théologien Romain, son ouvrage contribue encore à la juste compréhension, et, comme disaient les anciens, au ‘digne traitement’ du grand Sacrifice de nos autels” (ibid,, p. ix sq.). 1002 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE sacrificium missae differt a sacrificio crucis quoad solam oblationem, et quidem specifice, cum oblatio sit forma sacrificii et quaelibet res specificetur per formam (n. 905-916, ex quibus plura citavimus in p. 816-818). Ad sententiam Pesch videntur accedere Paquet, Lépicier et MacDonald. Juxta Paquet, jormale elementum sacrificii in genere est ipsa immo­ latio a qua oblatio specificatur; in missa eadem immolatio crucis moraliter coniungitur cum oblatione Christi prout haec nunc numerice repetitur per sacerdotem; unde sacrificium crucis et sacrificium missae sunt substantialiter idem. Juxta Lépicier, ratio jor malis sacrificii crucis est immolatio Christi; in missa autem habetur eadem immolatio, imo et eadem oblatio Christi quae per ministerium sacerdotis perseverat; unde crux et missa sunt substantialiter idem sacrificium, nec differunt nisi quoad modum offe­ rendi. Juxta MacDonald, oblatio et immolatio sunt elementa essentialia sacrificii, sed sola oblatio est elementum jonnale; in sacrificio Christi oblatio jacta est ante passionem in ipsa coena ac repetitur ritualiter in missa, immolatio vero est facta in cruce; unde oblatio coenae, immola­ tio crucis et ritualis oblatio missae sunt tres partes essentiales unius numerice sacrificii. Ad rem Paquet: “Formalis ratio sacrificii in viventibus constituitur per immolationem, a qua oblatio rei immolatae veluti specificatur. At­ qui, quamvis in Eucharistia numerice repetatur oblatio corporis et sanguinis Christi, per ipsam tamen immolationem semel in cruce fac­ tam, quasi per formam sacrificii, haec oblatio specificatur. Ergo. Prob. minor. Sane ad essentiam sacrificii non requiritur ut oblatio et immola­ tio physice conjungantur, sed sufficit unio quaedam moralis, prouti cernere est in sacrificiis V.L., in quibus mactatio interdum praecedebat oblationem. Porro, in Eucharistia, praedicta unio moralis reapse effici­ tur: quod exsurgit, tum ex intentione offerentis, tum ex unitate victi­ mae, tum ex sensibili repraesentatione qua sub separatis speciebus panis et vini effusio et separatio sanguinis a corpore Christi commemo­ ratur. Unde, licet repraesentatio ista immolatitia, seu mactatio mystica, sacrificium eucharisticum formaliter constituere non valeat, in ea tamen habetur necessaria conditio per quam victima sacra, qua immo­ lata in cruce, sub visibili specie praesens ritualiter reddatur.”01 Lépicier: “Sacrificium eucharisticum est secundum substantiam ** Disp. theol., Dc Sacram., disp. 8, q. 1, a. 4, Quebeci (1900), p. 408. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1003 idem ac sacrificium crucis, solo offerendi modo differens. . . Eadem ob­ latio sacrifica: nimirum, quae oblatio in cruce facta est, eadem nunc sacerdotum ministerio perseverat, quatenus in altari corpus Christi ut mactatum, et sanguis ut effusus, Deo offertur.”02 “Sacrificium altaris est substantialiter identicum sacrificio crucis, cujus ratio formalis fuit immolatio semel facta in cruce. Ergo ratio formalis sacrificii altaris consistit, non in quacunque immolatione, sed in immolatione in cruce peracta. Complet autem mactatio mystica, quae fit in altari, rationem significativam sacrificii . . .: quae quidem mystica mactatio habetur in distincta consecratione panis ac vini. At non in hac mactatione mystica reponitur ipsa formalis sacrificii eucha­ ristici essentia, quae, ut diximus, in hoc sita est quod eadem habetur victima, idem offerens, eadem oblatio. Unde utriusque speciei consecra­ tio habenda est, ex institutione Christi, tanquam conditio, qua posita, in praesenti oeconomia, sacrificium habetur, et sine qua sacrificium haberi non potest.”93 MacDonald: “While the slaying or destruction of the victim is beyond question an essential element of sacrifice and its very founda­ tion, it is not the formal constituent of it. That is the ceremonial offer­ ing, which, in the Levitical Law, was twofold, one before, the other after the slaying.”9'1 “It is the active element, or action of the priest, that gives its specific character to sacrifice. . . Where then did the action of Christ’s sacrifice have place? At the Last Supper, and only at the Last Supper. . . There He made the sacrificial offering of His Body and Blood; there He bore the part of Priest forever according to the order of Melchisedech”.95 “The ceremonial offering in the Last Supper, therefore made the death on Calvary a sacrificial immolation, and the Mass is that same ceremonial offering prolonged forever.”90 “Without the ceremonial offering in the Mass, the sacrifice finished on Calvary would have been ritually incomplete. The public worship of sacrifice has always been offered to God within a sanctuary and on an altar.”97 “The offering and consecration in the Supper, the immolation on the cross, the liturgical offering, or handing over to God upon our altars of the Body pierced for us and the Blood poured out for us — these wDc sacr. sacrificio eucharistico, Romae, 1916, p. S6. M Ibid., p. 112. . r "The Sacrifice of the Mass, London-St. Louis, Mo., 1921, p. 11 “Ibid., p. 142 sq. "Ibid., p. 61. K Ibid., p. 105. 1004 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE three are essential parts of the One sacrifice of our eternal High Priest. . . Therefore, according to the law of sacrifice laid down by Himself, and His express purpose in instituting His sacrifice, the offer­ ing and consecration in the Supper are an essential part of the one sacrifice, and the immolation on Calvary is an essential part of the one sacrifice, and the liturgical offering in the Mass is an essential part of the one sacrifice.”08 OPINIO DE LA TAILLE (Mysterium Fidei, Parisiis, 1931). Sacrificium in genere. Sacrificium est in genere signi et in genere rei (p. 7 et 110), nam signum fundatur in aliqua re. Res autem in qua consistit sacrificium est oblatio, et quidem non ad modum orationis (seu ut verbis expressa) sed ad modum cuiusdam actionis sensibilis et ritualis, qua apte significa­ tur res transferri in divinum dominium (p. 11 et 110). Oblationi tamen coniungitur aliqua actio immutativa, talis nempe qua juxta S. Thomam aliquid circa rem oblatam fiat per quod apte significetur ipsam in divinum dominium transferri; talis actio in sacri­ ficio propitiatorio (non vero in sacrificio mere latreutico, ut volunt Bellarminus, Vasquez et Lugo) est etiam destructiva (p. 3 et 10). Actio oblativa potest esse vel inclusa seu materialiter identificata cum ipsa actione immolativa (ut cum ex adjunctis censetur ipso ritu mactativo res Deo voluntarie offerri), vel separata ab immolatione (ut patet in sacrificiis A.T., quorum victima, a sacerdote offerenda, prius immolabatur seu occidebatur ab homine laico; item in sacrificio crucis, in quo occisio facta est a Judaeis, oblatio vere a Christo). In casu autem quo actio oblativa sit diversa ab actione immolativa oportet omnino ut consistat in aliqua distincta actione sensibili qua apte sig­ nificetur translatio rei in divinum dominium, puta in ejus positione super altare (numinis vicarium) aut aliquid hujusmodi, ut potissimum fuit apud Hebraeos effusio sanguinis ad crepidinem vel super cornua altaris (p. 11 et 110). Sacrificium igitur duplici parte integratur: oblatione scilicet et im­ molatione, quatenus victima vel offertur immolanda, vel offertur im­ molatione, vel offertur immolata. Cum oblatio praecedit immolationem sacrificium potius in recto consistit in immolatione et in obliquo in oblatione, quia immolatio additur oblationi ad perficiendam et con­ summandam rationem sacrificii; cum vero immolatio praecedit obla­ tionem res viceversa se habent (p. 11 sq.). Sacrificium Christi, seu Crucis et C oenae. ”Thc sacrifice of the Mass, London-St. Louis, Mo., 1924, p. 79. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1005 Sacrificium crucis et sacrificium coenae non sunt duo sacrificia sed unum et idem, cujus oblatio facta est in coena, immolatio vero in cruce: in coena facta est oblatio rei immolandae, in cruce vero immolatio rei oblatae. l’assio enim Christi, juxta traditionalem doctrinam, est verum sac­ rificium. Jamvero ex duobus elementis sacrificii, scilicet immolatione et oblatione, sola immolatio facta est in ipsa passione (physice et ma­ terialiter a Judaeis, moraliter et sacrificaliter ab ipso Christo, eam acceptante cum impedire posset); oblatio vero sacrificalis (seu sensi­ bilis et pragmaticus actus donationis) nulla observatur in ipsa pas­ sione; frustra enim talis actus quaeritur sive in ipsa interiori voluntate patiendi, nam haec non est quid sensibile, sive in verbis agonizanti\ in horto “Non mea voluntas, sed tua fiat” aut morientis in cruce “In manus tuas commendo spiritum meum”, nam verba, praecise quia verba, non sunt quid pragmaticum, sive in eo quod Christus prostra­ verit milites in horto vel exclamaverit voce magna in cruce quasi ad ostendendam libertatem suae passionis, nam hae actiones sunt quidem quid sensibile et pragmaticum, at sunt signa libertatis passionis non vero intentionis directivae doni in Deum, seu nihil continent unde necessario intelligatur Christum se offerre ut hostiam divino cultui mancipatam et consecratam (p. 27-31). In ultima vero coena Christus vere posuit talem sensibilem et prag­ maticum actum oblationis. Hic actus consistit in ipsa consecratione, seu in mystica et incruenta immolatione eucharistica, seu in actu symbolico quo Christus repraesentavit cruentam immolationem futuram. Haec mystica immolatio 1. non est ipsa immolatio sacrificalis sed tan­ tum quaedam repraesentatio immolationis sacrificalis postmodum in cruce peragendae, 2. habet rationem verae et sacrificalis oblationis, unde non est tantum quaedam repraesentatio futurae oblationis sed oblatio praesens, 3. per hanc oblationem Christus offert ipsam futuram immolationem quam in mystica mactatione oblativa repraesentat (p. 35 sq.). Sacrificium coeleste. Hujusmodi sacrificium non datur si accipiatur sacrificium in sensu activo et formali (seu ut est oblatio et immolatio), nam oblatio Christi facta est semel pro semper in coena et immolatio consummata est in cruce, sed datur, et quidem perfectissime, si sacrificium accipiatur in sensu passivo, i.e. ex parte victimae, et quoad suum complementum, i.e. quoad acceptationem Dei (nam ut sacrificium sit integrum oportet ut Deus acceptet factam oblationem atque victimam transferat in suam possessionem). Hoc autem complementum sacrificii Christi 1006 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE factum est per resurrectionem, ascensionem et glorificationem coeles­ tem; per haec enim victima, seu humanitas Christi, suscepta est a Deo ac perfecta et consummata in suum dominium per ignem aeternae gloriae. Hoc sacrificium coeleste accipiendum quidem est in sensu passivo, non tamen metaphorico; nam est actuale et verum complementum sacrificii, consistens in eo quod Christus in coelo durat in aeternum in suo statu et esse hostiae acceptatae. Sic media et recta via inceditur inter negantes et affirmantes existentiam sacrificii coelestis; negatur nempe Christum in coelo offerre activum sacrificium et affirmatur ipsum Christum manere aeternaliter passivum sacrificium (p. 131 sqq·). Sacrificium Ecclesiae, seu Missae. Sacrificium Missae consistit in nova oblatione ejusdem victimae cru­ cis sed non in nova ejus immolatione; nam Christus nunc est impassi­ bilis et gloriosus. Offertur igitur in missa ipse Christus prout est nunc in coelo, i.e. prout est sacrificium passivum coeleste vel victima relicta ex immolatione crucis, et hoc sensu offertur ipsa immolatio crucis atque haec immolatio integrat, una cum oblatione, essentiam sacrificii eucharistici (p. 303. 195). Essentia hujus sacrificii tota continetur seu involvitur in conse­ cratione prout est mystica et incruenta immolatio; in hac enim fit oblatio victimae vere immolatae in cruce, non aliter ac in eadem mys­ tica immolatione coenae facta est oblatio victimae immolandae in cruce. ‘Oblatio . . . nostra, sicut et illa Christi, similitudinaria quadam immolatione involvitur; sed pro differentiis temporum immolatio ista symbolica habet indolem diversam: in coena enim referebatur ad pas­ sionem ut futuram, proindeque erat tunc praenuntiativa; in missa vero significat passionem ut anteactam, et pro tanto est nunc commemorativa: ‘in mei memoriam’. In hac autem, sicut et in illa, oblatio est realis et praesens (nec solum, repraesentata tanquam futura aut praeterita, ut immolatio). Non igitur immerito dicimur per celebra­ tionem eucharisticam offerre Deo vere, in quadam incruenta effigie vel commemoratione sacramentali ipsam Christi mortem cruentam. Idem est enim offerre corpus Christi in quantum passi et mortui, ac offerre ejus mortem et passionem; idem, offerre sanguinem prout effusum, ac offerre ejus effusionem; idem, offerre Christum ut hostiam ex prae­ missa immolatione exsistentem, ac offerre ipsam immolationem” (p. 195). Non i fise Christus, sed Ecclesia (per suos ministros), ex virtute DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1007 tamen a Christo ut a suo capite accepta, proprie et directe offert sacrificium missae. Nam primo, missa est oblatio nova, Christus vero semel pro semper suam oblationem posuit in coena, nec ulla est ratio quare eam reno­ vare debeat, cum non interveniat in missa nova mactatio sed offeratur eadem mactatio in cruce peracta et a Christo jam oblata in ultima coena; secundo, missa est oblatio visibilis, Christus vero nunc nihil visibiliter agit. Unde ipse actus oblationis a sola Ecclesia ponitur, ita tamen ut procedat virtualiter a Christo, quatenus potestas offerendi communi­ cata Ecclesiae est participatio quaedam potestatis sacerdotalis Christi; quo sensu dici potest Christum offerre per nos offerentes quin de novo offerat ipse in sua persona (p. 295-301). Ex his intelligitur omnis relatio inter sacrificium Christi et sacrifi­ cium Ecclesiae. In utroque habetur oblatio involuta in mystica mactatione, immo­ latio crucis, eadem victima. Attamen, primo, in sacrificio missae oblatio fit ab Ecclesia, immolatio crucis respicitur ut praeterita, vic­ tima offertur in statu victimae consummatae quem retinet in esse impassibili; secundo, sacrificium missae comparatur ad sacrificium Christi ut participatum ad imparticipatum in genere sacrificii, nec ideo connumeratur ei tanquam in eodem genere univoco aut quidquam ei addit, sed ei subordinate tanquam causa particularis ad universalem, ex qua tota ejus vis sacrificalis derivatur (p. 195 sq. 295 sq.). Tota doctrina dc essentia sacrificii missae sic ab ipso De la Taille resumitur: “Neque in mera commemoratione sacrificii consistit formaliter sacrificium missae, neque tamen praeter commemorationem sacrificii quicquam per missam inducitur quo Christus in se ullatenus mutetur, aut ex non hostia fiat hostia. Sed inde commemorationi accedit ratio veri sacrificii, quod primo: in sacramento, quo effigies seu commemo­ ratio passionis exhibetur, continetur ipse Christus relictus ex passione sua in vero statu hostiae per gloriam consummato; et secundo: quod ipsa immolatione sacramentali, per nos iterata, involvitur ac peragitur vera nostra oblatio demonstratae hostiae. Est autem verum sacrificium oblatio sensibilis vera vere immolatae hostiae. Est igitur missa nostra sacrificium verum, quamvis vera, h.e. cruenta, immolatio nulla in ea reperiatur nisi praesuppositive ex parte Judaeorum deicidarum, et terminative ex parte Christi theothyti. Nulla igitur in hostia nostri sacrificii inducitur per nos mutatio nisi extrinseca, in hoc consistens quod, ope signi sacramentalis, ex hostia Christi fiat etiam nostra. Fit 1008 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE autem nostra, in quantum, membra Christi cum simus, sub Christo capite innovamus, potestate ab ipso accepta, mysterium eucharisticum, quo, sub specie panis et vini defertur Deo hostia passionis, corpus atque sanguis Christi” (p. 304). OPINIO LEPIN (L’idée du sacrifice de la Messe, Paris, 1926, p. 737-758).89 Sacrificium in genere. Consistit essentialiter in sola oblatione. Immutatio vel immolatio, si quae intervenit, nequit esse nisi quaedam conditio extrinsece acce­ dens ad oblationem (cf. verba et probationes Lepin, quae citavimus supra in art. 43, p. 808 sq.). Distinguendum est inter sacrificium personale seu directum et sacri­ ficium rituale, juxta duplicem definitionem Augustini (De civ. Dei, 10, 5 sq., cit. in art. 43, p. 787). Primum est oblatio qua homo offert Deo seipsum suaque opera eo fine ut intimam communionem cum Deo perficiat; totum consistit in interiori voluntate oblativa, nec implicat ullam intentionem destructionis aut mortis, cum homo non habeat ius in propriae vitae destructionem nec aliunde destructio sit apta ad finem sacrificii, seu ad supremum Dei dominium exprimendum. Alterum est oblatio qua homo offert aliquam rem sensibilem, quam veluti sub­ stituit sibi, ad significandum modo sensibili et humano suum internum ac personale sacrificium; in hac veluti substitutione (quae est quaedam pragmatica donatio et dramatica actio) consistit differentia inter sacri­ ficium et simplicem oblationem rei sensibilis Deo factam (p. 737-740). Sacrificium personale Christi (p. 740-749). In sacrificio Christi distinguendum est inter sacrificium personale et rituale. Excepta Eucharistia, in qua Christus est sub specie alterius rei, nequit esse quaestio de sacrificio rituali Christi sed tantum de personali, quia Christus non obtulit Patri aliquid extra se sumptum, sed semetipsum. Hoc Christi sacrificium consistit essentialiter in ipso unico ac immutato actu interioris oblationis, quo totam vitam suam Patri obtulit in adorationem, in laudem et peculiariter in redemptionem pro nobis, quique perdurat in coelo aeternaliter. In hoc proinde sacrificio tres veluti periodi vel aspectus distingui possunt, qui nonnisi accidentaliter inter se differunt: 1. Generale sacrificium totius vitae Christi, quod incoepit a primo instanti Incarnationis et involvit omnes actiones ipsius abstrahendo a doloribus et passione; 2. Sacrificium crucis seu potius passionis, quod incoepit in Feria V w Duo alia opera eiusdem auctoris citavimus in p. 808, in nota 3. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1009 et consummatum est per mortem in cruce; in hoc non magis ratio sacrificii invenitur quam in aliis actibus vitae Christi, sed potius idem sacrificium continuatur sub peculiari forma supremi actus expiationis: nec ceterum in ipso sacrificio crucis destructio seu mors pertinuit ad ipsam essentiam sacrificii, cum fuerit actio sacrilega Judaeorum non vero actus sacerdotalis ipsius Christi, sed tota essentia illius sacrificii fuit interior et amorosa oblatio Christi patientis et morientis; 3. Sacrificium coeleste, consistens in eo quod Christus offert aeter­ naliter Patri suam humanitatem gloriosam eiusque actiones et peculi­ ariter praeteritos dolores et passionem, sensibiliter impressos in glori­ osis cicatricibus. Sacrificium rituale Christi seu sacrificium eucharisticum (p. 749-757). In coena et in missa Christus se offert non tantum personaliter sed etiam ritualiter, nam assumit alienam speciem ad significandam per­ sonalem oblationem. Hoc sacrificium consistit essentialiter in oblatione personali Christi sub speciebus sensibilibus repraesentativis praeteritae immolationis crucis. Ipsa oblatio est tota essentia sacrificii; mystica vero mactatio secundum praesentiam sacramentalem sub speciebus non est sacrificalis immolatio sed tantummodo conditio qua involvi­ tur oblatio. Haec oblatio non est novus actus oblationis sed eadem perseverans oblatio caelestis, quae est et manet sacrificalis prout in­ volvitur in mystica mactatione. Hoc sacrificium non est restringendum ad solum momentum conse­ crationis, sed extenditur usque ad consumptionem specierum in com­ munione, quia eosque perdurat oblatio Christi sub speciebus (cf. verba citata in art. praec., p. 935 sq.). Directus offerens hujus sacrificii non est solus minister Ecclesiae (contra id quod docet De la Taille), sed etiam et principaliter ipse Christus. Est igitur sacrificium eucharisticum ipsum sacrificium coeleste quod redditur in altari praesens, adaptatur terrestribus circumstantiis tem­ poris et loci hominumque necessitatibus, et fit sacrificium Ecclesiae. Ex dictis sequitur unicum esse quoad essentiam sacrificium Christi, scilicet interiorem oblationem personalem, quadruplex vero quoad modum seu rationem offerendi (iuxta expressionem Cone. Trid.), scili­ cet sacrificium crucis, in quo Christus se offert realiter immolatus, sacrificium coenae, in quo se offert sub signis futurae immolati­ onis, sacrificium missae, in quo se offert sub ignis praeteritae immola­ tionis, sacrificium coeleste, in quo se offert cum quodam signo eiusdem praeteritae passionis. 1010 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Ad rem ipse Lepin: “D’après la plus constante tradition, et en harmonie avec tout ce que nous venons d’exposer, l’oblation eucharristique, c’est d’abord et essentiellement l’oblation du Christ par luimême, sous les espèces sensibles qui rappellent son immolation passée. “Sans doute, le Christ ne fait pas de son Humanité une offrande qui soit un acte de donation nouvelle, distincte et indépendante de celle qu’il a faite ici-bas et sur la croix. Ce n’est pas une raison pour con­ tester à l’offrande du Christ dans l’Eucharistie le caractère d’oblation réelle et sacrificielle. Le Sauveur se rend présent, tel qu’il est au ciel, donc comme Prêtre et Victime, et dans l’acte perpétuel de son oblation. “C’est le sacrifice du ciel, rendu présent sur notre autel: non pas de façon pure et simple, mais dans des conditions toutes spéciales. Le Christ s’offre présent, en ce moment du temps bien déterminé, en ce point de l’espace nettement circonscrit, pour cette portion de son Église que constituent la génération qui vit actuellement, et plus particu­ lièrement l’assistance qui est là. Aussi le sacrifice du ciel est adapté à nos conditions terrestres. Il a pris la forme qui convient à nos besoins. Il est devenu notre sacrifice propre: l’Eucharistie. “Mais justement, parce qu’il s’agit d’un sacrifice adapté à nos besoins et fait nôtre, il est indispensable qu’il soit relié d’une manière propre au sacrifice central de la croix. C’est pourquoi le Christ ne se contente pas de se rendre présent et de s’offrir: à quoi aurait pu suffire la consé­ cration sous une seule espèce. Il se rend présent et s’offre, sous deux espèces distinctes, où apparaît un signe de son immolation rédemptrice. “Le rapport sensible avec la Croix s’impose d’autant plus que le sacrifice propre à l’Église, en cette période de sa vie terrestre et mili­ tante, doit avoir nécessairement un caractère propitiatoire, donc nous appliquer le fruit de Tunique expiation, consommée à la croix. Et c’est bien d’ailleurs surtout par ces dehors sacramentels, et sous cette forme représentative de l’immolation passée, que l’oblation du Christ devient extérieure et sensible, telle qu’il convient à notre religion présente. “L’immolation rédemptrice est signifiée tout d’abord par la double consécration, considérée comme acte, non de transsubstantiation, mais d’immolation mystique. La consécration du sang, venant après celle du corps, semble tirer l’un de l’autre, et renouveler ainsi sensiblement l’immolation sanglante. “Il serait vain de prétendre, avec Cajetan et d’autres, que cet acte de mystique immolation constitue proprement l’acte sacrificiel. Le sacri­ fice de la messe ne consiste pas plus dans l’acte d’immolation figurative que le sacrifice de la croix dans l’acte d’immolation réelle. La raison formelle du sacrifice étant dans Voblation, la véritable essence du DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1011 sacrifice de la messe est dans l’offrande que le Christ fait de lui-même, à ce moment de la double consécration, sous la pression des mêmes sentiments, des mêmes désirs, du même amour, qu’au cours de sa vie mortelle et particulièrement lors de sa mort effective. La représenta­ tion figurative de l’immolation sanglante n’est qu’une condition de la forme présente de son sacrifice. Condition indispensable, parce que voulue ainsi par lui: moins sans doute pour remettre sous les yeux du Père la mort de son Fils, que pour la rappeler solennellement à l’Église, dont ce sacrifice constitue l’acte par excellence de religion” (p. 749-751). Critica. Quoad sententiam sacrificii-oblationis indeterminate spectatam. Dejectus praecipuus hujus sententiae est in eo quod, excludendo a missa omnem modum immolationis, non videtur sufficienter congruere obvio sensui doctrinae Cone. Trid. (sess. 22, cap. 1 et 2). Nam Con­ cilium bis explicite sacrificium missae appellat immolationem (“sub signis visibilibus immolandum”, “incruenter immolatur”), imo hanc immolationem opponit immolationi crucis verbis “cruente” et “in­ cruente” (“In divino hoc sacrificio, quod in missa peragitur, idem ille Christus continetur et incruente immolatur, qui in ara crucis semel seipsum cruente obtulit”). Nec valet dicere verba Concilii referri ad praesentiam Christi, vic­ timae olim in cruce immolatae. Nam Concilium non dicit quod offertur Christus immolatus sed quod immolatur Christus; ceterum explicite distinguit inter praesentiam et immolationem (“Continetur et incru­ ente immolatur”). Item non valet dicere cum quibusdam (ut Batiffol et Kramp) vocem “immolatio” accipiendam esse ut synonimam vocis “oblatio”, ut non raro contingit in documentis Traditionis. Nam ratio quare immolatio accipiatur pro oblatione aut vicissim, seu potius immolatio vel oblatio usurpetur pro integro sacrificio, est praecise quia utraque intelligitur pertinere ad essentiam sacrificii; ceterum ipsae voces “cruente” et “incruente” non ad oblationem qua talem referri possunt sed ad coniunctam immolationem? Ceterum Catechismus Cone. Trid., mentem ‘Unde ipse Lepin fatetur: “Qu’est-ce qui fait Ia vérité de ce sacrifice [d’après le Concilc de Trente! ? C’est d’abord la ‘Présence réelle’ du Christ, Prêtre et Victime sur l’autel eucharistique comme sur la croix. C’est ensuite son Oblation’, faite actuellement à Dieu le Père par les prêtres, et par Lui-même en la personne des prêtres, lesquels sont à la fois les ministres de l’Église ct les siens. C’est enfin son ‘Immolation’, également actuelle; mais, l’on a soin de préciser: Immolation ‘non sanglante’, donc simple figure, rappelant l’immolation réelle qui a été restreinte à la croix” (p. 330 sq.). 1012 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Concilii explicans, ter distinguit inter oblationem et immolationem: “De eo sacrificio, in quo ille ipse immolatur atque offertur”, “Corpus eius immolarent et offerrent”, “Hostiam immolemus et offeramus” (p. 2, c. 4, q. 69. 74. 78). Alter dejectus hujus sententiae est quod, juxta definitionem sacri­ ficii in genere, statutam in art. 43 (Sacrificium est oblatio et immola­ tio), evacuatur a missa ratio sacrificii; oblatio enim missae vel assu­ mitur sola, et tunc non est sacrificium, vel coniungitur cum immolatione crucis, et tunc non in ipsa missa habetur totum et simpliciter sacrificium. Meritum hujus sententiae est in eo quod insistenter et efficaciter impugnaverit necessitatem alicujus immolationis (sive realis sive mys­ ticae), absolute et simpliciter distinctae ab ipsa immolatione crucis. Quoad theoriam solius oblationis in particulari. Dejectus peculiares istius theoriae sunt sequentes: Primo, ipsa fundatur vel connectitur cum falsa definitione sacrificii in genere, quam reiecimus in art. 43 (p. 794-800; 808-818). Secundo, consequenter evacuat veram rationem sacrificii a celebratione missae. Tertio, docet ipsam immolationem crucis, seu passionem et mortem Christi, secundum se non pertinere ad essentiam sacrificii Christi, quod auribus catholicis male sonare videtur (cf. supra, p. 796). Quarto, ducit ad extendendam rationem proprie dicti sacrificii ad totam vitam terrestrem Christi, non minus quam ad eius passionem et mortem, necnon ad fingendum proprie dictum sacrificium coeleste, quae auribus theologicis novitatem sonant. Ad peculiarem opinionem Lepin haec notentur: Eius definitionem sacrificii in genere confutavimus supra (art. 43. p. 808-818). Distinctio sacrificii in personale et rituale (quae sub novis nec traditionalibus vocibus eadem est ac distinctio sacrificii interni et externi) inepte explicatur, ac si nempe ea sint duo distincta ac proprie dicta sacrificia et sacrificium personale sit primum ac verum proprie dictum sacrificium (“le premier sacrifice”, “le sacrifice véritable”). Dictum est enim in art. 43 (p. 789 sq. et 824 sq.), nec unquam hucusque ab ullo cordato theologo dubitatum est, sacrificium proprie dictum esse sacrifi­ cium externum, cum sacrificium sit actus cultus externi; sacrificium vero internum improprie vocari sacrificium, proprie vero esse significa­ tum per sacrificium et veluti animam illius, ac pro tanto vocari ab Augustino et ab ipso S. Thoma primum, verum et principale sacrificium. Quae Lepin docet tum de proprie dicto sacrificio coelesti, tum de ex- V- DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1013 tensione rationis veri sacrificii ad totam vitam Christi, tum praesertim de ratione sacrificii crucis, non videntur valde congruere conceptibus traditionalibus. Obvius enim sensus doctrinae traditionalis est in ipsa cruenta immolatione crucis essentialiter inveniri proprie dictum sacri­ ficium Christi, nec aliud dari sacrificium praeter eucharisticum, quod ceterum ab ipso crucis sacrificio rationem suam deducit sacrificalem. Inaniter autem cl. auctor ab hac incriminatione sese extricare cona­ tur, scribens: “Le sacrifice même de la croix ne parait pas différer du sacrifice que tout homme peut offrir de lui-même, en se livrant à la mort pour l’amour de Dieu. Ainsi les martyrs. L’oblation du Sauveur en croix est cependant qualifiée expressément de sacrifice, ou plutôt présen­ tée comme le sacrifice par excellence, vers lequel tous les autres sont orientés. Pourquoi? Parce que c’est l’oblation de Celui que l’Écriture nous dit constitué Prêtre souverain, pour s’offrir personnellement en victime digne d'être agréée de Dieu et capable de racheter les hommes. Tout en étant d’ordre moral, elle n’en est pas moins d’ordre éminem­ ment sacrificiel. . . “L’Ecriture, dira-t-on encore, n’invite pas à étendre ainsi le sacrifice du Christ à sa vie entière, mais parle uniquement de l’oblation réalisée par la mort pour la redemption du monde. Cela est très vrai. Mais l’Ecriture ne dit pas non plus expressément que le Sauveur se soit offert en sacrifice à la Cène; et les Protestants ont pu arguer de ce silence, en forçant par ailleurs la portée des textes relatifs à l’unique oblation sanglante, pour prétendre qu’en dehors de la croix il était interdit de parler d’un réel sacrifice du Christ, même à la messe. Il est cependant de foi que le Christ s’offre en vrai et propre sacrifice sur l’autel. Le langage de l’Ecriture est donc à interpréter avec plus de largeur. . . “Il semble donc bien qu’il soit permis de parler d’un sacrifice du Christ au ciel. Sans doute, on comprend que l’enseignement officiel de l’Église ait tenu plus constamment l’attention fixée sur la croix. L'obla­ tion sanglante du Calvaire reste à jamais le Sacrifice par excellence, parce que, d’après l’Écriture même, c’est l'acte proprement rédemp­ teur; et en toute hypothèse, il faut y voir le moment central et domi­ nant du sacrifice du Sauveur. Cela n’empêche pas qu'il est impossible de restreindre le sacrifice du Christ à cette seule immolation sanglante. Nous l’avons dit: arguer contre le sacrifice du ciel du texte de l’Ecriture concernant l’unicité de l’oblation du Christ, serait imiter les Protestants qui s’autorisaient du même texte pour rejeter le sacrifice delà messe” (p. 743 sq. 747 sq.). 1014 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Explicatio Lepin de sacrificio missae, primo, rationem huius sacri­ ficii fere ad nihil reducere videtur; nam deest immolatio, deest etiam novus actus oblationis, nihil ergo relinquitur nisi mystica mactatio (involvens quidem permanentem oblationem coelestem), quae tamen juxta Lepin non pertinet ad essentiam sacrificii; secundo, consequenter prorsus identificat sacrificium eucharisticum cum oblatione coelesti; tertio, negligit essentialem relationem sacrificalem missae ad sacrifi­ cium crucis eamque potius refert ad sacrificium coeleste; quarto, nequit assignare sufficientem rationem quare sacrificium eucharisticum perduret, ut docet Lepin, tantum usque ad communionem et non potius etiam post missam quousque species corrumpantur, saltem in casu quo, ut frequentabatur in antiqua ecclesia, utraque species asservaretur. Quoad theoriam oblationis coniunctae cum immolatione crucis. Dejectus huius theoriae, prout distinguitur a praecedenti, est in eo quod non sufficienter distinguit sacrificium missae a sacrificio crucis, vel si placet reddit missam, secundum se acceptam, dimidiatum tantum sacrificium; ponit enim duas oblationes (alteram in cruce vel coena, alteram in missa) et unicam immolationem, eamque extra missam, in cruce. Peculiaris defectus opinionis Pesch (quae ceterum minus recedit a lineis traditionalibus) est in eo quod non videtur quid sibi velit im­ molationem crucis esse moraliter praesentem seu inseparabilem a sacri­ ficio missae; nonne et ipsa oblatio crucis est similiter moraliter prae­ sens?, quare ergo sola immolatio et non etiam oblatio crucis ingreditur essentiam sacrificii missae?; quod si dicatur solam immolationem repraesentari (ac ita fieri moraliter praesens) per mysticam mactati­ onem, sequitur sacrificium missae nullatenus esse repraesentativum sacrificii crucis prout hoc distinguitur a missa, nam, juxta Pesch, essentialis distinctio utriusque consistit in oblatione. Paquet, Lcpicier et MacDonald magis adhuc identificant sacrificium missae cum sacrificio crucis, quatenus juxta Paquet et Lépicier ele­ mentum formale sacrificii missae est ipsa immolatio crucis, et ipsa oblatio missae nonnisi numerice differt ab oblatione crucis; juxta MacDonald vero liturgica oblatio missae efficit cum immolatione crucis unicum numerice sacrificium. Doctrinam MacDonald alii severius, tanquam discordantem a doctrina tridentina,2 alii mitius3 interpretati sunt. *Cf. V. McNabb OP., A new theory of the sacrifice of the Mass, in The Irish Eccle­ siastical Record, June, 1924, p. 568-571. ’ Cf. Gregorianum, 1926, p. 463. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1015 In opinione De la Taille sequentes notantur defectus: Primo, ut diximus in art. 43 (p. 814 sq.), mens cl. auctoris quoad definitionem sacrificii in genere clara non est, praecipue cum in uno loco dicat destructionem non esse elementum essentiale sacrificii latreutici, in alio vero loco videatur docere sacrificium in genere com­ plecti immolationem et oblationem tanquam partes essentiales. Cete­ rum ibidem probavimus sacrificium in genere requirere aliquam rei destructionem seu immutationem. Praeterea, inanis videtur definitio sacrificii: Oblatio rei quae immo­ latur, vel quae est immolata, vel quae est immolanda; ordo enim prioritatis et posterioritatis inter mactationem et oblationem victimae impertinenter et materialiter se habet ad rationem sacrificii, formaliter enim oblatio et immolatio sunt unica actio, cuius ratio generica est oblatio, ratio vero specifica est immolatio (cf. supra, p. 788); cum ergo victima occiditur antequam offeratur, haec occisio non est immo­ latio nisi quatenus ordinatur ad oblationem et moraliter coniungitur cum ea in unica ratione sacrificii, in qua, formaliter loquendo, immola­ tio se habet subsequenter ad oblationem, utpote specificativum eius. Secundo, in sacrificio crucis inaniter separatur eius oblatio ab ipsa immolatione crucis ac reponitur in coena; nam ipsa mors Christi, quamvis materialiter inducta ab aliis, i.e. a Judaeis, fuit tamen opus ipsius Christi in ratione voluntarii (quatenus eam non impedivit, cum posset) adeoque potuit in seipsa habere, ac reapse habuit, etiam rationem oblationis. Praeterea ac praecipue, non videtur quomodo haec sententia con­ cordet cum mente et verbis Cone. Trid. docentis: “Dominus noster .. . se ipsum in ara crucis. . . Patri oblaturus erat”, “In ara crucis semel se ipsum cruente obtulit” (cap. 1 et 2). Tertio, identificatio sacrificii crucis et sacrificii coenae, a De la Taille asserta, non videtur congruere doctrinae Cone. Trid., explicite distinguentis inter duo sacrificia et duas oblationes: “Dominus noster, etsi semel se ipsum in ara crucis. . . Patri oblaturus erat, . . . tamen in coena novissima . . . ut . . . Ecclesiae visibile . . . relinqueret sacri­ ficium, quo cruentum illud semel in cruce peragendum repraesentare­ tur . . ., corpus et sanguinem suum sub speciebus panis et vini Deo Patri obtulit” (cap. 1). Quarto, sacrificium missae longius separatur a sacrificio crucis, a quo tamen, juxta traditionalem doctrinam, indolem suam sacrificalem derivat, et directe coniungitur cum sacrificio coelesti, quod nec est ipsum sacrificium crucis nec est secundum se sacrificium formaliter dictum, ut ipse fatetur De la Taille. Ex quo etiam non intelligitur quomodo verificetur in missa immo- 1016 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE latio requisita ad rationem sacrificii, seu quomodo immolatio crucis coniungatur cum oblatione missae in unum sacrificium; praesentia enim victimae immolatae non est praesentia ipsius immolationis, cum praecipue, juxta De la Taille, haec victima fiat praesens in altari eo modo quo est in coelo, i.e. in statu victimae acceptatae et ut terminus consummati et absoluti sacrificii. Quinto, doctrina De la Taille juxta quam non ipse Christus sed sola Ecclesia est actualiter et formaliter offerens sacrificii eucharistici, im­ pugnabitur in art. seq. ex communissima sententia modernorum theo­ logorum; satis nunc est illi opponere sensum obvium verborum Tridentini: ‘‘Una eademque est hostia, idem nunc offerens sacerdotum ministerio, qui se ipsum tunc in cruce obtulit, sola offerendi ratione diversa” (cap. 2, Denz. 940). Conclusio 2. Sacrificium missae consistit formaliter in ipsa oblatione atque immolatione crucis, prout repraesentative reiterata in mystica macta­ tione eiusdem victimae, per consecrationem peracta. EXPONITUR SENSUS HUIUS SENTENTIAE antequam pro­ betur eius veritas. Haec sententia non est confundenda cum ulla ex supradictis reiectis opinionibus, quamvis assumat, ex parte elementi formalis sacrificii eucharistici, traditionalem conceptum repraesentationis sacrificii cru­ cis, in quo Vasquez eiusque fautores praecipue et apte insistunt, et, ex parte elementi materialis, conceptum mysticae mactationis, in quo fautores theoriae immolationis mysticae apte quidem insistunt sed inepte ipsam formam huius sacrificii reponunt. Sequentibus autem propositionibus enucleari potest: 1. In missa habetur verum et proprium sacrificium; adeoque in ipsa missa invenitur utrumque elementum quod in art. 43 diximus requiri ad omne sacrificium, scilicet tum oblationem tum immolationem. In hoc distinguimur a sententia Vasquesii, prout negat in sacrificio relativo requiri immolationem. 2. Oblatio et immolatio quae in missa invenitur est ipsa eadem obla­ tio ct ipsa eadem immolatio quae jacta est in sacrificio crucis; nec ideo est quaerenda alia oblatio (speciatim contra De la Taille et Pesch) aut alia immolatio (contra omnes jautores theoriae immolationis, etiam mysticae). Sacramentalis autem separatio corporis et sanguinis Christi est quaedam mystica mactatio, sed non est mystica immolatio, quia secundum se non est nec potest esse actio sacrificalis, ut dictum est supra (p. 996 sq.) (contra theoriam mysticae immolationis). DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1017 3. Oblatio et immolatio crucis invenitur praesens in missa realiter, non tamen in esse physico, sed in esse obiectivo et intcntionali. In hoc iterum distinguimur a sententia Vasquesii, qui ponit rationem sacrificii in ipsa relatione seu repraesentatione, quatenus est sufficiens signum divini dominii, dum nos eam reponimus in ipsa re repraesen­ tata, seu in ipsa oblatione et immolatione crucis, in qua sola habetur signum agnitionis divini dominii. 4. Haec praesentia oblationis et immolationis crucis secundum esse obiectivum et intentionale jundatur in duobus, sine quibus haberi nullatenus posset, scilicet in praesentia reali ac physica corporis et sanguinis Christi et in modo sacramentali huius praesentiae seu in sacramentali vel mystica separatione utriusque. Si enim Christus non esset physice praesens in speciebus, hae essent merum signum, nuda commemoratio et improprie dicta repraesentatio passionis, seu haberent meram extrinsecam relationem ad illam. Item si Christus in seipso non afficeretur mystica quadam sed reali separa­ tione, haberetur quidem praesentia, eaque physica, Christi passi, sed non praesentia, ne quidem obiectiva, ipsius passionis Christi. 5. In mystica separatione ipsius corporis et sanguinis Christi con­ tinetur realiter quamvis objective ipsa passio Christi (adeoque oblatio et immolatio crucis). Etenim conversio panis in solum corpus et conversio vini in solum sanguinem important realem quandam separationem corporis et san­ guinis, nam corpus et sanguis sunt distincti termini duarum realium ac distinctarum operationum seu conversionum panis et vini; haec tamen separatio non est physica sed tantum objectiva, seu ordinis intentionalis ac terminationis, nam corpus et sanguis non aliter ab actione conversiva attinguntur quam ut termini ad quos, de quorum ratione nihil aliud est quam terminare, quod facere possunt absque eo quod physice separentur ab invicem; unde physica separatio manet tota in ipsis actionibus conversivis et in duobus terminis a quibus, pane scilicet et vino. Jamvero haec objectiva seu intentionalis separatio refertur essentia­ liter ad physicam separationem, tanquam imago ad exemplar a quo specificatur et mensuratur, unde continet eam, immo identificatur cum ea in eodem ordine objective. Ergo in ipsa mystica separatione corporis et sanguinis Christi conti­ netur realiter et objective ipsa passio Christi, tanquam exemplar in imagine et factum in repraesentativa replicatione. 6. Missa igitur (seu consecratio) potest dupliciter considerari: lois DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE primo, materialiter, physice et absolute, et sic non est sacrificium nec immolatio, sed tantum actio conversiva panis et vini ac mystice separa­ tiva corporis et sanguinis Christi; secundo, formaliter, objective et repraesentative, et sic est plenissimum sacrificium, seu ipsum sacrifi­ cium crucis in esse objectivo ac repraesentativo, ita ut tota differentia inter sacrificium crucis et sacrificium missae sit ea quae intercedit inter idem sacrificium in esse physico et idem in esse objectivo. Totam igitur indolem suam sacrificalem emendicat missa a sacrificio crucis; eandem habet immolationem eandemque oblationem, ac, juxta Cone. Trid., sola offerendi ratione distinguitur, penes nempe diversitatem esse physici et esse intentionalis. Id illustrari potest duplici exemplo speciei intentionalis et cultus relativi. Species intentionalis dupliciter considerari potest: primo, in esse physico, ac ita est accidens quoddam subjecti, distinctum ab objecto; secundo, in esse repraesentativo, ac ita est ipsum objectum in tali esse, ita quod, ipsa mediante, non ipsa cognoscitur sed objectum. Imago etiam, cum cultu relativo adoratur, non stat pro se ipsa prout est quid in esse entitativo, sed ea mediante ipsum exemplar adoratur, ita ut cultus relativus et cultus absolutus non sint duo specifice cultus sed diversae rationes colendi idem obiectum, secundum quod hoc accipitur in esse entitativo et absoluto vel in esse repraesentativo et relativo. Similiter ergo idem sacrificium offertur in cruce et in missa, sed haec oblatio et immolatio in cruce exercetur secundum suum esse physicum, in missa vero secundum esse repraesentativum. Signanter dicimus “exercetur”, nam in missa non tantum significatur sacrificium, secus ipsa sacrificium non esset sed nudum signum sacrificii, sed exercetur in ordine obiectivo (sicut in cruce exercitum est in ordine physico), quatenus Christus ipse, victima crucis, se subicit sacramentali ac reali mactationi quae, quamvis de se non sit sacrificalis, tamen in actu exercito reproducit quidquid physice actum est in ipsa cruce, ac ita ipsam tragoediam et sacrificium Calvariae realiter et mystice reddit praesens in altari. Et in hoc pleniori sensu missa dici potest sacrificium essentialiter relativum. 7. Exinde patet quaenam sint essentialia elementa huius sacrificii eiusque definitio (cf. p. 788). Essentia missae, jormaliter considerata ut sacrificium, non differt a sacrificio crucis nisi secundum diversam rationem qua sacrificium pera­ gitur, seu secundum rationem esse physici et esse obiectivi. Unde con­ DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1019 sistit in ipsa oblatione et immolatione crucis, ita ut essentia metaphysica sit signum divini dominii in hac immolativa oblatione subiectatum, essentia vero physica sit, quoad materiam, ipsum corpus Christi, quoad jorniam vero oblatio (genus) et immolatio (differentia specifica). Essentia autem missae, materialiter considerata, est duplex indivisa consecratio, quatenus importat mysticam separationem corporis et san­ guinis Christi, non vero sub quacumque alia ratione, puta prout ponit Christum sub conditione cibi aut in quolibet alio statu decliviori. HIS POSITIS, PROBATUR HANC SENTENTIAM, PLENIUS QUAM ALIAE, CONGRUERE PRAECIPUE DOCTRINAE EC­ CLESIAE ET TRADITIONIS. 1. In ipsa imprimis Scriptura haec doctrina essentialiter continetur. Nam, ut dictum est in art. 45 (p. 919), expressiones sacrificales de praesenti, quae habentur in verbis consecrationis (Corpus dari — San­ guis effundi), nonnisi ad immolationem crucis referri possunt. Ex quo sequitur Eucharistiam in tantum esse sacrificium in quantum est ipsum sacrificium crucis in ea praesens; quod nequit esse nisi secundum esse repraesentativum. Id concinne exprimitur in verbis Christi: “Hoc facite in meam com­ memorationem'5. Haec verba commentans, scribit Cajetanus: “Verbum ‘Facite’ multa fert mysteria. . . Ex eo quod sub ‘Facere hoc’ comprehenditur non solum Facere corpus Christi, sed et Facere corpus Christi quod frangitur, seu datur pro vobis, manifestum est Dominum Jesum mandasse: Facite corpus meum, quod pro vobis fran­ gitur et datur. Perinde autem est Quod pro vobis frangitur et datur, ac si diceretur: Quod pro vobis immolatur; neque enim aliter frangitur aut datur nisi pro quanto in cruce frangitur et datur (hoc est immo­ latur) pro vobis; Facere autem corpus meum quod pro vobis immola­ tur ut sic, perinde est ac Facere corpus meum quatenus pro vobis im­ molatur. . . Consequens est quod, mandante Domino Jesu Hoc facite in meam commemorationem, mandatur Hoc facite immolatitio modo in meam commemorationem. Facere enim corpus Christi quod immo­ latur, est facere illud immolando, seu per modum immolationis.’’1 2. Cone. Tridentinum, sess. 22, exclusa ab essentia missae ratione nudae commemorationis (can. 3), docet Christum ideo in coena corpus et sanguinem suum sub speciebus panis obtulisse et offerre praecepisse ut relinqueret Ecclesiae aliquod sacrificium quo sacrificium crucis re‘Dc missae sacrificio, c. 3, Opuscula omnia, t. 3, Augustae Taurinonum. 1582, p. 427. 1020 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE praesentaretur (cap. 1). Ubi non alia essentialis nota affertur ad defi­ niendum sacrificium missae quam ratio repraesentationis sacrificii crucis. Subinde, ad ostendendam unitatem utriusque sacrificii, Concilium ait eandem esse hostiam seu victimam, ex quo sequitur eandem prorsus esse immolationem, secus non proprie eadem victima haberetur, additque solam rationem offerendi esse diversam, quod sic intelligi potest ut oblatio quidem sit eadem sed modus oblationis sit diversus. Mens igitur Concilii logice et convenienter interpretari potest dicen­ do quod sacrificium missae consistit in eadem oblatione et immolatione crucis peracta secundum esse repraesentativum. Catechismus Cone. Trid. (cit. in art. 45, p. 918), mentem Concilii aperiens, explicite docet unum et idem sacrificium peragi et offerri in cruce et in missa; hostiam cruentam et hostiam incruentam esse unant tantum hostiam; in Eucharistia quotidie instaurari sacrificium crucis, idque quia Eucharistia celebratur in Christi commemorationem. Quae omnia convenienter intelligi non possunt nisi dicatur missam esse ipsum sacrificium crucis secundum esse repraesentativum. Leo XIII, Epist. ad episcopos Scotiae (cit. ibid., p. 918), docet in missa sacrificium crucis perpetuari eo quod in ea offertur non solum similitudo et memoria illius sacrificii sed “ipsa veritas, quamquam spe­ cie dissimili”. Ergo ipsa veritas, seu ratio sacrificii crucis, constituit sacrificium missae, nec differentia quoad speciem, seu modum, aliter intelligi potest quam ex parte esse repraesentativi. 3. Ex testimoniis citatis in art. 45 (p. 919—922 sqq.) patet doctrinam totius Traditionis ad hanc summam reduci: In missae sacrificio ipsa passio Christi offertur et celebratur (cf. Cyprianum, Ambrosium, Maximum Taur., Dominicam 9 post Pent., Festum SS. Redemptoris); quod concinne exprimit Cyprianus scri­ bens: “Passio est. . . Domini sacrificium quod offerimus” et Gregorius M. inquiens Christum “in suo mysterio pro nobis iterum pati”. Inde missae sacrificium est idem ac sacrificium crucis; Chrysostomus: “Non aliud sacrificium . . . sed idem semper facimus”; Faustus Retensis: “Colitur . . . juge per mysterium, quod semel offerebatur in pretium”; Gregorius M.: “Ei hostiam suae passionis offerimus”. Celebratio ipsius passionis et identitas sacrificii est in esse repraesentativo; Ambrosius: “Christus offertur . . . quasi recipiens passionem”; Gregorius M.: “[Christus] in suo mysterio pro nobis iterum patitur”, “Hoc sacrificium . . . passionem . . . semper imitari”; Chrysostomus aptissime: “Offerimus quidem, sed eius mortem revocamus in memo­ riam. . . Quamobrem unum est sacrificium. . . Non aliud sacrificium DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1021 ... sed idem semper facimus; potius autem commemorationem facimus sacrificii.” Ex quibus patet quam leviter plures theologi a vi istorum textuum festinanter sese expediant dicentes cum Lugo: “[Vasquez conatur suam sententiam] probare ex sanctis Patribus, sed frustra: nam ii omnes solum dicunt hoc sacrificium esse commemorativum sacrificii crucis, quod nemo negat; non autem dicunt, ideo convenire illi essentiam sacri­ ficii; quia praecise est commemorativum alterius sacrificii”.5 Patres enim non solum dicunt hoc sacrificium esse quomodolibet commemorativum sacrificii crucis, sed etiam esse idem cum illo et in utroque eandem passionem offerri et celebrari; quae omnia, in unam doctrinam coalescentia, continent aequivalenter sententiam quam defendimus. Antiquiores theologi (citati ibidem, p. 922-926) tam signanter in hac ratione repraesentationis crucis insistunt ut in ea videantur repo­ nere essentiam sacrificii eucharistici (cf. v.g. Rupertum, Algerum et Albertum M.), imo plures, ut Guitmundus, Petrus Pictaviensis et S. Thomas, explicite asserunt ideo missam dici sacrificium quia in ea sacrificium crucis repraesentatur, et Thomas Waldcnsis (t 1430) docet sacrificium missae esse “formaliter et tantummodo” ipsum sacramen­ tum seu signum “unici sacrificii” oblati in cruce. S. THOMAS (cit. ibid., p. 926 sq.), in praesenti a. 1, q. S3, directe aggressus quaestionem de sacrificio missae, ait quod ca “ratione cele­ bratio hujus sacramenti dicitur immolatio . . . quia . . . imago quaedam est repraesentativa passionis Christi, quae est vera ejus immolatio”. Inaniter autem plures theologi, ut Billot? post Lugo,1 respondent vocem immolationis hic a S. Thoma non accipi pro sacrificio sed tan­ tum ac stricte pro immolatione seu mactatione, ita ut S. Doctor adducat rationem repraesentationis ad explicandum non quomodo missa sit sacrificium sed quomodo sit mactatio (i.e. non physice sed represen­ tative tantum). Nam, omisso quod in tota q. 83 agatur de celebratione sacrificii. S Doctor alibi, pluries et insistenter, docet Eucharistiam vocari sacrifi­ cium et habere rationem sacrificii quia et inquantum est repraesenta­ tiva passionis Christi quae fuit verum sacrificium (q. 73, a. 4, corp, et ad 3; q. 79, a. 7; cit. ibid., p. 926). Ceterum non infrequens est apud alios doctores medii aevi acceptio vocis “immolatio” pro voce “sacrifi­ ce Euch., disp. 19, sect. 4, n. 54, Parisiis, 1892, p. 240. ‘De Euch., thes. 54, § 2, ubi de sententia Vasqucsii. 5 L. c., n. 56. 1022 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE cium”; Petrus Lombardus (cit. in p. 924) eandem quaestionem hoc modo proponit: “Quaeritur si quod gerit sacerdos proprie dicatur sac­ rificium vel immolatio” ; similiter ipse S. Thomae praeceptor Albertus M. (cit. in p. 925): “Quaeritur: Quare dicatur immolatio vel sacrifi­ cium”. Praeterea in q. 22, a. 3, ad 2, ait: “Sacrificium . . . quod quotidie in Ecclesia offertur, non est aliud a sacrificio quod ipse Christus obtulit, sed ejus commemoratio. Unde Augustinus dicit [De civ. Dei, 10, 20]: ‘Sacerdos ipse Christus offerens, ipse et oblatio; cujus rei sacramentum quotidianum esse voluit Ecclesiae sacrificium.’ ” Ex hoc textu collato cum a. 1, q. 83, patet mentem S. Thomae esse: sacrificium eucharisticum consistere formaliter in ipsa oblatione et immolatione crucis, ut repraesentative reiterata in celebratione missae. Confirmatur ex eo quod nisi S. Doctor putaret sacrificium missae consistere in ipsa oblatione et immolatione crucis, non intelligeretur quare in praesenti a. 1, q. 83, nullatenus inquirat de modo quo in missa verificetur oblatio et immolatio, quam ipse in 2-2 (q. 85, a. 3, ad 3 et q. 86,a. 1, cit. in p. 797 sq.) tam signanter docuerat requiri ad rationem omnis sacrificii. Ex quo etiam ostenditur inaniter quosdam theologos mirari quare S. Thomas, postquam late ac profunde explicaverit essentiam Eucha­ ristiae, ut sacramenti, nihil fere de ratione sacrificii tradiderit. Quid, quaeso, addere debuit postquam docuerit hanc reponendam esse in ipsa repraesentatione sacrificii crucis, seu in ipsa oblatione et immolatione crucis, prout repraesentata? Numquid iterum explicare debuit in quo consistit ipsum crucis sacrificium? Obicies ad mentem Lugo (1. c.). Si verba S. Thomae in a. 1, q. 83, accipiuntur sicut sonant, videntur probare in Eucharistia non dari vere et proprie sacrificium, sed solum analogice; ait enim ibidem Eucharis­ tiam vocari sacrificium sicut imagines rerum solent appellari earum rerum nominibus quarum imagines sunt et eodem modo etiam sacri­ ficia A.T. posse vocari Christi immolationes. Resp. S. Doctor hic tantummodo delineat generaliter principium ex quo provenit quod missa sit verum sacrificium, i.e. rationem reprae­ sentationis, et ex quo aliqua generalis et impropria ratio sacrificii Christi dici potest (“poterat dici”) derivasse in ipsa sacrificia A.T. Supponit tamen, ex jam disputata quaestione de reali praesentia Christi, missam non derivare suam rationem sacrificalem ex quacum­ que ratione repraesentationis sed ex tali specifica repraesentatione quae exercetur in ipsa reali praesentia Christi passi. w—- DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1023 Id enim sufficienter explicaverat in q. 75, a. 1, inquiens: “Sacrificia . . . veteris legis illud verum sacrificium passionis Christi continebant solum in figura, secundum illud Hebr. x, vers. 1 : ‘Umbram habens lex futurorum bonorum, non ipsam rerum imaginem’. Et ideo oportuit ut aliquid plus haberet sacrificium novae legis a Christo institutum, ut scilicet contineret ipsum Christum passum, non solum in significatione vel figura, sed etiam in rei veritate.” Ad hunc textum apte notat Diekamp: “In qua comparatione cum sacrificio Veteris legis praecellentia missae maxime in eo apud S. Thomam consistit, quod in missa sacrificium passionis Christi vere ac realiter praesens est; unde patet etiam, quod apud S. Thomam dictio ‘praesentia Christi passi’, quae saepius ab eo adhibetur, idem prorsus significat ac praesentia sacrificii passionis Christi. Christus igitur in altari existens non solum materialiter est eadem hostia, quae erat in cruce, sed etiam jormalitcr ut in cruce se o fier ens sanguinem suum pro nobis effundendo. In Sent. 4, d. 8, q. 2, sol. 1 ad 3: Sanguis ejus est in Eucharistia, ‘inquantum est per passionem effusus’. Ib. sol. 2 ad 2: ‘Calix sanguinem ejus continet, prout est per passionem fusus’. “Quod autem S. Doctor semper tempus praeteritum inducit (‘Chris­ tus passus’ etc.), hoc ideo facit, ne quis opinetur Christum in sacrificio eucharistico revera denuo pati. Intendit enim asserere praeteritam pas­ sionem ejus in cruce peractam reddi praesentem et in signo et in rei veritate, eo videlicet modo, qui respondet praesentiae sacramentali sacerdotis principalis, qui insimul est ipsa hostia. Quae sacramentalis praesentia excludit utique novam in altari praesentem passionem Christi, non autem sacramentalem praesentiam sacrificii peracti.”8 Cajetanus, fidelem S. Thomae interpretem seipsum demonstrat, cum scribit: “Consequens est non posse affirmari, proprie loquendo, duo sacrifi­ cia, aut duas hostias, aut duas oblationes, immolationes, et quovis no­ mine appelles, esse in Novo Testamento, ex hoc quod est in eo hostia cruenta Christus in cruce et hostia incruenta Christus in altari, sed esse unicam semel oblatam in cruce, perseverantem modo immolatitio, quotidiana repetitione ex Christi institutione, in Eucharistia. . . “In Novo Testamento non repetitur sacrificium seu oblatio, sed per­ severat immolatitio modo unicum sacrificium semel oblatum, et in modo perseverandi intervenit repetitio, non in ipsa re oblata, nec etiam ipse qui repetitur modus concurrit ad sacrificium propter se, sed propter oblationem in cruce commemorandam incruente.”9 ’Theol. Dogm. (versio Hoffmann·), v. 4, §36, Parisiis-Romae, 1934, p. 235. ’De missae sacrificio, c. 6, Opuscula omnia, t. 3, Augustae Taurinorum, 1582, p. 428. 1024 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Ipsi theologi posttridentini, quamvis ex una parte a linea traditio­ nal! recesserint, fallacem aliquam oblationem vel immolationem, sac­ rificio crucis extraneam, inaniter quaerentes, ex alia parte quaedam traditionalia principia communiter docent, ex quibus sententia quam defendimus logice deducitur. Ut enim taceamus de theoria sacrificii relativi a Vasqucz aliisque defensa, quae facile per hanc sententiam expurgari vel compleri po­ test,10 omnes theologi in haec tria conveniunt: quod nempe in sacrifi­ cio missae et crucis eadem habetur victima; quod missa et crux sunt unum et idem sacrificium; quod missa est sacrificium essentialiter rela­ tivum (cf. art. 45, p. 922-928). Jamvero haec, in sensu proprio et obvio accepta, indicant in missa et in cruce eandem prorsus inveniri oblationem et immolationem, quamvis sub diversa ratione esse entitativi et esse repraesentativi. Victima enim dicitur ab immolatione et oblatione; unde in missa et cruce nequaquam eadem victima haberetur nisi esset eadem immolatio et oblatio. Quaecumque igitur immolatio vel oblatio, alia ab immola­ tione et oblatione crucis, multiplicat victimam. Similiter sacrificium dicitur ab immolatione et oblatione; unde unitas et identitas sacrificii importat unitatem et identitatem oblationis immolativae. Quomodo autem adversarii ab hac ratione sese extricare conentur, dicetur infra in Nota 1. Expressio “sacrificium essentialiter relativum” vana esset et contra­ dictionem implicaret, nisi significaret sacrificium eucharisticum consti­ tui in sua essentia, seu in ipsa ratione sacrificali, per suam relationem ad sacrificium crucis, seu potius per aliquid quod in ipsa relatione in­ volvitur (nam ex se constat relationem directe et formaliter qua talem non posse constituere essentiam physicam sacrificii, quae est in genere actionis seu oblationis). Hoc autem est ipsa oblatio et immolatio crucis secundum esse repraesentativum. In variis autem adversariorum opinionibus relatio ad sacrificium ’° Idem fortasse dici potest de doctrina Paquet, Lépicier et MacDonald, quos citavimus inter patronos theoriae oblationis, et praecipue de sententia Casci, Rohner, Diekantp, Voilier, Réris et Masure, quos retulimus inter defensores theoriae mysticae immolationis. Ceterum ipsi Salmeron et Pasqualigo, fundatores theoriae immolationis mysticae, huic etiam sententiae suum suffragium afferunt. Salmeron enim ait: “Sed ut maxime demus non esse sacrificium sine mactatione, in sacrificio missae asserimus illam praecedere: eadem enim est hostia, et oblatio est, atque illa quae in cruce; cumque illa mactatio infiniti fuerit valoris, non eget nova mactatione ut repetatur, quia satis est illam semel factam repraesentari” (1. c. in p. 993). Pasqualigo vero scribit: “Licet sufficeret . . . repraesentatio destructionis factae in cruce, intervenit etiam realis destructio, in qua fundatur repraesentativa: nempe destructio secundum modum essendi sub speciebus” et “Ut ... sit verum sacrificium sufficeret quod in ipso vere offerretur Christus cum repraesentatione destructionis factae in cruce” (1. c. in p. 993 sq.). - DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1025 crucis est quid adjacens et cxtrinsecum, adeoque accidentale ipsi ra­ tioni sacrificii, quamvis dicatur esse aliquid necessario adjacens, seu aliunde necessario consequens ex eodem fundamento in quo invenitur ratio sacrificii. Id vel ex eo apparet quod si non existeret sacrificium crucis, seu si Christus mortuus non esset, et nihilominus Eucharistia instituta esset, in ea invenirentur omnia elementa sacrificii ab adversariis invocata quin tamen adesset relatio ad sacrificium crucis. Nec refert si dicas quod in ea hypothesi Eucharistia non fuisset sacrificium eo quod Deus vult ut non habeatur sacrificium eucharisticum nisi commemorativum sacrificii crucis; quoniam ex hoc ipso ostenditur hanc relationem non esse quid intrinsecum sacrificio, sed tantum extrinseca conditio existentiae a Deo apposita. Unde inaniter Billot haec difficultatem praevenire conatur, scribens: “Quam plurimis documentis aperte edocemur, missam habere ex eodem, quod sit verum sacrificium de praesenti, et simul viva imago unici illius sacrificii cuius memoria erat conservanda in populo re­ dempto”.11 “Nota sensum assertionis non esse quod ratio constituens missam in esse sacrificii sit ipsa relatio ad crucis oblationem, ut opina­ tur Vasquez. Considerandum enim quod esse repraesentativum est quoddam relativum secundum dici, importans rem absolutam quam consequitur quaedam habitudo. Cum ergo dicimus missam ex eodem habere ut sit absolute sacrificium, a quo habet ut sit passionis repraesentativa, sensus est, eam in esse sacrificii constitui per illud ipsum quod fundat relationem ad immolationem crucis tamquam ad rem re­ praesentatam. Et hoc quidem observatum velim ne in sequentibus confusio suboriatur.”12 Attamen ista confusio nequaquam averti potest, cum sit inhaerens ipsi positioni adversariorum, qui ex una parte asserunt sacrificium missae esse essentialiter relativum ad sacrificium crucis et ex alia parte negant hanc relationem pertinere ad eius essentiam seu rationem. Insigne talis confusionis exemplum praebent sequentia verba Pesch: “Immo potest sacrificium ita institui, ut per ipsam relationem ad aliud sacrificium sit sacrificium absolutum. Nam absolutum sacrificium esse nihil aliud est nisi habere in se elementa essentialia sacrificii et non esse puram imaginem seu repraesentationem alicuius sacrificii prae­ teriti. Et sic, ut ex dicendis patebit, dicimus missam esse sacrificium absolutum, i.e. verum sacrificium per relationem, quam habet ad sac­ rificium crucis. Thesis duo enuntiat: a) missam ex institutione Christi "Dc Eccl. Sacrani., t. 1, thes. 54, § 1, Romae, 1914, p. 619. ” Ibidem, in nota. 1026 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE esse sacrificium relativum ad repraesentandum sacrificium crucis; b) hanc relationem missae ita essentialem esse, ut sine illa sacrificium esse desinat, cum haec relatio constituat intrinsecus sacrificium missae in ra­ tione sacrificii absoluti.”13 4. Commoda quae ex hac sententia sequuntur, eam non leviter com­ mendant. Primo enim, in ea convenienter solvitur nodus difficultatis, quae con­ stanter mentes theologorum agitavit: quomodo nempe missa sit verum sacrificium et tamen sit unum et idem cum sacrificio crucis. Sola distinctio ejusdem rei secundum esse entitativum et esse repraesentativum tale enigma solvere potest. Qui enim reponit essentiam sacrificii missae in aliquo absoluto (formaliter nempe abstrahendo a repraesentatione crucis) necessario illud seiungit, secundum rationem formalem sacrificii, ab ipso sacrificio crucis (sententia immolationis, etiam mysticae) vel illud, saltem partialiter confundit cum sacrificio crucis (sententia oblationis, etiam coniunctae cum immolatione crucis). Secundo, efficaciter et radicitus rejellitur praecipua Protestantiwn calumnia, qua obiciunt nos aliud sacrificium addere sacrificio crucis. Opponitur enim ipsis directa responsio, dicendo missam formaliter in ratione sacrificii nihil differre a sacrificio crucis eiusque differentiam esse materialem et extraneam ipsi rationi sacrificii qua talis (cf. verba Fossani et Perrone supra citata, p. 927 et 975). Non aliter olim docto­ res catholici calumniam Iconoclastarum repulerunt, ostendentes cultum imaginum essentialiter non differre a cultu sanctorum. Tertio, integra servatur traditionalis theologorum doctrina de na­ tura sacrificii in genere, consistente in copulata ratione oblationis et physicae destructionis, de qua egimus in art. 43. Variae autem adversa­ riorum theoriae de sacrificio missae coguntur uno vel alio modo traditionalem definitionem sacrificii in genere reformare ad hoc ut quadret cum sua doctrina de sacrificio missae. Quarto, finis imponitur incessantibus nec foecundis inquisitionibus modernorum de essentia sacrificii missae, ac praecipue de modo quo in ea salvari possit ratio immolationis ab immolatione crucis distinctae, quam antiqui theologi, profunde scrutati naturam mysterii eucharistici, nec inquisierunt nec inquirendum ullatenus suspicarunt. NOTA 1. DE HABITUDINE INTER SACRIFICIUM MISSAE ET SACRIFICIUM CRUCIS. luxta mentem Concilii Tridentini (sess. 22, cap. 1 et 2), haec duo sacrificia ita conveniunt ut in eis habeatur idem offerens, i.e. Christus, ” Prad Dogm., v. 6, n. 8S6, Friburgi Br., 1914, p. 428. Λ-*— DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1027 qua homo, eadem victima, i.e. corpus et sanguis Christi, eadem, saltem generice, ratio, i.e. oblatio et immolatio Christi. Differunt tamen aliqua ratione tum quoad offerentem, nam in cruce Christus fuit unicus offe­ rens, in missa vero Christus offert per ministerium sacerdotum Eccle­ siae, tum quoad victimam et oblationem immolativam, nam in cruce Christus oblatus est cruente, in missa incruente. Aliae numerari possunt minores differentiae, quae ceterum in prae­ dictas refunduntur. In missa enim offerens secundarius est visibilis minister ac merum instrumentum invisibilis humanitatis Christi, prin­ cipaliter offerentis, necnon visibilis Ecclesiae officialis delegatus; vic­ tima est corpus Christi impassibile et gloriosum, et quidem invisibiliter contentum sub aliena specie; oblatio immolativa, aliter ac in cruce, numerice iteratur usque ad finem mundi et exercetur sub aliena specie quae ipsi confert rationem signi sensibilis. Ex modo autem disputatis sequitur quod omnes praedictae differen­ tiae accidentaliter et materialiter se habeant ad ipsam rationem sacri­ ficii qua talis, quae est ipsa eadem oblatio et immolatio crucis in missa renovata secundum esse repraesentativum. Exinde etiam intelligitur quid sit dicendum ad quaestionem: utrum sacrificium crucis et sacrificium missae sint unum an duplex sacrificium. Sacrificium enim missae potest dupliciter considerari: primo, mate­ rialiter, seu pro mystica mactatione, in qua involvitur repraesentatio sacrificii crucis, et ita est plusquam specifice distinctum a sacrificio crucis, quia hoc modo non est sacrificium sed quaedam actio mystice niactativa; secundo, jormaliter ut sacrificium, et tunc iterum duo in ea considerari possunt, nempe ejus essentia et ejus modus essendi. Atten­ ta autem essentia, nullo modo differt a sacrificio crucis sed consistit in ipsa, specifice et numerice eadem, oblatione et immolatione crucis; attento vero modo essendi, totaliter differt a sacrificio crucis, ea nempe ratione qua modus essendi physicus differt a modo essendi repraesentativo vel qua eadem res secundum esse suum physicum differt a semetipsa secundum esse repraesentativum. Simili modo, ut supra dictum est, differunt et identificantur inter se species intentionalis et objectum intellectum, necnon cultus relativus et cultus absolutus. Quia autem differentiae rerum praecipue attenduntur penes rationes formales et essentiales, simpliciter dicendum est sacrificium missae nec specifice nec numerice differre a sacrificio crucis, non aliter quam imago ab exemplari, sed consistere in ipsa semel posita oblatione et immola­ tione crucis quae iteratur secundum modum essendi objectivum et re­ praesentativum, in sacramentali mactatione fundatum et involutum. Ex mira autem varietate et fluctuanti indeterminatione, qua adver- 1028 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE sarii huic quaestioni satisfacere conantur, iterum apparet fallacitas positionis eorum. De la Taille enim (p. 195) ait sacrificium crucis et sacrificium mis­ sae differre etiam generice, atque convenire tantum in eodem ordine analogico, tanquam principale et subordinatum. Alii, ut Suarez (Disp. 76, sect. 1), Billot (ed. sexta, § 4), Pesch (n. 916), Lcrcher (n. 405), dicunt ea differre specifice, ratione diversarum oblationum (Pesch) et mactationis (Billot); habere aliunde unitatem materiae seu victimae et unitatem ordinis seu relationis qua missa essentialiter refertur ad crucem. Alii, ut Gonet (Disp. 11, a. 2, n. 67) et Hugon (n. xiv), dicunt ea differre quodammodo specifice, ob diversam rationem offerendi, non tamen stricte specifice, cum habeant idem motivum formale seu virtu­ tem religionis. Ad eundem dicendi modum reduci possunt Franzelin et Hervé. Primus enim (thes. 16, Cor. 3) ait “utrumque simpliciter esse idem (specie) sacrificium [ratione nempe victimae et offerentis] ; diver­ sum vero [intellige: specifice] . . . secundum quid [ratione immolatio­ nis].” Alter vero (n. 109) dicit ea differre specifice quantum ad ratio­ nem offerendi, an autem praeterea dici debeat ipsa sacrificia crucis et missae inter se differre specifice, controverti posse. Alii plures dicunt ea differre tantum numerice (vel accident aliter, vel modaliter), substantialiter vero esse idem sacrificium. Quod nec uno modo exprimunt. Nam Billuart (Disp. 8, n. 2, Petes 3) ait ea esse idem essentaliter, ratione identitatis victimae et offerentis et ratione essen­ tialis relationis, ac differre accidentaliter secundum modum offerendi. Paquet (p. 401 et 406) et Lépicier (p. 112, supra cit.) dicunt ea esse substantialiter et formaliter idem, modaliter vero diversa ex parte modi offerendi, quatenus, juxta Lépicier, missa addit tantum conditionem necessariam ad hoc ut idem habeatur sacrificium. Lepin" ait ea esse essentialiter et fundamentaliter idem, modaliter vero diversa, quatenus unica oblatio a Christo semel posita assumit diversum modum expres­ sionis. D’Alès (thes. 4) docet crucem et missam esse “sacrificium, actu unum, . . . virtute multiplex”. Alii, ut MacDonald (p. 44, supra cit.), docent ea nec numerice differ­ re, sed esse specifice et numerice idem. Alii tandem hanc quaestionem declarant insolubilem. Ita Michel, qui, citatis pluribus aliorum solutionibus, scribit: “Par ces citations que Ton pourrait multiplier ... et qui toutes en des sens différents se montrent hésitantes sur la réponse précise à donner, on saisit quelle difficulté les théologiens éprouvent à résoudre le problème. C’est qu’en 11 Cf. Did. Thiol. Cath., art. Messe, col. 1227 sq. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1029 posant la cjuestion de l’unité ou de la dualité spécifique du sacrifice de la croix et du sacrifice eucharistique, on pose un problème en des termes qui le rendent insoluble. Tous les théologiens sentent bien d’où vient la difficulté de la solution: c’est que la messe, sans la croix, ne serait pas un sacrifice: c’est que la messe est essentiellement relative à la croix; c’est qu’il est par conséquent impossible de comparer, quant à l’espèce, deux sacrifices dont l’un est essentiellement dépendant de l’autre, et qui tire toute sa valeur et sa signification de celui dont il dépend.”15 NOTA 2. DE SACRIFICIO ULTIMAE COENAE EJUSQUE HABITUDINE AD SACRIFICIUM CRUCIS ET AD SACRIFI­ CIUM MISSAE. Quoad veritatem sacrificii ultimae coenae errarunt primo, per dejec­ tum, tum Protestantes qui negarunt coenam fuisse verum sacrificium ut inde efficacius impugnarent veritatem ipsius sacrificii missae, tum qui­ dam theologi qui, ut dictum est supra (art. 44. p. 848 sq.), notabilem dissensum in discussionibus Cone. Tridentini suscitarunt, obicientes non potuisse sacrificium, maxime propitiatorium, offerri ante ipsam pas­ sionem; secundo, per dejectum simul et per excessum De la Taille qui docuit coenam efficere unum sacrificium cum cruce, ita ut sit tantum una pars, praecipua tamen et formalis (oblatio), unius sacrificii Christi completi in cruce (per immolationem) (cf. supra, p. 1005). Jani vero ultimam coenam fuisse verum sacrificium constat primo, ex ipsa veritate sacrificii missae, in qua iteratur quod Christus gessit in coena; secundo, ex ipsis verbis institutionis, ut ostensum est contra Protestantes in art. 44 (p. 873 sqq.); tertio, ex doctrina Cone. Trid., quod quamvis, ob praedictum theologorum dissensum, abstinuerit a voce sacrificii, explicite tamen docuit Christum in ultima coena obtu­ lisse corpus et sanguinem suum sub speciebus panis et vini et sub iisdem symbolis ut oflerrent Apostolis eorumque successoribus praece­ pisse (cap. 1). Coenam vero fuisse totale sacrificium, non vero partem, nec praeci­ puam sacrificii crucis, constat tum ex ejusdem identitate cum sacrificio missae, tum praecipue ex distinctione et oppositione quae in verbis Cone. Trid. inducitur inter oblationem coenae et oblationem crucis, ut contra De la Taille notatum est supra (p. 1015). Exinde patet habitudo hujus sacrificii ad sacrificium crucis et ad sacrificium missae. Relate enim ad sacrificium crucis coena essentialiter se habet sicut missa, quatenus nempe est ipsum sacrificium crucis in esse repraesen15 Diet. Thiol. Calh., art. Messe, col. 1289. 1030 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE tativo. Nec refert quod, aliter ac missa, ipsa praecesserit sacrificium crucis, nam esse repraesentativum abstrahit a praecedentia vel conse­ quentia temporis, dummodo res repraesentata habeat determinatum et certum esse physicum in quadam differentia temporis; unde potuit Christus oblationem et immolationem, a se certo in esse physico ponen­ dam, representative exercere ante tempus passionis. Relate vero ad sacrificium missae coena se habet ut sacrificium spe­ cifice idem et numerice distinctum, sicut una missa distinguitur ab alia, cum hac tamen differentia quod ipsa fuerit prima missa institu­ tionis, subordinans nempe alias sibi tanquam exemplata exemplari, et quod praecesserit passionem, adeoque retulerit repraesentationem sac­ rificii crucis tanquam futuri et exhibuerit victimam crucis adhuc existentem in sua vita passibili et mortali. NOTA 3. DE HABITUDINE MISSAE AD SIC DICTUM SJCRIFICIUM COELESTE. Patroni theoriae solius oblationis, signanter Lepin, docent existentiam proprie dicti sacrificii coelestis, cum quo tam arcte coniungunt sacrificium eucharisticum ut, juxta Lepin, hoc sit ipsum sacrificium coeleste quod aptatur terrestribus circumstantiis loci et temporis ac fit praesens in altari. Imo, ait Lepin, existentia sacrificii coelestis praebet efficacissimum argumentum contra Protestantes pro veritate sacrificii eucharistici;1” inde enim ostenditur existentia et efficacitas alterius sacrificii non repugnare dignitati et virtuti sacrificii crucis. Existentiam proprie dicti sacrificii coelestis impugnabimus, Deo favente, in tractatu De Verbo Incarnato, ubi tamen concedemus aeter­ num Christi sacerdotium exercere in coelis alias functiones sacerdotales, citra proprie dictam actionem sacrificalem, imo sublimiori quadam sed impropria ratione exercere actum ipsum sacrificalem secundum sui consummationem, seu secundum influxum qui subsequitur formam ip­ sam sacrificii et applicat aeternaliter eius effectum. Quae omnia vocari possunt improprie dictum sacrificium coeleste. Manifeste autem patet habitudo inter tale sacrificium et sacrificium eucharisticum. Hoc enim procedit a coelesti et aeterno sacerdotio Christi, applicante in tempore influxum sacrificii crucis illudque reite­ rante sub forma sacrificii repraesentativi. Sic proprie dictum sacrificium crucis et improprie dictum sacrificium coeleste coeunt in sacrificium eucharisticum tanquam in mirabilem synthesim in qua totum myste­ rium Christi mystice recapitulatur. ’* L’idée du sacrifice de la Messe, Paris, 1926, p. 749. DE ESSENTIA SACRIFICII MISSAE 1031 NOTA 4. DE HOSTIA SEU VICTIMA SACRIFICII EUCHA­ RISTICI. Hac quaestione completur tractatio de causis intrinsecis sacrificii eucharistici, nam hostia seu victima est materia sacrificii, seu id quod informatur per oblationem immutativam. Cum corpus Christi, quod in hoc sacrificio offertur, habeat statum impassibilitatis, intimam unionem cum Ecclesia eius corpore mystico et statum sacramentalem, sex a theologis in considerationem victimae huius sacrificii revocantur, i.e. ipsum corpus Christi, eius status glo­ riosus, eius corpus mysticum, eius status sacramentalis, substantia panis et vini conversa, species sacramentales. Porro ex doctrina defensa in Conclusione circa essentiam sacrificii eucharistici sequitur quod solum corpus Christi, sub ipsa oblatione et immolatione crucis, est formaliter loquendo hostia et victima huius sacrificii, cetera vero se habent vel concomitanter (status gloriosus et corpus mysticum) vel materialiter seu ex parte mactationis mysticae in qua fundatur repraesentatio ipsius oblationis et immolationis crucis (status sacramentalis, substantia panis et vini, species sacramentales). Sit verbum de unoquoque ex praedictis sex elementis. Ipsum corpus Christi physicum esse primo et principaliter materiam seu victimam huius sacrificii est de fide, passim contenta in documentis Ecclesiae et Traditionis, nec ullo modo controverti potest. Status gloriosus corporis Christi videtur formaliter ingredi rationem victimae sacrificii in sententia sacrificii-oblationis De la Taille et Lepin. qui docent in missa coeleste sacrificium (vel victimam coelestem) fieri praesens. In sententia vero sacrificii-immolationis et in nostra sententia est tantum quid concomitans. Corpus mysticum Christi, seu Ecclesia, se habet etiam ut quid con­ comitans in ratione rei oblatae. De facto enim offertur corpus Christi, jam copulatum Ecclesiae per nuptias consummatas in ipso sacrificio crucis; unde suo corpori physico Christus adiungit corpus mysticum Ecclesiae in ratione oblati, quemadmodum illud sibi adiungit etiam in ratione offerentis, ut dicetur in proximo articulo. Ad rem Billot: “In missa, secus ac in cruce, mysticum corpus Eccle­ siae, sin minus physice, at certe affectu et significatione pertinet ad id quod oflertur. Quisquis enim in sacrificio offert victimam, offert eam ut vicariam sui, intendens exprimere interiorem submissionem atque abso­ lutam devotionem qua vult ipsemet spiritualiter in Dei honorem con­ sumi. Si ergo, ut dictum est, Ecclesia in missa se habet ut offerens, pari­ 1032 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE ter se habet ut oblata, utique in unione cum Capite suo. ‘Cuius rei, inquit Augustinus 1. 10 de civit., c. 20, sacramentum quotidianum esse voluit Ecclesiae sacrificium, quae cum ipsius capitis corpus sit, seipsam per ipsum discit offerre’. Imo intendit Ecclesia ut per oblationem corporis et sanguinis Christi, suimetipsius oblatio semper magis magis­ que perfecta efficiatur: ‘Propitius, Domine, quaesumus’, inquit,17 'haec dona sanctifica, et hostiae spiritualis oblatione suscepta, nosmetipsos tibi perfice munus aeternum’. Haec itaque ratio est cur Christus in sac­ ramento sub iis symbolis immoletur quibus figuratur mysticum corpus quod acquisivit sanguine suo; nam . . . panis et vini species figura sunt societatis fidelium.”18 Status sacramentalis juxta sententiam sacrificii-immolationis perti­ net formaliter ad rationem victimae; juxta sententiam vero sacrificiioblationis et juxta nostram doctrinam se habet tantum materialiter, quatenus ratio sacrificalis seu victimalis involvitur vel fundatur in mys­ tica mactatione. Substantia panis et vini, seu potius ejus destructio per transsubstantiationem, pertinet formaliter, quamvis partialiter et secundarie, ad rationem victimae in sola sententia sacrificii-immolationis a Suarez aliisque defensa (cf. in p. 977). Re tamen vera ea destructio se habet tantum materialiter et quidem remote, quatenus est terminus a quo illius actionis qua inducitur status sacramentalis seu mystica mactatio. Inde intelligitur quo sensu Ecclesia in Offertorio missae offerat panem et vinum, non in sacrificium nempe, sed tanquam materiam remotam in qua perficietur transsubstantiatio et offeretur sacrificium. Species sacramcntales pertinere ad rem sacrificatam diversimode explicatur a theologis. Quidam dicunt eas ad rem sacrificatam pertinere tantum extrinsece, quatenus corpus Christi refertur ad species; alii volunt eas pertinere intrinsece, et quidem aut directe, tanquam id quod destruitur (vel in sola communione, juxta sententiam Lugo™ vel etiam in consecratione, quatenus destruitur seu solvitur compositum substantiae et specierum panis, juxta mentem Suaresiï), aut indirecte, tanquam id sub quo corpus Christi mystice destruitur (ita ad mentem plurium patronum sacrificii-immolationis) et ex quo haec destructio habet sensibile ele­ mentum requisitum ad sacrificium. Juxta nostram sententiam dicendum est species se habere materi­ aliter ad rationem sacrificii, quatenus sunt sensibile elementum in quo continetur ipsum corpus Christi et in quo involvitur ipsa mystica ejus ” Secreta Feriae II Pentecostes. ” De Eccl. Sacram., t. 1, q. 82-83, § 3, Romae, 1914, p. 599. ’* Cf. De Euch., disp. 19, sect. 7, n. 98. DE OFFERENTE SACRIFICII MISSAE 1033 mactatio, in qua iterum involvitur, secundum esse objectivum, ipsa sensibilis oblatio et immolatio in cruce peracta. ART. 48. Utrum Christus Sit Principalis Et Formalis Offerens Sacrificii Eucharistici, Sacerdos Vero Ut Repraesentans Ecclesiam Sit Secundarius Et Instrumentalis Offerens, Ecclesia Autem Et Fideles Sint Offerentes Mediati Per Sacerdotem (q. 82, a. 1 ; q. 83, a. 1, ad 3). STATUS QUAESTIONIS In praecedentibus articulis egimus de causis intrinsecis hujus sacri­ ficii (i.e. materia: corpore Christi sub speciebus, juxta dicta hic supe­ rius ad calcem art. praec., et forma: oblatione et immolatione crucis in esse repraesentativo per consecrationem); quibus responsum est primae ex supradictis quaestionibus Augustini (cf. in p. 785), i.e. “quid offeratur”. Superest igitur sermo de CAUSIS EXTRINSECIS, quarum prima. EFFICIENS scilicet, consideratur in praesenti articulo, ut inde satis­ fiat alteri quaestioni augustinianae “a quo offeratur”. Frustra autem institueretur quaestio de causa efficienti ipsius institutionis, tum quia, ut dictum est in art. 43 (p. 821), in religione positiva nonnisi a Deo sacrificium institui potest, tum quia institutio hujus sacrificii per Christum in ultima coena diserte proponitur a Scriptura et ad eam referuntur quae dicta sunt tum in art. 44 de existentia hujus sacrificii tum in Cap. I de institutione ipsius sacramenti. Quod autem attinet ad causam conjectionis, seu offerentem, TRIA QUAERUNTUR, quorum secundum essentialiter jam resolutum est in art. 40 ubi de causa confectionis ipsius sacramenti: Utrum Christus sit principalis offerens, et quidem immediate et formaliter. Utrum omnis et solus sacerdos, ut repraesentans Ecclesiam, sit secundarius et instrumentalis offerens, subordinatus nempe oblationi ipsius Christi. Utrum etiam Ecclesia et fideles sint aliqua vera ratione offerentes, mediate nempe per sacerdotem. PARS NEGATIVA et PARS AFFIRMATIVA QUOAD PRIMAM QUAESTIONEM. Christum esse quomodolibct principalem offerentem est saltem the­ ologice certum, nec a quopiam negatur qui cum Ecclesia confitetur existentiam hujus sacrificii. 1034 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Co-nc. Later. IV: “Idem ipse sacerdos est sacrificium lesus Christus, cuius corpus et sanguis in sacramento altaris sub speciebus panis et vini veraciter continentur” (Denz. 430). Cone. Trid., sess. 22, cap. 1: “Corpus et sanguinem suum sub spe­ ciebus panis et vini Deo Patri obtulit ac . . . Apostolis . . . eorumque in sacerdotio successoribus, ut offerrent, praecepit” (Denz. 938). Ibid., cap. 2 : “Una ... eademque est hostia, idem nunc offerens sacer­ dotum ministerio, qui se ipsum tunc in cruce obtulit, sola offerendi ratione diversa” (Denz. 940). Pius XI, Enc. “Quas primas” (De Christo Rege) 11 dec. 1925: “Cum autem Christus et Ecclesiam Redemptor sanguine suo acquisiverit et Sacerdos se ipse pro peccatis hostiam obtulerit perpetuoque offerat .. .” (Denz. 2195). In Traditione solemne est illud (non solum de crucis sacrificio sed etiam de eucharistico dictum) “Christus sacerdos et hostia, offerens et oblatio”. Quae expressio frequentissime recurrit in Liturgiis et apud Patres (cf. Gregorium Nyss., Chrysostomum, Ambrosium, Gauden­ tium, Augustinum, supra citatos in p. 905-908). Liturgia S. Basilii: “Tu es offerens et oblatio [ό προσψερων και προσφορά/icvoç] ”.20 An Christus sit principalis offerens etiam immediate et jormaliter, disputatur. Affirmant communius theologi, praesertim moderniores, inter quos Suarez (Disp. 77, sect. 1, n. 6), Coninck, Tanner, Nugnus, Salmanliconses, Gihr, Lcpicier, Billot, Vacant, Lepin,21 A. Michelf- Diekamp, Van Hove, Hervé, Ferland. Horum sententia apte exprimitur in his verbis S alm anticen sium quae frequenter a modernis citantur: “Est autem difficultas, utrum Christus in singulis, quae offerimus, sacrificiis sit immediatus offerens peculiari actu elicito. . . Longe veriorem, sicut et communiorem, cen­ semus opinionem . .. docentem, quod sicut Christus secundum humani­ tatem concurrit instrumentaliter ad omnes, et singulas conversiones, sive transsubstantiationes, quae in Ecclesia fiunt; ita etiam cogitat de omnibus, et singulis sacrificiis, et ea vult, et Deo offert: atque ideo est immediatus offerens in ratione praecipue sacerdotis, oblatione formali, actuali, et elicita.”23 Negant vero Scotus, Biel; Scotistae uti Hiquaeus et A. Ruteus, 70 Bright man, Liturgies western and eastern, v. 1 Eastern liturgies, 1896, p. 318. 51 Efficaciter hanc sententiam defendit contra De la Taille in opere L’idée du sacrifice de la Messe, Paris, 1926, p. 713-720. " In Diet. Théoi. Cath., art. Messe, col. 1249-12S2. ” De Euch., disp. 13, dub. 3, § 1, n. 49 sq., Parisiis, 1882, p. 797. DE OFFERENTE SACRIFICII MISSAE 1035 Vasquez, II. Henriquez, Azorius, Becanus, Anticus, Gaspar Hurtado, Fagundcz, quibus consentiunt rari moderni, ut Kramp, D’Al'es, Mer­ kel bach et praecipue De la Taille, qui hanc negationem fuse et mordi­ cus defendit, tanquam unum ex praecipuis elementis quibus fulcitur nova ejus theoria de essentia sacrificii missae (cf. p. 1006 sq.). Hi theologi docent Christum esse principalem offerentem, vere qui­ dem sed tantum mediate et virtualiter, quatenus nempe instituit hoc sacrificium, contulit sacerdotibus potestatem illud offerendi, statuit ut nomine suo illud offerant et ei praebet valorem ex opere operato. Quidam praeterea addunt Christum ea etiam ratione esse princi­ palem offerentem, quatenus in ultima coena praevidit omnia sacrificia futura eaque tunc elicite Patri obtulit nec unquam talem voluntatem retractavit, quae proinde adhuc moraliter perseverat. Rationes non paucae pro hac sententia a suis patronis afferuntur. Praecipua ratio, quae a Scoto, Scotistis et De la Taille proponitur, est quia si missa offerretur immediate ab ipso Christo, haberet eundem valorem et dignitatem ac sacrificium crucis, ex quo negatur subordinata ratio sacrificii missae et praecipue pessumdatur sufficientia sacri­ ficii crucis contra id quod docet Apostolus in epistola ad Hebraeos. Aliae rationes sic apte resumuntur a Salmanticensibus: “Primo, quia absurdum esset imaginari, quod Christus dicat Patri eam orationem, ‘Supplices te rogamus, omnipotens Deus, jube haec perferri per sanctum Angelum tuum’, vel alias orationes, quae in Missa recitantur: ergo Christus non offert istud sacrificium immediate, et actu expresso; sed tantum ratione primae institutionis. “Secundo, quia Christus in caelo existons non orat Patrem actu formali, et expresso, sed solum virtualiter, aut interpretative, manifes­ tando sua vulnera, et repraesentando merita suae passionis, ut ex pro­ fesso ostendit Vasquez in hac 3 p. disp. 82, cap. 2; ergo similiter non offert hoc sacrificium, nec rogat, ut acceptum Patri sit. “Tertio, quia si Christus quotidie offerret hoc sacrificium per actum specialem; nihil huic actui deficeret ad rationem meriti: atque ideo Christus in coelo regnans adhuc nobis merita acquireret, et applicaret: cpiod est absurdum; cum sit extra viam, et in termino meriti. “Quarto, quia actio exterior consecrandi solum elicitur a sacerdote Christi nomine agente: ergo idem de oblatione dicendum est. “Quinto, nam quod Christus offerat modo in numero praecedenti descripto [i.e. virtualiter], sufficit, ut absolute dicatur offerre: ergo absque necessitate, et subinde sine fundamento introducitur alia obla­ tio formalis, et elicita, qua Christus offerre dicatur.”21 De Euch., disp. 13, dub. 3, § 1, n. 49, Parisiis, 1882, p. 797. 1036 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Scotus: “Christus etsi hic offeratur ut contentus in sacrificio, non tamen hic immediate offert sacrificium, juxta illud Hebr. 9: ‘Neque ut saepe offerat semetipsum’. Et ibid.: ‘Christus semel oblatus est’, supple: ‘a seipso offerente’.” Rationem immediate subiungit: “Alioquin videretur quod unius missae celebratio aequivaleret passioni Christi, si idem esset offerens immediate et oblatus. Certum est autem quod missa non aequivalet passioni Christi.”25 Vasqucz: “Existimo Christum in alia vita nihil nobis mereri, quia peracto jam negotio nostrae redemptionis in vita sua mortali, jam amplius in coelo neque orat pro nobis, neque quidquam pro nobis offert Deo. . . Ex hac doctrina infero graviter lapsos esse recentiores aliquos theologiae professores, qui dicunt Christum nunc actu mereri ... in sacrificio missae, eo quod considerant ipsum sacrificium missae tanquam actionem ipsius, siquidem ipse dicitur seipsum offerre. . . Quod vero dicitur Christus in eucharistia seipsum offerre, non est ita accipi­ endum, quasi oblatio corporis Christi, quae fit quotidie Deo per mi­ nistros ipsius Christi, sit actio etiam ejus ab eo elicita, ut meritoria esse possit; sed quia illa dicitur fieri in nomine Christi, ideo Christus dicitur in ea seipsum offerre”.20 D’Alès: “Ingenue fateamur nobis non satis apparere causam affir­ mandi [oblationem Christi elicitam], cum habeat a Christo Ecclesia semel pro semper sibi concreditam potestatem dispensandi Sacrificii quod Ipse instituit. . . “Auctoritates Patrum non distincte evincunt rem [i.e. existentiam elicitae oblationis Christi], sed tantummodo significant Christum esse caput et auctorem sacerdotii secundum Melchiscdech. Etiam auctoritas S. Thomae, 3a q. 83 a. 1 ad 3m, quae affertur, quomodo pertineat ad rem, non videmus. Argumenta autem theologorum eos potissimum movebunt qui in consecratione eucharistica fieri putant aliquam opera­ tionem immediatam circa corpus Christi, sive adductivam sive reproductivam; nobis autem, qui nullam huiusmodi operationem agnoscimus, sed tantummodo circa elementa panis et vini operari transsubstantiationem eaque convertere in corpus et sanguinem Christi praeexistentia, sine ulla in Christo immutatione . . ., non ita efficacia videntur illa argumenta.”27 Mcrkclbach: “Quomodo Christus sit minister principalis. . . Re­ quiritur: 1. ut immolatio victimae aliquo modo dependeat a voluntate * Quodlibetum 20. Disp. 76, cap. 1, n. 6. ,f De S. Eucharistia, thés. S, Parisiis, 1929, p. 110 et 114. DE OFFERENTE SACRIFICII MISSAE 1037 sacerdotis; 2. ut dirigatur per ipsum in honorem Dei. Quae duo in missa verificantur de Christo: “1. Christus non tantum instituit sacrificium, quod non sufficeret ut esset sacerdos in ipso, sed humana voluntate voluit illud perpetuo offerri nomine suo per sacerdotes tamquam per suos legatos, quibus hanc potestatem concessit, ita ut sacerdotes non exequantur nisi volun­ tatem Christi, et actio sacerdotum sit moraliter actio Christi et potius huic tribuatur quam sacerdotibus, sicut actio legati magis tribuitur regi quam ipsi. “2. In ultima coena Christus praevidens omnia et singula sacrificia futura, iam tunc omnia et singula voluit fieri in honorem Dei eaque ipsi obtulit, quae voluntas habitualiter perseverat non retractata. “Hoc modo Christus est verus sacerdos. Cum multis theologis addi potest: cum Christus ipse sit praesens in sacrificio cum sua voluntate, impossibile est quod illud non tantum habitualiter sed etiam actuali voluntate dirigat in Dei honorem.”28 De la Taille hanc sententiam sic eleganter exponit: Si in sacrificio missae haberetur nova quaedam immolatio Christi, evidens est quod requireretur novus actus oblationis ipsius Christi, secus oblatio et sacrificium nostrum non fundaretur in oblatione et sacrificio Christi; inde est quod plerique recentiores, admissa nova immolatione, consequenter defendunt novam oblationem. Jamvero neganda est nova Christi immolatio, ergo pariter et novus actus oblationis ab ipso Christo peractus. Immediate igitur et formaliter oblatio missae nequit esse nisi a nobis sacerdotibus Ecclesiae, qui “eatenus offerimus sacrificium novum, quatenus respectu aeternae hostiae invenimur novi oblatores, adsciti in partem sacerdotalis oblationis a Christo olim peractae”.29 “In tantum erit dicendus Christus hic et nunc offerre, in quantum oblatio mea virtualitcr ab eo procedit”,30 seu in quantum Christus com­ municavit suo corpori mystico seu Ecclesiae vim seu potestatem offerendi Deo tanquam nostram hostiam idem corpus quod ipse in coena obtulit ad immolationem crucis. Sic oblatio nostra dependet ab oblatione Christi sicut causa particularis et subordinata a causa prin­ cipali et universali. “Adeoque Christus offert per nos offerentes, quin de novo offerat ipse in sua persona. Novitas tota est ex parte Ecclesiae, quamquam virtus tota est ex parte Christi.”31 “Si quis autem hanc inter otiosas computandam duxerit quaestiones, :‘Thcol. Moralis, v. 3, De Euch., n. 328 (a. 1939), p. 277. * Mysterium Fidei, elue. 23, Parisiis, 1931, p. 295. M Ibidem. ** Ibidem, p. 296. 1038 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE is non abs re erit ut consideret, quantae pendeant inde conclusiones. Semel enim supposito Christum nova ipsum personaliter oblatione sacrificali missis nostris intercedere, perit jam id omne quod in tuto collocare maxime studuimus circa singularitatem sacrificationis domi­ nicae (Elucid. V etc.). Accedunt quippe litationi primae nostri Re­ demptoris atque accrescunt litationes ipsius plurimae, contra Episto­ lam ad Hebraeos; litationes immo pristinae illi aequales et dignitate et valore: unde pessumdatur sufficientia crucis. . . Perit proinde etiam unitas sacrificii missae cum sacrificio coenae et passionis: quae non salvatur, nisi subordinata intellegatur oblatio recens praeteritae illi oblationi Domini, tanquam capitali et principali ministerialis et par­ ticipata. Non autem Christus sibi ipse subest, aut potest aliqua propria ejus oblatio posterior ad priorem se habere participative et ministerialiter: sed nequit dominicae oblationi uni altera non coordinari atque connumerari ut perfecte aequalis. “Novitas igitur sacrificii missae respectu sacrificii crucis desu­ menda est tantum ex parte Ecclesiae, nunc suam facientis illam obla­ tionem, quam peregit olim Christus, et pro tanto eam innovantis, pro quanto a capite ad corpus transit et virtus et actus sacrificandi.’”2 Eandem substantialiter sententiam docet Lugo, qui sic inaniter hanc quaestionem ad rem de verbis reducere conatur: “In hac controversia vix potest esse quaestio de re: nam utraque pars concedit, non requiri quod Christus concurrat physice ad acti­ onem oblationis [?], item non requiri quod actu habeat Christus ali­ quam voluntatem actualem physice existentem, qua nunc offerat [?]: nam licet Christus nunc non attenderet nec sciret, imo licet per possi­ bile, vel impossibile dormiret, quando offertur hoc sacrificium, adhuc diceretur offerri a Christo, sicut dicitur rex praestare obedientiani Pontifici, quando eam praestat legatus, licet tunc rex dormiat vel non cogitet de hoc. Item utraque pars admittit, non sufficere ad hoc meram institutionem, sed talem qua voluerit offerri suo nomine: et multo minus sufficere applicationem meritorum suorum; potuit enim haec applicatio fieri ad sacrificium, quod nullo modo offerretur nomine Christi. “Vere ergo nunc offert Christus, quia sacerdos ex Christi institutione offert nomine Christi: quod sufficit, ut haec actio, moraliter loquendo, dicatur actio Christi, sicut reverentia quam legatus regius exhibet Pontifici, est moraliter reverentia regis erga Pontificem. Sic etiam Christus per sacerdotem, quem sibi ut legatum et ministrum substituit, exercet hunc actum reverentiae et cultus erga Deum; qui consistit in ” Ibidem, p. 298 sq. DE OFFERENTE SACRIFICII MISSAE 1039 oblatione sacrificii; et ideo haec oblatio censetur moraliter actio Christi colentis Deum per suum ministrum.”33 QUOAD SECUNDAM QUAESTIONEM. Tum quoad Partem Negativam tum quoad Affirmativam valent dicta in art. 40 de ministro consecrationis; nam sive de consecratione, sive de celebratione sacrificii, ad modum unius docetur in Traditione et definitur a Conciliis, contra haereticos tam antiquos (ut Pepuzianos et Collyridianos) quam recentiores (Waldenses et Protestantes), mi­ nistros esse solos sacerdotes. QUOAD TERTIAM QUAESTIONEM. Theologice certum habetur a doctoribus Ecclesiam omnesque fideles aliqua vera ratione, quamvis non immediate, esse offerentes in hoc sacrificio. In ea autem ratione ulterius determinanda et exponenda quaedam accidentalis varietas observatur inter doctores, ut ostendetur in Conci. 3. Assertum aequivalenter continetur in expressionibus “Ecclesia immo­ lat seu offert per sacerdotes”, “Sacerdotes offerunt non pro se tantum sed pro omnibus fidelibus”, missa offertur “a publico Ecclesiae minis­ tro” (Cone. Trid., cap. 1 et 6, Denz. 938 cit. in p. 845 sq.); explicite continetur in expressionibus liturgicis missae “Offerimus”, “Offerunt”, “Quod ore sumpsimus”, “Sacrificium nostrum”, “Meum ac vestrum sacrificium” (cit. in p. 747); docetur a Pio XI in Enc. “Miserentissimus” 8 maii 1928: “Quapropter . . . etiam Christianorum gens universa, ab Apostolorum principe ‘genus electum, regale sacerdotium’ [1 Petr. 2, 9] jure appellata, debet cum pro se, tum pro toto genere humano offerre pro peccatis” (A.A.S., 1928, p. 171). Ad rem Irenaeus, Adv. haer. 4, 18, 3 sq.: “Non sacrificia sanctifi­ cant hominem ... sed conscientia ejus qui offert, sanctificat sacrificium, pura exsistens, et praestat acceptare Deum quasi ab amico. ‘Peccator autem,’ inquit, ‘qui occidit mihi vitulum, quasi occidat canem.’ Quo­ niam igitur cum simplicitate Ecclesia offert, juste munus ejus purum sacrificium apud Deum deputatum est” (M.G. 7, 1026). Augustinus (cit. infra, p. 1041) ait quod Ecclesia, sicut Christus, est offerens et oblatum, nam, cum sit corpus mysticum Christi, “scipsam per ipsum discit offerre”. Florus diaconus, De expositione missae, 52: “ ‘Qui tibi offerunt hoc sacrificium laudis’, etc. In quibus verbis considerandum est quod tota :j Disp. Schol., De Euch., disp. 19, sect. 7, Parisiis, 1892, t. 4, p. 254. 1040 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Ecclesia offerat Deo illud sacrificium laudis. . . Quod enim adimpletur proprie ministerio sacerdotum, hoc generaliter agitur fide et devotione cunctorum. . . Offerunt ergo sacerdotes Ecclesiae, offert per ipsos et in ipsis tota Ecclesia Deo sacrificium laudis, quod a cultoribus suis sibi offerri ipse praecepit” (M.L. 119, 47). Stephanus de Balgiaco, Tract, de sacram, altaris, c. 13: ‘Offerimus, et ipsi offerunt. . . Offerimus re: ipsi offerunt fide et devotione. Offeri­ mus, sacramenta conficiendo: ipsi offerunt, vota solvendo; immolant sacrificium laudis et reddunt Altissimo vota sua” (M.L. 172, 1288); c. 17: “Omnes offerunt, qui fide et opere in unitate Ecclesiae con­ sistunt” (ibid., 1297). Petrus Damianus, Liber qui appellatur Dominus Vobiscum, c. 8: “Hinc est enim quod in ipsa celebratione missarum, cui dicitur: ‘Me­ mento, Domine, famulorum famularumque tuarum’, paulo post sub­ ditur: ‘Pro quibus tibi offerimus, vel qui tibi offerunt hoc sacrificium laudis’. In quibus verbis patenter ostenditur quod a cunctis fidelibus, non solum viris, sed et mulieribus, sacrificium illud laudis offertur, licet ab uno specialiter offerri sacerdote videatur; quia quod ille Deo offerendo manibus tractat, hoc multitudo fidelium intenta mentium devotione commendat. Quod illic quoque declaratur, ubi dicitur: ‘Hanc igitur oblationem servitutis nostrae sed et cunctae familiae tuae, quae­ sumus ut placatus accipias’. Quibus verbis luce clarius constat quia sacrificium, quod a sacerdote sacris altaribus imponitur, a cuncta Dei familia generaliter offeratur” (M.L. 145, 237 sq.). S. Thomas, q. 80, a. 12, ad 3: “Sacerdos in persona omnium san­ guinem offert et sumit”. CONCLUSIO Conclusio 1. Christus est principalis ct immediatus offerens sacrificii missae. Probatur prima pars: RENS. CHRISTUS EST PRINCIPALIS OFFE­ Id sequitur tum ex eo quod, juxta Traditionem, potestas offerendi in sacerdote est quaedam participatio ejusdem potestatis Christi, quod verum non esset in sensu pleno nisi etiam ipsum actuale exercitium illius potestatis penderet a potestate Christi, tum ex eo quod sacerdos offert nomine Christi et in persona Christi, actiones enim agentis nomine alterius, uti legati agentis nomine regis, tribuuntur principa­ liter, quamvis moraliter, ei in cuius nomine aguntur. Confirmatur ex eo quod juxta Hebr. 7 Christus est sacerdos secun- DE OFFERENTE SACRIFICII MISSAE 1041 dum ordinem Melchisedech in aeternum et ita ut ei nemo succedat; si autem Christus principaliter non offerret sacrificium missae, quod est juxta ordinem Melchisedech, dici posset alios sacerdotes in hoc ordine ei successisse, quippe qui soli offerrent. Probatur secunda pars: CHRISTUS EST IMMEDIA TUS ET FOR­ MALIS OFFERENS. 1. Ex doctrina Ecclesiae et Traditionis. Verba Cone. Trid., cap. 2 (cit. supra, p. 846), “Idem mine offerens . . . qui seipsum tunc in cruce obtulit” tum secundum se, tum con­ sideratis simul contextis declarationibus “Eadem est hostia” et “Sola offerendi ratione diversa”, videntur hunc obvium habere sensum: Christum esse offerentem non tantum remote et virtualiter sed proxime et formaliter, sicut est secundum seipsum etiam victima sacrificii, quamvis intersit diversa ratio offerendi tum ex parte victimae quae offertur incruente, tum ex parte ministri qui non solus sed cum subordinatis sacerdotibus offert. Patres influxum oblativum ipsius Christi in sacrificio missae talibus affirmant expressionibus quae vix convenienter intelligi possunt in sensu alicuius influxus tantummodo remoti et virtualis. Chrysostomus: “Non sunt humanae virtutis haec opera. Is qui tunc in illa coena haec confecit, et nunc etiam operatur. Nos ministrorum habemus ordinem: qui vero illa sanctificat et transmutat, ipse est” (In Matth., hom. 85, 5, M.G. 58, 744). Idem: “Oblatio eadem est . . . quam Christus dedit discipulis et quam nunc sacerdotes faciunt . . . quia non homines hanc sanctificant, sed is ipse qui illam sanctificavit” (In 2 Tim., hom. 2, n. 4, cit. in p. 744). Idem: “Adest Christus, et nunc is, qui mensam illam apparavit. hic ipse hanc nunc exornat. Non enim homo est qui facit ut proposita efficiantur corpus et sanguis Christi, sed ipse Christus. . . Figuram [Christi] implens stat sacerdos verba illa proferens” (De prod. Judae, hom. 1, 6, cit. in p. 141). Ambrosius: “Etsi nunc Christus non videtur offerre . . . ipse offerre manifestatur in nobis, cujus sermo sanctificat sacrificium quod offer­ tur” (In Psal. 38, n. 25, cit. in p. 744). Augustinus: “[Christus in cruce] ipse offerens, ipse et oblatio. Cujus rei sacramentum quotidianum esse voluit Ecclesiae sacrificium: quae cum ipsius capitis corpus sit, se ipsam per ipsum discit offerre” (De civ. Dei, 10, 20, cit. in p. 907). “Quam [mensam] sacerdos ipse Medi­ 1042 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE ator Testamenti novi exhibet secundum ordinem Melchisedech de corpore et sanguine suo” (ibid. 17, 20, cit. ibid.). Chrysostonius et Ambrosius etiam rationem assignant quare Chris­ tus sit offerens, quia nempe ipse est consecrator. Antiquiores theologi explicitius id affirmant. Pseudo-Alcuinus, Confessio fidei, pars 4, η. 1 : “Ideo, quamvis cor­ poreis oculis ibi ad altare Domini videam sacerdotem, panem et vinum offerentem, tamen intuitu fidei, et puro lumine cordis inspicio illum summum sacerdotem, verumque pontificem, Dominum Jesum Chris­ tum, offerentem seipsum, de cujus carne et sanguine et pascimur et potamur, atque abluti et satiati et sanctificati, unius summaeque divi­ nitatis participes efficimur. Ipse est certe sacerdos, ipse sacrificium” (M.L. 101, 1087). Remigius Altissiodorcnsis, In Epist. ad Hebr., 8: “Offert etiam sacri­ ficium Deo Patri acceptum per Ecclesiam suam. Dum enim nos offeri­ mus sacramenta Corporis ejus, ipse offert” (M.L. 117, 874). Isaac de Stella, Epist. de officio missae: “Sacerdos, non jam vetus Melchisedech, neque natus caro de carne . . . sed novus, Jesus, natus de Spiritu Spiritus, de donis ac datis divinis, de coelo coelestem hos­ tiam carnis et sanguinis offert” (M.L. 194, 1894). Guilelmus Parisiensis, De sacramento Eucharistiae, c. 5: “Potest autem habere dubitationem, cur summus ille sacerdos et hostia Chris­ tus Dominus descendat in altare et inter manus sacerdotis, cum totum illud sacerdotale officium in ipso sublimi habitaculo coelesti coram Deo Patre laudabiliter et sufficienter explere posset” (Opera, t. 1, p. 447). S. Thomas, q. 83, a. 1, ad 3: “Sacerdos gerit imaginem Christi, in cujus persona et virtute verba pronuntiat ad consecrandum. . . Et ita quodammodo idem est sacerdos et hostia.” Ut patet ex obiectione cui S. Doctor respondet, vox “quodammodo” ponitur ad significandum quod dum victima est solus Christus, sacerdos est duplex, i.e. Christus et minister humanus. 2. Ex rationibus theologicis. Primo, unitas inter sacrificia crucis, co&nae et missae, quae fre­ quenter affirmatur in Traditione, perfecte et proprie non salvatur si Christus alio modo in missa et alio modo in cruce et coena sit offerens (seu si non Christus sed Ecclesia sit immediatus et formalis offerens sacrificii missae), praecipue cum eam unitatem tota Traditio repetat simpliciter et absque distinctione ex unitate tum victimae tum offerentis, DE OFFERENTE SACRIFICII MISSAE 1043 Ad rem Suarez: “Sic igitur in praesenti, ad exactam perfectionem hujus sacrificii, et ut omnino aequale sit ex parte offerentis sacrificio crucis et coenae, oportet ut Christus per se ipsum aliquo modo offerat, et non tantum per legatum repraesentantem, et hoc modo melius salvatur quod nunc exercet munus sacerdotis summi et aeterni”.34 Secundo, Christus concurrit immediate et formaliter ad ipsam con­ secrationem, in eius enim persona sacerdos verba consecrationis pro­ fert et ex eius immediato influxu haec vim effectivam consequuntur; ergo eodem modo Christus concurrit ad oblationem sacrificii quae in consecratione essentialiter consistit. Huic rationi respondet De la Taille35 primo, negando quod Christus actualiter et formaliter influat in actionem consecrativam ; secundo, quod etiam si taliter influeret, inde non sequeretur ipsum influere in oblationem qua talem (quamvis haec inveniatur in ipsa consecra­ tione), “quia, ut observat ipse Suarez,™ alia est habitudo efficientis, alia offerentis”, ut patet ex eo quod SS. Trinitas est causa consecra­ tionis nec tamen dici potest offerre sacrificium. Attamen, primum ostenditur falsum ex his quae docentur a theologis in tractatu De Verbo Incarnato de causalitate instrumentali humanita­ tis Christi (cf. q. 62, a. 3; q. 78, a. 4). Ad secundum vero dicendum quod Christus non quomodolibet influit in consecrationem sed ita ut verba consecrativa dicantur a sacerdote in persona Christi; unde quidquid consecrativi aut oblativi in his verbis actualiter involvitur, totum dicitur ex ore Christi et totum ad Christum refertur. Ad rem S. Thomas, q. 78, a. 1: “Formae aliorum sacramentorum proferuntur ex persona ministri. . . Sed forma hujus sacramenti profertur quasi ex persona ipsius Christi loquentis, ut detur intelligi quod minister in perfectione hujus sacramenti nihil agit, nisi quod profert verba Christi”. Ipse Catechismus Cone. Trid., p. 2, c. 4. q. 77 (cit. in p. 943 sq.) non aliunde deducit unitatem sacerdotis in cruce et in missa quam ex eo quod ipse Christus est qui consecrationem agit per ministerium sacerdotum. Dices. Christus qua homo concurrit ad consecrationem tantummodo instrumentaliter. Ergo nequit esse principalis offerens, nisi in sensu remoto et virtuali. Resp. Consecratio potest dupliciter considerari: uno modo ut actio conversiva, et sic Christus homo se habet ad eam ut instrumentum Divinitatis, alio modo ut actio oblativa, et sic Christus est causa princiDisp. 77, sect. 1, n. 6, Opera omnia, t. 21, Parisiis, 1861, p. 692. “Mysterium Fidei, elue. 23, Parisiis, 1931, p. 299-301. “Loc. cit. 1044 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE palis ejusdem, seu principalis offerens, homo vero est causa instrumentalis seu secundarius offerens. Tertio, admissa doctrina formalis oblationis ipsius Christi, congru­ entius intelligitur quare sacerdos praecisus ab Ecclesia per hacresim, schisma vel excommunicationem, valide oflerat sacrificium ipsius Ec­ clesiae; est enim sacerdos instrumentum oblationis ipsius Christi, ex quo provenit ut etiam sit ac maneat repraesentans subordinatam obla­ tionem ipsius Ecclesiae, quantumvis haec renuat exercitio talis ministerii. Propterea Scotus (cit. in p. 931) hujus rationis valorem advertens, imo exaggerans, inepte docuit missam sacerdotis ab Ecclesia praecisi esse quidem validam consecrationem sed non sacrificium. Diximus “congruentius intelligitur” ne cum Lopin et ipso adver­ sario Scoto nimium valorem huic rationi tribuamus. Nam etiam si, iuxta sententiam adversariorum, non Christus sed Ecclesia esset for­ malis et immediatus offerens, adhuc videretur salvari validitas talis sacrificii, eo quod sacerdos ex ipsa voluntate Christi et per characterem sacerdotalem habet ut sit offerens sacrificii ac proinde ex eadem causa haberet ut esset offerens una cum Ecclesia formaliter offerente, etiam si Ecclesia exercitio talis oblationis renueret. Ad rem bene De la Taille: “Sacerdos, quantumvis ab Ecclesia prae­ cisus, tamen servat connexionem illam ministerialem, qua constitutus semel a Deo procurator Ecclesiae respectu sacrificii offerendi, manet Ecclesiae procurator in perpetuum: per eum agente Ecclesia quidquid ipse secundum divinitus sibi demandatae procurationis potestatem attentaverit, etiam contra fas, agere. Organum est corporis, et organum manet; et etiamsi corpus interdixerit organo, aut organum valedixerit corpori, organum tamen manet: et quidquid, ut organum, agere volu­ erit, agit ex parte Ecclesiae.”37 Supradictis rationibus adversariorum respondetur: Praecipua ratio, invocata a Scoto et De la Taille, plenius dissolvetur infra (art. 52, p. 1072 sq., Dices); sufficiet nunc adnotasse sacrificium crucis et sacrificium missae esse substantialiter idem, influens quidem, alia et alia ratione, i.e. ut pretium acquisitum et ut pretium applicatum. Ceterae quoque adversariorum rationes facile dissolvuntur: 1. Ad hoc ut Christus sit formalis offerens non est necesse ut ex ore ejus dicantur omnes orationes missae quae oblationem sonant, nam oblatio sacrificalis fit essentialiter in ipsa consecratione seu per verba " Mysterium Fidei, elue. 33, Parisiis, 1931, p. 427. DE OFFERENTE SACRIFICII MISSAE 1045 consecrativa quae dicuntur ex ore Christi quaeque intentionem obla­ tivam ipsius Christi in se continent. Ad rem S. Thomas: “Sacerdos in missa, in orationibus quidem loquitur in persona Ecclesiae, in cujus unitate consistit; sed in consecratione sacramenti loquitur in persona Christi, cujus vicem in hoc gerit per ordinis potestatem” (q. 82, a. 7, ad 3). Praeterea in objectis verbis (“Supplices te rogamus”) potest intelligi Ecclesiam exprimere coniunctionem suae oblationis cum oblatione Christi, si nempe juxta quosdam interpretes “per angelum intelligitur ipse Christus, qui est magni consilii angelus, qui corpus suum mysti­ cum Deo Patri conjungit et Ecclesiae triumphanti” (q. 83, a. 4, ad 9). 2. In tractatu De Verbo Incarnato dicemus cum pluribus theologis contra Vasquez Christum in coelo orare proprie et formaliter. Ex quo potius instaurari potest ratio pro veritate ipsius oblationis formalis; non enim haec magis dedecet Christo quam actus orationis formalis. 3. Ex eo quod Christus eliciat in coelo actum formalis oblationis non sequitur hunc habere rationem meriti, secus meritorii essent omnes actus voluntarii quos Christus elicit in coelo. Status comprehensoris claudit statum viae et meriti. 4. Actio consecrativa, prout talis, simpliciter et secundum se tota procedit non tantum a sacerdote sed etiam et primario ab ipsa huma­ nitate Christi tanquam instrumento coniuncto Divinitati. 5. Virtualis oblatio Christi sufficeret ad hoc ut ipse sit quomodolibet principalis offerens, sed non sufficit ad hoc ut sit offerens eo modo quo Traditio intelligit et eo modo quo fuit offerens in cruce et in coena. Conclusio 2. Soli et omnes sacerdotes sunt simpliciter et immediate offerentes in sacrificio eucharistico. Probatur. Hic valent omnes fere rationes adductae quoad ministrum conse­ crationis in art. 40 (Conci. 1, p. 740-748). Adde duas sequentes: 1. Offerre sacrificium est proprium et specificum munus sacerdotis, ita ut sacrificium et sacerdotium sint correlativa, ut constat ex historia religionum et docetur ab Apostolo ad Hebr. 5, 1: “Omnis namque pontifex ex hominibus assumptus, pro hominibus constituitur in iis quae sunt ad Deum, ut offerat dona et sacrificia”. 2. Sacrificium eucharisticum consistit essentialiter in consecratione, quamvis alia sit ratio consecrandi et alia ratio offerendi. Jamvero soli et omnes sacerdotes sunt consecratores. Ergo soli et omnes sacerdotes sunt offerentes. 1046 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Conclusio 3. Ipsa Ecclesia, omnesque fideles qui actu sunt ejus membra, sunt vere sed mediate offerentes. Probatur. Sacerdotes immediate quidem offerunt sed nomine Ecclesiae et ut ejus ministri. Ergo Ecclesia vere, quamvis mediate, offert, cum actio legati vere tribuatur mittenti. Imo, si res moraliter consideretur, haec oblatio magis tribuitur Ecclesiae quam sacerdoti, quemadmodum actio legati magis pertinet ad mittentem. Singuli etiam fideles, utpote membra Ecclesiae, participant mediate per Ecclesiam eandem rationem offerendi, ita ut vere offerant quamvis duplicata mediatione. Huic accedit quaedam indirecta, extrinseca et impropria ratio ofierendi, consistens in aliquo concursu ad ipsam actionem sacrificalem, tum directe et formaliter per assistentiam, sive activam (ministrando) sive etiam passivam (audiendo), tum indirecte procurando celebrati­ onem sacrificii per oblationem stipendii, materiae consecrandae et vasorum sacrorum. De la Taille, qui plura affert Traditionis documenta de utroque hoc modo concurrendi ad oblationem sacrificii, judicat concursum stipem dantis esse proximiorem et intimiorem concursu assistentis. Scribit enim (Mysterium Fidei, Parisiis, 1931): “Praeter sacerdotem, ut talem, id est publicum in litando Ecclesiae ministrum, intercedunt etiam tanquam offerentes, ii ex quorum parte specialius per sacerdotem offertur sacrificium, utpote qui istud ipsum Ecclesiae procuraverint sternendum” (p. 339). “Oblatores . . . munerum, seu erogatores stipum, sunt cum procu­ rato a se sacrificio prae ceteris non procurantibus specialius atque propius intimiusque connexi; proindeque etiam magis afficitur sacri­ ficium illorum oblatione, magisque interest eorum fervor et devotio in efficacia sacrificii cumulanda. “Patet enim, quo quis magis connectatur cum dono jaciendo (est enim donum omne sacrificium), eo magis erga eum devincire illum qui dono muneretur. Puta enim donum nomine totius Galliae alicui viro insigni oblatum, at cura et liberalitate quorumdam privatorum potissimum comparatum: pro ejusmodi dono gratitudinem habebit quidem ad omnes, sed potissimum ad istos, et tanto majorem, quanto melius affectos. Sic igitur, prae ceteris non comparantibus sacrificium specialiorem partem habent illi, qui dant eleemosynam, in sacrificio offerendo et valore ejus regulando. DE OFFERENTE SACRIFICII MISSAE 1047 “Neque hoc etiam est praetermittendum, quod sacerdos, eorum munera deferens, tenetur, ut legatus, intentionem suam illorum inten­ tioni conformare; et quandoquidem ex commissione totius Ecclesiae offert, totius etiam nomine Ecclesiae atque affectu munera eorum commendat atque vota transmittit” (p. 342). “Stipem dantibus proximi veniunt adstantes, qui, prae ceteris non adstantibus, eo magis exserunt suam vim oblativam (ecclesiastici cor­ poris membris nativam), quo magis conjunguntur rei sacrae affectu actuali externe significato. Qua significatione testificantur se ratam habere, quantum in ipsis est, oblationem, suo nomine factam, proindeque eam speciali titulo faciunt suam et offerunt” (p. 343). “Quod si igitur adstantium sacrificium est quod agitur, non dubi­ tandum est quin, aucta ipsorum devotione, augeatur, respectu effectus ab ipsis intenti, valor ascendentis ad Deum oblationis sacrificalis” (P· 347). Aliqua varietas, ni dicatur confusio, observatur apud plures theolo­ gos in distinguendis variis modis quibus fideles oferunt mediate. Quidam, ut Salmanticenses, distinguunt triplicem modum, i.e. generalem et communem omnibus fidelibus, specialem qui convenit fidelibus (etiam absentibus) qui sacerdotem ad offerendum movent per oblationem stipendii vel aliter, et specialiorem qui convenit praesenti­ bus ac praecipue ministrantibus ad altare. Alii, ut Billuart, retento eodem modo dividendi, invertunt sensus secundi et tertii membri, ita ut assistentes dicantur offerre specialiter, stipendii vero oblatores specialius. Alii distinguunt inter fideles subjective coniunctos celebranti (omnes sive praesentes sive absentes) et fideles etiam objective illi coniunctos (offerentes nempe stipendium, materiam et vasa sacrificii). Alii, ut Billot et Hervé, distinguunt inter habitualiter offerentes (qui nempe non alia ratione offerunt nisi quatenus sunt membra Ecclesiae) et actualiter offerentes (qui nempe assistunt aut ministrant, et a forti­ ori qui per stipendium vel aliter curant ut sacrificium offeratur). Alii, ut Suarez et Cappello, distinguunt inter offerentes generales (omnes fideles ut membra Ecclesiae) et speciales seu secundarios et accessorios (eos nempe qui cooperantur sacrificio per quemdam exter­ num concursum, i.e. qui dant stipem, materiam, vasa sacrificii, et qui assistunt vel inserviunt). Alii, ut Mcrkclbach, distinguunt inter eos qui uniuntur sacerdoti per intentionem honorandi Deum (voluntate implicita et habituali, ut omnes fideles, vel voluntate explicita et actuali, ut qui uniunt inten­ tionem intentioni sacerdotis, melius qui hanc intentionem externe 1048 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE manifestant missae assistendo, optime qui simul assistunt et communi­ cant) et eos qui externe concurrunt ad sacrificium (offerendo stipen­ dium, materiam, vasa, et inserviendo altari, maxime tanquam diaconi). Quaestiones de concelebratione et obligatione celebrandi resolvimus supra in art. 41 et 42. Praeterea sequentes MINORES QUAESTIONES circa offerentem hujus sacrificii moventur a quibusdam theologis: 1. An Apostoli potuissent sacrificium offerre durante passione et in triduo mortis. Negat De la Taille, praecipue quod attinet ad tempus ante ipsam mortem Christi: “Dicenda est, ait, defuisse apostolis potestas conse­ crandi eucharistiam durante passione, id est inter coenam Christi et mortem; siquidem ex institutione maxime illis incumbebat commemo­ rare mortem Christi: quam commemorare non poterant nisi factam. Praeterea qualem tunc hostiam offerrent? Non immolatam, siquidem nondum mortuus supponeretur Christus; nec offerrent Christum ad immolationem: siquidem hoc ad solum Christum summum sacerdotem et redemptorem pertinebat, qui solus se obtulit immolandum.”38 2. An etiam animae Purgatorii offerant hoc sacrificium, sicut alii fideles, mediate per sacerdotem. Negant quidam theologi, quia sacrificium hoc proprie offertur a corpore Ecclesiae seu ab Ecclesia visibili et quia si animae illae essent offerentes, idem dici posset etiam de beatis; addi potest quod inde sequeretur etiam animas eorum qui nunquam fuerunt membra Eccle­ siae esse offerentes hujus sacrificii. Affirmant, saltem ut probabilius, alii, inter quos Salmanticenses™ eo quod ex una parte illae animae non sunt omnibus modis extra statum viae, et hoc sensu nec simpliciter extra Ecclesiam militantem, cum retineant fidem et spem (cf. 2-2, q. 18, a. 3), et ex alia parte possunt movere sacerdotem ad celebrandum tum per influxum stipen­ diorum ab ipsis relictorum (cf. In 4 Sent., dist. 45, q. 2, a. 1, q. 3; Suppi., q. 71, a. 6, ad 4; a. 8, ad 4), tum, permittente Deo, per appa­ ritionem in qua petant a sacerdote ut pro eis offerat. Hanc sententiam urget inter modernos De la Taille, saltem quoad animas eorum qui adhuc vivi stipendia obtulerunt pro missis sibi post mortem applicandis. “Si . . . ipsi, inquit, cum in vivis essent, disposue­ runt de missis pro se post mortem dicendis, puta per legatum assignata stipe, tunc prosunt illis tales missae priore modo, tanquam fructus "Mysterium Fidei, elue. 17, Parisiis, 1931, p. 205. * De Euch., disp. 13, dub. 3, § 2, n. 63. DE FINE SACRIFICII MISSAE 1049 scilicet propriae oblationis. Obtulerunt enim, ut stipem dantes, quan­ tum erat ex ipsis, cum stipendia ad missae celebrationem ordinaverunt; dirigitur autem, secundum eorum intentionem, sacrificium ad propriam suam utilitatem; proindeque fructum percipiunt sacrificii ut sui.”‘" 3. An offerens solo affectu seu per internum actum dicatur speciali­ ter offerre. Negant quidam, ut Suarez (Disp. 77, sect. 2 et 3) et Cappello (η. 564); affirmant alii, ut Vasqucz (Disp. 226, cap. 2), Sporer (n. 328) (ANoldin (n. 168). Salmanticenses sic litem dirimunt: “Quaestio haec videtur ad solas voces, et earum usurpationem per­ tinere. Quod autem ad rem attinet, sentimus cum priori sententia eum, qui, praecise affectu interiori offert hoc sacrificium, non posse dici illud offerre illa specialitate, qua offerunt, qui vel precibus, vel stipen­ dio movent sacerdotem ad celebrandum, vel qui illi in ipsa celebratione ministrat, et assistit. Nam hic multo majori specialitate offert, coope­ rando ad actum sacrificandi, qui externus est. . . Sed in favorem secundae sentimus offerentem solo affectu interiori esse specialiter offerentem per comparationem ad omnes fideles, qui quamvis nihil de hoc sacrificio cogitent, dicuntur generaliter offerre, quia sacerdos om­ nium nomine agit, et orat. Quippe manifestum est vel solo affectu interiori offerentem aliquid addere supra generaliter offerentes: atque ideo posse in hoc sensu dici, quod specialiter offerat. . . In quo sensu nullum est inconveniens dicere quod B. Virgo obtulerit aliqua speciali­ tate sacrificium cruentum crucis; et quod simili affectu dicatur offerre omnia sacrificia.”40 41 ART. 49. Utrum Sacrificium Eucharisticum Habeat Quadruplicem Finem, Latreuticum Nempe, Eucharisticum, Impetratorium et Pro­ pitiatorium. STATUS QUAESTIONIS Incipit quaestio de secunda causa extrinseca huius sacrificii, seu DE FINE, qui est ipse effectus in ordine exeeutionis, ut sic satisfiat tertiae quaestioni Augustini (cf. supra, p. 785) “pro quibus offeratur”. Finis sacrificii potest dupliciter considerari, scilicet ex parte obiecti seu ut finis qui aut cuius (i.e. qui intenditur vel cuius gratia aliquid fit) et ex parte subiecti seu ut finis cui (i.e. ex parte personae in 40 Op. dt., duc. 29, p. 361. 41 De Euch., disp. 13, dub. 3, § 2, n. 54, Parisiis, 1S82, p. 801. 1050 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE cuius utilitatem aliquid intenditur); rursus, finis cuius potest consi­ derari tum in ordine intentionis et indeterminate, tum determinate et in ordine executionis in quo finis coincidit cum effectu; item, in ordine executionis potest attendi tum ipse effectus, tum efficacitas ad effectum directa, quae iterum potest considerari quoad suam causam, quoad suum modum influendi et quoad suam vim seu valorem. Hinc ordo septem articulorum qui ad finem sacrificii referuntur, juxta divisionem allatam in Introductione capitis (p. 786). In praesenti articulo agitur DE FINE CUIUS, considerato potius in ordine intentionis et indeterminate, seu de existentia quadruplicis finis, latreutici nempe, eucharistici, impetratorii et propitiatorii. Nam, ut dictum est in art. 43 (p. 820. 822), fini latreutico, qui est essentialis omni sacrificio, accedere possunt, tamquam consequentes et extrinseci, alii tres fines. Quorum duo priores, latreuticus nempe et eucharisticus, accipiuntur potius ex parte Dei, posteriores vero, seu impetratorius et propitiatorius, referuntur ad hominem. tyioad modum distinguendi et ordinandi fines sacrificii duplex dis­ crimen observatur inter theologos. Primum discrimen respicit distinctionem inter tertium et quartum membrum praefatae divisionis. Nam, alii, et quidem communius, distinguunt inter finem impetratorium et finem propitiatorium, ac retinent quadrifariam divisionem. Alii vero, ut Billot et Merkelbach, eam distinctionem negant ac videntur sacrificium ex parte finis dividere in tria membra: latreuticum, eucharisticum et impetratorium, subdiviso hoc ultimo in impe­ tratorium tantum (quod haberetur si non esset peccatum) et impetratorium-placativum, seu propitiatorium (quod de facto habetur in statu naturae lapsae) ; ex quo sequitur de facto tres haberi fines in hoc sac­ rificio, latreuticum nempe, eucharisticum et propitiatorium. Ad rem Billot: “Apud quosdam theologos occurrit distinctio inter sacrificium prout propitiatorium, et prout impetratorium est. . . Certe, quoad rem nulla esse potest discordia, sed quoad modum loquendi non placet oppositio propitiationem inter et impetrationem. — Primo quia Tridentinum, Sess. 22, cap. 2 et can. 3, etsi apertissime loquatur de sacrificio in quantum placat Deum offensum, et ab eo impetrat bona, semper uno propitiatorii sacrificii vocabulo utitur. — Secundo quia vocabulum istud ex natura sua utrumque respectum includit. Reddere enim propitium, non est tantum placare negative, quasi aufe­ rendo indignationis obicem, sed est etiam inclinare offensum ad posi­ tivum favorem. — Hinc tertio, propitiatio includit impetrationem et addit placationem offensi; quo fit ut secluso peccato, non esset locus DE FINE SACRIFICII MISSAE 1051 propitiationi, sed simplici impetrationi; supposito autem peccato, im­ petratio debet esse placativa, et ideo induit rationem propitiationis.”42 Secundum discrimen respicit ultimum membrum divisionis, i.e. finem propitiatorium (prout distinguitur ab impetratorio). Nam quidam illum identifleant cum fine expiatorio; unde videntur quinque fines distinguere, scilicet latreuticum, eucharisticum, impetra­ torium, expiatorium seu propitiatorium, satisfactorium. Alii, ut Hugon, illum subdividunt in tria membra, i.e. propitiatorium stricte sumptum, expiatorium et satisfactorium. Alii melius illum subdividunt in duo membra, i.e. expiatorium et satisfactorium. Duplex praedictum discrimen respicit potius terminologiam ac pro­ venit ex variis sensibus qui tribuuntur voci “propitiatorium”. Re quidem vera fines et effectus sacrificii sequenti modo distinguun­ tur ac ordinantur: Sacrificium primo, dat honorem Deo (latreuticum), secundo, gratias Deo agit (eucharisticum), tertio ac consequenter, red­ dit Deum propitium seu benevolum (propitiatorium) ac eo ipso placa­ tum (placativum) sive in se et in actu primo (propitiatorium), sive ac consequenter, in actu secundo et efficienter (impetratorium), tum quoad extinctionem debiti (propitiatorium) tam peccati (expiatorium) quam poenae (satisfactorium), tum quoad largitionem bonorum naturalium et supernaturalium (impetratorium). Quae omnia in sequenti conspectu ordinari possunt: Finis latreuticus Finis eucharisticus Finis propitiatorius (primo sensu) in actu primo: propitiatorius (secundo sensu) simpliciter propitiatorius placativus in actu secundo: impetratorius (primo sensu) seu propitiatorius (tertio sensu) quoad extinctionem debiti: expiatorius (primo sensu) seu propitiatorius (quarto sensu) quoad remissionem peccati: expiatorius (secundo sensu) seu propitiatorius (quinto sensu) quoad remissionem poenae: satisfactorius quoad largitionem bonorum naturalium et supernaturalium: impetra­ torius (secundo sensu) Hinc tres tantum videntur esse sacrificii fines, primo et adaequate distincti, i.e. latreuticus, eucharisticus et propitiatorius, ac pro tanto recta est sententia Billot et apprime concordans terminologiae Eccle­ siae (Cone. Trid.) et Patrum (cf. infra in Conci. 4). Attamen, cum in ipsa divisione finis propitiatorii maxime consideretur ex una parte effectus largitionis bonorum et ex alia parte effectus extinctionis debiti, in qua praecipue ostenditur ratio propitiationis, ideo, omisso genere ” De Eccl. Sacram., t. 1, De Euch., thes. 55, Romae, 1914, p. 634, in nota 1052 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE propitiatorii, consultius retinetur communis quadrifaria distinctio in latreuticum, eucharisticum, impetratorium et propitiatorium (subdiviso hoc ultimo in expiatorium et satisfactorium). PARS NEGATIVA Protestantes, quamvis negent missam esse proprie dictum sacrifi­ cium, tamen suo modo admittunt in actione liturgica, quam celebrant circa sacramentum Eucharistiae, aliquem finem latreuticum et eucha­ risticum, et hoc sensu quidam concedunt missam dici posse “sacrificium . . . laudis et gratiarum actionis” {Cone. Trid., can. 3; cf. Melanchthonium supra, p. 835 sq.), sed praecipue et directe negant missam habere finem impetratorium et propitiatorium, tum quia in hoc, ut ipsi adver­ tunt, maxime et distincte manifestatur vera indoles sacrificalis missae, tum quia hoc maxime offendit duos fundamentales canones suae doc­ trinae, absolutam nempe sufficientiam sacrificii crucis et justificationem per solani fidem in crucem Christi (cf. supra, p. 831 sqq.). Propterea Cone. Trid. in can. 3 valde distincte ac directe negat mis­ sam esse tantum sacrificium laudis et gratiarum actionis ac docet ipsam esse etiam sacrificium propitiatorium. PARS AFFIRMATIVA Nota theologica. partem. Res est de fide definita quoad quadruplicem Documenta Ecclesiae. Cone. Trid., sess. 22 (cit. in p. 844-847), in can. 3 definit explicite sed indirecte duos priores fines, i.e. latreuticum et eucharisticum, expli­ cite et directe duos posteriores, i.e. propitiatorium (propitiatorium, ut ait, pro peccatis, poenis et satisfactionibus) et impetratorium (propi­ tiatorium, ut ait, pro aliis necessitatibus). Vox “propitiatorium” in hac definitione et in subsequentibus documentis, quae ab ea dependent, sumitur generice et complexive pro utroque membro quod a theologis sat communiter distingui solet, i.e. propitiatorio et impetratorio. In cap. 2 (cit. in p. 846) fusius explicat hunc duplicem finem, quem vocat vere propitiatorium. In cap. 1 generali expressione omnes fines complectitur, inquiens: “Haec . . . illa est [oblatio], quae per varias sacrificiorum, naturae et Legis tempore, similitudines figurabatur, utpote quae bona omnia per illa significata veluti illorum omnium consummatio et perfectio com­ plectitur” (Denz. 939, cit. in p. 846). DE FINE SACRIFICII MISSAE 1053 Catechismus Cone. Trid., p. 2, c. 4, q. 78 sq., doctrinam definitam sic expandit: “Sine ulla dubitatione docendum est, id quod etiam sancta Synodus explicavit, sacrosanctum Missae sacrificium esse non solum laudis et gratiarum actionis, aut nudam commemorationem sacrificii, quod in cruce factum est; sed vere etiam propitiatorium sacrificium, quo Deus nobis placatur et propitius redditur. Quare si puro corde, accensa fide et intimo scelerum nostrorum dolore affecti hanc sanctissimam Hos­ tiam immolemus et offeramus, dubitandum non est, quin misericordiam a Domino consequuturi simus, et gratiam in auxilio opportuno. Hujus etiam victimae odore ita delectatur Dominus, ut gratiae et poeniten­ tiae donum nobis impertiens, peccata condonet. Quamobrem et solemnis est illa Ecclesiae precatio: ‘Quoties hujus Hostiae commemoratio celebratur, toties opus nostrae redemptionis exercetur’ [Secreta Dom. 9 post Pent.] ; nimirum uberrimi illi cruentae Hostiae fructus per hoc incruentum sacrificium ad nos manant. . . “Deinde vero hujus sacrificii eam vim esse Parochi docebunt, ut non solum immolanti et sumenti prosit, sed omnibus etiam fidelibus, sive illi nobiscum in terris vivant, sive jam in Domino mortui, nondum plane expiati sint. Neque enim minus ex Apostolorum certissima traditione pro his utiliter offertur, quam pro vivorum peccatis, poenis, satisfac­ tionibus, ac quibusvis calamitatibus ct angustiis.” Ibidem, q. 3, explicans sensum vocis “Eucharistia”, ait: “Nec . . . minus apte gratiarum actionem interpretamur: siquidem quum hanc purissimam hostiam immolamus, immensas quotidie gratias pro uni­ versis in nos beneficiis Deo agimus, atque in primis pro ejus gratiae tam excellenti bono, quam nobis hoc sacramento tribuit.” Pius IV, Professio fidei Tridentina: “Profiteor pariter in Missa offer­ ri Deo verum, proprium et propitiatorium sacrificium pro vivis et de­ functis” (Denz. 997). Benedictus XIV, Professio fidei Orientalibus (Maronitis) praes­ cripta: “Pariter veneror et suscipio Tridentinam Synodum, et profiteor, quae in ea definita et declarata sunt, et praesertim offerri Deo in Missa verum, proprium et propitiatorium sacrificium, pro vivis et defunctis” (Denz. 1469). Leo XIII, Epist. ad episcopos Scotiae (cit. in p. 918), distinguit inter efficientiam impetratoriam et expiatoriam. Pius XI, Enc. “Quas primas” (cit. in art. praec., p. 1034), finem propitiatorium exprimit, inquiens “Christum ... se ipsum pro peccatis hostiam obtulisse perpetuoque offerre”. 1054 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Omnes Liturgiae quadruplicem finem exprimunt in suis orationibus. Canon Missae Romanae: “Quae tibi o fierimus pro Ecclesia tua sancta catholica: quam paci­ ficare, custodire, adunare, et regere digneris toto orbe terrarum”. “Memento, Domine, famulorum, famularumque tuarum ... et om­ nium circumstantium, quorum tibi fides cognita est, et nota devotio, pro quibus tibi offerimus: vel qui tibi offerunt hoc sacrificium laudis, pro se, suisque omnibus: pro redemptione animarum suarum, pro spe salutis, et incolumitatis suae: tibique reddunt vota sua aeterno Deo, vivo et vero.” “Hanc igitur oblationem servitutis nostrae, sed et cunctae familiae tuae, quaesumus, Domine, ut placatus accipias: diesque nostros in tua pace disponas, atque ab aeterna damnatione nos eripi, et in electorum tuorum jubeas grege numerari.” “Memento etiam, Domine, famulorum, famularumque tuarum . . . qui nos praecesserunt cum signo fidei, et dormiunt in somno pacis. Ipsis, Domine, et omnibus in Christo quiescentibus, locum refrigerii, lucis et pacis, ut indulgeas, deprecamur.” “Libera nos, quaesumus, Domine, ab omnibus malis, praeteritis, praesentibus, et futuris . . ., da propitius pacem in diebus nostris, ut ope misericordiae tuae adjuti, et a peccato simus semper liberi, et ab omni perturbatione securi.” Ecclesia schismatica orientalis ejusque theologi plene nobiscum consentiunt. “Nec aliquid vere notabile, inquit Jugie, tum apud theologos byzantinos, tum apud modernos auctores circa hujusmodi fines [sacrificii] occurrit. Tenent enim traditam de hoc capite doctrinam, eamque sae­ culis xvi et xvii tum in privatis scriptis, tum in publicis synodum decre­ tis contra Protestantes, haud semel professi sunt. Ita Jefemias II, in Responsis ad Tubingenses, multa de sacrificio missae ab Expositione liturgiae Nicolai Cabasilae mutuatur. Orthodoxa Conjessio Petri Moghilae Eucharistiam esse sacrificium impetratorium et propitiatorium pro vivis ac defunctis expresse docet; quod et repetit Dosithei Con­ jessio, c. xvii.”43 CONCLUSIO Conclusio 1. Sacrificium eucharisticum habet finem latreuticum, seu honoris et laudis. “Thcol. Orientalium, t. 3, Parisiis, 1930, p. 329 sq. DE FINE SACRIFICII MISSAE 1055 Probatur. 1. Ex ipsa ratione veri sacrificii. Nam, ut dictum est in art. 43 (p. 820. 822), cultus latriae seu agnitio divini dominii est finis essentialis ct inseparabilis omnis sacrificii. 2. Ex indole latreutica sacrificii crucis, cuius Eucharistia est reprae­ sentatio et renovatio. 3. Ex sacrificiis A.T., quorum omnium consummatio colligitur in missa, tanquam figurarum in veritate, juxta doctrinam Cone. Trid. (cap. 1, nuper cit.) et juxta illud Leonis M.: ‘Omnes differentias hos­ tiarum, una corporis et sanguinis [Christi] . . . implet oblatio” (Serm. 59, 7, M.L. 54, 341; cf. Augustinum, De civ. Dei, 17, 20, 2, cit. in p. 907). 4. Ex prophetia Malachiae (1, 10 sq.), in qua bis ac distincte finis laudis indicatur: “Ab ortu enim solis usque ad occasum, magnum est nomen meum in gentibus; et in omni loco sacrificatur, et offertur no­ mini meo oblatio munda, quia magnum est nomen meum in gentibus”. 5. Ex Traditione. Tum in Liturgiis tum apud Patres frequenter, ut par est, finis latrenticus indicatur. Vox Traditionis in his Augustini verbis resumi potest: “Deo victima laudis immolatur” (Serm. 3, 1, cit. in p. 907 sq.). Conclusio 2. Sacrificium missae habet finem eucharisticum, seu gratiarum actionis. Probatur. 1. Ex ipsa ratione veri sacrificii. Nam, quamvis finis gratiarum ac­ tionis non sit primarius et essentialis sacrificio, de facto tamen neces­ sario accedit, eo quod bonum omne quod possidemus, tum in ordine naturali tum in supernatural!, sit donum et beneficium Dei, in quo “vivimus, et movemur, et sumus” (Act. 17, 28). 2. Ex indole eucharistica ipsius sacraficii crucis, cuius sacrificium missae est repraesentatio et renovatio. 3. Ex sacrificiis A.T., ut supra. Sub ratione eucharistica missa est consummatio hostiae pacificae A.T. 4. Ex Scriptura N.T., seu ex modo institutionis. Nam, quasi ad os­ tendendam indolem eminenter eucharisticam sacrificalis actionis quam mox erat exeeuturus ac instituturus, Christus, narrantibus tribus Synopticis et Paulo (cit. in p. 50 sq.), solemniter gratias egit (“gratias egit”, “gratias agens”). 5. Ex Traditione, seu ex ipsa voce Eucharistiae, quae in praedictis 1056 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE locis Scripturae fundata, inde a primis saeculis tanquam nomen pro­ prium tributa est huic sacrificio (cf. supra, p. 6 sq.) ad significandum ipsum esse gratiarum actionem per excellentiam. Ad rem faciunt verba Catechismi Cone. Trid. (nuper cit., p. 1053) et Chrysostomi scribentis: “Ideoque tremenda illa mysteria tam salutaria, quae in singulis con­ ventibus celebramus, eucharistia appellantur, quia beneficiorum mul­ torum commemoratio sunt, caputque ipsum divinae providentiae osten­ dunt, nosque per omnia apparant ad gratias agendas” (In Matth., hom. 25, 3, M.G. 57, 331). Conclusio 3. Sacrificium eucharisticum habet finem impetratorium. Probatur. 1. Ex ipsa ratione veri sacrificii. Nam finis impetratorius est de facto necessarius, quamvis secundarius, sacrificio, attenta ex una parte homi­ nis indigentia, eiusque totali dependentia ab universali gubernatione et causalitate divina, et ex alia parte benevola dispositione divinae volun­ tatis reddentis bonum pro bono. 2. Ex ipso fine propitiatorio, de quo in seq. Conci. Nam, ut ait Bcllarminus, “si oblatio Eucharistiae, pro peccatis dimittendis valet, certe etiam pro aliis necessitatibus, quae ex peccato ortae sunt, valere debet. Et, si Deus hoc sacrificio placatus in gratiam cum inimicis suis redit, quanto facilius ob idem sacrificium adducetur, ut amicis et reconciliatis bona temporalia tribuat, si id eis utile fuerit” (De Missa, 1. 2, c. 3 ad finem). 3. Ex indole impetratoria sacrificii crucis, cuius Eucharistia est re­ praesentatio et renovatio. 4. Ex sacrificiis Λ.Τ., ut supra. Sub hac ratione Eucharistia iterum est consummatio hostiae pacificae A.T. 5. Ex ipsa voce Eucharistiae, quatenus, ut volunt plures theologi post Isidorum Hisp. (Etym. 6, 19, cit. in p. 787), sit tributa huic sacrificio etiam in sensu etymologico bonae gratiae, seu insignis doni (cf. supra, p. 7). Ad rem Catechismus Cone. Trid., p. 2, c. 4, q. 3: “Recte quidem [hoc sacramentum et sacrificium] bona gratia dicendum est . . . quia Christum dominum, qui vera gratia atque omnium charismatum fons est, in se continet.” 6. Ex Traditione. Cyprianus, Ep. 64, 4 et Ep. 76, 8 (cit. in p. 904), loquitur de effectu impetratorio huius sacrificii. Cyrillus Hier., Catech. 23, 8 (cit. in p. 905), ait “victima offerri” pro variis hominum necessitatibus, quas DE FINE SACRIFICII MISSAE 1057 distincte enumerat. Gaudentius, Serm. 2 in Exod. (cit. in p. 906), ait “animas . . . sanctificari” per hoc sacrificium. Constitutiones Apostolorum (circa 400), 8, 12, 40-44: “Adhuc ora­ mus te, Domine, pro sancta Ecclesia tua, quae a finibus ad fines exten­ ditur. .. Adhuc rogamus te pro me nullius pretii homine, qui tibi offero, et pro omni presbyterio, pro diaconis ac universo clero, ut omnes sapientiam docens Spiritu Sancto impleas. Adhuc ‘rogamus’ te, Domine, ‘pro rege et iis, qui in sublimitate sunt’. . . Adhuc offerimus tibi pro omnibus sanctis, qui a saeculo placuerunt tibi, patriarchis, prophetis, iustis, apostolis, martyribus, confessoribus, episcopis, presbyteris, dia­ conis, subdiaconis, lectoribus, cantoribus, virginibus, viduis, laicis et omnibus, quorum tu nosti nomina. Adhuc offerimus tibi pro populo hoc, ut eum in laudem Christi tui exhibeas ‘regale sacerdotium, gentem sanctam’; pro iis, qui in virginitate et castitate vivunt; pro viduis Ec­ clesiae; pro iis, qui in nuptiis honestis ac in progeneratione liberorum degunt; pro infantibus plebis tuae, ut neminem nostrum reiciendum habeas” (Kirch, Enchir. hist, eccles., 685). Conclusio 4. Sacrificium eucharisticum habet finem propitiatorium. Probatur. 1. Ex ipsa ratione veri sacrificii, supposita misera conditione naturae lapsae. Non enim fieri potest ut in actione, qua summus honor Deo defertur, desit vis ipsum placandi ac propitium reddendi in remissionem commissorum. Ad rem S. Thomas, q. 49, a. 4: “Est . . . hoc proprie sacrificii effectus ut per ipsum placetur Deus; sicut etiam homo offen­ sam in se commissam remittit propter aliquod obsequium acceptum, quod ei exhibetur.” Imo, cum conditio peccatoris, seu status inimicitiae cum Deo, op­ ponatur honori divino, coinquinet gratiarum actionem et minuat vim impetrationis, finis propitiatorius maximum momentum et cogentem necessitatem sibi vindicat in sacrificio naturae lapsae, tanquam id ex quo ceteri sacrificii fines quodammodo vivificantur. 2. Ex ipso fine impetratorio. Nam, juxta dicta in Statu Quaestionis, propitiatio cadit sub genere impetrationis, tanquam objectum impetra­ bile, imo tanquam praecipuum objectum quod sit veluti conditio impe­ trationis ceterorum. 3. Ex indole maxime propitiatoria sacrificii crucis, cujus Eucharistia est repraesentatio et renovatio. 4. Ex sacrificiis A.T., ut supra. Sub hac ratione Eucharistia est con­ summatio hostiae pro peccato A.T. 1058 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE 5. Ex Scriptura, seu ex ipsis expressionibus sacrificalibus verborum institutionis: “Corpus . . quod pro vobis datur”, “Sanguis . . qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum”, “Calix novum tes­ tamentum” (cf. supra, p. 873-880). Prima expressio est generalis et indicat corpus Christi dari in bene­ ficium, et praecipue in redemptionem, hominum. Secunda expressio sonat directe propitiationem. Tertia expressio fortiter eandem propitia­ tionem inculcat, quae erat unus ex praecipuis finibus antiqui foederis in sanguine agni sanciti. Ad vim propitiatoriam sacrificii eucharistici referri videntur verba ad Hebr. 12, 24: “Et testamenti novi mediatorem Jesum, et sanguinis aspersionem melius loquentem quam Abel.” Ad rem Secreta festi Pre­ tiosissimi Sanguinis: “Per haec divina mysteria ad novi, quaesumus, testamenti mediatorem lesum accedamus; et super altaria tua, Domine virtutum, aspersionem sanguinis melius loquentem quam Abel innove­ mus.” Praeterea S. Paulus ad Hebr. 5, 1 generaliter docet: “Omnis . . . pontifex . . . pro hominibus constituitur ... ut offerat . . . sacrificia pro peccatis”. 6. EX TRADITIONE. Justinus, Dial. 41 (cit. in p. 897), comparat sacrificium eucharisti­ cum oblationi similae, praescriptae iis qui a lepra purgabantur et ait Christum hoc sacrificium “ad purificandas hominum animas ab omni iniquitate fieri praecepisse”. Irenaeus (cit. in p. 899 sq.) plura habet de hoc fine propitiatorio. Origenes, In Lev. 9, 10 (cit. in p. 901 sq.), loquitur de “ritu propitia­ tionis” et de “repropitiationis effectu”. Cyprianus, De lapsis, 16 (cit. in p. 207), dicit “purgari conscientiam sacrificio”. Cyrillus Hier., Catech. 23, 8 (cit. in p. 905), vocat hoc sacrificium “propitiationis hostiam”. Chrysostomus, In Phil., hom. 3, 4: “Eo tempore, quo universus populus stat manibus expansis ac coetus sacerdotalis et adest illud tre­ mendum sacrificium, quomodo Deum non placabimus, pro istis oran­ tes? Atque id quidem de iis, qui in fide decesserunt” (M.G. 62, 203). Augustinus, Quaest. in Heptateuch. 3, 57: “Illis sacrificiis [A.T.] unum hoc sacrificium significabatur, in quo vera fit remissio peccato­ rum” (M.L. 34, 704). Faustus Reiensis, Hom. de c. et s. Dom. (cit. in p. 909), illud vocat “perpettia redemptionis oblatio”. DE FINE SACRIFICII MISSAE 1059 Gregorius Μ., Dial. 4, 58 (cit. in p. 909 sq.), ait: “Pro nobis iterum in hoc mysterio sacrae oblationis immolatur. . . Hoc sacrificium, quod pro absolutione nostra passionem unigeniti Filii semper imitatur”. In Hom. 37 in Ev. (cit. ibid.) Eucharistiam vocat “hostias placationis”. Beda, Hom. 14 (cit. ibid.), ait quod Christus non solum in cruce lavavit nos a peccatis “verum etiam quotidie tollit peccata mundi . . . cum ejusdem beatae passionis ad altare memoria replicatur”. Constit. Apost., 8, 12 (cit. in p. 911),invocatur Deus ut super oblata “placate respiciat” ; 12, 45: ‘‘Rogamus te . . . ut . . . condones . . . nobis delicta nostra” (Kirch, Enchir. hist, eccles., 686). Anaphora Serapionis, 3 sq. (cit. in p. 911sq.): “Per sacrificium reconciliare nobis omnibus et propitiare”. Quoad finem propitiatorium seu satisfactorium pro dejunctis: Tertullianus, De exhort, castit. (cit. in p. 900 sq.), loquitur de sacri­ ficio oblato etiam pro defuncto (“ojjercs pro duabus”). De monogamia, 10: “Et offert annuis diebus dormitionis ejus” (M.L. 2, 992). De co­ rona militis, 3: “Oblationes pro dejunctis . . . jacimus” (M.L. 2, 100). Cyprianus, Epist. 66, 2 (cit. in p. 904), loquitur de sacrificio oblato “pro dormitione”. Chrysostomus, In Phil., hom. 3, 4, nuper cit. Cyrillus Hier., Catech. 23, 9 sq., post verba supra citata (p. 905), valde distincte proponit et explicat effectum suffragii sacrificalis pro defunctis: “Postea recordamur eorum quoque qui obdormierunt: primum patriacharum, prophetarum, apostolorum, martyrum, ut Deus eorum pre­ cibus et legationibus orationem nostram suscipiat; deinde et pro de­ junctis sanctis patribus et episcopis et omnibus generatim qui inter nos vita functi sunt, maximum hoc credentes adiumentum illis anintabus jore, pro quibus oratio defertur, dum sancta et tremenda hic iacet victima. “Huius rei fidem vobis ab exemplo facere volo; novi enim multos ita dicere: Quid iuvat animam ex hoc mundo in peccatis seu sine peccatis decedentem, quod cius in oratione mentio fiat? An vero si rex quispiam viros a quibus offensus fuerit relegarit in exsilium, posteaque illorum propinqui, coronam plectentes, eam regi pro suis poena ab ipso afflictis obtulerint, nonne ipsis suppliciorum relaxationem gratificaturus sit? Ad eundem modum et nos pro defunctis, etiamsi peccatores sint, preces Deo offerentes, non coronam plectimus, sed Christum mactatum pro peccatis nostris offerimus, clementem Deum cum pro illis tum pro nobis propitiare satagentes” (M.G. 33, 1116). 1060 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Augustinus, Enchiridion, 110: “Neque negandum est defunctorum animas pietate suorum viventium relevari, cum pro illis sacrificium Mediatoris offertur, vel eleemosynae in Ecclesia fiunt. Sed eis haec pro­ sunt, qui cum viverent, ut haec sibi postea possint prodesse, meruerunt. . .. Cum ergo sacrificia sive altaris sive quarumcumque eleemosynarum pro baptizatis defunctis omnibus offeruntur, pro valde bonis gratiarum actiones sunt; pro non valde malis propitiationes sunt; pro valde malis etiamsi nulla sunt adjumenta mortuorum; qualescumque vivorum con­ solationes sunt. Quibus autem prosunt, aut ad hoc prosunt, ut sit plena remissio, aut certe ut tolerabilior fiat ipsa damnatio” (M.L. 40, 283 sq.). Confess. 9, 11, 27: “Et mox ambobus: ‘Ponite’, inquit [mater mea], ‘hoc corpus ubicumque; nihil vos ejus cura conturbet; tantum illud vos rogo, ut ad Domini altare memineritis mei ubi fueritis’ ” (M.L. 32, 775). Ibid. 9, 12, 32: “Neque in eis precibus quas tibi fudimus, cum offer­ retur pro ea sacrificium pretii nostri, jam juxta sepulcrum posito cada­ vere, priusquam deponeretur, sicut illic fieri solet, nec in eis precibus ego flevi” (ibid., 777). Semi. 172, 2, 2: “Pompae funeris, agmina exsequiarum, sumptuosa diligentia sepulturae, monumentorum opulenta constructio, vivorum sunt qualiacumque solatia, non adjutoria mortuorum. Orationibus vero sanctae Ecclesiae, et sacrificio salutari, et eleemosynis, quae pro eorum spiritibus erogantur, non est dubitandum mortuos adjuvari; ut cum eis misericordius agatur a Domino, quam eorum peccata meruerunt. Hoc enim a patribus traditum, universa observat Ecclesia, ut pro eis qui in corporis et sanguinis Christi communione defuncti sunt, cum ad ipsum sacrificium loco suo commemorantur, oretur, ac pro illis quoque id offerri commemoretur. “Cum vero eorum commendandorum causa opera misericordiae cele­ brantur, quis eis dubitet suffragari, pro quibus orationes Deo non in­ aniter allegantur? Non omnino ambigendum est, ista prodesse defunc­ tis; sed talibus qui ita vixerint ante mortem, ut possint eis haec utilia esse post mortem. Nam qui sine fide quae per dilectionem operatur (Gal. v, 6), ejusque Sacramentis, de corporibus exierunt, frustra illis a suis hujusmodi pietatis impenduntur officia, cujus, dum hic essent, pig­ nore caruerunt, vel non suscipientes, vel in vacuum suscipientes Dei gratiam, et sibi non misericordiam thesaurizantes, sed iram. Non ergo mortuis nova merita comparantur, cum pro eis boni aliquid operantur sui, sed eorum praecedentibus consequentia ista redduntur. Non enim actum est. nisi cum hic viverent, ut eos haec aliquid adjuvarent, cum DE EFFICACITATE SACRIFICII MISSAE 1061 hic vivere destitissent. Et ideo istam finiens quisque vitam, nisi quod meruit in ipsa, non poterit habere post ipsam” (M.L. 38, 936 sq.). Gregorius M., ut dictum est supra (p. 890), in suis Dialogis et Epistolis, peculiariter insistit in hac doctrina de efficacitate sacrificii pro defunctis. ART. 50. Utrum Propria Et Intrinseca Efficacitas Sacrificii Missae Proveniat Unice Ex Parte Christi, Seu Ex Valore Victimae Oblatae, Ex Dignitate Principalis Offerentis Et Ex Dispositione Interioris Affectus Quo Ipse Movetur. STATUS QUAESTIONIS Agitur de fine missae in ordine executionis, et primo secundum ejus efficacitatem, consideratam quidem quoad ejus causam moralem. Quaestio est de causa propriae et intrinsecae efficacitatis missae, considerata nempe missa jormalitcr ut sacrificio, nam si consideretur prout aliunde est opus quoddam impetratorium (oratio), meritorium et satisfactorium tum ex parte Ecclesiae, tum ex parte celebrantis et as­ sistentium. manifestum est eius efficacitatem pendere et mensurari ex istorum dignitate et dispositionibus. PARS NEGATIVA ct PARS AFFIRMATIVA Generatim theologi dicunt efficacitatem missae pendere, praeterquam ex valore victimae, ex dignitate triplicis offerentis, i.e. Christi, Eccle­ siae et sacerdotis cum assistentibus. Attamen ex modo quo id explicant apparet eos generatim docere quod efficacitas missae, formaliter in ra­ tione sacrificii, dependet ex dignitate solius offerentis principalis, i.e. Christi. Nam efficaciam ex parte Christi vocant ex opere operato, es­ sentialem et primariam, efficaciam vero ex parte Ecclesiae et sacerdotis atque assistentium vocant ex opere operantis, accidentalem et secun­ dariam, eamque assimilant efficacitati cuiuslibet operis impetrativi. meritorii et satisfactorii. Nonnisi quidam theologi, inter illos praecipue qui dicunt non Chris­ tum sed Ecclesiam esse proprie dictum et actualem offerentem hujus sacrificii, repetunt ejus intrinsecam efficacitatem ex dignitate Ecclesiae ofierentis. Ita Scotus, Biol, Fagundez, De la Taille et D’Alès. Scotus, post verba citata in art. 48 (p. 1036), habet: “Sic ergo patet, quod Eucharistia oblata acceptatur non ratione voluntatis 1062 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Christi ut immediate offerentis; ratione ergo voluntatis Ecclesiae gene­ ralis: illa autem habet rationem meriti finitam”. Biel: “Quamvis . . . sacerdos malus sit, neque in se habeat ut sacri­ ficium possit Deo placere, ab eoque in ordine ad spiritualia bona con­ ferenda acceptari; quia tamen nuncius et procurator est Ecclesiae Deo dilectae in hac oblatione, quae ex officio sibi incumbit, respicit Deus ad Ecclesiam principaliter offerentem et petentem, non obstante malitia nuncii offerentis. Et si per impossibile in Ecclesia tota militante nullus esset Deo acceptus, obsecratio hujus sacrificii nihil a Deo impetraret in ratione oblationis: quia sic nullus esset in Ecclesia offerens et petens sibi gratus, unde oblatio illa posset esse sibi grata, placita et accepta, in quantum oblatio sacrificii efficaciam habet ex merito Ecclesiae offe­ rentis” (Sacri canonis missae tum mystica tum literalis expositio, lect. 27). Fagundez: “Fructus missae ex opere operato respondens toti Eccle­ siae offerenti, accrescit vel decrescit accidentaliter juxta majorem vel minorem numerum justorum offerentium in Ecclesia militante pro va­ rietate temporis exsistentium, et juxta majorem vel minorem sancti­ tatem illorum; crescit enim valor ille accidentaliter ex meliori disposi­ tione totius Ecclesiae offerentis” (Tractatus in quinque Ecclesiae praecepta, praecept. 1,1. 3, c. 6, n. 20, Lugduni, 1632, p. 149). De la Taille: “Manet semper respectu omnis sacrificii intra Eccle­ siam oblati, deficiente quavis alia particulari, communis tamen devotio Ecclesiae, qua commendatur semper sacrificii oblatio, et acceptabilitas in tuto collocatur. Immo, sicut universalior, ita principalior est influxus ille totius Ecclesiae, cujus ceteri quicumque offerunt (ut ministri vel administri) organa vel membra censentur. Et inde est, quod perditis­ simi etiam sacerdotis sacrificium acceptabile est apud Deum. . . “Oblata ex parte Ecclesiae, missa omnis actu est propitiatoria ex opere operato secundum proportionem quamdam ad praesentis Eccle­ siae catholicae habitualem devotionem. Habitualis autem Ecclesiae de­ votio non est augmenti aut decrementi impatiens. Nunquam sane eva­ nescet, cum Ecclesia, Spiritum quem accepit, sanctitatis nunquam sit amissura: sed tamen potest aliis temporibus esse minor, aliis major. Quo autem erit major, eo erit Ecclesiae oblatio acceptabilior; et fruc­ tus ex opere operato sacrificii crescet pro crescente Ecclesiae sancti­ tate” (Mysterium Fidei, elue. 26, Parisiis, 1931, p. 330 sq.). D’Alès: “Omne Sacrificium eucharisticum offertur nomine Ecclesiae catholicae, cui administratio illius Sacrificii mandata est. Ergo omnis Sacrificii eucharistici fructus, et quidem primarius, respondet devotioni Ecclesiae catholicae” (De S. Euch., Parisiis, 1929, p. 135). DE EFFICACITATE SACRIFICII MISSAE 1063 CONCLUSIO affirmativa Probatur. Propria et intrinseca efficacitas omnis oblationis ex tribus dependet, scilicet: Primo, ex valore rei oblatae. Nam, supposito eodem offerente eodemque ipsius affectu, acceptabilior et efficacior est oblatio pretiosioris rei, puta aureae quam argenteae. Secundo ac magis, ex dignitate offerentis. Nam eo acceptabilior est oblatio eiusdem rei quo a digniori offerente procedit; imo acceptabilius est donum acceptum a digniori persona quam res pretiosior oblata ab inferiori, saltem ubi non parva intercedit inter offerentes distantia dig­ nitatis, uti inter regem et communem ministrum. Tertio et praecipue, ex dispositione interioris affectus quo donum offertur. Exterior enim oblatio fit quasi in signum interioris donationis animi. Unde, sive consideretur idem offerens et eadem res oblata, sive comparentur diversi offerentes et res oblatae, eo acceptabilior est obla­ tio quo ex intensiori affectu procedit (cf. Gen. 4, 4; Mare. 12, 42-44; Luc. 21, 1-4; S. Thomam, In Psal. 19; 3 p., q. 79, a. 5). Jamvero in missa, prout est sacrificium, solus Christus est proprie et directe tum res oblata seu victima (cf. art. 47, p. 1031), tum offerens seu principalis minister (cf. art. 48, p. 1040), eiusque interior affectus (seu internum sacrificium quo supremum Patris dominium in suam humanitatem agnoscit et adorat) est id quod vivificat et dignificat ex­ ternum hoc sacrificium. Confirmatur ex eo quod Cone. Trid. in cap. 2 (cit. in p. 846) non in alia ratione fundet vim propitiatoriam missae quam in eo quod in hoc sacrificio Christus immolatur, et Leo XIII (cit. in p. 918) signanter dicat: “Hujus sacrificii efficientia, sive ad impetrandum sive ad expian­ dum, ex morte Christi tota fuit”. Nec valet opponere etiam Ecclesiam esse tum rem oblatam (ut cor­ pus mysticum) tum offerentem huius sacrificii. Nam Ecclesia in ratione rei oblatae se habet tantum indirecte et concomitanter (cf. art. 47, p. 1031), in ratione vero offerentis se habet quidem directe, sed instrumentaliter et ministerialiter. X’alor autem moralis rei oblatae tota pendet a dignitate principalis offerentis, cum conditio instrumenti directe et per se non influat in actionem principalis agentis, a quo provenit quidquid virtutis tam physicae quam moralis in instrumento reperitur; sic donum regis, sive fiat directe a rege, sive mediante legato, est eiusdem valoris et acceptabilitatis. Inde tamen nequaquam negatur quod essentiali et proprie dictae effi­ 1064 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE cacitati missae in ratione sacrificii accedat concomitanter efficacitas, eaque validissima, secundum rationem operis impetratorii (orationis), meritorii et satisfactorii, ex parte Ecclesiae, sacerdotis et fidelium prae­ cipue assistentium sacrificio. Offert enim Ecclesia, una cum corpore Christi ac concomitanti obla­ tione, dirigitque ad eosdem fines ad quos hostia sancta dirigitur, seipsam totam, seu omnes orationes, merita et satisfactiones fidelium, ut sic occasione sacrificii maxime exerceatur communio sanctorum, seu com­ municatio spiritualium bonorum inter membra corporis mystici. Sacerdos etiam et fideles (praecipue assistentes) personale opus impetratorium, meritorium et satisfactorium agunt in missae celebratione vel auditione, ex quo extrinseca efficacitas missae non parum augetur. Illud tamen intercedit discrimen inter Ecclesiam et sacerdotem offe­ rentes, quod Ecclesia, non vero sacerdos, necessario addit sacrificio Christi opus suum operantis impetratorium, meritorium et satisfacto­ rium, cum ipsa sit indefectibiliter sancta sponsa Christi. Ad rem faciunt haec verba S. Thomae, q. 82, a. 6: “In missa duo est considerare, scilicet ipsum sacramentum [i.e. sac­ rificium], quod est principale, et orationes quae in missa fiunt pro vivis et mortuis. Quantum ergo ad sacramentum, non minus valet missa sacerdotis mali quam boni, quia utrobique idem conficitur sacramentum. “Oratio etiam quae fit in missa potest considerari dupliciter: uno modo inquantum habet efficaciam ex devotione sacerdotis orantis, et sic non est dubium quod missa melioris sacerdotis magis est fructuosa, alio modo inquantum oratio in missa profertur a sacerdote in persona totius Ecclesiae, cujus sacerdos est minister; quod quidem ministerium etiam in peccatoribus manet, sicut supra dictum est (art. praec.) de ministerio Christi. “Unde etiam quantum ad hoc est fructuosa non solum oratio sacer­ dotis peccatoris in missa, sed etiam omnes ejus orationes quas facit in ecclesiasticis officiis, in quibus gerit personam Ecclesiae; licet orationes ejus privatae non sint fructuosae, secundum illud Prov. xxviii, vers. 9: ‘Qui declinat aures suas, ne audiat legem, oratio ejus erit exeerabilis’.” ART. 51. Utrum Sacrificium Missae Habeat Efficaciam Ex Opere Operato Et Infallibiliter. STATUS QUAESTIONIS Agitur de efficacitate missae quoad eius modum. DE EFFICACITATE SACRIFICII MISSAE 1065 Haec efficacitas consideratur tantum ex parte victimae et principalis offerentis, seu Christi, non vero ex parte Ecclesiae, sacerdotis et fide­ lium, tum quia, ut dictum est in art. praec., efficacitas ex parte Ecclesiae est concomitans et extrinseca sacrificio qua tali, tum quia ipsa est manifeste ex opere operantis (ipsius Ecclesiae, vel sacerdotis, vel pri­ vati fidelis) ; nec inde juvat cum quibusdam auctoribus (ut Franzelin, Diekamp, Michel) efficacitatem ex parte solius Ecclesiae relate ad effi­ cacitatem ex parte sacerdotis et fidelium vocare quasi ex opere operato vel eam assimilare efficacitati sacramentalium. Quaestio de efficacitate sacrificii proprius ac strictius ponitur quoad effectus qui respiciunt hominem, i.e. fructum impetratorium et propi­ tiatorium, nam effectus latreuticus sequitur necessario et immediate ex ipsa natura sacrificii, cum sit ejus primarius finis, et effectus eucharisticus fere immediate consequitur. Propria efficacitas missae in ratione sacrificii differt ab efficacitate sacramenti ex eo quod haec est immediata et per modum efficientiae, cum sacramentum sit directe institutum ad causandum spiritualem effectum, illa vero est mediata et per modum impetrationis, cum sacri­ ficium directe ordinetur non ad causandum spiritualem effectum, sed ad significandam interiorem agnitionem divini dominii indeque ad ho­ norem Deo praebendum.44 Exinde sequitur quod efficacitas sacrificii in genere est primario et directe efficacitas ex opere operantis, quatenus oblatio tantum valet movere Deum ad elargiendos spirituales effectus quanta est acceptabilitas ipsius offerentis eiusque dispositionum. Attamen consequenter et indirecte sacrificium unius potest habere efficaciam ex opere operato relate ad alios homines si tantae sit acceptabilitatis coram Deo, ut uni­ ce intuitu illius acceptabilitatis et abstrahendo ab acceptabilitate alio­ rum hominum Deus moveatur ad effectus spirituales (vel cum spiri­ tualibus connexos) istis elargiendos. Sensus ergo quaestionis, in textu articuli propositae, est utrum sacri­ ficium missae, ratione valoris victimae oblatae et dignitatis Christi offerentis, tantae sit acceptabilitatis coram Deo, ut, intuitu illius et abstrahendo a dignitate et dispositionibus Ecclesiae, sacerdotis ac fidelium offerentium, efficaciam habeat ipso facto, seu ex opere operato et infallibiliter. PARS NEGATIVA ct PARS AFFIRMATIVA In hac duplici quaestione de efficacia, tum ex opere operato tum in"Cf. supra, p. 827; De la Taille, Mysterium Fidei, Parisiis, 1931, p. 320 sq. 1066 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE fallibili, aliquis observatur dissensus inter theologos, partim de vocibus, partim de re. Primo enim, aliqui (et quidem communius) distinguunt efficacita­ tem ex opere operato ab efficacitate infallibili et, admissa priori, negant alteram, saltem partialiter, alii vero utramque efficacitatem tanquam unam considerant (ita Suarez, Franzelin, Hugori), adeoque utramque admittunt vel reiciunt, saltem partialiter. Secundo, quoad efficacitatem ex opere operato, aliqui (et quidem communius) eam admittunt; alii vero eam negant saltem quoad ali­ quem effectum, maxime quoad impetratorium (ita Suarez eam admittit quoad effectum satisfactorium, negat vero quoad ceteros effectus); alii tandem dicunt hanc esse quaestionem de verbis. Ceterum omnes admittunt hanc efficaciam ex opere operato nullo modo esse physicam sed tantum ordinis moralis. Ad rem Salmanticenses: “Pro sententia deferente huic sacrificio causalitatem physicam unum tantum vidimus Nugnum in praes, dub. 2, de effectibus hujus sacrificii. Cujus opinio potest probari primo: quia. . . Sed praedictae sententiae, licet probabilitatem aliquam habeat, non subscribimus: quia nullum solidum fundamentum nobis occurrit, ut asseramus rem ex sola Dei voluntate pendentem, quae circa hujusmodi causalitatem physicam minime revelatur. Contraria etiam sententia est communis non solum apud eos, qui talem causalitatem sacramentis negant, sed etiam apud patronos illius”.43 Tertio, quoad efficacitatem infallibilem, quidam videntur eam ad­ mittere quoad omnes effectus qui causantur ex opere operato; alii eam admittunt quoad aliquem effectum (satisfactorium, praecipue pro de­ functis), negant vero quoad alios effectus (propitiatorium pro peccatis et impetratorium); alii vario modo distinguere conantur. In qua re saepe est mera quaestio de modo dicendi vel considerandi. Specimen harum differentiarum invenies praecipue apud auctores modernos, uti Franzelin, Billot, Hugon, Michel, Hervé. CONCLUSIO Sacrificium missae habet efficaciam ex opere operato et infallibiliter. Probatur prima pars: MISSA HABET EFFICACIAM EX OPERE OPERATO. 1. Id continetur aequivalenter in cap. 2 Cone. Tridentini (cit. in p. 846), totam vim hujus sacrificii refundentis in rem oblatam et in “ De Euch., disp. 13, dub. 5, § 5, n. 92, Parisiis, 1882, p. 828 sq. DE EFFICACITATE SACRIFICII MISSAE 1067 principalem offerentem, nulla quidem facta mentione influxus cuius­ libet ex parte dispositionis Ecclesiae vel sacerdotis. Imo in cap. 1 Concilium hunc influxum indirecte excludit, inquiens: “Haec quidem illa ‘munda oblatio’ est, quae nulla indignitate aut malitia offerentium inquinari potest, quam Dominus per Malachiam ... ‘in omni loco mundam offerendam’ praedixit”. 2. Id patet ex ipso Malachia, 1, 11, a Tridentino citato et explicato. 3. Id sequitur ex statutis in art. praec. Si enim efficacitas missae relate ad nos provenit ex sola dignitate victimae et principalis offeren­ tis, seu ex aliqua causa nobis extrinseca, nihil obstat quominus haec efficacitas dicatur esse ex opere operato. Ipsa enim res oblata, seu corpus Christi, habet secundum se valorem acceptabilitatis coram Deo, ipsa etiam dignitas personae Christi, eiusque dispositiones, quamvis reducantur ad opus operantis ex parte ipsius Christi, tamen relate ad nos qui effectus percipimus sunt aliquid extrinsecum et objectivum, adeoque influens ex opere operato. 4. Id firmatur auctoritate S. Thomae scribentis in Suppi., q. 71. a. 6, ad 4: “Suffragia ex duobus valent, scilicet ex opere operante, et ex opere operato: et dico opus operatum non solum Ecclesiae sacramentum, sed effectum accidentem ex operatione; sicut ex collatione eleemosynarum consequitur pauperum relevatio, et eorum oratio pro defuncto ad Deum. Similiter opus operans potest accipi vel ex parte principalis agentis, vel ex parte exequentis. Dico ergo quod quam cito moriens disponit aliqua suffragia sibi fieri, praemium suffragiorum plene conse­ quitur, ante etiam quam fiant, quantum ad efficaciam suffragii, quae erat ex opere operante principalis agentis; sed quantum ad efficaciam suffragiorum, quae est ex opere operato, vel ex opere operante exe­ quentis, non consequitur fructum, antequam suffragia fiant”. Probatur secunda pars: LIBILITER. MISSA HABET EFFICACIAM IXFAL- 1. Cone. Trid., cap. 2 et can. 3, absque ulla distinctione vel condi­ tional! appositione pronuntiat sacrificium missae esse propitiatorium et impetratorium. 2. Causa infallibilis appellat effectum infallibiliter. Valor autem victimae et dignitas principalis offerentis, quae est causa efficacitatis missae, sunt quid infallibile, seu indefectibilem acceptabilitatem habent coram Deo. 3. De ratione efficacitatis ex opere operato est ut importet, quantum 1068 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE est de se et nisi sit extrinsecum impedimentum, infallibilem nexum inter causam et effectum, ut patet et generali doctrina de efficacitate sacramentorum ex opere operato. Unde inconsequenter agunt quidam theologi qui, admissa efficacitate missae ex opere operato, negant nihilominus ejus infallibilitatem. Ad rem apte Suarez: “[Effectus] dicetur conferri ex opere operato, si ex vi sacrificii, ultra meritum et satisfactionem operantis, infallibiliter conferatur non ponentibus obicem” (Disp. 79, sect. 1, n. 3). Hugon: “Conveniunt [theologi] Missae efficaciam . . . esse ex opere operato. . . Efficacia quae provenit a Missa, quatenus est sacrificium, est penitus injallibilis. “Sic Missa semper et infallibiliter remittit aliquam poenam in hoc mundo justis qui non ponunt obicem, et semper etiam aliquam poenam in purgatorio, licet non semper respectu animae pro qua offertur. . . Isti quippe effectus sunt immediati semperque vi sacrificii intrinseca producuntur. “In effectibus autem qui liberam nostram cooperationem requirunt, ut conversio, perseverantia finalis, etc., aliquid semper obtinetur, licet ultimum intentum possit deficere. Sic Missa impetrat infallibiliter auxilia supernaturalia, illuminationes et inspirationes, seu gratias actu­ ales quibus homo potest ad justificationem pervenire et in adepta sanctitate perseverare; et, si ultimus effectus desit, id provenit ex defectibilitate liberi arbitrii, cujus cooperatio non fuit adhibita, at non ex defectu virtutis in sacrificio, quod est semper Deo gratum semperque propitiatorium et impetratorium ac fons gratiarum inexhaustus.”40 Franzelin: “Quaeritur, utrum impetratio haec dici debeat ex opere operato, circa quod videtur diversitas sententiarum esse potius in modo loquendi, quam in re ipsa. Sacrificium, quatenus a Christo sacerdote principe per sacerdotes ministros offertur, habet vim impetrandi ex sese et ultra meritum hominum, qui offerunt et pro quibus offertur. Sequitur tamen communem rationem impetrationis, quae, ut sit injallibilis, requirit certas conditiones ex parte postulantis, ex parte eius pro quo postulatur, ex parte obiecti quod postulatur, atque inter has maxime ex parte obiecti debitam congruentiam cum divina provi­ dentia ac gubernatione. Quoniam in praesenti spectamus sacrificium, quatenus est a Christo interpellante pro nobis, conditiones debitae solum possunt deesse ex parte eorum pro quibus postulatur, et conse­ quenter etiam ex parte obiecti. “Quamvis ergo non sit infallibilis impetratio eius obiecti, quod est in voluntate hominum, est tamen infallibilis impetratio eius boni, quod “Tract. Dogm., v. 3, Dc Euch., q. 9, a. 3, n. 8 sq., Parisiis, 1931, p. 475 ct 477. DE EFFICACITATE SACRIFICII MISSAE 1069 est in voluntate Christi interpellantis, nisi ponatur obex ab homine; et est impetratio vi dignitatis ipsius sacrificii, non autem ab hominis merito tamquam a causa. Nulla ergo est sufficiens ratio, cur non dicatur impetratio ex opere operato.”1' ART. 52. Utrum Efficacitas Sacrificii Missae Secundum Se Et In Actu Primo Habeat Valorem Simpliciter Infinitum, Tum Intensive Tum Extensive (q. 79, a. 5, corp, et ad 3; a. 7). STATUS QUAESTIONIS Agitur de efficacitate missae quoad ejus proprietatem, seu quantita­ tem vel valorem. Adhuc autem consideratur efficacitas secundum se ac veluti in actu primo; nam efficacitas secundum applicationem et in actu secundo coincidit cum effectu ejusque quantitate, de quibus erit sermo in proximo articulo. Queritur de infinitate hujus valoris eaque simpliciter dicta. Ad cujus rei intelligentiam notandum est aliquid posse dici infinitum dupliciter, i.e. physice, et sic solus Deus est infinitus, vel moraliter. Item moraliter infinitum esse potest dupliciter: primo, secundum quod moralitas dicit habitudinem ad regulam morum, et hoc modo iterum sola actio ipsius Dei est moraliter infinita (nam bonitas moralis actionis creatae est finita sicut ipsa physica actio in qua recipitur); secundo, inquantum moralitas dicit habitudinem ad com­ mune ac prudens indicium et aestimationem, et sic aliquid creatum potest esse infinitum, quatenus nempe in omni aut saltem in uno respectu vel linea nullum habeat limitem aestimabilitatis. Item moraliter infinitum secundum prudentem aestimationem du­ plex esse potest: primo, secundum quid seu tantum secundum rati­ onem aliquam extrinsecam, et sic est infinita tum dignitas maternitatis B. Virginis tum excellentia visionis beatificae, eo quod non possint terminari ad nobilius objectum, quamvis aliunde intrinsece possint augmentum suscipere, puta per additionem gratiae vel per gradus visionis; secundo, simpliciter. Tandem simpliciter infinitum duplex esse potest: primo, quatenus vox “simpliciter” accipiatur pro “omni modo et sub omni respectu”, et sic solus Deus est simpliciter infinitus; secundo, quatenus vox “simpliciter” accipiatur pro “absolute” quamvis sub uno respectu, et sic humanitas Christi, eius operationes et sacrificium crucis sunt sim­ pliciter infinita, quia quamvis sint finita sub uno respectu, seu in sua 1 De SS. Eucharistia, thes. 32, n 2, Romae, 1932, p. 41S sq. 1070 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE entitate et proximo principio, tamen sub alio respectu, quatenus coniunguntur cum supposito Verbi, sunt absolute infinitae aestimabilitatis.48 Conspectus dictorum: Infinitum physice: Deus et divina moraliter secundum habitudinem ad regulam morum: Actiones ipsius Dei secundum habitudinem ad prudentem aestimationem infinitum secundum quid, seu secundum rationem extrinsecam: Dignitas Matemitatis B.V.; excellentia visionis beatificae, gratiae et virtutum theologicarum infinitum simpliciter omni modo et sub omni respectu: Deus et divina absolute, quamvis sub uno respectu: Humanitas Christi, operationes Christi, sacrificium crucis. Cum valor sacrificii missae nequeat esse infinitum physice, nec moraliter secundum habitudinem ad regulam morum, nec simpliciter seu omni modo, quaeritur an sit infinitum simpliciter seu absolute, quamvis sub uno respectu, non vero tantum secundum quid. Quod autem additur in titulo articuli de infinitate intensiva et exten­ siva peculiarem explanationem non indiget, nisi quod notanda est aliqua diversitas in manualibus (cf. Billot, Franzelin, Hugon, Hervé, Merkelbach) in explicando sensu horum verborum. Verbum igitur “intensive” referimus ad gradus effectus, verbum vero, “extensive” ad numerum tum effectuum tum subjectorum participantium effectus sacrificii. PARS NEGATIVA et PARS AFFIRMATIVA Plures inter antiquiores theologos negant valorem missae esse sim­ pliciter infinitum ac docent ipsum esse infinitum tantum secundum quid et extrinsece, ratione nempe rei oblatae. Ita Scotus, Biel, Soto, Bellarminus (De Missa, 1. 2, c. 4), Salmeron, Henriquez. His inter modernos accedit De la Taille qui videtur docere valorem sacrificii missae esse infinitum ex parte solius victimae, finitum vero ex parte proprie dicti offerentis qui est non Christus sed ipsa Ecclesia. “Plus confert, inquit, ad repropitiandum Deum sacrificium missae quam fert ex natura sua et conditione noster actus oblativus. . . Non quippe ex opere operantium duntaxat valet ad istum finem oblatio sacrificii, sed omnino ratione rei oblatae, qui est Christus, passionis hostia. Ideoque dicitur fructus gigni ex opere operato. Quamvis enim aliqualis, ut infra monstrabitur, requiratur actus operantis, tamen ° Cf. Salmanticenses, De Euch., disp. 13, dub. 6, § 1, n. 104 sq. ■ V* DE EFFICACITATE SACRIFICII MISSAE 1071 non illi demum coaequatur fructus, sed mirifice praestat: valorem inferente proprium re oblata, ex cujus parte nullus assignari potest propitiandi finis aut limes. Tanti nimirum est illa hostia pretii, ut omnia compenset delicta, nec ullis sit Dei beneficiis impar: siquidem oblata a Christo semel, Deo est rata atque accepta in aeternum pro dignitate ejus, qui datus est, et a quo datus: Christi dico Redemptoris. Quare omnino dicendus est infinitus valor nostri sacrificii ratione rei oblatae. Quod si igitur finiludo accedat, non accedet ex parte rei oblatae, sed aliunde. . . ‘Omnino assentiendum videtur S. Thomae, docenti (teste ipso Suarezio . . .) valorem actualem sacrificii non quidem coaequari, sed tamen proportionari ad fervorem offerentium [cf. 3 p., q. 79, a. 5; In 4 Sent., dist. 12, q. 2, a. 2, q. 3]. . . “Patet ergo, missam ex re contenta et oblata valere longe quidem supra nostrae actionis oblativae bonitatem et dignitatem propriam, attamen secundum quamdam proportionem ad ipsam, sicut sacra­ menta ex opere operato sanctificant cum proportione ad dispositiones. Adest quasi fons inexhaustus hostia passionis, scaturiens propitiatione quam quisque sibi pro suo captu admoveat exhibendam Deo tanquam suam. “Jam ergo venit quaerendum, quorumnam offerentium devotione finiri censendus sit temperarive missae valor: aliis verbis, quinam, quove gradu, veniant, quantum ad istum effectum, sub nomine offeren­ tium. Aliter enim alii computantur inter offerentes. Offert siquidem universa Ecclesia, ut saepe dictum est, et mox constabit. Offert sacerdos. . . Offerunt fideles. . . Porro horum omnium devotio et fervor concurrit ad valorem definiendum, sed non eodem modo.”*9 Sententiam affirmativam tenent communius theologi tam antiquiores quam moderni, inter quos Cajet anus (In 3 p., q. 79, a. 5), JZ. Cano, Suarez (Disp. 79, sect. 11), Vasques (Disp. 230), Baiiez, Petrus de Ledesma, Joannes a S. Thoma (Disp. 32, a. 3), Gonct, Salmanticenses (Disp. 13, dub. 6), Billuart, Billot, Hugon, Diekamp, Hervé. Plures tamen theologi, praecipue moderni, hanc quaestionem supradictis explicitis terminis non ponunt, sed eam aequivalenter in sensu affirmativo resolvunt, quatenus docent valorem missae esse infinitum ratione tum rei oblatae tum principalis offerentis. Eadem sententia aequivalenter continetur in his verbis S. Thomae, q. 79, a. 5 corp, et ad 3: “Quamvis . . . haec oblatio ex sui quantitate sufficiat ad satisfaciendum pro omni poena, tamen fit satisfactoria illis pro quibus offertur, vel etiam offerentibus secundum quantitatem suae "Mysterium Fidei, elue. 25, Parisiis, 1931, p. 322-324. 1072 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE devotionis”. “Hoc quod tollitur pars poenae, et non tota poena per hoc sacramentum, non contingit ex defectu virtutis Christi, sed ex defectu devotionis humanae.” CONCLUSIO affirmativa Probatur 1. EX IDENTITATE SACRI FICU CRUCIS ET SA­ CRIFICII MISSAE. Juxta doctrinam Traditionis, sacrificium missae est quoad substan­ tiam unum et idem cum sacrificio crucis. Atqui sacrificium crucis habet valorem simpliciter infinitum, quod nullus theologus negabit. Ergo etiam sacrificium missae habet valorem simpliciter infinitum. Dices. Hoc argumentum nimis probat. Ex conclusa enim paritate utriusque sacrificii sub ratione infiniti valoris sequeretur primo, quod sacrificium missae non deberet iterari, nam ratio quare sacrificium crucis non iteratur est quia habet infinitum valorem; secundo, quod sacrificium crucis non sit majoris valoris quam sacrificium missae, quia unum infinitum nequit esse majus alio infinito. Respondetur. 1. Negatur prima sequela. Nam efficacitas sacrificii missae convenit quidem cum efficacitate sacrificii crucis quantum ad valorem infinitum, sed differt quantum ad finem et ad modum quo comparatur ad effectum salutis; ex qua differentia sequitur quod sacrificium missae iterari pos­ sit, non vero sacrificium crucis. “Etenim sacrificium crucis habuit modum pretii universalis, ex quo licet semper hauriatur, quatenus ejus intuitu remittantur plures et plures poenae, atque conferantur majora, et majora dona; semper tamen manet idem universale pretium inexhaustum: et propterea nec opus fuit, nec oportuit, quod praedictum sacrificium repeteretur. Sacri­ ficium autem Missae licet sit infiniti valoris, ut explicuimus, nihilo­ minus non comparatur per modum pretii universalis, sed per modum causae magis particularis nempe applicantis valorem pretii sacrificii crucis ad causandum ejus effectum in his, pro quibus offertur. Porro de facto, et in actu secundo nunquam applicat totum illum valorem adaequate, nec causât totum fructum, quem de se inducere valet: sed praecise inducit effectum limitatum propter non majorem dispositi­ onem subjecti, et illum semel inducit, nempe cum applicatur. Unde conveniens est praedictum sacrificium repeti, ut multoties frequenta­ DE EFFICACITATE SACRIFICII MISSAE 1073 tum, multoties causet fructum, et sic augeatur ejusdem sacrificii effectus.”50 2. Conceditur secunda sequela et negatur supposition. Missa enim dicenda est omnino ejusdem valoris ac sacrificium crucis, cum sit idem quoad victimam, offerentem et oblationem, nec differentia quoad secun­ darium offerentem et modum oblationis est plus quam accidentalis (ita 5 al manticense s'), imo est materialis et extrinseca ipsi rationi sacrificii, juxta sententiam de essentia hujus sacrificii, statutam in art. 47, Conci. 2, p. 1016 sqq. Ceterum falsa est ratio addita “Unum infinitum nequit esse majus alio infinito”; unde etiam si concederetur sacrificium missae esse in­ ferius sacrificio crucis, non inde sequeretur missam non habere infini­ tum valorem. Ad rem Salmanticenses: “Licet ex duobus infinitis simpliciter ne­ queat unum esse majus alio quantitative, sive quantum ad carentiam terminorum; nihilominus potest unum excedere aliud qualitative, sive ratione materiae, in qua utriusque infinitas invenitur. Sicut si daretur infinitum aurum, et infinitum ferrum: non esset majus unum, quam aliud in quantitate, sive in habendo terminum; et nihilominus infini­ tum aurum esset majus, hoc est, melius, aut dignius, quam infinitum ferrum. Quo etiam modo valor satisfactionis Christi est major, quam gravitas offensae peccati mortalis; licet conveniant in habendo infini­ tatem simpliciter. . . Unde quamvis in praedicto sensu concederetur valor sacrificii Missae, non inde colligeretur hunc non esse absolute infinitum sed argueretur tale infinitum esse inferioris qualitatis.”51 Probatur 2. EX RATIONE OBLATIONIS CHRISTI (qua etiam ostenditur fundamentum praecedentis argumenti). In missa non solum offertur corpus Christi sed offertur ab ipso Christo, ita ut victima sit Christus, offerens principalis sit Christus. actus oblationis tam externus quam internus sit actio Christi. Jamvero corpus Christi est infiniti valoris, persona Christi offerentis est infinitae dignitatis, actio oblationis utpote procedens a supposito Verbi, tan­ quam a principio remoto, est infinitae aestimabilitatis. Ergo valor missae est undequaque infinitus, et quidem non tantum secundum quid seu ex parte rei oblatae, sed etiam simpliciter, seu ex intrinseca ratione actionis procedentis a supposito divino, quamvis non sit infinitus simpliciter et sub omni respectu, eo quod talis actio non procedat ab ipsa essentia divina. M Salmanticenses, De Euch., disp, 13, dub. 6, §3, n. 117, Parisiis, 1S82, p. 848 sq. ” L. c., p. 849. 1074 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Dices 1. B. Virgo obtulit puerum Jesum in templo, nec tamen ejus oblatio fuit infiniti valoris nisi secundum quid seu ex parte rei oblatae. Rcsp. Dignitas Christi offerentis ejusque actio oblativa sunt digni­ tatis simpliciter infinitae in esse moris, quod nequit dici de dignitate personae et actionis B. Virginis. Dices 2. In sacrificio eucharistico proprie dictus et actualis offerens (ita De la Taille) vel saltem immediatus offerens (ita alii) est sacerdos humanus; ergo missa nequit habere infinitum valorem. Rcsp. Christus est etiam, imo principaliter, actualis offerens missae, ut ostensum est in art. 48 contra De la Taille; ex hoc autem quod sacerdos humanus sit immediatus offerens sequeretur tantum quod valor missae non sit simpliciter infinitus ex omni capite, non vero quod non sit infinitus simpliciter et absolute ex uno ac principali capite, scilicet ex parte Christi offerentis. Ceterum, ut dictum est in art. 50, efficacitas proveniens huic sacrificio ex sacerdote humano est tantum extrinseca et concomitans, cum sacerdos sit merus minister et instrumentum. Instes. Christus concurrit tantum remote et extrinsece ad oblati­ onem, quae fit immediate a sacerdote humano. Unde ex Christo offe­ rente missa nequit habere ad summum nisi valorem infinitum secundum quid, provenientem nempe ab aliquo extrinseco connotato. Rcsp. Juxta Cone. Trid. (cap. 2: “Idem nunc offerens sacerdotum ministerio”) Christus est principalis offerens oblationis eucharisticae; ergo non se habet tantum ut aliquid extrinsece connotatum relate ad hanc oblationem, sed est essentialis ejus causa, quomodolibet tandem id explicetur, etiam nempe in sententia De la Taille et aliorum (im­ pugnata in art. 48) qui dicunt Christum esse offerentem eo sensu quod hoc sacrificium instituerit et sacerdotibus offerendi potestatem contulerit. Ceterum Christus est etiam actualis et formalis offerens hujus sacri­ ficii (ut probatum est ibidem); ex quo directius patet ipsum nequa­ quam se habere extrinsece et connotative in hac oblatione et hanc ab ipso accipere valorem simpliciter infinitum. Probatur 3. EX RATIONE A POSTERIORI, SEU EX IPSA IN­ FINITATE EFFECTUS MISSAE. Efficacitas sacrificii missae in actu secundo seu ex parte effectus est simpliciter infinita; nam, quamvis de facto non producat infinitos effectus quia effectus creati nec extensive nec intensive infiniti esse possunt, tamen potest plures et majores sine limite producere effectus, DE EFFICACITATE SACRIFICII MISSAE 1075 ita ut nunquam sit assignabilis numeri vel intensitatis limes ultra quem efficacitas missae extendi non possit. Ergo etiam ejus efficacitas in actu primo, seu valor, est simpliciter infinitus, cum nequeat efficacitas in actu secundo major esse effi­ cacitate in actu primo, sicut nequit effectus major esse sua causa. Confirmatur haec ratio ex paritate cum infinitate divinae potentiae. “Licet [enim] impossibile sit dari aliquid creatum, quod sit actu simpliciter infinitum; cum haec infinitas creaturae repugnet ex parte facti: nihilominus quia virtus Dei absque ulla sui additione, vel mu­ tatione potest producere plures, et plures creaturas perfectiores sine termino; optime concluditur talem Dei virtutem esse omnipotentem, sive simpliciter infinitam. Ergo cum tantus sit valor sacrificii Missae, ut absque sui additione possit plures, et plures effectus tam intensive, quam extensive inducere ut supra ostendimus: legitime infertur talem valorem esse absolute infinitum moraliter in ordine ad prudentem aestimationem.”52 Dices 1. Si hoc argumentum valeret, posset similiter applicari sacra­ mentis ac inferre etiam sacramenta habere valorem moralem simplici­ ter infinitum, eo quod possint plures ac majores absque limite produ­ cere effectus. Respondent quidam, ut Nugnus, concedendo rationem et negando suppositum, quod nempe sacramenta non habeant infinitum valorem. Imo Billot ex infinita virtute sacramenti arguit tanquam a pari infini­ tam efficaciam missae, inquiens: “Et confirmatur quia sacramenta omnia ut applicatoria redemptionis Christi, sunt singula in genere suo et in ordine ad finem propter quem fuerunt instituta, illimitatae vir­ tutis secundum se. Ergo et idem sentiendum de missa quia perperam sane diceretur sacrificium N.L., inferioris esse ordinis et deterioris conditionis.”53 Attamen dicendum est cum Salmanticensibus quod “ea doctrina est falsa: quia nullum intrinsecum praedicatum reperitur in sacramentis, quod sit actu infinitum moraliter, vel similem valorem, aut infinitatem fundet in ordine ad prudentem aestimationem. E contra vero se habet sacrificium Missae, quod intrinsece, et essentialiter includit oblationem, quae prout a Christo est infiniti valoris, fundatque, et meretur acceptabilitatem simpliciter infinitam”.54 Unde respondetur negando paritatem inter sacramentum et sacri­ ficium. Nam sacramentum est causa tantummodo instrumentalis (an " Salnianticcnses, Dc Euch., disp. 13, dub. 6, § 2, n. 113, Parisiis, 1SS2, p. 846. “Dc Eccl. Sacram., t. 1, thes. 56, Romae, 1014, p. 649. M Loco citato. 1076 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE physica vel moralis non refert), causa autem instrumentalis agit supra virtutem et dignitatem suam; unde ex hoc quod sacramentum possit infinitos effectus producere non recte arguitur infinita virtus in ipso sacramento sed in causa principali quae est ipse Deus. Sacrificium vero est causa principalis moralis suorum effectuum, unde ex eo quod possit infinitos producere effectus recte arguitur infinita virtus seu valor in ipso sacrificio. Dices 2. Quod assumitur in antecedente argumenti, scilicet effica­ ciam missae esse infinitam in actu secundo, non est omnino verum; nam missa applicata pro pluribus non tantum prodest singulis quantum si pro uno applicaretur. Ex quo etiam potest confici argumentum contra ipsam conclusionem, i.e. contra infinitum valorem missae; nam si valor missae esset infinitus in actu primo, esset talis etiam in actu secundo, et consequenter missa applicata pro pluribus aeque prodesset singulis ac si applicaretur pro uno. Resp. In art. seq. discutietur quaestio: an missa pro pluribus appli­ cata minus singulis prosit quam si applicetur pro uno. Ceterum etiam theologi qui affirmative respondent, nullatenus negant efficaciam mis­ sae esse infinitam in actu secundo, sed varias conantur assignare rationes praedictae limitationis fructus missae applicatae pro pluribus. Ex quo patet inepte inde confici argumentum contra infinitam effica­ ciam missae in actu secundo. ART. 53. Utrum Efficacitas Sacrificii Missae, In Actu Secundo Et Secundum Eius Applicationem, Sit Tum Intensive Tum Extensive Finita, Idque Ex Sola Ratione Dispositionis Subiecti (q. 79, a. 5; a. 7, ad 2). STATUS QUAESTIONIS Post quaestionem de efficacitate logice sequitur quaestio de operti­ bus, qui sunt ipsa efficacitas in actu secundo et secundum eius applica­ tionem, quique in hoc articulo attenduntur in communi quoad eorum limitatam rationem, in sequenti vero articulo singillatim considerabuntur. Ut observatum est in art. 51 (Stat. Quaest.), quaestio de efficacitate et effectu proprius ponitur de effectu impetratorio et propitiatorio, qui specialiter vocari solet jructus sacrificii. Ceterum nemo dubitat efficaci­ tatem latreuticam et eucharisticam missae esse etiam in actu secundo infinitam, seu per hoc sacrificium Deum obtinere infinitam laudem et gratiarum actionem, propter infinitam dignitatem victimae oblatae et principalis offerentis. DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1077 TRIPLEX ERUCTUS (impetratorius et propitiatorius) distingui solet a theologis (praecipue modernis), attento subiecto cui fructus applicatur et pro quo sacrificium offertur, fructus nempe generalis, spe­ cialis et specialissimus. Fructus GENERALIS est effectus qui ex sacrificio provenit toti Ec­ clesiae et singulis fidelibus (etiam in Purgatorio degentibus) prout sunt membra Ecclesiae offerentis. Existentia huiusmodi fructus colligitur tum ex eo quod Christus in hoc sacrificio se offert ut caput totius Ecclesiae, sui corporis mystici, adeoque in eius beneficium, tum ex eo quod Ecclesia concurrit ad hanc oblationem ut instrumentalis offerens atque naturae rerum congruum est ut offerens sit primus beneficiarius sui sacrificii. Ex quo colligitur applicationem huius fructus non requirere specialem actum intentionis ex parte ministri, sed fieri per obiectivam intentionem inclusam ex natura rei in ipsa celebratione sacrificii (cf. Hebr. 5, 3; 7, 27). Fructtis SPECIALISSIMUS (vel personalis) est effectus qui pro­ venit particularibus personis qui actualiter concurrunt ad oblationem sacrificii, sive ut immediate et proprie dicti offerentes (i.e. celebrans vel concelebrantes), sive ut improprie dicti offerentes (i.e. ministran­ tes, assistentes, stipem dantes, materiam et vasa procurantes, ut dictum est in art. 48, p. 1046 sq., et, juxta quosdam auctores, cantores chori, oblationum collectores, ostiarii atque assistentium ordinem regulantes [anglice, Ushers] ). Quoad existentiam huius fructus et intentionem ad eius applicatio­ nem requisitam, valent proportionaliter rationes assignatae quoad fructum generalem. Fructus SPECIALIS (vel ministerialis, vel medius} est distinctus effectus qui provenit dependenter a directa intentione celebrantis, cuius proinde applicatio in favorem determinatorum hominum vel finium unice pendet ab arbitrio sacerdotis, quamvis agentis ut ministri Christi et legati Ecclesiae. Existentia huiusmodi fructus constat ex ratione impletionis sacrifici­ orum A.T., quae offerebantur in favorem particularium personarum vel finium, ex antiquo usu Ecclesiae (cf. Patres citatos in art. 49, Conci., p. 1058-1061), ex communi sensu fidelium, ex documentis Ecclesiae; nam Cone. Trid. (sess. 23 De Reform., cap. 1, cit. in p. 770), Benedictus XIV (Constit. “Cum semper oblatas”, § 2) et Codex J.C. (can. 306. 315. 339. 348. 466. 475. 476) imponunt pastoribus obliga­ tionem specialiter applicandi missam pro populo sibi commisso; Codex J.C. (can. 809) loquitur de applicatione missae pro quibusve tam vivis 1078 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE quam defunctis et (can. 2262, § 2, n. 2) de applicatione pro excom­ municato eiusque conversione; Cone. Const, damnat sequentem pro­ positionem Wicleffi: “Speciales orationes, applicatae uni personae per praelatos vel religiosos, non plus prosunt eidem, quam generales, cete­ ris paribus” (Denz. 599); praecipue Pius VI contra Synodum Pisto­ riensem doctrinaliter decernit: “Doctrina synodi, qua, dum profitetur ‘credere, sacrificii oblationem extendere se ad omnes, ita tamen, ut in liturgia fieri possit specialis commemoratio aliquorum tam vivorum quam defunctorum, precando Deum peculiariter pro ipsis’, dein continuo subicit: ‘non tamen, quod credamus, in arbitrio esse sacerdotis applicare fructus sacrificii cui vult, immo damnamus hunc errorem velut magnopere offendentem iura Dei, qui solus distribuit fructus sacrificii cui vult, et secundum men­ suram, quae ipsi placet’: unde et consequenter traducit velut ‘falsam opinionem invectam in populum, quod illi, qui eleemosynam subminis­ trant sacerdoti sub conditione, quod celebret unam Missam, specialem fructum ex ea percipiant’; sic intellecta, ut, praeter peculiarem com­ memorationem et orationem, specialis ipsa oblatio seu applicatio sac­ rificii, quae fit a sacerdote, non magis prosit ceteris paribus illis, pro quibus applicatur, quam aliis quibusque; quasi nullus specialis fructus proveniret ex speciali applicatione, quam pro determinatis personis aut personarum ordinibus faciendam commendat ac praecipit Ecclesia, speciatim a pastoribus pro suis ovibus, quod velut ex divino praecepto descendens a sacra Tridentina Synodo diserte est expressum (sess. 23, c. 1 de reform.; Bened. XIV Constit. “Cum semper oblatas”, § 2): — falsa, temeraria, perniciosa, Ecclesiae iniuriosa, inducens in errorem alias damnatum in Wicleffo” (Denz. 1530). In praesenti articulo QUATUOR QUAESTIONES colliguntur: 1. An efficacitas seu effectus impetratorius et propitiatorius hujus sacrificii sit intensive et extensive finitus, seu absolute limitatus. 2. An eadem efficacitas sit etiam mensurata, seu relative limitata, ita ut de facto non tantus fructus alicui subjecto conferatur quantum ip­ sum absolute suscipere posset. 3. An ratio hujus mensurationis sit sola dispositio subjecti. 4. An haec ratio simpliciter valeat etiam cum sacrificium pro pluri­ bus applicatur, ita ut etiam fructus specialis aeque conferatur singulis ac si pro uno missa applicetur. PARS NEGATIVA ct PARS AFFIRMATIVA QUOAD PRIMAM QUAESTION EM nulla esse potest controversia inter theologos. DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1079 QUOAD SECUNDAM QUAESTIONEM nulla datur controversia propter evidentes rationes infra assignandas. QUOAD TERTIAM VERO QUAESTIONEM disputatur de ra­ tione ex qua provenit praedicta mensuratio fructus sacrificii. Quidam, ut De la Taille,™ qui volunt immediatum et formalem offerentem sacrificii esse non Christum sed Ecclesiam, consequenter docent fructum missae mensurari ex [initate et gradu devotionis Eccle­ siae, sacerdotis et fidelium offerentium. Quam sententiam sic exponit cl. theologus: “Unde dimetiendus sit valor missae a certis fidelibus oblatae, tan­ dem luculenter constat: siquidem pretium hostiae infinitum ex­ penditur secundum quamdam rationem attemperationis ad devotionem offerentium. “Et primo quidem ac principaliter, ad devotionem generalem Eccle­ siae; at secundario, et quasi cumulative, ad devotionem sacerdotis celebrantis, ad devotionem stipem dantium, denique ad devotionem adstantium (inter quos eminent ii qui ad altare ministrant). .. “Jam vero, sicut omnes illi potuerunt ad eamdem intentionem offerre, sic potuerunt ex iis alii ad aliam. Potuit idem fidelis ut stipem dans dirigere suam intentionem in unum finem, et praeterea ut adstans in alium finem. Similiter sacerdos potuit intentionem unam habere ut deferens dona oblata ... et alteram ut aequivalens adstanti. “Quibus positis, haec conclude: “1. Quanto pluribus titulis a certo fideli missa offertur pro uno eodemque, eo magis huic prodest. “2. Quo plures sunt illi, pro quibus est a certo fideli cum certa devo­ tione ex certo titulo missa oblata, eo minor ad unumquemque ipsorum pertingit fructus missae, ut ab isto fideli oblatae: siquidem tali obla­ tioni respondet fructus devotioni oblatoris proportionatus; qui proinde cum sit certae mensurae, nequit esse tantus respectu multorum quantus foret respectu unius. Si igitur idem fidelis cum eadem devotione ex eodem titulo eamdem missam, quam obtulit pro multis, obtulisset pro uno, plus huic profuisset, quam profuit singulis illorum. . . “3. Quo plures fideles adstant, eo magis, ceteris paribus, crescit valor totalis missae. Etenim tot sunt oblationes, quot sunt oblatores; nec devotio unius alterius devotioni officit; nec proinde detrahit una oblatio alteri, sed accrescit. . . “4. Ex eo solo quod Ecclesia per orbem dilatatur, non sequitur neces­ sario aut majorem aut minorem derivari ad singulos Christifideles “Mysterium Fidei, elue. 28, Parisiis, 1931, p. 349 sqq. 1080 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE fructum communem sacrificii. Nam communiter universi pro universis offerunt. Unde simul atque crescit numerus eorum a quibus offertur, etiam crescit numerus illorum pro quibus offeratur, et e converso. Quare, ceteris paribus, manet eadem pars communis fructus singulis obtingens.”50 Alii dicunt fructum missae mensurari ex voluntate Dei, qui juxta modum suae providentiae causas determinatas applicat ad determi­ natos effectus, vel cx peculiari intentione Christi, qui ad hoc ut fideles istud sacrificium frequentarent eiusque iteratam celebrationem procu­ rarent, eius fructum limitavit. Sic ergo Deus vel Christus “unamquamque missam taxavit pro tanto, puta pro centum, nec plus nec minus, ita ut valor iste possit deinde, vel uni dari, vel inter plures distribui, fere sicut summa pecuniae quae vel ex integro datur uni pauperi, vel si distribuitur, eo ipso partialiter tan­ tum et pro rata concurrentium provenit ad singulos.”57 Alii cum Billot dicunt fructum missae mensurari ex duobus, i.e. cx gradu dispositionis subjecti cui applicatur et simul ex modo quo ei ap­ plicatur per intentionem celebrantis. Ad rem Billot: “Alii vero dicunt quantitatem tam intensivam quam extensivam fructuum non limitari per antecedentem Dei taxationem, sed solum ex modo applicationis et mensura dispositionum. . . Cense­ mus ergo mensuram jructuum pendere complexive ex duobus, ita ut in paritate dispositionum ex parte recipientium, eo maior sit fructus in singulis, quo perjectius eis missa applicatur, et in paritate applicationis, eo melior quo meliores sunt dispositiones. . . De applicatione dicimus illa esse tanto meliorem, quanto minus confusa seu communis est. . . “Differt [missa a sacramentis], quatenus unus est modus applica­ tionis in sacramentis, ita ut proportio ad receptivum in eis non variet nisi secundum recipientis dispositiones; sed in sacrificio applicatio fit diversis modis, quo fit ut ex hac etiam parte proportio diversificetur. Et aliquale exemplum accipies ex calefactione solis, quam oportet ex duo­ bus mensurari: primo ex hoc quod quibusdam oblique et quibusdam ad perpendiculum, quibusdam directe et quibusdam indirecte virtus solis applicatur; deinde vero ex dispositione intrinseca singulorum subiectorum, nam alia est conductibilitas cerae, alia lapidis, alia ferri, alia cal­ cis, atque ita porro.”58 Inferius, dum solvit quaestionem de aequalitate vel inaequalitate fructus qui provenit singulis quando sacrificium offertur pro pluribus, M Mysterium Fidei, elue. 28, Parisiis, 1931, p. 349 sq. " Apud Billot, De Eccl. Sacram., t. 1, thes. 56, Romae, 1914, p. 648. “ L. c., p. 648-650. DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1081 rem clarius explicat, inquiens: “Quaestio restringitur ad applicationem illam quae ex propria electione seu voluntate sacerdotis procedit, cui etiam respondet fructus quem specialem vocant. Porro, eatenus missa oblata pro multis tantumdem valeret singulis ac si peculiariter pro unoquoque offerretur, quatenus in utraque hypothesi aeque perfecte missa posset unicuique applicari. Sed hoc videtur impossibile, nam ap­ plicatio quae tota quanta est pendet a propria intentione sacerdotis, naturam actuum humanorum sequatur necesse est. Haec est autem natura actus humani, ut quanto plura obiecta per modum unius com­ prehendit, tanto minus determinate seu minus distincte feratur in sin­ gula. Sed si pro pluribus unam missam offert sacerdos, intentio eius in tantum valet, in quantum fertur in plures per modum unius, cum uni sacrificio una totalis intentio debeat respondere.”50 Alii tandem, ut Salmanticenses et Hugon, docent fructum missae mensurari tantummodo ex gradu dispositionis subjecti. QUOAD QUARTAM QUAESTIONEM, quae directe quidem connectitur cum praecedenti sed non est cum ea confundenda, major ac peculiaris est dissensus theologorum, quorum plures fere unice de ea occupantur. Conveniunt quidem omnes applicationem missae pro pluribus non minuere in singulis fructum generalem et specialissimum; dissentiunt vero quoad quaestionem de fructu speciali, an nempe missa oblata pro pluribus aeque prosit singulis ac si pro uno applicaretur. Negant· plures antiquiores et plurimi moderni theologi, quorum argu­ menta afferemus infra sub forma objectionum quique limitationem fructus, in praedicto casu oblationis pro pluribus, repetunt generatim ex tribus prioribus causis assignatis supra in expositione tertiae quaes­ tionis (cf. De la Taille et Billot, nuper citatos). Inter hos doctores notentur Scotus (Quaest. Quodlib., q. 20. n. 20), D. Soto, Bellarmino (De Missa, 1. 1, c. 4), Suarez (Disp. 79, sect. 12, n. 7), Pasqualigo, Lugo (Disp. 19, sect. 12), Wirceburgcnses, Franze­ lin, Pcsch, Gihr, Billot, Van Noort, De la Taille, Hervé, et fere omnes theologi practici, ut Lchmkuhl, Cappello, Gasparri, Genicot, Vermeersch, Noldin, Mcrkelbach. Affirmant vero plures gravesque doctores antiquiores, praecipue inter thomistas, et pauci inter modernos. Ita Cajetanus (In 3 p., q. 79, a. 5; Opusc., t. 3, tract. 3, q. 2), Vasquez (Disp. 231, c. 3), Joannes a S. Thoma (Disp. 32, a. 3), Gonet (Disp. 11, a. 5), Salmanticenses (Disp. 13, dub. 6, § 3, n. 118 sq.), Pignatclli, Tournely, Billuart (tantum in:’L. c., p. 651. 1082 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE clinans in hanc sententiam), S. Alphonsus (Theol. Mor., 1. 6, tract. 3, n. 312) eiusque discipuli Marc et Acrtnys, Hugon, Diekamp, Ballcrini. Notetur curiosum discrimen inter duos doctores fere coaevos, nempe Billuart (t 1757) et 5. Alphonsum (t 1787), in judicando de numero patronum utriusque sententiae. Primus enim dicit: “Prima [sententia, i.e. negativa] videtur hodie communior inter recentiores, aut potius, meo saltem judicio, plerique non satis distinguunt inter utramque”; alter asserit: “Secunda sententia [i.e. affirmativa] ... a recentioribus hodie communissime recepta docet. . .” Difficultas hujus quaestionis vel ex eo patet quod generatim defen­ sores alterutriusque sententiae agnoscunt probabilitatem contrariae, et plures defensores sententiae negativae explicite fatentur sententiam positivam posse, servatis servandis (cf. infra et p. 1097), in praxim deduci, imo laudabiliter id fieri. Billuart: “Quaestio est non parum implicata. . . Pro hac sententia [affirmativa] plusquam triginta auctores tam domesticos quam extra­ neos citat Franciscus a Jes. M. Carmelita excalceatus, tract. 5 de Sac­ rificio missae cap. 3, punct. 3, dubio unico. Prima tamen videtur hodie communior inter recentiores, aut potius, meo saltem judicio, plerique non satis distinguunt inter utramque. Caeterum utraque est probabilis, et quamvis in secundam propendere videar, agnosco tamen neutram esse certam, sed quamlibet pati suas difficultates: unde pro praxi con­ sultum est, ut celebrans offerat specialiter in quantum potest et debet pro his pro quibus tenetur offerre ex justitia, pro his autem pro quibus simul offert ex charitate, pietate, amicitia, aut alio titulo gratuito, offe­ rat quantum potest.”60 S. Alphonsus: “Haec secunda sententia [i.e. affirmativa], speculative loquendo, videtur probabilior; at quia contraria adhuc est probabilis, non licet quidem sacerdoti, dum accipit stipendium ab uno, applicare missam pro illo in generali cum aliis; nisi saltem sub conditione, nempe modo ille non defraudetur.”61 Billot: “Caeterum, haec dicta sint absque praeiudicio probabilitatis sententiae oppositae, quam tenent Caietanus . . . Vasquez . . . S. Ligorius. . . De qua tamen sententia . . . non immerito forsitan diceres, videri illam minus conformem communi sensui fidelium et praxi in Ecclesia receptae.”62 Hugon: “Rationes alterius sententiae videntur validiores. . . Quid­ quid sit de probabilitate opinionum, in praxi celebrans eligat tutius, et offerat specialiter pro quibus tenetur seu in quantum debet, ac deinde, “De Euch., diss. 8, a. S, Parisiis, 1904, p. 208-211. n Theol. Moral., De Euch., n. 312, Parisiis, 1875, p. 224. c De Eccl. Sacram., t. 1, thcs. 56, Romae, 1914, p. 651. DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1083 in quantum potest, pro his omnibus quibus vult ex charitate, amicitia, pietate et quovis alio titulo gratuito sacrificium applicare. Ita communi­ ter theologi.”03 Priimmer: “Sed difficilis oritur quaestio, undenam proveniat ista li­ mitatio fructuum Missae, quae secundum se est valoris infiniti. Sunt duae sententiae. . Quaestionem autem insolutam relinquit, quam­ vis videatur cum Billuart inclinare in sententiam affirmativam. Hervé: “In praxi: Cum utraque sententia sit probabilis, sacerdos debet specialiter offerre Missam pro quibus haec petitur, sed lauda­ biliter illam applicabit, secundaria intentione et conditionate (salvo nempe jure illorum pro quibus absolute celebratur) uni vel pluribus aliis, imo pro omnibus vivis atque defunctis.”05 Fere unicus De la Taille sententiam affirmativam absolute respuit, leviter et confidenter concludens: “Unde corruit ista sententia cum suo fundamento, neque ullam nobis videtur habere probabilitatem intrinsecam.”00 I NOTA. DE SENTENTIA S. THOMAE, CAJETANI ET S. ALPHONSE S. Thornae auctoritatem appellat utraque sententia. Pro affirmativa duo invocantur textus, i.e. 3 p., q. 79, a. 7, ad 2, ubi S. Doctor ait: “Illis . . . prodest [hoc sacrificium] plus vel minus, se­ cundum modum devotionis eorum”, et praecipue ibid., a. 5 corp., ubi docet: “Quamvis . . . haec oblatio ex sui quantitate sufficiat ad satis­ faciendum pro omni poena, tamen fit satisfactoria illis pro quibus offer­ tur, vel etiam offerentibus secundum quantitatem suae devotionis, et non pro tota poena.” Ex quibus videtur S. Thomas omnino favere sententiae affirmativae, cum, loquens directe de applicatione sacrificii, non aliam assignat ra­ tionem limitationis fructus quam dispositionem eorum pro quibus offertur. Unde S. Alphonsus indubitanter scribit: “Pro hac sententia [affirmativa] clare est etiam D. Th. 3. p. q. 79. a. 5.” (1. c.). Pro negativa vero invocantur sequentes textus Supplementi tertiae partis: q. 71, a. 12: “Valent suffragia ex hoc quod per intentionem unius alteri applicantur, et sic satisfactio unius alteri computatur: et hoc modo non est dubium quin magis valeant ei pro quo fiunt; imo sic ei soli valent.” "Tract. Dogm., v. 3, Dc Euch., q. 9, a. 3, Parisiis, 1931, p. 480. "Theol. Moral., t. 3, n. 240, Friburgi Br., 1923, p. 172. “Theol. Dogm., v. 4, n. 133, Parisiis, 1937, p. 152. "Mysterium Fidei, elue. 28, Parisiis, 1931, p. 353. 1084 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Ibid., a. 13, Sed contra: “Si . . . suffragium pro multis factum valet singulis tantum ac si pro uno tantum fieret, videtur quod Ecclesia non debuit instituere ut pro aliquo fieret singulariter missa vel oratio, sed quod semper diceretur pro omnibus fidelibus defunctis, quod patet esse falsum.” Ibid., in corp.: “Si . . . consideretur valor suffragiorum, inquantum sunt satisfactiones quaedam per intentionem facientis translatae in mortuos, tunc magis valet suffragium alicui quod pro eo singulariter fit, quam quod fit pro eo communiter, et pro multis aliis; sic enim effec­ tus suffragiorum dividitur ex divina justitia inter eos pro quibus suffra­ gia fiunt.” Ibid., ad 2: “Cum pro uno missa dicitur, non est inconveniens ut pro aliis etiam orationes fiant. Non enim ad hoc dicuntur aliae orationes ut satisfactio unius suffragii determinetur ad alios principaliter, sed ut illis etiam oratio pro eis specialiter fusa prosit.” Attamen in his locis S. Doctor non loquitur directe et peculiariter de fructu sacrificii, sed de suffragiis in communi, et nominatim de oratio­ nibus et satisfactionibus, nec ceterum agit de casu quo sacrificium ap­ plicetur pluribus, de quo praecise est praesens quaestio, sed tantum de casu (qui in omni celebratione de facto contingit) quo dum missa appli­ catur pro uno simul fiant orationes pro aliis, vel, quod ad idem fere redit, de casu quo fructus sacrificii intrinsecus et ex opere operato ap­ plicetur pro uno, fructus vero extrinsecus et ex opere operantis Eccle­ siae et sacerdotis applicetur pro multis. Ad rem 5. Alphonsus: “Ubi autem dicit [S. Thomas] ; quod missa pluribus applicata, minus prodest singulis, non quidem loquitur de missa uti sacrificio, sed uti suffragio ab Ecclesia instituto, quod effec­ tum certe finitum habet, et ideo quo pluribus illud applicatur, eo minus singulis juvat; certum enim est, quod preces missae ab Ecclesia insti­ tutae magis prosunt alicui, si singulariter ei, quam si pluribus a sacer­ dote applicentur, ut patet ex conc. Constantiensi, ubi damnatus fuit hic articulus Wicleffi: ‘Speciales orationes applicatae uni personae per praelatos, vel religiosos, non plus prosunt eidem, quam generales, caeteris paribus’.”07 Unde leviter scribit Cappello: “[S. Alphonsus] hoc habet: ‘Et pro hac sententia clare est etiam D. Thomas (Summ. theol. 3, q. 79, a. 5) . . .’ Id falsum omnino est, ut perlegenti textum citatum facile patet, cum hic nullatenus sit ad rem. Mens Angelici pro opposita sen­ tentia clare eruitur tum ex comment, in IV D. 45, q. 2, a. 4, sol. 3 ad 2, tum ex Supplem. q. 71, a. 3, praesertim ad 2.”08 *T Theol. Moral., De Euch., n. 312, Parisiis, 1875, p. 223 sq. ° De Sacram., v. 1, n. 592, Taurini, 1921, p. 462, in nota. DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1085 Cajetanum (1. c.) esse primum et praecipuum patronum sententiae affirmativae passim affirmant doctores utriusque sententiae. Quidam tamen, ut Galtier et De la Taille, aliter mentem Cajetani interpretari conantur. Galtier™ (post Suarez, Disp. 79, sect. 12, et Lehtnkuhl, ed. 1898, n. 183) vult Cajetanum loqui non de fructu respondente iis pro quibus sacrificium offertur, sed iis a quibus oflertur, ac docere nequaquam fructum minui ex multiplicatione coofferentium. De la Taille, reiecta interpretatione Galtier, ait “immerito Cajetani patrocinium vindicari sententiae Vasquezii et S. Ligorii ... aut etiam concedi”. Nam “sufficientiam unius missae restringit Cajetanus ex­ presse ad casum quo plurium fidelium singuli singulas sibi missas pe­ tant.” “Minime autem tenet Cajetanus, seclusa pluralitate stipem dan­ tium, posse vel erogatorem vel sacerdotem efficere sua sola voluntate, ut sacrificium, ad salutem plurium oblatum, tantum unicuique profi­ ciat, quantum, oblatum ad salutem unius, huic proficeret. Immo tenet contrarium”.70 Igitur, juxta De la Taille, Cajetanus docet tantummodo quod si plures fideles offerunt plura stipendia (singuli singulum) pro pluribus intentionibus et sacerdos celebret unam tantum missam; valor hujus missae tantum crescit ut correspondeat valori plurium missarum (tot nempe missarum quot stipendia oblata fuerint) in beneficium unius­ cujusque ex supradictis intentionibus, ac si pro unaquaque intentione tot missae applicarentur; cujus ratio est quia valor missae crescit ac multiplicatur pro augmento et multiplicatione devotionum eorum qui per stipendium procurant celebrationem missae. In omni vero alio casu, in quo unicus sit oblator (unius vel plurium stipendiorum), fructus unius sacrificii oblati pro pluribus, non crescit sed e contrario dividitur inter plures. De sententia S. Alphonsi in sua Theologia Morali, seu in suo prin­ cipali ac doctrinali opere, nemo est qui dubitet, cum in verbis supracitatis explicite dicat sententiam affirmativam sibi videri probabiliorem. Gaudé, in nota apposita ad n. 312 editionis romanae a. 1909. obser­ vat: “Postea tamen [S. Alphonsus], anno scilicet 1769, tum in opus­ culo ‘De Caeremoniis Missae’, part. 3, ‘De abusibus in accipiendis Missis’, n. 26-28, tum ‘in Trid.’, Sess. XXII, n. 22, S. Doctor commu­ niorem vocavit et propugnavit priorem opinionem”. Ad haec tamen nimis festinanter ac confidenter addit Cappello: “At postea, mutato consilio, [S. Alphonsus] in libris asceticis doctrinam a ° La Messe en secunde intention, in Nouvelle Revue Thcologique, févr., 1907, p. 84. Mysterium Fidei, elue. 28, Parisiis, 1931, p. 354. 352. 351. 10S6 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE nobis enunciatam tenet ac propugnat. Cumam auctores vix non omnes, etiam recentes (Scavini, Gury, D’Annibale, Marc, Sabetti, Génicot, Bucceroni, Gasparri, Dumas, Pighi), id silentio praetereundum existi­ marunt? Dolendum profecto est, quod auctoritas S. Alphonsi in sensum oppositum allegetur.”71 CONCLUSIO Conclusio 1. Efficacitas, scu effectus impctratorius et propitiatorius sacri­ ficii missae, est intensive et extensive finitus, seu absolute limitatus. Probatur. Nam homo est in se finitus; unde est absolute incapax boni inten­ sive infiniti. Item, actualis numerus hominum est necessario finitus; unde fructus sacrificii nequit esse extensive infinitus. Item, poena ae­ terna, iam damnatis inflicta, nequit de facto eis remitti; unde fructus missae etiam ex parte numeri bonorum supernaturalium est absolute finitus. Conclusio 2. Praedictus fructus missae est etiam mensuratus, seu relative limitatus, ita ut de facto non tantus fructus alicui subiecto conferatur, quan­ tum ipsum absolute suscipere posset. Probatur. 1. Ex praxi Ecclesiae et sensu fidelium. Praxis Ecclesiae est iterandi applicationem sacrificii, seu plura sac­ rificia applicandi, tum pro diversis singillatim personis, tum pro eadem persona, tum ad eundem effectum consequendum. Si autem fructus missae non esset mensuratus, frustra applicatio iteraretur, cum una missa sufficeret ad benefaciendum simul omnibus hominibus, ad eva­ cuandum Purgatorium, ad complendum unum hominem omni bono, ad perfecte obtinendum singularem aliquem effectum. Sensus quoque fidelium est sibi majorem fructum provenire ex repe­ tita missae applicatione. 2. A paritate cum sacrificio crucis. Sacrificium crucis, quamvis sit infinitae efficacitatis, habet tamen effectum mensuratum, juxta subordinata media salutis a Deo instituta et juxta subiectivas hominum dispositiones; eius enim effectus appli” L. c., p. 462. DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1087 catur varia ratione per sacramenta, merita, satisfactiones et orationes. Λ pari ergo et a fortiori mensuratur effectus missae. 3. Ex paritate cum sacramentis. Etiam sacramenta suam habent infinitam efficacitatem (quamvis al­ terius generis ab ea quae competit sacrificio missae) et tamen semper limitatum effectum producunt, ratione limitatae dispositionis subiecti. Ergo a pari oportet ut fructus sacrificii sit mensuratus ex parte disposi­ tionum subiecti. Nec valet opponere aliam esse rationem sacramenti, quae consistit in recipiendo a Deo, aliam vero rationem sacrificii, quae consistit non in recipiendo sed in offerendo. Nam haec differentia respicit quidem es­ sentiam sacramenti et sacrificii sed impertinenter hic invocatur; quo­ niam, supposito quod tum sacramentum tum sacrificium habeant effi­ caciam (undenam hanc habeant non refert), dicimus quod simili modo eam exercere debeant quod attinet ad rationem mensurationis fructus. 4. A paritate cum modo agendi causarum naturalium, cui divina Providentia accommodat influxum causarum supernaturalium. Causa enim naturalis non exerit totam suam virtutem in actu se­ cundo omni modo quo absolute potest, sed juxta conditiones et dispo­ sitiones subiectorum, ut patet ex virtute solis magis vel minus illumi­ nante et calefaciente (cf. Billot, cit. in p. 1080). Similiter ergo virtus sacrificii vario modo ab extrinseco limitatur. Conclusio 3. Unica ratio mensurationis fructus sacrificii est dispositio subiecti cui eius efficacia applicatur. Probatur. Quod dispositio subiecti sit ratio talis mensurationis, sequitur ex pa­ ritate cum sacramentis et causis naturalibus, ut dictum est in Conci, praec. Quod ea sit unica ratio sequitur ex eo quod nulla alia causa conve­ nienter assignari potest, ut ostenditur per exclusionem trium rationum ab adversariis invocatarum. Primo enim, fructus missae mensurari non potest cx devotione offe­ rentium, i.e. Ecclesiae, sacerdotis et fidelium, quia hi sunt offerens instrumentalis a quo non pendet intrinseca efficacitas sacrificii, ut dictum est in art. 50 (p. 1063); ex parte autem Christi principalis offerentis haec efficacitas est absque ulla mensura. Secundo, fructum missae mensurari cx voluntate Dei vel Christi ar­ bitrarie asseritur nec ex ulla ratione deduci potest, quinimmo id nulla­ 1088 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE tenus esset consentaneum modo agendi divinae Providentiae, quae, ut apparet ex influxu causarum naturalium, sacramentorum et ipsius sac­ rificii crucis, non arbitrarie aut violenter impedit vel taxat effectum causarum secundarum, sed eas movet secundum ipsarum naturam et virtutem, ita ut causa infinitae virtutis procedat modo illimitato ad attingendos suos effectus. Tertio, fructus missae nequit mensurari ex modo quo ab offerente secundario applicatur, seu ex intentione praecipue ipsius sacerdotis,Uxn\ quia intentio sacerdotis, ut distincta ab intentione Christi et Ecclesiae, habet tantum partialem influxum in hac applicatione, applicat enim tantummodo fructum specialem, tum praecipue quia intentio cuiuslibet offerentis se habet tantum ut conditio existentiae, qua nempe posita, sacrificium exerit connaturalem et illimitatam suam virtutem. Ad rem Salnianticenses: “Pertinet ... ad intentionem sacerdotis extensio sacrificii ad has, et illas personas, pro quibus specialiter applicat: sed hac extensione, aut designatione supposita, sacrificium influit non quidem juxta mensuram, vel quantitatem intentionis sacer­ dotis, sed juxta suam virtutem, quam de se habet, et secundum disposi­ tionem eorum, in quibus causât effectum. Et hinc provenit, quod licet hic sacrificii effectus dependeat ab applicatione sacerdotis sicut a con­ ditione: nihilominus ab hac parte non limitetur: quia talis applicatio non se habet sicut approximatio agentis ad passum (unde in naturali­ bus contingere solet, quod agens propter majorem, aut minorem approximationem plus, vel minus causet) sed comparatur per modum purae designationis: quippe in his supernaturalibus, et moralibus nulla altera approximatio necessaria est.”72 S. Thomas, q. 79, a. 5 et a. 7, ad 2 (supra cit., p. 1083), non aliam assignat rationem mensurationis effectus sacrificii quam dispositionem subiecti. Nota. De qualitate dispositionis ex qua jructus missae mensuratur. “De dispositionibus . . ., primo quidem animadvertimus quod aliud est generaliter adstruere mensuram fructus proportionatam quantitati devotionis, aliud vero determinare in particulari, in quo praecise con­ sistat devotio illa conferens ad pleniorem participationem sacrificii. Et licet hoc alterum non posset sufficienter innotescere, non ideo vacillaret primum, ut constat. Quo praesupposito, aut de defunctis inquiritur, aut de vivis. “Quoad dejunctos, maior minorve capacitas attendi poterit, vel se” Dc Euch., disp. 13, dub. 6, § 3, n. 120, Parisiis, 1882, p. 852. DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1089 eundum maiorem minoremve charitatis gradum in quo nunc sunt, vel etiam secundum mensuram devotionis qua procuraverunt cum essent in via, ut pro se missa offerretur. “Quoad vivos vero, res est facilior et magis obvia; considerantur enim in eis variae conditiones pro variis fructibus quorum sunt capaces: puta cooperatio ad sacrificium (sive procurando ut celebretur, sive as­ sistendo, sive alio quolibet modo ad illud concurrendo), item maior minorve fides, aut etiam spes virtute illius resurgendi a peccato, item alia eiusmodi multa quae facile consideranti occurrent.”7,1 Dices 1. In peccatoribus, praecipue obduratis, haereticis et infideli­ bus, nulla habetur dispositio juxta quam mensurari possit fructus sac­ rificii. In singulis vero animabus Purgatorii habetur aequalis dispositio ad remissionem poenae et tamen non omnes aequaliter juvantur per sacrificium. Item singulae animae Purgatorii habent unicam et immu­ tabilem dispositionem ad eandem remissionem et tamen pro eadem ani­ ma solet pluries applicari sacrificium. Ergo ratio mensurationis fructus sacrificii non est dispositio subiecti. Respondetur. In peccatoribus non habetur quidem ea dispositio quae comitatur statum gratiae, sed possunt haberi variae dispositiones proxime vel remote, directe vel indirecte, praeparantes statum gratiae, juxta quas vario modo potest applicari et mensurari fructus sacrificii. Non omnes animae Purgatorii sunt in aequali dispositione ad susci­ piendum fructum satisfactorium sacrificii; nam hic eis applicatur dependenter ab earum acceptabilitate coram Deo; haec autem acceptabilitas differt et mensuratur tum juxta diversum gradum gratiae quem actu habent, tum juxta diversum modum quo se gesserunt in vita et ex quo meruerunt ut sacrificium sibi prodesset post mortem (cf. Augusti­ num, De cura pro mortuis, 18, 22; Enchir. 110, supra cit. in p. 1060; Serm. 172, 2, 2, cit. ibidem; Petrum Lombardum, Sent., 1. 4, dist. 45, n. 2; S. Thomam, 3 p., q. 52, a. 8, ad 1 et Suppi., q. 71, a. 2, ad 1). Addunt Salmanticenses: “Crediderimus ... ad hujusmodi dispositio­ num praestantiam plurimum conferre, quod quis in hac vita multum affectus fuerit ad divinum hoc sacrificium, et quod maxime procuraverit animabus Purgatorii per media sibi possibilia succurrere: praesumen­ dum namque de divina pietate est, quod ita providet, ut antiquae erga sacrificium devotioni rependantur uberes sacrificii fructus; et quod aliorum charitas illos non deserat, qui illam exercuerunt erga animas eodem loco detentas, et paria sufferentes tormenta poenarum.”74 ” Billot, De Eccl. Sacram., t. 1, De Euch., thes. 56, Romae, 1914, p. 648 sq. ” De Euch., disp. 13, duh. 6, § 3, n. 123, Parisiis, 1882, p. 854. 1090 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Stante eadem dispositione, potest juxta eius mensuram pluries eadem anima fructum sacrificii percipere. “Unde non stulte, sed pie, et prudenter agunt morituri, qui dispo­ nunt, ut multae pro eis Missae offerantur: quia illud poenae, quod post applicationem primae Missae relinquitur, remittetur per applicationem secundae; et quod remanet post secundam, extinguetur per tertiam, et sic de caeteris usque ad consummatam totius debiti diluitionem. Verbi gratia, moriturus habet reatum, sive debitum satisfaciendi, et subeundi poenam ut mille; et in morte, aut post mortem habet pro fructu Missae dispositionem, aut devotionem solum ut quatuor. Tunc prima Missa, quae pro illo applicatur, quamvis de se habeat valorem de se sufficien­ tem in actu primo ad extinguendum totum illud debitum ut mille, et eo amplius; nihilominus quia efficaciter, sive in actu secundo concurrit ad hujusmodi remissionem secundum dispositionem, et devotionem sub­ jecti, et solum reperit dispositionem ut quatuor: propterea solum remit­ tit debitum satisfaciendi, diluitque poenam ut quatuor, perseverante adhuc satisfaciendi debito quoad alios gradus. Ubi autem applicatur alia Missa, remittit etiam alios quatuor gradus poenae: et sic de appli­ catione tertiae, et aliarum, usquedum per hanc correspondentiam tota satisfaciendi, aut sustinendi poenam obligatio extinguatur.”75 Dices 2 cum Lehmkuhl: “Non est ratio, cur de effectu sacrificii aliter judicemus, atque de effectu sacramentorum. Utraque enim continent in se infinitum meri­ torum Christi thesaurum. At nihilominus sacramentis certus et limi­ tatus effectus adnectitur non solum propter dispositionem subjecti, quae semper finita est et finitam capacitatem infert, sed etiam effectus aliquo sensu finitus et limitatus est ex ipsa Dei voluntate et lege. Alias sacra­ menta multiplicata et iterata nihil operarentur, nisi dispositio subjecti melior facta esset: quod plane falsum et catholicae doctrinae contra­ rium est. An forte aliquis dixerit, infantem baptizatum non accipere augmentum gratiae, si confirmetur aut secundum praxim pristinam SS. Eucharistia reficiatur? Dispositio infantis immutata manet. An homo moribundus sensibus destitutus, si Sacra Eucharistia refectus sit, jam sine novo augmento gratiae ungitur, quum dispositio ejus mutata non sit, atque ideo Sacra Eucharistia jam omnem effectum possibilem pro­ duxerit? Fateamur ergo oportet, sacramentorum, etiam SS. Eucharis­ tiae Sacramenti, effectum non tantum esse, quantus possibilis sit pro hominis capacitate, sed secundum certos limites a Christi et Dei volun­ tate praefixos. Quod si ita est, etiam pronum est concludere, id ipsum a Deo servatum esse in Missae sacrificio, ut voluerit quidem, per illud ” Sabnanticenses, 1. c., p. 853 sq. DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1091 merita Christi quam maxime applicari, at secundum certos limites a se statutos, praesertim quum illud excellentissimum sacrificium non semel, sed quam frequentissime et in innumeris locis offerri voluerit.”78 Respondetur. Analogia cum sacramentis, nedum juvet obicientem, retorqueri potest in ipsum ad probandum fructum sacrificii mensurari ex sola subjecti dispositione. Nam, ut probatum est in tractatu De sacramentis in genere (art. 26) et manifeste docetur a S. Thoma (3 p., q. 69, a. 8), ipsa dis­ positio subjecti est unica ratio mensurationis effectus sacramenti. Quod autem huic doctrinae obiciens opponit, ex ea nempe sequi quod “sacramenta multiplicata et iterata nihil operarentur, nisi dispo­ sitio subjecti melior facta esset”, falsum est, nam, cum haec dispositio non sit causa influens sed tantum removens prohibens (cf. tractatum De sacr. in gen., art. 9, p. 139 et 159), stante eadem dispositione, potest idem sacramentum pluries suum effectum, et a fortiori diversa sacra­ menta diversos effectus, in eodem subjecto producere. Conclusio 4. Missa pro pluribus oblata aeque prodest singulis ac si pro uno applicetur, idque quantum ad fructum tum generalem, tum specia­ lissimum, tum etiam specialem. Probatur 1. Quoad tres fructus, argumento generali. Nam, ut probatum est in art. praec., efficacia missae est in actu primo et secundum se infinita, et, ut ostensum est in Conci, praec., non alia assignari potest ratio quare in actu secundo limitetur nisi sola dispo­ sitio subjecti. Probatur 2. Quoad fructum generalem. Si fructus generalis minueretur in singulis pro maiori numero eorum pro quibus offertur, sequeretur quod quo magis augetur multitudo fide­ lium in Ecclesia eo minus sacrificium prosit singulis prout sunt mem­ bra Ecclesiae, ac proinde quod est bonum commune (i.e. augmentum societatis et propagatio evangelii) fiat detrimentum singulorum. Quod cum sit prorsus inconveniens tum ex parte dignitatis et poten­ tiae Christi, fundatoris Ecclesiae, tum ex ipsa natura rei, ab omnibus theologis reicitur, qui perfecte consentiunt in docendo fructum gene­ ralem non minui in singulis ob augmentum numeri participantium, quamvis quidam id explicent ex voluntate Christi, alii (ut De la Taille) exsimultaneo augmento numeri offerentium, alii (ut Billot) ex eo quod "Theol. Moralis, v. 2, n. 184, Friburgi Br., 1898, p. 137 sq. Eandem objectionem fre­ quenter afferunt moderni auctores, uti Cappello, Sasse, Noldin. 1092 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE semper idem manet modus applicationis seu intentio involuta in ipsa natura sacrificii, alii nobiscum ex sola ratione dispositionis subjecti. Haec autem subjecti dispositio videtur hic accipienda esse integraliter, seu non tantum pro particulari et actuali animi dispositione, sed pro generali conditione subjecti ut membri Ecclesiae, ita ut quo dignius et utilius quis sit membrum Ecclesiae eo magis participet de generali fructu sacrificii. Probatur 3. Quoad jructum specialissimum. Si fructus specialissimus minueretur in singulis pro majori numero celebrantium (in casu concelebrationis) vel indirecte offerentium (puta ministrantium in missa solemni vel assistentium cuilibet missae), primo, idem inconveniens sequeretur quod diximus sequi ex diminutione fructus generalis; secundo, minus grata foret cuilibet participanti sacrificio comparticipatio ceterorum, ac praecipue concursus multorum et solemnis missae celebratio. Probatur 4. Quoad jructum specialem seu ministerialem. Res sequitur ex ipsa paritate cum fructu generali et specialissimo. Utrobique enim habetur eadem ratio efficacitatis tum in actu primo (infinitus valor missae) tum in actu secundo (limitatio juxta disposi­ tionem subjecti), nec ex alio capite ulla assignari potest peculiaris ratio quare fructus specialis, secus ac duo alii fructus, minui debeat juxta numerum participantium; non quidem a priori, puta ex voluntate Christi, quae arbitrarie inducitur, ut dictum est in Conci, praec., aut ex Mole intentionis collectivae, quae inaniter invocatur a Billot, cum intentio celebrantis se habeat ut mera conditio directiva, non vero limitativa, proprii influxus sacrificii, neque a posteriori seu ex sensu fide­ lium et Ecclesiae, ut mox ex difficultatum solutione patebit. Confirmatur nostra sententia: 1. Ex doctrina S. Thomae (cf. p. 1083 sq.) qui unicam rationem limitationis effectus sacrificii assignat dispositionem subjecti. 2. Ex eo quod est manifeste conformior generalibus principiis de modo agendi divinae Providentiae, de infinita virtute sacrificii missae, de inexhausta caritate Christi, de indole corporis mystici in quo bonum unius membri spirituali profectui alterius nullatenus officit. 3. Ex praxi et sensu Ecclesiae. Nam Ecclesia applicat generaliter omnes et singulas missas pro omnibus fidelibus vivis et defunctis, ex­ inde ostendens nullatenus ob hanc generalem applicationem minui fruc­ tum personae pro qua specialiter missa applicatur; ergo a pari fructus DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1093 ipse specialis nequaquam minui dicendus est in uno subiecto propter participationem aliorum; fructus enim generalis et fructus specialis non differunt intrinsece et secundum se sed tantum extrinsece et ratione diversi tituli quo alteruter confertur. Dices 1. Pius VI (supra cit., p. 1078) docet contra Pistorienses “spe­ cialem applicationem sacrificii, quae fit a sacerdote, magis prodesse ceteris paribus illis, pro quibus applicatur, quam aliis quibusque”. Quibus verbis videtur commendari sententia quae docet fructum sacri­ ficii mensurari non solum juxta dispositionem subiecti sed etiam juxta intentionem sacerdotis applicantis, adeoque missam pro pluribus appli­ catam minus prodesse singulis quam si pro uno applicaretur. Resp. S. Pontifex tantummodo docet contra Pistorienses existentiam fructus specialis praeter fructum generalem, et consequenter affirmat sacrificium magis prodesse illis quibus praeter generalem applicationem Ecclesiae specialiter applicatur a sacerdote. Non ergo distinguit inter casum quo specialis illa sacerdotis applicatio feratur ad unam perso­ nam et casum quo feratur ad plures. Intentio sacerdotis est conditio applicationis fructus, non vero men­ sura eiusdem, quae proportionatur soli dispositioni subiecti. Dices 2. “Cum Ecclesia sit infallibilis interpres voluntatis seu insti­ tutionis Christi, eiusdem testimonium hac de re valorem habet non solum maximum, sed omnino decisivum, ut ita dicamus. Porro consue­ tum est in Ecclesia, ut pro singulis defunctis Sacra celebrentur, ... et generatim ut pro uno tantum vel pro paucis aut pro certo ac determi­ nato effectu speciali intentione sacerdotis offeratur sacrificium. Atqui eiusmodi praxis, admissa contraria opinione, esset inutilis, imo et cru­ delis: inutilis, si ex eo, quod pro uno Missa celebretur, alii re ipsa nulla­ tenus a consortio excluduntur; crudelis, si per ministrum celebrantem alii a pleno consortio excluduntur, siquidem melius esset Missam sem­ per pro omnibus ex aequo dicere.”77 Respondetur. 1. Ex nostra sententia nullatenus sequitur praedictam praxim Eccle­ siae esse inutilem, quemadmodum inutilis non est praxis missam spe­ cialiter applicandi pro quibusdam, non obstante generali applicatione pro omnibus, ut supra dictum est. Variae utilitates, quibus commendatur praxis specialiter applicandi missam pro uno subiecto vel obiecto, quamvis inde non excludatur simultanea applicatio pro aliis, sunt sequentes: "Ita Cappello (De Sacram., v. 1, n. 593, Taurini, 1921, p. 463) cum Lehmkuhl (ed. 1898, n. 183) opponit praecipuum argumentum, quod, post Suare: ct Lugo, communiter propo­ nitur. 1094 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Primo, saltem contingit ordinarie ut personae, pro qua missa prima­ rio intenditur, applicetur etiam fructus ex opere operantis, proveniens tum ex devotione ministri tum ex orationibus Ecclesiae intra missam. Dicimus “contingit”, quia communiter theologi sentiunt, contra pau­ cos, sacerdotem celebrantem pro stipendio non teneri talem fructum ex opere operantis applicare pro eadem persona pro qua missam applicat.78 Secundo, jructus specialissimus ex opere operato, qui obvenit procu­ ranti celebrationem missae (puta stipem danti) quique est de se alienabilis, facile censetur transferri in favorem eius pro quo missa petitur, cum procurans celebrationem missae censeatur velle illum adjuvare quantum potest. Tertio, applicatio jructus specialis pro determinatis personis vel cau­ sis certior et securior redditur cum ex titulo aliquo, puta justitiae vel fidelitatis, ad eam obligatur sacerdos. Quarto, applicatio fructus pro determinata persona, quamvis non sit exclusiva aliorum, maxime utilis est ad hoc ut intuitu illius moveantur fideles ad plura procuranda sacrificia, quibus honor Dei et bonum Ec­ clesiae promoveatur, quemadmodum utiliter superiores religiosi permit­ tunt ut individuis communitatis membris personaliter offerantur dona, quibus tamen non magis ipsi quam ceteri religiosi frui solent. Quinto, addi potest cum quibusdam Ecclesiam praedictam praxim prudenter adoptare propter probabilitatem sententiae oppositae. 2. Ex nostra sententia nullatenus sequitur praedictam praxim Ec­ clesiae esse crudelem. Nam imprimis Ecclesia nullum fidelem excludit a fructu missae, si­ quidem semper pro omnibus applicat fructum generalem. Secundo, Ec­ clesia non intendit ut sacerdos, applicans pro uno, excludat ceteros a fructu speciali ipsis applicabili. Ipse sacerdos, quamvis possit missam applicare etiam pro aliis, ad id tamen faciendum directa et positiva intentione non tenetur, tam ex justitia, quia nullus proferri potest jus­ titiae titulus, quam ex charitate. quia alii jam participant fructum gene­ ralem sui sacrificii, quemadmodum non tenetur applicare pro omnibus omnes particulares suas orationes, quamvis peccaret aliquem positive et directe excludendo a fructu tum suae orationis tum sui sacrificii. Dices 3. “Adde, contra justitiam peccare sacerdotem, qui, si stipen­ dium acceperit pro pluribus sacrificiis, unum tantum offerat sacrifi­ cium. Damnata enim est ab Alexandro VII haec propositio: ‘Non est contra iustitiam pro pluribus sacrificiis stipendium accipere et sacrifi” Cf. Salmanticenses, De Euch., dub. 5, § 4, n. 102. DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1095 cium unum offerre’79. . . Verum id non esset contra iustitiam, si totus fructus esset aequalis in singulis, sive pro uno sive pro pluribus sacri­ ficium offeratur.”80 Rcsp. Haec ratio valeret si stipendium daretur in pretium fructus sacrificii, quod nullus theologus dicet et simoniacum esset cogitare; sti­ pendium enim datur in finem sustentationis sacerdotis occasione cele­ brationis, ex vi cuiusdam contractus inter celebrantem et stipem dan­ tem, fundati in jure Ecclesiae (cf. 2-2, q. 100, a. 2, ad 2). Quidquid igitur sit de indole huius contractus, quem alii aliter explicant, pec­ caret contra justitiam sacerdos qui applicaret unum sacrificium pro pluribus stipendiis, non secus ac qui majus stipendium exigeret ultra quod est statutum ab auctoritate ecclesiastica. Dices 4. “Ulterius addendum, Romanos Pontifices quasi praemio quodam proposito invitare et allicere, ut Missae pro singulis dicantur. Nam saepe tamquam singularem favorem concedunt privilegium alta­ ris, ea conditione tamen regulariter, ut indulgentia altaris illi animae detur, pro qua Missa applicetur. Sed in sententia adversariorum multo melius esset, indulgentiam et Sacrum applicare pro omnibus fidelibus vivis atque defunctis.”81 Rcsp. Ad finem impellendi fideles ut plura procurent sacrificia in cultum divinum et bonum Ecclesiae magis conducit quod praedicta in­ dulgentia reservetur illi animae, pro qua primario sacrificium offertur. Dices 5. Intentio fidelium, stipendium pro missa offerentium, est ut sibi solis fructus specialis applicetur, ita ut se defraudatos reclamarent si etiam aliis missam applicari cognoscerent. Rcsp. Fideles rationabiliter censentur petere pro se fructus specialis applicationem, quae eis ex justitia debetur, non vero exclusivam appli­ cationem, quae eis nihil prodesset et contrariaretur ordini caritatis. “Si autem peterent ita Missam sibi specialiter applicari, ut nulla­ tenus ejus valor ad alios extenderetur communicando fructum, quem ex se, sive ex opere operato inducere valet; non minus stulte agerent, quam qui curaret, ne calor, et lux solis ad alios, quam ad se, illuminan­ dos, et calefaciendos extenderetur: nam ex hoc, quod alii illud ex sole solatium percipiant, nullo gradu lucis, vel caloris solis ipse privatur: sed eundem percipit, sive alii concurrant, sive non.”82 Observant quidam non expedire ut fideles, ita ignoranter sentien­ tes, de hac veritate doceantur. Quod, quamvis ad evitandum scanda”Denz. 1110; cf. Codicem J.C., can. 82S et 828. “Ita Cappello, De Sacram., v. 1, n. 593, Taurini, 1921, p. 463. “ Ita Cappello, ibidem. n Salmanticenses, De Euch., disp. 13, dub. 6, §3, n. 119, Parisiis, 1882, p. 850 sq. 1096 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE lum pusillorum quandoque consultius erit, regulariter tamen minus utile videtur, quin potius, ut monet Cajetanus, oportet fideles ab ista ignorantia purgare. Ad rem ipse Cajetanus: “Una missa non perdit vim satisfactionis suae pro primo offerente, ex hoc quod pro secundo, tertio, quarto, quinto, etc., offertur: sicut quantitas devotionis unius nihil tollit de quantitate devotionis alterius. Unde arguendi instruendique simul sunt homines ignoranter petentes vel exigentes pro sua eleemosyna totam sibi missam dari, aut suo defuncto. Nihil enim minus ipse habebit si mille alii petant eandem missam pro seipsis et aliis defunctis, quam si pro ipso solo celebrari dicatur. Immo ex huiusmodi indevotione sic petentis damnum videtur incurrere quod minus sibi proderit” (In q. 79, a. 5). Jam longe ante Cajetanum, Walafridus Strabo (t 849) scribebat: “Sed et in hoc error non modicus videtur, quod quidam se non posse aliter plenam commemorationem eorum facere pro quibus offerunt, nisi singulas oblationes pro singulis offerant, vel pro vivis et defunctis non simul aestimant immolandam; cum vere sciamus unum pro omni­ bus mortuum, et unum panem esse et sanguinem quem universalis Ec­ clesia offert. Quod si cui placet pro singulis singulatim offerre, pro solius devotionis amplitudine, et orationum augendarum delectatione id faciat, non autem pro stulta opinatione qua putet unum Dei sacra­ mentum non esse generale medicamentum. Quodammodo enim in fide imperfectus est, qui putat Dominum non discernere, quando una peti­ tione pro multis rogatur, quid cui sit necesse: vel fastidire eum aesti­ mat, cum eadem oblatio nunc pro uno, nunc pro alio exhibetur.”83 NOTA 1. DE SIC DICTA SECUNDA VEL TERTIA INTEN­ TIONE. Secunda vel tertia intentio, scilicet applicatio missae pro alio fine vel persona distincta ab ea pro qua missa primario offertur, intelligi potest tripliciter: Primo, late et improprie, pro simplici impetratione, qua Deus exora­ tur ut intuitu sacrificii velit aliquam gratiam concedere, abstrahendo a fructu sacrificii ex opere operato qui applicatur ei pro quo missa pri­ mario et proprie offertur; et de hac intentione nulla est difficultas, quoniam reducitur ad commemorationem pro vivis et defunctis quae fit in duplici Memento. Secundo, intelligi potest strictius, pro substitutiva applicatione fruc­ tus specialis, quatenus nempe haec intenditur transferri ad alium finem “ De rebus ecclesiasticis, c. 22, M.L. 114, 948. DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1097 vel personam sub conditione seu in casu quo prior sit incapax fructum suscipiendi. “Multi ΛΑ. dicunt . . . [hanc] intentionem applicandi fructum satis­ factionis ad libitum sacerdotis raro heri posse, quando pro stipendio Sacrum est faciendum; nam, aiunt, intentio dantis stipendium est, ut si is pro quo Missam petiit sit incapax, fructus sibi alterive amico suo applicetur. Practice licet fructum specialem alii applicare sub condi­ tione tamen quod omnino salva sit intentio stipendium dantis; imo con­ sulendum est, ut Missam, etiam aliquo titulo debitam, applicent inten­ tione secunda omnibus vivis et defunctis, nempe sine praeiudicio illius pro quo applicare tenentur ratione stipendii, curae animarum, promis­ sionis etc.”84 Tertio, intelligi potest strictissime et proprie, pro duplicata applica­ tione jructus specialis, salva tamen integritate fructus in favorem pri­ mariae intentionis. De valore hujusmodi secundae (vel tertiae) intentionis disputatur; pendet enim a quaestione (nuper affirmative resoluta) an missa ap­ plicata pro pluribus aeque prosit singulis ac si pro uno applicetur. Ad liccitatem vero quod attinet, licita, imo laudabilis ab omnibus indicatur, secunda intentio conditionata (i.e. salvo jure primariae intentionis) si non agatur de applicatione facienda ex aliquo titulo obligationis; secus, distinguendum est: certum est ex lege Ecclesiae sacerdotem non posse per unam missam satisfacere obligationibus ortis ex pluribus stipendiis (cf. Alexandrum VII, Denz. 1110, supra cit., p. 1094) vel ex stipendio et ex alio titulo sive justitiae sive alterius generis (cf. Codicem J.C., can. 825); si vero agatur de obligationibus ortis ex pluribus titulis praeter justitiam (v.g. ex oboedientia et fidelitate), res controvertitur. NOTA 2. DE APPLICATIONE FRUCTUS MISSAE, QUATE­ NUS CONNECTITUR CUM INTENTIONE SACERDOTIS, SE­ QUENTES QUAESTIONES SECUNDARIAE AGITANTUR A THEOLOGIS, PRAESERTIM MORALIBUS: a. An applicatio fructus specialis pendcat necessario et exclusive ab intentione celebrantis. Respondent affirmative tum ex sensu Ecclesiae et fidelium, tum ex ea ratione quod celebrans sit immediatus offerens sacrificii adeoque et im­ mediatus dispensator ejus fructus. Ex quo sequitur quod, deficiente prorsus intentione celebrantis, fructus specialis nulli applicetur sed ad­ datur thesauro Ecclesiae; item, quod valida sit applicatio fructus facta a celebrante etiam contra obligationem justitiae (ut si missam non apM Cappello, De Sacram., v. 1, n. 596, Taurini, 1921, p. 465. •Q 1098 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE plicat cui debet, puta ratione stipendii accepti) vel contra praeceptum superioris, non secus ac validitas ipsius consecrationis unice pendet ab intentione celebrantis. Dissentiunt tamen quidam antiquiores, ut Scotus et Biel, docentes invalidam esse applicationem factam contra obligationem justitiae vel contra praeceptum superioris.85 b. De proprietatibus intentionis. Docent communiter theologi quod ad hoc ut intentio celebrantis sit valida et applicativa fructus debet esse saltem habitualis implicita, absoluta vel absolutae aequivalens, saltem implicite determinata.80 c. De tempore quo intentio elicienda sit. Principium communiter admissum est: Intentio applicationis elici­ enda est antequam persolvatur ea actio in qua essentia missae consistit. Juxta autem disputata in art. 46, certum est essentiam missae absolvi non ante consecrationem nec post communionem, unde certo valida est juxta omnes applicatio facta ante consecrationem, invalida vero quae fit post communionem. Cum tamen plures nec parvi nominis theologi (uti Salmanticenses) reponant essentiam missae in consecra­ tione simul et communione, applicatio facta post utramque consecra­ tionem et ante communionem non est certo invalida, ad judicium practicum quod attinet; Salmanticenses*' autem, consequenter ad suam opinionem, simpliciter defendunt huiusmodi applicationis validitatem. Attamen ex quo doctrina de essentia missae consistente in sola con­ secratione communissima evasit, theologi docent intentionem elicien­ dam esse ante consecrationem. Praeterea, quidam, ut Cappello (n. 601), pro certo affirmant sufficere ut intentio eliciatur ante consecra­ tionem calicis, i.e. inter utramque consecrationem (congruentius dice­ retur: ante absolutam consecrationem calicis); alii vero remissius de hoc loquuntur: Merkelbach (n. 349) dicit id a multis ut probabile haberi, Prümmer (n. 246) id dicit probabilius, V'ermeersch (n. 310) probabile, Gasparri (n. 470) dubium. Imo ad praxim et liceitatem quod attinet, ait Merkelbach: “Licet multi probabile habeant applicationem valide fieri post lam et ante 2am consecrationem peractam, quia utraque est de essentia sacrificii, in praxi tamen non est licitum ita agere sacerdoti qui ex iustitia, v.g. ex contractu, stipendio aut beneficio, tenetur ad applicandum, quia ipsi committitur valor applicationis, et ideo tenetur facere applicationem “Cf. Salmanticenses, De Euch., disp. 13, dub. S, § 6; Lugo, De Euch., disp. 19, sect. 10, n. 210 sqq. M Cf. Cappello, De Sacram., v. 1, n. 599 sqq.; Merkelbach, De Euch., n. 352 sq. M De Euch., disp. 13, dub. 5, n. 98. DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1099 certo validam eamque non exponere periculo nullitatis.8' Quae solutio adhuc hodiernis temporibus est urgenda quia quidam theologi adhuc censent primam consecrationem solam esse de essentia; nec e recentissimis disputationibus hac in re maior facta est certitudo sed potius minor.”89 d. De divisione fructuum eucharistici, impetratorii, expiatorii et satisjactorii. Valida est divisio fructuum ita ut v.g. fructus impetratorius appli­ cetur ad consequendum aliquod beneficium vel gratiam et satisfactorius ad liberandam aliquam animam ex Purgatorio. Licita quoque est, juxta omnes, in missis gratuitis, et, juxta plures, in missis debitis ex oboedientia vel fidelitate; potest nempe applicari ad alias intentiones unus vel alter fructus qui ad finem praescriptum non conducit, v.g. ubi missa praescribitur vel promittitur in gratiarum actionem potest ordinari fructus impetratorius ad obtinendum aliquod beneficium et fructus satisfactorius in favorem animarum Purgatorii. Licita vero non est in missis debitis pro stipendio, etiam si petuntur pro aliquo particulari fine (ut in gratiarum actionem vel in suffragium), quia possunt diversimode prodesse ipsi petenti et hic censetur totum fructum missae velle sibi reservare. e. An fructus generalis et specialissimus ministri vel alicuius fidelis possint alienari. Negant quidam, ut Cappello (n. 579) et Merkelbach (n. 350), cele­ brantem posse aliis applicare fructum specialissimum quod sibi con­ tingit; id vero melius affirmant alii, ut Salm antic enses (Disp. 13, dub. 6, n. 120) et Prümmer (n. 243), cum haec spiritualium bonorum trans­ latio congruat indoli corporis mystici et aliunde ex nulla peculiari ra­ tione excludi probari potest. Alexander VII damnavit quidem proposi­ tionem asserentem sacerdotem posse duplicatum stipendium accipere applicando alteri fructum specialissimum (Denz. 1108), sed ex hoc non sequitur impossibilitas hujusmodi applicationis. Quoad fructum specialissimum aliorum fidelium et fructum genera­ lem tum sacerdotis tum aliorum fidelium idem proportionaliter dicen­ dum est. In utroque casu fructus applicatus pluribus minus prodest singulis quam si uni applicetur; est enim finitus, utpote jam mensuratus ex dispositione sacerdotis vel alterius fidelis, cui obtingit.90 f. An qui celebrat ex titulo non gratuito (ex stipendio, justitia, oboe" Cf. Haine, q. 99; Gasfiarri, n. 470. “Thcol. Moralis, v. 3, Dc Euch., n. 349 (1939), p. 290. *°Cf. Salnianticenscs, Dc Euch., disp. 13, dub. 6, n. 120. 1100 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE dientia, fidelitate) teneatur applicare secundum eandem intentionem non solum fructum specialem, sed etiam proprium fructum generalem et specialissimum, imo et jructum ex opere operantis provenientem sive ex propria devotione sive ex orationibus Ecclesiae. Respondent communiter theologi negative, contra paucos antiquiores qui volunt celebrantem obligari ad applicandum fructum orationum Ecclesiae (ita Vasquez) vel propriae devotionis (ita Martinus de Ledesma). ART. 54. Utrum Fructus Immediatus Vel Mediatus Sacrificii Missae Sit Expiatio Seu Remissio Peccati Mortalis Et Venialis, Satis­ factio Seu Extinctio Poenae Temporalis, Impetratio Tum Primae Gratiae, Tum Augmenti Gratiae, Tum Aliorum Auxiliorum Supematuralium, Tum Temporalium Quorumcumque Bonorum. STATUS QUAESTIONIS Agitur de effectibus seu fructibus missae in particulari ac singillatim, quos in art. 49 consideravimus modo generico sub distinctione finis impetratorii et propitiatorii (expiatorii et satisfactorii). Convenienter coniungitur quaestio de modo, immediato vel mediato, quo causantur, quippe quae complet quaestionem de modo ex opere operato et infal­ libili, agitatam in art. 51. Quoad Partem Negativam et Partem Affirmativam nihil est adden­ dum his quae retulimus in iisdem art. 49 et 51, nisi quod iterum aliqua diversitas observatur apud theologos circa modum causandi immedia­ tum vel mediatum, ut ex mox dicendis patebit. CONCLUSIO affirmativa. Probatur per partes. PRIMA PARS: Expiatio seu remissio peccatorum mortalium est h{ijus sacrificii fructus, quamvis mediatus. Remissionem peccati mortalis esse fructum missae nemo theologorum in dubium vertit. Est enim manifesta doctrina Ecclesiae contra Protes­ tantes (cf. Cone. Trid., sess. 22, cap. 2 et can. 3, cit. in p. 846 sq.) et Traditionis (cf. art. 49, p. 1058 sq.), atque variis fulcitur rationibus superius expositis (in art. 49, p. 1057 sq.). Dices. Si remissio peccati mortalis esset fructus missae, peccator, pro quo missa applicatur, infallibiliter converteretur (quod factis adversa­ tur) ; nam hoc sacrificium habet efficaciam ex opere operato et infal­ libiliter, ut dictum est in art. 51. DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1101 Resp. Missa infallibiliter remittit peccatum mortale in causa et quantum ad sufficientiam auxiliorum, non vero directe et in se, quia, ut mox dicetur, hic non est immediatus fructus hujus sacrificii, sed media­ tus tantum. Remissionem peccati mortalis esse jructum tantum mediatum, ita nempe quod per hoc sacrificium non directe aufertur peccatum, sicut per sacramenta Baptismi et Poenitentiae, sed confertur tantum auxi­ lium impellens ad actum poenitentiae, quo sacramentaliter vel extrasacramentaliter homo consequitur gratiam justificationis, negatum est ab uno vel altero ex antiquioribus, affirmatur vero communissime a theo­ logis cum S. Thoma scribente: “Peccata mortalia in eis delet, non sicut causa proxima, sed in quantum gratiam contritionis eis impetrat” (In 4 Sent., dist. 12, q. 2, a. 2, q. 2, ad 4; cf. hic, q. 79, a. 7, ad 2). Ratio est: Primo, quia hoc satis clare innuitur in verbis Cone. Trid. (sess. 22, cap. 2): “Huius quippe oblatione placatus Dominus, gratiam et do­ num poenitentiae concedens, crimina et peccata etiam ingentia dimit­ tit” (Denz. 940). Secundo, quia haec est differentia inter sacramentum et sacrificium, quod sacramentum est directe ordinatum in bonum spirituale hominis adeoque ei competit immediatam efficaciam in hominis sanctificatio­ nem; sacrificium vero est directe ordinatum in bonum Dei seu ad cul­ tum divinum per agnitionem divini dominii; ex hac autem agnitione qua Deus placatur, seu homini propitius fit, non sequitur necessario et immediate quod Deus homini conferat justificationem sed tantum quod ei praebeat auxilium quo justificari possit. Tertio, quia si remissio peccati mortalis esset immediatus effectus sacrificii, sacramentum Poenitentiae non esset simpliciter necessarium lapsis post Baptismum. Quarto, quia inde sequeretur celebrantem cum conscientia peccati mortalis, offerendo sacrificium cum attritione sui peccati, eo ipso justi­ ficari, indeque licitam esse celebrationem in statu peccati. Quinto, quia ex nulla solida ratione contraria sententia deduci potest. Dices 1. Sicut de sacramento Poenitentiae dicitur in Joan. 20. 23: “Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis” ita de sacrificio missae dicitur in Matth. 26, 28: “Qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum.” Ergo sicut ex Scriptura colligitur sacramentum Poeni­ tentiae esse institutum ad directe remittenda peccata, sic etiam idem colligi potest quoad sacrificium missae. Resp. Ex Scriptura colligitur utrumque esse institutum ad peccata ■"· — 1102 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE remittenda, juxta propriam tamen naturam, adeoque unum immediate, alterum mediate, juxta diversam indolem sacramenti et sacrificii. Dices 2. Cone. Trid. (sess. 22, can. 3) distinguit fructum missae in impetratorium et propitiatorium; si autem missa remitteret peccata non directe sed impetrando gratiam poenitentiae, ejus fructus esset tantum directe et per se impetratorius. Resp. Distinctio fructus in impetratorium et propitiatorium (expia­ torium et satisfactorium) sumitur ratione ipsorum effectuum, non vero ratione modi quo causantur; nam proprius modus efficaciae sacrificii est modus impetrationis (ut dictum est,in art. 51, p. 1065) quae subinde influit in proprios effectus mediate vel immediate, juxta eorum naturam. SECUNDA PARS: Remissio peccatorum venialium est etiam me­ diatus fructus hujus sacrificii. Remissionem venialium esse fructum hujus sacrificii sequitur, et a fortiori, ex iisdem rationibus invocatis quoad remissionem peccatorum mortalium; hae enim respiciunt peccata in genere, et consequenter valent a fortiori quoad efficaciam sacrificii ad delenda peccata venialia, quod enim potest magis, potest minus. Idipsum videtur etiam sufficienter innui in nuper citatis (p. 1101) verbis Cone. Trid.: “Peccata etiam ingentia dimittit”. Remissionem venialium esse fructum tantum mediatum, eo nempe sensu quod per hoc sacrificium infallibiliter conferuntur auxilia impel­ lentia ad eliciendum actum caritatis, per quem immediate venialia extinguuntur, docet communis sententia, paucis tantum contradicentibus, uti Cano, Nugno, Valentia et Henriquez. Ratio est quia peccatum veniale non potest excludi nisi per actum charitatis, in quo includitur peccati retractatio, nequit enim una forma excludi nisi per contrariam, forma autem contraria peccato veniali est fervor actus charitatis, cum ipsum peccatum veniale consistat non in privatione gratiae habitualis sed in privatione fervoris caritatis (cf. q. 87; De malo, q. 7, a. 11 et 12). Jamvero sacrificium missae nequit immediate causare actum charitatis, cum hic sit actus vitalis qui ab ipso homine immediate procedere debet. Dices. Sacramentum Poenitentiae remittit directe peccata mortalia habenti attritionem, quae tamen de se sola non sufficit ad justificatio­ nem; facit enim de attrito contritum. Similiter ergo concipi potest sac­ rificium remittere directe peccata venialia, quatenus nempe si quis habeat de peccatis venialibus aliquam displicentiam insufficientem ad eorum deletionem, haec coniuncta sacrificio fiat ad id sufficiens. DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1103 Hoc sensu quidam, ut Gonet, Billuart et Hugon, putant dici posse sacrificium remittere venialia immediate. Resp. Negatur cons. et paritas. Nam sacramentum Poenitentiae causât immediate gratiam sanctificantem, per quam peccata mortalia formaliter excluduntur uti per formam sibi contrariam, et hoc sensu mutat attritionem in contritionem. Sacrificium vero immediate non cau­ sât formam per quam peccata venialia excluduntur, scilicet actum dis­ plicentiae caritatis, adeoque nequit imperfectum et insufficientem actum displicentiae mutare in meliorem et sufficientem. TERTIA PARS: Satisfactio seu extinctio poenae temporalis pro peccatis debitae est immediatus fructus huius sacrificii. Extinctionem poenae esse fructum sacrificii est de fide definita a Cone. Trid. (sess. 22, can. 3; cf. sess. 25, decr. de Purgatorio). Probatur autem tum ex eo quod sacrificium prodest animabus Purga­ torii (cf. Cone. Trid., ibid., et Patres citatos in art. 49, p. 1059-1061), adeoque per poenarum solutionem (si autem sic prodest defunctis, a pari et a fortiori prodest et vivis), tum ex variis rationibus quibus supra (art. 49, p. 1057 sq.) ostensum est hoc sacrificium esse propitia­ torium, propitiatio enim refertur non solum ad expiationem peccatorum sed etiam et consequenter ad satisfactionem pro poenis ex peccatis debitis. Extinctionem poenae esse fructum immediatum huius sacrificii ad­ mittitur communissime a theologis. Ratio est quia extinctio poenae, secus ac deletio peccati venialis, quamvis possit a Deo concedi consequenter ad actum bonum liberi arbitrii (ut contingit in satisfactione ex opere operantis), tamen non necessario dependet a tali actu, sed ab actu voluntatis Dei creditoris; unde potest etiam fieri mere ab extrinseco per immediatam applicatio­ nem efficaciae sacrificii, nec necesse est ut causetur, sicut deletio pecca­ ti venialis, mediantibus auxiliis quibus voluntas hominis impellatur ad eliciendum actum bonum satisfactorium. Quidam theologi dicunt hunc fructum causari tantum partialiter, secus frustranea esset praxis applicandi plures missas pro eadem persona. *’ '·'* Rectius dicitur extinctionem poenae fieri totaliter vel partialiter juxta subiecti dispositiones (ceteroquin vario modo dijudicandas); nam, ut dictum est in art. praec., efficacia missae est de se infinita nec aliter limitatur quam juxta mensuram dispositionis recipientis. Multi­ plicatur autem missae applicatio pro eadem persona quia nequit judi- • ’V 1104 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE cari de gradu dispositionis et communiter contingit illuni esse inadaequatum ad totalem poenae remissionem consequendam. Quidam etiam, ut Cano, dubitant de injalii b Hitat e huius effectus re­ late ad defunctos, quia, aiunt, fructus sacrificii applicatur illis ad mo­ dum suffragii seu juxta beneplacitum divinum, adeoque non infallibiliter. Cum communi sententia theologorum (cf. Suarez, Disp. 79, sect. 10; Vasquez, Disp. 228, cap. 4; Salmanticenses, Disp. 13, dub. 5, n. 91) et congruenter cum dictis in art. 51 de infallibili efficacia missae, dicen­ dum est etiam animabus Purgatorii, et quidem iisdem personis quibus missa applicatur (in hoc iterum dissentiunt alii theologi, ut Hugon et Cappello}, infallibiliter obvenire fructum satisfactorium missae, quam­ vis secundum mensuram dispositionis subiecti, juxta dicta in art. praec. (p. 1088 sq.). Haec ceterum sententia melius congruit tum praxi Ecclesiae instanter applicantis missas pro defunctis, et quidem pro determinatis personis, tum verbis Cone. Trid.: “Animas ibi [in Purgatorio] detentas fidelium suffragiis, potissimum vero acceptabili altaris sacrificio iuvari” (Decr. de Purgatorio, Denz. 983); vox enim “potissimum” plenum sensum non haberet si per sacrificium animae juvarentur non infallibiliter, sicut per alia suffragia. Exinde tamen nequaquam sequitur eos, pro quibus major numerus missarum applicatur (puta ditiores), citius quam alii necessario a Pur­ gatorio liberari, nam hi possunt, ob meliorem dispositionem, majorem fructum consequi ex paucioribus missis; bene vero sequitur quod eadem persona citius a Purgatorio liberatur quo major est numerus missarum pro ipsa oblatarum. QUARTA PARS: Impetratorius fructus sacrificii est omne bonum tum supernaturale tum temporale, ita tamen ut infusio primae gratiae et augmentum gratiae sint fructus tantum mediatus, auxilia vero gra­ tiae actualis et bona temporalia sint jructus immediatus. Quoad infusionem primae gratiae valent dicta de remissione pecca­ torum mortalium, tam quoad existentiam quam quoad modum mediati influxus, siquidem in praesenti statu remissio peccati et infusio primae gratiae sunt idem, sicut corruptio unius est generatio alterius. Quoad augmentum gratiae nulla est difficultas de existent":a huius fructus quae deducitur ex rationibus allatis in art. 49 (p. 1057 sq.); de modo vero disputatur, communiter theologis contra paucos (ut Biel et Toleto} sentientibus hunc effectum causari per sacrificium mediate tan­ DE FRUCTIBUS SACRIFICII MISSAE 1105 tum, quatenus nempe impetrat auxilia ad eliciendum actum quo gratia augetur per viam meriti. Ratio est quia nullum solidum argumentum afferri potest ad vindi­ candam sacrificio tam singularem efficaciam, supra virtutem ipsorum sacramentorum, qua immediate conferatur augmentum gratiae omnibus justis, eo ipso quod eis ab extrinseco et absque eorum cooperatione ap­ plicetur sacrificium. Praeterea exinde haec inconvenientia sequerentur: 1. non plene sal­ varetur distinctio efficacitatis inter sacramenta et sacrificium, signanter inter Eucharistiam ut sacramentum et Eucharistiam ut sacrificium; 2. augeretur gratia infantibus ex applicatione sacrificii et infans, pro quo multa sacrificia offerrentur, posset esse sanctior adulto qui multos annos in exercitio virtutum et laboribus poenitentiae vixerit; 3. adultus, te­ pide vivens, ope plurium missarum applicationis posset evadere sanc­ tior eo qui vitam ferventem ducit; 4. adultus, ignorans sacrificium sibi applicari, consequeretur gratiam absque ulla cooperatione seu motu liberi arbitrii. Quoad sup ornaturalia auxilia gratiae actualis, patet ipsa conferri per sacrificium immediate, cum, mediantibus illis ut dictum est, sacrificium influat in remissionem peccati tam mortalis quam venialis et in colla­ tionem gratiae tam primae quam secundae. Quoad bona temporalia (quatenus indirecte conferunt ad aeternam salutem) efficacitas sacrificii indubia est; proponitur enim a Cone. Trid. in generalibus expressionibus “pro aliis necessitatibus” et “bona omnia” (sess. 22, can. 3 et cap. 1, cit. in p. 845-847); fundat praxim Ecclesiae applicandi missam ad temporales fines, imo sic dictas missas votivas ad eos fines ordinandi (cf. Missale Romanum: Missa tempore belli; pro pace; pro vitanda mortalitate; pro peregrinantibus et iter agentibus; pro infirmis; pro quacumque necessitate); sequitur ex rati­ onibus propositis in art. 49 (p. 1057 sq.) suadetur ex paritate cum effi­ cacia in gratiam et effectus spirituales, nam et bona temporalia ad salu­ tem conferre possunt ac pro tanto spiritualibus assimilari. Bona temporalia conferri immediate per sacrificium exinde patet quod ex una parte ipsa non pendent immediate et necessario ab aliquo actu liberi arbitrii, qui indigeat excitari per praevia auxilia, et ex alia parte nulla inconvenientiae ratio apparet quare ipsa non possint im­ mediate conferri intuitu sacrificii. Immerito quidam dubitant de injallibilitate hujus fructus vel eam simpliciter negant, eo quod de facto non semper obtineantur bona tem­ poralia quae per sacrificium petuntur. Haec enim ratio inepta videtur, 1106 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE quia omnis efficacia sacrificii, non secus ac sacramenti et orationis, vere infallibilis dicitur quamvis effectus frustrari possit tum ob defectum dispositionis in subjecto, tum ob defectum conditionis in objecto, cum nempe, omnibus perpensis circumstantiis, hoc non confert ad salutem. ART. 55. Utrum Efficacitas Impetratoria Et Propitiatoria Sacrificii Missae Sit Applicabilis Omnibus Et Solis Vivis Ac Defunctis In Statu Ultimi Termini Nondum Constitutis (q. 79, a. 7, ad 2; In 4 Sent., dist. 12, q. 2, a. 2, q. 2, ad 4; Suppi., q. 21, a. 1 ; q. 71, a. 5-9).91 STATUS QUAESTIONIS Post quaestiones de fine cujus (art. 49-54) logice sequitur sermo de fine cui sacrificii missae, seu de subjecto applicationis efficacitatis ejus, ut sic satisfiat ultimae quaestioni effati Augustiniani (cf. p. 785), i.e. “pro quibus offeratur”. Ceterum plura quae ad hanc quaestionem referuntur praelibari opor­ tuit in superioribus articulis, scilicet in art. 49, ubi generice probata est existentia et vis finis impetratorii et expiatorii, prolatis quidem tes­ timoniis pro Parte Negativa et Parte Affirmativa, in art. 51, ubi pro­ batum est missam habere efficaciam ex opere operato et infallibiliter, in art. 53, ubi dictum est fructum sacrificii conferri non omnibus indiscriminatim sed juxta subjecti dispositiones et conditiones, et in art. 54, ubi explanatus est modus quo varii sacrificii fructus applicantur. CONCLUSIO Subjectum capax fructus impetratorii et propitiatorii sacrificii missae sunt omnes et soli vivi ac defuncti in statu ultimi termini nondum constituti, omnes nempe praeter beatos, damnatos et limbo addictos. Subjectum validae seu fructuosae applicationis est omne subjectum capax, non obstante praecepto Ecclesiae quo quidam excludantur ab applicatione sacrificii. Subjectum licitae applicationis est quicumque tali praecepto non excludatur. Probatur. Quoad subjectum capax, assertum sequitur ex eo quod efficacitas sacrificii missae mensuratur juxta efficacitatem sacrificii crucis, cum sit 1 Cf. Lugo, De Euch., disp. 19, sect. 10; Salmanticenses, De Euch., disp. 13, dub. 4; De la Taille, Mysterium Fidei, elue. 29-32; Lehmkuhl, Theol. Moralis, De Euch., sect. 2, c. 1, a. 3, § 1 ; Cappello, De Sacram., v. 1, n. 584-590. s—' DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1107 istius applicativa. Jamvero sacrificium crucis pro omnibus hominibus oblatum est. Ergo etiam sacrificii missae efficacitas extenditur ad omnes vivos et defunctos, exceptis his qui, utpote in statu ultimi termini con­ stituti, ex ipsa natura rei excluduntur, scilicet beatis, quorum beatitudini nihil addi potest quique nullum habent peccatum expiandum aut poenam luendam, damnatis et limbo addictis, quorum damnationis vel exclusionis status est immutabilis. Confirmatur ex paritate cum subjecto orationis. Sicut nempe omnibus praedictis prodest oratio, ita et sacrificium, cum praesertim sacrificium influat ad modum impetrationis, quamvis ex opere operato. Quoad subjectum validae seu jructuosae applicationis, assertum nega­ tur a quibusdam, ut Billot et Lehmkuhl (ed. 1898, n. 176), defenditur vero a pluribus ex illis theologis qui hanc quaestionem explicite tan­ gunt, inter quos Suarez (De Censuris, disp. 9, sect. 4), Salmanticenses (Disp. 13, dub. 4, n. 67 sq.), Merkelbach (n. 356 sq.), Noldin (η. 178).02 Ratio est quia Ecclesia nequit invalidare applicationem sacrificii fac­ tam nomine Christi subjecto capaci, aut hoc incapax reddere, quemad­ modum nequit invalidare ipsam oblationem sacrificii et confectionem sacramenti. Opponit Billot: “Est autem haec differentia inter sacramenta et sacri­ ficium, quod sacramenta utpote efficacia per modum efficientiae, valide applicari possunt etiamsi indebite ministrentur; sed sacrificium cuius tota efficacia sita est in impetratione, non applicatur valide nisi appli­ cetur etiam secundum ius: quippe, nulla impetratio apud Deum valet, quae non fit debito modo.”03 Respondetur quod, quamvis missa sicut omne sacrificium, influat ad modum impetrationis, hanc tamen efficaciam habet ex opere operato, quatenus impetratio Christi quae est ex opere operantis habet relate ad nos influxum ex opere operato, ut dictum est in art. 51. Ex quo sequitur sacrificium missae assimilandum esse sacramentis, quod at­ tinet ad independentiam efficacitatis eius a voluntate Ecclesiae. Confirmatur 1. ex eo quod, non obstante prohibitione Ecclesiae minis­ trandi sacramentum excommunicato, haec ministratio, illicite posita a sacerdote, fructuosa est subjecto si in eo obex non adsit praeter cen­ suram; 2. ex paritate cum validitate applicationis in casu (resoluto superius in p. 1097 sq.) quo sacerdos applicat ad unam intentionem missam quam Ecclesia praecipit applicandam ad aliam intentionem. " Confer cognatam quaestionem resolutam in art. 53 (p. 1097 sq.). ”De Ecd. Sacram., t. 1, thes. 55, Romae, 1914, p. 634 sq. 1108 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Dices. Ecclesia est offerens huius sacrificii. Non ergo valet applica­ tio sacerdotis quae sit contraria intentioni et voluntati Ecclesiae. Resp. Offerens principalis huius sacrificii est Christus; Ecclesia vero est offerens secundarius seu instrumentalis, et quidem non imme­ diate sed per ipsum sacerdotem. Valet igitur applicatio facta nomine Christi, etiam renitente Ecclesia. Quod si instes Ecclesiae ut offerenti respondere fructum aliquem sac­ rificii, qui proinde nequit applicari, deficiente Ecclesiae intentione, respondent quidam (ut Noldin, n. 178) concendendo illationem, ex qua tamen non excluditur applicatio fructus dependentis ab intentione ipsius sacerdotis offerentis nomine Christi. Attamen melius respondetur in ipsa applicatione facta contra prohibitionem Ecclesiae non deesse intentionem ipsius Ecclesiae offerentis nec proinde fructum sacrificii ullatenus frustrari etiam partialiter. Nam tum in Ecclesia tum in ipso Christo distinguere oportet dupli­ cem voluntatem: aliam, quod sacerdos agat secundum propriam potes­ tatem sui ordinis cui competit fructum sacrificii applicare, aliam, ne peccet in usu huius potestatis violando ordinem sive justitiae sive oboe­ dientiae. Unde sacerdos, applicans fructum sacrificii alicui subjecto quod ab illius participatione excluditur ab Ecclesia (puta excommu­ nicato vitando), agit contra alteram voluntatem Ecclesiae, non vero contra priorem, et ita dici potest adhuc applicare nomine et secundum intentionem Ecclesiae. Nec aliter contingit in casu administrationis sacramentorum per haereticos, qui vere dicuntur habere intentionem faciendi quod facit Ecclesia quamvis aliunde peccent et agant contra voluntatem Christi et Ecclesiae. Ad praxim quod attinet, ex dictis sequitur sacerdotem applicantem missam contra Ecclesiae voluntatem vel prohibitionem non teneri ad restitutionem stipendii, eo quod talis applicatio sit valida, quamvis illi­ cita (cf. Noldin, n. 178; Merkelbach, n. 357). Quoad subjectum licitae applicationis, assertum sequitur ex eo quod ex una parte nulla habetur lex divina positiva excludens aliquod subjec­ tum capax a perceptione fructus sacrificii et ex alia parte Ecclesia jus habet huiusmodi exclusionem, justis de causis, statuendi, ut constat tum a priori, ex eo quod Ecclesiae sit concredita custodia et administra­ tio sacramentorum, tum a posteriori, ex antiqua praxi ipsius Ecclesiae. Quaenam in hac re fuerit antiqua disciplina aliquatenus constabit ex dicendis in decursu articuli, nec ceterum multum refert ad hodiernam praxim. Jus vero novum, in Codice J.C. consignatum, haec determinate statuit: Can. 809: “Integrum est Missam applicare pro quibusvis tum vivis, -, ►·. 4 DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1109 tum etiam defunctis purgatorio igne admissa expiantibus, salvo prae­ scripto can. 2262, § 2, n. 2.” Can. 2262, § 2, n. 2: “Sacerdotes Missam privatim ac remoto scan­ dalo pro eo [excommunicato] applicare [non prohibentur] ; sed, si sit vitandus, pro eius conversione tantum.” Ad huius conclusionis clucidationem, secundum tres ipsius partes, et ad quasdam peculiares theologorum sententias judicandas, praecipuas personarum classes singillatim considerare juverit, vivos scilicet, mor­ tuos in Purgatorio detentos et eos qui in statu ultimi termini sunt constituti. I. DE MEMBRIS ECCLESIAE, seu de baptizatis a corpore Ec­ clesiae non praecisis. Pro his omnibus sacrificium offerri potest. Imo de facto pro omnibus collective, generali intentione, offertur ab Ecclesia litante pro Ecclesia. Juxta illud enim ad Hebr. 5, 1-3: “Omnis . . . pontifex . . . debet . . . pro populo . . . offerre”, offert sacerdos in Canone missae “pro Eccle­ sia .. . sancta catholica” et “omnibus orthodoxis, atque catholicae, et apostolicae fidei cultoribus.” Cone. Trid. (sess. 22, can. 3) universali­ tatem huius applicationis involvit in generalissima expressione “Pro vivis et defunctis”. Exinde sequitur missam applicari posse etiam pro infantibus, pro peccatoribus et pro energumenis, ut inde fructum percipiant, juxta eorum conditionem et dispositionem. Injantibus sacrificium prodest non quantum ad fructum propitia­ torium, cuius sunt incapaces (utpote peccati et poenae expertes), sed quantum ad impetratorium, v.g. ad obtinendam aut conservandam sanitatem corporalem vel etiam ad hoc ut perseverent in statu gratiae tempore quo ad usum rationis pervenient. Peccatoribus prodest non quantum ad fructum satisfactorium (qui statum gratiae supponit) sed quantum ad alterum fructum propitia­ torium, i.e. expiatorium (ad obtinendam nempe conversionem), et quantum ad effectum impetratorium. Energumenis sacrificium applicari posse inepte quis in dubium revo­ caret, tum quia ipsi sunt fructus capaces, sive peccatores sint sive non. tum quia id ab Ecclesia nec prohibetur nec unquam prohibitum est. Huiusmodi autem prohibitionem non continet can. 29 Cone. Eliberitani (a. 300) : “Energumenum qui erratico spiritu exagitatur, hujus nomen neque ad altare cum oblatione esse recitandum, neque permittendum ut sua manu in ecclesia ministret” (M.L. 130, 416). Imo in Const. Apost. 8, 12, 47, inter orationes sacrificii legitur: “Rogamus te . . . 1110 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE pro iis, qui ab adversario iactantur . . . ut . . . [eos] mundes a vexa­ tione mali” (Kirch, Enchir. hist, eccl., 686). Nota 1. Quaerunt theologi, praesertim moderni, utrum major fruc­ tus percipiatur ex assistentia missae an ex ejus applicatione. Respondent Sporer (n. 254), Lehmkuhl (n. 186), Cappello (n. 628) post Tamburini (Method, celebr., 1. 2, cap. 2, § 14) et Lugo (Disp. 19, sect. 11, n. 234), id vix universim decidi posse, cum maxime pendeat a dispositione ejus qui missae assistit vel pro quo missa offertur, generaliter tamen haec statui posse: “Fructus impetrationis facilius et uberius percipitur ab eo, qui Mis­ sae devote assistit; fructus, contra, satisfactionis amplior habetur ex Missae applicatione. Item fructus propitiationis maior est ex oblato sacrificio Missae, quam ex sola assistentia. Proinde si agitur de utili­ tate pro defunctis, certe melius est, ut quis Missam pro iis applican­ dam curet, quam ut Missae pro iisdem assistat, licet divina misericordia etiam in hoc casu supplere et compensare possit ac reapse aliquando compenset; pro vivis utilius esse potest Missae assistere, quam Missam dicendam et applicandam curare, nisi forte impetrationi efficaci poenae spiritualis reatus obstet, qui propitiatione delendus sit.”01 Attamen, abstrahendo a fructu ex opere operantis qui maxime ob­ venit ei qui missae assistit sed de quo non est praesens quaestio, videtur haec decidenda esse non ex distinctione inter fructum propitiatorium, satisfactorium et impetratorium, sed tum ex distinctione inter fructum specialissimum qui obvenit assistenti atque offerenti stipem et fructum specialem qui obvenit ei pro quo missa offertur, tum ex triplici dispu­ tata quaestione: an fructus specialis sit major specialissimo, saltem eo qui non sacerdoti sed coofferenti obvenit (quod videtur certo affir­ mandum), an fructus specialissimus stipem dantis sit major quam assistentis (quod probabiliter affirmatur cum De la Taille; cf. supra, p. 1046), et an uterque fructus specialissimus possit alienari (quod ut probabilius affirmavimus supra, p. 1099). Hinc, omnibus consideratis, dicendum videtur simpliciter loquendo majorem fructum percipi ex applicatione missae quam ex simplici audi­ tione, quia fructus specialis excedit fructum specialissimum et fructus specialissimus stipem dantis major est quam assistentis. Nota 2. “Quaerunt theologi, utrum qui eodem tempore pluribus Missis assistit, de fructibus omnium participet, vel unius tantum. “Nonnulli censent participare de fructibus omnium, quia nil vetat quominus praesentia atque attentio requisita tamquam conditio ad Cappello, De Sacram., v. 1, n. 628, Taurini, 1921, p. 494 sq. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1111 fructum percipiendum, pluribus Sacris simul exhiberi possit; alii ne­ gant. Primae sententiae, utpote communiori et longe probabiliori, ad­ haeremus.” Ita Cappello™ II. DE CATECHUMENIS, i.e. de his qui, quamvis nondum baptizati, saltem fidem Christi (de facto frequenter etiam statum gratiae) habent. De istorum capacitate ad fructum sacrificii percipiendum, necnon àeliceitate applicandi missam pro eis, triplex datur sententia: Quidam pauci, ut Vasquez (Disp. 227, cap. 3 et 4), Azor, Granados, Caspar Hurtado, et inter modernos Billot, docuerunt catechumenos nullius fructus esse capaces adcoque pro eis missam nullo modo appli­ cari posse. Rationes quas afferunt sunt sequentes: 1. Sacrificium prodest tantum his qui sunt membra Christi per Bap­ tismum, juxta illud Augustini: “Quis enim offerat corpus Christi, nisi pro eis qui membra sunt Christi? . . . Nemo fit membrum Christi, nisi aut Baptismate in Christo, aut morte pro Christo” (De anima, 1. 1, c. 9, n. 10, M.L. 44, 480). Ad rem Billot: “Sacrificium . . . novae legis quoad opus operatum est proprium Ecclesiae bonum, non secus ac sacramenta; quare, sicut non licet ministrare sacramenta iis qui sunt extra Ecclesiam, ita nec licite iisdem videtur posse applicari opus operatum missae. Est autem haec differentia inter sacramenta et sacrificium, quod sacramenta utpote effi­ cacia per modum efficientiae, valide applicari possunt etiamsi indebite ministrentur; sed sacrificium cuius tota efficacia sita est in impetra­ tione, non applicatur valide nisi applicetur etiam secundum ius: quippe, nulla impetratio apud Deum valet, quae non fit debito modo.”98 2. Catechumeni non sunt capaces fructus Eucharistiae ut sacra­ menti; ergo neque ut sacrificii. 3. Sacrificium non prodest catechumenis defunctis (cf. infra, p. 1132); ergo a pari, imo a fortiori, nec prodest vivis. 4. Ecclesia non orat pro catechumenis nisi in Parasceve, quando non offert sacrificium; ceterum sacrificium offerre est plus quam simpliciter orare. Alii plurcs, inter quos praecipue Suarez (Disp. 78, see. 2; Disp. 79, sect. 10) et Lugo (Disp. 19, sect. 10), docent catechumenos esse capaces fructus impetratorii, non vero fructus satisfactorii. Huic senL. c., n. 578, p. 450. *Dc Eccl. Sacram., t. 1, thes. 55, Romae, 1914, p. 654 sq. 1112 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE tentiae favere videntur inter modernos Lehmkuhl (n. 176-179) et Noldin (n. 178). Ratio est quia fructus satisfactorius sacrificii datur tum immediate personae pro qua litatur, tum ex opere operato ad instar effectus sacra­ mentorum, unde sicut hic solis baptizatis conferri potest, ita et ille. Potestas enim applicandi sacramenta, sacrificium, indulgentias et alia hujusmodi, data est Ecclesiae ad pascendos eos qui sunt visibilia ejus membra seu baptizati. Unde “quamvis fructus redemptionis et passionis Christi, quae per hoc sacrificium repraesentatur, extendatur ad omnes etiam non baptizatos, prout ab ipso Christo immediate procedit: prout tamen per Ecclesiam, et ejus ministros applicatur, solum communicatur iis qui sunt visibilis ecclesiae membra per Bap­ tismum. . . Licet Christus aeque posset offerre pro . . . non baptizato, et applicare illi suam satisfactionem; noluit tamen: quia sicut cate­ chumeni non sunt membra Christi visibiliter et exterius, sed interius; sic Christus influit et communicat illis effectus interiores, illos autem effectus, qui exterius et per visibilia signa conferuntur, quale est sacri­ ficium, confert illis, qui etiam exterius et visibiliter sunt ejus membra; quibus etiam visibilis influxus convenit.”97 Nec inde sequitur quod eadem ratione excludendus esset etiam fructus impetratorius, “quia impetratio non respicit immediate per­ sonam cui confertur beneficium, sed illam quae postulat: unde qui petit sanitatem equi, non dicitur offerre pro equo, sed pro se, ut im­ petret sibi immediate illud beneficium. Cum ergo non sit minus bene­ ficium offerentis salus spiritualis filii vel amici, quam sanitas equi; poterit etiam offerre ad illam impetrandam. Quamvis ergo immediate non posset offerri pro non . . . baptizatis, quia ipsi capaces non sunt fructus hujus sacrificii, poterit offerri pro baptizato, qui postulat tan­ quam beneficium proprium, illud quod non baptizato confertur.”98 Alii, ut Salmanticenscs (Disp. 13, dub. 4, n. 58-61), Pasqualigo, Sporer (n. 275), De la Taille (elue. 31, p. 379 sq.), Gasparri (n. 487), Bucceroni (n. 610), Cappello (n. 585 sq.), recte docent, saltem ut probabilius, catechumenos esse capaces utriusque jructus, impetratorii et propitiatorii, tam expiatorii pro peccatis, quam satisfactorii pro poenis (si habent, ut patet, non solum fidem in Christo sed etiam statum gratiae). Rationes autem quibus ostenditur catechumenos esse capaces jructus saltem impetratorii sunt sequentes: ” Lugo, De Euch., disp. 19, sed. 10, n. 166 et 172, Parisiis, 1892, p. 276. 278. "Lugo, ibid., n. 179, p. 280. 9 DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1113 1. Efficacia sacrificii crucis, quae per sacrificium missae applicatur, extenditur ad omnes homines, ut dictum est supra (p. 1106 sq.). 2. Efficacia sacrificii ad eadem subiecta extendi debet ad quae effi­ cacitas orationis extenditur, cum praesertim sacrificium influat ad modum impetrationis. 3. Verba consecrationis calicis “Qui pro vobis et pro multis effun­ detur in remissionem peccatorum”, tum in ore Christi in coena tum in ore Ecclesiae in missa, significant sacrificium prodesse non solum membris Ecclesiae (“Pro vobis”) sed generice et absque determina­ tione etiam aliis (“Pro multis”), et praecipue catechumenis qui propius accedunt ad unitatem Ecclesiae. 4. Infideles, quamvis fide careant, et baptizati praecisi ab unitate Ecclesiae (excommunicati, schismatici et haeretici), quamvis sua culpa non sint membra Ecclesiae, sunt capaces huius fructus, ut mox proba­ bitur. Ergo a fortiori catechumeni, quippe qui habent saltem fidem Christi et communiter ipsum statum gratiae, nec sua culpa sunt extra Ecclesiam, quinimmo uniuntur Christo et Ecclesiae saltem initialiter per fidem et communiter sunt etiam per gratiam sanctificantem mem­ bra Christi et in anima Ecclesiae. 5. Sacrificium prodest catechumenis defunctis, ut ostendetur infra (p. 1132 sq.); ergo et vivis, cum nulla sufficiens disparitatis ratio assignari valeat. 6. Praxis Ecclesiae fuit, et est, offerendi sacrificium etiam pro catechumenis. Constitutiones Apostolorum (circa 400), 8, 12, 47, inter orationes sacrificii, et quidem in ipsa Anaphora, in qua intentio applicationis sacrificalis censetur exprimi, habent: “Rogamus te pro Ecclesiae cate­ chumenis . . . ut . . . [eos] perficias in fide” (Kirch, Enchir. hist, eccles., 686). Chryso sto mus, In Joan., hom. 78, n. 4: “Ideo et in mysteriis inter nos osculamur, ut multi unum efficiamur; et pro non initiatis com­ munes effundimus preces, pro infirmis, pro orbis fructibus, pro terra et mari. Viden totam caritatis vim?” (M.G. 59, 426). Augustinus, Epist. 217 (ad Vitalem), 1, 2, praxim Ecclesiae testatur, dum scribit: “Audis sacerdotem Dei ad altare exhortantem populum Dei orare pro incredulis, ut eos Deus convertat ad fidem, et pro cate­ chumenis, ut eis desiderium regenerationis inspiret” (M.L. 33, 978). Inepte Vasquez ad haec et similia documenta respondet Ecclesiam quidem orare intra missam tam pro catechumenis quam pro infidelibus, non tamen ipsum sacrificium pro eis offerre. Nam, ut scite respondet Lugo: “Primo . . . Ecclesia fere nunquam explicat in actu signato, se - -*4 1114 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE offerre pro impetranda hac vel illa re, sed solum orat pro illa re, dum sacrificium celebrat; et hoc ipsum est in actu exercito offerre ad illam impetrandam. Secundo pro catechumenis Ecclesia non solum orat, sed offert explicite, ut constat ex libro, qui inscribitur 'Ordo Romanus’, in c. cui titulus est: ‘Incipit ordo, vel denuntiatio scrutinii ad electos’, etc.”80 Praedictus Ordo Romanus (a Mabillone editus), n. 3, habet: “Item infra Actionem, ‘Hanc igitur’; expleta autem recitentur nomina elec­ torum [ad Baptismum]. Postquam recitata fuerint, dicit: ‘Hos, Do­ mine, fonte baptismatis innovandos’. Finita vero Missarum solemnia, communicent omnes praeter ipsos infantes” (M.L. 78, 996). Ut patet ex Sacramentario Gelasiano, 1. 1, c. 26-28, in dominicis tertia, quarta et quinta in Quadragesima quae celebrabantur pro scru­ tiniis electorum seu catechumenorum in sabbato sancto baptizandorum, pro his fundebantur orationes missae (collecta, secreta et postcommunio). Signanter notentur verba Secretae in Quinta Dominica: “Exaudi nos, omnipotens Deus, et famulos tuos, quos fidei Christianae primi­ tiis imbuisti, huius sacrificii tribuas operatione mundari” (ib., cap. 28, M.L. 74, 1081), necnon sequentia verba quae addebantur Secretae Quartae Dominicae: “Remedii sempiterni munera, Domine, laetantes offerimus, suppliciter exorantes, ut eadem nos et digni venerari, et pro salvandis congruenter exhibere perficias” (ib., cap. 2 7 sq., M.L. 74, 1079. 1081). Praeterea ac praecipue, injra Canonem et intra ipsam Actionem haec verba recitabantur in eisdem tribus dominicis: "Injra canonem, ubi dicit: Memento, Domine, famulorum, famula­ rumque tuarum, qui electos tuos suscepturi sunt ad sanctam gratiam baptismi tui; et omnium circumadstantium. Et taces. Et recitantur nomina virorum, ct mulierum, qui ipsos injantes suscepturi sunt. Et intras Quorum tibi fides cogn. "Item intra action. Hanc igitur oblationem, Domine, ut propitius suscipias deprecamur; quam tibi offerimus pro famulis et famulabus tuis, quos ad aeternam vitam, et beatum gratiae tuae dinumerare, eligere atque vocare dignatus es. Per Christum. Et recitantur nomina electorum. Postquam recensita juerint, dicis: Hos, Domine, fonte bap­ tismatis innovandos, Spiritus tui munere ad sacramentorum tuorum plenitudinem poscimus praeparari. Per.” (ibid., cap. 26, M.L. 74, 1076). In Liturgia Ramana moderna orationes pro catechumenis vel expliw De Euch., disp. 19, sect. 10, n. 174, Parisiis, 1892, p. 278. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1115 cita eorum mentio omittitur eo quod interierit usus paschalis celebra­ tionis Baptismi ac praecedentium scrutiniorum; attamen implicitam eorum mentionem in sacrificali applicatione continent tum verba obla­ tionis calicis ‘Offerimus . . . calicem salutaris . . . pro nostra et totius mundi salute”, tum praesertim verba initio Canonis ‘Omnibus ortho­ doxis, atque catholicae, et apostolicae fidei cultoribus.” Codex J.C., can. 809 supra cit. (p. 1108), explicite ait sacrificium pro quibusvis vivis applicari posse, facta partiali restrictione quoad solos excommunicates. Rationibus Vasquez et aliorum sic respondetur: 1. Sacrificium prodesse potest etiam his qui ante Baptismum uni­ untur Christo per charitatem aut saltem initialiter per fidem. Frustra autem opponuntur verba Augustini, nam ut patet ex con­ textu S. Doctor agit “de illis . . . parvulis qui morte praeveniuntur priusquam baptizentur in Christo” et negat pro eis offerri posse sacri­ ficium ut inde absque Baptismo salutem consequantur, prout adver­ sarius quem impugnat, Vincentius Victor, docebat, asserens: “Pro eis [parvulis] oblationes assiduas, et offerenda jugiter sanctorum censeo sacrificia sacerdotum” et “Eas [parvulorum animas] quas Baptisma non abluit, sacrificia pro eis crebra mundabunt” (De anima, 1. 1. c. 9, n. 10; c. 11, n. 13, M.L. 44, 480. 482). Nec valet instare S. Doctorem paulo inferius etiam de adultis idem docere, his verbis: “Nulla ratione conceditur, ut pro non baptizatis cujuslibet aetatis hominibus offeratur sacrificium corporis et sanguinis Christi, tamquam per hujusmodi pietatem suorum ad regnum coelorum quo perveniant adjuventur” (ibid., c. 11, n. 13). Nam S. Doctor iterum loquitur de defunctis (adultis non baptizatis) ac docet frustra pro eis offerri sacrificium eo fine ut ipsam salutem consequantur quam ante mortem consecuti non fuerint. Quod obvium est cum tales adulti, non secus ac supradicti parvuli, sint extra corpus Christi irrevocabiliter. Iterum non valet cum Vasquez insistere quod S. Augustinus ad pro­ bandum casum particularem de parvulis assumit nihilominus et docet principium generale: non posse scilicet sacrificium offerri nisi pro mem­ bris Christi seu pro baptizatis (“Quis enim offerat corpus Christi, nisi pro eis qui membra sunt Christi?”). Nam membra Christi hic intelliguntur illi qui sunt membra vel actu vel potentia, ita ut S. Doctor neget sacrificium offerri posse pro his qui neutro modo sunt membra Christi seu qui sunt irrevocabiliter extra viam salutis, quemadmodum supradicti parvuli et adulti. 1116 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Hic sensus suadetur primo, ex ipso contextu, i.e. ex casu praedictorum parvulorum et adultorum de quo agit S. Doctor, secundo, sequitur ex eo quod alibi S. Doctor docet missam applicari pro infidelibus et ipsis persecutoribus Ecclesiae (Epist. 217, 1, 2, supra cit., p. 1113; cf. ibid., n. 26), imo addit id ideo fieri quia “membra Christi ex omni sunt hominum genere colligenda” (Epist. 149, 2, 16 sq., infra cit., p. 1119). Eandem doctrinam tradit modo explicitiori S. Thomas, inquiens: “[Eucharistia] in quantum est sacrificium, habet effectum etiam in aliis, pro quibus offertur, in quibus non praeexigit vitam spiritualem in actu, sed in potentia tantum. Et quod in contrarium dicitur, quod non offertur nisi pro membris Christi, intelligendum est pro membris Christi offerri, quando offertur pro aliquibus, ut sint membra” (In 4 Sent., dist. 12, q. 2, a. 2, q. 2, ad 4). 2. “Magis extenditur influxus Eucharistiae in ratione sacrificii, quam in ratione sacramenti: unde subjectum incapax recipiendi Eu­ charistiam in ratione sacramenti potest suscipere aliquem ejus effectum in ratione sacrificii, ut patet de animabus Purgatorii, quae cum non sint in statu recipiendi sacramentum Eucharistiae, participant nihilo­ minus de ejus fructu in ratione sacrificii. Et idem proportionaliter con­ tingit in catechumenis: nequeunt enim recipere Eucharistiae sacramen­ tum propter rationem in ipso argumento assignatam: sed possunt recipere aliquem sacrificii fructum sicut alia divinae gratiae beneficia.”1 3. Falsum est sacrificium non prodesse catechumenis defunctis, ut ostendetur infra (p. 1132—1136). 4. Ut dictum est, Ecclesia antiqua publice et nominatim orabat pro catechumenis in celebratione missae, nunc vero Ecclesia reservat publi­ cam et explicitam mentionem suis membris eamque, excepto die Parasceve, denegat catechumenis, quos tamen non excludit nec a generali et implicita mentione nec a fortiori a fructu sacrificii. Rationes, quibus ostenditur catechumenos esse capaces etiam jructus satisjactorii, sunt: 1. Catechumeni existentes in statu gratiae sunt capaces tum satis­ faciendi ex seipsis ex opere operantis, tum praesertim suscipiendi satisfactiones ex opere operantis aliorum ipsis applicatas; inverisimile autem est satisfactiones ex opere operantis, tum personales tum prae­ sertim ab aliis applicatas, plus sese extendere ac magis homini prodesse quam satisfactionem Christi influentem ex opere operato. ’ Salntaniictnses, De Euch., disp. 13, dub. 4, § 2, n. 61, Parisiis, 1882, p. 806. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1117 2. Catechumenis defunctis prodest fructus satisfactorius sacrificii, ut infra (p. 1132-1136) ostendetur; ergo prodest et vivis, cum nulla sufficiens disparitatis ratio assignari queat. Rationi autem a Lugo propositae sic respondetur: Falsa est distinctio quam ipse assignat inter modum quo confertur fructus impetratorius et modum quo applicatur satisfactorius; nam uterque datur immediate personae pro qua litatur et quidem ex opere operato, ut dictum est in art. 51 (p. 1066 sq.). Unde vel uterque admit­ tendus vel uterque reiciendus. Potestas applicandi sacramenta, sacrificium et indulgentias, collata est Ecclesiae in bonum proprium ac suorum membrorum, diversimode tamen adhibenda juxta ipsam naturam objectorum et indolem per­ sonarum. Potestas enim applicandi omnia sacramenta praeter Baptis­ mum nequit exerceri nisi in baptizatos, ut patet ex indole illorum; et similiter potestas concedendi indulgentias pro vivis, quae cum sit potestas jurisdictionis nequit exerceri nisi in subditos qui tales per Baptismum constituuntur; potestas vero administrandi primum ipsum sacramentum Baptismi exercetur in eos qui non sunt membra Ecclesiae ut inde membra fiant; tandem potestas offerendi sacrificium exercetur in favorem tum membrorum, ut membra maneant, tum ceterorum, ut membra fiant. III. DE INFIDELIBUS SIVE PAGANIS. De istorum capacitate ad percipiendum sacrificii jructum, tum impetratorium, tum etiam satisfactorium (in casu quo sint in statu gratiae, quamvis in foro externo inter paganos computentur), necnon de liceitate applicandi missam pro eis, triplex datur sententia, sicut in quaestione de catechumenis, et quidem cum iisdem defensoribus et ob easdem rationes. Rationibus allatis pro tertia sententia (sub numeris 1. 2. 3. 5), quam eligimus, duae sequentes addi possunt, altera a priori, altera a posteriori : A priori enim nihil afferri potest quod obstet fructui et applicationi sacrificii ipsis quoque infidelibus qui tales sunt etiam in foro interno, tum quia ipsi, quamvis non sint actu uniti Christo et Ecclesiae, sunt in potentia ad hanc incorporationem per ipsum sacrificium producibilem, tum quia applicare sacrificium in bonum infidelium, maxime ad eorum conversionem, est aequivalenter illud applicare pro ipsa Eccle­ sia, dilatanda nempe et ex quatuor ventis colligenda, juxta verba 1118 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Didache, 10, 5, necnon ad gloriam Dei ejusque regnum promovendum, juxta illud Orationis Dominicae “Adveniat regnum tuum”.2 A posteriori autem ipsa praxis Ecclesiae ostendit talem applicati­ onem esse fructuosam et licitam. Quod enim jam in A.T. frequentatum est, ut nempe sacrificium offerretur etiam pro infidelibus (cf. de sacrificio oblato pro rege Dario, 1 Esdr. 6, pro Spartiatis, 1 Mach. 12, 11, pro ipso persecutore Helio­ doro, 2 Mach. 3, 32-34), Apostolus in 1 Tim. 2, 1-6 Christianis quoque faciendum praecipit, inquiens: ‘Obsecro igitur primum omnium fieri obsecrationes, postulationes, gratiarum actiones, pro omnibus homini­ bus, pro regibus et omnibus qui in sublimitate sunt, ut quietam et tranquillam vitam agamus, in omni pietate et castitate. Hoc enim bonum est, et acceptum coram salvatore nostro Deo, qui omnes homines vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. Unus enim Deus, unus et mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus, qui dedit redemptionem semetipsum pro omnibus”. Apostolum loqui non tantum de communibus orationibus sed de ipsa applicatione sacrificii, suadetur ex contexta oratione (tum nempe ex expressione “gratiarum actiones”, Αχαριστίας, tum praecipue ex ratione quae assignatur quare sit etiam pro gentilibus orandum, quia scilicet omnibus prodest Christi redemptio, cujus applicatio est missae sacri­ ficium), et probatur ex interpretatione antiquae Ecclesiae, exequentis mandatum Apostoli intra ipsam actionem liturgicam. Constitutiones Apostolorum (circa 400), 8, 12, 42-46, intra ipsam Anaphoram legunt: “Adhuc ‘rogamus’ te, Domine, ‘pro rege et iis, qui in sublimitate sunt’, et pro cuncto exercitu, ut res nostrae in pace ver­ sentur. . . Adhuc poscimus te pro urbe hac et habitantibus in ea. . . Adhuc rogamus te pro iis, qui ‘oderunt nos et propter nomen tuum nos persequuntur’, pro iis, qui foris sunt et errant, ut adducas eos ad bonum et furorem mitiges” (Kirch, Enchir. hist, eccles., 685 sq.). Tertullianus, Ad Scapulam, 2: “Sacrificamus pro salute imperatoris, sed Deo nostro et ipsius: sed, quomodo praecipit Deus, pura prece. Non enim eget Deus, conditor universorum, odoris aut sanguinis alicujus” (M.L. 1, 778 sq.). Cyrillus Hier., Catech. 23, supra cit. (p. 905). Chryso st ornus, Hom. 6, η. 1 sq., commentans supradicta verba Apos­ toli (1 Tim. 2, 1 sqq.), scribit: “Quasi communis pater totius orbis est sacerdos. Curam igitur omnem gerat oportet, sicut et Deus, cujus sacerdos est. Ideo ait: Obsecro igitur primum omnium fieri obsecra: Hanc rationem pulchre evolvit De la Taille, Mysterium Fidei, elue. 31, p. 375-377. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1119 tiones, orationes. . Quid sibi vult illud: ‘Primum omnium’? Id est in cultu quotidiano. Et hoc sciunt initiati, quomodo quotidie fiant precationes et vespere et mane; quomodo pro toto mundo, pro regibus et omnibus qui in sublimitate sunt, obsecrationem emittamus. “At dicet fortasse quispiam, illum non pro omnibus dixisse, sed pro fidelibus. Cur ergo dixerit ‘pro regibus’? Reges enim seu imperatores tunc veram religionem non sectabantur, sed longo tempore impiis impii succedebant. . . Deinde, quia verisimile erat ut Christianus animus haec audiens torpesceret, neque monitum hoc admitteret, si pro gentili mysteriorum tempore preces oporteret offerri, vide quid dicat: ... ‘Ut securam’, inquit, ‘et quietam ducamus vitam’. Id est, illorum salus nobis tranquillitatem parit. . . Deus enim principatus constituit ad communem utilitatem. Quomodo ergo non absurdum fuerit, ipsos qui­ dem ideo militare et arma circumferre, ut nos in tranquillitate viva­ mus; nos autem non supplicationes offerre pro iis qui pericula subeunt et militant?” (De Sacerdotio, 1. 6, n. 4, M.G. 48, 680 sq.). Augustinus, Epist. 217 (ad Vitalem), 1, 2, supra cit. (p. 1113). Idem, ibid. 7, 26: “Numquid et orare prohibebis Ecclesiam pro infidelibus, ut sint fideles; pro iis qui nolunt credere, ut velint credere: pro iis qui ab ejus lege doctrinaque dissentiunt, ut legi ejus doctrinae­ que consentiant, ut det illis Deus quod per prophetam promisit, cor cog­ noscendi eum, et aures audiendi (Baruch ii, 31). quas utique accepe­ rant, de quibus Salvator ipse dicebat, ‘Qui habet aures audiendi, audiat’ (Matth. xiii, 9)? Numquid ubi audieris sacerdotem Dei ad ejus altare populum hortantem ad Deum orandum vel ipsum clara voce orantem, ut incredulas gentes ad fidem suam venire compellat, non respondebis, Amen? An etiam hujus fidei sanitati contraria disputabis? Numquid beatissimum Cyprianum in hoc errasse clamabis vel susur­ rabis, ubi pro inimicis fidei Christianae, ut etiam ipsi ad eam conver­ tantur, orare nos docet?” (M.L. 33, 987 sq.). Idem, Epist. 149 (ad Paulinum), 2, 16 sq.: “Sed eligo in his verbis [Apostoli, 1 Tim. 2, 1 sqq.] hoc intelligere, quod omnis vel pene omnis frequentat Ecclesia, ut ‘precationes’ accipiamus dictas, quas facimus in celebratione Sacramentorum, antequam illud quod est in Domini mensa incipiat benedici. . . Haec autem causa praecipua fuit ista (licendi, ut his breviter perstrictis atque significatis, non putaretur negligendum esse quod sequitur, ‘pro omnibus hominibus, pro regibus, et his qui in sublimitate sunt, ut quietam et tranquillam vitam agamus in omni pietate et charitate’: ne quisquam, sicut se habet humanae cogitationis infirmitas, existimaret non esse ista facienda pro his a quibus persecutionem patiebatur Ecclesia, cum membra Christi ex omni essent hominum genere colligenda” (M.L. 33, 636 sq.). 1120 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Verba autem quae ex Augustino obicit Vasquez declaravimus supra (p. 1115 sq.). In hodierna praxi omittitur directa et explicita mentio infidelium in Canone missae romanae, qui tantum commemorat eos qui, propter eorum unionem cum Ecclesia, sunt etiam offerentes sacrificii (“Pro quibus offerimus, vel qui tibi offerunt”); non tamen deest eorum com­ memoratio tum generalis in oblatione calicis (“Offerimus . . . calicem salutaris . . . pro nostra et totius mundi salute”), tum indirecta in ipso Canone (“Pro Ecclesia tua . . . quam . . . adunare . . . digneris”). Missa votiva pro fidei propagatione (cf. Orationes) saltem mediate ad infidelium conversionem ordinatur. Codex J.C., can. 809, supra cit. (p. 1108 sq.) solos excommunicatos, et quidem partialiter tantum, excludit a missae applicatione. Ad praxini quod attinet, potest missa applicari non solum pro infi­ delibus in genere, sed etiam pro quovis in particulari, nec solum ad finem conversionis sed etiam ad quoslibet fines particulares, etiam temporales, pro quibus sacerdos eligit celebrandum vel ipse infidelis, aut alia persona pro ipso, missam petit. Attamen quaedam conditiones vel restrictiones adhiberi debent (cf. Responsum S.C.S. Officii a. 1865 mox citandum). Oportet scilicet: 1. Ut nihil mali, aut erroris, aut superstitionis habeatur ex parte ipsorum infidelium applicationem missae petentium et stipendium offerentium. 2. Ut avertatur scandalum ex parte fidelium. “Scandalum hic re­ movendum est potissimum offensio fidelium qui, in certis adiunctis, conscii factae celebrationis, eam cupidini lucri vel cuidam ‘indifferentismo’ ascriberent.”3 3. Ut consequenter missa applicetur privatim, i.e. secreto (non obtsat tamen quod unus vel alter id sciat) et absque ulla exteriori solemnitate (qualis est publica annuntiatio applicationis et nominis ejus pro quo applicatur intra missam). Excipitur tamen casus quo missa applicetur pro prosperitate reipublicae aut etiam principis regnantis, qua talis, ut si id fiat in die qua hic regnare incipit vel in die anniversaria, non vero in die natalis vel onomastico. 4. Ut consequenter nihil specialiter in missa addatur quod ad infi­ delem referatur, puta ejus expressa commemoratio vel nominatio. Ad rem observat De la Taille: “Quare, si quis vel infidelem, vel haereticum, vel schismaticum, vel excommunicatum (puta regem, aut episcopum, aut alium quemlibet) nominaret, sive in oratione ‘Te ’ Vernteersch, Thcol. Moralis, t. 3, n. 308, Romae, 1923, p. 243. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1121 igitur’, sive in nostra ‘commemoratione pro vivis’, is certe foret legis ecclesiasticae violator. Quia autem hodie non solum in ‘commemora­ tione pro vivis’, sed etiam in nulla alia parte missae suscipit Ecclesia quemquam nominatin'! commendandum Deo vivum, nisi prout sibi communicantem, ideo hodie non videretur carere culpa, qui in ulla qualibet oratione liturgica nominaret hominem vel infidelem, vel haereticum, vel schismaticum, vel excommunicatum.”4 Quaestioni: num liceat stipendium ab ipso infideli accipere pro missa applicanda ad quamlibet intentionem (i.e. sive pro se sive pro aliis), negative respondent pauci, inter quos praecipue De la Taillé' ea innixus ratione quod stipem dans est coofferens sacrificium et nonnisi membra Ecclesiae possunt esse offerentes (quam rationem con­ sequenter extendit ad catechumenos, haereticos, schismaticos et ex­ communicates) ; congruentius vero affirmative respondetur (et quidem quoad infideles, catechumenos, haereticos, schismaticos et excommunicatos saltem non vitandos) cum aliis theologis, inter quos Billuart (De religione, diss. 2, a. 6), Hervé (n. 141), Cappello (n. 618, 1 et 3), Vermeersch (n. 308), Merkelbach (n. 356), Noldin (n. 178), innixis sequentibus ecclesiasticis decisionibus: S.C. de Propaganda Fide, interrogata: “Se possa un missionario ricevere la limosina della Messa ed applicarla secondo la mente o intenzione di un oblatore gentile che abbia per iscopo di ottenere la guarigione da malattia o la liberazione dal carcere o dalla pena capi­ tale che gli sovrasta”, respondit 11 martii 1848: “Affirmative" * S.C.S. Officii, interrogata: “Utrum liceat sacerdotibus Missam cele­ brare pro Turearum aliorumque infidelium intentione et ab iis eleemo­ synam pro Missae applicatione accipere”, respondit 12 julii 1865: “Affirmative, dummodo non adsit scandalum ac nihil in Missa spe­ cialiter addatur; et quoad intentionem, constet nil mali aut erroris aut superstitionis in infidelibus eleemosynas offerentibus subesse”.7 S.C.S. Officii, interrogata: “Utrum possit aut debeat celebrari Missa ac percipi eleemosyna pro graeco-schismatico, qui enixe oret atque instet ut Missa applicetur pro ipso sive in ecclesia adstante sive extra ecclesiam manente”, respondit 19 aprilis 1837: “luxta exposita non licere, nisi constet expresse eleemosynam a schismatico praeberi ad impetrandam conversionem ad veram fidem”.8 Supradicta ratio, a De la Taille allata ad probandam illiceitatem ‘Mysterium Fidei, elue. 31, Parisiis, 1931, p. 381. 'Mysterium Fidei, elue. 30, p. 365 sqq.; elue. 31, p. 382. ‘Collectanea S.C. de Prop. Fide, v. 1, n. 1028. ’Ibid., n. 1274. ' Ibid., n. 858. 1122 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE (peccatum, inquit, simoniae) acceptionis stipendii ab homine qui non sit membrum Ecclesiae, id non evincit; nam stipem dans non fit neces­ sario coofferens nisi sit capax, et aliunde obligatio sacerdotis applicandi sacrificium pro stipendio fundatur in lege Ecclesiae. Nec etiam con­ vincit modus quo laudatus theologus conatur sese extricare a relatis decisionibus ecclesiasticis, dum scribit: “Respondeo: illam decisionem [S. Officii a. 1865], etiam nulla facta mentione approbationis pontificiae, gaudere auctoritate sua, eaque ma­ xima; ideoque, si interpretanda sit, ut prima fronte utique videtur, de pecuniaria pactione vera, hanc posse tuta conscientia in opus deduci, quamdiu non fuerit reformata decisio. At interea, dubitari potest nonne aliter forte sit interpretanda. Potuit enim in casu talis intellegi eleemosyna, quam neque qui erogaret, constitueretur oblator seu auctor sacrificii, neque qui acciperet, contraheret ullam obligationem, neque ex justitia, neque ex fidelitate, sed tantummodo significaret, se ex cari­ tate et gratitudine celebraturum in illius commodum, per modum suffragii”.0 Quod si ab excommunicato vitando non liceat probabiliter stipendium accipere (contrarium tamen putat Billuart), id non est ob supradictam rationem De la Taille, sed quia non licet cum eo communicare. Ad rem scribit Gasparri: “Ceterum Missam pro excommunicato applicantes, ca­ vere debemus . . ., si agitur de vitando, ne cum ipso communicemus: unde, v.g. non possumus ab eodem eleemosynam pro applicatione recipere”.10 IV. DE HAERETICIS, SCHISMATICIS ET EXCOMMUNICA­ TIS. Hos omnes esse capaces jructus sacrificii, tum impetratorii tum propitiatorii pro peccatis (imo et satisfactorii pro poena, si sint in statu gratiae), a nemine dubitatur et sequitur ex iisdem proportionaliter ra­ tionibus quibus probatur eadem capacitas in catechumenis et infideli­ bus, eo vel magis quod ipsi, ratione suscepti Baptismi, retinent vincu­ lum aliquod cum Ecclesia, quamvis sint ab ea praecisi sub ratione membri. Licita autem applicatio missae pro eis subicitur necessario alicui restrictioni ab auctoritate ecclesiastica determinandae, quam essentia­ liter importat ipsa excommunicatio (i.e. separatio a communibus suffra­ giis Ecclesiae) cui omnes praedicti subiciuntur (nam etiam haeretici et schismatici pro excommunicatis habentur et tales explicite declaran* Mysterium Fidei, elue. 30, Parisiis, 1931, p. 366. ‘’Tractatus canonicus de SS. Eucharistia, t. 1, n. 483, Parisiis, 1897, p. 345. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1123 tur a Codice J.C., can. 2314, § 1, n. 1). Quo sensu excommunicat! sunt in peiori conditione quam infideles, utpote poena ecclesiastica mulctati. Praedicta restrictio in iure hodierno (can. 809 et can. 2262, § 2, n. 2, supra cit., p. 1108 sq.) duplex est: ut pro omnibus excommunicatis missa non applicetur nisi privatim (sensu supra explanato, p. 1120) et ut pro excommunicato vitando missa etiam privatim non applicetur nisi ad ejus conversionem. Ad jus antiquum quod attinet, certum apud omnes est easdem saltem restrictiones viguisse, nominatim prohibitionem publicae applicationis. Id enim ut minimum videtur importare tum ipsa ratio excommunicatio­ nis (cf. Suppi., q. 21, a. 1, corp, et ad 1), tum antiqua praxis Ecclesiae. “Patet enim ex historia Ecclesiae semper cautum fuisse ne publice inter sacra nominarentur homines excommunicat!. adeo ut, si quis talis regulae esset violator, is eo ipso se proderet cum homine excommunicato in sacris communicantem; quemadmodum ex opposito, quemcumque excluderes e diptychis nominum recitandorum, eo ipso tanquam excommunicatum diffamares. Etenim, ut recte scribit Lesleus in suis notis ad Missale Mixtum: ‘Finis et usus praecipuus diptychorum erat ut retineretur catholica communio tum vivorum inter se·, tum vivorum et mortuorum’ (P.L. 85, 541). Praeter romanum pontificem autem et episcopum loci alii episcopi aliquando nominabantur, atque imperator vel rex ejusque conjux et proles, aliique optimates vel benefactores, aut si quid ejusmodi. Jamvero, si quis horum excommunicationem incur­ reret, erat e diptychis delendus. En sensum historicum illius legis, qua privabantur excommunicat! suffragiis Ecclesiae communibus publicis­ que: intellige privatos publica illa denuntiatione atque commendatione per communes Ecclesiae sacrificantis preces. Haec quidem propria erat poena et nota excommunicatorum.”11 Utrum praeterea in jure antiquo excommunicat! excluderentur etiam a privata applicatione missae, triplex datur sententia theologorum: Quidam, ut Suarez (De censuris, disp. 9, sect. 2) et Vasquez (De Excommunicatione, dub. 2), quibus inter modernos accensendus est Billot (thes. 55, edit. 1914, p. 634 sq.), docuerunt pro nullo excommu­ nicato, tam vitando quam tolerato, missam proprie et directe applicari posse nomine Christi et Ecclesiae, quamvis sacerdos id facere possit nomine proprio, alienando nempe in eorum favorem fructum ex opere operantis. Ratio est quia praecipuus ac proprius effectus excommunicationis est privare hominem communibus Ecclesiae suffragiis; unde nequit Eccle“ De la Taille, op. cit., duc. 31, p. 3S0 sq. 1124 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE sia illi applicare sacrificium nisi eo ipso auferendo excommunicationem. Id etiam, inquiunt, eruitur ex quibusdam documentis Ecclesiae, i.e. ex Capitibus “A nobis”, “Sacris” et “Si quis episcopus” (Decret., 1. 5, tit. 39, c. 28 et 38; Causa 11, q. 3, c. 91). Nec obstat quod Cone. Constantiense (Extravag. Martini V “Ad evitanda”) concesserit fidelibus communicare cum quibusdam excommunicatis (non vitandis), nam inde non sequitur pro eis posse offerri sacrificium, quia per eam concessionem Concilium intendit favere solis fidelibus non vero ipsis excommunicatis. Confirmatur ex doctrina S. Thomae, Suppi., q. 21, a. 1, corp, et ad 2, ubi docet excommunicates excommunicatione maiori (etiam non vitan­ dos) privari suffragiis Ecclesiae. Alii frequentiores, inter quos Lugo (Disp. 19, sect. 10, n. 187), Coninck, Henriquez, Caspar Hurtado, Salmanticenses (Disp. 13, dub. 4, n. 66 sqq.), S. Alphonsus (n. 309), docuerunt ab applicatione missae excludi solos excommunicates vitandos, non vero toleratos. Ratio est quia effectus excommunicationis dependet a dispositione Ecclesiae, illum magis vel minus extendentis; Ecclesia autem non ex­ cludit excommunicates toleratos ab assistentia missae et ab ecclesias­ tica sepultura, adeoque neque ab applicatione missae, nam missa pro omnibus assistentibus offertur (“Et omnium circumstantium pro quibus tibi offerimus . ..”) et ecclesiastica sepultura importat preces, orationes et suffragia. Unus vel alter theologus, ut Sylvius et Billuart, contra communem chorum affirmavit missam applicari potuisse pro omnibus excommuni­ catis etiam vitandis. Cui sententiae recte subscribïint quidam moderni, uti Wernz (Jus Decretalium, 1908, t. 3, p. 2, n. 542) et De la Taille (elue. 31, p. 382). Billuart scribit: “Non video cur non liceret sacerdoti celebrare pro excommunicato etiam non tolerato, sive accepto sive non accepto ab eo stipendio. Scio hanc assertionem communiter negari ab auctoribus, sed quo fundamento nescio; videtur enim evidenter sequi ex praemissis, modo non celebret ut pro membro Ecclesiae”.12 “Nostram sententiam etiam aperte innuit S. Th. loco citato [Suppi., q. 21, a. 1, ad 2], cum dicit: ‘Suffragia Ecclesiae quae pro tota Ecclesia fiunt, eis [excommu­ nicatis] non prosunt, nec ex persona Ecclesiae oratio pro eis inter mem­ bra Ecclesiae fieri potest’: ubi non negat pro eis orari posse ex persona Ecclesiae, sed solum sic ut orando annumerentur membris Ec­ clesiae quasi essent ex illis. Ita etiam censet Sylvius, 3 p. q. 83, a. 1, quaestio 9.”13 u Tractatus De Religione, diss. 2, a. 6, Parisiis, 1904, p. 201. ” Ibidem. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1125 Rationibus defensorum primae sententiae respondetur: 1. Privatio communium suffragiorum, quae est effectus excommuni­ cationis, non importat necessario prohibitionem applicationis missae, sed tantum publicae applicationis, quamvis Ecclesia possit etiam priva­ tam applicationem prohibere vel quibusdam limitibus circumscribere, ut explicite fit in iure hodierno quoad excommunicates vitandos. 2. Objecta Ecclesiae documenta ad praesentem quaestionem directe non faciunt, nam in eis est quaestio de excommunicatis defunctis, de quibus dicetur infra (p. 1139). Parum autem refert qua intentione Con­ cilium Constantiense concesserit fidelibus ut possent communicare cum excommunicatis etiam in divinis; ex tali enim concessione, facta absque ulla suffragiorum restrictione, ipso facto sequitur fideles posse applicare missam pro excommunicatis. 3. Auctoritas S. Thomae frustra invocatur; nam ejus verba sonant solam exclusionem publicae applicationis et participationis suffragiorum quae fiunt pro membris Ecclesiae qua talibus. Unde ipse S. Doctor post verba a Billuart modo citata immediate subiungit: “... quamvis aliqua persona privata possit ad eorum conversionem aliquod suffragium per intentionem dirigere” (ad 2). Similiter ibidem in resp. ad 1 docet: “Pro infidelibus oratur, sed ipsi orationis fructus non percipiunt, nisi ad fidem convertantur. Similiter et pro excommunicatis orari potest, quam­ vis non inter orationes, quae pro membris Ecclesiae fiunt; et tamen fructum non percipiunt, quamdiu in excommunicatione manent; sed oratur, ut detur eis spiritus poenitentiae, ut ab excommunicatione solvantur.” Contra patronos sectmdae sententiae dicendum est quod non apparet ex qua ratione erui possit ipsum excommunicatum vitandum, fuisse olim simpliciter exclusum a privata applicatione missae; id non sequitur ex aliqua ratione a priori, nam ostenderetur falsum ex ipso facto quod Ecclesia nunc permittit applicationem pro tali excommunicato ad finem conversionis ipsius, nec a posteriori, cum nullum adduci possit Eccle­ siae documentum in favorem huiusmodi sententiae. V. DE DEFUNCTIS MEMBRIS ECCLESIAE IN PURGATO­ RIO DEGENTIBUS (Suppi., q. 71, a. 6 et 9). Est de fide contra Protestantes definita a Cone. Trid. (sess. 25, Decr. de Purgatorio, Denz. 983, cit. in p. 1104; sess. 22,can. 3 [cf. cap. 2], Denz. 950, cit. in p. 847), sacrificium missae animabus Purgatorii generice prodesse, et quidem magis quam alia suffragia, atque pro eis missam applicari debere. Est vero theologice certum eas animas per sacrificium juvari ex opere operato; non enim “potissimum” (ut ait 1126 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE Concilium) per sacrificium illae animae juvarentur si id fieret tantum ex opere operantis quemadmodum per alia suffragia. Ceterum efficacitas missae in favorem fidelium dejunctorum sequi­ tur: 1. Ex constanti praxi Ecclesiae applicandi sacrificium pro ipsis. 2. Ex sensu Traditionis (cf. testimonia relata in art. 49, p. 1059— 1061). Ad rem Augustinus, De cura pro mortuis gerenda, 1, 3: “In Machabaeorum libris legimus oblatum pro mortuis sacrificium (II Machab. xii, 43). Sed et si nusquam in Scripturis veteribus omnino legeretur, non parva est universae Ecclesiae, quae in hac consuetudine claret auctoritas, ubi in precibus sacerdotis quae Domino Deo ad ejus altare funduntur, locum suum habet etiam commendatio mortuorum’’ ( M.L. 40, 593). 3. Ex paritate cum sacrificiis A.T., quorum missa est consummatio. Judas enim Machabaeus “duodecim millia drachmas argenti misit Jerosolymam, offerri pro peccatis mortuorum sacrificium”, quem agendi modum approbat et commendat Spiritus Sanctus, inquiens: “Sancta ergo et salubris est cogitatio pro defunctis exorare, ut a peccatis solvan­ tur” (2 Mach. 12, 43. 46). 4. Ex ratione universalis efficacitatis sacrificii crucis, quae applica­ tur per sacrificium missae. 5. Ex ratione a fortiori. Sacrificium prodest vivis qui non sunt mem­ bra Ecclesiae vel qui sunt membra corrupta ex defectu caritatis. Ergo a fortiori prodesse debet mortuis qui ei uniuntur vinculo caritatis. 6. Ex ratione communionis sanctorum. Fundamentum communionis sanctorum, seu ratio quare bona spiritualia unius possint dirigi in alium ac illi prodesse, est vinculum caritatis, conditio vero huiusmodi transla­ tionis bonorum est intentio dirigens aliquod bonum spirituale in utilita­ tem alterius. Jamvero defuncti retinent vinculum caritatis cum fideli­ bus viventibus, quamvis amittant vinculum societatis. Ergo adjuvari possunt per intentionem dirigentis in eorum utilitatem aliquod bonum spirituale, et maxime bonum eucharisticum, tum in ratione sacramenti (cf. supra, p. 734 sq.) tum praecipue in ratione sacrificii (Suppi., q. 71. a. 6 et 9). Ad rem 5. Thomas: “Illa opera praecipue nata sunt mortuis suffra­ gari quae maxime ad communicationem charitatis pertinent. . . Ad charitatcm autem sacramentum Eucharistiae praecipue pertinet, cum sit sacramentum ecclesiasticae unionis, continens illum in quo tota Ecclesia unitur et consolidatur, scilicet Christum. Unde Eucharistia est quasi quaedam charitatis origo, vel vinculum” (a. 9). Dices. Sacrificium missae est proprium bonum Ecclesiae visibilis, 1127 quae illud offert; ergo prodest solis membris eius vel his qui, utpote viventes, membra eius fieri possunt. Animae Purgatorii sunt extra com­ mercium viventium a quibus offertur hoc sacrificium, subiciuntur con­ ditionibus totaliter diversis, imo sunt in statu termini; ergo a vivis ad­ juvari non possunt. Resp. Sacrificium ita est concreditum Ecclesiae visibili offerendum, ut offerri debeat non solum pro his qui sunt sed etiam pro his qui fue­ runt membra eius, quippe qui manent ei uniti vinculo charitatis; imo debet etiam offerri pro vivis qui non sunt membra, ad hoc ut fiant mem­ bra per charitatem, et pro mortuis qui non fuerunt eius membra, ad hoc ut ostendatur vinculum charitatis. Animae Purgatorii sunt extra commercium societatis sed non extra communionem charitatis; subiciuntur diversis conditionibus quantum ad effectum ex proprio opere operantis sed non quantum ad fructum ex opere operato; sunt extra statum viae et in statu termini sed non sim­ pliciter, ac pro tanto assimilantur viatoribus quoad participationem fructus sacrificii. Ad rem S. Thomas: “Quamvis animae post mortem non sint simpli­ citer in statu vîhe; tamen quantum ad aliquid adhuc sunt in via, inquantum scilicet earum progressus adhuc retardatur ab ultima retri­ butione. Et ideo simpliciter earum via est circumsepta, ut non possint ulterius per aliqua opera transmutari secundum statum felicitatis et miseriae; sed quantum ad hoc non est circumsepta, quin quantum ad hoc quod detinentur ab ultima retributione, possint ab aliis juvari, quia secundum hoc adhuc sunt in via” (Suppi., q. 71, a. 2, ad 3). Efficacia missae pro defunctis est ex opere operato et infallibilis, juxta mensuram tamen dispositionis subjecti, ut dictum est in art. 51. 53. 54 (p. 1066-1069. 1088 sq. 1103 sq.). Animae in Purgatorio sunt capaces fructus tum propitiatorii tum impetratorii. Imprimis non sunt capaces propitiationis pro peccatis mortalibus, quia peccata vitae jam sunt remissa et in Purgatorio peccare non possunt. De la Taille hanc peregrinam opinionem proponit: “Subtilior est quaestio de reatu culpae: nonne possit compensari per sacrificium pro mortuis oblatum, adeo ut non solum sàtisfactio, sed etiam propitiatio exseratur. Et quidem merito quis dubitaverit, nonne possit defunctos retro (ut ita dicam), repropitiare sacrificium missae: cum Christi Do­ mini sacrificium, non solum omnes tunc viventes aut postea victuros, sed etiam mortuos anteactis saeculis homines omnes repropitiarit Deo. . . . Utique catholicum virum nullum fugit, non posse justificari post Η ·α ·8 « χ η Μ ···Β » η α Η ·Μ α Η η Μ Ι^ ·Η Η ·ΐη ίΜ Η ΙΜ Μ Μ ΙΙβ β Η Η η Η ΙΙΜ ··Ι DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1128 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE mortem eum qui mortuus sit in statu peccati. Nec proinde vis potest, salva fide, adscribi sacrificio missae transmittendi defunctum ex statu peccati in statum gratiae. Nihilominus, salva fide, autumaverit quis, Deum, intuitu sacrificiorum post mortem celebrandorum (veluti com­ pensationis ab Ecclesia pro peccatis sui defuncti oblatae), potuisse propitiatum impendere ante mortem misericordiam illi, ut se converte­ ret et salvus fieret. Quemadmodum nec mors Domini, cum contigit, tum transmisit veteres Patres ex peccato in gratiam: quos tamen credenda est omnino repropitiasse a suis delictis Deo; siquidem nullo fuit un­ quam tempore homo repropitiatus Deo nisi per mortem Christi.”14 Haec opinio improbabilis videtur. Posset enim Deus, praevidendo futura suffragia, praedictum effectum conversionis conferre ex quodam beneplaciti vel complacentiae motu, sed id nequaquam esset proprie loquendo intuitu sacrificii futuri, quasi nempe hoc influeret ex opere operato, non enim influere potest antequam existât. Nec valet invocata paritas cum influxu passionis Christi in A.T., nam passio Christi habet in se vim movendi Deum ad modum causae meritoriae adeoque potuit operari sub tali ratione etiam antequam existeret; applicatio vero sacri­ ficii sicut et sacramentorum non habet propriam vim movendi Deum ad effectum supernaturalem causandum sed se habet ut medium vel instrumentum efficacitatis passionis Christi, unde nequit influere nisi jam existât, quemadmodum in A.T. per actualem applicationem sacra­ mentorum conferebatur fructus futurae passionis Christi. Hanc doctrinam videtur supponere 5. Thomas, Suppi., q. 71, a. 6, ad 4, ubi ait: “Quantum ad efficaciam suffragiorum, quae est ex opere operato . . . [homo] non consequitur fructum, antequam suffragia fiant”. Secundo, animae Purgatorii sunt capaces fructus propitiatorii pro peccatis venialibus. Id quidem negandum esset si, juxta sententiam aliquorum (ut Hugon)™ omnia peccata venialia remitterentur illis animabus imme­ diate post mortem in primo actu ardentis charitatis quem eliciunt. Atta­ men S. Thomas (tum in Appendice ad Suppl, [ed. leon.], De Purg., a. 6, tum praesertim in De Malo, q. 7, a. 11, corp, et ad 2. 7. 9. 11. 16) docet peccata venialia illis remitti durante tempore suae pur­ gationis, quotiescumque eorum charitas prorumpit in actualem motum detestationis peccati, nam “multi . . . actuales motus voluntatis erunt post hanc vitam, qui non sunt modo; quia alii etiam erunt secundum ea quae tunc cognoscunt et experientur” (loco proxime cit., ad 11); ex “ Mysterium Fidei, elue. 29, Parisiis, 1931, p. 360 sq., in nota. “Tract. Dogm., v. 3, Parisiis, 1931, p. 796. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1129 quo sequitur sacrificium sic prodesse animabus purgantibus ut eis obtineat auxilia divina excitantia ad eliciendum actum charitatis quo venialia removentur. Tertio, animae Purgatorii sunt capaces fructus satisjactorii pro poe­ nis, et quidem immediate, tum quia, ut dictum est supra (p. 1103), hic effectus immediate confertur ipsis vivis, tum quia de cetero istae ani­ mae non sunt amplius capaces satisfaciendi ex opere operantis nec proinde eis prodessent auxilia impellentia ad actum satisfactorium. Dices. Poena Purgatorii est poena finita. Si ergo per suffragia ali­ quid de poena dimittitur, tantum poterunt multiplicari suffragia quod tota tolletur; et ita peccatum remanebit totaliter impunitum, quod vi­ detur divinae justitiae repugnare. Resp. “Non est inconveniens, si multiplicatis suffragiis, poena existentium in purgatorio annihiletur; non tamen sequitur quod peccata remaneant impunita, quia poena unius pro altero suscepta alteri com­ putatur” (Suppi., q. 71, a. 6, ad 2). Quarto, animae Purgatorii sunt capaces fructus impetratorii, tum quatenus possunt ipsis obtineri auxilia novae cognitionis et experien­ tiae ex quibus subinde inducuntur ad eliciendum actum charitatis quo peccata venialia remittuntur, tum quatenus potest in eorum favorem impetrari ut fideles moveantur ad applicanda pro eis personales satis­ factiones, indulgentias, suffragia et sacrificia. Nota. Quoad quantitatem fructus quem ex sacrificio derivant animae Purgatorii, sequentes minores quaestiones agitantur a doctoribus: 1. An missa de Requiem magis prosit dejuncto quam aliae missae. Respondetur cum S. Thoma, Suppi., q. 71, a. 9, ad 5: “In officio missae non solum est sacrificium, sed etiam sunt ibi orationes. Et ideo missae suffragium continet duo horum quae ... Augustinus enumerat,lc scilicet orationem et sacrificium. Ex parte ergo sacrificii oblati missa aequaliter prodest defuncto, de quocumque dicatur; et hoc est praeci­ puum quod fit in missa. Sed ex parte orationum magis prodest illa in qua sunt orationes ad hoc determinatae. Sed tamen iste defectus recompensari potest per majorem devotionem vel ejus qui dicit missam, vel ejus qui jubet dici, vel iterum per intercessionem sancti, cujus suffragium in missa imploratur.” Exinde tamen non necessario sequitur sacerdotem celebrantem ex stipendio, teneri ad applicandam missam de Requiem pro defuncto ad quem litatio dirigitur, nisi talis missa expresse petatur a stipem offerenMIn De cura pro mortuis, 18, 22, ait tria prodesse defunctis, i.e. sacrificium, orationem et eleemosynam. 1130 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE te, in quo etiam casu non uno modo a variis auctoribus obligatio urge­ tur et judicatur.17 2. An melius seu utilius sit quod fideles procurent ut missae sibi applicentur dum vivunt quam post mortem. Respondent omnes affirmative. Nam in casu fructus sacrificii obti­ netur certius et abundantius. Certius quidem, tum quia non raro applicatio missarum legatarum redditur incerta ob incuriam haeredum vel iniuriam legum civilium, tum quia plures doctores putant fructum missae non certo obvenire ipsi ani­ mae pro qua ab homine intenditur sed magis pendere a divino bene­ placito (cf. supra, p. 1104), tum quia, etiam juxta contrariam quam elegimus sententiam (cf. ibid.), vivus invenitur in meliori conditione et dispositione, omnibus consideratis, quam defunctus (cf. dicta in p. 1089), quoad applicationem fructus, quippe quae in vivo dependet a praesente dispositione, in defuncto vero a praeterita quam forte in vita non habuit vel non sufficientem habuit. Abundantius vero, tum quia fructus sacrificii ad plures effectus se extendit in vivis quam in defunctis, ut patet ex superius disputatis (praecipue in art. 54) et ex ipsa diversa conditione vivorum et defunc­ torum, tum quia vivus praebens stipendium pro sacrificio certo obti­ net ex opere operato fructum specialissimum cum aliis coofferentibus sacrificium vel etiam cum aliis assistentibus, tum quia ei accedit quo­ que fructus ex opere operantis sive ex ratione assistentiae sive ex ipso suo actu valde meritorio, quo eligit se privare stipendiis dum eis frui potest potius quam alienam haereditatem gravare. Ad rem Benedictus XV, Epist. “Sodalitatem” (De sodalitate a Bona Morte) 31 maii 1921: “Considerandum praecipue est, fructus qui ex sacro percipiuntur, hominibus longe uberius vivis prodesse quam vita functis, cum iis, bene animatis et dispositis, magis directe, certius atque abundantius quam his applicentur: unde efficitur, ut, cum perseveran­ tiae dono, quaeramus nobis facultatem adhuc vivis comparare tum pla­ candae Dei iustitiae, tum poenae, quae nobis in Purgatorio igne mane­ ret, vel tollendae omnino, vel valde saltem imminuendae. Quodsi satis multi, obliviosi atque ingrati homines, id committere consueverunt, ut ad animas eorum piandas quos habere carissimos videbantur, augus­ tum offerri Sacrificium neglegant, sunt maiore numero qui, gravi cum spiritualium utilitatum iactura, illud ignorent, profuturum sibi inulto magis missae sacrificium quod, se vivis, ipsimet, quam quod in ipsorum levamen defunctorum heredes, propinqui vel amici perlitari iusserint” (A.A.S., 13, 344). “ Cf. Cappello, De Sacram., v. 1, n. 690. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1131 3. An magis prosit dejuncto sacrificium quod pro seipso, oblato sti­ pendio, curavit offerri, quam quod ex mandato aliorum pro eo offertur. S. Thomas (Suppi., q. 71, a. 8, ad 4; a. 6, ad 4, cit. in p. 1067) docet quod tale sacrificium jam profuit defuncto ex opere operantis, in ipso momento vitae quando stipendium obtulit. An vero illi prosit etiam post mortem in momento quo offertur, et quidem ex opere operato, S. Doc­ tor non dicit, sed id pendet a quaestione (exposita in art. 48, p. 1048) an talis defunctus dici possit coofferens sacrificii. Ad ipsam missae applicationem quod attinet, sacrificium applicari potest pro quolibet membro Ecclesiae, exceptis quibusdam peccatoribus qui sepultura ecclesiastica (ac consequenter qualibet missa exequiali) ab Ecclesia privantur. Juxta autem Codicem J.C., can. 1240, ex membris Ecclesiae defunc­ tis “ecclesiastica sepultura privantur, nisi ante mortem aliqua dederint poenitentiae signa: qui se ipsi occiderint deliberato consilio; mortui in duello aut ex vulnere inde relato; qui mandaverint suum corpus cre­ mationi tradi; alii peccatores publici et manifesti.’’ Ceterum “occur­ rente . . . aliquo dubio, consulatur, si tempus sinat, Ordinarius; per­ manente dubio, cadaver sepulturae ecclesiasticae tradatur, ita tamen ut removeatur scandalum” (can. 1240). De hac re duo disputantur inter doctores: 1. Quinam intelligantur nomine “peccatores publici et manifesti”. 2. An pro his aliisque supra enumeratis, qui ante mortem nulla dederint poenitentiae signa ac proinde privantur publica applicatione missae, possit sacrificium privatim applicari. Ad primum respondet Cappello: “Ut quis talis [publicus et mani­ festus peccator] censeatur, sufficitne unum delictum? Per se negandum est, nisi agatur forte de delicto continuato aut valde gravi. Quare plures circumstantiae sunt prae oculis habendae. Hinc, ut id casui particulari applicemus, si Titius, tamquam vir probus communiter existimatus, peccat et in actu peccati, ex. gr. furti aut fornicationis, moritur, et huiusmodi factum criminosum divulgetur, censerine debet publicus et manifestus peccator, adeo ut, ad normam cit. can., sit ecclesiastica sepultura privandus? Nostra sententia, negative respondendum est.’”8 Ad secundum quidam, ut Gasparri (n. 479), negative, alii, ut Cap­ pello, rectius affirmative respondent non secus ac in casu infidelis et acatholici, de quo infra (p. 1136-1139). Ad rem Cappello: “Idque certum . . . habemus, contra Gasparri et alios.. . Hoc autem sedulo animadvertimus contra ΛΑ. negantes simpliuDe Sacram., v. I, n. 622, Taurini, 1921, p. 490. 1132 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE citer et absolute Missam applicari posse pro iis, qui in actu peccati decesserunt absque ullis positivis et probabilibus poenitentiae signis ante mortem, ‘cum pro foro externo, aiunt, certum sit eorum animas esse in inferno’.19 Haec certitudo de statu damnationis ne in foro qui­ dem externo ita absolute enunciari debet, quia secretiora sunt divinae bonitatis ac misericordiae mysteria; quare putamus applicationem Missae pro huiusmodi defunctis numquam ex ipsa rei natura esse denegandam. “Tuta certaque regula, ad praxim quod spectat, haec est: a) si a iure canonico permittitur sepultura ecclesiastica, permittitur quoque pro defuncto publica celebratio et applicatio Missae, non solum equi­ dem occasione funeris, sed toties quoties i.e. semper; —b) si e con­ trario denegatur sepultura ecclesiastica, prohibetur eo ipso etiam sac­ rificii Missae publica i.e. cum aliqua pompa seu sollemnitate oblatio; — c) vetita sepultura ecclesiastica et ideo publica Missae celebratione, non inde sequitur prohiberi quoque privatam celebrationem.”20 VI. DE ANIMABUS PURGATORII QUAE IN ACTU OBITUS NON FUERUNT MEMBRA ECCLESIAE, i.e. de catechumenis, in­ fidelibus, haereticis, schismaticis et excommunicatis, in statu gratiae decedentibus. Quoad istorum capacitatem ad fructum sacrificii percipiendum, dis­ tinguendum est inter baptizatos (haereticos, schismaticos et excommu­ nicates) et non baptizatos (catechumenos et infideles). Quoad priores nulla videtur esse controversia, quoniam mors in statu gratiae aufert quidquid in eis obstare potuit perceptioni illius fructus; quoad non baptizatos vero iterum redit triplex theologorum sententia allata in quaestione de catechumenis et infidelibus vivis. Quidam scilicet negant quoad omnem fructum, alii negant quoad fructum satisfactorium et affirmant quoad impetratorium, alii recte affirmant quoad utrumque fructum. Billot tamen (mox citandus) hic derelinquit primam sententiam ne­ gantem ac docet non baptizatos defunctos posse fructum sacrificii per­ cipere, quo capaces non erant in vita, eo quod in Purgatorio non am­ plius viget distinctio inter animam et visibile corpus Ecclesiae. Probatur tertia sententia simpliciter affirmativa: 1. Ex mente Ecclesiae et Traditionis, quae nunquam distinguunt inter diversas animas Purgatorii, quod attinet ad fructum sacrificii percipiendum. ” Gasparri, n. 479. wDc Sacram., v. 1, n. 622 sq., Taurini, 1921, p. 490 sq. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1133 Cone. Trid. indistincte asserit defunctos seu animas in Purgatorio detentas juvari suffragiis (Denz. 950. 983); Codex J.C., can. 809, idem supponit cum ait missam licite applicari posse pro quibusvis de­ functis purgatorio igne admissa expiantibus; Patres etiam praefatam distinctionem non faciunt, ut apparet ex quibusdam textibus citatis in art. 49 (p. 1059 sq.); praxis Ecclesiae, missam nempe applicandi pro omnibus defunctis indiscriminatim, necnon pro quibusdam catechu­ menis, imo et pro excommunicatis qui signa poenitentiae dederint ante mortem (cf. infra), supponit Ecclesiam sentire ipsis sacrificium prodesse. 2. Ex ratione a fortiori. Sacrificium prodest omnibus praedictis in vita, quamvis ipsi una vel alia ratione sint separati a corpore Ecclesiae et frequenter ab ejus anima; ergo a fortiori prodest illis post mortem in Purgatorio, ubi omnes sunt in statu gratiae et ubi non est amplius distinctio inter corpus et animam Ecclesiae. 3. Ex universali efficacia sacrificii crucis, quae per missam applica­ tur. 4. Ex ratione communionis sanctorum, supra exposita quoad animas Purgatorii quae fuerunt membra Ecclesiae. Quaestio de licita missae applicatione pro omnibus praedictis frustra poneretur modo indeterminato et conditionato (v.g. hoc modo: an liceat litare pro catechumenis, infidelibus, haereticis etc. qui sunt vel si sunt in Purgatorio), tum quia nemini citra revelationem certo constare potest quinam ex illis sint in Purgatorio, tum quia censendum est Eccle­ siam nequaquam intendere ullam animam purgantem excludere a suf­ fragiis quibus ipsa sit capax. Exinde alia quaestio omnino practica et determinata oritur: an et quomodo missa applicari possit in suffragium alicuius determinati de­ functi qui non fuerit membrum Ecclesiae. Non recte igitur assignatur punctum quaestionis a quibusdam aucto­ ribus, ut a Billot scribente: “Difficilior autem occurrit quaestio de de­ functis in Christo nondum ad plenum purgatis. Sane indubium est, . . . Tridentini verbis comprehendi eos omnes qui in sinu corporis Ecclesiae, cum fide viva ex hoc saeculo migrarunt. Eis etiam accensendi sunt alii omnes baptizati qui dum viverent, materialiter pertinebant ad sectas. Remoto enim obice externae adhaesionis ad congregationem haereticam vel schismaticam, non apparet cur excludi deberent a numero eorum ‘qui nos praecesserunt cum signo fidei’, quod est character christiani­ tatis. De aliis vero in purgatorio degentibus, an eis missa cx opere ope­ rato prodesse possit, tam diversae sunt theologorum sententiae, tamque varia hinc et inde documenta, ut non facilem habeat quaestio solutio­ 1134 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE nem. Dico tamen sententiam negantem non videri admodum probabi­ lem, eo quod omnes illae animae, quantumvis baptismali charactere non insignitae, ad Ecclesiam patientem certo certius pertinent, suntque simpliciter de mystico corpore Christi; ibi namque non amplius viget distinctio inter animam et visibile corpus Ecclesiae.”21 Quaestioni autem recto modo propositae respondetur pluribus asser­ tionibus, in quibus communiter conveniunt moderni theologi, salvo ali­ quo dissensu circa applicationem missae pro defuncto acatholico qui nulla ostenderit ante mortem signa conversionis. 1. PRO CATECHUMENO DEFUNCTO licet missam applicare, et quidem publice. Ad id facit tum testimonium S. Ambrosii (De obitu Valentiniani, n. 51. 52. 56, M.L. 16, 1435-1437; cf. Epist. 53, n. 2, ibid. 1216), ex quo patet sacrificium oblatum esse pro Valentiniano imperatore, defuncto antequam baptizari posset, tum sequens Responsio Innocenta III ad episcopum Cremonensem circa presbyterum defunctum, qui nesciens se non esse baptizatum, ordinem susceperat: “Sopitis igitur quaestio­ nibus doctorum, Patrum sententias teneas, et in Ecclesia tua juges preces hostiasque Deo offerri jubeas pro presbytero memorato” (Cap. Apostolicam, Decret., 1. 3, tit. 43, c. 2). Id ceterum hodie certum est ex Codice J.C., quo catechumeni accensentur baptizatis in ordine ad concessionem sepulturae ecclesiasti­ cae (can. 1239), quae importat publicam applicationem missae (can. 1241). Tria opponi possunt testimonia: Augustinus, De anima, 1. 1, c. 9, n. 10, supra cit. (p. 1111) et 1. 3,c. 12, n. 18: “Noli credere, nec dicere, nec docere, ‘Sacrificium Christia­ norum pro iis qui non baptizati de corpore exierint, offerendum’ . . ., si vis esse catholicus. Quia nec illud quod de Machabaeorum libris commemorasti sacrificium Judaeorum (II Machab. xii, 39-46), pro eis qui non circumcisi de corpore exierant, ostendis oblatum. In qua tua sententia tam nova, et contra Ecclesiae totius auctoritatem discipli­ namque prolata, verbo etiam insolentissimo usus es, dicens, ‘Pro his sane oblationes assiduas et offerenda jugiter sanctorum censeo sacri­ ficia sacerdotum’” (M.L. 44, 520). ChrysostomuS, In ep. ad Phil., hom. 3, n. 4: “Non frustra haec ab apostolis lex est lata, ut in tremendis mysteriis memoria fiat defuncto­ rum. Noverunt illis magnum fructum inde obventurum, magnam utilitaJl De Ecd. Sacram., t. 1, thes. 55, Romae, 1914, p. 635. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1135 tem. Cum enim stat populus universus manibus expansis, atque coetus sacerdotalis, jacetque tremenda hostia, quomodo non supplicabimus, pro ipsis Deum invocantes. Atque id quidem de illis qui in fide decesserunt; catechumeni autem ne hac quidem consolatione digni habentur, sed destituti sunt omni tali ope, una excepta. Quanam? Licet dare pauperibus eleemosynam pro ipsis” (M.G. 62, 204). Cone. Bracarensc II (a. 563), cap. 35: “Item placuit, ut catechu­ menis sine redemptione baptismi defunctis simili modo non oblationis commemoratio, neque psallendi impendatur officium, nam et hoc per ignorantiam usurpatum est” (M.L. 130, 570). Respondetur. Sensus Augustini expositus est supra (p. 1115). Addi potest quod ab Augustino catechumenus desiderans Baptismum pro baptizato habetur. Ait enim in opere De baptismo contra Donatistas, 4, 22, 29: “Bap­ tismi sane vicem aliquando implere passionem, de latrone illo cui non baptizato dictum est, 'Hodie mecum eris in paradiso’ (Luc. xxiii. 43), non leve documentum idem beatus Cyprianus assumit: quod etiam atque etiam considerans, invenio non tantum passionem pro nomine Christi id quod ex Baptismo deerat posse supplere, sed etiam fidem conversionemque cordis, si forte ad celebrandum mysterium Baptismi in angustiis temporum succurri non potest. . . Tunc impletur invisi­ biliter, cum ministerium Baptismi non contemptus religionis, sed arti­ culus necessitatis excludit” (M.L. 43, 173). Ad textum Chrysostomi observat De la Taille: “Quid tamen velit Chrysostomus, fortasse apparebit, non adeo diversum a superioribus, si recogitemus primo: eum potissimum de commemoratione publica defunctorum egisse, intra missam fieri solita, id est de diptychis mor­ tuorum, in quibus sane nunquam videmus catechumenos esse relatos. . . . Praeterea, quatenus Chrysostomus videtur etiam simplicem obla­ tionem missae in favorem talium catechumenorum defunctorum exclu­ dere, notandum est, eum satis manifeste contra illos loqui qui baptis­ mum ex incuria, fastidio aut ignavia in finem usque vitae differrent: qui, si taliter conversantes morte praeoccuparentur, vix reputari poterant in Ecclesiae foro baptismi efficaciter et sincere cupidi.”" Prohibitio Cone. Bracarcnsis intelligi potest vel (ut textus Chrysostonii) de non facienda nominali commemoratione defuncti, qui sensus suadetur ex simili prohibitione Cono. Eliberitani (a. 300) quoad ener­ gumenos (supra relata in p. 1109), vel de non applicanda missa publice (salva nempe privata applicatione), eo fortasse fine ut sic averterentur "Mysterium Fidei, elue. 32, Parisiis, 1931, p. 386. 1136 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE catechumeni a Baptismi dilatione; in quo casu addendum est deroga­ tum postea fuisse hujusmodi prohibitioni, ut patet ex supra relato documento Innocenti III. 2. PRO INFIDELI DEFUNCTO, qui nullum ante mortem dede­ rit positivum et particulare signum conversionis ad fidem Christianam vel saltem contritionis, sacrificium publice offerri nequit. Ita omnes doctores. Ad privatam et directam applicationem quod attinet, quidam, ut Sabetti-Barrett (n. 704) et Cappello, eam negant. Ad rem Cappello: “Non potest pro eo sacrificium Missae publice offerri. . . Missa appli­ cari potest solum indirecte, accepto, si libet, etiam stipendio, quatenus nimirum sacerdos Sacrum faciat pro omnibus fidelibus defunctis, cum intentione subveniendi etiam animae illius defuncti, si hoc acceptum sit Deo.”23 Alii ita loquuntur ut videantur existimare probabiliter licere in casu missam privatim applicare. Ita: Lehmkuhl jam ante Codicem scribebat: “Relate ad omnes, qui abs­ que unione externa cum Ecclesia defuncti sunt, prohibetur Missae cele­ bratio seu applicatio saltem publica”.24 Noldin generaliter statuit: “Privatim licet pro omnibus, fidelibus et infidelibus, vivis et defunctis applicare, etiam accepto stipendio et ad eorum intentionem, exclusis solis excommunicatis vitandis”.25 Vermeersch: “Suntne reliqui omnes [praeter damnatos et beatos] capaces: id, ante Codicem, non erat extra controversiam. . . Sacrifi­ cium tamen crucis pro omnibus oblatum est, et missa non est nisi istud sacrificium continuatum seu renovatum. Quare c. 809 benigniorem sententiam secutus est, et missam omnibus viatoribus et animis purga­ torii prodesse tacite admittit, cum pro omnibus illud offerri permittat.”:c Merkelbach: “Ergo privatim iam licitum est pro omnibus, fidelibus et infidelibus, etiam haereticis et schismaticis, vivis et defunctis sti­ pendio quoque accepto aut ad eorum intentionem applicare, secluso tamen scandalo . . ., et exclusis solis excommunicatis vitandis.”27 Chas. Augustine, O.S.B.: “Concerning the dead, the general prin­ ciple applies that with those with whom we have associated when living we may also associate when dead. . . What if a relative offers a Mass stipend for the repose of a deceased non-Catholic?. . . Some authors say the priest may accept the offering privately on condition that he ” De Sacram., v. 1, n. 619, Taurini, 1921, p. 487 sq. :‘TheoI. Moralis, v. 2, n. 176, Friburgi Br., 1898, p. 131. aTheol. Moralis, De Sacram., n. 178, Oeniponte, 1938, p. 180. "Theol. Moralis, t. 3, n. 307, Romae, 1923, p. 243. ” Theol. Moralis, v. 3, n. 356 (1939), p. 296. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1137 expressly declares that he will say the Mass as far as he is allowed to do so and according to the will of God. This seems a plausible theory if the non-Catholic in question was not a bigoted and prominent de­ fender of his belief, and especially if he was kindly disposed towards the Catholic religion, or died with signs of repentance. . . As to dead infidels or non-baptized persons no decision is known to us that would either forbid or allow the application of a Mass for them. However, a funeral Mass is forbidden. Whether a private Mass is allowed must, we believe, be decided according to the rule laid down with regard to baptized non-Catholics.”28 II. Davis, S.J.: “In cases of heretics, schismatics or pagans, who have died without any sign of repentance or conversion, Mass cannot be announced for them on the ground of scandal and indifferentism. But a private Requiem Mass with proper prayers may probably be said, though the proper prayer is usually not added.”29 Videtur dicendum quod, saltem pro tali infideli qui non ostenderit directa et particularia signa aversionis a fide, probabiliter sacrificium privatim offerri potest (quod quidem consultius fiet sub forma condi­ tional!, v.g.: si salvus sit). Probatur ex eo quod id licet pro haeretico et schismatico. Nec dici potest non valere paritatem eo quod in casu haeretici et schismatici nulla habetur Ecclesiae prohibitio; nam tenor verborum Codicis J.C. est valde generalis et benignus (can. 809: “Pro quibusvis tum vivis, tum etiam dejunctis”; ubi videtur tantum concedi pro defunctis quantum pro vivis, pro infidelibus autem vivis sacrifi­ cium offerri potest); verba vero S.C. de Prop. Fide mox citanda (“Si vere in infidelitate discedunt, omnino non licere”) respiciunt veterem disciplinam ac ceterum interpretari possunt de positivis signis dissen­ sus voluntatis seu aversionis a fide. Probabilitas hujus sententiae comfortatur auctoritate theologorum nuper relatorum. Si autem praedicta signa poenitentiae adjuerint, potest missa pro in­ fideli offerri saltem private. Gasparri™ dicit pro eo posse celebrari. Cappello scribit: “Putamus saltem conditionate, i.e. si et quatenus in statu gratiae decesserit sitque hoc coram Deo acceptum, posse Mis­ sam privatim applicari”.31 Sabetti-Barrett ait: “Pro ipsis mortuis in infidelitate secreta cele” A Commentary on Canon Law, Book 3, vol. 4, Herder, St. Louis, Mo.-London, W. C., 1920, p. 145 sq. ” Moral and Pastoral Theology, v. 3, London, 1938, p. 28. *° Tractatus canonicus de SS. Eucharistia, η. 480, Parisiis, 1897, t. 1, p. 341. ”De Sacram., v. 1, n. 619, Taurini, 1921, p. 488. 1138 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE bratio licita est modo ante mortem dederint probabilia signa poeni­ tentiae”32 Jam ante Codicem Lehmkuhl scribebat: “Quod si probabilia signa sunt (i.e. non tantum communis et generalis possibilitas, quae in solo secreto mysterio divinae gratiae et misericordiae nititur), defunctum bona fide atque gratia divina ex hac vita migrasse, occulte seu privatim sacerdos pro tali defuncto in particulari celebrare posse videtur. Specialem autem Missam de Req., potissimum cum speciali oratione pro hoc defuncto, fieri mihi non probatur, siquidem haec nunquam non publica actio est.”33 De la Taille vero videtur implicite ipsam publicani celebrationem concedere, in casu tamen quo adsit non quodlibet signum conversionis vel poenitentiae (tunc enim ipsam privatam applicationem denegat) sed “voluntas aliqua aliquatenus manifestata accedendi ad Ecclesiam”; nam, loquens de tali voluntate, ait: “Quae si desit, nullatenus [de­ functi] inter fideles possunt recenseri publice; si autem adsit, jam cate­ chumenis accenseri possunt, etiamsi forte, morte praeoccupati, nequi­ verint praesidibus Ecclesiae nomen dare, catechumenorum ordini formaliter inscribendum: qua ex parte adhuc inter infideles numerabantur.”34 Ad rem facit tum generalis tenor verborum Codicis J.C. nuper citati, tum peculiariter Documentum S.C. de Prop. Fide quae, interrogata: “Si in illo regno [Sinensi] licebit Christianis orare et sacrificium facere Domino Deo nostro pro suis defunctis, qui in sua infidelitate ab hac vita discedunt”, respondit 12 sept. 1645: “Si vere in infidelitate disce­ dunt, omnino non licere.” 3. QUOAD HAERETICUM VEL SCHISMATICUM DEFUNC­ TUM, apte scribit Cappello: “Si haereticus vel schismaticus ante mortem aliqua dederit poeni­ tentiae signa, sacrificium eucharisticum certe potest pro eo offerri et quidem publice; ratio est, quia tunc ad ipsam quoque sepulturam ec­ clesiasticam admittitur (can. 1240, § 1, n. 1); —si poenitentiae signa non dederit ante mortem, Missa celebrari potest, sed solum privatim et remoto scandalo: nulla enim adest expressa prohibitio Ecclesiae ap­ plicandi sacrificium pro tali haeretico vel schismatico”.35 Contra secundum assertum frustra affert De la Taille (elue. 22) se­ quentia documenta, in quibus agitur tantum de publica applicatione: e Thcol. Moralis, Neo Eboraci-Cincinnati, 1929, p. 644. "Theol. Moralis, v. 2, n. 176, Friburgi Br., 1898, p. 131. ” Mysterium Fidei, elue. 32, Parisiis, 1931, p. 390, in nota 5. ” Loc. cit. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1139 Gregorius XVI, scribens ad episcopum Augustanum die 16 febr. 1842, reprehendit ut illicitam celebrationem sacrificii ab isto factam in suffragium defunctae reginae haereticae: “Vix autem possumus expli­ care verbis, quantum concepimus animo dolorem, cum ex earumdem [literarum] lectione cognosceremus, jussisse te, ut publicae illae suppli­ cationes quae pro omnibus in Christiana et catholica societate dejunctis [Augustinus, De cura pro mortuis gerenda, c. 4, n. 6] institutae ab Ec­ clesia sunt, haberentur istic pro muliere principe, quae in haeresi, ut manifestissime vixerat, ita et diem obiit supremum, nec quidquam ad id refert, si potuerit eadem in extremis vitae momentis, occulto Dei mi­ serentis beneficio, illuminari ad poenitentiam. Etenim secretiora haec divinae gratiae mysteria ad exterius ecclesiasticae potestatis judicium minime pertinent. Atque hinc veteri justa ac nova disciplina interdic­ tum est, ne homines in externa notoriaque haeresum professione de­ functi catholicis ritibus honorentur”.36 Idem S. Pontifex ad Praesidem Monachorum Schyrensium scribebat die 9 julii 1842: “Nos igitur sanctissimis insistentes Ecclesiae regulis, respondemus intentionem illam offerendi divinum sacrificium seu alias preces pro defunctis e catholica regia familia universis, haudquaquam satis esse ad cohonestandam publici funeris causam, quod pro acatholica persona nominatim postulatum est et in ejus obitus aut annua die celebratur. . . Non enim permittere possumus ullo modo fraus fiat pro­ hibitioni illi, quae in catholica ipsa doctrina innititur, de sacro funere pro defunctis acatholicis non celebrando.”37 S.C. Rituum ad quaestionem: “An liceat in die anniversaria obitus principissae ad protestandum sectam pertinentis celebrare missam in levamen defunctorum regiae familiae?”, respondit die 23 maii 1859: “Non licere. Et detur exemplum epistolae in forma Brevis die 9 julii 1842 s.m. Gregorii XVI.” S.C.S. Officii, interrogata: “An liceat missam offerre pro illis qui in manifesta haeresi moriuntur, . . . etiam in casu, quo hujusmodi appli­ catio missae tantum sacerdoti et illi qui dat eleemosynam nota esset”, respondit die 7 aprilis 1875: “Negative.” 4. “QUOD AD EXCOMMUNICATOS DEFUNCTOS attinet, apte scribit Cappello, haec teneas: a) si ante mortem aliqua dederint signa poenitentiae, Missa pro eis, sive toleratis sive vitandis, celebrari potest etiam non privatim, i.e. cum populi concursu et sollemnitate, eo ipso quod ad sepulturam ecclesiasticam admittuntur (can. 1240); —b) etsi decesserint sine poenitentiae signis, dummodo excommunicati non “Acia Gregorii P. P. XVI, cd. A. M. Bcrnasconi, Romae, 1902, t. 3, p. 199. ” Op. cit., p. 222. 1140 DE SACRIFICIO EUCHARISTIAE fuerint per sententiam condemnatoriam vel declaratoriam, Missa eo­ dem modo pro ipsis celebrari potest, ob eandem rationem, scii, quia non privantur ecclesiastica sepultura (can. cit. § 1, n. 2) ; —c) pro excom­ municatis per sententiam condemnatoriam vel declaratoriam, qui ante mortem signa poenitentiae non dederint, Missa applicari potest, sed tantum privatim et remoto scandalo”.38 Quidam tamen, ut Noldin (n. 178, supra cit., p. 1136), Vermeersch (n. 308) et Merkelbach (n. 356, cit. ibid.), docere videntur missam pro excommunicato vitando defuncto nec privatim applicari posse. Rem expressius docet Vermeersch scribens: “Novo suo iure, Ecclesia c. 809 nec infideles nec acatholicos excludit; a publica tamen applicatione ex­ cludit excommunication: pro quo igitur privatim tantum ac remoto scandalo, missam applicare licet; vitandum autem simpliciter excludit, ita ut pro sola eius conversione missam offerri sinat (c. 2262, § 2). Quare etiam post mortem suffragiis privatur. — Nihil autem obstat quin sollemnia fiant pro catechumeno.”30 Ad rem autem faciunt, praeter Codicem J.C. (can. 809; 2262, § 2, n. 2; 1239, § 3; 1240, § 1, n. 2; 1241), sequentia antiqua documenta: Gregorius III, Epist. ad Bonifacium episc.: “Pro obeuntibus quippe consuluisse dignosceris si liceat oblationes offerre. Sancta sic tenet ec­ clesia, ut quisque pro suis mortuis vere Christianis offerat oblationes, atque presbyter eorum memoriam faciat, et quamvis omnes peccatis subjaceamus, congruit, ut sacerdos pro mortuis catholicis memoriam faciat et intercedat; non tamen pro impiis (quamvis Christiani fu­ erint) tale quid agere licebit” (Decretum Gratiani, pars 2, causa 13, q. 2, cap. 21, M.L. 187, 948). Caput “Si quis episcopus”: “Si quis episcopus aut abbas presbytero aut monacho suo jusserit missas pro haereticis40 cantare, non licet, et non expedit obedire eis” (M.L. 187, 872). Haec verba in Decreto Gra­ tiani (pars 2, causa 11, q. 3, cap. 91) false tribuuntur Eutichiano Pa­ pae; nam nullius Papae est documentum, sed excerptum est ex Canoni­ bus Poenitent'talibus (M.L. 30, 430), false S. Hieronymo adseriptis, qui et ipsi excerpti sunt ex variis canonum compilationibus. Caput “A nobis”, Decret., 1. 5, tit. 39, c. 28, excerptum ex Regest. Innocenta III, 1. 2, c. 61: “A nobis est saepe quaesitum, utrum si ali­ quis excommunicatus, in quo indicia fuerint poenitentiae manifesta, nec per eum steterit quo minus reconciliaretur ecclesiasticae unitati, non suscepto beneficio absolutionis decesserit, pro absoluto ab Ecclesia sit ” De Sacram., v. 1, n. 621, Taurini, 1921, p. 489 sq. ”Theol. Moralis, t. 3, n. 308, Romae, 1923, p. 243. 40Agitur de defunctis haereticis, ut patet ex animadversione Correctorum Romanorum. DE SUBJECTO FRUCTUS SACRIFICII MISSAE 1141 habendus et utrum pro tali recipienda sit eleemosyna et a fidelibus sit orandum. . . Consultationi . . . breviter respondemus. . . Quantumcumque praedictus se, juramento praestito quod Ecclesiae mandato pareret, humiliare curaverit quantaecunque in eo poenitentiae signa praecesse­ rint, quia tamen morte praeventus absolutionis non potuit beneficium obtinere, quamvis apud Deum absolutus fuisse credatur, nondum tamen apud Ecclesiam habendus est absolutus. Potest tamen et debet ei Eccle­ siae beneficio subveniri; scilicet ut cum de ipsius viventis poenitentia per evidentia signa constiterit, defuncto etiam absolutionis beneficium impendatur” (M.L. 214, 599 sq.). Caput “Sacris”, Decret., 1. 5, tit. 39, c. 38, similia decernit. Nota. DE LA TAILLE,*1 fere unicus, ut videtur, inter eos qui post Codicem quaestionem tangunt, putat non posse etiam privatim sacrifi­ cium offerri pro infideli, haeretico, schismatico, excommunicato, qui obierit quidem “cum indiciis vere probabilibus bonae fidei et status gra­ tiae” sed sine “animo aliqualiter manifestato accedendi aut revertendi ad Ecclesiam: unde quis catechumenis aut resipiscentibus accenseri pos­ sit.” Stante tamen contraria opinione, Lehmkuhl, Génicot, Noldin, Werns et Lépicier, addit se nolle opinioni, quae sibi verior videtur, sim­ pliciter acquiescere. In cuius favorem sequentes affert rationes: 1. “Ratio [intrinseca] est quod Ecclesia est quaedam societas visi­ bilis, in qua quicquid est publici juris seu externi fori, necessario secun­ dum ea quae externe comparent est ordinandum ac transigendum. Porro, et secundum externe comparentia defunctus acatholicus [vel excommunicatus] est extra fines salutis, et secundum se applicatio spe­ cialis nostrorum sacrificiorum videtur esse quiddam publici juris. . . Quae cum ita sint, parum certe apparet, quomodo possit pro defuncto acatholico specialiter litari, etiam, ut aiunt, privatim, id est tacito • H4 nomine. 2. “Quoad momenta extrinseca huius quaestionis, primum occurrit, quod nullum ex tota antiquitate exemplum afferri potest, quod norim, istiusmodi applicationis specialis pro defuncto acatholico. Secundo, nunquam ante nostram aetatem ullus doctor, quem norim, istud pro­ nuntiavit licitum.”*3 3. Additur auctoritas Augustini (De anima, 1. 1, c. 11, n. 13, supra cit., p. 1115), Gregorii XVI, S.C. Rituum et S.C.S. Officii (supra cit., p. 1139 sq.). 4. Verba canonis 809 “Pro quibusvis . . . etiam defunctis” non nen Mysterium Fidei, elue. 32, Parisiis, 1931, p. 387 sqq. 5 sq. 10, 6 10, 20 16, 22 i7, 5, 5 17, 17 819 787. 789. 824. 891.954 890 787. 789. 798. 801. 820. 824-825 905. 907. 920. 1022. 1032. 1041 853 963 S53 [12] 17, 20 18, 35 INDEX ONOMASTICUS 905. 907.1042.1055 853. 860 De cura pro mortuis gerenda, 1, 3 1126 4 1196 13 1146 16 1148 18, 22 1089.1129.1/43 De diversis quaestionibus LXXXI1I, q. 61 854 De diversis quaestionibus (ad Sim plicianum) 2, 3 926 De Trinitate, 4, 14, 19 785 Enarrationes in Psalmos, 33, 5 sq. 853. 905. 907 99, 16 1215 Enchiridion, 110 112 1060.1089.1145. 1151 1144 sq. Epistolae, 54, 2 98, 9 149, 2, 16-17 177, 12 217, 1, 2 217, 1, 26 217, 7, 26 1165 905. 908. 920. 1165 1116. 1119 853 1113. 1116. 1119 1116 1119 In Joannis evangelium tractatus, tract. 26, 13 1219 tract. 84, 1 1150. 1155 Quaestiones evangeliorum, 2, 33 905 Quaestiones in Heptateuchum, 3, 57 1058 Sermones, 3,1 3, 1 sq. 58, 10, 12 159, 1, 1 172, 2, 2 227 1055 905. 907 sq. 1199 1150. 1155 1060.IQ89. 1145.1150. 1196 1203 AURELIANENSE CONC. (a. 1022), 828, 843 AZOR (J.), 795. 933-934. 1035. 1111 BABIN, 812 *BAIUS (Michael), 781. 839. 843. 977 sq. BALDUINUS (Cantuariensis), 922. 925 BALLERINI, 1082 BANDINUS, 922. 924 BANEZ, 1071 BARNABAE EPISTOLA, 796. 893 BARONIUS, 1147 BASILIUS, 892. 1177. 1178. 1180 BATIFFOL, 782. 808. 879. 885. 999. 1011 BONIFACIUS (S.),1174 BEAUDENOM, 982 BECANUS, 781. 941. 977. 1035 BEDA, 853. 905. 910. 952. 1059 BEELEN, 876 ♦BELLARMINUS, 797. 816. 859. 865. 866. 869. 887. 910. 936. 937 . 938. 939. 957. 968. 979 sq. 1056. 1070. 1081. 1147. 1148. 1149 ♦BELLORD (J.), 781. 793. 815. 930. 931932. 933. 956. 957 BELSER (J. E.), 781 BENCHORENSE ANTIPHONARIUM, 1185 BENEDICTUS VIII, 1190 BENEDICTUS XIV, 781. 812. 813. 1053. 1077. 1078. 1130. 1153.1163.1174 BERNARDI (V.), 782 BERENGARIUS, 828 BERNING (W.), 880 BERNO AUGIENSIS, 1185. 1188. 1190. 1191 BERULLE (Dc), 812. 813. 999 ♦BIEL (Gabriel), 930. 931. 933. 1034. 1061 sq. 1070. 1098. 1104 ♦BILLOT, 786. 826. 827. 878. 941. 968. 971. 991-995. 998. 1021. 1025. 1028. 1031 sq. 1034. 1047. 1050. 1051. 1066. 1070. 1071. 1075. 1080. 1081, 1082. 1087. 1089. lOd. 1092. 1107. 1111. 1123. 1132. 1133. 1158 ♦BILLUART, 941. 948. 963. 988 sq. 1028. 1047. 1071, 1081. 1082. 1103. 1121. 1122. 1124. 1147. 1179 BLASS-DEBRUNNER, 876 BONA (J. Card.), 781. 1163. 1207 BONAL, 796. 812. 813. 999 BOSSUET, 812. 813. 991 BOURCEAU, 988 BOUVIER, 812. 813. 975. 999 BRACARENSE CONC. II (a. 563), 1135 BREVIARIUM ROMANUM, 1178 BRIGHTMAN, 952. 1034 BRINKTRINE (J.), 782 BROSMAN (J.), 782 BRUN (Le), 781. 812. 1163 BRUNO ASTENSIS, 930 BUATHIER, 982 BUCCERONI, 1112. 1086 INDEX ONOMASTICUS CABASILAS (Nicolaus), 1201 CABROL (F.), 782. 1196 ♦CAJETANUS, 781. 855. 881. 941. 1019. 1081. 1082. 1085. 1096 CALMES, 870. 871. 881 CALMET, 812. 813 ♦CALVINISTAE, 831. 837 sq. Vide: PROTESTANTES. ♦CALVINUS, 831. 832. 837 sq. 861. 917. Vide: PROTESTANTES. CAMERACENSE SEU ATREBATENSE CONC. (a. 1025), 828. 843 CANO (Melchior), 928. 933. 1071. 1102 CANONES APOSTOLORUM, 1192 CANON MISSAE, 834. 837. 844. 855. 877. 892. 910. 911. 921. 1054. 1115. 1120. 1183. 1192. 1194. 1195 CAPITULARIA (Collectio Benedicti diaconi), 960 ♦CAPPELLO, 982. 1047. 1049. 1081. 1084. 1085. 1001. 1093-1095. 1097. 1098. 1099. 1104. 1106. 1110. 1111. 1112. 1121. 1130. 1131. 1136. 1137. 1138. 1139. 1142. 1143. 1153 CARONTI (E.), 782 CASALIUS (G.), 982. 983 CASEL (O.), 782. 992. 1024 ♦CATHECHISMUS CONC. TRID., 843. 849. 853. 918. 943 sq. 1011 sq. 1020. 1043. 1053. 1056 ♦CATHARI, 828 sq. 843 CATHARINUS (Ambrosius), 941 CHARMES (Th. de), 981 ♦CHRYSOSTOMUS, 850. 853. 860. 877. 881. 889. 905. 906. 919. 920. 945. 952. 1020. 1034. 1041. 1056. 1058. 1059. 1113. 1118. 1134. 1135. 1165. 1196 CICERO, 875 ♦CIENFUEGOS (Card.), 982. 983. 986 sq. CLARIUS (Isidorus), 860. 861 CLEMENS VI, 1189 CLEMENS XI, 1177 CLEMENS ALEX, 853. 854. 891. 892. 803. 894. 901 CLEMENS ROMANUS, 794. 891. 895 sq. 916. 1181 ♦CODEX JURIS CANONICI, 844. 944. 967. 1077. 1078. 1097. 1108. 1109. 1115. 1120. 1123. 1131. 1133. 1134. 1136. 1137. 1138. 1139. 1140. 1141. 1153. 1164. 1169. 1170. 1173. 1176. 1180 Can. 306 1077 Can. 315 1077 Can. 339 1077 Can. 348 1077 Can. 466 1077 Can. 475 1077 Can. 476 1077 Can. 801 844 Can. 806, § 1 U64 Can. 806, § 2 1164 Can. 809 Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. Can. 814 817 819 820 821, § 1 821, § 2 822-823 825 1188-1196 1197-1202 1198 1239 1239, § 3 1240 1240, § 1, n. 1 1240, § 1, n. 2 1241 1270 1344 2115 2262, § 2, n.2 [13] 1077. 1108. 1115. 1120. 1123. 1133. 1136. 1137. 1138. 1140. 1141 944 967 1176 1164 1164 1164 1169 1097 1169 1170 1170 1134 1140 1131. 1139 1138 1140 1140 1173 1189 1153 1078. 1109. 1123. 1140 1123 Can. 2314, § 1, n.l COELESTINUS I, 1184 COENA CHRISTIANA, 840 COENA DOMINI, 835 COGHLAN, 976 COLLET, 982 COLLYRIDIANI, 1039 ♦CONDREN (DE), 781. 801. 804 sq. 812 813. 999 CONFESSIO AUGUSTANA, 831. 832. 835 836 CONFESSIO DOSITHEI, 1054 CONFESSIO ORTHODOXA PETRI MOGHILAE, 1054 CONFESSIO WESTMINSTER, 838 CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE, 1121. 1137. 1138. 1142. 1153 CONGREGATIO RITUUM, 1139. 1141. 1143. 1164 CONGREGATIO S. OFFICII, 1120. 1121. 1139. 1141. 1142 CONINCK, 941. 977. 1034. 1124 CONSTANTIENSE CONC., 830. 843.1078. 1084. 1124. 1125 ♦CONSTITUTIONES APOSTOLORUM. 895. 911. 921. 950. 952. 1057. 1059. 1109. 1113. 1118. 1156. 1185. 1192. 1193. 1195. 1198. 1205. 1209 CONTENSON, 988 CORBLET (J.), 951. 1163 CORLUY, 853. 860. 868 CORNELIUS A LAPIDE, 859. 866 CORRIONERO (Antonius), 930. 932 sq. 933 CRAMPON, 868 CUESTA (A. de), 988 [14] INDEX ONOMASTICUS ♦CYPRIANUS, 853 . 854. 860. 889. 890. 891. 894. 902-904. 916. 919. 1020. 1056. 1058. 1059. 1135. 1155. 1171. 1191. 1193. 1195 Textus: Epistolae (juxta ordinem Migne) : 1195 9, 2 15, 1 903 16, 2 903 17, 2 903 34, 3 1155 37, 2 1155 40, 5 1171 60, 4 903. 904 63 (ad Caecilium) 902 63, 1 903 63, 2 903 63, 4 S53. 854. 902. 903 63, 5 1171 63, 9 902. 903. 919 63, 10 903 63, 13 903 63, 14 903 sq. 919 63, 17 919 64, 1 1171 64, 4 903.904. 1056 66, 1-2 1171 66, 2 903.904. 1059 76, 8 903.904. 1056 De dominica oratione, 23 31 903 1193 De lapsis, 15 16 25 sq. 902 904. 1058 903 De opere et eleemosynis, 15 1171. 1191 Testimonia, 1,16 860. 902 CYRILLUS ALEX, 860. 881. 891. 905. 909 CYRILLUS ET METHODIUS (SS.), 1178 ♦CYRILLUS HIER., 860. 891. 892. 904. 905. 945. 1056. 1058. 1059. 1118. 1155. 1193. 1199. 1203. 1204-1205. 1209. 1217 sq. DAMASCENUS, 853. 854. 860. 893. 905 DAMASCENUS (Pseudo), Sermo de his qui in fide dormierunt, 1147. 1148. 1149 DAMIANUS (Petrus), 1040 DAVIS (H.), 1137 DECRETUM GRATIANI, 1140.1168.1171 sq. 1174 sq. 1180. 1192. 1196 DICTIONNAIRE DE THÉOLOGIE CA­ THOLIQUE, 786. 792. 813. 841. 848. 853 . 859. 871. 882 . 884 . 886. 888. 890, 891. 899. 902 . 929. 975 . 991. 999. 1029. 1034 ♦DIDACHE, 859. 891. 894 *q. 1118. 1165. 1174. 1180. 1181. 1184. 1194. 1204 DIEKAMP, 877 . 878. 885 . 922 . 928. 929. 957. 992. 1023. 1024. 1034. 1065. 1071. 1082 DIOGNETUM (Epistola ad), 892. 893 DIONYSIUS AREOPAGITA (Pseudo), 955. 1157. 1210. 1212. 1215 DIONYSIUS CARTHUSIANUS, 1149 DITTENBERGER, 889 DORSCH (E.), 781. 839 «q. DROUIN, 988 DUMAS, 1086 DURAND, 881 DURANDUS TROARNENSIS, 922, 923 DURANTIS (Guilelmus), 830 EDOARDUS VI (rex Angliac), 838 EGBERTUS, 1159 EHSES, 848 EINIG, 856. 982 EISLER, 841 ELIBERITANUM CONC. Vide: ILLIBERITANUM CONC. EMSERUS (Hieronymus), 837 EPHREM, 853 EPIPHANIUS, 1165 ESTIUS, 885. 933. 935. 942 EUSEBIUS CAESARIENSIS, 791. 792. 853. 860. 869. 919. 1171 EUTICHIANUS (Papa) (Pseudo), 1140 EUTICHIUS (S.), 952 EWALD, 860 FAGUNDEZ, 956. 1061 sq. FAUSTUS (Reiensis), 905 . 909. 919. 921. 1020. 1058 FELIX III, 1182 FERLAND, 992. 1034 FLORENTINUM CONC., 842. 843 FLORUS DIACONUS, 922. 924. 1039 FONSECA (L. G. da), 876 FORTESCUE (A.), 782. 1163 FOSSANUS (Hieronymus), 927. 1026 FRANKLAND (W. B.), 783. 839 FRANZ (A.), 781 ♦FRANZELIN, 786. 791. 796. 816. 859. 860. 865. 876. 878. 881. 883. 885. 891. 911. 916. 917. 941. 968. 982. 984 sq. 1001. 1028. 1065. 1066. 1068. 1070. 1081 FRASSEN, 988 ♦FRATICELLI, 828 FREERICKS (A.), 782 ♦GALENUS (M.),801. 977 GALTIER (P.), 792. 800. 1085 GARRIGOU-LAGRANGE, 991 ♦GASPARRI, 1081. 1086. 1098. 1099. 1112. 1122. 1131. 1137. 1143. 1153 INDEX ONOMASTICUS GAUDÉ, 1085 GAUDEL, 783. 786. 792. 808. 809. 999 GAUDENTIUS (Brixicnsis), 90S. 906. 919. 920. 1034. 10S7 GAVIN (F.), 783 GELASIUS I, 1182. 1183 GELASIUS CYZICENUS, 893 GELLONENSIS CODEX, 1145 GÉNICOT, 1081. 1086. 1141 GERARDUS CAMERACENSIS, 828 sq. 924 GIHR (N.), 782. 941. 991. 992. 1034. 1081. 1163 GLABER (RODULPHUS), 828 GOETZ (K. G.), 783, 839. 880. 885. 887. 889 GOGUEL, 884. 896 ♦GONET, 841. 962. 968. 987-989. 991. 1028. 1071. 1081. 1103 GOOSSENS (Werner), 783. 992 GORE (Ch.), 783. 839. 882. 890 GOSSELIN, 812. 999 GOTTI (Card.), 988 GOTZMANN (W.), 781. 976 GOUPIL, 992 GRABE (J. E.), 839. 916 sq. GRAECI. Vide: SCHISMATICI ORIENTALES. GRANADOS, 1111 GRATIANUS. Vide: DECRETUM GRATIANI. ♦GREGORIUS I, 830. 889. 890. 892. 905. 909 sq. 919. 921. 945. 952. 963. 964. 1020. 1059. 1060. 1081. 1147 sq. 1180. 1182 sq. 1185. 1186. 1188. 1189. 1190. 1194. 1195. 1197. 1199. 1200. 1208 GREGORIUS III, 1140 GREGORIUS XVI, 1139. 1141. 1142. 1143 GREGORIUS NAZIANZENUS, 790. 891. 892. 893. 905. 945. 965 GREGORIUS NYSSENUS, 889. 905 sq. 945. 965. 1034 GRIMAL, 781. 991 ♦GRIVET (J.), 808. 809. 930. 932 sq. 933. 999 GROPPER (J.), 922. 927 GUILELMUS ALTISSIODORENSIS, 1145. 1146 GUILELMUS CAMPELLENSIS, 930 GUILELMUS PARISIENSIS, 1042 GUITMUNDUS AVERSANUS, 830. 922. 923. 1021 GURY, 1086 HAINE, 1099 HALENSIS. Vide: ALEXANDER HALENSIS. HAMMOND, 885 HARNACK (A.), 783. 890 HARNACK (Th.), 889 HENAO (G.), 988 HENGSTENBERG, 861 [15] HENNO, 983 HENRIQUEZ, 956. 1035. 1070. 1102. 1124 HÉRIS (V.), 783. 991. 1024 HERMANN, 936 HERVÉ, 922. 928. 929. 955. 957. 992. 995. 1028. 1034. 1047. 1066. 1070. 1071. 1081. 1083. 1121 HICQUAEUS, 1034 HIERONYMUS (Pseudo), Canones Poenitentiales, 853. 860. 866. 905. 1140 HILARIUS, 892, 1180. 1185 ♦HIPPOLYTUS, 852. 891. 900. 1182. 1194. 1198. 1204 HÔFLING, 889 HOLTZCLAU, 981 HOLTZMANN (O.), 880. 884 HOVE (Van), 1034 HUGO A. S. VICTORE, 961 ♦HUGON, 941. 988-990. 991. 1028. 1051. 1066. 1068. 1070. 1071. 1082. 1103. 1104 HUGUENY, 991. 993. 998 HUMBERTUS (Card.), 952 ♦HUMMELAUER, 855. 856. 857 HUPPERTZ (A.), 781 HURTADO (Caspar), 956. 988. 1111. 1124 HURTER, 982 ♦HUSSITAE, 828. 927. 1178 ICONOCLASTAE, 1026 IGNATIUS (Antiochenus), 891. 896 sq. 916. 1165. 1174 ILLIBERITANUM CONC. (a. 300), 1109. 1135 INNOCENTIUS I, 960. 961. 1181. 1194. 1196. 1203 ♦INNOCENTIUS III, 828. 842. 843. 1134. 1136. 1140. 1151. 1153. 1162. 1166. 1183. 1184. 1185. 1186. 1187. 1189. 1197. 1209. 1210. 1215 ♦IRENAEUS, 840. 860. 866. 890. 891. 892. 893. 899 sq. 901. 902. 916. 945. 965. 1039. 1058 ISAAC DE STELLA, 1042 ISAMBERTUS, 936. 979 ♦ISIDORUS HISP., 787. 811. 853. 905. 910. 919. 921. 945. 965. 1056 IVO CARNOTENSIS, 930 JAHN, 860. 861 JEREMIAS II (patr. schism.), 1054 JOANNES A CRUCE (S.), 930 JOANNES A S. THOMA, 941. 948. 1071. 1081 JOANNES DIACONUS, 1147.1183 JOANNES PRAEPOSITUS, 956 JOSEPHUS FLAVIUS. 855. 858 JUÉNIN, 812. 942 JUGIE, 912. 1054. 1200. 1201 ♦JUSTINUS, 860. 883. 891. 892. 893. 897899. 916. 1058. 1165. 1169. 1170. 1174. 1181. 1189. 1191. 1194. 1202. 1204. 1208 ί 161 INDEX ONOMASTICUS KATTENBUSH (F.), 783. 890 KEIL, 861 KLEE, 812. 999 ♦KNABENBAUER, 850-851. 851 sq. 859. 861. 863. 864. 865. 866. 867. 868. 876. 878. 879. 881 KNOLL (A.), 981 KRAMP (J.), 782. 942. 1011. 1035 LABAT, 988 LABAUCHE, 991 ♦LAGRANGE (Μ. I.), 793. 810. 859. 865. 868. 869. 870. 871. 876. 878 LAMBRECHT, 982 ♦LAMENTABILI (Decretum), 840. 841. 843. 844. Vide: MODERNISTAE. LAMIROY (H.), 782. 839. 876. 877. 882. 889. 941. 981. 991 LAMY, 855 LANFRANCUS, 830. 930. 952-953 LAODICENUM CONC., 1171 LATERANENSE CONC. II, 828. 843 ♦LATERANENSE CONC. IV, 828. 842. 843. 1034 LAYNEZ, 848 LEBRETON (J.), 783. 876. 877. 882. 885. 976 LEDESMA (Martinus), 930. 1100 LEDESMA (Petrus), 1071 LEHMKUHL, 1081. 1085. 1090. 1093. 1106. 1107. 1110. 1112. 1136. 1138. 1141 ♦LEIBNITIUS, 839. 916 LEITZMANN (H.), 783. 887 LEO I, 853. 1055. 1151. 1182. 1189. 1198 ♦LEO XIII, 843 sq. 918. 1020. 1053. 1063 ♦LÉPICIER (Card.), 782. 996. 999. 1000. 1001. 1002. 1014. 1024. 1028. 1034. 1141. 1143 ♦LEPIN, 782. 786. 792. 793. 798. 799 sq. 805. 806. 808-818. 848. 930. 932. 933. 935 sq. 941. 947. 969. 975. 991. 993. 998-1001. 1008-1014. 1028. 1030. 1031. 1034. 1044 LERCHER, 991. 992. 995. 1028 LESLEUS, 1123 ♦LESSIUS, 936. 937. 968. 987-989 ♦LIBERALES PROTESTANTES, 828. 841 sq. 861. 873. 885. 887. 889. Vide: RATIONALISTAE. LIBER PONTIFICALIS, 1184. 1185. 1188. 1195.1198 LIETZM4NN, 841 LIPSIUS-BONNET, 909 LITURGIA, 794. 855. 891. 893. 910 sq. 019. 921 sq. 944. 952. 958. 1039. 1054. 1055. 1114. 1155. 1157. 1158. 1176. 1178. 1180. 1182. 1187 LITURGIA S. BASILII, 1034. 1156. 1180. 1195 LITURGIA S. CHRYSOSTOMI, 952.1156. 1180.1195 LIVIUS, 875 LOCH, 861 LOISY (A.), 783. 793. 841. 870. 871. 8S0 sq. 884 LOOFS (F.), 783 LUGDUNENSE CONC. II, 842. 843 ♦LUGO (Card. J. de), 786. 791. 795. 796. 797. 816. 817. 882. 936. 937. 938 sq. 942 sq. 956. 95 7 . 960. 965 . 968. 980. 982. 984. 990. 1001. 1021. 1022. 1032. 1038. 1081. 1093. 1098. 1106. 1110. 1111. 1112. 1124 LUGO (Francisais), 982 ♦LUTHERANI, 831. 833-835. 836. 839 Vide: PROTESTANTES. ♦LUTHERUS, 831. 832. 833 sq. 836. 837. 848. 875. 910. 917. Vide: PROTES­ TANTES. MABILLON, 1162. 1183. 1189. 1191. 1200. 1206-1208 MABILLONENSE CONC. (a. 813), 1196 ♦MACDONALD (A.), 782. 999. 1000. 1001. 1002-1004. 1014. 1024. 1028 MACHARIUS (monachus), 1147. 1148 sq. MADERUS, 795 MAIGNAN, 861 MAIMONIDES, 816 ♦MALACHIAS (propheta), 845. 847. 849. 859-869. 894. 897. 902. 1055 MALDERUS (J.), 982 MALDONATUS, 807. 869. 870. 871. 876 MANICHAEI, 1198 MANY, 781 MARC, 936. 1082. 1086 MARONITAE, 1053 MARTÈNE, 1163 MARTINONUS, 982 MARTYRIUM S. ANDREAE, 909. 1165 MARTYRIUM S. POLYCARPI, 1155 MASTRIUS, 936. 979 MASURE (E.), 783. 991. 992. 1024 MAX DE SAXONIA, 893. 952 MAXIMUS (Taurinensis), 919. 920. 1020 McNABB (V.), 1014 ♦MELANCHTHONIUS, 831. 832. 835 sq. 848. 1051 ♦MELCHISEDECH, 795. 802. 804. 843. 845. 847. 849. 852-858. 862. 883. 891. 902. 903. 907. 950. 953. 965. 1036. 1041 MELCHISEDECIANI, 853 MENARDUS (Hugo), 1162. 1203 MERKELBACH, 992. 1035. 1036 sq. 1047. 1050. 1070. 1081. 1098. 1099. 1107. 1108. 1121. 1136 ♦MICHEL (A.), 783. 786 sq. 813. 929. 955. 975. 991. 992. 999. 1001. 1028 sq. 1034. 1065. 1066. MICROLOGUS, 1162. 1184. 1194. 1196. 1198.1209 MINUCIUS FELIX, 892. 893 MISSALE ROMANUM, 921. 944. 949. 950. 954. 956. 966. 1105. 1156 sq. 1173. 1176. 1179. 1183. 1184. 1194. 1197 INDEX ONOMASTICUS ♦MODERNISTAE, 840. 841 sq. 843. Vide: LAMENTABILI. MOEHLER, 999 MOGHILAS (Petrus), 10S4 MONSABRÉ, 988 MONTANUS (Arius), 860. 861 MOREAU (F. J.), 1163 MOULTON, 876. 880 MURATORI, 1162. 1182. 1213 NESTLE, 870 NEWMAN (J. H.), 839 NICOLAUS I, 1178 NICOLE (Petrus), 999 NOLDIN, 1091. 1107. 1108. 1112. 1121. 1136. 1141 NOORT (Van), 941. 955. 991. 1081 NOVATI AN I, 904 NUGNUS, 930. 1034. 1066. 1075. 1102 OLIER, 801. 805. 812. 999 ORDINES ROMANI, 1114. 1194. 12061208 ORDO ROMANUS I, 1183. 1185. 1187. 1192. 1200. 1203. 1206 ORDO ROMANUS II, 1191. 1192. 1200. 1203 ORDO ROMANUS III, 1192. 1200. 1203 ORDO ROMANUS IV, 1209 ORDO ROMANUS V, 1191. 1192 ORDO ROMANUS VI, 1191. 1192. ♦ORIGENES, 889. 891. 895. 901 sq. 1058. 1209 OSWALD, 876 PALLADIUS, 1149 PALLAVICINI (Card.), 975 ♦PAQUET, 941. 999. 1000. 1001. 1002. 1014. 1024. 1028 PASCHASIUS RADBERTUS, 922 sq. 930. 931. 952 ♦PASQUALIGO, 781. 792. 968. 991-994. 1024. 1081. 1112 PAULUS DIACONUS, 1147 PAULUS V, 1184 PÈGUES, 991 PELL (G.), 782. 999 PEPUTIANI, 1039 PERRONE (J.), 975. 1026 ♦PESCH, 786. 788. 811. 812. 815-818. 869. 876. 882. 911. 922. 928. 941. 955. 969. 970. 972. 998-1002. 1014. 1016. 1025 sq. 1028. 1081 PETAVIUS, 853 ♦PETROBRUSSIANI, 828. 829 PETRUS CLUNIACENSIS, 829 sq. ♦PETRUS LOMBARDUS, 922. 924. 930. 1022. 1089. 1145. 1151. 1218 PETRUS PICTAVIENSIS, 922. 925. 1021 PETRUS VENERABILIS, 922 PIGHI, 1086 PIGNATELLI, 1081 [17] ♦PISTORIENSE CONC., 843. 1078. 1177 PIUS IV, 1053 PIUS V, 839. 843. 978. 1184. 1209 PIUS VI, 843. 930. 964. 1078. 1093. 1177 sq. PIUS X, 840. 844 PIUS XI, 1034. 1039. 1053 PLATEL, 982. 983. 986. 987 PLINIUS, 1167 PLOWDEN (Fr.), 999. 1001 PLUMMER, 880 POHLE, 876 PONTIFICALE ROMANUM, 944 PRAEPOSITINUS, 1145. 1146 PRESSEL, 860. 861 PROBST, 781 PROFESSIO FIDEI WALDENSIBUS PRAESCRIPTA, 843 PROFESSIONES FIDEI CALVINISTAE, 838 ♦PROTESTANTES, 806. 811. 828. 831-839. 841. 842. 843. 848. 849. 853. 855. 857 sq. 860. 861. 868. 869. 873. 875. 877. 880. 884. 887. 889. 914-917. 930. 975. 976. 1013. 1026. 1029. 1030. 1039. 1100. 1125. 1155. 1157. 1158. 1177. 1178. 1194. 1210. 1212-1214. Vide: ANGLICAN!. CALVINISTAE. CALVINUS. LIBERALES PROTESTANTES. LUTHERAN!. LU­ TH ERUS. MELANCHTHONIUS. RITUALISTAE. ZWINGLIANI. ZWINGLIUS. ♦PROTESTANTES LIBERALES. Vide: LIBERALES PROTESTANTES. PRUDENTIUS, 1189 PRÜMMER, 966 sq. 1083. 1098. 1099 QUESNEL, 1177 RABANUS MAURUS, 961 ♦RATIONALISTAE, 824. 841 *q. 850. 860. 873. Vide: LIBERALES PROTESTAN­ TES. MODERNISTAE. RATRAMNUS, 922. 924. 930. 931 RAUSCHEN (G.), 782. 839. 876. 885. 932 RAYNAUDUS (Th.), 982. 983 . 985 sq. 987 REINKE (L.), 860. 866. 868 REMIGIUS ALTISSIODORENSIS, 930. 1042 ♦RENZ (Franz), 781. 839. 855. 877. 884. 888. 930. 931 sq. 933. 956. 957. 968. 969 *q· RÉVILLE, 884 RIGGENBACH, 876 ♦RITUALISTAE, 838 sq. Vide: ANGLICAN!. RIVIÈRE (J.), 782. 783. 808. 999 ROBERTSON, 876 ROBERTUS PAULULUS, 961 sq. ROCHELLE (Conférences de la), 999 ROHLING, 942 ROHNER, 783. 992. 1024 [18] INDEX ONOMASTICUS ROMANUM CONC. (a. 1078), 1192 RONCAGLIA (C.), 975 RUCH, 783. 871. 878. 880. 882. 883. 885. 886. 899. 902 RUPERTUS (Tuitiensis), 869. 881. 922. 924. 961.1021. 1209 RUSSI. Vide: SCHISMATICI ORIENTALES RUTEUS (A.), 1034 SABETTI, 1086. 1136, 1137. 1143 SACRAMENTARIUM GELASIANUM, 1114. 1156. 1166. 1171. 1182. 1193. 1197. 1198 SACRAMENTARIUM GREGORIANUM, 1156. 1179. 1182 «q. 1185. 1187. 1193. 1198 SACRAMENTARIUM LEONIANUM, 1182. 1186. 1193. 1197. 1198.1209. SACRAMENTARIUM SERAPIONIS, 911 sq. 919. 921. 952. 1059. 1195. 1198 ♦SALMANTICENSES, 786. 915. 936. 937. 939 sq. 957. 958. 960. 963. 979. 991. 1034. 1035. 1047. 1049. 1066. 1070. 1071. 1073. 1075. 1081. 1088. 1089. 1094. 1095. 1098. 1099. 1104. 1106. 1107. 1112. 1116. 1124 SALMERON, 991. 992. 993. 1024. 1070 SANDA (A.), 976 SANTER, 781 SASSE. 1091 SAUVE, 813 SCAVINI, 1086 SCHANZ, 801. 806. 807. 812. 878. 977 SCHEGG, 868. 878 ♦SCHEEBEN, 801. 805. 807. 977 SCHELL, 942. 999 SCHEPENS, 976 ♦SCHISMATICI ORIENTALES, 912. 1054. 1200. 1201 SCHMIDT (W.), 793 SCHWANE (J. A.), 781. 991. 993. 998 SCOTISTAE, 1034. 1035 ♦SCOTUS, 930. 931. 933. 1034. 1035 sq. 1044. 1061. 1070. 1081. 1098. 1193. 1197 SEEBERG (R.), 783 SEMERIA, 781 SEPTUAGINTA (Versio), 794. 855. 856. 869. 883 ♦SERAPIONIS ANAPHORA. Vide: SACRAMENTARIUM SERAPIONIS SERGIUS (Papa), 1207. 1216 SERIPANDUS, 848 SIMEON THESSALONICENSIS, 1201 SIMONS (G.), 782 SMALCALDICI ARTICULI, 836 SMEND, 875 SOCRATES, 1165 SODEN (Von), 870 SOTO (Dominicus), 936-938. 957. 1070. 1081 SOUBEN (Dom), 976 SOZOMENUS, 1189 SPORER, 1049. 1110. 1112 STENTRUP, 781. 885. 982 STEPHANUS AUGUSTODUNENSIS, 922. 924 STEPHANUS DE BALGIACO, 1040 STÔCKL, 781 ♦SUAREZ, 797. 800. 801-804. 806. 807. 812. 816. 917. 929. 941. 942. 952. 955. 968. 977. 979 1028. 1032. 1034. 1043. 1047. 1049. 1066. 1068. 1071. 1081. 1093. 1104. 1107. 1111.1123 SYLVIUS, 948. 1124 SYMMACHUS (Papa), 1185. 1195 ♦TAILLE (De la), 782. 786. 792. 793. 794. 797. 808. 811. 814 sq. 853. 869. 871. 875. 876. 878. 879 sq. 881. 885 . 886. 892-894. 899. 918. 941. 950. 951. 952. 969. 972. 976. 997. 998-1008. 1009. 1015 sq. 1016. 1028. 1029. 1031. 1035. 1037 sq. 1043. 1044. 1046 sq. 1048. sq. 1062 sq. 1065. 1070 sq. 1074. 1079. 1081. 1083. 1085. 1091. 1106. 1110. 1112. 1118. 1120. 1121. 1122. 1123. 1124. 1127 sq. 1135. 1138. 1141-1143. 1144 TAMBURINI, 1110 TANNER, 781. 941. 977. 978. 1034 TANQUEREY, 991. 992 TAPPER (R.), 811 TELESPHORUS (Papa), 1167. 1185 TEPE, 982 ♦TERTULLIANUS, 796. 860. 866. 870. 891. 892. 893. 900 sq. 916. 1059. 1118. 1155. 1165. 1167. 1170. 1171. 1203. 1209. 1218 Textus: Ad Scapulani, 2 892. 900. 1118 Adversus Judaeos, 5, 6 860. 900 13 796 Adversus Marcionem, 3, 22 860. 866. 892 4, 1 860. 866 4, 9 892 A pologcticum, 2 1167 31, 1 892 De corona mil 900. 1059. 1155. 1167 De cultu feminarum, 11 900 De exhortatione castitatis 7 900 11 900 sq. 1059 INDEX ONOMASTICUS De idololatria 7 [19] 1103. 1105. 1109. 1125. 1133. 1154. 1155. 1157. 1177. 1179. 1189. 1194. 1210 1165 Teilus: Sessio 4, 877 De jejuniis, Sessio 13, de Eucharistia, 844 10 1165 cap. 8 954 can. 10 954 De monogamia, Sessio 21, de Communione, 844 900. 1059 10 Sessio 22, de sacrificio Missae, 844-849 prologus 844. 845 De oratione, cap. 1 844. 845 sq. 847. 849. 1167. 1203 18 853. 859. 862. 873. 883. 900. 1165.1167.1171 19 887. 918. 970. 1011. 892 27-28 1015. 1020. 1026. 1029. 1033. 1039. 1052. 1055. De praescriptione > 1067. 1105 cap. 2 818. 844 . 846. 848. 883. 900 40 918. 970. 1011. 1015. 1016. 1026. 1033. 1041. De pudicitia, 1050. 1052. 1063. 1066. 900 9 1067. 1074. 1100. 1101. 1125. De resurrectione carnis 844. 1154. 1155 cap. 3 S 1218 844. 1194. 1210 cap. 4 844. 1177. 1210 cap. 5 De spectaculis, 844. 846. 848. 964. 1039 cap. 6 25 1170 844 cap. 7 844. 1177. 1189 cap. 8 De virginibus velandis, 845. 1177 cap. 9 842. 844. 846. 847. 848. can. 1 9 900 957. 970 TESNIÈRE, 982 842 . 844. 846. 849. 943 can. 2 TESTAMENTUM D.N.I.C., 950. 952 842 . 844 . 847. 848. 849. can. 3 THALHOFER, 781. 999 918. 1019. 1050. 1051. THEINER (A.), 848. 913. 988 1067. 1100. 1102. 1103. THEODORETUS, 869. 893 1105. 1109. 1125 THEODORI CANTUARIENSIS CAPI­ S44. 847. 848 can. 4 TULA, 1159 844. 1155 can. 5 THEODORUS BALSAMON, 1201 844. 1194 can. 6 THEODORUS MOPSUESTENUS, 861 can. 7 844 ♦THOMAS AQUINAS. Vide: INDEX S44. 847. 848. 964 can. 8 THOMISTICUS. can. 9 S44 THOMASSINUS, 812. S53. 999 Sessio 23, de Ordine, TISCHENDORF, 870 cap. 1 821. 943 TIXERONT, 890 can. 1 943 TOLETANUM CONC. I (a. 400), 1165 Sessio 23, de reformatione, TOLETANUM CONC. HI, 1190 cap. 1 1077. 1078 TOLETANUM CONC. IV, 1188. 1200 Sessio 25, decretum de Purgatorio, 1103. TOLETANUM CONC. XII, 954, 955. 956. 1125. 1133 1166 TOLETUS, 977. 1104 TROCHON, 868 TON HOMPEL, 999 TRULLANUM CONC. II (seu QuinisexTOURNELY, 936. 942. 982. 1081 tum), 1164. 1180 TOUZARD, 860 TURRIANUS, 977 TRAJANUS, 1147 sq. 1167 ♦TRIDENTINUM CONC., 784. 796. 818. ULLOA (J. de), 983 821. 839. 842. 843. 844-849. 853. 859. 862. 873. 877. 883. 887. 913. 918. 930. VACANT (A.), 781. 1034 943. 954. 957. 964. 968. 970. 974. 975. VALENTIA (Gregorius de), 933 sq. 1102 979. 987, 1009. 1011. 1015. 1016. 1018. VANDEUR (E.), 7S2 1019. 1020. 1026. 1029. 1033. 1039. 1041. ♦VASQUEZ, 791, 796. 797. 816. 941. 954. 959. 962. 96S. 970-975. 976. 1016. 1017. 1050. 1051. 1052. 1055. 1063. 1066. 1067. 1021. 1024. 1025. 1035 sq. 1045. 1049. 1074. 1077. 1078. 1085. 1100. 1101. 1102. [20] INDEX ONOMASTICUS 1071. 1081. 1082. 1085. 1100. 1104. 1113. 1115. 1120. 1123 VATABLUS, 860. 861 VEITH, 999 VERMEERSCH, 1081. 1098, 1120. 1136 VÉRON (Fr.), 975 VERONENSE CONC., 843 VIGILIUS (Papa), 1194 VIGOUROUX, 864 VINCENT (A.), 793 VIRGILIUS (Papa), 1187. 1194 VITAE PATRUM, 1148 VITEAU, 880 ♦VIVA (Dom.), 816. 941. 942. 954. 980-982 VOGELS, 870 VOLKER (K.), 841. 887 VONIER (Dom), 782. 991. 992. 1024 VULGATA (Versio), 794. 797. 855. 866. 870. 873. 874. 875. 877. 878 1111. 1121. 968. 856. WALAFRIDUS STRABO, 1096. 1162. 1166. 1167. 1174. 1180 sq. 1188. 1191. 1194. 1209 ♦WALDENSES, 828. 830. 1039 WALDENSIS (Thomas), 922. 927. 1021 WARFIELD (B.B.), 783. 839 WEBER (F.), 860 WEISS, 878 WELLHAUSEN, 875 WELTE (B.), 976 WERNZ, 1124. 1141 WESTCOTT, 885 WETTER, 783. 841 ♦WICLEFF, 830. 1078. 1084 ♦WICLEFFITAE, 828. 927 ♦WIELAND (Franz), 781. 839 sq. 855. 884. 888. 890. 896. 898. 899. 901. 968. 969 sq. WILMERS, 988 WIRCEBURGENSES, 1081 WOLFCOZ S. GALLI PSALTERIUM, 1185 ZENO (Veronensis), 892. 894 ZEPHYRINUS (Papa), 1174 ZORELL, 810, 880 ZUBIZARRETA, 991 ♦ZWINGLIANI, 831. 836 sq. Vide: PROTESTANTES. ♦ZWINGLIUS, 831. 832. 836 sq. Vide: PROTESTANTES. INDEX ANALYTICUS (Quoad nomina stellulis signata vide: INDEX ONOMASTICUS) AGNI PASCHALIS cucharisticus et sacri­ ficalis symbolismus, 849 sq. ♦ALBIGENSES sacrificium Missae res­ puunt, tanquam sacerdotum imposturam, 828. 830 ♦ALÈS (D’). Docet sacrificium in genere et sacrificium Missae consistere essentialiter in sola oblatione, 808. 999 Favet sententiae neganti Christum esse immediatum et formalem offerentem sacrificii Missae, 1035. 1036 Repetit propriam efficacitatem sacrificii Missae non ex dignitate Christi sed ex dignitate Ecclesiae offerentis, 1061 sq. ♦ALGERUS LEODIENSIS. Aptas habet expressiones de essentia sac­ rificii Missae: “In altari alio modo [Christus] immolatur”, “Passionem et mortem quadam sua similitudine figu­ rando repraesentat”, “Non passus, sed quasi pati repraesentatus”, 923 Nequaquam negat essentiam sacrificii Missae perfici in ipsa consecratione, 930 ♦ALPHONSUS (S.). Docet essentiam Missae perfici in conse­ cratione simul et communione, 936. 941 In quaestione de ipsa essentia sacrificii Missae praefert sententiam Bellarmini, 941. 979 Missa pro pluribus applicata, aeque pro­ dest singulis ac si pro uno applicetur, 1082. 1083. 1084. 1085 ♦ANGLICAN!. Sequuntur Calvinistas in sua negatione sacrificii Missae, 838 Non tamen defuerunt inter ipsos qui aliquatenus accesserunt ad doctrinam catholicam, 838 sq. Vide: CALVINISTAE. CALVINUS. PROTESTANTES. RITUALISTAE. ANTIQUUM TESTAMENTUM. LEX MOSAICA. Vide: APOSTOLI, an potuerint offerre sacrifi­ cium Missae in triduo mortis Christi, 1048. 1164 APPLICATIO. Vide: EFFICACITAS. FRUCTUS. INTENTIO. SUBJECTUM. ARCANI disciplinae, quae observabatur apud Patres, indicia inveniuntur in Apoêtolo, 858 ♦ARRIAGA. Ad rationem sacrificii in genere non re­ quiritur immutatio destructiva, sed sufficit quaelibet immutatio, etiam perfectiva, 801. 804 Nec requiritur physica et proprie dicta immutatio, sed sufficit moralis, 807 Propterea hic doctor in quaestione de essentia sacrificii Missae sequitur fere sententiam Suarcsii, 804. 977 ASSISTENTIA. Assistentes Missae percipiunt fructum aliquem specialissimum, 1077 Hic fructus non minuitur in singulis ob majorem numerum assistentium, 1092 Talis fructus potest alienari in favorem alius subjecti, 1099 Simpliciter loquendo, majorem fructum quis percipit ex applicatione Missae sibi facta, quam ex assistentia Missae. 1110 Qui eodem tempore assistit pluribus mis­ sis, verisimilius participat de fructu omnium, 1110 sq. ANAMNESIS. Quid sit Anamnesis, 1197 sq. Probabiliter primus nucleus Anamnesis fuit ipsa Oratio Dominica, 1180 Anamnesis non pertinet ad formam con­ secrationis, 1198 Inepte quidam, ut Grivct, putant ora­ ♦AUGUSTINUS. tionem “Unde et memores” pertinere Aptam divisionem tractatus de sacrificio ad essentiam sacrificii Missae, 932. 933. Missae praebet in verbis “Cui offera­ 950 tur, a quo offeratur, quid offeratur, Vide: CANON MISSAE. [21] [22] INDEX ANALYTICUS pro quibus offeratur”, 785. 1033. 1049. 1106 Definitio sacrificii in genere, 787. 798. 801. 820 Nonnunquam S. Doctor sacrificium acci­ pit metaphorice, 789. 824 sq. Soli Deo potest sacrificium offerri, 819 S. Doctor eminet in doctrina de sacri­ ficio eucharistico, synthesim doctrinae aliorum Patrum ad ultimam lineam deducens, 890 Testimonia de sacrificio eucharistico, 907 sq. Sacrificium Missae solemniter vocat: “Sacramentum memoriae”, 919. 920 Testimonia de essentia sacrificii Missae, 919. 920 Christus est immediatus et formalis offe­ rens hujus sacrificii, 1041 sq. Ipsa Ecclesia, sicut Christus, est offerens et oblatum in hoc sacrificio, 1039. 1041 Missae applicatio prodest defunctis, 1060 sq. 1126. 1145. 1196 Pro defunctis fructus Missae et suffra­ giorum mensuratur juxta meritum et dispositiones vitae, 1089 S. Doctor nequaquam negat Missam prod­ esse catechumenis, 1111. 1113. 1115 sq. Imo docet eam ipsis infidelibus prodesse, 1119 Nec negat pro defuncto catechumeno posse Missam applicari, 1134 sq. Refert sed nequaquam approbat senten­ tiam dicentium poenam damnatorum per suffragia mitigari, 1144 sq. Parvulis mortuis absque Baptismo Missa et suffragia non prosunt, 1111. 1115 sq. 1149 sq. Beatis proprie non prodest Missa, imo “Iniuria est pro martyre orare”, 1150 De missis in honorem Sanctorum, 1155 sq. De osculo pacis seu “Pax tccum” intra Missam, 1203 De usu Pater Noster in Missa, 1199 ♦BAIUS. In quadam propositione, damnata a Pio V, videtur denegare Missae propriam rationem sacrificii, 839. 843. 977 sq. Quasi tamen ad abundantiam ac supposi­ tive, proponit etiam theoriam sacrificii consistentis in mutatione panis et vini, 978 BEATA VIRGO. Dici potest B.V. obtulisse sacrificium Crucis speciali quodam modo, seu per internum actum affectus, ac simili modo offerre omnia sacrificia, 1049 Quo sensu dignitas B.V. sit infinita, 1069. 1074 BEATI. Pro Beatis nequit proprie Missa appli­ cari, ad hoc nempe ut sacrificii fruc­ tum capiant, 1150 sq. Inepte quidam auctores simpliciter asse­ runt Beatos esse capaces fructus impe­ tratorii quantum ad eorum gloriam ac­ cidentalem, 1151 Id dici potest tantum in sensu impro­ prio, nempe quoad gloriam extrinsecam et quoad extensionem objecti gaudii, 1151 sq. 1153 sq. Gencrice loquendo, Missa nequit appli­ cari in sensu proprio (i.e. cum inten­ tione ut inde aliquem fructum perci­ piant) pro his quos in foro externo constat esse in coelo, i.e. pro infantibus mortuis post Baptismum et pro sanctis canonizatis, 1152 sq. An possit Missa applicari pro Servo Dei, vel Venerabili, vel Beato, disputatur, 1153 De missis in honorem Sanctorum, vide: CULTUS. ♦BELLARMINUS Essentia Missae perficitur simul in con­ secratione et communione, 936. 938 Essentia sacrificii Missae consistit in im­ mutatione circa Corpus Christi secun­ dum suum esse sacramentalc, 938. 979. Reicitur haec sententia, 976 sq. 980 Valor sacrificii Missae est infinitus tan­ tum secundum quid ct extrinsece, 1070 Missa applicata pro pluribus, minus pro­ dest singulis quam si pro uno applice­ tur, 1081 ♦BELLORD. Essentia sacrificii in genere non est obla­ tio, sed convivium, 793. 815 Consequenter, essentia sacrificii Missae est communio, 930. 931. 933. 956. 957 BIBLIOGRAPHIA theologorum de sacri­ ficio Missae, 781-783 ♦BIEL. Videtur docere essentiam sacrificii Missae perfici in Offertorio, 930. 933 Christus non est immediatus et formalis offerens sacrificii Missae, 1034 Propria efficacia hujus sacrificii non est ex dignitate Christi, sed ex dignitate Ecclesiae offerentis, 1061 sq. Valor Missae est infinitus secundum quid tantum ct extrinsece, 1070 ♦BILLOT. Expolivit ac vulgavit sententiam Pasqualigo de essentia sacrificii Missae, INDEX ANALYTICUS docens eam consistere in hoc quod, vi consecrationis, Christus est sub specie­ bus in quodam externo habitu mortis ac destructionis, 991. 992. 994 sq. 1025 Distinguit inter sacrificium in specie propria et sacrificium in specie aliena, 994. 998 Conatur inde reformare definitionem sac­ rificii in genere, 994 sq. 998 Reicitur ejus sententia, 976 sq. 996-998 Quomodo Billot dividat varios fines sac­ rificii eucharistici, 1050 sq. Fructus Missae limitatur ex duplici ra­ tione, i.e. ex gradu dispositionis sub­ jecti et ex modo quo ei applicatur ab intentione sacerdotis, 1080 sq. Missa applicata pro pluribus, minus sin­ gulis prodest quam si applicetur pro uno, 1081. 1082 Non est valida seu fructuosa, applicatio sacrificii pro aliquo subjecto per se capaci, si ex praecepto Ecclesiae appli­ catio Missae pro illo prohibeatur, 1107 Catechumeni ct infideles viventes non sunt capaces fructus Missae nec Missa pro eis applicari potest, 1111. 1117 Animae vero purgantes eorum qui in actu obitus non fuerint membra Eccle­ siae, sunt capaces fructus Missae, 1132 ♦BILLUART. In quaestione de essentia sacrificii Missae sequitur sententiam Lessii ct Gonet, 988. 990 Docet Missam pro pluribus applicatam, aeque prodesse singulis ac si pro uno applicetur, 1081. 1082 Jam suo tempore docuit excommunicatos, etiam vitandos, non fuisse exclusos a privata Missae applicatione, 1124 CAEREMONIAE. Praecipuae caeremoniae de quibus dispu­ tatur an pertineant ad essentiam Mis­ sae, 929 Inepte quidam asserunt alias caeremo­ nias, praeter communionem, quas ta­ men supponunt esse institutionis ec­ clesiasticae, esse partes integrantes sac­ rificii Missae, 955 Protestantes impugnant convenientiam totius ritus Missae ac particularium caeremoniarum, vide: PROTESTAN­ TES. Variae caeremoniae Missae: Caeremoniae late dictae, 1163-1179 Circumstantia temporis, 1164-1169 Quotidiana celebratio invalere coepit circa finem saec. 4 ct evasit universalis sacc. 6, 1165 sq. Saec. 7, invaluit abusus, improbatus jam ab Alexandro II et stricte prohibitus [231 ab Innocentio III, celebrandi pluries in die, 1166 Convenientia disciplinae Ecclesiae quoad tempus celebrationis, 1168 sq. Circumstantia loci, 1169-1173 Tempore persecutionis celebrabatur prae­ cipue in cacmeteriis ad martyrum scpulchra, 1170 Ceterum, pro necessitate et circumstantiis, celebrabatur in castris, cubiculis infir­ morum, cacmeteriis, sub dio, 1171 Convenientia disciplinae Ecclesiae reser­ vandi determinatum locum sacrum pro celebratione Missae, 1172 Circumstantia vasorum sacrorum, 11731175 Convenientia praxis Ecclesiae de usu va­ sorum sacrorum eorumque materia, 1175 Circumstantia sermonis liturgici, 1175— 1179 Convenientia praxis Ecclesiae, 1177. 1178 sq. Caeremoniae stricte dictae, 1179-1218 De origine ritus Missae, peculiariter Ro­ manae, 1180-1183 De variis caeremoniis in particulari, 1183-1210 De earum convenientia, 1210-1218 Vide: ANAMNESIS. CANON MISSAE. MISSA PRAESANCTIFICATORUM ♦CAJETANUS. Negat Melchisedech. juxta Gcn. 14, 18 sq., obtulisse sacrificium in pane et vino, 855 Favet nostrae sententiae de intima essen­ tia sacrificii Missae. 1019. 1023 Docet Missam pro pluribus applicatam, aeque prodesse singulis ac si pro uno applicetur, 1081. 1096; quidam tamen conantur ejus mentem in hac re aliter explicare, 1085 ♦CALVINISTAE. Acriter impugnant sacrificium Missae. 837 sq. Praecipua eorum opera ct Confessiones, 837 sq. Vide: CALVINUS. PROTESTANTES. ♦CALVINUS. Vehementer negat sacrificium Missae, 831-833. 837 sq. Dum in quaestione de praesentia reali conatur media via incedere inter Lutherum affirmantem ct Zwinglium ne­ gantem. hic in quaestione de Missa utriusque acrimoniam ct argumenta in se colligit, 837 Ait “Missam omni genere impietatis, · blasphcmiae, idololatriae, sacrilegii scatere”, 838 [24] INDEX ANALYTICUS Peculiariter inipugnat sensum eucharisticum vaticinii Malachiae, 861 Vide: PROTESTANTES. CANON MISSAE. Peculiariter impugnatur a Protestantibus, 834. 837. 1194 Defenditur a Cone. Trid., 844. 1194 Convenientia ritus, 1212 De origine ipsius nominis “Canon”, 1194 De origine ritus in ipsa Coena Domini,et in Coena primorum Christianorum, 1194 sq. Probabiliter primus nucleus Anamnesis, et ideo Canonis, fuit ipsa Oratio Do­ minica, 1180 Antiquissimus canon qui cognoscitur, est Anaphora Serapionis, 911 Primum schema Canonis Romani apud Hippolytum, 1182 Vide: ANAMNESIS. CAEREMONIAE. LITURGIA. ♦CAPPELLO. Sequitur sententiam Lugonis in quaes­ tione de essentia sacrificii Missae, 982 Docet Missam pro pluribus applicatam, minus prodesse singulis quam si pro uno applicetur, 1081 Conatur in hoc trahere S. Thomam et S. Alphonsum ad suum sensum, 1084. 1085 sq. Catechumeni et infideles sunt capaces fructus Missae, 1112. 1117 Licet stipendium accipere a quolibet acatholico ad Missam celebrandam pro se vel pro aliis, 1121 Pro peccatore publico et manifesto, mor­ tuo absque signo poenitentiae, qui fuerit membrum Ecclesiae, Missa pri­ vatim applicari potest, 1131 sq. Pro infideli, mortuo absque ullo signo poenitentiae, Missa nec publice nec pri­ vatim applicari potest, loquendo de directa seu individua applicatione, 1136 ♦CATECHISMUS CONC. TRID. Summa doctrinae de sacrificio Missae, 843 De figuris sacrificii Missae, ac praecipue de sacrificio Melchisedech, 843. 849. 853 Sacrificium Missae et sacrificium Crucis sunt “unum et idem sacrificium”, 918 Consecratio pertinet ad essentiam sacri­ ficii Missae, 943 sq. Sacrificium Missae consistit tum in obla­ tione tum in immolatione, 1011 sq. Catechismus favet nostrae sententiae de essentia sacrificii Missae, 1020 De quadruplici fine sacrificii Missae, 1053. 1056 CATECHUMENI. Sunt capaces fructus tum impetratorii tum propitiatorii sacrificii Missae, quidquid in contrarium sentiant plures theologi, 1111-1117 Quoad applicationem Missae pro cate­ chumenis defunctis, vide: DEFUNCTI. De missa catechumenorum, 1182 ♦CATHARI, una cum aliis sacramentis, respuerunt sacrificium Missae, 828 sq. 843 CHRISTUS. Christus est principalis, immediatus et formalis offerens sacrificii Missae, 1033 sq. 1040-1045 Plures tamen theologi id negant, 10341039 Christus concurrit immediate et formaliter ad ipsam consecrationem, 1043. 1045 Quamvis humanitas Christi sit tantum instrumentum consecrationis, tamen Christus ut homo est principalis offe­ rens sacrificii, quod in eadem consecra­ tione perficitur, 1043 sq. Unice ex parte dignitatis Christi depen­ det propria et intrinseca efficacitas Missae, 1063 sq. Christus in coelo orat proprie et formaliter, 1045, quidquid in contrarium doceat Vasquez, 1035 Variae Christi actiones liturgicae in sac­ rificio Ultimae Coenac. Vide: COENA DOMINI. ♦CHRYSOSTOMUS. Describit eucharisticum symbolismum agni paschalis, 850 Expressiones de datione corporis et effu­ sione sanguinis in verbis institutionis refert ad tempus passionis, 877 Aptas habet expressiones de sacrificio Missae: “Nos cotidie offerimus”, “Ejus mortem revocamus in memoriam”, “Eundem semper offerimus. . . Quamobrem unum est sacrificium”, “Mac­ tatus jacet Christus”, 906. 919. 920 Videtur negare symbolismum passionis in fractione hostiae, 952 Docet Missam prodesse etiam infidelibus, 1118 sq. Non negat pro defuncto catechumeno posse Missam applicari, 1134 sq. ♦CIENFUEGOS singulariter ac fantasticc exaggerat sententiam Lugonis et Franzelin de essentia sacrificii Missae, 982. 983. 986 sq. INDEX ANALYTICUS ♦CODEX J. C. Canon 801 triforme Eucharistiae mys­ terium breviter resumit, docens quod “in Eucharistia Christus continetur, offertur, sumitur”, 844 Consecratio pertinet ad essentiam sacri­ ficii Missae, 944 Codex supponit sacerdotem valide conse­ crare extra Missam seu omissis ceteris caeremoniis, 967 Concedit ut Missa applicetur pro quibus­ vis tum vivis tum defunctis purganti­ bus, facta partiali restrictione pro casu excommunicati, praesertim vitandi, 1108 sq. Non excludit catechumenos nec infideles ab applicatione Missae, 1115. 1120 Partialiter tantum excludit excommunicatos, 1108 sq. 1120. 1123 Nullum defunctum in purgatorio exclu­ dit ab applicatione Missae, 1133. 1137. 1138. 1140 Juxta Codicem, pro defuncto catechu­ meno licet Missam publice applicare, 1134 . Nihilominus de amplitudine sensus cano­ nis 809 "Pro quibusvis defunctis” non leviter dubitat De la Taille, 1141 sq. De obligatione pastorum applicandi Mis­ sam pro populo sibi commisso, 1077 De tempore Missae celebrandae, 1164 De loco celebrationis, 1169 sq. De vasis celebrationis, seu calice et pa­ tena, agit Rituale; Codex vero memo­ rat pixim seu ciborium, 1173 De liturgica lingua adhibenda, 1176 De concione habenda intra Missam, 1189 COENA CHRISTIANORUM. De tempore, seu die et hora, quo Missa celebrabatur, 1164 sq. 1167 De loco celebrationis, 1170sq. De vase, seu calice consecrationis, 1174 De lingua adhibita in celebrando, 1176 De caeremoniis; in generali schemate missae apostolicae quatuor actiones in­ veniuntur, i.e. fractio seu consecratio, communio, doctrina, oratio, 1180 Probabiliter prima Anamnesis seu Canon constitit ipsa Oratione Dominica, 1180 Schema Didache, quod est primus nuc­ leus Missae in variis liturgiis, constat consecratione, communione, duplici oratione (gratiarum actionis et peti­ tionis), confessione praemittenda, 1180. 1194 In agapis primitivae ecclesiae cibaria a fidelibus offerebantur, ex quibus ali­ quid servabatur consecrandum, in quo est origo Offertorii, 1191 De communione in coena Christiana, 1203 sq. [25] COENA DOMINI. De tempore, seu die et hora, quo contigit, 1164. 1166 sq. De loco in quo Christus celebravit, 1170 De vase, seu calice consecrationis, 1174 De lingua qua Christus usus est, 1176 De caeremoniis: duae observantur actio­ nes principales, i.e. consecratio et com­ munio, et duae secundariae, i.e. bene­ dictio et fractio, 1179 Christus quinque observavit quae refer­ untur ad ipsum Canonem Missae: benedictionem, fractionem, gratiarum actionem, prolationem verborum con­ secrationis, communionem, 1194 De communione Christi in Ultima Coena, 1203 De propria et vera ratione sacrificali hujus coenae, vide: SACRIFICIUM COENAE. COMMUNIO. Quidam doctores, uti Bellord et Renz, reponunt sacrificium Missae non in consecratione sed in sola communione, 783 sq. 930. 931 sq. Plures insigniores theologi docuerunt sac­ rificium Missae consistere tum in con­ secratione tum in communione, eo quod in sola communione videatur salvari ratio immolationis seu destruc­ tionis, 936-941 Refutatur haec sententia, 956-964 Non habetur symbolismus passionis in communione, quidquid dicant quidam theologi, 930. 937. 959 Communio celebrantis est pars integrans sacrificii, quod inepte negarunt Vasquez et Viva, 941. 954-956 Inconsequcntcr quidam theologi affir­ mant ex una parte communionem ce­ lebrantis esse partem integrantem sac­ rificii Missae et dubitant ex alia parte an ipsa sit de jure divino, 955 Communio sub utraque specie pertinet ad integritatem sacrificii, 955 sq. Ex dictis sequitur celebrantem teneri ex jure divino ad communicandum de suo sacrificio, 956 Communio celebrantis diversimode se habet in Eucharistia ut sacrificio et ut sacramento; est enim pars integralis sacrificii, finis vero extrinsecus, non autem pars, nec integralis, sacramenti, 1160 A fortiori communio fidelium non perti­ net ad essentiam sacrificii, 964 Dc communione Christi in Ultima Coena, 1203 Dc ritu communionis in prima ecclesia, 1203-1206 Generales lineae illius ritus, 1206 f26] INDEX ANALYTICUS De communione in ritu Romano ante sacc. 9, juxta Ordines Romanos, 12061208 Vide: CONVIVIUM. ♦CONDREN (DE). Definitio sacrificii in genere, 812 Ad rationem sacrificii non requiritur im­ mutatio destructiva, sed sufficit quaeli­ bet immutatio, etiam pcrfectiva, 801. 804 sq. Haec pcrfectiva immutatio in sacrificio Christi facta est in gloriosa ejus resur­ rectione, 805 Lepin inepte conatur trahere Condren ad suam sententiam, 811 sq. 813. 999 CONSECRATIO. Consecratio est sacramentum in fieri et sacrificium in esse, 1159. 1160 In operando consecrationem humanitas Christi se habet tantum ut instrumen­ tum Divinitatis, in offerendo vero sac­ rificium, in eadem consecratione con­ sistens, Christus ut homo se habet ut principalis offerens, 1043 sq. In duplici consecratione habetur reprae­ sentatio passionis Christi, 927. 930 sq. 942 sq. 946. 965 Sacrificium Missae perficitur in sola ac duplici consecratione, 929-967 Inepte quidam excluserunt consecratio­ nem ab essentia sacrificii vel ei addi­ derunt alias actiones, notanter fractio­ nem hostiae ct communionem, 930-941. 943-964 Ad essentiam sacrificii requiritur duplex consecratio nec sufficit unica ut qui­ dam inepte docuerunt, 941-943. 965967 Non tamen ipsa validitas unius consecra­ tionis pendet a positione alterius, 942 In consecratione actus oblationis inveni­ tur intransitive ct exercite, 945 sq. De ordine prioritatis et posterioritatis inter duas consecrationes, 966 Sacerdos consecrans extra Missam, seu omissis ceteris caeremoniis, valide con­ secrat et verum offert sacrificium, quod quidem singulariter negat Priimmcr, 966 sq. Falsum est verba consecrationis tendere ex se ad separationem corporis et san­ guinis Christi, 990 ♦CONSTITUTIONES APOSTOLORUM. Est antiquissimus fons et origo omnium liturgiarum, 911 Continet Anamnesim, 1198 Testimonium de sacrificio Missae, 911. 921 De ritu communionis, 1205 sq. De offertorio, 1192 CONVIVIUM. Pcricopc S. Pauli in 1 Cor. 10, 14-22 de mensa ct epulis sacrificalibus, 887. 88S sq. Bellord inepte reponit essentiam sacrificii in genere non in oblatione sed in con­ vivio sacrificali, 793, 815, ct conse­ quenter essentiam sacrificii Missae in communione, 930. 931. 933 . 956. 957 Conceptus oblationis semper apparet in historia sacrificiorum, conceptus vero convivii non inde ab initio nec con­ stanter, 793 CULTUS. De missis in honorem Sanctorum a Protestantibus peculiariter impugnatis, 1154. 1155. 1157. 1158 Praxis Ecclesiae, Patres et Liturgiae quoad hunc cultum, 1155-1157 Ratio theologica hujus cultus, 1157 Quomodo in illis missis quadrupliciter verificetur finis secundarius honoris sanctorum, in connexione cum quad­ ruplici fine principali sacrificii Missae, 1154. 1157 Indoles cultus relativi illustrat indolem essentiae sacrificii Missae, 1017 sq. 1027 Vide: LATRIA. LITURGIA. RELIGIO. ♦CYPRIANUS. Quidam Protestantes Liberales repetunt ex Cypriano originem conceptus sacri­ ficii eucharistici, 889 S. Doctor eminet in doctrina de sacrifi­ cio Missae, perficiens conceptus Irenaei, 890 Est potissimus testis et expositor hujus doctrinae in tribus primis saeculis, 902-904 Appellat ad figuram Melchisedech ct prophetiam Malachiae, 902. 903 Praecipuum ejus opus de hac re est Epis­ tola 63 ad Caecilium, 902 Expressio “Passio est. . . Domini sacri­ ficium quod offerimus”, 919. 1020 Testimonia de veritate sacrificii Missae, 903 sq. De offertorio, 1191 ♦CYRILLUS HIER. Testimonium de sacrificio Missae ut propitiatorio, 905 Missa prodest defunctis, 1059 De ritu communionis, 1204 sq. De rituali osculo pacis, 1217 sq. S. Doctor primus in Oriente mentionem facit usus Pater Noster in Missa, 1199 DAMNATI. Non sunt capaces fructus ct applicationis INDEX ANALYTICUS Missae, utpote in statu ultimi termini constituti, 1106sq. Inepte quidam antiqui contrarium sentierunt, 1144-1146 De historia Trajani imperatoris, 1147 sq. De historia Macharii monachi, 1148sq. DEFINITIO. Definitio sacrificii in genere, nominalis, 787, et realis, 787 sq. Definitio sacrificii Missae, nominalis, 784, et realis, 784 sq. 788. 928. 969. 1018 sq. DEFUNCTI. Missa pro defunctis peculiariter impug­ natur a Protestantibus, 832 Ejus vero utilitas defenditur a Cone. Trid., 847, docetur a Patribus, 1059— 1061, inde a Tertulliano, 901 sq. In efficacitatem Missae pro defunctis peculiariter insistit Gregorius M., a quo etiam usus Missae Gregorianae originem habet, 890. 1061 Animae purgantes non sunt totaliter extra communicationem Ecclesiae nec sunt omni modo extra statum viae, 1127 De Memento pro Defunctis intra Mis­ sam, 948. 1195 sq. 1213 Quare hoc Memento fiat post consecra­ tionem, seu post absolutum sacrificium, 948 Omnibus defunctis membris Ecclesiae prodest sacrificium Missae, 1125-1132 Idque ex opere operato et infallibiliter, quamvis juxta mensuram dispositionis, 1066-1069. 1088 sq. 1103 sq. 1125. 1127 Ex qua dispositione mensuretur in de­ functis fructus Missae, 1088-1090 Animae purgantes sunt capaces fructus tum impetratorii, tum satisfactorii, tum propitiatorii pro solis peccatis venialibus, 1127-1129 Juxta S. Thomam peccata venialia re­ mittuntur eis in ipso tempore purga­ tionis, 1128 sq. Missa de requiem non magis prodest quam alia ex opere operato, 1129 sq. Utilius est procurare ut missae sibi ap­ plicentur in vita quam post mortem, 1130 An magis prosit defuncto missa quam ipse pro se curavit offerendam, quam ea quae ab aliis pro eo offertur, 1131 An animae purgantes offerant sacrificium Missae sicut alii fideles, 1048 sq. Missa publice applicari potest pro quoli­ bet membro Ecclesiae, excepto pecca­ tore publico et manifesto, mortuo absque signo poenitentiae, pro quo tamen probabilius privatim applicari potest, 1131 sq. Î27] Defuncti non membra Ecclesiae, qui sunt in purgatorio, sunt capaces fruc­ tus Missae, quidquid in contrarium dixerint plures doctores, 1132 sq. Alia vero quaestio est de licita Missae applicatione pro talibus defunctis, 1133 sq. Pro defuncto catechumeno licet Missam applicare, etiam publice, 1134-1136 Pro infideli, si ante mortem dederit signa poenitentiae, Missa applicari potest; si vero nullum dederit signum poeni­ tentiae, Missa publice applicari nequit, privatim vero probabiliter potest, ad­ hibitis tamen cautelis, 1136-1138 Pro haeretico vel schismatico, si ante mortem dederit signa poenitentiae, Missa etiam publice applicari potest, si vero talia signa non dederit, Missa tantum privatim applicari potest, 1138 sq. Pro excommunicato, si ante mortem de­ derit signa poenitentiae, Missa etiam publice applicari potest, si vero non dederit talia signa, si agitur de excomcomunicato non vitando Missa eodem modo applicari potest, si autem de vi­ tando, Missa nonnisi privatim dici potest, 1139sq. Vide: DAMNATI. LIMBUS. BEATI. DESTRUCTIO. Vide: IMMOLATIO. ♦DIDACHE. Praebet primum nucleum Missae poste­ riorum Liturgiarum, constantem conse­ cratione, communione, duplici oratione, confessione, 1180. 1194 De ritu communionis, 1204 De veritate sacrificii Missae, 894 sq. Eucharistia ter vocatur θνσία seu sacri­ ficium, 894 Citatur textus Malachiae, 894 DIPTYCHA. De eorum significatione ct usu in antiqua ecclesia, 1123. 1135. 1196 DISPOSITIO. Fructus seu effectus Missae mensuratur juxta dispositionem subjecti, et haec est unica ratio unde ille limitetur, 1087 sq. De qualitate dispositionis ex qua fruc­ tus Missae mensuratur, 10SS sq. Ex qua dispositione mensuratur in de­ functis fructus Missae, 1088-1090 Ex qua dispositione mensuratur fructus generalis, 1092 ECCLESIA. Non habet potestatem instituendi sacri- ^1 .-A4 |28] INDEX ANALYTICUS ficium vel illud determinandi quoad suam essentiam, 821 Nonnisi concomitanter se habet in ra­ tione hostiae sacrificii eucharistici, 1031 sq. 1063 Ipsa est vere offerens sacrificium, medi­ ante tamen sacerdote, 1046 De la Taille inepte docet non Christum sed Ecclesiam esse principalem et for­ malem offerentem sacrificii, 1006 sq. 1016. 1035. 1037 sq. 1043. 1063 De vario modo quo fideles sunt mediati offerentes sacrificii, 1047 sq. An offerens Missam solo affectu, seu per actum internum, dici possit specialiter offerre, 1049 Propria efficacia Missae non pendet ex dignitate Ecclesiae offerentis, ut qui­ dam volunt, sed ex sola dignitate Christi, 1063 sq. Valida est seu fructuosa, applicatio sac­ rificii pro aliquo subjecto capaci, non obstante praecepto Ecclesiae quo qui­ dam excludantur ab applicatione sacri­ ficii, 1106. 1107 sq. De participatione catechumenorum ad Ecclesiae sacrificium, 1111-1117 Potestas applicandi sacramenta, sacrifi­ cium et indulgentias, data est Ecclesiae in bonum proprium seu suorum mem­ brorum, sed diversimode adhibenda juxta naturam rerum et personarum, 1117 Quomodo interpretanda sit consuetudo et lex Ecclesiae applicandi missas pro specialibus intentionibus, 1093 sq. EFFECTUS. Remissio peccati mortalis et infusio pri­ mae gratiae est mediatus effectus Mis­ sae, quatenus peccatori impetratur gratia actualis, impellens ad poeniten­ tiam justificantem, 1089. 1100-1102. 1104 Similiter remissio peccati venialis est mediatus effectus Missae, quatenus confertur auxilium impellens ad actum charitatis, 1102 Comparatio inter sacrificium Missae et sacramentum Poenitentiae quoad effec­ tum remissionis peccatorum, 1101 sq. 1102 sq. Extinctio poenae temporalis est imme­ diatus effectus Missae, 1103 Hic effectus causatur totaliter vel partia­ liter juxta dispositionem subjecti et quidem infallibiliter, etiam quoad de­ functos, quidquid in contrarium sen­ tiant quidam doctores, 1103 sq. Augmentum gratiae est mediatus tan­ tum effectus Missae, 1104 sq. Gratiae actuales sunt immediatus effec­ tus Missae, 1105 Bona temporalia sunt etiam immediatus effectus, et quidem infallibilis, quamvis hic frustrari possit ex defectu subjecti vel objecti, 1105sq. Vide: EFFICACITAS. FRUCTUS. EFFICACITAS. Effectus Missae est infallibilis et ex opere operato, 1066-1069 Discrimen inter sacramentum et sacrifi­ cium quoad modum efficacitatis, 827. 1065, et quoad valorem ejusdem, 1075 sq. Efficacitas Missae habet valorem simpli­ citer infinitum, tum intensive tum ex­ tensive, 1072-1076 Efficacitas Missae quoad suam applica­ tionem seu fructum est finita, idque ex sola ratione dispositionis subjecti, 1086-1096 Vide: EFFECTUS. FRUCTUS. ELEVATIO HOSTIAE ET CALICIS. De ipsa caeremonia, 1199 Non pertinet ad essentiam sacrificii, 949 EUCHARISTIA. Nomen Eucharistiae, 822. 1050. 1051. 1055 sq. 1158 In Eucharistia tria mysteria obserantur, i.e. praesentia realis, sacramentum et sacrificium, indeque est compendium et finis totius religionis, 782. 1162. 1218 sq. In tractatione Eucharistiae nullo modo est seiungenda quaestio de sacrificio a quaestione de sacramento, ob unitatem totius Mysterii Fidei, 782. 1162. 1218 sq. EXPIATIO. De effectu expiatorio Missae, tam quoad mortalia quam quoad venialia, 1089. 1100-1102. 1104 FINIS. Divisio finis ejusque varia consideratio, 1049 sq. Quadruplex est finis sacrificii in genere, solus tamen finis latreuticus est essen­ tialis, 820. 822. 826. 915. 1050. 1051. 1055 Definitio sacrificii per causam finalem, 807. 820 Sacrificii duplex divisio, altera accepta ex parte finis, altera ex parte formae, 822-824 Diversus modus distinguendi et intelligendi fines sacrificii Missae apud theo­ logos, 1050-1052 De quadruplici fine sacrificii Missae, 1049-1061 INDEX ANALYTICUS FRACTIO HOSTIAE. Dccst in quibusdam ex antiquioribus liturgiis, 950 Ritus fractionis juxta Ordines Romanos, 1200 Quidam theologi, ut Cano et Valentia, docuerunt fractionem hostiae esse de essentia sacrificii eucharistici, 933 sq. Refutatur haec sententia, 950-953 Asseri solet symbolismus passionis in tali fractione, 930. 933. 951 sq. Attamen hic symoblismus est invectus in tardiori aetate, non est valde aptus, non fundatur in Scriptura, videtur ne­ gari a Chrysostomo, 950-952 S. Thomas videt in fractione hostiae ejusque mixtione cum vino symbolismum corporis mystici, 952. 1216 ♦FRANZELIN. Quomodo explicet oblationem panum propositionis in A.T. importasse quamdam destructionem ac inde fuisse verum sacrificium, 796 Inepte conatur deducere sacrificalem in­ dolem Missae ex vi ipsius vocis κλώμενον (fractum), quae in quibus­ dam codicibus additur verbis consecra­ tionis, 881 sq. In quaestione de essentia sacrificii Mis­ sae, perficiens sententiam Lugonis, docet eam consistere in hoc quod per consecrationem Corpus Christi ponatur in quodam statu moralis exinanitionis, i.e. inepto ad connaturales actus vitae corporeae et in statu cibi ac potus, non secus ac si esset res inanimata, 982. 984 sq. Docet Missam applicatam pro pluribus, minus prodesse singulis quam si pro uno applicetur, 1081 ♦FRATICELLI reiciunt sacrificium Mis­ sae, una cum sacramento Eucharistiae aliisque ritibus Ecclesiae, 828 FRUCTUS. Triplex fructus, generalis, specialissimus et specialis, 1077 sq. Quomodo se habeat intentio ministri in applicatione triplicis fructus Missae, 1077 Fructus Missae est finitus ac mensuratur ex sola ratione dispositionis subjecti, 1080-1096 Missa applicata pro pluribus, aeque pro­ dest singulis ac si pro uno applicetur, 1091-1096 De applicatione fructus Missae quatenus pendet ab intentione sacerdotis, variae quaestiones, 1096-1100 Simpliciter loquendo, majorem fructum [29] quis percipit ex applicatione Missae pro se petita, quam ex assistentia Mis­ sae, 1110 Qui assistit eodem tempore pluribus mis­ sis, verisimilius participat de fructu omnium, lllOsq. Vide: EFFECTUS. EFFICACITAS. ♦GALENUS. Est praecursor Suaresii in quaestione de essentia sacrificii in genere et sac­ rificii Missae, 801. 977 Ad rationem sacrificii in genere non re­ quiritur immutatio destructiva, sed sufficit perfectiva, 801 Sacrificium Missae consistit in hoc quod panis destruitur ut inde fiat Corpus Christi, 977 ♦GASPARRI. Missa pro pluribus applicata, minus pro­ dest singulis quam si pro uno appli­ cetur, 1081 Catechumeni et infideles sunt capaces fructus Missae, 1112. 1117 Non licet accipere stipendium Missae ab excommunicato vitando, 1122 Pro peccatore publico et manifesto, mor­ tuo absque signis poenitentiae, qui fuerit membrum Ecclesiae, Missa nec privatim dici potest, 1131 * G ON ET. In quaestione de essentia sacrificii Mis­ sae sequitur sententiam Lessii, 987. 988. 989. 991 Missa pro pluribus applicata, aeque pro­ dest singulis ac si pro uno applicetur, 1081 GRATIA. Quomodo sacrificium et sacramentum diversimode concurrant ad causandam gratiam, 827. 1160. 1161 De gratia ut effectu sacrificii Missae, vide: EFFECTUS. ♦GREGORIUS I. Quidam Protestantes inepte repetunt ex Gregorio originem conceptus sacrificii in Eucharistia, 889 S. Doctor eminet in doctrina de sacrificio eucharistico, praecipue exhibens practicum aspectum efficacitatis pro vivis et defunctis, 890. 1061 Usus Missae Gregorianae ab ipso Grego­ rio originem habet, 890 De historia Trajani imperatoris, narrata in Vita S. Gregorii, 1147 sq. · Quaedam testimonia de sacrificio Missae, 909 sq. Aptae expressiones: “Pro nobis iterum in 130] INDEX ANALYTICUS hoc mysterio sacrae oblationis immola­ tur”, “Hoc sacrificium, quod pro abso­ lutione nostra passionem unigeniti Filii semper imitatur”, “Adhuc in suo mvsterio pro nobis iterum patitur”, 910. 919. 921. 923. 1020. 1059 Sacrificium Missae perficitur in ipsa con­ secratione, 910. 963. 964 S. Doctor testatur primam Anamnesim seu Canonem Apostolorum fuisse ip­ sam Orationem Dominicam, 1 ISO. 1199 Non igitur ipse introduxit Pater Noster in Canonem Missae, 1199 sq. De convenientia et utilitate aliorum ri­ tuum praeter Romanum, 1181 De influxu Gregorii in compositionem ritus Romani, ejusque Sacramentario, 1182 sq. Ei tribuitur introductio Kyrie in Mis­ sam, 1184sq. Item ipsi debetur consuetudo dicendi Alleluja in Missa etiam extra tempus paschale, 1188 Tempore Gregorii Symbolum in Missa non canebatur, 1190 Nomen “Canon” Missae primo apparet tempore Gregorii, 1194 Ipse addidit Canoni verba: “Diesque nostros in tua pace . . .”, 1197 ♦GRIVET. Reponit essentiam sacrificii in genere in sola oblatione, 808. 809 Consequenter docet sacrificium Missae perfici non in consecratione sed in ob­ latione orali quae subsequitur conse­ crationem (Oratione “Unde et memo­ res”), 932. 933 Item docet essentiam ipsam sacrificii Missae consistere in sola oblatione, 999 HAERETICI, SCHISMATICI ET EX­ COMMUNICAT!. Sunt capaces applicationis Missae, seu fructus impetratorii, expiatorii et (si sint in statu gratiae) satisfactorii, idque a nemine negatur, 1122-1125 Licita tamen applicatio Missae pro eis subicitur quibusdam restrictionibus legis Ecclesiae, 1122 sq. Disputatur an in antiquo jure excom­ municat! excluderentur etiam a privata applicatione Missae, 1123-1125 Quoad defunctos haer., schism, et excom., vide: DEFUNCTI. ♦HIPPOLYTUS. Refert ad sacrificium Missae prophetiam Danielis, 9, 2 (cf. 12, 11), 852. 900 In sua Anaphora exhibet primum schema Canonis Romani, 1182 In ea continetur etiam epiclesis, quae a quibusdam doctoribus desideratur in Canone Romano, 1195 Item in ea describitur ritus communionis, 1204 HOSTLA. Etymologicus sensus vocis, 810 Hostia pacifica in lege Mosaica, 822 sq. 1055. 1056. 1057 Hostia seu species sacramentalis non per­ tinet formaliter ad rationem sacrificii Missae, 1032 sq. Vide: IMMOLATIO. VICTIMA. ♦HUGON. In quaestione de essentia sacrificii Mis­ sae sequitur sententiam Lessii, Gonet et Billuart, 988. 989 sq. 991 Docet Missam applicatam pro pluribus, aeque prodesse singulis ac si pro uno applicetur, 1082 sq. ♦HUMMELAUER apte explicat sensum Gen. 14, 18 sq. de sacrificio Melchi­ sedech, 855. 856. 857 ♦HUSSITAE negant sacramentum et sac­ rificium Eucharistiae, 828 IMMOLATIO. Sensus etymologicus vocis, 810 Immolatio seu immutatio est de essentia sacrificii, 788. 795-800. 996 sq. Imo est ipsa differentia specifica sacri­ ficii, cujus genus est oblatio, 788. 810. 928 Quidam theologi moderni cum Lepin supprimunt conceptum immolationis a notione sacrificii, 808-819. 998 sq. Loquendo de sacrificio eucharistico, se­ dulo distinguendum est inter mysticam destructionem et mysticam immolatio­ nem, 992. 999 Vide: HOSTIA. VICTIMA. INFANTES. Parvuli percipiunt fructum Missae non propitiatorium pro peccatis et poenis, sed impetratorium gratiarum, 1109 Pro parvulis mortuis sine Baptismo Mis­ sa non prodest nec dici potest, 1149 Pro infantibus baptizatis, mortuis ante usum rationis, nequit Missa applicari in sensu proprio, utpote beatis, 1152 sq. In honorem talium infantium non cele­ brat Ecclesia speciale sacrificium, si excipiatur Missa SS. Innocentium, 1154 Potest tamen in eorum obitu Missa cele­ brari in laudem Dei et gratiarum ac­ tionem pro illorum beatitudine, 1154 INFIDELES. Vide: PAGANI. INDEX ANALYTICUS INFINITUM. Notio et divisio infiniti, 1069 sq. Unum infinitum potest esse majus alio infinito, 1073 Quo diverso sensu sint infinita Dei at­ tributa, humanae operationes Christi, sacrificium Crucis, dignitas B. Virginis, beatifica visio, sacrificium Missae, 1069 sq. Valor sacrificii Missae est infinitus non secundum quid sed simpliciter, 1072— 1076 ♦INNOCENTIUS III. Ter, in eadem fidei professione Waldensibus praescripta, Eucharistiam vocat sacrificium, 828. 842. 843 Missa non prodest Beatis, proprie lo­ quendo, 1151 sq. Prudenter tamen non audet reprobare quosdam dicentes Missam prodesse Beatis ad augmentum gloriae, 1151 Prohibuit abusum celebrandi pluries in die, excipiens diem Nativitatis Domini, 1166 De Confessione seu “Introibo”, 1184. 1215 De “Kyrie”, 1185 De “Gloria”, 1185 De “Dominus vobiscum”, 1186 De Collecta, 1186 De numero orationum dicendarum in Missa, 1187 De Evangelio, 1189 De Memento pro vivis (Prohibuit illud fieri ante Canonem), 1196 De Commemorationem Sanctorum (Quare soli martyres commemoren­ tur), 1197 De formula “Ite, Missa est”, 1209 De convenientia variorum rituum Mis­ sae, 1210 INTENTIO. De sic dicta secunda vel tertia intentione in applicatione Missae, 1096 sq. Variae quaestiones circa applicationem fructus Missae quatenus pendet ab in­ tentione sacerdotis, 1097-1100 Applicatio fructus pendet necessario et exclusive ab intentione celebrantis, 1097 sq. Intentio applicationis Missae elicienda est antequam consummetur essentia sacrificii, adeoque ante absolutam utramque consecrationem, 95S. 1098 Applicatio facta ‘post consecrationem et ante communionem non est certo in­ valida, practice loquendo, 1098 Quomodo se habeat intentio ministri in applicatione triplicis fructus Missae, 1077 [31] Inepte Billot docet fructum Missae men­ surari secundum intentionem ministri, 1080 sq. 1088 Valida seu fructuosa est applicatio sacri­ ficii pro aliquo subjecto capaci, non obstante praecepto Ecclesiae quo qui­ dam excluduntur ab applicatione sac­ rificii, 1106. 1107 sq. Valida est applicatio in casu quo sacer­ dos applicat ad unam intentionem Mis­ sam quam Ecclesia praecipit applicari ad aliam intentionem, 1097 sq. 1107 Ceterum, in praedictis casibus adhuc verum est sacerdotem applicare secun­ dum intentionem Ecclesiae, 1108 ♦IRENAEUS. Eminet in doctrina de sacrificio eucha­ ristico, exhibens primam synthesim doctrinae Patrum, 890. 899 Propterea quidam Rationalistae, et inter catholicos Wieland, repetunt originem illius doctrinae ab ipso Irenaeo, 840. 890. 899 S. Doctor delineat etiam generalem con­ ceptum et finem sacrificii, 899 ♦ISIDORUS HISP. tradit notam definitio­ nem sacrificii in genere et sacrificii Missae, 787. 910 ♦JUSTINUS. Adimpletio vaticinii Malachiae in sacri­ ficio Missae, 897 Testimonium magni’ valons de sacrificio Missae, 897 sq. Inepte Wieland hoc testimonium infirma­ re conatur, 898 De ritu Missae, 1181 sq. De ritu communionis, 1204 De osculo pacis, 1212 De offertorio, 1191 ♦KNABENBAUER. Apte explicat vaticinia Isaiae de sacrifi­ cio Missae, 850 sq. 851 sq. Item, vaticinium Malachiae, 861. 863. 864. 865. 866. 867 Docet vocem Muktar (suffitur) in vati­ cinio Malachiae habere sensum pro­ pheticum ac referri ad missam solemnem in qua thus adoletur, 867 Item docet vocem Minchah (Oblatio) esse propheticam etiam in determinato sensu sacrificii incruenti, 868 Praeterea docet in textu graeco verbo­ rum institutionis participia “datum” et “effusum” (Corpus quod datur, San­ guis qui effunditur) significare tempus praesens, ac ita referri immediate ad sacrificium eucharisticum, 876 Attamen sentit verbum “effusum” referri |32| INDEX ANALYTICUS non ad calicem, scd immediate ad san­ guinem, 878. 879 ♦LAGRANGE. In omnibus antiquis sacrificiis invenitur conceptus oblationis, 793 Immolatio seu destructio est differentia specifica sacrificii, 810 Quomodo exponat sensum verborum va­ ticinii Malachiae, 865 Docet vocem Minchah (Oblatio) esse propheticam etiam in determinato sensu sacrificii incruenti, 868 Docet in textu graeco verborum institu­ tionis participia “datum” et “effusum” (Corpus quod datur, Sanguis qui effunditur) significare tempus prae­ sens, ac ita immediate referri ad ip­ sum sacrificium eucharisticum, 876 ♦LAMENTABILI (Decretum) damnat doctrinam Modernistarum de Eucharis­ tia ut sacrificio et sacramento, 840. 841. 843. 844 Vide: MODERNISTAE. ♦LATERANENSE CONC. IV. Mentionem facit sacrificii Missae, 828. 842. 843. Damnat Catharos id negantes, 843. LATRIA. Finis latreuticus est essentialis inter finis omnis sacrificii, 820. 822. 826. 915. 1050. 1051. 1055 Propterea sicut omnis actus latriae, sac­ rificium soli Deo offerri potest, 819 Vide: CULTUS. RELIGIO. ♦LEIBNITIUS accedit ad doctrinam ca­ tholicam de veritate sacrificii Missae, 839. 916 ♦LEO XIII. In Enc. “Mirae caritatis” magnifice dis­ serit de sacrificio Missae, 843 sq. Ait quod “Eucharistia non solum simili­ tudinem inanem memoriamve tantum rei offert, sed veritatem ipsam [sacri­ ficii Crucis], quamquam specie dissi­ mili”, 918 Favet nostrae sententiae de essentia sac­ rificii Missae, 1020 ♦LEPICIER peculiarem nec claram profert senteniam de essentia sacrificii Missae, qua docet eam consistere in ipsa immo­ latione et oblatione Crucis, quatenus perseverat per ministerium sacerdotis, 999. 1000. 1002 sq. 1014. 1024 ♦LEPIN. Specialiter inquisivit de sacrificio Missae, 782. 1000 sq. Exaggerat momentum quaestionis de sac­ rificio in genere, ad solvendam quaes­ tionem de essentia sacrificii Missae, 786. 808. 1000 sq. Arbitrarie explicat, ad sensum suae sen­ tentiae, textus S. Thomae de essentia sacrificii, 798-800. 811 Sacrificium consistit essentialiter in sola oblatione, 799 sq. 808-819. 1008 Haec theoria refutatur, atque ostenditur eam nullatenus esse, uti praetenditur, sententiam traditionalem, 808-819. 999 Sacrificium Crucis non consistit essentia­ liter in ipsa passione et morte Christi, scd in oblatione facta a Christo pa­ tiente et moriente, 810 Sacrificium Missae perficitur non in sola consecratione, sed in tota actione liturgica a consecratione ad communionem, in qua tota actione continetur oblatio Christi, quae est ipsa essentia sacrificii, 933. 935 sq. 947 Essentia sacrificii Missae consistit in sola oblatione; mystica autem destructio, seu sacramentalis separatio Corporis et Sanguinis Christi, est mera conditio ut possit fieri ipsa oblatio, 998 sq. 1000. 1008-1011 Refutatur haec sententia, 1011-1014 Sacrificium Christi consistit in actu ob­ lationis qua Christus sesc obtulit Patri, adeoque comprehendit totam Christi vitam, nec passio et crux fue­ runt nisi insigne momentum hujus unici ac continui sacrificii, 1008 sq. 1013 Refutatur haec sententia, 1012 sq. Datur proprie dictum sacrificium coele­ ste, seu aeterna oblatio qua Christus offert Patri suam gloriosam et olim passam humanitatem, 1009. 1010. 1013. 1014 Lepin efficaciter defendit contra De la Taille Christum esse immediatum et formalem offerentem sacrificii Missae, 1034 ♦LESSIUS. Essentia Missae perficitur in consecra­ tione et communione, 936 Essentia sacrificii Missae consistit in hoc quod consecratio est virtualiter occisiva Christi, seu vi verborum separa­ tiva corporis a sanguine, 987. 988 sq. Refutatur haec sententia, 976 sq. 990 sq. LEX MOSAICA. In statu legis mosaicae sacrificium debuit INDEX ANAI.YTICUS institui scu determinari ab ipso Deo, 820 sq. Minister autem oblationis designatus est a Deo, per electionem familiae Aaron de tribu Levi, 821 In ea lege triplex sacrificium distingue­ batur, i.e. holocaustum, hostia pacifica et hostia pro peccato, 822. 1055. 1056. 1057 Non in omnibus sacrificiis leviticis ha­ bentur escae seu convivia sacrificalia, 794 An in eis semper haberetur quaedam destructio rei oblatae, 795 sq. 802. 803. 804 Sacrificia levitica erant figurae sacrificii Missae, 846. 849 sq. 897. 913. 917. 1055. 1056. 1057. 1077. 1126 LEX NATURAE. In primis quae memorantur sacrificiis nulla habetur mentio convivii, sed solius oblationis, 794 An in eis fuerit etiam destructio victi­ mae, 795 sq. 802. 803. 804 In statu legis naturae determinatio sac­ rificii facta est ab ipsis hominibus, 820 sq. Minister autem oblationis fuit caput familiae, 821 Sacrificia antiqua erant figurae sacrificii Missae, 846. 849 ♦LIBERALES PROTESTANTES de sac­ rificio Missae eadem docent ac Rationalistae. Vide: RATIONALISTAE. LIMBUS. Pro parvulis mortuis sine Baptismo Missa non prodest nec applicari potest, 1149 LITURGIA. Omnes liturgiac conveniunt in expri­ mendum sacrificalem characterem Missae, 910 Generale earum schema de hac doctrina, 911 Omnes exprimunt relationem Missae ad sacrificium Crucis, 921 sq. Mclchisedcch obtulit sacrificium in pane et vino, 855 Quod consecratio pertineat ad essentiam sacrificii Missae, 944 Quod communio celebrantis sit pars in­ tegrans ejusdem sacrificii, 954 Sacrificium Missae habet quadruplicem finem, 1054. 1055 Christus est principalis offerens sacrificii eucharistici, 1034; Liturgia S. Basilii habet: “Tu es offerens et oblatio”, 1034 1 [33] Missa prodest catechumenis, 1114sq. Dc sensu et usu diptychorum in antiqua liturgia, 1123. 1135. 1196 De missis in honorem Sanctorum, vide: CULTUS. Lingua liturgica, juxta decisiones Cone. Trid., 849 Dies liturgici et dies aliturgici, 1164 De ritu Romano ejusque origine, compo­ sitione, perfectione et partibus, 1181— 1183 Vide: ANAMNESIS. CAEREMONIAE. CANON MISSAE. CULTUS. MISSA PRAES ANCTIFICATORUM. ♦LUGO. Determinans peculiarem sententiam Vasquesii, docet in sacrificio significari dominium Dei in vitam et mortem ip­ sius hominis, 791 sq. 796. 797 Negat oblationem panum propositionis fuisse sacrificium, 795 Docet essentiam Missae perfici in conse­ cratione et communione, 936. 938 sq. Addit tamen quod, posita consecratione, jam est posita substantialis sacrifica­ tio, 938 De facto duplex consecratio est neces­ saria ad sacrificium Missae, idque tan­ tum ad expressiorem significationem passionis, 942 sq. Docet essentiam sacrificii Missae consis­ tere in immutatione Corporis Christi secundum esse reale, seu in eo quod per consecrationem Christus ponatur in statu decliviori, qui quidem consum­ matur ac perficitur in ipsa communio­ ne per destructionem esse sacramentalis, 938 sq. 982 sq. Refutatur haec sententia, 976 sq. 987 Negat Christum esse etiam immediatum et formalem offerentem sacrificii eu­ charistici, 1038sq. Missa applicata pro pluribus, minus pro­ dest singulis quam si pro uno appli­ cetur, 1081 Catechumeni et infideles non sunt capa­ ces fructus satisfactorii Missae, sed solius fructus impetratorii, 1111 sq. 1113. 1117 ♦LUTH ER ANI. Acriter rciciunt sacrificium Missae, 833836 Praecipua eorum opera et Confessiones, 833-836 Vide: PROTESTANTES. ♦LUTHERUS. Acriter impugnavit sacrificium Missae, [34| INDEX ANAIA'TICUS Primam impugnationem tentavit anno 1520, 833 Anno 1525 edidit suam novam liturgiam, seu sic dictam “Missa Germana”, 833 Peculiariter impugnat Canonem Missae et missam privatam, 834 Ait “sacerdotium illud missale et papisticum, prorsus Satanae operationem esse”, 834 Verbis “Sanguis Christi, novum testa­ mentum” denegat sensum sacrificalem, 857. 880 Vide: PROTESTANTES. ♦MACDONALD peculiarem nec claram sententiam profert de essentia sacrificii Missae, qua docet eam consistere in ipsa immolatione crucis et in ipsa oblatione facta in Ultima Coena ac ritualiter repe­ tita per sacerdotem, 999. 1000. 1002. 1003 sq. 1014. 1024 ♦MALACHIAS. Hoc vaticinium maximum habet valorem probativum inter figuras et vaticinia A.T. de sacrificio Missae, 850 Cone. Trid. illud refert ad sacrificium eucharisticum, 845 sq. 847. 849. 859. Idem constanter agit Patrum traditio 859 sq. Refragantur tamen aliqui pauci catho­ lici infimae auctoritatis, 860 Parallelismus inter verba Malachiae et verba Christi ad Samaritanam, 869 sq. Candide vel callide inde exclamat: “Falso accusantur ecclesiae nostrae, quod missam aboleant”, 836 ♦MELCHISEDECH. Cone. Trid. aperte ad Eucharistiam re­ fert sacrificium Mclchisedech, 845. 853 Similiter Catechismus Cone. Trid., 843. 853 Idipsum egerat constans Patrum traditio, 852-854 De comparatione inter personam Melchiscdcch et personam Christi multa fa­ bulati sunt quidam haeretici, uti Melchisedeciani, 853 Ratio prophetica sacrificii Mclchisedech suadet necessitatem duplicis consecra­ tionis ad sacrificium Missae, 965 ♦MICHEL. Parvipendit momentum quaestionis de sacrificio in genere ad solvendam quaestionem de sacrificio Missae, 786 sq. Docet essentiam sacrificii Missae consis­ tere in mystica seu sacramentali immo­ latione, 814. 991 Dicit insolubilem quaestionem de unitate vel duplicitate sacrificii Missae et sac­ rificii Crucis, prout proponitur a theo­ logis, 1028 sq. MISSA. Vide: SACRIFICIUM MISSAE. MARIA SS. Vide: BEATA VIRGO. MARTYRIUM. Ad rationem martyrii requiritur juxta S. Thomam ut mors de facto sequatur, 991 Comparatio martyrii cum sacrificio, 827 In martyrio Christi concurrit ratio sac­ rificii, 827 Effatum Augustini: “Iniuria est pro martyre orare”, 1150 Quare in commemoratione Sanctorum in Missa soli martyres nominentur, 1195 sq. Tempore persecutionis celebratio Missae fiebat in coemeteriis ad martyrum sepulchra, 1170 ♦MELANCHTHONIUS. Negat sacrificium Missae, 831-833. 835 sq. Hanc Luthcranam negationem sub mo­ deratiori forma proponit, distinguens inter sacrificium proprie dictum, seu propitiatorium, et sacrificium impro­ prie dictum, seu gratiarum actionis et laudis, 835 MISSA PRAESANCTIFICATORUM. Variae theologorum sententiae de ejus indole, 959-963 Ipsa non est sacrificium, nec incompletum, cum desit consecratio, 957. 959. 960963. 965. 1111. 1169 Quo tamen sensu quandoque vocetur sacrificium, 947. 948. 962 MISSA PRIVATA. Impugnatur a Protcstantibus, 832. 834. 930. 1125 Item a Cone. Pistoriense, 843. 964 Defenditur a Cone. Trid. et a Catechismo Cone. Trid. declarantibus nullam Missam esse privatam proprie loquen­ do, 843. 846. 847. 848. 849. 964 MIXTIO HOSTIAE ET VINI. Ipse ritus, juxta Ordines Romanos, 1200 Duplex curiosa observatio apud Orien­ tales, 1200-1202 Peregrina sententia Cienfucgos de sac­ rificali ratione hujus mixtionis, 983. 986 sq. INDEX ANALYTICUS ♦MODERNISTAE. Eorum doctrina de sacrificio Missae, ab Ecclesia directe damnata, 840. 841. 843. 844 Ceterum, Rationalistarum omnia princi­ pia et conclusiones amplectuntur. Vide: RATIONALISTAE. Vide: LAMENTABILI. OBLATIO. Pertinet ad essentiam sacrificii, 793 sq. Non tamen constituit totam ejus essen­ tiam, sed requirit simul immutationem rei oblatae, 794-819 Quidam, ut Lepin, reponunt essentiam tum sacrificii in genere, tum sacrificii eucharistici, in sola oblatione, 808819. 998-1016 In consecratione actus oblationis inve­ nitur intransitive et exercite, 945 sq. OFFERENS. Christus est principalis, immediatus et formalis offerens sacrificii Missae, 1033 sq. 1040-1045 Id tamen negatur a pluribus theologis, 1034-1039 Sacerdos, et ipse solus, est simpliciter et immediatus offerens sacrificii Missae, 1045 sq. Ecclesia aliique fideles sunt tantum offe­ rens mediate, 1046-1048 De vario modo quo fideles sunt mediati offerentes, 1047 sq. An offerens Missam solo affectu, seu per internum actum, dici possit specialiter offerre, 1049 Vide: SACERDOS. OFFERTORIUM. De ritu Offertorii ejusque origine et sig­ nificatione, 1191-1193 Quidam, ut Scotus et Bicl, videntur re­ posuisse essentiam sacrificii eucharis­ tici in Offertorio, 930. 931. 933. 1193 Refutatur haec sententia, 949. 1193 ♦OLIER. Ad rationem sacrificii non requiritur im­ mutatio destructiva, sed sufficit quae­ libet immutatio, etiam perfective, SOI. 805 Haec pcrfcctiva immutatio in sacrificio Christi facta est in ejus gloriosa re­ surrectione, 805 Lopin inepte conatur trahere Olicr ad suam sententiam, 811 sq. 999 OPUS OPERATUM. Missa habet efficaciam ex opere operato et infallibilitcr, 1066-1069 44··.·» [35] Sacrificium in genere, aliter ac sacra­ mentum, influit ex opere operantis quod tamen in sacrificio Missae con­ vertitur in opus operatum moraliter, 827. 1065. 1107 Fructus satisfactorius Missae etiam de­ functis applicatur infallibilitcr et ex opere operato, quamvis juxta mensu­ ram dispositionis, 1066-1069. 1088 sq. 1103 sq. 1125. 1127 Etiam bona temporalia impetrantur in­ fallibilitcr per sacrificium Missae, quamvis eorum applicatio frustrari possit ex defectu subjecti vel objecti, 1105 sq. ORATIO. Christus in coelo orat proprie et formaliter; quod inepte negatur a Vasqucsio, 1045 Efficacitas sacrificii est ad modum ora­ tionis seu impetrationis, 827. 1113. 1161 ORATIO DOMINICA. Pater Noster, ut ritus Missae, 1199 Prima mentio hujus usus habetur in Oriente apud Cyrillum Hier, et in Oc­ cidente apud Psucdo-Ambrosium, 1199 Gregorius I testatur primum canonem missae apostolicae fuisse Pater Noster, 1199 Propterca non ipse Gregorius introduxit Pater Noster in Missam, 1199 sq. Probabiliter Oratio Dominica fuit pri­ mus nucleus Anamnesis seu Canonis Missae, 1180. 1199 De eucharistico sensu panis quotidiani qui petitur in illa oratione, 1199 ♦ORIGENES. Testimonia de sacrificio Missae, 901 A Wieland consociatur Irenaeo ut fun­ dator sententiae de sacrificio eucha­ ristico, 901 OSCULUM PACIS. Vide: PAX. PAGANI. Tum in primitivis religionibus paganis tum in evolutioribus, apparet sacrifi­ cium consistere in quadam oblatione, 793 De epulis sacrificalibus paganorum, 888 sq. Prophetia Malachiac inepte a quibusdam explicatur de cognitione et cultu veri Dei apud paganos, 861. 863 sq. Conditio gentium paganarum relate ad cultum veri Dei, S63 sq. Infideles sunt capaces fructus impetratorii, expiatorii et (si sint in statu 36 INDEX ANALYTICUS gratiae) satisfactory, quidquid in con­ trarium dicant plures theologi, 11171122 In hodierno Canone Missae tamen direc­ ta mentio infidelium omittitur, 1120 Juxta instructionem S. Officii, quaedam cautelae adhibendae sunt cum appli­ catur Missa pro infideli, 1120sq. Licet stipendium accipere ab ipso infi­ deli pro Missa applicanda sive pro se sive pro aliis, 1121 sq. Quoad defunctos infideles, vide: DE­ FUNCTI. PANIS ET VINUM. Non pertinent ad rationem sacrificii cuchiristici,, 978 sq. 1032 In sententia tamen Suaresii et aliorum panis et vinum pertinerent formaliter ad rationem sacrificii, 977. 978 sq. 1032 ♦PAQUET peculiarem nec claram senten­ tiam profert de essentia sacrificii Missae, qua docet eam consistere in ipsa immo­ latione Crucis prout nova oblatione offertur, 999. 1000. 1002. 1014. 1024 PARVULI. Vide: INFANTES. ♦PASQUALIGO. Peculiariter impugnat sententiam Vesquesii et Lugonis, docentium in sacri­ ficio dominium Dei significari ut in vitam et mortem, 792 Essentia sacrificii Missae consistit in ipsa sacramentali separatione Corporis et Sanguinis Christi sub distinctis spe­ ciebus, 991. 992. 993 sq. Refutatur haec sententia, 976 sq. 996998 Missa applicata pro pluribus, minus pro­ dest singulis quam si pro uno appli­ cetur, 1081 PASSIO CHRISTI. Cumulat in se antiquum et novum tes­ tamentum cum suis utriusque sacrifi­ ciis et sacramentis, 914 Essentia sacrificii Missae consistit in re­ praesentatione passionis Christi, 918— 928. 1016-1026 De symbolismo passionis in duplici con­ secratione, 927. 930 sq. 942 sq. 946 Item, in communione, 930. 937 Item, in fractione hostiae, 930. 933. 951 sq. In triduo mortis Christi Apostoli non obtulerunt sacrificium, 1048. 1164 PATER NOSTER Vide: ORATIO DOMI­ NICA. PATRES. Protestantes sustinent doctrinam dc vero sacrificio Missae fuisse ignotam Patri­ bus, praecipue antiquioribus, 832 Ceterum, addunt de testimonio Patrum nihil esse curandum, 832. 834. 838 Etiam Wieland inter catholicos ausus est dicere conceptum sacrificii Missae in sensu oblationis non esse anteriorem saec. 3, 840. 890 Sensus Patrum est sacrificium Crucis consistere in ipsa passione et morte Christi, 796 Unanimiter referunt ad sacrificium Mis­ sae oblationem Melchisedech, 853 sq. 855 Item ac signanter, vaticinium Malachiae, 859 sq. Doctrina Patrum de veritate sacrificii Missae, 889-912 Inter eos eminent Irenaeus et Cyprianus in tribus prioribus sacculis, Augustinus et Gregorius M. in tribus posteriori­ bus, 890 Irenaeus exhibet primam synthesim dog­ maticam de sacrificio Missae, Augusti­ nus eam ad ultimam lineam perducit, 890 Cyprianus hanc synthesim perficit inter Patres trium priorum saeculorum, 890. 902 Summa doctrinae Patrum, 891 Generalis objectio Protestantium, ducta ex silentio priorum Patrum, praeser­ tim apologetarum, 891-894 Apud Patres posteriores ea doctrina evolvitur, praesertim quoad haec duo puncta: Eucharistia est verum et pro­ prium sacrificium, idque quatenus re­ praesentat passionem Christi, 904 sq. Praecipuum caput doctrinae totius tradi­ tionis circa essentiam sacrificii Missae est ipsam reponi in repraesentatione sacrificii Crucis, 918-928. 1020 Consecratio pertinet ad essentiam sacri­ ficii Missae, 945 Ad essentiam sacrificii requiritur duplex consecratio, 965 Patres favent nostrae sententiae dc in­ tima essentia sacrificii Missae, 1020 Ipsa etiam Ecclesia, mediante sacerdote, offert sacrificium Missae, 1039 sq. Christus est immediatus et formalis offerens sacrificii Missae, 1041 sq. De quadruplici fine hujus sacrificii, 1055— 1061 De fine propitiatorio seu satisfactorio pro defunctis, 1059-1061 Missa applicari potest pro infidelibus, 1118 sq. De missis in honorem Sanctorum, 1155 sq. Dc ritu communionis, 1204-1206 INDEX ANALYTICUS PAX, scu Osculum Pacis ct Salutatio ad populum: de duplicis hujus ritus origine, usu et sensu, 1182, 1185 sq. 1202 sq. 1215. 1217 sq. PECCATORES, ex sacrificio Missae pro eis applicato, percipiunt fructum non satisfactorium, sed propitiatorium et impetra­ torium, 1109 PECCATUM. De remissione peccatorum per sacrifi­ cium, vide: EFFECTUS. Sacrificium et sacramentum ad invicem comparantur quoad effectum remissio­ nis peccatorum et collationis gratiae, 827. 1101. 1105. 1116 Sacrificium comparatur peculiariter cum sacramento Poenitentiae, quoad remis­ sionem peccatorum, 1101 sq. 1102 sq. Peccata venialia remittuntur defunctis in ipso tempore purgationis, 1128 sq. ♦PESCH. Definitio sacrificii in genere, 788. 815 sq. 1001 Lepin inepte conatur trahere Pesch ad suam sententiam, 811. 815-818. 1000 Sacrificium consistit tum in immolatione, tanquam in materia, tum in oblatione, tanquam in forma, 816. 1001 Sacrificium Missae reponitur in ipsa con­ secratione, 816 Consistit autem in actuali oblatione (in­ voluta in ipso actu sacramentalis se­ parationis Corporis et Sanguinis Christi) et in praeterita immolatione olim in cruce peracta et nunc moraliter prae­ senti, 816-818. 928. 999. 1000. 1001 sq. 1025 Refutatur haec sententia, 1011 sq. 1014 Missa pro pluribus applicata, minus sin­ gulis prodest quam si pro uno applice­ tur, 1081 *PETROBRUSSIANI dici possunt primi directi negatores Missae, 828. 829 sq. * PETRUS LOM BARDUS nequaquam negat essentiam sacrifici esse in ipsa con­ secratione, 930 ♦PISTORIENSE CONC. Damnat missas privatas, 843. 964 Negat existentiam fructus specialis in applicatione Missae, 1078. 1093 POENA. Extinctio poenae temporalis est immedia­ tus fructus Missae, 1103 Hic effectus causatur totaliter vel par­ t 137] tialiter juxta dispositiones subjecti, et quidem iniallibiliter, etiam quoad de­ functos, quidquid in contrarium dicant quidam doctores, 1103 sq. Vide: SATISFACTIO. PRAESANCTIFICATA. Vide: PRAESANCTIFICATORUM. MISSA PROPITIATIO. Quo sensu sumatur finis seu effectus propitiatorius sacrificii, 1050 sq. De fine propitiatorio sacrificii in genere, vide: FINIS. De fine propitiatorio sacrificii Missae, vide: EFFECTUS. Hic finis propitiatorius Missae peculia­ riter impugnatur a Protestantibus, 831. 1052. 1100 Vide: EFFECTUS. PECCATUM. POENA. SATISFACTIO. ♦PROTESTANTES. Novatores, quamvis inter se dissidentes circa indolem sacramenti Euch., concorditer et acriter impugnant sacrifi­ cium Missae, 831-838 Quidam tamen, praecipue inter Anglica­ nes Ritualistas, ad doctrinam catho­ licam aliquatenus iterum accesserunt, 83Ssq. 916 Primi inter haereticos, Protestantes di­ recte et explicite impugnarunt Missam sub ipsa ratione sacrificii, 828. 831 Peculiariter impugnant sic dictam Mis­ sam privatam, 832. 834. 930. 1125 Item, Missam pro defunctis, 832 Item, missas in honorem Sanctorum, 1154. 1155. 1157. 1158 Item, varias caeremonias Missae, 1210. 1212 sq., nominatim Canonem, 834. 837. 1194, et linguam liturgicam, 1177 Summa doctrinae: Missa non est proprie dictum sacrificium, et maxime propitia­ torium, sed est merum sacramentum, seu memoriale et testamentum. Dici tamen potest sacrificium improprie, seu tum ut signum ct memoriale sac­ rificii Crucis, tum ut ritus laudis et gratiarum actionis, 831. 1052 Eorum argumenta, 832 Praecipua argumenta sunt: primo, quia sacrificium est immolatio, in Missa vero nulla habetur immolatio Christi; secundo, quia sacrificium est de se pro­ pitiatorium et tota propitiatio jam facta est in sacrificio Crucis, 832 sq. 914 sq. 1026 Eorum opera ct verba, 833-838 Praecipua Novatorum argumenta con­ futantur ab ipsa eorum progenie, mo­ derno Protestantisme Liberali; ex quo i 11 I ' I 'i ! 138] INDEX ANAI.YTICUS ipsorum fallacia signanter apparet, 841 sq. Impugnant praecipue aspectum propitia­ torium hujus sacrificii, 831. 1052. 1100 Negant valorem vaticinii Isaiae (66, 1921), 852 Negant Melchisedech (juxta Gcn. 14, 18 sq.) obtulisse sacrificium in pane et vino, 855. 857 Negant sensum eucharisticum vaticinii Malachiae, 860 sq. 869 sq. Expressiones sacrificales, contentae in verbis institutionis, referunt ad solum sacrificium Crucis, 873. 875. 877 Dicunt epistolam ad Hebraeos prorsus ignorare sacrificium Missae, 832. 835. 884. 914 sq. Negant in 1 Cor. 10, 14—22 agi de sacri­ ficio eucharistico, 887 Quidam repetunt originem conceptus sac­ rificii in Missa ex Gregorio M., alii ex Cypriano, 889 Negant Ultimam Coenam fuisse sacrifi­ cium, 1029 Vide: ANGLICAN!. CALVINISTAE. CALVINUS. LIBERALES PROTES­ TANTES. LUTHERANI. LUTHERUS. MELANCHTHONIUS. RITUALISTAE. ZWINGLIANL ZWINGLIUS. PROTESTANTES LIBERALES. Vide: LIBERALES PROTESTANTES. PROVIDENTIA DIVINA mirabilis appa­ ret in institutione sacrificii eucharistici, in quo copulatur antiquum novo testa­ mento, 914 PURGATORIUM. Vide: DEFUNCTI. ♦RATIONALISTAE. Novo scientific© apparatu novaque me­ thodo sacrificium Missae impugnant, 828 Non amplius enim negant Missam juxta primam traditionem christianam esse verum sacrificium, sed funditus reiciunt institutionem totius mysterii eu­ charistici per Christum, tribuentes conceptum sacramenti et sacrificii im­ mediatae evolutioni factae a primis Christianis, 841. 889 sq. Hinc sequitur ex una parte ruere argu­ menta antiquorum Novatorum, et ex alia parte novam methodum defensio­ nis a catholico doctore assumendam esse, 841 sq. Quidam dicunt sacrificium Missae esse evolutionem cocnae paschalis Judaeo­ rum, 850 Negant eucharisticum sensum vaticinii Malachiae, 860 sq. Quidam concedunt in Hcbr. 13, 10 ct 1 Cor. 10, 14—22 haberi allusionem ad sacrificium eucharisticum, 885, 887 Vide: LIBERALES PROTESTANTES. MODERNISTAE. RELIGIO. Varii actus virtutis religionis, 790 Sacrificium est unus ex actibus virtutis religionis, 790 Quomodo tum sacrificium tum sacramen­ tum sit essentiale elementum religio­ nis, 825-827. 913 Etiam novum testamentum requirit cul­ tum figuralem, seu sacramenta et sac­ rificium, 914 Sacrificium est totius religionis summa, 782. 1159. 1162. 1218 Vide: CULTUS. LATRIA. ♦RENZ. Non longe distat a protestantica nega­ tione, dum docet verum et proprium sacrificium esse tantummodo sacrifi­ cium Crucis, Missam vero non aliter dici sacrificium nisi quatenus est figu­ ra illius veri sacrificii, 839. 969 Missa est sacrificium mere repraesentativum seu improprie dictum, 969 sq. Haec repraesentatio continetur in sola communione seu epulo sacrificali, 969 In communione reponitur vera essentia sacrificii Missae, 930. 931. 932. 933. 956. 957 Ipsum sacrificium Crucis non fuit sacri­ ficium nisi ratione Ultimae Cocnae, in qua proprie sacrificium Christi con­ stitit, 931 Melchisedech (juxta Gen. 14, 18 sq.) non obtulit sacrificium in pane et vino, 855 In Hebr. 13, 10 non invenitur allusio ad sacrificium Missae, 884 In 1 Cor. 10, 14—22 non agitur de sacri­ ficio eucharistico, 888 ♦RITUALISTAE quidam aliquatenus ac­ cesserunt ad doctrinam catholicam de sacrificio Missae, 838 sq. Vide: ANGLICAN!. SACERDOS. In omni lege oblatio sacrificii reservata est ministro ad hoc deputato, 821. 826. 1045 Sacerdos, et ipse solus, est immediatus offerens, quamvis secundarius, sacrificii Missae, 1045 sq. Ipso mediante, offerunt Ecclesia aliique fideles, 1046-1048 INDEX ANALYTICUS Sacerdos, tum in consecrando tum in offerendo, agit et loquitur in persona Christi, 1043 Vide: OFFERENS. SACRAMENTUM. Ipsum sacrificium ab Augustino vocatur sacramentum, 787. 919. 920 Comparatio inter sacramentum et sac­ rificium, 788 sq. 825-827. 843 Comparatio inter sacramentum Euch. et sacrificium Missae quoad omnes eorum causas, 1158-1162 Discrimen sacramenti a sacrificio quoad modum efficacitatis, 827. 1065. 1107, et quoad valorem et applicationem ejusdem, 1075 sq. 1087. 1090 sq. 1162 Discrimen quoad effectum remittendi peccata et conferendi gratiam, 1101. 1105. 1116 Discrimen sacramenti Poenitentiae a sac­ rificio Missae quoad effectum remissio­ nis peccatorum, 1101 sq. 1102 sq. Vide: SACRIFICIUM. SACRIFICIA ANTIQUA. Vide: MOSAICA. LEX NATURAE. LEX SACRIFICIUM. Agitata quaestio de essentia et defini­ tione sacrificii, 786-827 Utiliter haec quaestio agitatur antequam tractetur de essentia ipsius sacrificii Missae, 786 sq. Definitio sacrificii, 787 sq. Definitio tradita ab Augustino, 787 Definitio Isidori Hisp., 787 Definitio S. Thomae, 787 Quaedam theologorum definitiones, 788. 796. 812 sq. 992 sq. 997 sq. Sacrificium est in genere signi, 788 Metaphorica acceptio sacrificii, 789. 824 sq. 861. 862. 869. 892. 894. 895. 1012 Sacrificium est actus virtutis religionis, 790. Vide: RELIGIO. Interior agnitio divini dominii non est proprie sacrificium sed significatum per sacrificium, 789 sq. 1012 In sacrificio divinum dominium non ne­ cessario significatur prout est domini­ um in vitam et mortem, 791-793 Honor Dei non est proprie significatum per sacrificium, sed finis sacrificii, 790. 807. 820 Unio cum Deo non est significatum per sacrificium, imo nec ejus finis proxi­ mus, sed tantum finis remotus, 807 Sacrificium consistit essentialiter non in convivio sed in oblatione. 793 sq. Juxta sententiam communiorem et traditionalcm, sacrificium consistit essen­ [39] tialiter etiam in quadam destructione seu immutatione rei oblatae, ita ut in­ tegretur ex oblatione et immutatione, 795-800. 996 sq. 1026 Unde rcicicnda est theoria quorundam modernorum, reponentium essentiam sacrificii in sola oblatione, 808-819 Sacrificium est in genere oblationis, 788. 809 Differentia specifica sacrifiici est immola­ tio seu immutatio, 788. 810 Soli Deo potest sacrificium offerri, 819 Finis sacrificii est quadruplex; tamen solus finis latreuticus est ei essentialis, 820. 822. 826. 915. 1050. 1051. 1055 Unde inepte Protestantes confundunt ra­ tionem sacrificii cum ratione propitia­ tionis, 915 Sacrificium generaliter loquendo est in­ stitutum a lege naturali, quamvis ejus determinatio sit a lege positiva, 820. 826. 913 Haec determinatio in statu legis naturae facta est ab ipsis hominibus, in statu vero legis scriptae, tam mosaicae quam evangelicae, debuit fieri a Deo, 821 In omni lege oblatio sacrificii reservata est ministro ad hoc deputato, 821. 826. 1045 Duplex divisio sacrificii, altera ex parte finis, altera ex parte formae, 822-824 Ineptae quaedam divisiones, a quibusdam relatae, 824 Comparatio inter sacrficium et sacramen­ tum, quoad varias eorum causas, pecu­ liariter quoad finem et efficacitatem, 788 sq. 825-827. 843. 913. 914. 1065. 1075 sq. 10S7. 1090 sq. 1101 sq. 1102 sq. 1105. 1107. 1116. 1158-1165 Peculiariter sacramentum Poenitentiae comparatur cum sacrificio quoad effec­ tum remissionis peccatorum, 1101 sq. 1102 sq. Comparatio inter sacrificium et marty­ rium, 827 Vid : SACRIFICIA ANTIQUA. SAC­ RIFICIUM COELESTE. SACRIFI­ CIUM COENAE. SACRIFICIUM CRUCIS. SACRIFICIUM MISSAE. SACRIFICIUM COELESTE. Doctrina quorundam de sacrificio coeles­ ti novitatem sonat, 1012 De la Taille illud sacrificium negat in sensu activo, admittit vero in sensu passivo, quamvis, ait, non raetaphorico sed proprio, 1005 sq. Lepin admittit proprie dictum sacrifi­ cium coeleste, imo in eo non parum insistit, 1009. 1010. 1013. 1014. 1030 Potest admitti tantum sacrificium coeles­ te improprie dictum, 1030 |401 INDEX ANALYTICUS Dc ejus habitudine ad sacrificia Crucis et Missae, 1030 SACRIFICIUM COENAE. Disceptatio Patrum tridentinorum de sacrificio Coenac, 848 sq. 1029 Cone. Trid. acquivalenter docet Ultimam Cocnam fuisse verum sacrificium, 845. 1029 Abstrahendo ab ipsis verbis institutionis, ex his quae in Ultima Coena acta sunt, desumitur duplex probabile argumen­ tum institutionis sacrificii eucharistici, 880 sq. Quidam Rationalistae dicunt sacrificium Missae esse evolutionem coenae pas­ chalis Judaeorum, non tamen ab ipso Christo facta, sed a primis Christianis, 850 Renz inter catholicos docuit sacrificium Crucis non fuisse proprie sacrificium nisi ratione Ultimae Coenae, in qua proprie constitit sacrificium Christi, 931 De la Taille docet Ultimam Cocnam efficere unicum sacrificium cum sacrifi­ cio Crucis, tanquam ejus partem, 1005. 1015. 1029 Ultima Coena fuit verum et completum sacrificium, 1029 De ejus habitudine ad sacrificia Crucis et Missae, 1029 sq. SACRIFICIUM CRUCIS. Mors Christi fuit verum et proprie dic­ tum sacrificium, 1005. 1015 Sacrificium Crucis, juxta constantem sensum Traditionis, consistit in ipsa passione et morte Christi, 796. 1015 Protestantes praecipue obiciunt sacrifi­ cium Crucis evacuare necessitatem, imo et convenientiam, sacrificii eucharistici, 832 sq. 914 sq. Ostenditur hanc objectionem esse pror­ sus ineptam, 915 De unitate sacrificii Crucis cum sacrificio Missae, 843. 846. 848 Relatio ad sacrificium Crucis est essen­ tialis sacrificio Missae, juxta constan­ tem Doctorum traditionem, 918-928 Renz docet sacrificium Crucis non fuisse sacrificium nisi ratione Ultimae Coe­ nac, in qua proprie constitit sacrificium Christi, 931 Identitas sacrificii Crucis cum Missa et Coena inepte explicatur a De la Taille, Paquet, Lepicicr et MacDonald, 10021004. 1005. 1014. 1015 Lepin per suam theoriam sacrificii-oblationis non parum evacuat vim sacrifi­ cii Crucis in sua ratione sacrificali, 1008 sq. 1013 De habitudine sacrificii Crucis ad sacrifi­ cium Ultimae Coenae, 1029 sq. Comparatur sacrificium Crucis cum sac­ rificio Missae, 1026-1029 Comparatur peculiariter quoad efficaci­ tatem et valorem, 1072 sq. SACRIFICIUM MISSAE. Quaestio de sacrificio Missae nullatenus est separanda a quaestione de ipso sacramento Eucharistiae, 781 sq. 917 Definitio nominalis, 784 Definitio realis, 784 sq. 788. 928. 969. 1018 sq. De existentia veri et proprie dicti sacri­ ficii Missae, 827-917 Non defuerunt inter catholicos quidam, scilicet Baius, Renz et Wieland, quo­ rum doctrina non longe distat a protestantica negatione sacrificii Missae, 839 sq. Institutio sacrificii Missae continetur in verbis “Hoc facite in meam comme­ morationem”, 842. 845. 846 sq. Inter prophetias et figuras A.T. de sac­ rificio Missae maximum valorem pro­ bativum habet vaticinium Malachiae, 850. 859-869 Inter testimonia Patrum eminet doc­ trina Irenaei et Cypriani quoad tria priora saecula, Augustini et Gregorii M. quoad tria posteriora, 890. 902 Est doctrina traditionalis, tam apud Patres quam apud theologos, Missae sacrificium esse essentialiter relativum seu repraesentativum sacrificii Crucis, 918-928 Sacrificium Missae perficitur in ipsa sola ac duplici consecratione, 929-967 Juxta Cone. Trid., ipsum consistit non in sola oblatione, sed etiam in in­ cruenta quadam immolatione, 796. 810 sq. 845. 846. 847. 968. 1011 Sacrificium Missae consistit formaliter in ipsa oblatione et immolatione Cru­ cis, prout repraesentative iterata in mystica mactione ejusdem Victimae, per consecrationem peracta, 1016-1026 Haec quaestio de essentia Missae, formaliter ut sacrificii, fuit ct est crux theologorum posttridentinorum, 783. 967 sq. 1026 Quae sit doctrina tridentina, ab omnibus tenenda, 968 Conspectus principalium sententiarum theologorum, 968 sq., carumque expo­ sitio ac refutatio, 969-1016 Nostra sententia, nuper relata, non est confundenda cum sententia Vasquesii, nec a fortiori cum sententia Billot, 1016 Ipsa tota innititur distinctione inter duo INDEX ANALYTICUS [41] cssc rcalia, scilicet physicum et intenCaeremoniarum Missae explicatio et tionale, ac apte illustratur duplici ex­ convenientia, 1162-1218 emplo speciei intcntionalis ct cultus Vide: SACRIFICIUM. SACRIFICIUM relativi, 1017 sq. 1027 COENAE. SACRIFICIUM CRUCIS. Inde colliguntur essentialia elementa sac­ rificii Missae, seu ejus definitio tum ♦SALMANTICENSES. physica tum mctaphysica, 784 sq. 788. Docent essentiam Missae perfici in con­ 969. 1018 sq. secratione simul ac communione, 936 Ipsa fundatur in his quae Cone. Trid., 939 sq. 958 Patres, theologi et peculiariter S. Consequenter dicunt intentionem appli­ Thomas, docent de indole essentialiter cationis Missae validam esse si pona­ repraesentativa sacrificii Missae, 1019tur post consecrationem ct ante com­ 1026 munionem, 1098 Ipsa solvit consequenter quaestionem de In quaestione de essentia sacrificii Mis­ habitudine sacrificii Missae ad sacrifi­ sae sequuntur sententiam Bellarmini, cia Crucis et Coenae, 1028. 1029 sq. 939-941. 979 De habitudine sacrificii Missae ad sacri­ Apte exprimunt sententiam quod Chris­ ficium Crucis, 1026-1029 tus sit immediatus ct formalis offerens De unitate sacrificii Missae et sacrificii sacrificii Missae, 1034. 1035 Crucis, 843. 846. 848 Missa pro pluribus applicata, aeque Comparatio sacrificii Missae cum sacrifi­ prodest singulis ac si pro uno applice­ cio Crucis quoad efficacitatem et va­ tur, 1081 lorem, 1055. 1056. 1057. 1072 sq. Etiam animae Purgatorii offerunt sacri­ 1106 sq. 1113. 1126 ficium Missae sicut ceteri fideles, 1048 De habitudine sacrificii Missae ad sacri­ De applicatione fructus Missae, pro de­ ficium Ultimae Coenae, 1029 sq. functis, 1089. 1090 De ejus habitudine ad sic dictum sacri­ SATISFACTIO. ficium coeleste, 1030 De ministro sacrificii Missae, seu con­ De fine satisfactorio sacrificii in genere, troversia theologorum de Christo im­ 822. 1050 sq. 1162 mediato et formali offerente, 1033Satisfactio, seu extinctio poenae tempo­ 1049 ralis pro peccatis debitae, est immedia­ De quadruplici fine sacrificii Missae, tus effectus sacrificii Missae, 1059. 1049-1061 1103 sq. Propria et intrinseca efficacitas sacrificii Etiam catechumeni sunt capaces fructus Missae dependet a sola dignitate satisfactorii sacrificii Missae, 1116 Christi, 1063 sq. Peculiariter defuncti percipiunt fructum Missa habet efficaciam ex opere operato satisfactorium hujus sacrificii, 1129 et infallibiliter, 1066-1069. 1104. Vide: FINIS. POENA. HOSsq. 1107 ♦SCHEEBEN. Efficacitas Missae habet valorem simpli­ citer infinitum, tum intensive tum ex­ Ad rationem sacrificii non requiritur im­ tensive, 1072-1076 mutatio destructiva, sed sufficit quaeli­ Efficacitas Missae quoad suam applica­ bet immutatio, etiam perfectiva, 801. tionem seu fructum est finita, idque ex 805 sola ratione dispositionis subjecti, In sacrificio Missae haec perfectiva im­ 1086-1096 mutatio consistit in eo quod panis Missa applicata pro pluribus, aeque pro­ destruitur ut mutetur in Corpus dest singulis ac si pro uno applicetur, Christi, 805. 977 1091-1096 ♦SCHISMATICI ORIENTALES. Variae quaestiones de applicatione fruc­ tus Missae, quatenus dependet ab in­ Constanter conscntierunt catholicis in tentione sacerdotis, 1096-1100 doctrina de veritate sacrificii Missae, De fructibus seu effectibus sacrificii 912 Missae, 1100-1106 Item, in doctrina de quadruplici fine De subjecto applicationis talis fructus, hujus sacrificii, 1054 De curioso ritu miscendi vino consecrato 1106-1158 Intcgralis comparatio inter Euch. ut sac­ aquam calidam ante communionem, rificium ct Euch. ut sacramentum, 1200 sq. De symbolico ritu mixtionis μΐρίδιω? 1158-1162. Vide: SACRAMENTUM. SACRIFICIUM. vino consecrato, 1201 sq. [42] INDEX ANALYTICUS ♦SCOTUS. Videtur docere essentiam Missae consis­ tere in Offertorio, 930. 931. 933. 1193 Refutatur haec sententia, 949. 1193 Propria efficacia sacrificii Missae non provenit cx dignitate Christi sed cx dignitate Ecclesiae offerentis, 1061 sq. Valor sacrificii Missae est infinitus tan­ tum secundum quid et extensive, 1070 Missa applicata pro pluribus, minus sin­ gulis prodest quam si pro uno appli­ cetur, 1081 Christus non est immediatus et formalis offerens sacrificii Missae, 1034. 1036 Missa sacerdotis ab Ecclesia separati est valida ut consecratio sed non ut sac­ rificium, 1044 ♦SERAPIONIS ANAPHORA. Est antiquissimus Canon Missae hucus­ que notus, 911 Testimonium de sacrificio eucharistico, 911 sq. 921 SIGNUM. Est genus in quo conveniunt sacrificium et sacramentum, 788 sq. 826. 1159sq. Distinctio inter significationem moralem et typicam in sacrificio, juxta Suarez aliosquc, 917 Significatio passionis Christi non tantum inest essentiae sacrificii Missae, sed est ipsa essentia, 918 Sola ratio signi seu repraesentationis, vel potius sola ratio esse objcctivi et intentionalis, solvere potest difficilem quaestionem de essentia sacrificii Mis­ sae, 1026 Quomodo intelligenda sit, 1017 sq. SPECIES SACRAMENTALES. Nonnisi materialiter se habent ad ratio­ nem sacrificii eucharistici, 1032 sq. Juxta quosdam theologos c contra, ipsae pertinent intrinsece ad hoc sacrificium, 1032 STIPENDIUM. Non datur in pretium fructus sacrificii sed in finem sustentationis sacerdotis, 1095 De intentione stipem dantis, 1095 sq. Juxta de la Taille concursus stipem dan­ tis est proximior concursu assistentis sacrificio eucharistico, 1046 sq. Licet stipendium accipere ab infideli, ca­ techumeno, haeretico, schismatico, et excommunicato (nisi forte sit vitan­ dus) pro celebratione Missae tam pro se petita quam pro aliis, 1121 sq. ♦SUAREZ. Definitio seu essentia sacrificii in genere, 801 sq. Suarez invexit distinctionem inter signi­ ficationem moralem et significationem typicam in sacrificio, 917 Ad rationem sacrificii non requiritur im­ mutatio destructiva, sed sufficit quae­ libet immutatio, etiam perfcctiva, 801-804 Non requiritur physica seu proprie dicta immutatio, sed sufficit moralis, 807 Sacrificium Missae consistit in sola con­ secratione, 803 Essentia sacrificii Missae consistit in eo quod panis et vinum destruuntur seu immutantur ut inde obtineatur Corpus et Sanguis Christi, offerenda Deo, 803. 977 Refutatur haec sententia, 976 sq. 978 sq. Missa applicata pro pluribus, minus pro­ dest singulis quam si pro uno applice­ tur, 1081 Catechumeni et infideles non sunt capa­ ces fructus satisfactorii Missae, sed solius fructus impetratorii, 1111 sq. 1117 SUBJECTUM. Membra Ecclesiae juvantur sacrificio Missae, 1109 Infantes percipiunt fructum non propitiatorium pro poenis et peccatis, sed impetratorium gratiarum, 1109 Peccatores percipiunt fructum non satisfactorium, sed propitiatorium et impe­ tratorium, 1109 Catechumeni sunt capaces fructus tum impetratorii tum propitiatorii, quid­ quid in contrarium dicant plures theo­ logi, 1111-1117 Infideles similiter sunt capaces fructus impetratorii, expiatorii et (si sint in statu gratiae) satisfactorii, quidquid in contrarium dicant plures theologi, 1117-1122 Haeretici, schismatici et excommunicari sunt capaces applicationis Missae seu fructus impetratorii, expiatorii et (si sint in statu gratiae) satisfactorii, idque a nemine negatur, 1122-1125 Defuncti omnes in Purgatorio, etiam qui in actu obitus non fuerunt membra Ecclesiae, sunt capaces fructus Mis­ sae, 1125-1133. Vide: DEFUNCTI. De licita Missae applicatione pro his qui in actu obitus non fuerunt membra Ec­ clesiae, vide: DEFUNCTI. Missa non prodest nec applicari potest pro his qui in statu ultimi termini sunt constituti, 1106 sq. Vide: DAM­ NATI. LIMBUS. BEATI. INDEX ANALYTICUS SYMBOLISMUS. De symbolismo passionis Christi qua­ tenus pertinet ad ipsam essentiam sac­ rificii Missae, vide: SIGNUM. De eodem symbolismo in variis partibus Missae, vide: PASSIO CHRISTI. ♦TAILLE (DE LA). Peculiariter inquisivit de sacrificio Mis­ sae, 782. 1000 sq. Reicit sententiam Vasquesii et Lugonis, docentium in sacrificio dominium Dei significari ut in vitam et mortem, 792 Sacrificium consistit essentialiter in ob­ latione, 794. 1004 Sacrificium expiatorium requirit essen­ tialiter etiam destructionem, 797. 1004 Lepin inepte conatur trahere De la Taille ad suam sententiam, 811. 814 sq. Sententia De la Taille circa essentiam sacrificii in genere minime clara est; nam ex una parte asserit essentiam sac­ rificii integrari immolatione et obla­ tione, ct ex alia parte loquitur de sac­ rificiis rerum inanimatarum in quibus habeatur sola oblatio sine immolatione, 814 sq. 1004. 1015 Sacrificium Missae consistit in nova ob­ latione Christi in statu mysticae de­ structionis prout coniungitur praeteri­ tae immolationi Crucis, 999. 1000. 1006. 1007 Reicitur haec sententia, 1011 sq. 1015 sq. Sacrificium Crucis et sacrificium Ultimae Coenae sunt idem sacrificium, cujus oblatio facta est in Coena, immolatio vero in Cruce, 1005. 1015. 1029 Sacrificium coeleste non datur in sensu activo, sed tantum in sensu passivo, 1005 Non ipse Christus sed Ecclesia est pro­ prie et directe offerens sacrificii Missae, 1006 sq. 1016. 1035. 1037 sq. 1043. 1074 Christus non influit actualiter ct formaliter in actionem consccrativam, 1043 Concursus stipem dantis est proximior concursu assistentis sacrificio Missae, 1046 sq. Animae purgantes possunt offerre sacrifi­ cium Missae sicut alii fideles, 1048 sq. Propria efficacia sacrificii Missae provenit non ex dignitate Christi, sed cx digni­ tate Ecclesiae offerentis, 1061 sq. Valor sacrificii Missae est infinitus tan­ tum secundum quid ct cxtrinsece, 1070 sq. Ratio cx qua provenit limitatio fructus Missae est finitas ct gradus devotionis Ecclesiae, 1079 sq. Missa applicata pro pluribus, minus pro­ dest singulis quam si applicetur pro uno, 1081. 1083. 1085 [43] In hac quaestione De la Taille conatur trahere Cajctanum ad suam senten­ tiam, 1085 Non licet accipere stipendium Missae ab infideli vel a quolibet qui non sit membrum Ecclesiae, 1121 sq. De la Taille hanc peregrinam opinionem proponit: Missa potest esse propitiatoria peccati mortalis pro defuncto, hoc sensu quod ob Missam post mor­ tem offerendam, Deus det ei ante mor­ tem gratiam conversionis, 1127 sq. Negat Missam etiam privatim applicari posse pro haeretico vel schismatico qui mortuus fuerit absque signis poeniten­ tiae, 1138 sq. Peregrinam habet opinionem de illiceitate applicationis Missae pro acatholico qui non manifestaverit intentionem ingrediendi Ecclesiam,'etsi dederit ali­ quod signum poenitentiae, 1141-1143 ♦TERTULLIANUS. Testimonia de sacrificio eucharistico, 900 sq. Testatur sacrificium offerri etiam pro de­ functis eisque prodesse, 900 sq. 1059 De diebus et horis quibus celebrabatur Missa, 1165. 1167 De loco celebrationis, 1170sq. De osculo pacis intra Missam, 1203 THEOLOGI. Bibliographia de sacrificio Missae, 781783 Theologi posttridentini, ratione impugna­ tionis Protestantium, multum evolve­ runt disputationem de sacrificio Missae, 783. 806. 811 Merito tamen dubitari potest num tot disputationes et sententiae aliquem veritatis progressum constituant relate ad simplicem doctrinam S. Thomae, 783. 917. 1024. 1026 Variae definitiones sacrificii in genere, 787 sq. 796. 812 sq. 992 sq. 997 sq. Agitata quaestio de essentia sacrificii in genere, 788-822 Praecipue disputatur an sacrificium re­ quirat essentialiter aliquam victimae destructionem, 794-819 Praecipuum punctum controversiae et discrepantiae, 819 Theologi omnes, etiam moderniores, in­ sistunt in repraesentativa indole sacri­ ficii Missae, 922-928. 930. 1024 Variae sententiae de parte Missae in qua perficiatur essentia sacrificii, 930-943 Inepte dicitur quandoque plures theolo­ gos antiquiores, uti Algerum Lcodiensem ct Petrum Lombardum, reposuisse essentiam Missae non in consecratione [44] INDEX ANALYTICUS sed in communione et fractione hos­ tiae, 930 Variae sententiae de indole Missae Praesanctificatorum, 959-963 Celebris controversia variaeque sententiae de intima essentia sacrificii Missae, quae quidem quaestio constituit duram crucem et insolubilem nodum theologo­ rum posttridentinorum, 967-1016 Sedulo notandae differentiae inter varias theologorum opiniones in hac re, 971. 972. 976. 980. 982. 983. 992. 999. 1000. 1016. 1025 Sententia sacrificii relativi Vasquesii et aliorum, non obstantibus suis defecti­ bus, magis quam aliae adhaeret lineae traditionis, 974 sq. Sententia sacrificii-immolationis, Suaresii, Lugonis, Franzclin, Lessii, Gonet et Billot, non obstantibus suis meritis, ap­ paret esse quidam recessus a linea traditionali, 976 Sententia sacrificii-oblationis, Lepin et De la Taille, non obstante aliquo me­ rito, longius recedit a linea traditio­ nal!, quidquid in contrarium dixerint ejus patroni, 1011 sq. Varius modus quo in his sententiis sol­ vantur quaestiones de sacrificio Coenae, de sacrificio coelesti, de habitudine sacrificii Missae ad sacrificia Crucis, Coenac et Coeli, de victima sacrificii Missae, 1026-1032 Controversia in quaestione an Christus sit non solum principalis, sed etiam im­ mediatus et formalis, offerens sacrificii Missae, 1034-1039 Diversus modus quo theologi dividunt fines hujus sacrificii, 1050 sq. Quidam, ut Scotus et De la Taille, singu­ lariter docent propriam efficaciam sac­ rificii Missae pendere non ex dignitate Christi, sed ex dignitate Ecclesiae offe­ rentis, 1061 sq. Varius doctorum modus loquendi vel sentiendi quoad sacrificii Missae infal­ libilem efficacitatem ex opere operato, 1066. 1068. 1104 Quidam inepte dubitant an satisfactorius effectus sacrificii applicetur defunctis infallibiliter, 1104 Quidam, ut Scotus et De la Taille, negant valorem Missae esse simpliciter infini­ tum, 1070 sq. Variae sententiae de ratione ex qua pro­ venit limitatio fructus Missae, 1079— 1081 Peculiaris dissensus theologorum in quaestione an Missa applicata pro plu­ ribus, aeque prosit singulis ac si pro uno applicetur, 1081-1086 Opiniones circa varias quaestiones de ap­ plicatione fructus Missae prout pendet ab intentione sacerdotis, 1096-1100 Variae sententiae de capacitate vel inca­ pacitate Catechumenorum ad perci­ piendum fructum Missae, 1111 sq. Eaedem sententiae proferuntur circa ca­ pacitatem vel incapacitatem infidelium seu non baptizatorum, 1117 Disputatur an in antiquo jure excom­ municat! excluderentur etiam a privata applicatione Missae, 1123-1125 Disputatur an Missa possit privatim ap­ plicari pro defuncto membro Ecclesiae, qui fuerit publicus ac manifestus pec­ cator, et mortuus sit absque ullo signo poenitentiae, 1131 sq. Variae sententiae de capacitate vel inca­ pacitate ad percipiendum fructum Mis­ sae in catechumenis et infidelibus de­ functis, 1132 sq. Variae sententiae de licita Missae appli­ catione pro infideli, haeretico, schisma­ tico, excommunicato, qui ante mortem nullum dederit signum poenitentiae, 1136-1144 Quidam antiqui inepte docuerunt per suf­ fragia poenas damnatorum mitigari, 1144-1146 ♦THOMAS AQUINAS. Varii loci S. Thomae qui ad quaestionem de sacrificio Missae referuntur, 783 sq. S. Doctor quaestionem de sacrificio nul­ latenus separat a tractatu de sacramen­ to, 781 sq. 917 Aliter ac moderni, S. Doctor sobrie agit de essentia sacrificii Missae, unico ar­ ticulo (q. 83, a. 1) rem absolvens, 783. 1022. 1026 Tot modernorum discussiones et senten­ tiae de essentia sacrificii Missae nihil fere novi addiderunt simplici doctrinae S. Thomae, 783. 917. 1026 Definitio sacrificii in genere, 787. 797— 800. 820 Sacrificium est in genere signi, 788, 789 Significatum per sacrificium est interior agnitio divini dominii, 789 sq. Sacrificium est actus virtutis religionis, 790 Varii actus istius virtutis, 790 Oblatio est de essentia sacrificii, 793 Etiam rei oblatae destructio seu immuta­ tio est de essentia sacrificii, 797-800. 808 Metaphorica acceptio sacrificii, 789 sq. 807. 824 Soli Deo potest sacrificium offerri, 819 Sacrificium in communi est a lege natu­ rali, sed ejus determinatio est a lege positiva, 820 sq. 913 Haec determinatio in statu legis naturae INDEX ANALYTICUS facta est ab ipsis hominibus, in statu vero legis scriptae, tam mosaicae quam cvangelicae, fieri debuit ab ipso Deo, 820 sq. In lege mosaica triplex habebatur sacri­ ficium, i.e. holocaustum, sacrificium pro peccato et hostia pacifica, 822 sq. Dc triplici diverso statu exterioris cultus, proportionato triplici statui interioris cultus, i.e. A.T., N.T. et statu coelestis bcatitudinis, 914 Sacrificium Crucis consistit in ipsa pas­ sione et morte Christi, 811. 823 Immerito S. Doctor citari solet inter ne­ gantes allusionem ad sacrificium Missae in Hebr. 13, 10, 885. 886 sq. Nequaquam favet sententiae quae docet fractionem hostiae esse dc essentia Missae, 934. 953 De symbolismo hujus fractionis, 952. 1216 Passio Christi repraesentatur in duplici consecratione, adeoque duplex conse­ cratio est necessaria ad habendum sac­ rificium, 927. 942. 966 Consecratio pertinet ad essentiam sacri­ ficii Missae, 927. 942. 943 Communio celebrantis est pars integrans sacrificii Missae, 954 sq. Ipsa nequaquam pertinet ad essentiam sacrificii, 941. 958. 963. 964 Missa Praesanctificatorum non est sacri­ ficium, 962. 1169 Sacerdos valide consecrat extra Missam, seu omissis omnibus aliis caeremoniis, 967 Ratio sacrificii Missae consistit in ipsa repraesentatione sacrificii Crucis; in qu«a doctrina continetur acquivalentcr nostra sententia de essentia sacrificii Missae, 926 sq. 1021-1023 Ecclesia et fideles, mediante sacerdote, sunt offerentes Missae, 1040 Christus est immediatus et formalis offe­ rens sacrificii Missae, 1042. 1043 Missa habet finem propitiatorium, 1057 Propria efficacia Missae non pendet a dignitate Ecclesiae sed Christi, 1064 Efficacitas Missae est infallibilis et ex opere operato, 1067 Valor Missae est simpliciter infinitus, 1071 sq. De mente S. Thomae in quaestione an Missa applicata pro pluribus, aeque prosit singulis ac si pro uno applicetur, 1083 sq. Fructus Missae est finitus et mensuratus juxta dispositionem subjecti, 1083. 1088. 1091. 1092 Sacrificium Missae remittit peccata mor­ talia mediate tantum, i.e. impetrando gratiam contritionis, 1101 [45] Missa prodest etiam catechumenis, 1116 S. Doctor nequaquam docet cxcommunicatos fuisse exclusos etiam a privata applicatione Missae, 1124, 1125 Missa prodest defunctis, 1126. 1127 Abstergit in eis peccata venialia, 1128 Ex quo mensuretur pro defunctis fructus Missae et orationum, pro illis applicatarum, 1089 Missa de requiem non magis prodest defuncto quam alia, ex opere operato, 1129 An magis prosit defuncto Missa quam ipse in vita mediante stipendio sibi of­ ferri curavit, quam ea quae ab aliis pro eo offertur, 1131 Fructus Missae nequit prodesse damna­ tis, 1144. 1146 sq. Sententiae antiquorum de mitigatione poenae damnatorum per suffraeia, 1146 sq. Dc historiis Trajani imperatoris et Macharii monachi, 1147. 1148. 1149 Missa non prodest Beatis, proprie lo­ quendo, 1152 Ratio missarum in honorem Sanctorum, 1157 sq. S. Doctor integram q. 83, excepto primo articulo qui est de ipso sacrificio, con­ secrat caeremoniis Missae, 783. 1163 Ob Sacramenti dignitatem, caeremoniae Missae solemniores sunt quam in cele­ bratione ceterorum sacramentorum. 1163 De hora qua Missa celebranda est, 1168 Convenientia disciplinae Ecclesiae quoad tempus celebrationis Missae, 1168sq. Convenientia reservandi determinatum locum sacrum pro celebratione, 1172 sq. Convenientia disciplinae Ecclesiae de materia et modo conficiendi vasa sacra, 1175 Convenientia caeremoniarum Missae, tum in genere, tum singillatim, 1210—1217 ♦TRIDENTINUM CONC. In speciali sessione 22 totam Ecclesiae doctrinam proponit de sacrificio Mis­ sae totamque Novatorum negationem reicit, 842. 843. 844-849 Textus decisionum, 844-847 Doctrina Concilii, 847 sq. Historicae circumstantiae definitionis, 848 sq. 1029 Sacerdotium et sacrificium sunt indivisibilitcr coniuncta, ita ut in omni lege utrumque simul extiterit, 821 Rationes institutionis sacrificii Missae, allatae in schemate, examini Patrum Tridcntinorum proposito, 913 Per sacrificium Missae nullo modo dero­ gatur sacrificio Crucis, 847. 848 [46] INDEX ANALYTICUS dignitate Ecclesiae, sed ex dignitate Institutio sacrificii Missae continetur in Christi, victimae sacrificii, 1063 verbis “Hoc facite in meam commemo­ Efficacitas Missae est infallibilis et ex rationem”, 842. 845. 846 sq. In iisdem verbis continetur institutio opere operato, 1066 sq. De existentia fructus specialis in Missa, sacerdotii, 847 Concilium refert ad Missam sacrificium 1077. 1078 Sacrificium Missae remittit peccata mor­ Melchisedech, 845. 847. 849 talia, sed tantum mediate, i.e. impe­ Item, vaticinium Malachiae, 845 sq. 847. trando gratiam impellentem ad poeni­ 849. 859 tentiam, IlOOsq. 1102 Item, textum S. Pauli, 1 Cor. 10, 21, A fortiori remittit venialia, 1102 846. 887 Missa prodest defunctis, 847. 1103. 1104. Item, sacrificia antiqua, notanter agnum 1109. 1125. 1133 paschalem, 845 sq. Missa applicari potest pro vivis et de­ Missa est verum et proprium sacrificium, functis, 1109 845. 846. 847 De legitimitate missarum in honorem Medulla doctrinae Concilii de essentia Sanctorum, 1154 sq. sacrificii Missae, 784 Concilium defendit contra Protestantes Sacrificium Missae est repraesentatio liceitatcm Missae sic dictae privatae, sacrificii Crucis, non tamen nuda ejus­ 846. 847. 964 dem commemoratio, 845. 847. 848. 918. Dc lingua liturgica in celebratione Mis­ 1019 sae, 1177. 1179 Sacrificium Missae est idem cum sacrifi­ Concilium imponit pastoribus obligatio­ cio Crucis “sola offerendi ratione diver­ nem applicandi Missam pro populo sibi sa”, 846. 848. 1020. 1027 commisso, 1077. 1078 Concilium aequivalenter docet consecra­ Jubet ut intra Missam habeatur concio tionem pertinere ad essentia sacrificii, ad populum, 1177, 1189 943. 956 sq. Dc convenientia Canonis Missae, 844. Favet sententiae quae docet communio­ 1194 nem celebrantis esse partem integran­ De convenientia rituum Missae, 844. 1210 tem sacrificii Missae, 954 Favet sententiae docenti communionem VALOR. Vide: EFFICACITAS. FRUC­ fidelium non pertinere ad essentiam TUS. sacrificii, 964 Missa est quaedam mystica immolatio, ♦VASQUEZ. 796. 810 sq. 845. 846.'847. 968. 1011 Theologorum acris quaestio et sententiae Docet dominium Dei in sacrificio signi­ ficari non utcumque, sed ut in vitam dc intima essentia sacrificii Missae comparantur cum doctrina Concilii, et mortem, 791. 796. 797 Celebris ejus sententia de essentia sacri­ 968. 970. 974. 979. 1011. 1013. 1015. ficii Missae, consistente in sacrificio 1029 Sacrificium Crucis consistit in ipsa relativo, 970-976 Haec sententia, non obstantibus suis de­ passione et morte Christi, 796 fectibus, alias modernorum praecellit, De habitudine sacrificii Missae ad sacri­ ficium Crucis, 1026 sq. eo quod directius haereat puncto fun­ Disceptatio Patrum tridentinorum de damentali Traditionis, i.e. indoli essen­ tialiter relativae seu repraesentativae sacrificio Ultimae Coenae, 849 sq. 1029 Concilium aequivalenter docet Ultimam sacrificii Missae, 974 sq. 1024 Nihilominus simpliciter reicicnda est, 974 Cocnam fuisse sacrificium, 845. 1029 Christus est principalis, imo immediatus Christus non est immediatus et formalis et formalis, offerens sacrificii Missae, offerens sacrificii Missae, 1035. 1036 1034. 1041. 1074 Christus in coelo non orat, proprie et Ipsa Ecclesia per sacerdotem offert sacri­ formaliter, 1035. 1045 Missa applicata pro pluribus, aeque pro­ ficium Missae, 1039 dest singulis ac si pro uno applicetur, Missa est sacrificium non tantum latreu1081 ticum et eucharisticum, sed etiam ac Catechumeni et infideles non sunt capa­ peculiariter propitiatorium et impetraces fructus Missae, nec proinde Missa torium, 845. 846. 847. 849. 1052. 1100 pro eis applicari potest, 1111. 1113. Vox “propitiatorium” intelligitur a Con­ 1115. 1117 cilio generice et complexive pro duplici membro divisionis theologorum “pro­ VICTIMA. pitiatorium et impetratorium”, 1052 Propria efficacia Missae dependet non ex Sensus vocis, 810. 1024 INDEX ANALYTICUS Dc hostia seu victima sacrificii Missae, 1031-1033 Tantum Corpus et Sanguis Christi sunt formaliter loquendo victima et hostia sacrificii, cetera vero se habent mate­ rialiter vel concomitanter, 1031—1033 Vide: HOSTIA. IMMOLATIO. ♦VIVA. Docet cum Vasquesio communionem non esse partem integrantem sacrificii Mis­ sae, 941 In quaestione de essentia sacrificii Mis­ sae docet eam consistere in hoc quod Corpus Christi ponatur in statu destructibilitatis sub forma cibi, 980 sq. Refutatur haec sententia, 976 sq. 981 sq. ♦WALDENSES sacrificium Missae respue­ runt, tanquam sacerdotum imposturam, 830 ♦WICLEFF. Negat Christum Missam ordinasse, 828. 830 Negat exislentiam fructus specialis in ap­ plicatione Missae, 1078 ♦WICLEFFITAE rciciunt sacrificium Mis­ sae, 828 ♦WIELAND. Secutus Renz, non satis distat a doctrina Protestantium de sacrificio Missae, 839 sq. Ejus opera relata sunt in Indicem, 840 Docet Missam, liturgicc spectatam, non esse nisi orationem, nec nisi figurative et svmbolice dici posse sacrificium, 840. 888' [47] Solum sacrificium Crucis est verum et proprium sacrificium, 969 Missa est sacrificium mere repraesentativum seu improprie dictum, 969 sq. Haec repraesentatio invenitur in conse­ cratione, seu potius in oratione conse­ crativa, 969 Wieland docet doctrinam de oblatione eucharistica introductam esse saec. 2 ab Irenaeo, 840. 890 Hinc descendit ad ineptas quasdam inter­ pretationes textuum Clementis Rom., Ignatii et Justini, 896. 898 Ait in Clemente Alex, observari primum vestigium conceptus sacrificii eucharis­ tici in Oriente, 901 Consociat Originem Irenaeo ut fundato­ rem conceptus sacrificii eucharistici, 901 Negat Melchisedech obtulisse sacrificium in pane et vino, 855 Negat in 1 Cor. 10, 14-22 agi de sacri­ ficio eucharistico, 888 Negat in Hebr. 13, 10 inveniri allusionem ad sacrificium eucharisticum, S84 ♦ZWINGLIANI acriter impugnant sacrifi­ cium Missae, 836 sq. Vide: PROTES­ TANTES. ♦ZWINGLIUS. Ultro impugnavit Missam, post impug­ natam. contra ipsum Lutherum, prae­ sentiam Christi in sacramento, 831833. 836 sq. Peculiariter impugnavit Canonem Mis­ sae, singula verba refutando, 837 Zwinglius argumentatione et vigore polemico praecellit alios Novatores, 837 Vide : PROTESTANTES.